ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

στην πρόταση νόµου «Για την προστασία και αειφόροχρήση του εδάφους»

Προς τη Βουλή των Ελλήνων

1. ΟρισµόςΤο έδαφος ορίζεται ως το ανώτατο στρώµα του φλοι-

ού της γης, που αποτελείται από ανόργανα και οργανικάσυστατικά, νερό, αέρα και έµβιους οργανισµούς1.Σύµφωνα µε τον Karl Terzaghi2, έδαφος είναι το τεµά-

χιο του υλικού που, όταν µπεί στο νερό, θα διαλυθεί µέ-σα σε 24 ώρες.Το έδαφος αποτελεί τη διεπαφή µεταξύ της γης (γεώ-

σφαιρας), του αέρα (ατµόσφαιρας) και του νερού (υδρό-σφαιρας). Ένα τυπικό δείγµα εδάφους περιέχει 45% α-νόργανες ουσίες, 25% νερό, 25% αέρα και 5% οργανικήύλη. Οι εδαφολόγοι έχουν αναγνωρίσει 10.000 διαφορε-τικούς τύπους εδαφών στην Ευρώπη.Ενώ το έδαφος είναι το ανώτερο στρώµα αυτού που

συχνά αναφέρεται ως «γη», η έννοια της «γης» είναι κα-τά πολύ ευρύτερη, καθώς περιλαµβάνει και χωροταξικάστοιχεία. Σε κάθε περίπτωση είναι δύσκολος ο διαχωρι-σµός µεταξύ εδάφους και γης.Η παρούσα πρόταση εστιάζεται στην ανάγκη προστα-

σίας του εδάφους, λόγω της µοναδικής ποικιλίας λει-τουργιών που λαµβάνουν χώρα σε αυτό και είναι καθορι-στικής σηµασίας για τη ζωή στον πλανήτη.

2. Στόχος της πρότασης νόµουΤο έδαφος αποτελεί µη ανανεώσιµο πόρο και είναι ένα

πολύ δυναµικό σύστηµα, το οποίο επιτελεί πολλές λει-τουργίες και προσφέρει υπηρεσίες ζωτικής σηµασίας γιατις δραστηριότητες του ανθρώπου και για την επιβίωσητων οικοσυστηµάτων.Στόχος της παρούσας πρότασης νόµου είναι ο καθορι-

σµός ενός ολοκληρωµένου πλαισίου για την προστασίακαι την αειφόρο χρήση του εδάφους, βάσει των κατευ-θύνσεων που έχουν δοθεί από αποφάσεις διεθνών Ορ-γανισµών (όπως ο ΟΗΕ) και, κυρίως, βάσει σχεδίων ευ-ρωπαϊκών Οδηγιών που έχουν συζητηθεί αναλυτικά τηνπερίοδο 2007 – 2009 στα Συµβούλια Περιβάλλοντος τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), αλλά δεν έχουν θεσµοθετη-θεί.Επιχειρείται, δηλαδή, µε την πρόταση να γίνει ένα βή-

µα µπροστά σε σχέση µε τα ισχύοντα επί του θέµατος σεευρωπαϊκό επίπεδο.Η πρόταση µεριµνά για την ενσωµάτωση της προστα-

σίας του εδάφους στις άλλες πολιτικές, τη διατήρησητων λειτουργιών του εδάφους στο πλαίσιο της αειφόρουχρήσης του, την πρόληψη των απειλών που δέχεται το έ-δαφος, τον µετριασµό των συνεπειών τους, την αποκα-τάσταση των υποβαθµισµένων εδαφών τουλάχιστον στοεπίπεδο λειτουργικότητας που αρµόζει στην υφιστάµενηκαι στις µελλοντικές χρήσεις του.

3. Γενικό πλαίσιο3.1. ΙστορικόΗ υποβάθµιση του εδάφους στην Ευρώπη είναι ένα σο-

βαρό πρόβληµα το οποίο προκαλείται από ανθρώπινεςδραστηριότητες, όπως είναι οι ακατάλληλες γεωργικές,κτηνοτροφικές και δασοκοµικές πρακτικές, οι βιοµηχανι-κές δραστηριότητες, ο τουρισµός, η συνεχής επέκτασητων οικιστικών περιοχών, τα δηµόσια έργα3. Οι δραστη-ριότητες αυτές έχουν αρνητικές επιπτώσεις, µε την έν-νοια ότι περιορίζονται ή και αναστέλλονται οι λειτουρ-γίες του εδάφους προς όφελος του ανθρώπου, µε απο-τέλεσµα να αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά του εδά-φους, να υποβαθµίζεται η γονιµότητά του και να µειώνε-ται η ικανότητα συγκράτησης νερού. Η υποβάθµιση τουεδάφους έχει άµεση επίπτωση στην ποιότητα του νερού(επιφανειακού και υπόγειου) και του αέρα, στη βιοποικι-λότητα και στην κλιµατική αλλαγή. Μπορεί επίσης να ε-πιβαρύνει την υγεία των πολιτών και να απειλήσει την α-σφάλεια των τροφίµων και των ζωοτροφών.Η σηµασία της προστασίας του εδάφους αναγνωρίζε-

ται τόσο διεθνώς όσο και εντός της ΕΕ. Ειδικότερα:- Με το Χάρτη του Συµβουλίου της Ευρώπης για το έ-

δαφος, το 1972, κλήθηκαν τα κράτη να προάγουν πολιτι-κές διατήρησης του εδάφους. Ο Παγκόσµιος Χάρτης τουεδάφους (FAO, 1982) και η Παγκόσµια Πολιτική για το έ-δαφος (UNEP, 1982) επιδίωξαν την ενθάρρυνση της διε-θνούς συνεργασίας σε ό,τι αφορά στην ορθολογική χρή-ση των εδαφικών πόρων.

- Στη Σύνοδο Κορυφής για τη Γη, που έγινε στο Ρίο ντεΤζανέιρο το 1992, η διεθνής κοινότητα ενέκρινε την πα-γκόσµια συνεργασία για την προστασία του εδάφους.

- Η Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για την καταπολέ-µηση της απερήµωσης (1994), στοχεύει στην πρόληψηκαι µείωση της υποβάθµισης του εδάφους και στην απο-κατάσταση ή ανάκτηση εν µέρει υποβαθµισµένων ή απε-ρηµωθέντων εδαφών. Η Σύµβαση αναγνωρίζει τη σχέσηπου συνδέει την απερήµωση, την τροφική ασφάλεια, τηναπώλεια της βιοποικιλότητας και την αλλαγή του κλίµα-τος.

- Στην Στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη4

του 2001, όπως αναθεωρήθηκε το 2005, επισηµαίνεται ό-τι η απώλεια εδαφών και η µείωση της γονιµότητάς τουςυπονοµεύουν τη βιωσιµότητα των γεωργικών γαιών.

- Τον Ιούλιο του 2002 µε Απόφαση του ΕυρωπαϊκούΚοινοβουλίου και του Συµβουλίου θεσπίστηκε το έκτοΠρόγραµµα δράσης για το περιβάλλον, µε τίτλο: «Περι-βάλλον 2010: Το µέλλον µας, η επιλογή µας»5, στο ο-ποίο τονιζόταν –µεταξύ άλλων– ότι ιδιαίτερη προσοχή έ-πρεπε να δοθεί στους εξής τέσσερις τοµείς προτεραιό-τητας:

- Αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος,- Φύση και βιοποικιλότητα,- Περιβάλλον και υγεία,- Αειφόρος χρήση των φυσικών πόρων και διαχείριση

των αποβλήτων.

1 Σύµφωνα µε τον ορισµό του Διεθνούς Οργανισµού Προτύπων (ISO) στο ISO 11074-1/01.08.1996.2 O Αυστριακός Karl von Terzaghi (1883-1963) θεωρείται ο πατέρας της εδαφοµηχανικής.3 Σύµφωνα µε την Πράξη 40/1995 του Δ΄ Τµήµατος του Ελεγκτικού Συνεδρίου: “το δηµόσιο τεχνικό έργο πρέπει να συνδέεται ά-

µεσα µε το έδαφος ή το υπέδαφος κατά τρόπο διαρκή ώστε να µπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί συστατικό του κατά την έννοια τηςΑΚ 953 και να µην µπορεί να αποχωρισθεί από αυτό χωρίς βλάβη ή αλλοίωση της ουσίας ή του προορισµού του”.

4 Έγγραφο COM (2001) 264 τελικό, της Επιτροπής των Ευρ. Κοινοτήτων. Αναθεωρήθηκε µε το Έγγραφο COM (2005) 658 τελικό,της Επιτροπής.

5 Απόφαση 1600/2002/ΕΚ, του Ευρ. Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της ΕΕ.

Στον τοµέα Φύση/Βιοποικιλότητα, το έκτο Πρόγραµµαδράσης αναγνώριζε ότι: «το έδαφος είναι ένας πεπερα-σµένος πόρος, ζωτικός για την γεωργία και βρίσκεται υ-πό πίεση. Η διάβρωση που σχετίζεται µε το κλίµα και τονκαιρό αποτελεί ιδιαίτερο πρόβληµα στην νότιο Ευρώπη,αλλά αυξάνεται, επίσης, και στο βορρά. Η διάβρωση συν-δέεται συχνά µε το µειωµένο περιεχόµενο οργανικής ύ-λης στο έδαφος και αυτό µπορεί, επίσης, να οδηγήσει σεερηµοποίηση. Κάποιες γεωργικές πρακτικές και η εγκα-τάλειψη της γης είναι µεταξύ των παραγόντων προδιά-θεσης. Άλλες απειλές είναι η ρύπανση και η απώλεια γηςέναντι της ανάπτυξης».Οι αυξανόµενες πιέσεις καθιστούν επιτακτική την ανά-

γκη για µια συστηµατική προσέγγιση της προστασίαςτου εδάφους, καλύπτοντας:

- Διάβρωση και ερηµοποίηση.- Ρύπανση από χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορ-

ριµµάτων, βιοµηχανία και εξορύξεις.- Ρύπανση από τον αέρα, το νερό και από ορισµένες

γεωργικές πρακτικές, από την απόθεση λάσπης λυµάτωντα οποία µπορεί να είναι επιβαρυµένα από βαρέα µέταλ-λα, οργανικούς ρύπους ή παθογόνους οργανισµούς.

