پاسخ سؤال

42 3 آزمون نیم سال اول 1

42 5 آزمون نیم سال اول 2

43 7 هماهنگ کشوری خرداد 94 )طبقه بندی شده(

44 11 هماهنگ کشوری شهریور 93 )طبقه بندی شده(

44 15 هماهنگ کشوری خرداد 92 )طبقه بندی شده(

45 19 هماهنگ کشوری شهریور 92 )طبقه بندی شده(

46 23 هماهنگ کشوری خرداد 95 )طبقه بندی نشده(

47 25 هماهنگ کشوری شهریور 94 )طبقه بندی نشده(

47 28 هماهنگ کشوری دی 94 )طبقه بندی نشده(

48 30 هماهنگ کشوری خرداد 93 )طبقه بندی نشده(

49 33 هماهنگ کشوری دی93 )طبقه بندی نشده(

50 36 آزمون پوششی 1

51 39 آزمون پوششی 2

52 درسنامهیتوپبرایشبامتحان

کتاب ادبیات پیش انسانی شب امتحان از5قسمتاصلی تشکیل شده است.

1-آزمونهاینیمسالاول)نوبتاول(:در ابتدای کتاب شما 2 آزمون مطابق با بارم بندی نوبت اول می بینید که مباحث مربوط به نوبت اول را پوشش می دهد.

2-آزمونهاینهایی)هماهنگکشوری(: این قسمت خودش به 2 بخش تقسیم شده است.

الف(آزمونهایطبقهبندیشده:در این بخش آزمون هایخرداد94،شهریور93،شهریور92وخرداد92 را درس به درس طبقه بندی کرده ایم

و در کنار سؤال های آن ها نکاتمشاورهای نوشته ایم. این نکات به شما در درس خواندن قبل از امتحان و پاسخگویی به آزمون در زمان امتحان کمک می کند.

ب(آزمونهایطبقهبندینشده: این بخش شامل چند نمونه امتحان نهایی عینا و بدون هیچ تغییری در ساختار آزمون ها است.

3-آزمونهایپوششی:در این قسمت 2 آزمون می بینید که شامل مفاهیم، مثال ها و خودآزمایی هایی از کتاب درسی هستند که تا حاال طراحان محترم

امتحان نهایی از آن ها سؤال طرح نکرده اند اما در سرفصل های امتحان نهایی هستند؛ بنابراین، احتماال در آزمون های بعدی از آن ها سؤال طرح خواهند کرد.

4-پاسختشریحیآزمونها:در پاسخ تشریحی آزمون ها ما به راهنمای تصحیح آموزش و پرورش پایبند بوده ایم و فقط زمانی که پاسخی که در راهنمای

تصحیح آمده است به توضیحات بیشتری نیاز داشت، مطالبی به آن اضافه کرده ایم که با فونت کامران و رنگ طوسی آن ها را متمایز کرده ایم.

5-درسنامهیکاملشبامتحانی:این قسمت برگ برنده ی شما نسبت به کسانی است که این کتاب را نمی خوانند در این قسمت تمام آن چه را که

شما برای گرفتن نمره ی عالی در امتحان نهایی ادبیات فارسی پیش دانشگاهی انسانی نیاز دارید، تنها در 22 صفحه آورده ایم. بخوانید و لذتش را ببرید!

پایانینوبتاولفصلهاپایانینوبتدوم،شهریور،

بزرگساالنودیماهنیمهاولکتابنیمهدومکتاب

-2/50/5قافیه

-7/52عروض

314معنیومفهومشعرونثر

213درکمطلب

1/5-1/5خودآزمایی

0/5-1معنیواژه

دانشهایادبی)تاریخادبیات،سبکشناسی،

آرایههایادبی(2/50/52

1--شعرحفظی

3--نقدادبی

515جمع2020نمرهینهایی

3

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )نیم سال اول 1(ردیف

الف( قافیه )2/5 نمره(با توجه به بیت زیر به پرسش های مطروحه پاسخ دهید.1

ن�دارمچ�ه س�ازم ک�ه س�وی ت�و راه�ی ن�دارم پناه�ی ت�و ج�ز ک�ه کجای�ی الف( ردیف را مشخص کنید.

ب( حروف اصلی قافیه کدام است؟پ( حروف الحاقی را مشخص کنید.

0/25

0/250/25

در هر یک از ابیات زیر، قافیه طبق کدام قاعده است؟2

بادالف( معشوقه به سامان شد، تا باد چنین باد چنین باد تا شد، ایمان همه 0/25کفرش

فردا که حیف ولی شمعیم شعله ی ماب( ما اث��ر نیابند پ��روان��ه پ��ر ب��ر 0/25ج��ز

انواع قافیه را در بیت های زیر مشخص کنید. 3

شدمالف( تابش جان یافت دلم، واشد و بشکافت دلم ژنده این دشمن دلم، بافت نو 0/25اطلس

مرا جگرخوار عشق مرا، غار مرا، مراب( یار نگه دار خواجه تویی، غار یارتویی،

خبر جهان در شده تو مکارم از سپرپ( ای آسمان تو سیاست از افکنده

0/250/25

0/5چگونه می توان دو واژه ی »گل« و »مایل« را قافیه ی شعر قرار داد؟ 4

ب( عروض )7/5 نمره(کدام یک از ارکان زیر غیرپایانی است؟5

- - - )4 -- ÈÈ )3 -- ÈÈ -- )2 ÈÈ -- ÈÈ -- )1

0/5

0/5ارکان معادل هجاهای زیر را بنویسید. 6

- È - È ب( - È È - الف(

تقطیع ترکیب زیر، به صورتی که در داخل کمانک آمده است، با کدام اختیار زبانی مطابقت دارد؟7 ( )È - - È - = طاقت وعظ

0/5

1واژه ی »هفت آب« را یک بار با حذف همزه و یک بار بدون حذف همزه، تقطیع و عالمت گذاری کنید.8

1در بیت زیر، دو اختیار زبانی بیایید.9

بب�رد«»طبیب عشق منم باده خور که این معجون خط�ا اندیش�ه ی و آرد فراغ�ت

در بیت زیر، در کدام رکن، اختیار وزنی به کار رفته است؟ نام آن اختیار را بنویسید و درباره اش توضیح دهید.10

ب�د ی�ار از ب�ه بس�یار خوی�شتنه�ا هش�یار دل ب�س، را ت�و ی�ار

1

0/5نام وزن حاصل از تکرار »مفاعیلن« و »فعولن« به ترتیب چیست؟11

در بیت:12دامی به راهی می نهم؛ مرغی به دامی می زنم«»بی م�اه مهرافروز خود تا بگذرانم روز خود

الف( مصراع دوم را تقطیع هجایی کنید. ب( پس از تقطیع به ارکان بنویسید کدام رکن تکرار شده است؟

پ( نام بحر حاصل از تکرار ارکان را بنویسید.

0/750/250/75

کدام بیت، وزن دوری دارد؟ یک دلیل ذکر کنید.13نمی ارزد1( دمی با غم به سر بردن جهان یک سر نمی ارزد بهتر کزین ما دلق بفروش می به دارد؟ ذوق چه دانی غایب یار ببارد2( دی��دار تشنه ای بر بیابان در که اب��ری

0/75

پ( معنی و مفهوم شعر و نثر )3 نمره( معنی ابیات و عبارات زیر را به فارسی روان بنویسید.

وز دی�ده دوم دجل�ه بر خ�اک مداین رانی�ک ره ز ل�ب دجل�ه منزل ب�ه مداین کن 140/751چو رای عاشقان گردان چو طبع بیدالن شیدابرآم�د قیرگ�ون اب�ری ز روی نیلگون دریا15

0/5این پیغامبر همه ی جهان بگیرد و مملکت عجم نیز به دست او برود. 16

0/75امیر چنان منفعل گشت که از تخت فرود آمد و بی موزه پای در رکاب خنگ نوبتی آورد. 17

4

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )نیم سال اول 1(ردیف

ت( درک مطلب )2 نمره(در بیت:18

چو پی�الن پراکن�ده میان آبگ�ون صحرا«»ببرید و ز هم بگسست و گردان گشت بر گردون

کنده« و »آبگون صحرا« به ترتیب چیست؟ 1منظور از »پیالن پرا

0/5در عبارت »پنج هزار دینار تو را خدمت کنیم«، »خدمت کنیم« به چه معناست؟19

در بیت:20حک�م فلک گ�ردان ی�ا خک�م فلک گردانگویی که نگون کرده است ایوان فلک وش را

0/5مقصود شاعر از واژه ی »فلک گردان« چیست؟

ث( خودآزمایی )1/5 نمره(0/5در عبارت »سطیح بر شرف مرگ بود و اندر حال خویش اوفتاده بود.«، مفهوم کنایی قسمت مشخص شده چیست؟21

در عبارت »»صواب آن می نماید که در اوج هوا پروازی کنی و در بام ها و صحراها چشم می اندازی تا نظر بر پیرایه ای گشاده افکنی که ربودن آن میسر باشد.« 220/5منظور از »پیرایه ای گشاده« چیست؟

در بیت:23دان«»هان ای دل عبرت بین از دیده عبر کن هان عب�رت آیین�ه ی را مدای�ن ای�وان

0/5واژه های »دیده« و »عبر« به ترتیب عالوه بر »چشم« و »پند و اندرزها« چه معنای ایهامی دارند؟

ج( معنی واژه )1 نمره( معنی لغات مشخص شده ی زیر را بنویسید.

