Τρεις Μέρες Μια Ζωή - WordPress.com...Τo αεροδρόμιο του Ελληνικού σφύζει από κί - νηση. Τα δρομολόγια της Ολυμπιακής

Τρεις Μέρες...Μια Ζωή

ΑΘΗΝΑΜΑΡΑΒΕΓΙΑ

Τρεις Μέρες... Μια Ζωή

ISBN: 978-618-81129-3-3 © Αθηνά Μαραβέγια

Αθήνα 2014

4

Αθηνά ΜαραβέγιαΤρεις Μέρες, Μια... Ζωή

ISBN: 978-618-81129-3-3© Αθηνά ΜαραβέγιαΑθήνα 2014e-mail: [email protected]

εκδοτική επιμέλεια: Δήμος Χλωπτσιούδηςεπιμέλεια εξωφύλλου: Κώστας Θερμογιάννηςe-mail: [email protected]

[email protected]

___________________Εεπιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση τουμυθιστορήματος Τρεις Μέρες, Μια... Ζωή μόνο με τησύμφωνη γνώμη της συγγραφέως και του εκδότη.

5

Η Αθηνά Μαραβέγιαμε κεφαλοννήτικη

καταγωγή γεννήθηκε στηΝτίρε Ντάουατης Αιθιοπίας

από μετανάστες γονείς.Είναι απόφοιτος του

εξατάξιου ελληνικού σχολείουτης Αντίς Αμπέμπα, Αιθιοπίας.

Τελείωσε τη Δραματική Σχολή«Ευγενίας Χατζίκου»

και γνωρίζει τέσσερις ξένες γλώσσες.Εργάστηκε στην Ολυμπιακή Αεροπορία

επί 25 χρόνια από όπου και συνταξιοδοτήθηκε,ενώ παράλληλα εργάστηκε και στο θέατρο.

Τα τελευταία 12 χρόνια βοηθά τα παιδιάτης εκάστοτε ΣΤ΄ Τάξης

του Δημοτικού Σχολείου Βοτανικούστο ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων.

Έχει συγγράψει το μυθιστόρημα«Φωκίων μου… αγαπημένε μου!...»

(2001) από τις εκδόσεις Βασδέκη.

6

Αθηνά Μαραβέγια

"Στις δύο μανάδες μου,τη Μαρία και τη Βέρα,που με έμαθαν,εκτός από τα τόσα άλλα,και την απόλυτη αγάπη...

(I)

ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ στα 1980. Είναι η τελευταίαΚυριακή Ιουλίου. Ραδιόφωνα και τηλεοράσεις ανα-φέρουν πως αεροδρόμια, εθνικοί δρόμοι, λιμάνιαέχουν πλημμυρίσει από κόσμο που εγκαταλείπειτη φλεγόμενη Αθήνα και τραβά για δαντελένιεςπαραλίες ή ορεινά χωριά.

Τo αεροδρόμιο του Ελληνικού σφύζει από κί-νηση. Τα δρομολόγια της Ολυμπιακής πάνε κι έρ-χονται. Τα μεγάφωνα αναγγέλλουν τις πυκνές α-ναχωρήσεις και αφίξεις των αεροπλάνων. Από τηλεωφόρο Ποσειδώνος, όπως μπαίνουμε στο χώροτου αεροδρομίου, δεξιά βρίσκεται το κτίριο γιαπτήσεις του εξωτερικού και αριστερά για του εσω-τερικού. Και οι δύο αίθουσες αναμονής είναι γε-μάτες από κόσμο.

Στην αριστερή αίθουσα βρίσκονται εκείνοι πουπεριμένουν καρτερικά να επιβιβαστούν στο αε-ροπλάνο που θα τους πάει εκεί, όπου θα ξεχάσουνέγνοιες, σκοτούρες και θα χαρούν την ομορφιάτης ελεύθερης φύσης. Η δεξιά αίθουσα είναι και

7

αυτή ασφυκτικά γεμάτη. Τουρίστες φτάνουν απότα πέρατα της γης να απολαύσουν τις ελληνικέςακρογιαλιές, να θαυμάσουν τα μνημεία, που σεκάθε γωνιά της πατρίδας μας στέκουν φιλόξενακαι φωτεινά να μαρτυρούν την ιστορία της. Ανά-μεσα στους ταξιδιώτες αυτούς είναι και πολλοίΈλληνες της διασποράς, που οι περισσότεροι,μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ξενιτεύτηκανγια μια καλύτερη ζωή και κάθε τόσο καταφτάνουνμε αποσκευές γεμάτες δώρα για τη μάνα που τουςπεριμένει με λαχτάρα, τον αδερφό, την αδερφή,τα ανίψια, τα ξαδέρφια. Έρχονται από την Αμε-ρική, τη μακρινή Αυστραλία, μερικοί από τηνΑφρική και από διάφορα ευρωπαϊκά κράτη. Οι τε-λευταίοι συνήθως είναι φοιτητές.