- Απώλεια γης και εποµένως εδάφους για ανάπτυξη.- Το ρόλο που διαδραµατίζει το έδαφος στην κλιµατι-

κή αλλαγή ως συλλέκτης άνθρακα.Καθώς η φύση των πιέσεων που επιβαρύνουν το έδα-

φος είναι σύνθετη και λαµβάνοντας υπόψη την ανάγκηγια δόµηση µιας εδαφικής πολιτικής πάνω σε µια σταθε-ρή βάση δεδοµένων και αξιολόγησης, το έκτο Πρόγραµ-µα δράσης πρότεινε µια θεµατική Στρατηγική για το έδα-φος.Πράγµατι το 2002, στην ανακοίνωσή της «προς µια θε-

µατική Στρατηγική για την προστασία του εδάφους»6, ηΕυρ. Επιτροπή προσδιόριζε συγκεκριµένες απειλές πουαντιµετώπιζε το έδαφος από πολλές και ποικίλες ανθρώ-πινες δραστηριότητες, οι οποίες συχνά είναι αλληλένδε-τες: διάβρωση, αποµείωση οργανικών υλών, ρύπανση, α-λάτωση, συµπύκνωση (συµπίεση), απώλεια εδαφικήςβιοποικιλότητας, σφράγιση (στεγανοποίηση), κατολισθή-σεις και πληµµύρες.Οι µελέτες της Επιτροπής είχαν δείξει ότι το έδαφος

στην Ευρώπη βρισκόταν ήδη σε διαδικασία υποβάθµισηςπου θα εντεινόταν περισσότερο αν δεν αναλαµβάνοντανδράσεις.Στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Περιβάλλοντος, επί Γερµα-

νικής Προεδρίας το 2007, η Επιτροπή πρότεινε µία θεµα-τική Στρατηγική7 και ένα σχέδιο Οδηγίας8 για την αντι-στροφή της τάσης υποβάθµισης του εδάφους. Επρόκει-το για µία ενδιαφέρουσα και φιλόδοξη πρωτοβουλία, ηοποία καθόριζε σειρά δράσεων µε γενικό στόχο την προ-στασία και την αειφόρο χρήση των εδαφών, την πρόλη-ψη περαιτέρω υποβάθµισής τους και την αποκατάστασητων υποβαθµισµένων εδαφών.Η θεµατική Στρατηγική θα εφαρµοζόταν σε ευρωπαϊκό

επίπεδο µέσω Οδηγίας, η οποία αφορούσε κυρίως στηνπροστασία του εδάφους από τη ρύπανση, δεν παρέλειπεόµως την αναφορά και στις άλλες προαναφερόµενες α-

πειλές, περιλάµβανε δε, µεταξύ άλλων:- µέτρα πρόληψης της ρύπανσης από τους χρήστες

της γης,- µέτρα για περιορισµό ή µείωση της σφράγισης του ε-

δάφους,- εντοπισµό των περιοχών που διέτρεχαν κίνδυνο διά-

βρωσης, αποµείωσης των οργανικών υλών του εδάφους,συµπύκνωσης, αλάτωσης και κατολισθήσεων, προγράµ-µατα µέτρων απορρύπανσης,

- εκπόνηση (σε κάθε κράτος-µέλος) εθνικής στρατηγι-κής αποκατάστασης ρυπασµένων περιοχών, όπως είναιτα λιµάνια, τα αεροδρόµια, εγκαταλελειµµένες στρατιω-τικές εγκαταστάσεις, χώροι ταφής απορριµµάτων, ορυ-χεία, µε ιεράρχηση προτεραιοτήτων βάσει της επικινδυ-νότητάς τους σε σχέση µε την ανθρώπινη υγεία,

- ευαισθητοποίηση των πολιτών, υποβολή εκθέσεωνκαι ανταλλαγή πληροφοριών.Ειδικότερα, αναφορικά µε το ρυπασµένο έδαφος, οι

βασικές προτάσεις της Οδηγίας ήταν:- η υποχρέωση των κρατών-µελών για απογραφή των

δυνητικά ρυπασµένων περιοχών µε σύνταξη εθνικού κα-ταλόγου ρυπασµένων τόπων εντός πενταετίας,

- η εκπόνηση εθνικής στρατηγικής αποκατάστασης ρυ-πασµένων περιοχών εντός επταετίας, µε ιεράρχησηπροτεραιοτήτων βάσει της επικινδυνότητάς τους σεσχέση µε την ανθρώπινη υγεία, ειδικούς στόχους αποκα-τάστασης και κοστολόγησή τους, χρονοδιαγράµµατα ε-φαρµογής,

- η υποχρέωση αποκατάστασης των ρυπασµένων τό-πων,

- η υποχρέωση δηµιουργίας ταµείου για την αποκατά-σταση των «ορφανών» περιοχών, δηλαδή των περιοχώνγια τις οποίες δεν µπορούσε για διάφορους λόγους να υ-ποχρεωθεί ο ρυπαίνων να πληρώσει το κόστος αποκατά-στασης, π.χ. λόγω πτώχευσης.Ορισµένα κράτη-µέλη µε ισχυρή βιοµηχανική δραστη-

ριότητα, όπως η Γερµανία, το Ην. Βασίλειο, η Γαλλία, ηΑυστρία, η Σουηδία, ήταν αντίθετα στην Οδηγία, επικα-λούµενα είτε το υψηλό κόστος εφαρµογής της είτε, ό-πως η Ολλανδία, το ότι διέθεταν ήδη εθνικούς µηχανι-σµούς ελέγχου και προστασίας του εδάφους. Αρκετάκράτη-µέλη από την ανατολική, κυρίως, Ευρώπη πρότει-ναν –ορθώς– να προστεθεί και η οξίνιση του εδάφουςστις σηµαντικές απειλές που έπρεπε να περιληφθούνστην Οδηγία.Η Ελλάδα συµφωνούσε µε την ανάγκη απογραφής

των δυνητικά ρυπασµένων περιοχών, τη συσχέτιση τηςαξιολόγησης της επικινδυνότητας των εδαφών µε τιςχρήσεις γης και την υποχρέωση αποκατάστασης των ρυ-πασµένων τόπων.Κατά τη συζήτηση του σχεδίου Οδηγίας στο Συµβού-

λιο εκείνο, υπήρξαν έντονες διαφωνίες και η ΓερµανικήΠροεδρία υπέβαλε προτάσεις συµβιβαστικής λύσης,προκειµένου να διαµορφωθεί στο Συµβούλιο η ειδικήπλειοψηφία που χρειαζόταν για την επίτευξη πολιτικήςσυµφωνίας επί της Οδηγίας.Ξεκάθαρη θέση υπέρ της Οδηγίας πήραν, στο Συµβού-

2

6 Έγγραφο COM (2002) 179 τελικό, της Επιτροπής των Ευρ. Κοινοτήτων.

7 Έγγραφο COM (2002) 231 τελικό, της Επιτροπής των Ευρ. Κοινοτήτων.

8 Έγγραφο COM (2002) 232 τελικό, της Επιτροπής των Ευρ. Κοινοτήτων.

9 Έγγραφο 14979/2007, του Ευρ. Κοινοβοουλίου.

10 Έγγραφο 1301/1/08 REV 1, του Συµβουλίου της ΕΕ.

11 ΕΕΑ-UNEP: Urgent action needed to protect Europe’s damaged soils, 2000.

λιο, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πολωνία, η Βουλ-γαρία, η Κύπρος, η Λιθουανία, η Ουγγαρία και το Βέλγιο,εστιάζοντας κυρίως στην ανάγκη ιεράρχησης των ανα-γκών µε βάση τις πιο σηµαντικές απειλές για το έδαφος,ώστε να υπάρξει βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιµωνπόρων.Ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε εκφράσει τη θετι-

κή του γνώµη9 σε πρώτη ανάγνωση, το Νοέµβριο του2007, το Συµβούλιο αδυνατούσε να καταλήξει σε πολιτι-κή συµφωνία επί του θέµατος.Στο Συµβούλιο του Οκτωβρίου 2008, η Γαλλική Προε-

δρία εισήγαγε ένα τροποποιηµένο σχέδιο Οδηγίας γιατο έδαφος10, που είχε συντάξει µε τη βοήθεια ενός«forum ειδικών», µε την προοπτική να ληφθούν αποφά-σεις µέχρι το τέλος του 2008. Όµως το νέο κείµενο δενέθετε χρονοδιαγράµµατα, όπως το αρχικό, ούτε συγκε-κριµένη µεθοδολογία ή άλλους δεσµευτικούς στόχους,αφήνοντας όλα αυτά στη διακριτική ευχέρεια των κρα-τών-µελών. Το νέο κείµενο της Οδηγίας δεν συζητήθηκετελικά στο Συµβούλιο.Τον Ιούνιο του 2009, η Τσέχικη Προεδρία επανέφερε

το σχέδιο Οδηγίας. Καθώς όµως, δεν είχαν αρθεί οι α-ντιρρήσεις των βιοµηχανικών κρατών, ούτε αυτή τη φο-ρά υπήρξε συµφωνία.Τα κράτη-µέλη που αντιδρούσαν υποστήριζαν ότι η

διαδικασία προσδιορισµού των ρυπασµένων χώρων, πουπροέβλεπε η Οδηγία, ήταν πολύπλοκη και δαπανηρή.Εξέφραζαν δε επιφυλάξεις για τη δυσκολία εφαρµο-

γής της Οδηγίας και ανησυχίες για ενδεχόµενες αλλη-λεπικαλύψεις µε την υφιστάµενη νοµοθεσία, κυρίως µετην εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµέ-νων σχεδίων και προγραµµάτων.Τα επόµενα χρόνια το θέµα δεν συζητήθηκε σε βάθος

στα Συµβούλια Περιβάλλοντος.Η απορρύπανση του εδάφους είναι ιδιαιτέρως δύσκο-

λη και δαπανηρή διαδικασία, το κόστος της δε ποικίλειευρύτατα, ανάλογα µε το κράτος-µέλος. Είναι ενδεικτι-κό ότι το 2000 η Ολλανδία δαπάνησε 550 εκατοµµύριαευρώ για απορρύπανση, η Αυστρία 67 εκατοµµύρια ευρώκαι η Ισπανία 14 εκατοµµύρια ευρώ.Υπήρχαν, άλλωστε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διαφορετι-

κές αντιλήψεις σε ό,τι αφορά τη σοβαρότητα της εδαφι-κής ρύπανσης, τις επιµέρους πολιτικές αποκατάστασηςκαι τους αντίστοιχους στόχους, καθώς και τη διαφοράτων υπολογιστικών µεθόδων.Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Περιβάλλοντος11 υπολό-

γισε, το 2000, ότι το συνολικό κόστος αποκατάστασηςτων ρυπασµένων τόπων στην Ευρώπη κυµαινόταν µετα-ξύ 59 και 109 δισεκατοµµυρίων ευρώ! Είναι προφανές ό-τι το µεγαλύτερο ποσοστό αυτού του κόστους αφοράστα βιοµηχανικά κράτη της βόρειας Ευρώπης.Το 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε έναν χάρτη

πορείας12 για µία αποδοτική –από πλευράς πόρων– Ευ-ρώπη, ο οποίος στο κεφάλαιο «Γη και έδαφος» ορίζει:«Μέχρι το 2020, οι πολιτικές της ΕΕ συνεκτιµούν τις ά-µεσες και έµµεσες επιπτώσεις τους στις χρήσεις γηςστην ΕΕ και παγκοσµίως και έχει δροµολογηθεί αναλο-γία δέσµευσης γης µε στόχο να έχει επιτευχθεί µηδενι-

κή καθαρή δέσµευση γης µέχρι το 2050. H διάβρωση τουεδάφους µειώνεται και αυξάνονται οι οργανικές ύλεςτου, ενώ εκτελούνται εργασίες αποκατάστασης στις µο-λυσµένες τοποθεσίες.»Τον Απρίλιο του 2012 η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυ-

ντήριες γραµµές «σχετικά µε τις βέλτιστες πρακτικέςπεριορισµού, µετριασµού ή αντιστάθµισης της σφράγι-σης του εδάφους»13, οι οποίες απευθύνονται στις αρµό-διες εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές και στουςφορείς που ασχολούνται µε το χωροταξικό σχεδιασµόκαι τη διαχείριση του εδάφους.Το Νοέµβριο του 2013 το Συµβούλιο της ΕΕ και το Ευ-

ρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησαν το έβδοµο ΠρόγραµµαΔράσης για το περιβάλλον14, µε τίτλο «Ευηµερία εντόςτων ορίων του πλανήτη µας», που καλύπτει την περίοδοµέχρι το 2020.Το πρόγραµµα έθεσε τους ακόλουθους εννέα στό-

χους:α) προστασία, διατήρηση και ενίσχυση του φυσικού κε-

φαλαίου της ΕΕ,β) µετατροπή της ΕΕ σε µια πράσινη και ανταγωνιστι-

κή οικονοµία χαµηλών εκποµπών άνθρακα και αποδοτι-κής χρήσης των πόρων,γ) προστασία των πολιτών της ΕΕ από περιβαλλοντι-

κές πιέσεις και κινδύνους για την υγεία και την ευηµερία,δ) µεγιστοποίηση του οφέλους της περιβαλλοντικής

νοµοθεσίας της ΕΕ,ε) βελτίωση της βάσης αποδεικτικών στοιχείων για την

περιβαλλοντική πολιτική,στ) διασφάλιση των επενδύσεων στην περιβαλλοντική

και την κλιµατική πολιτική και διαµόρφωση σωστών τι-µών,ζ) βελτίωση της ενσωµάτωσης της περιβαλλοντικής

διάστασης και της συνοχής των πολιτικών,η) ενίσχυση της αειφορίας των πόλεων της ΕΕ,θ) αύξηση της αποτελεσµατικότητας της ΕΕ όσον α-

φορά στην αντιµετώπιση των περιφερειακών και παγκό-σµιων περιβαλλοντικών προκλήσεων.Για την προστασία, τη διατήρηση και την ενίσχυση του

φυσικού κεφαλαίου της ΕΕ, το Πρόγραµµα εξασφαλίζει–µεταξύ άλλων– το αργότερο µέχρι το 2020: «αειφόροδιαχείριση της γης στην ΕΕ, επαρκή προστασία του εδά-φους και σηµαντική πρόοδο όσον αφορά στην αποκατά-σταση ρυπασµένων τόπων».Προς τούτο απαιτείται «αύξηση των προσπαθειών για

τον περιορισµό της διάβρωσης του εδάφους και την αύ-ξηση της οργανικής ύλης του, για την αποκατάσταση µο-λυσµένων τοποθεσιών και για την ενίσχυση της ενσωµά-τωσης των σχετικών µε τις χρήσεις γης πτυχών σε συ-ντονισµένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων µε τη συµ-µετοχή όλων των σχετικών επιπέδων διακυβέρνησης, υ-ποστηριζόµενη από την έγκριση στόχων για το έδαφοςκαι για τη γη ως πόρο, καθώς και χωροταξικών στόχων».Στην Ελλάδα το έδαφος αντιµετωπίζει διάφορες απει-

λές. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι:- Υψηλό κίνδυνο διάβρωσης αντιµετωπίζουν τα νησιά

του Αιγαίου, η ανατολική Κρήτη, η Αττική, η νοτιοανατο-λική Εύβοια και η ανατολική Πελοπόννησος, σύµφωνα

3

12 Έγγραφο COM (2011) 571 τελικό, της Ευρ. Επιτροπής.

13 Έγγραφο SWD (2012) 101 final/2, της Ευρ. Επιτροπής.

14 Απόφαση 1386/2013/ΕΕ, του Ευρ. Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της ΕΕ.

15 Report on best practices for limiting soil sealing and mitigating its effects, Prokop et al, European Communities, 2011.

µε την Εθνική Επιτροπή κατά της ερηµοποίησης. Μέτριοκίνδυνο αντιµετωπίζουν η δυτική Κρήτη και µεγάλα τµή-µατα της ηπειρωτικής χώρας (κεντρική Μακεδονία, Ήπει-ρος, βορειοδυτική Πελοπόννησος).

- Υψηλό κίνδυνο αλάτωσης αντιµετωπίζουν η Θεσσα-λία, περιοχές της νότιας Θράκης και οι πεδινές ζώνεςκοντά στον Θερµαϊκό κόλπο.

- Κατολισθήσεις σηµειώνονται, σύµφωνα µε στοιχείατου ΙΓΜΕ, σε πολλές περιοχές της χώρας, ηπειρωτικήςκαι νησιωτικής, κυρίως όµως στη ραχοκοκαλιά της Πίν-δου (νοµοί Ευρυτανίας, Αιτωλοακαρνανίας, Ιωαννίνων,Καρδίτσας), στη Μαγνησία, την Αχαΐα, την Ηλεία και τηνΕύβοια.

3.2. Πολιτική που ακολουθούν τα κράτη-µέλη της ΕΕΣτην ΕΕ, πάνω από 1.000 km² ετησίως υφίστανται «δέ-

σµευση γης» για λόγους οικιστικούς, κατασκευής βιοµη-χανικών εγκαταστάσεων, έργων υποδοµής ή εγκαταστά-σεων αναψυχής. Περίπου το µισό της έκτασης αυτήςστην πραγµατικότητα «σφραγίζεται»15.Οι υποδοµές ποικίλλουν σε µεγάλο βαθµό στις ευρω-

παϊκές περιφέρειες, όµως, συνολικά, ανά δεκαετία α-σφαλτοστρώνεται έκταση αντίστοιχη µε αυτή της Κύ-πρου!Εάν θέλουµε να φθάσουµε σε µηδενική καθαρή δέ-

σµευση γης µέχρι το 2050, ακολουθώντας γραµµική πο-ρεία, πρέπει να περιορίσουµε τη δέσµευση γης σε 800km² κατά µέσον όρο ετησίως, µέχρι το 2020.Οι πρωτοβουλίες κάθε κράτους-µέλους της ΕΕ για την

προστασία του εδάφους διαφέρουν και επικεντρώνονταιστις διεργασίες εδαφικής υποβάθµισης που έκαστο εξαυτών θεωρεί υψηλής προτεραιότητας.Στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη οι προσπάθειες ε-

στιάζονται στην αντιµετώπιση της ρύπανσης και τηςσφράγισης του εδάφους, ενώ στις µεσογειακές χώρες οιαντίστοιχες πρωτοβουλίες αφορούν στην αντιµετώπισητης διάβρωσης και της ερηµοποίησης, στο πλαίσιο τηςσύµβασης των Ηνωµένων Εθνών για την καταπολέµησητης ερηµοποίησης.Η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν

εγκρίνει εθνικά Προγράµµατα Δράσης για την καταπολέ-µηση της ερηµοποίησης, η οποία προκαλείται από τιςκλιµατικές συνθήκες (ξηρασία, λειψυδρία, έντονες βρο-χοπτώσεις) και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ.αποδάσωση). Στα προγράµµατά τους αναλύουν το φαι-νόµενο της ερηµοποίησης και προσδιορίζουν τις ανα-γκαίες δράσεις για την αντιµετώπισή του. Ειδικότερα:

- Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύµβαση των Ηνωµένων Ε-θνών για την καταπολέµηση της ερηµοποίησης (της ο-ποίας το Παράρτηµα IV αφορά στη Βόρειο Μεσόγειο)τον Οκτώβριο του 1994 και την επικύρωσε µε το ν.2468/1997 (Α΄ 32/06.03.1997). Ακολούθησαν εθνικές Εκ-θέσεις για την εφαρµογή της Σύµβασης. Το Εθνικό Σχέ-διο Δράσης κατά της ερηµοποίησης16 στοχεύει, µεταξύάλλων: στον προσδιορισµό της έκτασης των απειλούµε-νων περιοχών, στην προαγωγή της αειφορικής χρήσηςτου εδάφους και του νερού, στην κοινωνική και οικονοµι-κή αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών.

- Σύµφωνα µε το αντίστοιχο ισπανικό πρόγραµµα, το1/3 περίπου των εδαφών της Ισπανίας απειλείται σοβαράαπό την ερηµοποίηση. Για την αντιµετώπισή της εφαρµό-ζεται σειρά δράσεων για την αειφόρο διαχείριση των υ-δάτινων πόρων και την πρόληψη των δασικών πυρκα-γιών.

- Το πρόγραµµα της Πορτογαλίας επικεντρώνεται στα

µέτρα ανάκτησης των υποβαθµισµένων περιοχών µεσκοπό την εξασφάλιση της παραµονής του πληθυσµούστις πλέον αραιοκατοικηµένες εξ αυτών.

- Το ιταλικό πρόγραµµα εστιάζεται στη µείωση τωνκινδύνων πληµµυρών και κατολισθήσεων. Αφορά στηνκανονιστική ρύθµιση της χρήσης του νερού και τον συ-ντονισµό των τοµεακών πολιτικών που επηρεάζουν τονκύκλο του. Ορίζονται οι περιοχές υψηλού κινδύνου γιαπληµµύρες και κατολισθήσεις.Ορισµένα κράτη-µέλη έχουν αναπτύξει γενική προ-

σέγγιση που αποσκοπεί στην προστασία των εδαφικώνλειτουργιών. Ειδικότερα:

- Στη Γερµανία έχει θεσπιστεί νόµος για την προστασίατου εδάφους που αποσκοπεί στην προστασία και την α-ποκατάσταση των βιώσιµων εδαφικών λειτουργιών. Ονόµος αυτός υποχρεώνει όλους τους ενδιαφερόµενουςνα συµβάλλουν στην πρόληψη των κινδύνων, να απο-φεύγουν τη σφράγιση του εδάφους και να λαµβάνουνπροληπτικά µέτρα για την αντιµετώπιση τυχόν επιβλα-βών εδαφικών µεταβολών.

- Το Ην. Βασίλειο αναπτύσσει γενική στρατηγική για τοέδαφος, βάσει της οποίας εξετάζονται πολλοί από τουςτύπους πίεσης που ασκούνται στους εδαφικούς πόρουςκαι έχει συντάξει κατάλογο µε δέσµη βασικών εδαφικώνδεικτών και στόχων. Παράλληλα αντιµετωπίζεται η σχέ-ση εδάφους και χωροταξικού προγραµµατισµού.

- Στη Δανία και τη Σουηδία η προστασία του εδάφουςθεωρείται συστατικό στοιχείο της γενικότερης προστα-σίας του περιβάλλοντος.

- Στη Γαλλία έχει εγκριθεί εθνικό πρόγραµµα δράσηςγια τη διαχείριση και την προστασία του εδάφους, το ο-ποίο επισηµαίνει τη σηµασία της πρόληψης κάθε είδουςρύπανσης. Το πρόγραµµα αυτό µεταξύ άλλων περιλαµ-βάνει την χαρτογράφηση του εδάφους, δίκτυο παρακο-λούθησής του και την καταγραφή των κινδύνων διάβρω-σης.

- Στην Ολλανδία η πολιτική για το έδαφος επικεντρώ-νεται στους διάφορους τύπους ρύπανσής του. Οι κανονι-στικές διατάξεις για τη διάχυτη ρύπανση καθορίζουν τααποδεκτά επίπεδα εισόδου και απώλειας θρεπτικών ου-σιών γεωργικής προέλευσης.

- Στη Σλοβενία η προστασία του εδάφους καλύπτεταιαπό το πρόγραµµα δράσης για το περιβάλλον, που προ-βλέπει το χαρακτηρισµό των υποβαθµισµένων εδαφώνκαι την προώθηση της αειφόρου χρήσης των γεωργικώνγαιών.