0/25چنان شنودم که پیری صدساله، گوژپشت، سخت دو تا گشته و برعکازه ای تکیه کرده، همی رفت.24

0/25اسباب تمنع و علل ترفع در غایت ساختگی بود.25

0/25چو گردان گردب�ادی تندگردی تیره، اندرواچو گردان گش�ته س�یالبی میان آب آسوده26

0/25چشمش بر مردی زشت روی آمد؛ دمامت منظر و لقای منکر او را به فال فرخ نداشت.27

چ( دانش های ادبی )2/5 نمره(0/5منظور از »سبک شعر« چیست؟28

عبارت زیر را تکمیل کنید:29 ترجمه ی تفسیر طبری »ترجمه ای از کتاب ............... از ............... است که به فرمان ............... به دست عده ای از علمای ماوراءالنهر به پارسی ............... یعنی به پارسی

1ساده ی آن زمان ترجمه شد.

ویژگی های به کار رفته در ستون اول را به نوع مرتبط با آن در ستون دوم، وصل کنید. )توجه: در ستون دوم، یک مورد اضافه است.(30

نوع ویژگیویژگی مربوط به سبک عراقی

1( رواج مفاخره، شکایت و انتقاد اجتماعی2( اشتراک و اقتباس مضامین شعری

زبانیفکری

ادبی

0/5

واژگان مشخص شده در هر یک از موارد زیر، منجر به خلق کدام آرایه ی ادبی شده است؟31

دجله جگر بریان بین حسرت آتش بریان؟الف( از کندش کآتش شنیدستی آب 0/25خود

0/25 ب( خسرو ندانسته که رشته گران فطرت را در کارگاه تکوین بر تلوین یک سر سوزن خطا نباشد.

20 از خدا جوییم توفیق ادب جمع نمرات

7

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )خرداد ماه 1394( ردیف

الف( قافیه )0/5 نمره()درس 2(1 قافیه در کدام بیت نادرست است؟ چرا؟

ماند تو ب��االی به گویند که سرو 1( آن برنمی گیرد طریقی مهرویان مهر جز 2( دلم وحی و تنزیل خداوند آن گفت 3( چ��ه ت�ماشا و سب�زه موس�م 4( ش���د

نتواند رفتن ت��و پیش قدمی هرگز درنمی گیرد ولیکن پندش می دهم در هر ز نهی خ���داون���د و ام���ر خ���داون���د صحرا س���وی ب��ه ب��ی��ا و ب��رخ��ی��ز

0/5

ب( عروض )2 نمره()درس 3( واژه ی »سرانجام« را با حذف همزه تقطیع هجایی نمایید. 20/25

)درس 4(3 کدام یک از ارکان زیر غیرپایانی است؟

2( فعالت 1( مفاعیل

4( مستفعل 3( فعلن

0/25

)درس 5(4 بیت زیر را تقطیع هجایی و سپس تقطیع به ارکان نمایید و وزن حاصل از آن را بنویسید. برآی�د آس�ان خ�اری پ�ا ب�ه گ�ر چ�ه س�ازم ب�ه خ�اری ک�ه در دل نش�یندخل�د

1

کدام یک از ابیات زیر دوری می باشد؟ یک دلیل برای آن ذکر کنید. )درس 8(5

1( در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن2( دل می رود ز دس�تم صاحب�دالن خدا را

من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می روددردا ک�ه راز پنه�ان خواه�د ش�د آش�کارا

0/5

پ( معنی و مفهوم شعر و نثر )5 نمره(معنی ابیات و عبارات زیر را بنویسید.

)درس 20( در حضیض هم می توان عزیز بود. 60/25

)درس 22(7 0/25در عشق قدم نهادن کسی را مسلم شود که با خود نباشد ...

)درس 12(8 0/5تا در مستقبل نور دیده و میوه ی دل من از قصد او ایمن گردد.

0/5)درس 9(به پرواز اندر آورده اس�ت ناگه بچگان عنقا تو گفتی آسمان دریاست از سبزی و بر رویش9

0/5 )درس 20(خورش�ید را ب�ر نی�زه گویی خ�واب دیدم ش�ید و ش�فق را چون ص�دف در آب دیدم10

رعایت شود باید قافیه حروف خطی که؟! شکل دارید یاد به )قافیه ی خطی(

از بعد حرف به همزه از پیش صامت همزه، حذف موقع آن می چسبد.

ارکان غیرپایانی، هجای آخرشان کوتاه است. چرا؟ چون هجای پایانی مصراع، همیشه بلند در نظر گرفته می شود. تعجب نکنید؛

طراح سؤال هم می تواند اشتباه کند!

)یعنی ع��روض��ی خ��ط ب��ا و بخوانید درس��ت را شعر اب��ت��دا با را هجاها سپس بنویسید. می خوانید( همان طوری که قرار آن زیر در را هجا هر عالمت و کنید جدا بخش کردن، اختیارات با را مصراع دو هجایی اختالفات اکنون دهید؛

شاعری توجیه کنید.

مهم ترین ویژگی اوزان دوری این است که ارکان عروضی آن، یک در میان تکرار می شود.

B A B A4 3 2 1¸¨n ¸¨n ¸¨n ¸¨n

گرو در فقط شعر، قطعه یک یا عبارت یک معنی گاهی معنی کردن یک واژه است. »حضیض« در این مصراع، کلمه ی

کلیدی است.

در موجود کنایات مفهوم باید عبارت، معنی کردن هنگام در متن را بنویسید؛ »با خود نباشد« یعنی ...............

باید کنایه ها و استعاره های موجود در متن را بیابید و معنای موردنظر آن ها را جایگزین کنید. »نور دیده« ...............

»میوه ی دل« ...............

مرتب کردن بیت، اولین گام در یافتن معنی صحیح آن است. »عنقا« در مصراع دوم چه نقشی دارد؟ - نهاد. حاال معنی کردن

بیت را با رعایت ترتیب اجزای جمله، شروع کنید:نهاد+ مفعول+ متمم+ مسند+ فعل

اگر یادتان بیاید که این بیت مربوط به کدام شعر است، متوجه می شوید که منظور از »خورشید« ی که بر روی نیزه بوده است، چیست.

8

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )خرداد ماه 1394( ردیف

)درس 14(11 0/5بعد از مجارا طریق مدارا گرفتیم و سر به تدارک بر قدم یکدیگر نهادیم.

ن�ش�یند12 دل ن�هان خان�ه ی در 0/5)درس 17(ب�ه ن�ازی ک�ه لیل�ی ب�ه محم�ل نش�یندغ�م�ش

1)درس 16(کان شمع سامان می دهد از شعله زرین بال هاسهل است اگر بال و پری نقصان این پروانه شد13

بگ�ذری14 دی�ر و ح�رم در کاش رامس�تانه ت�و کن�م ترس�ا و مؤم�ن قبل�ه گاه 1)درس 17(ت�ا

ت( درک مطلب )4 نمره()درس 11( با توجه به عبارت زیر به سؤاالت مربوط پاسخ دهید.

»تا چهار سال بر این برآمد، زیرا که صمیم دولت سامانیان بود و جهان آباد و ملک بی خصم ... با این همه ملول گشتند، و آرزوی خانمان برخاست.«الف( منظور از »صمیم دولت سامانیان بود.« چیست؟

ب( مفهوم کنایی »آرزوی خانمان برخاست.« را بنویسید.

15

0/250/25

)درس 13(16 با توجه به ابیات زیر به پرسش ها پاسخ دهید. گوی�ی که نگون کرده اس�ت ای�وان فلک وش رامست است زمین زیرا خورده است به جای میپروی�ز کن�ون گم ش�د زان گم ش�ده کم تر گوی

حک�م فل�ک گ�ردان ی�ا حک�م فلک گ�رداننوش�روان دل خ�ون هرم�ز س�ر کاس در زری�ن تره کو بر خ�وان؟ رو »کم ترکوا« برخوان

الف( منظور از »ایوان فلک وش« در بیت اول چیست؟ب( قرآن در کدام بیت به عاقبت ظالمان و قدرتمندان اشاره کرده است؟

0/250/25

)درس 17(17 0/5بیت »با صد هزار جلوه برون آمدی که من/ با صد هزار دیده تماشا کنم تو را« به کدام دیدگاه عرفانی اشاره دارد؟

)درس 16(18 کب کم کنند از روزی ما پاره ای/ هر روز گردد تنگ تر سوراخ این غربال ها« به کدام تعبیر عامیانه ی زمان شاعر اشاره دارد؟ 0/5بیت »هر شب کوا

)درس 17(19 با توجه به ابیات زیر به پرسش ها پاسخ دهید. وحش�ی م�رغ ای�ن ک�ه را دل�م مرنج�ان عج�ب نیس�ت از گل ک�ه خن�دد ب�ه س�رویآن ج�ا ک�ه محب�ت ب�زم ب�ه بن�ازم

نش�یند مش�کل برخاس�ت ک�ه بام�ی ز نش�یند گل در پ�ای چم�ن ای�ن در ک�ه نش�یند مقاب�ل ش�اهی ب�ه گدای�ی

الف( در بیت دوم »سرو« نماد چه انسان هایی است؟ب( از بیت سوم چه مفهوم عرفانی دریافت می شود؟

پ( کدام بیت »واسوخت« دارد؟

0/25

0/5

0/25

)درس 18(20 در شعر »آی آدم ها که بر ساحل نشسته شاد و خندانید، یک نفر در آب دارد می سپارد جان/ روی این دریای تند و تیره و سنگین که می دانید« الف( تعبیر »بر ساحل نشسته« وصف چه آدم هایی است؟ب( مفهوم نمادین »دریای تند و تیره و سنگین« چیست؟

0/5

0/5

درویشی« و توانگری بیان در مدعی با »جدال سعدی درس سرشار از نکات و لطایف و دقایق است؛ آن را جدی بگیرید.