Υπάρχουν κι εκείνοι που γεύτηκαν την ελληνικήφιλοξενία, τη θάλασσα και τις ομορφιές της καιεπιστρέφουν στην πατρίδα τους γεμάτοι εντυπώ-σεις. Οι περισσότεροι ηλιοκαμένοι και λυπημένοι.Οι Έλληνες του εξωτερικού γιατί αφήνουν και πάλιπίσω τις ρίζες τους, μα και οι ξένοι τουρίστες πουδεν ανήκουν σε αυτή την περίεργη, αλλά τόσοπροικισμένη φυλή.

Ανάμεσα στον κόσμο που βρίσκεται στην αί-θουσα αναχωρήσεων, στη σειρά που περιμένουνοι επιβάτες για το Λονδίνο, στέκεται ένας ψηλός,γοητευτικός άνδρας, που τα μαλλιά του έχουναρχίσει να γκριζάρουν και δίπλα του μια γυναίκα,γύρω στα τριάντα, με τη στολή της Ολυμπιακής.

«Γιατί, Φοίβο μου, να μην έρθω κι εγώ μαζίσου; Σε λίγο σχολάω κι έχω ρεπό αύριο και με-

8


θαύριο. Θα μπορούσαμε να πάρουμε μαζί το απο-γευματινό δρομολόγιο…»

«Σε παρακαλώ, Δεσποινάκι. Πάω για δουλειάκαι το ξέρεις. Άλλωστε θα λείψω μόνο δυο βδο-μάδες. Και την άλλη φορά που ήρθες, είχες βα-ρεθεί.»

«Ναι, δε λέω. Όμως, μόλις γυρίσεις, θα φύ-γουμε για διακοπές…, ε, ε;»

«Σου τό ’πα και χθες. Τις πρώτες δέκα μέρεςθα τις περάσω με το παιδί μου και μετά θα πάμεόπου θες εσύ.»

«Κύριε Τοπαλούδη, καλό ταξίδι…» τους διακό-πτει η υπάλληλος καθώς του επιστρέφει το εισι-τήριο με την κάρτα επιβίβασης.

«Ευχαριστώ, δεσποινίς» λέει ο Φοίβος και απο-μακρύνεται με τη Δέσποινα στο πλάι του. «Έλατώρα, πήγαινε στο γραφείο σου. Μη δίνεις δι-καίωμα να μας σχολιάζουν. Εγώ θα περάσω απότον έλεγχο και θα πάω να καθίσω μέσα. Σε λίγο,άλλωστε, θα δώσει επιβίβαση.»

«Γιατί θέλεις να με διώξεις;» λέει παραπονιά-ρικα εκείνη.

«Κορίτσι μου, μην αρχίσουμε πάλι, σε παρα-καλώ.»

«Ένα αστείο έκανα. Εντάξει, φεύγω, όμως, μό-λις φτάσεις, θα με πάρεις τηλέφωνο.»

«Αφού το ξέρεις, καλή μου, γιατί το ζητάς;»και περνά το χέρι του στον ώμο της.

Με αυτά και μ’ αυτά έχουν φτάσει στον έλεγχοδιαβατηρίων και ο Φοίβος σκύβει να τη φιλήσει.Εκείνη χαϊδεύει με τα δυο χέρια το πρόσωπό του,

9


τον αγκαλιάζει επίμονα και κουρνιάζει στο στήθοςτου.

«Έλα, κορίτσι μου, έλα, για το Θεό…» και τηναπομακρύνει τρυφερά.

«Θα με παίρνεις κάθε μέρα τηλέφωνο…» επι-μένει η Δέσποινα.

«Έχεις το λόγο μου. Άλλωστε, ξέρεις πού θαμείνω. Ο Μάριος δε θα μ’ αφήσει να πάω στο ξε-νοδοχείο. Αν χρειαστεί, πάρε σπίτι του ή στο γρα-φείο.»

«Ναι, αγάπη μου, ναι, και κοίταξε να είσαι φρό-νιμος…» λέει με σκέρτσο.

«Γι’ αυτό να είσαι σίγουρη» και τη σπρώχνειελαφρά από την αγκαλιά του.

«Καλό ταξίδι και μην το ξεχάσεις πόσο σ’αγαπώ.»

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ ΤΟΠΑΛΟΥΔΗΣ είναι μηχανικός αε-ροπλάνων και εργάζεται στην Ολυμπιακή Αερο-πορία που ίδρυσε ο πολυμήχανος Έλληνας απότη Σμύρνη της Μικρασίας, Αριστοτέλης Ωνάσηςκαι που η φωτογραφία του, όπως και του αδικο-χαμένου γιού του Αλέξανδρου δεσπόζουν σε κάθεγραφείο.