- Στην Ουγγαρία η προστασία του εδάφους καλύπτεταιεπίσης από τη γενικότερη νοµοθεσία για την προστασίατου περιβάλλοντος, καθώς και από ειδική νοµοθεσία γιατην προστασία των καλλιεργήσιµων εδαφών, των επιφα-νειακών και των υπόγειων υδάτων, καθώς και την αποκα-τάσταση των τοποθεσιών που έχουν πληγεί από τη ρύ-πανση.

4. Ισχύουσες διατάξεις στο πεδίο που καλύπτει η πρό-ταση νόµουΜέχρι σήµερα, δεν υπήρξε για το έδαφος µία ολοκλη-

ρωµένη πολιτική σε εθνικό επίπεδο. Ορισµένες πτυχέςτης προστασίας του εδάφους είναι διάσπαρτες στην ε-θνική νοµοθεσία, όπως:

- στο ν. 1650/1986 (Α΄ 160/16.10.1986) «για την προ-στασία του περιβάλλοντος»,

- στην κ.υ.α. 16190/1335/1997 (Β΄ 519) «µέτρα και ό-ροι για την προστασία των νερών από τη νιτρορύπανσηγεωργικής προέλευσης»,

4

- στο ν. 3199/2003 (Α΄ 280) «για την προστασία καιδιαχείριση των υδάτων»,

- στον εθνικό χωροταξικό σχεδιασµό [Γενικό Πλαίσιο(απόφαση 6876/4871/2008, Α΄ 128) και Ειδικά Πλαίσιαγια τις ΑΠΕ (απόφαση 49828/2008, Β΄ 2464), για τη Βιο-µηχανία (απόφαση 11508/2009, ΦΕΚ ΑΑΠ 151) και γιατον Τουρισµό (απόφαση 24208/2009, Β΄ 1138/11.6.2009,όπως τροποποιήθηκε µε την απόφαση 67659/2013, Β΄3155)],

- στην υπουργική απόφαση 36259/1757/Ε103/2010 (Β΄1312) «µέτρα, όροι και πρόγραµµα για την εναλλακτικήδιαχείριση αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές καικατεδαφίσεις»,

- στην κ.υ.α. 168040/2010 (Β΄ 1528) για τον «καθορι-σµό κριτηρίων µε τα οποία διαβαθµίζεται η αγροτική γησε ποιότητες και κατατάσσεται σε κατηγορίες παραγω-γικότητας»,

- στο ν. 3937/2011 (Α΄ 60) «για τη διατήρηση της βιο-ποικιλότητας»,

- στο ν. 4042/2012 (Α΄ 24) «για την ποινική προστασίατου περιβάλλοντος … »,

- στην κ.υ.α. 36060/1155/Ε.103/2013 (Β΄1450/14.6.2013) για τον «καθορισµό πλαισίου κανόνων, µέ-τρων και διαδικασιών για την ολοκληρωµένη πρόληψηκαι τον έλεγχο της ρύπανσης του περιβάλλοντος απόβιοµηχανικές δραστηριότητες, σε συµµόρφωση προς τιςδιατάξεις της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ «περί βιοµηχανικώνεκποµπών (ολοκληρωµένη πρόληψη και έλεγχος της ρύ-πανσης)» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµ-βουλίου της 24ης Νοεµβρίου 2010»,

µε αποτέλεσµα να συµβάλλουν στην προστασία του ε-δάφους διαφορετικές πολιτικές.Θετικές επιδράσεις στην κατάσταση των εδαφών που

καλλιεργούνται αναµένονται λόγω της εφαρµογής τουκαθεστώτος πολλαπλής συµµόρφωσης από τους γεωρ-γούς που λαµβάνουν άµεσες ενισχύσεις από τα Ευρω-παϊκά Γεωργικά Ταµεία, βάσει της κ.υ.α, 262385/2010(Β΄ 509/23.4.2010) και από την εφαρµογή του ρυθµιστι-κού πλαισίου προστασίας των περιοχών του ευρωπαϊκούοικολογικού δικτύου «Natura 2000».Σοβαρές επιφυλάξεις διατυπώνονται για τις επιπτώ-

σεις στο έδαφος από τη µελλοντική «αποθήκευση διο-ξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηµατισµούς»(κ.υ.α. Η.Π. 48416/2037/Ε.103/2011, Β΄ 2516/7.11.2011),στο πλαίσιο αντιµετώπισης της κλιµατικής αλλαγής.Σε κάθε περίπτωση, οι ισχύουσες διατάξεις ακόµα και

όταν εφαρµόζονται πλήρως, έχουν ως αποτέλεσµα µιααποσπασµατική και ελλιπή προστασία του εδάφους, δε-δοµένου ότι δεν καλύπτουν το σύνολο των εδαφών, ού-τε όλες τις αναγνωρισµένες απειλές.Για τους λόγους αυτούς, η υποβάθµιση του εδάφους

συνεχίζεται.5. Συνέπεια της πρότασης νόµου µε λοιπές πολιτικέςΗ πρόταση νόµου δεν καταργεί υφιστάµενες ρυθµί-

σεις αλλά στοχεύει στην ολοκληρωµένη προστασία τουεδάφους και στη διατήρηση της ικανότητάς του να επιτε-λεί τις περιβαλλοντικές, οικονοµικές και κοινωνικές λει-τουργίες του.Λαµβάνει υπόψη τις ποικίλες καταστάσεις του εδά-

φους αλλά και τις απειλές που αυτό αντιµετωπίζει στιςδιάφορες Περιφέρειες της χώρας. Βασίζεται στις αρχέςτης προφύλαξης, της ανάληψης προληπτικής δράσης,της επανόρθωσης των περιβαλλοντικών ζηµιών κατάπροτεραιότητα στην πηγή, καθώς και στην αρχή «ο ρυ-

παίνων πληρώνει». Στηρίζεται στο σεβασµό της αειφό-ρου ανάπτυξης της χώρας στο σύνολό της και της ισόρ-ροπης και πολυκεντρικής ανάπτυξης των Περιφερειώντης.Ειδικότερα, στην πρόταση νόµου ορίζονται, κατ’ άρ-

θρο, τα ακόλουθα:Επί του Κεφαλαίου Α΄, που αφορά στις γενικές διατά-

ξεις:Επί του άρθρου 1 – Αντικείµενο και πεδίο εφαρµογήςΟι διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού α-

ναφέρονται αρχικώς στο αντικείµενο του νόµου, που εί-ναι η προστασία και η αειφόρος χρήση του εδάφους ώ-στε να επιτελεί τις εξής λειτουργίες: α) άσκηση της γε-ωργίας, της κτηνοτροφίας και της δασοκοµίας, παραγω-γή βιοµάζας, β) αποθήκευση, διήθηση και µετατροπήθρεπτικών στοιχείων, ουσιών και νερού, γ) απόθεµα βιο-ποικιλότητας (όπως ενδιαιτηµάτων, ειδών χλωρίδας καιπανίδας), δ) φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον για τονάνθρωπο και τις δραστηριότητές του, ε) πηγή πρώτων υ-λών (όπως άµµος, χαλίκι, κ.λπ.), στ) απόθεµα άνθρακα,ζ) παρακαταθήκη της γεωλογικής, της γεωµορφολογι-κής και της αρχαιολογικής κληρονοµιάς.Οι διατάξεις αναφέρονται επίσης, στο πεδίο εφαρµο-

γής του νόµου, που αφορά σε µέτρα πρόληψης των διερ-γασιών υποβάθµισης του εδάφους, τόσο των φυσικών ό-σο και των προκαλούµενων από τις ανθρώπινες δραστη-ριότητες, διεργασίες που υπονοµεύουν την ικανότητατου εδάφους να επιτελεί τις βασικές του λειτουργίες. Ταµέτρα περιλαµβάνουν το µετριασµό των επιπτώσεωντων εν λόγω διεργασιών και την αποκατάσταση των υ-ποβαθµισµένων εδαφών τουλάχιστον στο επίπεδο λει-τουργικότητας που αρµόζει στην υφιστάµενη και σε µελ-λοντικές χρήσεις.Στην παράγραφο 2 του άρθρου ορίζεται ότι ο νόµος ε-

φαρµόζεται στο έδαφος που σχηµατίζει το ανώτεροστρώµα του στερεού φλοιού της γης, µεταξύ του γεωλο-γικού υποβάθρου και της επιφάνειας, εξαιρουµένων τωνυπογείων υδάτων, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 2,παρ. 2β του ν. 3199/2003 για την «Προστασία και διαχεί-ριση των υδάτων - Εναρµόνιση µε την Οδηγία2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµ-βουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 (Α΄ 280/2003)», όπωςισχύει.Στην παράγραφο 3 γίνεται ρητή αναφορά ότι από τις

διατάξεις του νόµου εξαιρούνται τα εδάφη που εµπί-πτουν στις αρµοδιότητες του Υπουργείου Εθνικής Άµυ-νας.Επί του άρθρου 2 – ΟρισµοίΜε τις διατάξεις του άρθρου αυτού τίθενται οι ορισµοί

για τη «σφράγιση» του εδάφους και «τις επικίνδυνες ου-σίες».Επί του άρθρου 3 – Μέτρα πρόληψηςΤο έδαφος, λόγω του ευρέως φάσµατος των ζωτικών

λειτουργιών που επιτελεί, είναι καθοριστικής σηµασίαςγια την αειφορία. Πρέπει συνεπώς να προστατευθεί γιατις µελλοντικές γενεές.Στην παράγραφο 1 του άρθρου αυτού ορίζεται, ότι το

Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής (ΥΠΕΚΑ) µεριµνά ώστε κάθε χρήστης γης, τουδηµόσιου ή ιδιωτικού τοµέα, του οποίου οι δραστηριότη-τες επηρεάζουν το έδαφος κατά τρόπο που είναι αναµε-νόµενο να παρεµποδίσουν σηµαντικά τις λειτουργίεςτου που αναφέρονται στο άρθρο 1 παράγραφος 1 τουπαρόντος, να υποχρεούται να λάβει µέτρα για την πρό-

5

ληψη ή ελαχιστοποίηση των εν λόγω επιπτώσεων.Στην παράγραφο 2 του άρθρου ορίζεται ότι µε απόφα-

ση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής, που εκδίδεται εντός τριών µηνών απότην έκδοση του νόµου, καθορίζονται οι δραστηριότητεςοι οποίες εµποδίζουν τις λειτουργίες του εδάφους και τααπαιτούµενα µέτρα για την πρόληψη ή το µετριασµό τωνεπιπτώσεων, ο τρόπος ελέγχου της εφαρµογής αυτώντων µέτρων και κάθε άλλο σχετικό.Επί του άρθρου 4 – Περιορισµός της σφράγισης του ε-

δάφουςΗ σφράγιση του εδάφους, δηλαδή η κάλυψή του κυ-

ρίως για οικιστικούς σκοπούς, για την κατασκευή έργωνοδοποιίας ή άλλων έργων υποδοµής και µεταφορών, ε-ντείνεται διαρκώς σε εθνικό επίπεδο, ως επακόλουθοτης αυξανόµενης ζήτησης γης σε διάφορους τοµείς τηςοικονοµίας, γεγονός που απαιτεί την τήρηση των αρχώντης αειφορίας στη χρήση του εδάφους.Επιπλέον, είναι αναγκαίο να αποφευχθεί η περαιτέρω