کافی است تشبیه موجود در بیت را توضیح بدهید؛ می شود معنی زیبای این بیت!

به هندی سبک اس��ت. تبریزی صائب از بیت ای��ن معنی کردن برای است. مشهور نازک کاری و باریک اندیشی

بیت، باید تصویر نهفته در آن را تجسم کنید.

»مؤمن« با »حرم« و »ترسا« با »دیر« در ارتباط است )لف و نشر(؛ حاال راحت تر می شود بیت را معنی کرد.

مفهوم کلی درس ها را در خاطر داشته باشید. کمکتان می کند.

الف( اگر عنوان قصیده ی خاقانی را به یاد بیاورید، پاسخ سؤال را یافته اید!

قرآن از بیت دارد؟ همان عبارت عربی بیت، کدام ب( است؛ به همین سادگی!

یعنی خداست؛ از جلوه ای می بینیم، دنیا در که چیزی »هر خداوند در ............... حضور دارد.« و یا »همه چیز نشان از یک

وجود واحد داردنظریه ی و ............... و ............... .«

اعتقاد ............... ............... در سرنوشت تأثیر به گذشتگان داشتند.

و برمی بندد رخت زود و دارد کوتاهی عمر سرخ گل الف( می رود؛ سرو چه طور؟

ب( حافظ می گوید: »در کوی عشق، شوکت شاهی نمی خرند/ اقرار بندگی کن و اظهار چاکری«؛ یعنی در مکتب ............... ،

............... و ............... با هم فرقی ندارند.پ( »واسوخت« یعنی ضد سوختن. در این مکتب، عاشق در برابر ناسپاسی و قدرناشناسی معشوق، عکس العمل تند نشان

می دهد. خب؛ کدام بیت، معشوق را تهدید می کند؟

و می نوشند قهوه خودشان، شخصی پالژ در که کسانی الف( آدم هایی چه جور تماشا می کنند، دریا را در دیگران غرق شدن

هستند؟ب( خب؛ حاال این دریا کجاست؟ که آدم های تیپ »الف«

نسبت به سرنوشت دیگران در آن بی تفاوتند؟

9

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )خرداد ماه 1394( ردیف

ث( خود آزمایی )1/5 نمره()درس 22( مقصود موالنا از بیت »تا که این دیوار عالی گردن است/ مانع این سر فرود آوردن است« چیست؟ 210/5

)درس 24(22 کدام یک از عبارات زیر طنزآمیز است؟ چرا؟ 1( مردم که مغز خر نخورده اند تا تو بگویی »ف« من می فهمم »فرح زاد« است.

2( از ساعت چهار تا حاال از تن این مرد خون میره؛ حیفتون نیومد؟

0/5

)درس 19(23 با توجه به اشعار زیر دو مضمون تازه را که پیش از انقالب، در شعر نبوده است، بنویسید. »در گستره ی رؤیاهایش به ستیز با ظلم برمی خاست.« و »در ستاره باران آن شب نماز خونین حماسه ی چهارده ساله ی مرا وسعت وسیع کدام سجاده گسترده شد.«

0/5

ج( معنی واژه )0/5 نمره()درس 14( الف( ای که گفتی توانگران مشتغل اند و ساهی )درس 20( ب( من با حسین از کربال شبگیر کردم

240/25

0/25

چ( دانش های ادبی)2/5 نمره(با توجه به عبارت: »و اوج دولت آن خاندان ایام ملک او بود، و اسباب تمنع و علل ترفع در غایت ساختگی بود، خزاین آراسته و لشکر جرار ...« دو ویژگی سبکی )درس 11( به کاررفته را بنویسید.

250/5

)درس 11(26 0/5دو ویژگی »سبک سعدی« را نام ببرید.

)درس 16(27 0/5در بیت »پیشانی عفو تو را پر چین نسازد جرم ما/ آیینه کی بر هم خورد از زشتی تمثال ها« کدام ویژگی ادبی »سبک هندی« وجود دارد؟

صاحبان آثار زیر را معرفی نمایید.28)درس 18( الف( ترجمه ی قمارباز )درس 22( ب( تمهیدات

0/5

با توجه به ابیات زیر آرایه های »حس آمیزی و ایهام« را معرفی نمایید.29 الف( ه�ر که آم�د به جهان نق�ش خرابی داردلذی�ذ ش�یرین ی�ار خط�اب ب( چ�ون

کجاست؟ هشیار که بگویید خرابات در نبیذ چ��ون آب��ش بانگ آن ک��رد مست

)درس 15()درس 22(

0/5

ح( شعر حفظی )1 نمره(جای خالی ابیات زیر را کامل کنید.

الف( آن کس است اهل ............... که اشارت داندخزان باد ای ............... و خانه کن چنین تو ب(

اسرار کجاست؟ ............... بسی نکته ها هست نفرینی مستحق کنی انصاف خود گر

)درس 15()درس 18()درس 18( پ( گزینه ی درست را انتخاب نمایید.

آب را بلعیده در گود ............... و هر زمان، بی تابی اش افزون/ می کند زین آب ها بیرون/ گاه سر، گه پا

4( سپید 3( کبود 2( تیره 1( شدید

300/5

0/25

0/25

»دیوار« در این بیت، نماد چیست؟

متلک ها، مثل ها، کنایات، استعارات، از خود طنز در دهخدا باورها، تکیه کالم ها و باورهای عامیانه بهره برده است. حاال به

نظرتان کدام عبارت، یک یا چندتا از این ویژگی ها را دارد؟

برای مبارزه با ............... انقالب کردیم و در این راه، جوانان بسیاری به ............... رسیدند.

خیلی مهم گفتیم: »درس 14 الف( پیش تر هم عربی، واژه ه���ای معنی کردن ب��رای اس��ت.« هم خانواده های واژه ی موردنظر، کمکمان می کنند.

»ساهی« اسم فاعل از مصدر »سهو« است.ب( »شبگیر«، شب را می گیرد و ............... را می دهد!

یا و درس��ی کتاب در سبک ها از ک��دام هر ویژگی به حتما درس نامه ی همین کتاب، خوب توجه کنید.

سعدی این قدر کارش درسته که دیگه خودش شده سبک! حتما ویژگی های سبک سعدی را در درس یازدهم بخوانید و یاد بگیرید.

ویژگی موردنظر در این بیت، در واقع بارزترین آرایه ی ادبی آن است که در شعر شاعران سبک هندی، کاربرد فراوانی دارد.

تاریخ یادگیری ب��رای خوبی روش ک��دگ��ذاری توجه سرواژه ها، از بهره بردن است؛ ادبیات نویسندگان، ساختن و به مکتب فکری شاعران

ترکیباتی که در حافظه می مانند و ...

در کدام بیت دو حس از حواس پنجگانه به هم اما شد؛ پیدا حس آمیزی شده اند؟ داده نسبت

برای ایهام، ورزیدگی بیشتری الزم است.

کسانی که خوب شعر می خوانند و با عروض، انس و الفتی دارند، بهتر شعر را به خاطر می سپارند. پس تا دیر نشده اقدام کنید!

10

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )خرداد ماه 1394( ردیف

خ( نقد ادبی )3 نمره(هر یک از موارد به کاررفته در ستون اول مرتبط با کدام نوع نقد در ستون دوم است؟ توجه: )در ستون دوم یک مورد اضافی است.(

نوع نقدویژگی نقد

)درس 25( 1( بررسی و ارزیابی و کاربرد زبان و اصول و قواعد آن )درس 26( 2( بررسی جوهر هنر به دور از محتوای آن )درس 25( 3( کاربرد فنون بالغی در شعر و نثر )درس 26( 4( تحلیل در باب اسناد و مدارک و صحت و سقم نسخه یا نسخ کتاب

الف( فنیب( لغوی

پ( تاریخیت( زیبایی شناسی

ث( اخالقی

311

)درس 25(32 0/5کامل ترین نوع نقد چیست؟

)درس 28(33 0/25نام دیگر قابوس نامه ............... است.

)درس 27(34 0/5منابع اصلی داستان ها در مثنوی چیست؟

)درس 26(35 ک معرفت دینی و روحانی قائل است؟ 0/25چه کسی برای هنر جهان پسند، مال

)درس 25(36 0/5دو فایده ی نقد ادبی را بنویسید.

20جمع نمرات شاد باشید و سرفراز

1( زبان با نقد ............... مرتبط است.2( »هنر برای هنر« در نقد ............... مورد بررسی قرار می گیرد.