Ο Φοίβος κατάγεται από την Ήπειρο. Ο πατέ-ρας του, άριστος τεχνίτης κοσμημάτων, γύρω στα1952 βρήκε δουλειά σε έναν από τους μεγαλύτε-ρους χρυσοχόους στην Αθήνα. Πήρε τη γυναίκατου και τα δύο παιδιά τους, το Μιλτιάδη δέκα και

10


το Φοίβο οχτώ χρόνων και εγκαταστάθηκε στηνπρωτεύουσα.

Τα δύο πρώτα χρόνια κύλησαν ήρεμα. Τα παι-διά γρήγορα προσαρμόστηκαν στο καινούριο πε-ριβάλλον, σε αντίθεση με τους γονείς που συχνάνοσταλγούσαν τα όμορφα Γιάννενα. Η μοίρα,όμως, τους φύλαγε δυσάρεστες εκπλήξεις. Στηνηλικία των δώδεκα χρόνων ο Μιλτιάδης, πήγαινεπια στο Γυμνάσιο, κάποιο πρωινό, λίγο πριν φτάσειστο σχολείο, παρασύρθηκε από ένα αυτοκίνητο,με αποτέλεσμα να χτυπήσει στο κεφάλι. Στο νο-σοκομείο πάλεψε τρία μερόνυχτα να κρατηθεί στηζωή, μα τον κέρδισαν οι άγγελοι, όπως έλεγε ηγιαγιά του Χαρένια, που ήρθε αμέσως από τα Γιάν-νενα.

Τι κι αν παρακαλούσαν όλοι την Παναγία καιτους Αγίους να σωθεί το παιδί.

«Εκείνοι θέλησαν να τον πάρουν κοντά Τους…»έλεγε καρτερικά η μάνα του, όταν ο πρωτότοκόςτης φτερούγισε από τη ζωή σαν λευκό περιστέρι.

Αυτό το ξαφνικό τάραξε όλη την οικογένεια.Η μάνα, παρ’ όλο που έδειχνε να έχει δύναμη ψυ-χής, δεν άντεξε και πάνω στα δύο χρόνια πήγε ναανταμώσει το Μιλτιάδη της. Από καρδιά, είπαν οιγιατροί.

Δεν πρόλαβαν να συνέλθουν από το δεύτεροαυτό αποχωρισμό, όταν από την ίδια αιτία έφυγεκαι ο πατέρας. Στο χρυσοχοείο, πάνω στον πάγκοτης εργασίας του τον βρήκε νεκρό το αφεντικότου…

Το μικρότερο αγόρι, ο Φοίβος, και η γιαγια-

11


Χαρένια έμειναν μόνοι με μάτια που είχαν στερέ-ψει από δάκρυα. Η γιαγιά, μια λεβεντόκορμη γυ-ναίκα, στάθηκε μάνα και πατέρας στο Φοίβο. Αρ-νιόταν την πολυτέλεια του πόνου μπροστά στοπαιδί. Ένιωθε χρέος να το στηρίξει με δυνάμειςπου δε φανταζόταν ότι είχε.

Όσες φορές ξυπνούσε ο Φοίβος τα βράδιατρομαγμένος από τους εφιάλτες του, η γιαγιά πε-ταγόταν αμέσως από το κρεβάτι της και έτρεχεκοντά του. Τον έπαιρνε αγκαλιά μέχρι να τον ξα-ναπάρει ο ύπνος, του χάιδευε τα μαλλιά και τουέλεγε ιστορίες. Συχνά του τραγουδούσε κιόλας,ψιθυριστά, κάποιο ηπειρώτικο νανούρισμα.

Ένα βράδυ, θα ήταν γύρω στα δεκαπέντε πιαο Φοίβος, ξύπνησε πάλι λαχανιασμένος και βάλ-θηκε να κλαίει.

«Τι έπαθες, σταυραετέ μου;» ρώτησε η γιαγιάπου πετάχτηκε από το κρεβάτι της.

«Είδα ένα όνειρο.»«Όνειρο ήταν κι έφυγε, όνειρο και πάει. Καλό

κι ευλογημένο να είναι…» και τον πήρε στην αγ-καλιά της.

«Είδα, γιαγιά, τον μπαμπά και τη μαμά με τονΜιλτιάδη που περπατούσαν σε μια πράσινη πλαγιά.Ήταν πολύ χαρούμενοι και οι τρεις. Γελούσαν καιήταν πιασμένοι χέρι-χέρι. Έτρεξα να τους προ-λάβω. Τους φώναζα. Όμως, εκείνοι δεν έδωσανσημασία. Μόνο όταν έφτασαν στην κορυφή τηςπλαγιάς, κούνησαν τα χέρια τους και χάθηκαν.Έτρεξα, έτρεξα, μα όσο εγώ έτρεχα, τόσο εκείνοιχάνονταν, σαν να πετούσαν.»