κατάληψη και σφράγιση γεωργικής γης και τοπίων µεγά-λης αξίας.Στην παράγραφο 1 του άρθρου ορίζεται ότι το Υπουρ-

γείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγήςλαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα για να περιοριστεί ησφράγιση του εδάφους, λόγου χάριν µε την αναγκαίακαι σχεδιασµένη οικιστική ανάπτυξη, ώστε να αναχαιτι-στεί η µείωση των αναξιοποίητων περιοχών, µε την απο-κατάσταση εγκαταλειµµένων ρυπασµένων περιοχών, µετην εφαρµογή της «πράσινης υποδοµής» στον πολεοδο-µικό σχεδιασµό.Σύµφωνα µε την παράγραφο 2, τα µέτρα περιορισµού

της σφράγισης του εδάφους και ο,τιδήποτε σχετικό ορί-ζονται µε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ε-νέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, που εκδίδεται εντόςτριών (3) µηνών από την έναρξη ισχύος του νόµου.Επί του Κεφαλαίου Β΄, που αφορά στο χαρακτηρισµό

των περιοχών που διατρέχουν κίνδυνο υποβάθµισης καιτο µετριασµό των επιπτώσεων στο έδαφος:Επί του άρθρου 5 – Χαρακτηρισµός περιοχών που δια-

τρέχουν κίνδυνο διάβρωσης, αποµείωσης των οργανι-κών υλών, συµπύκνωσης, αλάτωσης, κατολισθήσεων καιοξίνισηςΓια να είναι στοχοθετηµένη και αποδοτική η πολιτική

προστασίας του εδάφους πρέπει να βασίζεται στη γνώ-ση των περιοχών όπου σηµειώνεται υποβάθµιση.Στην παράγραφο 1 του άρθρου αναγνωρίζεται ότι ορι-

σµένες διεργασίες υποβάθµισης, όπως η διάβρωση (υδα-τική ή αιολική), η αποµείωση οργανικών υλών (δηλαδήτων οργανικών συστατικών του εδάφους τα οποία περι-λαµβάνουν κάθε ζωικό ή φυτικό υπόλειµµα που παραµέ-νει ή επιστρέφει στο έδαφος και υπόκειται σε διεργασίεςαποικοδόµησης), η συµπύκνωση (µε την αύξηση του φαι-νόµενου βάρους και τη µείωση του πορώδους του εδά-φους), η αλάτωση (δηλαδή η συσσώρευση στο έδαφοςυδατοδιαλυτών αλάτων του νατρίου, του µαγνησίου καιτου ασβεστίου, µε αποτέλεσµα τη σοβαρή µείωση της ε-δαφικής γονιµότητας), οι κατολισθήσεις (που προκαλού-νται από την καθοδική µετακίνηση εδαφικών και βραχω-δών µαζών άνω του γεωλογικού υποβάθρου) και η οξίνι-ση (µε σηµαντική µείωση του pH του εδάφους), σηµειώ-νονται σε συγκεκριµένες περιοχές που κινδυνεύουν πε-ρισσότερο από τις εν λόγω διεργασίες. Αυτό απαιτεί τονεντοπισµό των εν λόγω περιοχών, σε ολόκληρη τη χώρα,που χαρακτηρίζονται µε κοινή απόφαση των Υπουργών

Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, Υ-ποδοµών, Μεταφορών και Δικτύων και Αγροτικής Ανά-πτυξης και Τροφίµων, ως «περιοχές κινδύνου».Σύµφωνα µε την παράγραφο 2, ο προσδιορισµός και ο

χαρακτηρισµός των περιοχών κινδύνου γίνεται σε διά-στηµα τριών (3) ετών από την έναρξη ισχύος του νόµου.Για τους σκοπούς του εν λόγω χαρακτηρισµού, τα αρµό-δια Υπουργεία χρησιµοποιούν, για κάθε µία από τις ανα-φερόµενες στην παράγραφο 1, διεργασίες υποβάθµισηςτου εδάφους, τα στοιχεία που απαριθµούνται στο Πα-ράρτηµα I και λαµβάνουν υπόψη τις επιδράσεις αυτώντων διεργασιών στην κλιµατική αλλαγή και την ερηµο-ποίηση.Σύµφωνα µε την παράγραφο 3, ο κατάλογος των πε-

ριοχών κινδύνου αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουρ-γείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής, ώστε να λαµβάνει γνώση κάθε ενδιαφερόµενος καιεπανεξετάζεται ανά δεκαετία.Η παράγραφος 4 αναφέρεται στη µεθοδολογία χαρα-

κτηρισµού των περιοχών κινδύνου. Ειδικότερα, ο χαρα-κτηρισµός –από τα Υπουργεία Περιβάλλοντος, Ενέργει-ας και Κλιµατικής Αλλαγής, Υποδοµών, Μεταφορών καιΔικτύων και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων– τωνπεριοχών που διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης, αποµείω-σης των οργανικών υλών, συµπύκνωσης, αλάτωσης, κα-τολισθήσεων και οξίνισης, ως περιοχών κινδύνου, πρέ-πει να βασίζεται σε υπάρχοντα στοιχεία. Για το σκοπόαυτόν µπορούν να χρησιµοποιηθούν βάσεις δεδοµένων,όπως το Εθνικό Κτηµατολόγιο, το Ολοκληρωµένο Σύ-στηµα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ), δορυφορικοίχάρτες, κ.λπ..Μπορούν επίσης, να χρησιµοποιηθούν αξιόπιστα µο-

ντέλα που έχουν αναπτυχθεί ή εφαρµοστεί από ΑΕΙ καιΕρευνητικά Κέντρα, της Ελλάδας ή του εξωτερικού, ή α-πό τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Περιβάλλοντος.Επί του άρθρου 6 – Προγράµµατα δράσης για την κα-

ταπολέµηση της διάβρωσης, της αποµείωσης των οργα-νικών υλών, της συµπύκνωσης, της αλάτωσης, των κατο-λισθήσεων και της οξίνισης του εδάφουςΣτην παράγραφο 1 του άρθρου ορίζεται ότι: για τη δια-

τήρηση των λειτουργιών του εδάφους που αναφέρονταιστο άρθρο 1 παρ. 1, µε απόφαση του Υπουργού Περιβάλ-λοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, και –εφόσονυπάρχει συναρµοδιότητα επί του θέµατος– κατόπιν ειση-γήσεως των συναρµόδιων Υπουργείων Υποδοµών, Με-ταφορών και Δικτύων, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφί-µων, καταρτίζεται για κάθε περιοχή κινδύνου (που έχειχαρακτηριστεί σύµφωνα µε το άρθρο 5), πρόγραµµαδράσης το οποίο περιλαµβάνει: τους στόχους περιορι-σµού του κινδύνου, τα κατάλληλα µέτρα για την επίτευ-ξη των στόχων αυτών και τον τρόπο εφαρµογής τους,χρονοδιάγραµµα εφαρµογής των µέτρων και εκτίµησητων πόρων, ιδιωτικών ή δηµόσιων, που πρόκειται να δια-τεθούν για τη χρηµατοδότηση των µέτρων, συστήµατα ε-λέγχου της εφαρµογής (monitoring).Πριν από την κατάρτιση κάθε προγράµµατος δράσης

πρέπει να εκπονείται, όπως ορίζεται στην παράγραφο 2,έκθεση αντικτύπου στην οποία συµπεριλαµβάνονται καιαναλύσεις κόστους-οφέλους. Με απόφαση του Υπουρ-γού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής,που εκδίδεται εντός τριµήνου από την έναρξη ισχύοςτου παρόντος, καθορίζεται το περιεχόµενο της έκθεσηςαντικτύπου και κάθε σχετικό µε αυτή.

6

Στην παράγραφο 3 προβλέπεται ότι εάν µια περιοχήδιατρέχει κίνδυνο εξαιτίας της συνύπαρξης διαφορετι-κών διεργασιών υποβάθµισης του εδάφους που συντε-λούνται ταυτόχρονα, µε απόφαση του Υπουργού Περι-βάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, δύναταινα καταρτίζεται ενιαίο πρόγραµµα, στο οποίο καθορίζο-νται οι στόχοι περιορισµού των κινδύνων που έχουν ε-ντοπιστεί, καθώς και τα ενδεδειγµένα µέτρα για την επί-τευξη των στόχων αυτών.Σύµφωνα µε την παράγραφο 4, κάθε πρόγραµµα δρά-

σης καταρτίζεται εντός ενός έτους από τον χαρακτηρι-σµό κάθε περιοχής, σύµφωνα µε το άρθρο 5, παρ. 2, ε-γκρίνεται από την Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος τουΥπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής και τίθεται σε εφαρµογή αµέσως µετά την έ-γκρισή του.Κάθε πρόγραµµα δράσης δηµοσιοποιείται στην ιστο-

σελίδα του ΥΠΕΚΑ για λόγους διαφάνειας και ενηµέρω-σης των ενδιαφεροµένων και επανεξετάζεται ανά πε-νταετία.Επί του Κεφαλαίου Γ΄, που αφορά στο χαρακτηρισµό

ρυπασµένων τόπων και στην αποκατάσταση του εδά-φους:Επί του άρθρου 7 – Πρόληψη της ρύπανσης του εδά-

φουςΣτην παράγραφο 1 του άρθρου ορίζεται ότι το Υπουρ-

γείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγήςενεργεί για την πρόληψη και τον περιορισµό της εισόδουεπικίνδυνων ουσιών στο έδαφος, εξαιρουµένης εκείνηςπου οφείλεται, αφενός στην εναπόθεση µέσω του αέρακαι, αφετέρου, σε ασυνήθη ή αναπόφευκτα φυσικά φαι-νόµενα, λαµβάνοντας τα κατάλληλα µέτρα, ώστε να α-ποτραπεί η ρύπανσή του και να διατηρηθούν όλες οι λει-τουργίες του.Στην παράγραφο 2 ορίζεται ότι µε απόφαση του Υ-

πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής , που εκδίδεται εντός τριών (3) µηνών από την έ-ναρξη ισχύος του παρόντος, καθορίζεται κάθε σχετικόµε τη λήψη µέτρων πρόληψης και περιορισµού της ρύ-πανσης.Επί του άρθρου 8 – Κατάλογος ρυπασµένων τόπωνΣτην παράγραφο 1 ορίζεται ότι µε Απόφαση του Υ-

πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής χαρακτηρίζονται, µε τη διαδικασία του άρθρου 9,οι τόποι της Επικράτειας στους οποίους έχει επιβεβαιω-θεί η παρουσία επικίνδυνων ουσιών σε επίπεδα που θεω-ρείται ότι εκθέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του αν-θρώπου ή το περιβάλλον, οι οποίοι εφεξής καλούνται«ρυπασµένοι τόποι».Στην αξιολόγηση κινδύνου συνεκτιµάται η υφιστάµενη

και η εγκεκριµένη, εάν υπάρχει, µελλοντική χρήση αυ-τών των τόπων.Οι τόποι εντάσσονται σε εθνικό κατάλογο ρυπασµέ-

νων τόπων, ο οποίος καταρτίζεται, σύµφωνα µε την πα-ράγραφο 2 του άρθρου, εντός ενός έτους από την έναρ-ξη ισχύος του παρόντος, αναρτάται στην ιστοσελίδα τουΥπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής προς ενηµέρωση των πολιτών και αναθεωρεί-ται ανά πενταετία. Αντίγραφο του καταλόγου κοινοποιεί-ται στην Ειδική Μόνιµη Επιτροπή προστασίας περιβάλ-λοντος της Βουλής, προς ενηµέρωση των µελών της.Επί του άρθρου 9 – Διαδικασία χαρακτηρισµού ρυπα-