3( »فنون« جمع »فن« است.4( اسناد و مدارک و نسخ ]خطی[ مربوط به گذشته است؛ پس

به نقد ............... مربوط است.

نکات مهم نقد ادبی در درس نامه برای شما گلچین شده اند؛ پس ببوییدشان!

عنصرالمعالی این کتاب را برای پسرش نوشته است. کار پدر هم ............... فرزند است! )مثال این، یک نمونه کدگذاری است.(

اسم دیگر مثنوی چیست؟ پاسخ این سؤال در آن نهفته است.

سپردن خاطر به برای خوبی کد نویسنده، این بلند محاسن معرفت دینی و روحانی اوست!

در آن فایده ی و اهمیت و ادب��ی نقد تعریف به نگاهی درس نامه ی این کتاب بیندازید. ممنون!

23

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )خرداد ماه 1395(ردیف

الف( قافیه )0/5 نمره(0/25قافیه ی کدام بیت نادرست است؟1

آمدن�د بح�ث رومی�ان و چینی�ان )1 2( ج�ان بی جم�ال جانان میل جه�ان ندارد

آمدند مکث در بحث از روم��ی��ان ندارد آن که حقا ندارد این که کس هر

قافیه در بیت زیر تابع کدام قاعده است؟2دیوانه ای�م م�ا و مس�تند پروانه ای�معاش�قان م�ا و ش�معند عارف�ان

0/25

ب( عروض )2 نمره(

1بیت زیر را تقطیع هجایی و سپس تقطیع به ارکان نمایید.3

ب�ود ج�اودان نام�ت ک�ه نه�ان«»چ�و خواه�ی ب�زرگ نی�ک ن�ام مک�ن

0/5کدام یک از ابیات زیر دارای وزن دوری است؟ یک دلیل آن را ذکر نمایید.4

1( نظ�ر آوردم و بردم که وجودی به تو ماند2( ای دوست شکر بهتر، یا آن که شکر سازد

همه اسمند و تو جسمی همه جسمند و تو روحیخوب�ی قم�ر بهت�ر ، ی�ا آن ک�ه قم�ر س�ازد

در تقطیع مثال زیر از کدام اختیار شاعری استفاده شده است؟5

( )- È - جادویی

0/25

6 ( )- - ÈÈ 0/25رکن معادل هجاهای مقابل را بنویسید.

پ( معنی و مفهوم شهر و نثر )5 نمره( معنی ابیات و عبارات زیر را بنویسید.

0/5جوانان را نرسد که بر پیران پیشی جویند. 7

0/5چون مهرگان درآمد امیر گفت: »مهرگان هری بخوریم و برویم.«8

گر قدرت جو دست و گر قوت سجود توانگران را به میسر می شود.9 0/5ا

0/5چندان تناوری و بلند / که به هنگام تماشا/ کاله از سر کودک عقل می افتد.10

1کان شمع سامان می دهد از شعله زرین بال هاسهل است اگر بال و پری نقصان این پروانه شد11

1بر خش�ک چوب نیزه ها گل کرد خورش�یدآن روز در ج�ام ش�فق مل کرد خورش�ید12

اس�تت�ا ک�ه ای�ن دی�وار عال�ی گ�ردن اس�ت13 آوردن ف�رود س�ر ای�ن 1مان�ع

ت( درک مطلب )4 نمره(کنده و آبگون صحرا« چیست؟14 0/5با توجه به بیت زیر منظور شاعر از »پیالن پرا

چ�و پی�الن پراکنده می�ان آبگ�ون صحراببرید و زهم بگسست و گردان گشت بر گردون0/5با توجه به عبارت »همسایه را پرسیدند که این درزی کجاست که حاضر نیست همسایه گفت: درزی نیز در کوزه افتاد!« پیام تمثیل مرد درزی را بنویسید.15

0/5عبارت »یکی تحرمه ی عشا بسته و دیگر منتظر عشا نشسته« با کدام بیت قرابت مفهومی دارد؟16

نیست درم اندر دست به را کریمان )1 مشتغل حق به مکنت خ��داون��د )2

نیست ک��رم را نعمت خ��داون��دان پ���راک���ن���ده روزی پ��راک��ن��ده دل

0/5با توجه به عبارت »و سنت جاهالن است که چون به دلیل از خصم فرومانند سلسله ی خصومت بجنبانند.« از نظر سعدی روش جاهالن چیست؟17

در بیت:18هر روز گردد تنگ تر س�وراخ این غربال ها«»هر شب کواکب کم کنند از روزی ما پاره ای

به کدام ویژگی سبک هندی اشاره شده است؟

0/5

0/5در کدام بیت »واسوخت« دیده می شود؟19

نش�یند دل نهان خان�ه ی در غم�ت )1 2( تو چنین خانه کن و دل شکن ای باد خزان

نشیند محمل به لیلی که ن��ازی به نفرینی مستحق کنی انصاف خود گر

با توجه به ابیات زیر به سؤاالت پاسخ دهید.20

بگ�ذری دی�ر و ح�رم در کاش مس�تانه طوبی و س�دره گر به قیامت ب�ه من دهند

ت�ا قبل�ه گاه مؤم�ن و ترس�ا کن�م ت�و رایک ج�ا ف�دای قام�ت رعن�ا کن�م ت�و را

0/5الف( در بیت اول به کدام موضوع عرفانی اشاره شده است؟0/5ب( منظور از »طوبی و سدره« چه چیزهایی هستند؟

24

kheilisabz.comزمان آزمون: 90 دقیقهرشته ی: ادبیات و علوم انسانیادبیات فارسی اختصاصی

نمرهآزمون پیش دانشگاهی )خرداد ماه 1395(ردیف

ث( خودآزمایی )1/5 نمره(0/25در شعر »آب را بلعیده در گود کبود و هر زمان بی تابی اش افزون« منظور از »گود کبود« چیست؟21

0/25»زنجیرخاییدن« کنایه از چیست؟22

0/5به نظر عرفا رسیدن به مرتبه ی توحید چگونه میسر است؟23

0/5یکی از تفاوت های طنز با هجو را بنویسید.24

ج( معنی واژه )0/5 نمره(معنی لغات مشخص شده را بنویسید.25

ب( کلون صدایی کرد و در باز شد الف( گفت بهر سخره ی شاه حرون

0/5

چ( دانش های ادبی )2/5 نمره(0/5با توجه به ابیات زیر یک استعاره و یک تلمیح معرفی نمایید.26

الف( پرویز کنون گم شد زان گم شده کم تر گویب( چندین تن جباران کاین خاک فرو خورده است

خوان بر ترکوا کم رو برخوان؟ کو تره زرین این گرسنه چشم آخر هم سیر نشد ز ایشان

ویژگی سبک هندی در ستون اول را به ویژگی مربوط به آن، در ستون دوم وصل کنید.27

ویژگیسبک هندی

1( پیچیدگی و ابهام در کالم2( اظهار نامرادی و یأس

الف( زبانیب( فکری

پ( ادبی

0/5

با توجه به بیت28ک�ه در ای�ن چم�ن پ�ای در گل نش�یند«»عج�ب نیس�ت از گل ک�ه خن�دد به س�روی

»سرو« نماد چیست؟

0/5

کدام یک از آثار زیر از سفرنامه های جالل آل احمد است؟294( زن زیادی 3( کارنامه ی سه ساله 2( قمارباز 1( خسی در میقات

0/25

صاحبان آثار زیر را معرفی کنید.30

ب( گیتی گشا الف( مقاالت طنز چرند و پرند

0/5

0/25یک ویژگی بارز شعر نیما یوشیج را بنویسید.31

ح( شعر حفظی )1 نمره(

جای خالی ابیات زیر را کامل کنید.32نکت�ه ها هس�ت ب�سی ............... کج�اس�ت؟ 0/5الف( آن کس است اهل ............... که اشارت داند

0/25ب( آن زمان که مست هستید ............... دست یابیدن به دشمن

امش�ب ای م�ه تو ه�م از طال�ع من غمگینی 0/25پ( همه در چشمه ی ............... غم از دل شویند

خ( نقد ادبی )3 نمره(0/5نقد در لغت به چه معناست؟33

0/5هر کدام از ابیات زیر به ترتیب القا کننده ی کدام مفاهیم )خشم یا اندوه( است؟ 34

هوی ه��ای با ش��اه دل، داغ سپه ال��ف( من پیش ک��ن��ون ب���ودی تیغ اگ��ر ب(

روی ن��ه��ادن��د ای���رج ب���اغ س���وی تن ز ترنجی چ��ون کندمی س��رش

0/5منظور از نقد اجتماعی چیست؟35

هر کدام از اشخاص زیر از نظریه پردازان کدام نوع نقد به شمار می روند؟36

ب( هیپولیت تن الف( فروید

0/5

0/5چه عواملی باعث موسیقی در کالم می شوند؟37

0/5بررسی کاربرد زبان و اصول و قواعد آن را نقد ............... و نیز بحث در چگونگی کاربرد فنون بالغی در شعر و نثر را نقد ............... گویند.38

20جمع نمرات سرافراز و پایدار باشید

42

الف( قافیه )5/ 2 نمره( 1- الف( ندارم )0/25( )صفحه ی 5( ب( »اه« )0/25( )مطابق قاعده ی 2( )صفحه ی 8( پ( »ی«

)0/25( )مطابق تبصره ی 1( )صفحه ی 8(

2- الف( قاعده ی2 )0/25( )حرف قافیه: »ان«( )صفحه ی 6( ب( قاعده ی 1 )0/25( )حرف قافیه: » ا«( )صفحه ی 6(

3- الف( قافیه ی میانی )0/25( )یافت، بشکافت و بافت( )صفحه ی 11(/ ب( قافیه ی درونی

)0/25( )یار، غار، خوار( )صفحه ی 11(/ پ( ذوقافیتین )0/25( )»جهان« با »آسمان و »خبر« با

»سپر« قافیه شده است.( )صفحه ی 11()صفحه ی 9( 4- با افزودن حرف یا حروف الحاقی )0/5( )مطابق تبصره ی 3(

ب( عروض )7/5( نمره()صفحه ی 29( 5- گزینه ی »1« )0/5( )زیرا هجای پایانی آن کوتاه است.( )صفحه ی 29( 6- الف( مفتعلن )0/25( ب( مفاعلن )0/25(

کمیت تغییر یا /)34 )صفحه ی )0/5( کوتاه مصوت های کردن تلفظ بلند زبانی اختیار -7مصوت ها.