12


Η γιαγιά έκρυψε το δάκρυ της για άλλη μιαφορά και χάιδεψε το πρόσωπο του παιδιού.

«Είναι πολύ ωραίο όνειρο, γιε μου. Πόσες φο-ρές σου έχω πει πως είναι και οι τρεις μαζί και σεπροστατεύουν.»

«Μα εγώ τους θέλω κοντά μου.»«Κι αφού ο Θεός διάλεξε να τους κάνει αγγέ-

λους;»«Τότε εμένα δε μ’ αγαπά ο Θεός.»«Γιατί το λες αυτό;»«Πώς αλλιώς να εξηγήσω την τιμωρία μου.»«Ποια τιμωρία, καμάρι μου;» και προσπάθησε

να τον ηρεμήσει.«Πρώτα πήρε τον αδερφό μου. Τον καλύτερό

μου φίλο. Γιαγιά, λες να το έκανε γιατί μαλώναμε;»και τα υγρά μάτια του παιδιού καρφώθηκαν σταδικά της. «Επειδή δεν τον άφηνα, καμιά φορά, ναπαίζει με τα παιχνίδια μου;»

«Μη βασανίζεσαι μ’ αυτά, άγγελέ μου…» καιμε περίσσεια τρυφερότητα σκούπισε με τις παλά-μες της τα δάκρυα από τα μάγουλά του.

«Μη με λες εμένα έτσι» θύμωσε ο Φοίβος.«Άγγελος είναι ο Μιλτιάδης μας, έτσι δεν έλεγε ημαμά; Ότι σαν άγγελος προτίμησε τους αγγέλους;Θυμάσαι που έλεγε πως την ώρα που ο Μιλτιάδηςμάς άφηνε, ένιωσε κάτι πάνω από το κεφάλι τουκι ήταν, λέει, ο άγγελος που ήρθε να τον πάρειμαζί του; Το θυμάσαι, γιαγιά;»

«Ναι, θησαυρέ μου, ναι…» και ακούμπησε στοστέρνο της το κεφάλι του, να μη δει το παιδί ταδάκρυα στα χαρακωμένα μάγουλά της. «Το θυμά-

13


μαι…» συνέχισε, ενώ του χάιδευε τα μαλλιά. «Καιπρέπει να’ ναι αλήθεια. Γιατί η μαμά σου δεν έφυγελεπτό από κοντά του. Ώσπου κάποια στιγμή πουέτυχε να μπω κι εγώ, ήταν, θαρρώ, την παραμονήτο βράδυ, την άκουσα να του λέει ψιθυριστά:“Πάρε, παιδί μου, την Παναγιά απ’ το χέρι κι Εκείνηθα σ’ οδηγήσει…”. Λίγο μετά γυρνά σε μένα: “Μάνα,ακούς τους ψαλμούς;” Μα ’γώ η αμαρτωλή δενάκουγα τίποτα. Μονομιάς χάθηκε ο πόνος κι η αγω-νία από την έκφρασή της και τη θέση τους πήρεμια απέραντη γαλήνη… Έδειχνε σαν να προσπα-θούσε να δει κιόλας. Κι ύστερα από ώρες, περα-σμένα μεσάνυχτα πια, ψιθύρισε… “Άγγελοι, ήρθανοι άγγελοι να σε πάρουν, άγγελέ μου…”. Μετά απόλίγο γαλήνεψε κι ο Μιλτιάδης μας. Σαν να φωτί-στηκε το πρόσωπό του. Κι ήταν τόσο όμορφος…Έμοιαζε ευχαριστημένος... Όπως όταν του χαρί-ζαμε κάτι που το ήθελε πολύ. Και όταν ήρθε ο για-τρός και μας είπε πως το παιδί μας έφυγε, η μαμάσου ήταν τόσο ήρεμη, όσο δεν την είχα δει ποτέ.»

«Ναι, θυμάμαι. Κοιμόμουν στο σαλονάκι, στιςκαρέκλες, έξω από την εντατική. Με ξύπνησε σιγά,να μην τρομάξω, μ’ αγκάλιασε και με φίλησε καιμου είπε να μην κλαίω, όταν άκουσα πως ο αδερ-φός μου δε ζούσε πια. Δεν κάνει να κλαίω, μουείπε, γιατί ο Μιλτιάδης θα στενοχωριέται.»