σµένων τόπωνΣτην παράγραφο 1 του άρθρου ορίζεται ότι αρµόδια

Αρχή για τον χαρακτηρισµό των ρυπασµένων τόπων εί-ναι το Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής.Στην παράγραφο 2 ορίζεται ότι εντός ενός έτους από

την ηµεροµηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόµου, τοΥπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής προσδιορίζει τη γεωγραφική θέση τουλάχι-στον των τόπων όπου ασκούνται, ή ασκούνταν στο πα-ρελθόν, οι δυνητικά ρυπογόνες για το έδαφος δραστη-ριότητες που αναφέρονται στο Παράρτηµα II (λιµένες, α-εροδρόµια, µεγάλες βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, ΧΥ-ΤΑ, κλπ). Ο χαρακτηρισµός επανεξετάζεται ανά πενταε-τία.Στην παράγραφο 3 ορίζεται ότι το Υπουργείο Περιβάλ-

λοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής προβαίνεισε εκτίµηση των επιπέδων συγκέντρωσης επικίνδυνωνουσιών στους τόπους που έχουν χαρακτηριστεί ως ρυ-πασµένοι και, εφόσον το Υπουργείο αξιολογήσει ότι ταεπίπεδα αυτά συνιστούν επαρκή λόγο για να εκθέσουνσε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή το περι-βάλλον, διενεργείται επιτόπια µέτρηση και έλεγχος τηςεπικινδυνότητας των συγκεκριµένων τόπων: α) εντόςτριών (3) ετών από την ηµεροµηνία έναρξης ισχύος τουπαρόντος νόµου, στο 50% αυτών των συγκεκριµένωντόπων, β) εντός πέντε (5) ετών από την ηµεροµηνία έ-ναρξης ισχύος του παρόντος νόµου, στους υπόλοιπουςτόπους. Οι επιτόπιες µετρήσεις διενεργούνται από τουςΕπιθεωρητές Περιβάλλοντος και Ενέργειας του Υπουρ-γείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής.Στην παράγραφο 4 ορίζεται ότι µε κοινή απόφαση των

Υπουργών Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής και Υγείας καθορίζεται κάθε σχετικό: µε τοντρόπο εκτίµησης των επιπέδων συγκέντρωσης επικίνδυ-νων ουσιών, µε τα όρια πάνω από τα οποία οι συγκε-ντρώσεις εκθέτουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπουκαι το περιβάλλον και µε τις επιτόπιες µετρήσεις.Επί του άρθρου 10 – Έκθεση για την κατάσταση του ε-

δάφουςΣύµφωνα µε την παράγραφο 1, για να υποβοηθηθεί ο

ταχύς χαρακτηρισµός και η αποκατάσταση ρυπασµένωντόπων, ο ιδιοκτήτης έκτασης που πρόκειται να πωληθεί ήνα παραχωρηθεί η χρήση της ή να αλλάξει η χρήση της,στην οποία, όπως προκύπτει από επίσηµα αρχεία, έχει α-σκηθεί ή ασκείται δραστηριότητα που ρυπαίνει το έδα-φος, σύµφωνα µε το Παράρτηµα ΙΙ πρέπει, πριν ολοκλη-ρωθεί η αγοραπωλησία ή η παραχώρηση της χρήσης τηςή η αλλαγή της, να παρέχει στο Υπουργείο Περιβάλλο-ντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής και στον αντι-συµβαλλόµενο (στην περίπτωση πώλησης ή παραχώρη-σης της χρήσης) ουσιαστικές πληροφορίες, υπό µορφήνέκθεσης, για την κατάσταση του εδάφους στην εν λόγωέκταση.Με τον τρόπο αυτό, επίσης, ο υποψήφιος αγοραστής

µιας ρυπασµένης έκτασης θα γνωρίζει την κατάστασητου εδάφους της συγκεκριµένης έκτασης και θα έχει τηδυνατότητα επιλογής.Η έκθεση για την κατάσταση του εδάφους στην εν λό-

γω έκταση εκπονείται, σύµφωνα µε την παράγραφο 2του άρθρου, από νοµικό ή φυσικό πρόσωπο και εγκρίνε-ται από τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Υπουρ-γείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής. Περιλαµβάνει δε, τουλάχιστον, το ιστορικό του τό-που, ανάλυση για τον προσδιορισµό των συγκεντρώσε-

7

ων των επικίνδυνων ουσιών στο έδαφος –η οποία περιο-ρίζεται στις ουσίες που σχετίζονται µε τη δυνητικά ρυπο-γόνο δραστηριότητα της έκτασης– και τα επίπεδα συ-γκέντρωσης των επικίνδυνων ουσιών, προκειµένου να ε-κτιµηθεί εάν αυτές εκθέτουν σε κίνδυνο την υγεία τουανθρώπου ή το περιβάλλον.Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργει-

ας και Κλιµατικής Αλλαγής ορίζεται κάθε σχετικό µε τοφυσικό ή νοµικό πρόσωπο που εκπονεί την έκθεση, το α-κριβές περιεχόµενό της, τις µεθόδους προσδιορισµούτων επιπέδων συγκέντρωσης των επικίνδυνων ουσιώνκαι τον τρόπο έγκρισης της έκθεσης.Στην παράγραφο 3 του άρθρου ορίζεται ότι το Υπουρ-

γείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγήςχρησιµοποιεί τα στοιχεία που περιέχει η έκθεση για τηνκατάσταση του εδάφους στο χαρακτηρισµό ρυπασµένωντόπων, σύµφωνα µε το άρθρο 8, παράγραφος 1.Χαρακτηριστική περίπτωση για την οποία απαιτείται

έκθεση κατάστασης του εδάφους, αποτελεί το πρώην α-εροδρόµιο του Ελληνικού. Πρόκειται για έναν ρυπασµέ-νο τόπο, για τον οποίο απαιτείται, εν όψει της αλλαγήςτης χρήσης του (σε οικιστική, τουριστική, ή άλλου είδουςαξιοποίησή του), η εκπόνηση έκθεσης για την κατάστασηστην οποία βρίσκεται το έδαφός του, ώστε να προχωρή-σει η αποκατάστασή του.Επί του άρθρου 11 – Αποκατάσταση ρυπασµένων τό-

πωνΜε τις διατάξεις του άρθρου αυτού προβλέπεται, στην

παράγραφο 1, ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής, είναι αρµόδιο για τη λήψηµέτρων αποκατάστασης των ρυπασµένων τόπων που πε-ριλαµβάνονται στο σχετικό κατάλογο του άρθρου 8, τη-ρώντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».Η αποκατάσταση συνίσταται, σύµφωνα µε την παρά-

γραφο 2, στην εφαρµογή µέτρων στο έδαφος µε στόχοτην αποµάκρυνση, τον έλεγχο, τη συγκράτηση ή τη µεί-ωση των ρύπων, ώστε ο ρυπασµένος τόπος να µην εκθέ-τει πλέον σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή το περι-βάλλον, λαµβάνοντας υπόψη την τρέχουσα και την εγκε-κριµένη µελλοντική χρήση του, εάν υπάρχει.Στην παράγραφο 3 ορίζονται ως «ορφανοί» τόποι οι

ρυπασµένοι τόποι για τους οποίους είναι αδύνατο να ε-ντοπιστεί ο ρυπαίνων, ή να του καταλογιστεί ευθύνη βά-σει της ισχύουσας νοµοθεσίας, ή δεν µπορεί να υποχρε-ωθεί να αναλάβει το κόστος της αποκατάστασης. Υπεύ-θυνο για τον περιορισµό του κινδύνου που διατρέχουν ηυγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον στους τόπουςαυτούς ορίζεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργει-ας και Κλιµατικής Αλλαγής το οποίο εξασφαλίζει, µέσωτου Πράσινου Ταµείου, τα αναγκαία κονδύλια για την α-ποκατάσταση των εν λόγω τόπων.Η διαδικασία είναι αντίστοιχη µε τα οριζόµενα στο άρ-

θρο 9, παρ. 3, του π.δ. 148 (Α΄ 190) για την «Περιβαλλο-ντική ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάστασητων ζηµιών στο περιβάλλον Eναρµόνιση µε την Οδηγία2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµ-βουλίου της 21ης Απριλίου 2004, όπως ισχύει.Στην παράγραφο 4 ορίζεται ότι µε απόφαση του Υ-

πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής καθορίζεται κάθε σχετικό µε την εφαρµογή τωνµέτρων για την αποκατάσταση των ρυπασµένων τόπων.Επί του άρθρου 12 – Εθνική στρατηγική αποκατάστα-

σης ρυπασµένων τόπωνΜε τις διατάξεις του άρθρου αυτού ορίζεται ότι το Υ-

πουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής καταρτίζει, εντός τριών (3) ετών από την ηµερο-µηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόµου, εθνική στρα-τηγική αποκατάστασης των ρυπασµένων τόπων, µε βάσητον κατάλογο του άρθρου 8, η οποία περιλαµβάνει του-λάχιστον: τους στόχους αποκατάστασης, τη σειρά προ-τεραιότητας που θα τηρηθεί κατά την αποκατάστασητων ρυπασµένων τόπων σύµφωνα µε το άρθρο 11, τοχρονοδιάγραµµα εφαρµογής και την εκτίµηση του απαι-τούµενου ποσού για την αποκατάσταση.Η εθνική στρατηγική εγκρίνεται µε απόφαση του Υ-

πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής, υποβάλλεται στην Ειδική Μόνιµη Επιτροπή Προ-στασίας Περιβάλλοντος της Βουλής για ενηµέρωση τωνµελών της, γνωστοποιείται στον Ευρωπαϊκό ΟργανισµόΠεριβάλλοντος (EEA/Natural systems and vulnerability)και επανεξετάζεται ανά πενταετία.Επί του Κεφαλαίου Δ΄, για την ευαισθητοποίηση των

πολιτών και την επιβολή κυρώσεων:Επί του άρθρου 13 – Ευαισθητοποίηση των πολιτώνΜε τις διατάξεις του άρθρου αυτού προβλέπεται η

προώθηση δράσεων, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος,Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής σε συνεργασία µετην τοπική Αυτοδιοίκηση, ενηµέρωσης και ευαισθητοποί-ησης των πολιτών για τη σηµασία του εδάφους στην επι-βίωση του ανθρώπου και των οικοσυστηµάτων και γιατην αειφόρο χρήση του εδάφους.Επί του άρθρου 14 – ΚυρώσειςΣε περίπτωση παράβασης διατάξεων του παρόντος νό-

µου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής επιβάλει κυρώσεις. Με απόφαση του Υ-πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής καθορίζεται κάθε σχετικό µε την παράβαση δια-τάξεων για την προστασία του εδάφους, το είδος τωνκυρώσεων, τη διαδικασία επιβολής τους.Επί του άρθρου 15 – Έναρξη ισχύοςΣτο άρθρο ορίζεται ότι η ισχύς των διατάξεων του νό-

µου αρχίζει από τη δηµοσίευσή του στην Εφηµερίδα τηςΚυβερνήσεως.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΟΜΟΥ

Για την προστασία και αειφόρο χρήση του εδάφους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ A΄ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 1Αντικείµενο και πεδίο εφαρµογής

1. Με το νόµο αυτό ορίζεται το πλαίσιο για την προ-στασία του εδάφους και τη διατήρηση της ικανότητάςτου να επιτελεί κάθε µία από τις ακόλουθες περιβαλλο-ντικές, οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτιστικές λειτουρ-γίες: α) άσκηση της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και τηςδασοκοµίας, παραγωγή βιοµάζας, β) αποθήκευση, διήθη-ση και µετατροπή θρεπτικών στοιχείων, ουσιών και νε-ρού, γ) απόθεµα βιοποικιλότητας, δ) φυσικό και πολιτι-στικό περιβάλλον για τον άνθρωπο και τις δραστηριότη-

8

τές του, ε) πηγή πρώτων υλών, στ) απόθεµα άνθρακα, ζ)παρακαταθήκη της γεωλογικής, της γεωµορφολογικήςκαι της αρχαιολογικής κληρονοµιάς.Ειδικότερα, καθορίζονται µέτρα για την πρόληψη των

διεργασιών υποβάθµισης του εδάφους τόσο των φυσι-κών όσο και των προκαλούµενων από τις ανθρώπινεςδραστηριότητες, διεργασίες που υπονοµεύουν την ικα-νότητα του εδάφους να επιτελεί τις ανωτέρω λειτουρ-γίες. Τα µέτρα περιλαµβάνουν το µετριασµό των επιπτώ-σεων των εν λόγω διεργασιών και την αποκατάστασητων υποβαθµισµένων εδαφών τουλάχιστον στο επίπεδολειτουργικότητας που αρµόζει στην υφιστάµενη και σεµελλοντικές χρήσεις.

2. Ο νόµος εφαρµόζεται στο έδαφος που σχηµατίζειτο ανώτερο στρώµα του στερεού φλοιού της γης, µετα-ξύ του γεωλογικού υποβάθρου και της επιφάνειας, εξαι-ρουµένων των υπογείων υδάτων, όπως αυτά ορίζονταιστο άρθρο 2 παρ. 2 εδάφιο β΄, του ν. 3199/2003 «Προ-στασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρµόνιση µε τηνΟδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καιτου Συµβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 (Α΄ 280)», ό-πως ισχύει.

3. Εξαιρούνται του παρόντος νόµου τα εδάφη που α-νήκουν ή εµπίπτουν στις αρµοδιότητες του ΥπουργείουΕθνικής Άµυνας.

Άρθρο 2Ορισµοί

Για τους σκοπούς του νόµου ισχύουν οι ακόλουθοι ορι-σµοί:

- ως «σφράγιση» νοείται η µόνιµη κάλυψη τµήµατοςτης επιφάνειας του εδάφους µε αδιαπέρατο τεχνητό υ-λικό,

- ως «επικίνδυνες ουσίες» νοούνται ουσίες ή παρα-σκευάσµατα κατά την έννοια της Οδηγίας 67/548/ΕΟΚτου Συµβουλίου της 27ης Ιουνίου 1967 περί «προσεγγί-σεως των νοµοθετικών, κανονιστικών και διοικητικώνδιατάξεων που αφορούν στην ταξινόµηση, συσκευασίακαι επισήµανση των επικινδύνων ουσιών» και της Οδη-γίας 1999/45/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τουΣυµβουλίου της 31ης Μαΐου 1999 «για την προσέγγισητων νοµοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξε-ων των κρατών-µελών που αφορούν την ταξινόµηση, συ-σκευασία και επισήµανση των επικίνδυνων παρασκευα-σµάτων», όπως ισχύουν.

Άρθρο 3Μέτρα πρόληψης

1. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) µεριµνά ώστε κάθε χρήστηςγης, του δηµόσιου ή ιδιωτικού τοµέα, του οποίου οι δρα-στηριότητες επηρεάζουν το έδαφος κατά τρόπο που εί-ναι αναµενόµενο να παρεµποδίσουν σηµαντικά τις λει-τουργίες του που αναφέρονται στο άρθρο 1, παράγρα-φος 1 του παρόντος, να υποχρεούται να λάβει µέτρα γιατην πρόληψη ή ελαχιστοποίηση των εν λόγω επιπτώσε-ων.

2. Με Απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής, που εκδίδεται εντόςτριών µηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος, κα-θορίζονται οι δραστηριότητες που εµποδίζουν τις λει-

τουργίες του εδάφους, τα απαιτούµενα µέτρα για τηνπρόληψη ή το µετριασµό των επιπτώσεων, ο τρόπος ε-λέγχου της εφαρµογής τους και κάθε άλλο σχετικό.

Άρθρο 4Περιορισµός της σφράγισης του εδάφους

1. Για τη διατήρηση των αναφερόµενων στο άρθρο 1,παράγραφος 1, λειτουργιών του εδάφους, το ΥπουργείοΠεριβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής λαµ-βάνει τα κατάλληλα µέτρα για τον περιορισµό της σφρά-γισης του εδάφους ή, στις περιπτώσεις σφράγισης, γιατο µετριασµό των επιπτώσεών της.

2. Με Απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγήςπου εκδίδεται εντός τριών(3) µηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος, ορίζο-νται τα µέτρα και κάθε άλλο σχετικό µε τον περιορισµότης σφράγισης του εδάφους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΤΡΕΧΟΥΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΙΑΣΜΟΣ

ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

Άρθρο 5Χαρακτηρισµός περιοχών που διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης, αποµείωσης των οργανικών υλών,

συµπύκνωσης, αλάτωσης, κατολισθήσεων και οξίνισης

1. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος,Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, Υποδοµών, Μεταφο-ρών και Δικτύων και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων,χαρακτηρίζονται ως «περιοχές κινδύνου» οι περιοχέςγια τις οποίες αποδεδειγµένα ή βάσει βάσιµων υπονοιώνέχουν συντελεστεί ή είναι πιθανό να συντελεστούν στοπροσεχές µέλλον µία ή περισσότερες από τις ακόλουθεςδιεργασίες υποβάθµισης του εδάφους: α) υδατική διά-βρωση και διάβρωση από τον αέρα, β) αποµείωση οργα-νικών υλών, προκαλούµενη από σταθερή πτωτική τάσητου οργανικού κλάσµατος του εδάφους, µε εξαίρεση τααδιάσπαστα φυτικά και ζωικά κατάλοιπα, τα προϊόνταµερικής αποσύνθεσής τους και τη βιοµάζα του εδάφους,γ) συµπύκνωση, µε την αύξηση του φαινόµενου βάρουςκαι τη µείωση του πορώδους του εδάφους, δ) αλάτωση,µε τη συσσώρευση διαλυτών αλάτων στο έδαφος, ε) κα-τολισθήσεις, προκαλούµενες από καθοδική µετακίνησηεδαφικών και βραχωδών µαζών σε πρανή, στ) οξίνιση.

2. Ο ως άνω χαρακτηρισµός γίνεται εντός τριών (3) ε-τών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόµου. Γιατους σκοπούς του εν λόγω χαρακτηρισµού, τα αρµόδιαΥπουργεία χρησιµοποιούν, για κάθε µία από τις αναφε-ρόµενες στην παράγραφο 1, διεργασίες υποβάθµισηςτου εδάφους, τα στοιχεία που απαριθµούνται στο Πα-ράρτηµα I του παρόντος και λαµβάνουν υπόψη τις επι-δράσεις αυτών των διεργασιών στην κλιµατική αλλαγήκαι στην ερηµοποίηση.

3. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής αναρτά στην ιστοσελίδα του τον κατάλο-γο των περιοχών κινδύνου, που χαρακτηρίζονται κατ’ ε-φαρµογή της παραγράφου 1 και τις επανεξετάζει ανάδεκαετία.

4. Τα Υπουργεία Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-

9

τικής Αλλαγής, Υποδοµών, Μεταφορών και Δικτύων καιΑγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, δύνανται να βασί-ζουν το χαρακτηρισµό των περιοχών κινδύνου σε εµπει-ρικά στοιχεία ή σε µοντέλα που έχουν αναπτυχθεί ή χρη-σιµοποιηθεί από Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα ή Ε-ρευνητικά Κέντρα του εσωτερικού ή του εξωτερικού καιαπό τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Περιβάλλοντος καθώςκαι σε βάσεις δεδοµένων εθνικού επιπέδου.

Άρθρο 6Προγράµµατα δράσης για την καταπολέµηση

της διάβρωσης, της αποµείωσης των οργανικών υλών,της συµπύκνωσης, της αλάτωσης, των κατολισθήσεων

και της οξίνισης του εδάφους

1. Για τη διατήρηση των λειτουργιών του εδάφους πουαναφέρονται στο άρθρο 1 παράγραφος 1, µε απόφασητου Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής, κατόπιν εισηγήσεως των συναρµόδιων Υπουρ-γείων Υποδοµών, Μεταφορών και Δικτύων και ΑγροτικήςΑνάπτυξης και Τροφίµων, καταρτίζεται για κάθε περιοχήκινδύνου που έχει χαρακτηριστεί σύµφωνα µε το άρθρο5, πρόγραµµα δράσης το οποίο περιλαµβάνει: τους στό-χους περιορισµού του κινδύνου, τα κατάλληλα µέτρα γιατην επίτευξη των στόχων αυτών και τον τρόπο εφαρµο-γής τους, χρονοδιάγραµµα εφαρµογής των αναγκαίωνµέτρων και εκτίµηση των κονδυλίων, ιδιωτικών ή δηµό-σιων, που πρόκειται να διατεθούν για τη χρηµατοδότησητων µέτρων, συστήµατα ελέγχου της εφαρµογής(monitoring).

2. Πριν από την κατάρτιση κάθε προγράµµατος δρά-σης, σύµφωνα µε την παράγραφο 1, πρέπει να εκπονεί-ται έκθεση αντικτύπου, στην οποία συµπεριλαµβάνονταικαι αναλύσεις κόστους-οφέλους. Με απόφαση του Υ-πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής, που εκδίδεται εντός τριών (3) µηνών από την έ-ναρξη ισχύος του παρόντος, καθορίζεται το περιεχόµενοτης έκθεσης αντικτύπου και κάθε σχετικό µε αυτή.

3. Εφόσον µία περιοχή διατρέχει κίνδυνο εξαιτίας τηςσυνύπαρξης διαφορετικών διεργασιών υποβάθµισης τουεδάφους που συντελούνται ταυτόχρονα, µε απόφασητου Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και ΚλιµατικήςΑλλαγής δύναται να καταρτίζεται ενιαίο πρόγραµµα, στοοποίο καθορίζονται οι στόχοι περιορισµού των κινδύνωνπου έχουν εντοπιστεί, καθώς και τα ενδεδειγµένα µέτραγια την επίτευξη των στόχων αυτών.