بدون حذف همزه هفت آب /)0/5( ( )È - - با حذف همزه هف تاب -8 )0/5( ( )È - È-)34 صفحه ی (

)صفحه ی 34( 9- اول( حذف همزه: فراغت آرد فراغتارد )0/5( دوم( بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه: اندیشه ی خطا کسره ی اضافه، بلند تلفظ می شود )صفحه های 34 و 35( )0/5(

»مفعولن« آمده »مفتعلن«، به جای /)0/25( ابدال اختیار وزنی /)0/25( اول 10- در رکن )صفحه های 41 و 42( است. )0/5(

)صفحه ی 50( 11- تکرار »مفاعیلن«: بحر هزج )0/25( / تکرار »فعولن«: بحر متقارب )0/25( )صفحه های 22 و 23( 12- الف( )0/75(

نمزمیمیدابغیمرهمنمیهیرابمیدا--È---È---È---È-

)صفحه ی 29( ب( مستفعلن تکرار شده است. )0/25( )صفحه های 48 تا 50( پ( بحر رجز مثمن سالم )0/75(

ارکان از -1 دلیل: /)» فاعالتن مفعول // فاعالتن )مفعول )0/25( »2« گزینه ی -13نیم مصراع، پایانی 3- هجای کرد. نیم مصراع می توان مکث در -2 متناوب درست می شود. همیشه بلند محسوب می شود. 4- تعداد هجاهای هر مصراع، زوج است و هر نیم مصراع، 7 )صفحه های 58 و 59( هجا دارد. )0/5( )ذکر یک مورد کافی است.(

پ( معنی و مفهوم شعر و نثر )3 نمره(14- یک بار از کنار رود دجله به مداین بیا )0/25( و با دیدن خرابه های آن از چشمان خود )صفحه ی 90( اشک جاری کن. )0/5(

15- ابری تیره از روی دریای نیلی برخاست )0/5( که همچون نظر عاشقان متغیر و مانند )صفحه ی 70( سرشت عاشقان، سرگردان و آشفته بود. )0/5(

16- این پیغمبر، تمام دنیا را فتح می کند و سرزمین فارس هم توسط او اداره می شود. )0/5( )صفحه ی 75(

17- امیر به گونه ای تحت تأثیر قرار گرفت )0/25( که از تخت پایین آمد و بدون کفش )0/25( )صفحه ی 84( بر اسب سفید یدک )آماده( سوار شد. )0/25(

ت( درک مطلب )2 نمره(

)0/5( آبی آسمان صحرا آبگون /)0/5( ابر تکه های کنده پرا پیالن -18)صفحه ی 70(

)صفحه ی 84( 19- تقدیم کنیم )0/5( )صفحه ی 91( 20- گرداننده ی چرخ )0/5( یا خداوند

ث( خودآزمایی )1/5 نمره()صفحه ی 75( 21- کنایه از این که در حال نزع و جان کندن بود )0/5( یا در حال مرگ بود. )صفحه ی 87( 22- زیورآالتی که باز شده و در گوشه ای نهاده شده باشد. )0/5(

)صفحه ی 90( 23- دیده: آن چه دیده ای )0/25(/ عبر: جاری شدن اشک )0/25( ج( معنی واژه )1 نمره(

)صفحه ی 78( 24- عکازه: عصا )0/25( )صفحه ی 83( ع: استواری )0/25( یا قوی شدن 25- تمن)صفحه ی 70( 26- اندروا: معلق )0/25( یا آویخته )صفحه ی 88( 27- دمامت: زشتی صورت )0/25( یا زشت رویی

چ( دانش های ادبی )2/5 نمره(28- سبک شعر، مجموعه ی ویژگی هایی است که شاعر یا شاعران در نحوه ی بیان اندیشه و )صفحه ی 65( اسلوب لفظی بدان توجه داشته اند. )0/5(

29- کتاب جامع البیان فی تفسیر القرآن )0/25(/ از محمد بن جریر طبری )0/25(/ به فرمان

)صفحه ی 73( منصور بن نوح سامانی )0/25(/ به پارسی راه راست )0/25( )صفحه های 80 و 81( 30- 1( ویژگی فکری )0/25( 2( ویژگی ادبی)0/25(

31- الف( اضافه ی تشبیهی )0/25( )صفحه ی 91( ب( یک سر سوزن: کنایه از مقدار بسیار اندک )0/25( )صفحه ی 88(

43

الف( قافیه )�0/5نمره(

ــ حی در برابر 1- گزینه ی »3« )0/25(، زیرا شکل خطی آن ها متفاوت است. )حروف قافیه: )صفحه ی 11( ــ هی( )0/25(

ب( عروض )�2نمره(

)صفحه ی 34( 2- س ر ن جام )0/5( )بارم این سؤال 0/5 نمره منظور شود.(��)صفحه ی 29( 3- )این سؤال حذف و بارم آن به سؤال 2 اضافه شود.(

-4

یدرابسانیاریخاپابگرلدخ

È-- È-- __

È

-- È--

ندشیندلدرکریخابزمساچ È-- È-- È-- È--

وزن: فعولن فعولن فعولن فعولن )0/25( تقطیع هجایی )0/5( )هر مصراع 0/25()صفحه های 57-48( تقطیع به ارکان )0/25(

دیده مکثی هر مصراع اول پاره ی از بعد دوری: اوزان )0/25( مشخصات »2« گزینه ی -5نیز همیشه اول نیم مصراع های پایانی ارکان متناوب تشکیل می شود ـ هجای از ـ می شود بلند است ـ تعداد هجای هر مصراع زوج است و معموال هر نیم مصراع هفت یا پنج هجا دارد. )0/25( )ذکر یکی از این دالیل، کافی است.( )صفحه های 58 و 59(

پ( معنی و مفهوم شعر و نثر )�5نمره()صفحه ی 139( 6- در جایگاه پست نیز می توان عزت و بزرگی داشت. )0/25(��)صفحه ی 153( 7- کسی می تواند در راه عشق قدم بگذارد که ترک خودخواهی کند. )0/25( )صفحه ی 87( 8- تا در آینده فرزند من از دشمن و خطر او در امان باشد. )0/5(

9- گویا آسمان از نظر سبزی دریایی است که سیمرغ بچه های خود را بر باالی آن به پرواز )صفحه ی 71( درآورده است. )0/5(

10- خورشید )چهره ی امام حسین )ع(( و شفق را همچون صدفی در آب که به روشنی پیداست )صفحه ی 142( دیدم و دیدن سر امام حسین بر نیزه غیر قابل باور بود )مثل خواب بود(. )0/5( صلح هم با آن جبران به و گرفتیم پیش در را سازش شیوه ی نزاع، و دعوا از بعد -11 )صفحه ی 98( کردیم. )0/5( گرفته قرار من دل در شتر، کجاوه ی بر لیلی ناز با نشستن همچون او عشق غم -12 )صفحه ی 113( است. )0/5(

گر بال و پر پروانه سوخت، مهم نیست؛ شمع با شعله ی خود به پروانه بال و پر می دهد 13- ا)معشوق یا خداوند با عنایت خود نقصان عاشق را سامان می دهد(. )1( )صفحه ی 109(

14- ای کاش سرمست از کنار خانه ی کعبه و صومعه بگذری تا من تو را قبله گاه مسلمانان و )صفحه ی 116( مسیحیان سازم. )1(�

ت( درک مطلب�)�4نمره()صفحه ی 83( 15- الف( اوج شکوفایی دولت سامانیان بود. )0/25( ب( آرزوی دیدار یار و دیار کردند. )0/25(� )صفحه های 84 و 85()صفحه ی 91( 16- الف( کاخ مداین )کاخ ساسانی( )0/25( )صفحه های91 و 92( ب( بیت سوم )پرویز کنون گم شد ...( )0/25( )صفحه ی 115( 17- حضور همیشگی حق در کاینات یا وحدت وجود خداوند )0/5( )صفحه ی 108( 18- نقش ستارگان در سرنوشت انسان )0/5( )صفحه ی 114( 19- الف( انسان های وابسته و در اسارت )0/25( ب( تعینات و مقام در عالم عشق رنگ می بازند. )0/5(� )صفحه ی 114()صفحه ی 114( پ( بیت اول )0/25( )مرنجان دلم را ...( )صفحه ی 120( 20- الف( انسان های بی تفاوت و رفاه زده )0/5( )صفحه ی 120( ب( جامعه ی نابسامان )0/5(