«Θυμάμαι,» συνέχισε η γιαγιά, «πώς ζωγρά-φισε με τα λόγια της τον τρόπο που έφτασε οαδερφούλης σου στον ουρανό. Ήταν, λέει, μιαπελώρια σκάλα και για κουπαστή είχαν απλωμέναχέρια οι άγγελοι που στέκονταν σε κάθε σκαλο-

14


πάτι, να στηριχθεί ο Μιλτιάδης μας, να μην πέσει.Φορούσαν κατάλευκα κι έψαλλαν ύμνους δοξα-στικούς. Στην κορυφή της σκάλας στεκόταν η μο-ναδική μάνα, η Παναγία. Εκείνη πήρε το παιδί μαςαπό το χέρι και το οδήγησε μπροστά στον ολο-φώτεινο θρόνο που καθόταν ο Θεός με τον Χριστόκι ένα περιστέρι ανάμεσά τους, το Άγιο Πνεύμα…Και μόλις πλησίασε ο Μιλτιάδης μας, άνοιξαν τηναγκαλιά τους και τον έκλεισαν μέσα.»

Η γιαγια-Χαρένια στύλωσε τα μάτια στη φωτο-γραφία που βρισκόταν στο δωμάτιο και χαϊδεύον-τας πότε τα μαλλιά και πότε το πρόσωπο του Φοί-βου, συνέχισε:

«Έτσι εξηγείται που από εκείνη την ώρα η μάνασας δεν έκλαψε ξανά. Ακόμη και τις ώρες πουήταν μόνη, την έβλεπα τόσο ήρεμη που νόμιζαμην τρελάθηκε. Όμως, να που με τη βοήθεια τουΘεού βρήκε φοβερό κουράγιο και φρόντιζε να πα-ρηγορεί κι εμένα. Θυμάμαι που όταν μ’ έβλεπε νακλαίω, έλεγε: “Μην κλαις, μάνα, μη βαραίνεις τηνψυχούλα του, δεν κάνει, μάνα, δεν κάνει…, άκουπου σου λέω…, τώρα το παιδί βρίσκεται σε καλύ-τερα χέρια. Εκείνοι τον αγαπάνε περισσότερο απόμας…”».

«Κι όμως, βλέπεις που όλοι αγαπούσαν το Μιλ-τιάδη και κανένας εμένα; Και η μαμά και ο μπαμ-πάς πήγαν κοντά του και μ’ άφησαν μόνο. Μήπωςθα ήταν καλύτερα να χτυπούσα εγώ, γιαγιά;»

«Αυτό μην το ξαναπείς ποτέ» τον μάλωσε.«Πρώτα, γιατί προσπαθείς να γίνεις εσύ Θεός κιαυτό είναι μεγάλη αμαρτία και δεύτερον, αν πά-

15


θαινες εσύ κάτι, τότε δε θα το άντεχα, θα σ’ ακο-λουθούσα, θα σ’ έπαιρνα στο κατόπι, το δίχωςάλλο, γιόκα μου, θα ’τρεχα κοντά σου.»

«Ναι, αλλά θα ζούσαν ο μπαμπάς, η μαμά και οΜιλτιάδης και δε θα βασανιζόσουν τώρα μαζίμου.»

«Όχι, όχι, δε με βασανίζεις, Φοίβο μου…» καιαγκάλιασε με τα δυο της χέρια το κεφάλι του.«Κάνεις λάθος, πολύ μεγάλο λάθος. Κι ύστερα,δεν ξέρει κανείς πότε θα φύγει, μόνο ο Θεός.Εκείνος αποφάσισε να γίνουν έτσι τα πράματα,να σε μεγαλώσω, να σε σπουδάσω, να σε δω άν-τρα, να σε παντρέψω… Γι’ αυτό, μην έχεις αντί-λογο στο θέλημά Του, μην το κάνεις. Είναι μεγάληαμαρτία. Πόσες φορές σου έχω πει πως δεν πρέπεινα κρίνουμε τους άλλους και περισσότερο το Θεό;Αλλά να σου πω και κάτι άλλο. Η Παναγία μάναήταν. Ένα μονάκριβο παιδί είχε κι όμως, άντεξενα το χάσει με το χειρότερο θάνατο, τη σταύ-ρωση. Γι’ αυτό σου λέω, μη βασανίζεις το μυα-λουδάκι σου και μην αμαρτάνεις, μη…, μη…»

*

ΓΙΑΓΙΑ ΚΑΙ ΕΓΓΟΝΟΣ πάντα κουβέντιαζαν καιόταν το αγόρι ήταν στην εφηβεία και η Χαρένιαστην έκτη δεκαετία της ζωής της, θα περίμενεκανείς πως το χάσμα θα είναι πολύ μεγάλο. Όμως,να που είχαν κατορθώσει να το γεφυρώσουν.