4. Το πρόγραµµα δράσης καταρτίζεται εντός ενός έ-τους από το χαρακτηρισµό κάθε περιοχής, σύµφωνα µετο άρθρο 5, παράγραφος 2, εγκρίνεται από τη Γενική Δι-εύθυνση Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλο-ντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής και τίθεται σεεφαρµογή αµέσως µετά την έγκρισή του. Κάθε πρόγραµ-µα δράσης δηµοσιοποιείται στην ιστοσελίδα του Υπουρ-γείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής και επανεξετάζεται ανά πενταετία.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΤΌΠΩΝ

ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

Άρθρο 7Πρόληψη της ρύπανσης του εδάφους

1. Για τη διατήρηση των λειτουργιών του εδάφους που

αναφέρονται στο άρθρο 1 παράγραφος 1 το ΥπουργείοΠεριβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής λαµ-βάνει κατάλληλα µέτρα, ώστε να προληφθεί ή να περιο-ριστεί η είσοδος επικίνδυνων ουσιών στην επιφάνεια ήστο εσωτερικό του εδάφους, εξαιρουµένης εκείνης πουοφείλεται αφενός στην εναπόθεση µέσω του αέρα και α-φετέρου σε ασυνήθη ή αναπόφευκτα φυσικά φαινόµενα,ώστε να αποτραπεί η συσσώρευση που θα µπορούσε ναπαρεµποδίσει τις λειτουργίες του εδάφους ή να εκθέσεισε σοβαρούς κινδύνους την υγεία του ανθρώπου ή τοπεριβάλλον.

2. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής, που εκδίδεται εντόςτριών (3) µηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος,καθορίζεται κάθε σχετικό µε τη λήψη µέτρων πρόληψηςκαι περιορισµού της ρύπανσης.

Άρθρο 8Κατάλογος ρυπασµένων τόπων

1. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής χαρακτηρίζονται, µε τηδιαδικασία του άρθρου 9, οι τόποι της Επικράτειας στουςοποίους έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία επικίνδυνων ου-σιών σε επίπεδα που θεωρείται ότι εκθέτουν σε σοβαρόκίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον, οι ο-ποίοι εφεξής καλούνται «ρυπασµένοι τόποι». Ο κίνδυνοςαυτός αξιολογείται µε συνεκτίµηση της υφιστάµενης καιτης εγκεκριµένης µελλοντικής χρήσης αυτών των τό-πων.

2. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής καταρτίζεται εντός ενόςέτους από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόµου, εθνι-κός κατάλογος ρυπασµένων τόπων, εφεξής καλούµενος«κατάλογος», ο οποίος δηµοσιοποιείται στην ιστοσελίδατου Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατι-κής Αλλαγής, αντίγραφό του κοινοποιείται στην ΕιδικήΜόνιµη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βου-λής και επανεξετάζεται ανά πενταετία.

Άρθρο 9Διαδικασία χαρακτηρισµού ρυπασµένων τόπων

1. Αρµόδια Αρχή για το χαρακτηρισµό των ρυπασµέ-νων τόπων ορίζεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής.

2. Εντός ενός έτους από την ηµεροµηνία έναρξης ι-σχύος του παρόντος νόµου, το Υπουργείο Περιβάλλο-ντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής προσδιορίζει τηγεωγραφική θέση τουλάχιστον των τόπων όπου ασκού-νται ή ασκούνταν στο παρελθόν οι δυνητικά ρυπογόνεςγια το έδαφος δραστηριότητες που αναφέρονται στοΠαράρτηµα II του παρόντος. Ο χαρακτηρισµός επανεξε-τάζεται ανά πενταετία.

3. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής εκτιµά τα επίπεδα συγκέντρωσης επικίν-δυνων ουσιών στους τόπους που έχουν χαρακτηριστείσύµφωνα µε την παράγραφο 2 και, εφόσον αξιολογηθείότι τα επίπεδα αυτά εκθέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υ-γεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον, διενεργείται επιτό-πια µέτρηση και έλεγχος της επικινδυνότητας των συ-γκεκριµένων τόπων, σύµφωνα µε το κατωτέρω χρονο-διάγραµµα: α) εντός τριών (3) ετών από την ηµεροµηνίαέναρξης ισχύος του παρόντος νόµου, στο 50% αυτών

10

των τόπων, β) εντός πέντε (5) ετών από την ηµεροµηνίαέναρξης ισχύος του παρόντος νόµου, στους υπόλοιπουςτόπους. Οι επιτόπιες µετρήσεις διενεργούνται από τουςΕπιθεωρητές Περιβάλλοντος και Ενέργειας του Υπουρ-γείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής.

4. Με κοινή Απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος,Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής και Υγείας καθορίζο-νται ο τρόπος εκτίµησης των επιπέδων συγκέντρωσης ε-πικίνδυνων ουσιών, τα όρια πάνω από τα οποία οι συγκε-ντρώσεις εκθέτουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπουκαι το περιβάλλον και κάθε σχετικό µε τις επιτόπιες µε-τρήσεις.

Άρθρο 10Έκθεση για την κατάσταση του εδάφους

1. Σε περίπτωση πώλησης ή παραχώρησης της χρήσηςή αλλαγής της χρήσης έκτασης στην οποία ασκείται ή, ό-πως προκύπτει από επίσηµα αρχεία, έχει ασκηθεί ή α-σκείται δυνητικά ρυπογόνος για το έδαφος δραστηριό-τητα που αναφέρεται στο Παράρτηµα II του παρόντος, οιδιοκτήτης υποβάλει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ε-νέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής και κοινοποιεί στον α-ντισυµβαλλοµένο (στην περίπτωση πώλησης ή παραχώ-ρησης της χρήσης), έκθεση σχετική µε την κατάστασητου εδάφους στην εν λόγω έκταση.

2. Η έκθεση για την κατάσταση του εδάφους εκπονεί-ται από νοµικό ή φυσικό πρόσωπο και εγκρίνεται από τηΓενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περι-βάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής . Η εν λό-γω έκθεση περιλαµβάνει, κατ’ ελάχιστο, τα ακόλουθαστοιχεία:α) το ιστορικό του τόπου,β) ανάλυση για τον προσδιορισµό των συγκεντρώσεων

των επικίνδυνων ουσιών στο έδαφος, η οποία περιορίζε-ται στις ουσίες που σχετίζονται µε τη δυνητικά ρυπογό-νο δραστηριότητα της έκτασης,γ) τα επίπεδα συγκέντρωσης των επικίνδυνων ουσιών,

προκειµένου να εκτιµηθεί εάν αυτές εκθέτουν σε κίνδυ-νο την υγεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον.Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργει-

ας και Κλιµατικής Αλλαγής καθορίζεται κάθε σχετικό µετα απαραίτητα προσόντα του εκπονούντος την έκθεσηφυσικού ή νοµικού προσώπου, το περιεχόµενό της, τιςµεθόδους προσδιορισµού των επιπέδων συγκέντρωσηςτων επικίνδυνων ουσιών και τον τρόπο έγκρισης της έκ-θεσης.

3. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής χρησιµοποιεί τα στοιχεία που περιέχει ηέκθεση για την κατάσταση του εδάφους στο χαρακτηρι-σµό ρυπασµένων τόπων, σύµφωνα µε το άρθρο 8 παρά-γραφος 1.

Άρθρο 11Αποκατάσταση ρυπασµένων τόπων

1. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής εξασφαλίζει την αποκατάσταση των ρυ-πασµένων τόπων που απαριθµούνται στον σχετικό κατά-λογο του άρθρου 8.

2. Η αποκατάσταση συνίσταται στην εφαρµογή µέ-τρων στο έδαφος µε στόχο την αποµάκρυνση, τον έλεγ-χο, τη συγκράτηση ή τη µείωση των ρύπων, ώστε ο ρυ-

πασµένος τόπος να µην εκθέτει πλέον σε κίνδυνο την υ-γεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον, λαµβάνοντας υπό-ψη την υφιστάµενη και την εγκεκριµένη µελλοντική χρή-ση του.

3. Οι ρυπασµένοι τόποι για τους οποίους είναι αδύνατονα εντοπιστεί ο ρυπαίνων ή να του καταλογιστεί ευθύνηβάσει της νοµοθεσίας ή δεν µπορεί να υποχρεωθεί να α-ναλάβει το κόστος της αποκατάστασης, ορίζονται ως«ορφανοί» τόποι. Υπεύθυνο για τον περιορισµό του κιν-δύνου που διατρέχουν η υγεία του ανθρώπου και το πε-ριβάλλον στους τόπους αυτούς είναι το Υπουργείο Περι-βάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, το ο-ποίο, µέσω του Πράσινου Ταµείου, εξασφαλίζει τους α-ναγκαίους, για την αποκατάσταση των εν λόγω τόπων,πόρους.

4. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέρ-γειας και Κλιµατικής Αλλαγής καθορίζεται κάθε σχετικόµε την εφαρµογή των µέτρων για την αποκατάστασητων ρυπασµένων τόπων.

Άρθρο 12Εθνική στρατηγική αποκατάστασης

ρυπασµένων τόπων

1. Εντός τριών (3) ετών από την ηµεροµηνία έναρξης ι-σχύος του παρόντος νόµου το Υπουργείο Περιβάλλο-ντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής καταρτίζει εθνι-κή στρατηγική αποκατάστασης ρυπασµένων τόπων µεβάση τον κατάλογο της παρ. 2 του άρθρου 8, η οποία πε-ριλαµβάνει τουλάχιστον: στόχους αποκατάστασης, ιε-ράρχηση προτεραιοτήτων µε πρώτους τους τόπους πουεκθέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου,χρονοδιάγραµµα εφαρµογής και εκτίµηση του απαιτού-µενου ποσού για την αποκατάσταση.

2. Η εθνική στρατηγική αποκατάστασης εγκρίνεται µεαπόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας καιΚλιµατικής Αλλαγής, υποβάλλεται στην Ειδική ΜόνιµηΕπιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, γνω-στοποιείται στον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Περιβάλλοντος(ΕΟΠ) και επανεξετάζεται ανά πενταετία.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ, ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Άρθρο 13Ευαισθητοποίηση των πολιτών

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατι-κής Αλλαγής προωθεί δράσεις ενηµέρωσης και ευαισθη-τοποίησης των πολιτών για τη σηµασία του εδάφουςστην επιβίωση του ανθρώπου και των οικοσυστηµάτωνκαι για την αειφόρο χρήση του εδάφους, σε συνεργασίαµε την τοπική αυτοδιοίκηση.

Άρθρο 14Κυρώσεις

Σε περίπτωση παράβασης διατάξεων του παρόντος νό-µου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµα-τικής Αλλαγής επιβάλει κυρώσεις. Με απόφαση του Υ-πουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλ-λαγής καθορίζεται κάθε σχετικό µε την παράβαση διατά-ξεων για την προστασία του εδάφους, το είδος των κυ-ρώσεων, τη διαδικασία επιβολής τους.

11

Άρθρο 15Έναρξη ισχύος

Η ισχύς των διατάξεων του νόµου αυτού αρχίζει απότη δηµοσίευσή του στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως.

Μάρτιος 2014Ο Προτείνων Βουλευτής

Σταύρος Ελ. ΚαλογιάννηςΒουλευτής Ν. Ιωαννίνων

Παραρτήµατα

1. Παράρτηµα Ι: Στοιχεία για τον προσδιορισµό των πε-ριοχών που διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης, αποµείωσηςτων οργανικών υλών του εδάφους, συµπύκνωσης, αλά-τωσης, κατολισθήσεων και οξίνισης

2. Παράρτηµα ΙΙ: Κατάλογος δυνητικά ρυπογόνων, γιατο έδαφος, δραστηριοτήτων

3. Παράρτηµα ΙΙΙ: Εδαφολογικός χάρτης της Ελλάδας

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21