ث( خودآزمایی�)�1/5نمره(21- تا زمانی که حجاب غرور و تعلقات مادی وجود دارد، مانع رسیدن به کمال و حقایق است. )0/5(� )صفحه ی 156()صفحه ی 165( 22- گزینه ی »1« )0/25(، به جهت استفاده از تعبیرات کنایی. )0/25( )صفحه های 134 و 135( 23- فرهنگ ظلم ستیزی )0/25(، فرهنگ شهادت )0/25(

ج( معنی واژه )�0/5نمره()صفحه های 95 و 97( 24- الف( فراموشکار )0/25( ب( صبح زود )0/25(

چ( دانش های ادبی�)�2/5نمره(25- وجود لغات عربی، ترکیبات تازه، حذف فعل به قرینه، )ذکر دو مورد کافی است.( هر مورد )0/25(� )صفحه ی 83(

44

26- سجع و ترصیع، اختصار و ایجاز، ترک لغات دشوار و ... )ذکر دو مورد کافی است.( هر)صفحه ی 82( مورد )0/25( 27- اسلوب معادله )0/5( )صفحه ی 108()صفحه ی 152( 28- الف( جالل آل احمد )0/25( )صفحه ی 123( ب( عین القضات همدانی )0/25(

)صفحه ی 101( 29- الف( ایهام )0/25( )خرابی: 1- مستی و بی خبری 2- ویرانی و نابودی( ب( حس آمیزی )0/25( )خطاب یار شیرین لذیذ( )صفحه ی 155(

ح( شعر حفظی )1 نمره()صفحه ی 101( 30- الف( بشارت )0/25( محرم )0/25( )صفحه ی 131( ب( دل شکن )0/25( پ( گزینه ی »3« کبود )0/25( )صفحه ی 121(

خ( نقد ادبی )3 نمره()صفحه ی 173( 31- 1( »ب« )0/25( )صفحه ی 178( 2( »ت« )0/25(

)صفحه ی 174( 3( »الف« )0/25( )صفحه ی 182( 4( »پ« )0/25( )نقد اخالقی )ث( اضافی است.( 32- آن است که بر کامل ترین شناخت و جامع ترین دیدها مبتنی باشد. )0/5( )صفحه ی 173(33- نصیحت نامه )0/25( )صفحه ی 191()صفحه ی 187( 34- قرآن )0/25( حدیث )0/25( )صفحه ی 171( 35- تولستوی )0/25(

36- 1( نقد ادبی آثار را از وقفه و رکود بازمی دارد. )0/25( 2( محیط هنری سالمی را به وجود می آورد. )0/25( 3( نقادان، موجد تحول شگرفی در عالم ادبیات شده اند. 4( خط سیر هنر و ذوق را در هر زمان معلوم می دارد. 5( نقد و نقادی، هنر متعالی را رواج می دهد. )ذکر دو مورد )صفحه ی 171( کافی است.(

46

الف( قافیه )0/5 نمره(1- گزینه ی »1« )0/25( )یکی از حروف اصلی قافیه در دو واژه با هم متفاوت است: »��� حث« در برابر »��� کث« )صفحه های 8 تا 13(2- قاعده ی 2 )0/25( )حروف اصلی قافیه، »ان« است. »�ه ایم« حروف الحافی قافیه است.)صفحه ی 6(

ب( عروض )2 نمره(-3

دانوجاودبمتناکهیخاچÈ--È-- È--È-هاننگانزربکنیمناکنم

È--È-ÈÈ--È-

)صفحه ی 39( نام ارکان: فعولن فعولن فعل )0/5( تقطیع هجایی )0/5( 4- گزینه ی »2« )0/25(

الف( داشتن ارکان متناوبب( تعداد هجای هر مصراع زوج است.

پ( هجاهای پایان نیم مصراع مثل هجاهای پایان مصراع همیشه بلند است.)صفحه های 59-58( ت( بین هر مصراع مکث وجود دارد. )0/25( )ذکر یک مورد کافی است( )صفحه ی 38( 5- کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند )0/25( )صفحه های 30-29( 6- فعالتن )0/25(

پ( معنی و مفهوم شعر و نثر )5 نمره()صفحه ی 78( 7- جوانان اجازه ندارند )0/25( که بر پیران فخر فروشی کنند. )0/25(

امیر گفت: میوه های ماه شهر هرات را 8- وقتی فصل سرما )پاییز و مهرماه( رسید )0/25( )صفحه ی 84( می خوریم و می رویم. )0/25(

گر توانایی بخشش باشد )0/25( و یا توانایی عبادت، برای ثروتمندان امکان پذیرتر است. 9- ا)صفحه ی 98( )0/25(

10- آن قدر بزرگ و با شکوه هستی )0/25( که عقل از درک عظمت تو ناتوان است. )0/25( )صفحه ی 140(

گر بال و پر پروانه سوخت مهم نیست )0/5( شمع با شعله ی خود، بال و پر به پروانه 11- ا)صفحه ی 118( می دهد )عنایت معشوق شامل حال عاشق می شود( )0/5(

12- روزی که خورشید در جام شفق شراب ریخت )و خورشید غروب کرد( )0/5( سر مبارک )صفحه ی 144( امام حسین )ع( را بر سر نیزه قرار دادند )0/5(

13- تا زمانی که حجاب غرور و مادیات وجود دارد )0/5( مانع تسلیم و خضوع در برابر معشوق )صفحه ی 15( )خدا( است )0/5(

ت( درک مطلب )4 نمره()صفحه ی 70( کنده: ابر )0/25( آبگون صحرا: آسمان )0/25( 14- منظور از پیالن پرا)صفحه ی 77( 15- قطعی بودن مرگ و فنای همه ی انسان ها و موجودات )0/5( )صفحه ی 95( 16- گزینه ی »2« )0/5( )صفحه ی 97( 17- چون دلیل و منطق ندارند )0/25( دشمنی می کنند )0/25( )صفحه ی 108( 18- خرافات )0/25( و فرهنگ عامیانه )0/25( 19- گزینه ی »2« )0/5( )صفحه های 114 و 131()صفحه ی 116( 20- الف( وحدت وجود خداوند )0/5( ب( نعمت های بهشتی )0/5(

ث( خودآزمایی )1/5 نمره()صفحه های 121 و 122( 21- جامعه ی نابسامان )0/25( )صفحه ی 145( 22- کار بیهوده کردن )0/25( 23- طی طریق کردن )0/25( و رسیدن به مرحله ی جز خدا هیچ ندیدن )0/25( )صفحه ی 148(

کت کالم توأم است ـ هجو ایجاد خنده و مسخره کردن است ـ طنز با رکا 24- هجو معموال نیشخند و در پرده و کنایه آمیز است ـ هدف طنز اصالح فرد و جامعه است )ذکر یک مورد )صفحه ی 158( کافی است(. )0/5(

ج( معنی واژه )0/5 نمره()صفحه ی 161( 25- الف( حرون: سرکش )0/25( )صفحه ی 125( ب( کلون: قفل چوبی که پشت در نصب کنند. )0/25(

چ( دانش های ادبی )2/5 نمره(26- در بیت الف( تلمیح، مصراع دوم »کم ترکوا« اشاره به آیه )0/25( و در بیت ب( گرسنه چشم )صفحه ی 92( ک و زمین« است. )0/25( )»خاک« تشخیص و استعاره دارد.( استعاره از »خااز ویژگی از ویژگی ادبی است )0/25( اظهارنامرادی و یأس ابهام در کالم 27- پیچیدگی و )صفحه های 105 و 106( فکری است. )0/25( )صفحه ی 112( 28- سرو نماد انسان های وابسته و اسیر تعلقات است )0/5( )صفحه ی 123( 29- گزینه ی »1« خسی در میقات )0/25(

)»قمارباز« ترجمه است؛ »کارنامه ی سه ساله« مقاله است و »زن زیادی« داستان.(30- الف( چرند و پرند از عالمه دهخدا )0/25(

)صفحه های 164 و 106( ب( گیتی گشا از صادق نامی )0/25( )صفحه ی 120( 31- بهره گیری از عناصر طبیعت )0/25( یا ترسیم سیمای جامعه ی خویش

ح( حفظ شعر )1 نمره()صفحه ی 101( 32- الف( بشارت )0/25(، محرم اسرار )0/25(

)صفحه ی 120( ب( از خیال )0/25( )صفحه ی 131( پ( مهتاب )0/25(

خ( نقد ادبی )3 نمره()صفحه ی 171( 33- جدا کردن دینار و درهم سره از ناسره )0/5( )صفحه ی 176( 34- الف( اندوه )0/25( ب( خشم )0/25(

35- نشان دادن ارتباط ادبیات با جامعه )0/25( و تأثیر جامعه در ادبیات و هم چنین تأثیرات )صفحه ی 181( ادبیات در جامعه )0/25( 36- الف( فروید نقد روان شناسی )0/25( ب( هیپولیت تن نقد اجتماعی )0/25( )صفحه های 184 و 181(

47

)صفحه ی 76( 37- عامل کمیت و ریتم )ایقاع( )0/25( هماهنگی حروف )0/25( )صفحه های 174 و 173( 38- به ترتیب: نقد لغوی )0/25( نقد فنی )0/25(

52

بخش اول ــ قافیه

سرآغاز بهترین تو نام ای باز؟ کنم کی نامه تو نام بی

هستند چه هر کارگشای ای بستند چه هر کلید تو دنام

اول ز نگشته خطی هیچ ای مسجل تو نام دبی حجت

هستی اساس هست کن ای درازدستی درت ز دکوته

واژه هایی که در ابیات باال مشخص شده اند، قافیه ی شعر هستند. قافیه یکی از ارکان اصلی شعر است. ما در این بخش با قافیه و قواعد ساخت آن، آشنا می شویم. پیش از آن، الزم

است حروف و اقسام آن را بشناسیم.