Φορές-φορές εκείνη γινόταν παιδούλα και μοι-ραζόταν τις ανησυχίες του. Σε τέτοιες ώρες ο

16


Φοίβος, ξαπλωμένος με το κεφάλι στην ποδιά της,έλεγε πώς πέρασε στο σχολείο ή διάβαζε τα μα-θήματά του, τα αρχαία, τη μετάφραση και τηνιστορία, που για χάρη της μελετούσε προσεκτικά.

Όλα αυτά τα χρόνια, από την πρώτη κιόλαςμέρα που τα δυο αδερφάκια, ο Μιλτιάδης και οΦοίβος, πήγαν στο σχολείο στην Κυψέλη, ο μικρόςξεχώρισε ένα παιδί που ήταν και γειτονόπουλο,το Μάριο και δεν άργησαν να γίνουν φίλοι.

«Εγώ θα είμαι τώρα ο αδερφός σου» είχε πειο Μάριος κάποια μέρα στο Φοίβο, μετά το θάνατοτου Μιλτιάδη.

Ήταν μοναχοπαίδι. Οι γονείς του έλειπαν πολ-λές ώρες από το σπίτι γιατί δούλευαν και δεν άρ-γησε να γίνει το τρίτο πρόσωπο στην οικογένειατου φίλου του. Τα δυο αγόρια, όταν τελείωναν ταμαθήματά τους, έβγαιναν στο δρόμο και έπαιζανμπάλα. Φορές και φορές γύριζαν σπίτι με ματω-μένα γόνατα και η γιαγιά τα μάλωνε, μα και ταφρόντιζε με αγάπη. Ο Μάριος έκανε ό,τι μπορούσενα αλλάξει τη διάθεση του φίλου του όποτε τονέβλεπε λυπημένο. Και ο καλύτερος τρόπος ήταννα πιάσει την μπάλα και να αρχίσει μόνος του τοπαιχνίδι. Στη στιγμή ο Φοίβος πέταγε την κακήδιάθεση και το γέλιο γύριζε στα χείλη του.

Εκείνη τη χρονιά ήταν που έφτασαν στη γει-τονιά η Μαργαρίτα με τους γονείς της από τηνωραία Κέρκυρα. Ένα ψηλόλιγνο, όμορφο, μελα-χρινό κορίτσι και καλή μαθήτρια. Είχε την ίδια ηλι-κία με τα δύο αγόρια, το Φοίβο και το Μάριο, πουέκαναν ό,τι μπορούσαν να μην αισθάνεται άσχημα

17


στο καινούργιο της περιβάλλον η συμμαθήτριάτους. Οι δύο φίλοι από την πρώτη κιόλας μέραπήραν να συναγωνίζονται ποιος θα κερδίσει τοενδιαφέρον της. Και όταν η Μαργαρίτα, μαθαί-νοντας και την τραγική ιστορία του Φοίβου, τουχάρισε φανερά τη συμπάθειά της, ο Μάριος πα-ραμέρισε ιπποτικά και έπαψε να τη διεκδικεί.

«Τυχερέ…» είπε μια μέρα στο Φοίβο. «Την κέρ-δισες…»

«Γιατί το λες;»«Δε βλέπεις πως έχει μάτια μόνο για σένα;»Η Μαργαρίτα ήταν κλειστός χαρακτήρας, αλλά

πολύ δυνατή, αποφασιστική. Δεν είχε πολλές κου-βέντες, παρ’ όλο που βρισκόταν στην εφηβεία.Παρέα δεν έκανε με άλλα κορίτσια και ήταν αφο-σιωμένη στους γονείς της, στα μαθήματα και στοΦοίβο.

Η γιαγια-Χαρένια συμπάθησε τη Μαργαρίτααμέσως και δεν αρνιόταν στον εγγονό της να τηνκαλεί στο σπίτι. Όταν τα δύο παιδιά βρίσκοντανστο σαλόνι και διάβαζαν, η γιαγιά καθόταν σε μιαπολυθρόνα κοντά στο παράθυρο, πότε να μπαλώ-σει κάτι, άλλοτε να πλέξει ή ακόμη και με ένα βι-βλίο στο χέρι. Κάθε τόσο ανασήκωνε τα μάτια, ταπαρακολουθούσε και τα καμάρωνε.

«Πόσο ταιριάζουν…» σκεφτόταν και παρακα-λούσε να στεριώσει η φιλία τους.

Ο Μάριος όταν έβλεπε το φίλο του με το ψη-λόλιγνο κορίτσι, έβρισκε κάποια δικαιολογία καιτους άφηνε μόνους. Πολλές φορές έκαναν και οιτρεις παρέα και δεν έπαψαν ποτέ τα δυο αγόρια

18


να παίζουν μπάλα, μα και να μοιράζονται τα μυ-στικά τους.

Την ημέρα που πήραν απολυτήριο από το εξα-τάξιο γυμνάσιο, ο Μάριος, ξέροντας πως ο φίλοςτου ήθελε να μείνει μόνος με τη Μαργαρίτα, προ-φασίστηκε κάποια δουλειά και έφυγε. Ο Φοίβος,χωρίς να χάσει καιρό, την κάλεσε να βγούνε οιδυο τους εκείνο το βράδυ, να το γιορτάσουν καιτο κορίτσι δέχτηκε. Η χαρά του ήταν απερίγραπτηκαι η αγωνία του μεγάλη.

«Γιαγιά, είμαι καλός;» ρωτούσε όση ώρα ετοι-μαζόταν.

«Κούκλος είσαι, κούκλος!»«Δε σε πειράζει που θα πάω να κεράσω τη

Μαργαρίτα. Και ξέρεις, γιαγιά, ε;»«Ξέρω, παιδί μου, ξέρω…» και χαμογέλασε πο-

νηρά.«Σε σένα τα χρωστάω όλα…» και με τα δυο

του χέρια έπιασε το πρόσωπό της και αμέσωςμετά την αγκάλιασε. «Και με τα πρώτα χρήματαπου θα βγάλω μόλις πιάσω δουλειά, θα σε πάωστο καλύτερο εστιατόριο να φάμε οι δυο μας. Καιθα κάνω κι ό,τι άλλο μου ζητήσεις.»

Η γιαγιά συγκινημένη ξέφυγε από την αγκαλιάτου και πιάνοντάς του τα χέρια τον κοίταξε κατά-ματα.

«Παλικάρι μου, θέλω να ξέρεις τούτο. Δε μουχρωστάς τίποτα. Αντίθετα, εγώ σ’ ευγνωμονώ πουδε μ’ άφησες να γεράσω. Κατάφερες να με κρα-τήσεις νέα. Έλα, πήγαινε τώρα με την ευχή μουκαι να είσαι ιππότης με τη Μαργαρίτα.»

19


Ο Φοίβος της έδωσε ένα πεταχτό φιλί καιβγήκε τρεχάτος. Η Χαρένια πλησίασε στο παρά-θυρο και πίσω από την κουρτίνα τον είδε που σελίγο βγήκε με τη Μαργαρίτα. Τι όμορφη που ήτανσήμερα! Πόσο ταίριαζε ο σταυραετός της μ’ αυτήντην περιστέρα…, συλλογίστηκε η γιαγιά.

*

ΤΑ ΔΥΟ παιδιά πήραν το τρόλεϊ και κατέβηκανστο Μουσείο. Από κει ανηφόρισαν στο Πεδίο τουΆρεως, κάθισαν σε ένα ζαχαροπλαστείο και κου-βέντιασαν για τα μελλοντικά τους σχέδια. Ο Φοί-βος έλεγε πως θέλει να γίνει μηχανικός αεροπλά-νων και η Μαργαρίτα, που σε λίγο θα έπαιρνε τοανώτερο χαρτί στα αγγλικά, έλεγε να εργαστείγραμματέας σε μεγάλη επιχείρηση. Φαινόταν σί-γουρη πως θα τα καταφέρει, ενώ ο Φοίβος δενείχε τόση αυτοπεποίθηση.

Η ώρα πλησίαζε δέκα όταν ξεκίνησαν να φύ-γουν και αποφάσισαν να περπατήσουν μέσα απότο πάρκο.

Το καλοκαίρι είχε μπει πια για καλά. Ο κόσμοςκαθόταν στα μπαλκόνια και στις αυλές. Αρκετοίήταν κι εκείνοι που ζητούσαν λίγη δροσιά στο γε-μάτο δέντρα πάρκο. Είχε πολύ ησυχία και ακου-γόταν από το Green Park η μουσική και τα τρα-γούδια.

Καθώς περπατούσαν, ο Φοίβος, επιτέλους, τοαποφάσισε να πιάσει τη Μαργαρίτα από το χέρι.Εκείνη αφέθηκε στο άγγιγμα και σε λίγο, χωρίς

20


να το καταλάβουν, βρέθηκαν αγκαλιασμένοι. Λίγαβήματα παρακεί, που δεν τους έβλεπαν περίεργαμάτια, τα χείλη τους έσμιξαν σε ένα φιλί πουέκοψε την ανάσα τους.

Από κείνη την ώρα και ως το σπίτι τους δεν εί-παν λέξη, μόνο έσφιγγαν τα χέρια τους και ήτανπαραδομένοι στην ταραχή τους. Στη γωνία, λίγοπριν φτάσουν, ο Φοίβος ξαναφίλησε τη Μαργα-ρίτα πιο επίμονα και της ψιθύρισε με σιγουριά.