ـ«؛ مثال »برگ«، چهار هر یک از صداها را یک حرف می نامیم؛ مانند »ب«، »س«، »ا«، »ـ ، خ( دارد. ــ ، ر، گ( و »پاسخ«، پنج حرف )پ، ا، سـ ، حرف )ب،

حروف واژه های »بلبل« و »پردیس« را بنویسید.6 حرف ¬ ـ ، ل ـ ، ل، ب، بلبل: ب،

حرف 6 ¬ ـ ، ر، د، ی، س پردیس: پ، حروف واژه های »آمل«، »احمد«، »امکان«، »امید« و »خوار« را بنویسید.

حرف )توجه کنید که همیشه آ= ء+ا( 5 ¬ ـ ، ل آمل: ء، ا، م، ـ( حرف )به خاطر داشته باشید که همیشه ا= ء+ 6 ¬ ــ ، د ــ ، ح، م، احمد: ء،

حرف )همیشه ا= ء +ـ( 6 ¬ امکان: ء، ـ ، م، ک، ا، ن ) ـ حرف )همیشه ا= ء+ 5 ¬ ـ ، م، ی، د امید: ء،

3 حرف ) به یاد داشته باشید که در واج )حرف( نویسی، تلفظ مهم است.( ¬ خوار: خ، ا، ر

حروف )واج ها( به طور کلی به دو دسته ی صامت و مصوت تقسیم می شوند:صامت ها: همان حروف الفبای زبان فارسی هستند: ء، ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ژ، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ک، گ، ل، م، ن، و )مثل وضع(، ه )مثل

کوه(، ی )مثل یاد(

مصوت ها:

ـ )شد( ـ )من(، ـ )دی(، کوتاه

بلند ا )مثل باد(، ی )مثل پیر(، و )مثل سود(

انواع حروف را در واژه های »دست«، »کتاب«، »بی روح«، »کاه«، »خانه«، »ورود«، »خیر«، »سیب«، »خود« و »خویش« بنویسید.

با،ت،ـ ،ک،کتاب:/تس،ـ ،د،دست:¯¯¯¯¯¯¯¯¯

صم.بصم.کصصصم.کص)ص: صامت؛ م.ک: مصوت کوتاه؛ م.ب: مصوت بلند(

ها،ک،کاه:/حو،ر،ی،ب،بی روح: ¯¯¯¯¯¯¯¯

صم.بصصم.بصم.بص

ه« در پایان کلمه اگر صدای/h/ بدهد ـن،ا،خ،خانه: )حرف »هـ/صامت است؛ مانند: ده و مه؛ و اگر صدای/e/ بدهد

مصوت کوتاه است؛ مانند: پیاده و بسته( ¯¯¯¯

م.کصم.بص

گر صدای/v/ بدهد صامت است؛ مانند: دو،ر، ـ ،و،ورود: )حرف »و« ابلند مصوت بدهد /u/صدای گر ا و باور؛ و وصل

است؛ مانند زود و بازو.(¯¯¯¯¯

صم.بصم.کص

گر صدای/y/ بدهد، صامت است.(ری،ـ ،خ،خیر: )حرف »ی« ا¯¯¯¯

صصم.کص

گر صدای/i/ بدهد، مصوت بلند است.(بی،س،سیب: )حرف »ی« ا¯¯¯

صم.بص

گر صدای/o/ بدهد، مصوت کوتاه است.(دـ ،خ،خود: )حرف »و« ا¯¯¯

صم.کص

گر تلفظ نشود، نشانه ی هیچ حرفی نیست.(شی،خ،خویش: )عالمت »و« ا¯¯¯

صم.بص

واژه های قافیه، کلماتی هستند که در اواخر مصراع ها یا ابیات می آیند و در یک یا چند حرف پایانی مشترکند.

غور اقصای در که شنیدستی آن ستور از بیفتاد ساالری دبار

را دنیادوست تنگ چشم گفت: گور خاک یا کند پر قناعت دیا

ما آینه ی می نماید خوش تو روی زیبا تو روی و است پاکیزه دکاینه

ـر بش یا مالیک یا پری رخ، آن است آفتاب ـر دقامت است آن یا قیامت، یا الف یا نیشک

در مثال 1، »غور«، »ستور« و »گور«؛ در مثال 2، »ما« و »زیبا«؛ و در مثال 3، »بشر« و »نیشکر« واژه های قافیه هستند.

حرف یا حروف مشترک پایانی واژه های قافیه را حرف یا حروف قافیه می نامند؛ بر این

) حرف )ar = ـ ر« ؛ و در مثال 3، » ( )a = ؛ در مثال 2، »ا« ( )ur = اساس، در مثال 1، »ور«یا حروف قافیه محسوب می شوند.

حروف مشترک

حروف مشترک

حروف مشترک

53

قواعد ساخت قافیه را با هم آموختیم. این قواعد نیز مانند اغلب قاعده ها دارای نکات و استثنائاتی هستند. با ذکر چند مثال، این نکات و استثنائات را مرور می کنیم.

2 ساخته شده است، حرف یا حروفی اضافه 1 یا گاهی به حروف قافیه که طبق قاعده یمی شود. رعایت این حرف یا حروف الحاقی نیز عالوه بر حروف اصلی قافیه، الزم است.

است افزون تر قامتم از قیمتم است بیرو ن تر دایره این از دورم

1- ردیف: است 2- واژه های قافیه: افزون تر و بیرون تر 3- حروف قافیه: ون تر 4- حروف

) 6- قاعده ی ساخت قافیه: 2 )مصوت + صامت( )un = الحاقی: تر 5- حروف اصلی: ون: ترتیب مشخص کردن ردیف و قافیه مانند مثال قبل است.

آخرین حرف اصلی واژه ی قافیه را »روی« می نامند. در مثال اخیر، »ن« حرف روی است.

حروف الحاقی که به حروف اصلی قافیه می چسبند، عبارتند از: الحاقی الحاقی

شناسه )تاختم ـ انداختـم(، پسوند )بندها ـ پندها(، ضمیر متصل الحاقی

ـت(، افعال ـت ـ آن )نشانـ ند« )خوارم ـ زارم(، صامت »ی« زائد بعد از مصوت های بلند ـ م، ی، یم، ید، مخفف »

الحاقی »ا« و »و« )پای ـ جای / بوی ـ موی(.

الحاقی الحاقی

)= ـه/ه(« و »ی« در پایان کلمات از نظر علم قافیه، الحاقی به حساب مصوت های » ـ می آیند.

را افسانه صورت کنون ا بشنو را دانه کن جدا هم از هین لیک

1- ردیف: را 2- واژه های قافیه: افسانه و دانه 3- حروف قافیه )اصلی و الحاقی(: انه 4- حرف

( )در حکم الحاقی( 5- حروف اصلی: ان 6- قاعده ی ساخت قافیه: 2 )مصوت ه )=ـ الحاقی:ـ + صامت(

گر مصوت کوتاه باشد، به شرط وجود حرف الحاقی، این مصوت کوتاه 2 قافیه، ا در قاعده ی

می تواند متفاوت بیاید.

رند ـ ماه کایشان بازار آن اندر رند ـ خ کی زر حس چون را مس حس

ـ رند 4- حروف رند و 1- ردیف: ندارد 2- واژه های قافیه: ماهرند و خرند 3- حروف قافیه:ـ

ـ ر )مطابق تبصره ی 3، به خاطر ـ ند )مخفف هستند( 5- حروف اصلی: ـ ر و الحاقی: ساخت قاعده ی -6 باشد.( متفاوت می تواند قافیه کوتاه مصوت الحاقی، حروف وجود

2 )مصوت + صامت( قافیه:

حروف قافیه

حروف قافیه

متفاوت

ساختار قافیه، دو قاعده ی کلی دارد و تمام قافیه های اشعار فارسی بر پایه ی یکی از این دو قاعده بنا می شوند؛ این قاعده ها بسیار ساده اند:

به تنهایی می توانند حرف قافیه باشند. ( )u = ) و یا مصوت بلند/ و/ )a = مصوت بلند/ا/

جدا شد هم زبانی از او که هر نوا صد دارد گرچه شد دبی زبان

مگو کس با را راز این هان و هان جست وجو بس کند شه تو از دگرچه

است گرفته سودا چنان را دماغش است گرفته صحرا ره سودا دکزان

مثال سوم با دو مثال قبلی، تفاوت دارد؛ زیرا در دو مثال نخستین، واژه های قافیه، آخرین واژه های بیت هستند؛ اما در مثال 3، بعد از واژه های قافیه، واژه ای تکرار

شده است. حتما شما با اصطالح ردیف، آشنا هستید.

تکرار معنا و لفظ نظر از عینا قافیه، واژه های از بعد که است کلماتی یا کلمه ردیف، می شود. در مثال 3، فعل »گرفته است« ردیف شعر است.

را تندخو یار ترک، گویم که گویم بارها دترک این معنی نمایم چون ببینم باز او را

در این مثال نیز »را« ردیف است؛ »تندخو« و »او«، واژه های قافیه هستند و مصوت بلند / و/، مطابق قاعده ی 1، حرف قافیه محسوب می شود.

هر مصوت با یک یا دو صامت بعد از خود، حروف قافیه محسوب می شود؛ مطابق این

قاعده، قافیه دو شکل دارد: مصوت + صامت

مصوت + صامت + صامت

بود ـمع ش دل، و پروانه همه این بود ـمع ج دل، و پراکنده دجمله

ـ مع« )مصوت در این بیت، »بود« ردیف است؛ »شمع« و »جمع« واژه های قافیه هستند و » ، حروف قافیه محسوب می شود. 2 کوتاه + صامت + صامت(، مطابق قاعده ی

باش تو جان بیا جسمیم؛ همه ما

باش تو سلیمان موریم؛ همه دما

واژه های »تو باش« ردیف این بیت هستند؛ »جان« و »سلیمان« واژه های قافیه هستند و ، حروف قافیه است. 2 »ان« )مصوت بلند + صامت(، مطابق قاعده ی

1- حروف قافیه، حتما با مصوت شروع می شود. 2- ردیف در شعر، الزامی نیست. قافیه، مصوت می تواند کوتاه یا بلند باشد. 2 3- در قاعده ی

ـرگرفت ب طرفی از نقاب باد گرفت ـر س از عاشقی سبک خواجه

ـ ر« مطابق « و قافیه هستند واژه های »سر« و »بر« است؛ »گرفت« ردیف بیت، این در )مصوت + صامت( حروف قافیه محسوب می شود. 2 قاعده ی

54

گاهی در هر مصراع، دو واژه ی قافیه داریم:

نخست بباید شایسته دانه ی درست گشاید خوشه گره تا

چنین شعری را ذوقافیتین )دارای دو قافیه( می نامند و قافیه ی اصلی، در واژه های آخر مصراع هاست.

در برخی اشعار، اندکی انحراف از قواعد قافیه دیده می شود که به آن ها عیوب قافیه می گویند. مهم ترین موارد عیوب قافیه، عبارتند از:

قافیه )مثال قافیه کردن »معطر« با »مجاور«(. 2 4-1( رعایت نکردن یکسانی مصوت در قاعده ی4-2( رعایت نکردن یکسانی خطی حروف قافیه )مانند قافیه کردن »بحر« با »شهر«( و یا قافیه کردن حروفی که واجگاه آن ها به هم نزدیک است )مانند قافیه کردن »مرگ« با »ترک«(.

4-3( تکرار یک پسوند یا پیشوند آشکار به عنوان حروف اصلی قافیه )مثال تکرار نشانه ی جمع »ان« به عنوان حروف اصلی قافیه(.

4-4( تکرار واژه ی قافیه با فاصله ی کم؛ مثال در یک غزل )باید توجه داشت که در شعری که بیش از بیست بیت باشد یا در قصیده ای که دو مطلع داشته باشد، تکرار واژه ی قافیه مانعی ندارد(. تکرار واژه ی قافیه ی مصراع اول غزل را در مصراع چهارم صنعت )آرایه ی( رد القافیه نامیده اند.

را خدا آیتی چه تو رحمت همای ای علی که به ماسوا فکندی همه سایه ی هما را

بین علی رخ در همه خداشناسی، گر ا دل

را خدا قسم خدا به من شناختم علی به در شعر نیمایی )آزاد( و شعر سپید )منثور( نیز قافیه وجود دارد. نیما یوشیج، شعر بی قافیه را مثل آدم بی استخوان می داند و معتقد است هنر شاعری در قافیه سازی است. تغییر مطلب، ممکن است با و اما جای آن متغیر است قافیه وجود دارد؛ نو، در شعر

قافیه هم تغییر کند.

شتابان؟« چنین کجا »به -پرسید نسیم از گون

این جا، ز گرفته من »دل ـ نداری سفر هوس

بیابان؟« این غبار ز اما آرزویم، »همه -

چـه کنم که بسته پایم ...«

شتابان؟« چنین کجا »به -

- »به هر آن کجا که باشد، به جز این سرا، سرایم«

بخش دوم ــ عروض

شده پیدا تو ز هستی همه ای شده توانا تو از ضعیف ک خا

کائنات علمت، زیرنشین ذات به قائم تو چو قائم تو به ما

نی پیوند و صورت تو هستی نی مانند تو به کس و کس به تو

تویی نپذیرد، تغیر آن چه تویی نمیرد، و است نمرده که آن و

را تو بس بقا و فانی همه ما ... را تو س تقد و تعالی ملک

رد القافیه

واژه های قافیه در بخش اول شعر

واژه های قافیه در بخش دوم شعر

گر عینا تکرار نشوند، می توانند واژه ی قافیه قرار بگیرند. پیشوند و پسوند ا

مپیچ سر عدو، خواهد صلح اگر مپیچ بر عنان جوید، جنگ گر و

ـ ر 1- ردیف: مپیچ 2- واژه های قافیه: سر و بر )پیشوند فعل در مصراع دوم( 3- حروف قافیه: 2 )مصوت + صامت( ـ ر 6- قاعده ی ساخت قافیه: 4- حروف الحاقی: ندارد 5- حروف اصلی:

گر پیش از حرف یا حروف اصلی قافیه، به حرف یا حروف مشترک دیگری برخوردیم، باید ابدانیم که رعایت آن حرف یا حروف، الزم نیست.

صفاست اهل سیرت صبر، که دل ای کن صبر چاره ی عشق احتمال، شرط محبت وفاست )احتمال: بردباری(1- ردیف: ست )مخفف است( 2- واژه های قافیه: صفا و وفا 3- حروف قافیه: ا )مطابق تبصره ی

ـ ف« چون پیش از حرف اصلی قافیه آمده است، جزو حروف قافیه محسوب ، حروف » 5

1 نمی شود.( 4- حروف الحاقی: ندارد 5- حرف اصلی: »ا« 6- قاعده ی ساخت قافیه:

گر واژه های قافیه، لفظا یکسان ولی از نظر معنایی متفاوت باشند، قافیه صحیح است و اجناس تام نیز دارد. )پس یک آفرین هم به شاعر بدهکار می شویم(.

کنار در دل آرام گیرد کسی کنار گیرد خلق صحبت از که

1- ردیف: ندارد؛ چون کلمات ردیف عالوه بر لفظ باید از نظر معنا نیز، یکسان باشند. 6 )اولی به معنای »آغوش« و دومی در 2- واژه های قافیه: کنار و کنار؛ مطابق تبصره یفعل مرکب »کنار گیرد« به معنای »گوشه« است.( 3- حروف قافیه: ار 4- حروف الحاقی: ندارد

2 )مصوت + صامت( 5- حروف اصلی: ار 6- قاعده ی ساخت قافیه:

حروف قافیه می توانند در بیش از یک واژه بیایند.

پروانه گشت شمع را تو روی چراغ نه پروا، خویش حال با تو خال ز مرا

1- ردیف: ندارد 2- واژه های قافیه: پروانه و پروا، نه 3- حروف قافیه: انه؛ مطابق تبصره ی 7 )حروف قافیه در مصراع دوم، در دو واژه ی »پروا« و »نه« آمده است.( 4- حرف الحاقی: ـه )طبق تبصره ی

)مصوت + صامت( 2 ، در حکم الحاقی( 5- حروف اصلی: ان 6- قاعده ی ساخت قافیه: 2

در زبان فارسی، تعداد واژه های قافیه دار زیاد است؛ به ویژه در قافیه هایی مانند »ار« ـ ر« )سر، بستر، پر، پسر )کار، یار، تار، نگار، و ...(، »ان« )روان، نهان، فغان، جان و ...(، » و ...(، »ا« )ما، جفا، نیا، ریا و ...(. بعضی قافیه ها مانند »یغ« )دریغ، تیغ، ستیغ، میغ و ...(

کم کاربرد است. قافیه عالوه بر پایان مصراع یا بیت، گاهی در درون مصراع و گاهی در میان دو مصراع

و پایان مصراع اول می آید:

روح تویـی؛ نوح تویـی؛ فـاتح و مفتوح تویی

مرا اسرار در بر تویی مشروح سینه ی

واژه های قافیه

حروف قافیه

واژه های قافیه

قافیه ی درونی)در هر جای مصراع می تواند بیاید(

)تنها در وسط دو مصراع و پایان مصراع اول می آید(قافیه ی درونی