«Αύριο…, αύριο, το δίχως άλλο…»Η Μαργαρίτα μπήκε στο σπίτι της τρέχοντας

και διηγήθηκε στη μητέρα της με μάγουλα αναμ-μένα τα πάντα. Ο πατέρας που καθόταν στον κα-ναπέ και άκουγε ραδιόφωνο, χαμογελούσε.

«Πάει, μεγάλωσε πια…» μουρμούρισε. «Καλάμου το ’λεγε η μάνα της. Από καιρό είχε καταλάβειπως η κόρη μας ταιριάζει με το ψηλόλιγνο γειτο-νόπουλο, που είναι και καλό παιδί.»

Όσο για το Φοίβο, μπαίνοντας στο σπίτι του,όρμησε στη γιαγια-Χαρένια που είχε αποκοιμηθείστην πολυθρόνα της. Τη σήκωσε στην αγκαλιάτου και άρχισε να τη στριφογυρίζει.

«Σιγά, παιδί μου, σιγά!» φώναξε εκείνη.«Γιαγιά μου, γιαγιά μου, είμαι ευτυχισμένος!»«Το ξέρω…»«Τι ξέρεις δηλαδή;» και σταμάτησε απότομα.«Ότι είσαι χαρούμενος… για το απολυτήριό

σου!…» είπε με νόημα η γιαγιά που εξακολουθούσενα βρίσκεται ψηλά στα δυνατά μπράτσα του Φοί-βου της.

«Σιγά που θα κάνω έτσι μόνο για το απολυτή-

21


ριο.»«Τι άλλο είναι, παιδί μου;» ρώτησε σαν ανή-

ξερη.«Φίλησα τη Μαργαρίτα. Μ’ αγαπά κι εκείνη!

Αλήθεια σου λέω…, μ’ αγαπά…, μ’ αγαπά…»«Κι αυτό το ξέρω.»«Αμάν, βρε γιαγιά, πού το ξέρεις;»«Από καιρό τώρα αγαπιέστε, μόνο που δεν το

‘χατε καταλάβει. Εκείνη όταν ερχόταν σπίτι, μόλιςσ’ αντίκριζε, τα μαγουλάκια της γίνονταν παντζά-ρια. Μα κι εσένα σ’ έπιανε ταραχή κι αναστά-τωση.»

«Και γιατί δε μου είπες τίποτα; Τέτοια φιλε-νάδα είσαι; Μου κρύβεις μυστικά, εεε; Τώρα θαδεις…» και άρχισε πάλι να τη στριφογυρίζει σανπαλαβός.

«Άσε με κάτω, παλιόπαιδο…» φώναξε, γελών-τας η γιαγιά, ενώ τα δυο της χέρια σφίχτηκαν στολαιμό του.

Της έδωσε ένα φιλί, την άφησε στον καναπέ,ξάπλωσε κι εκείνος, ακούμπησε το κεφάλι του σταπόδια της και ξέσπασε.

«Γιαγιά, αυτό είναι η αγάπη; Πες μου, πες μου,να χαρείς.»

«Ναι, αυτό είναι η πρώτη αγάπη, θησαυρέ μου»και πήρε να του χαϊδεύει τα μαλλιά. «Η αγάπηείναι σαν ένα δέντρο φορτωμένο καρπούς. Αλί-μονο σε κείνον που δεν ξέρει ν’ αγαπά. Βλέπει τοδέντρο και δε φτάνει ποτέ, έστω κι έναν καρπόνα δοκιμάσει…»

«Τι όμορφο είναι αυτό που είπες! Και δε μου

22


λες, υπάρχουν κι άλλες αγάπες;»«Πού να ξέρω, παιδί μου. Εγώ έναν άντρα αγά-

πησα κι αυτόν παντρεύτηκα.»«Δηλαδή, δεν παντρεύτηκες από προξενιό,

όπως γινόταν εκείνα τα χρόνια;»«Όχι, Φοίβο μου. Αγαπηθήκαμε με τον παππού

σου. Ήμουν δεκάξι χρόνων κι εκείνος είκοσι.Ήρθε, με ζήτησε από τους γονείς μου και δεν αρ-γήσαμε να παντρευτούμε. Όμως, μας πρόλαβε οπόλεμος. Πήγε στη Σμύρνη κι από κει δεν ξανα-γύρισε. Στο μεταξύ ήμουν έγκυος στον πατέρασου. Οι δικοί μου ήθελαν να με ξαναπαντρέψουν,όμως εγώ δεν ήθελα με κανέναν τρόπο. Έμεινααφοσιωμένη στον ίσκιο του και στο παιδί μας πουγεννήθηκε πέντε μήνες απ’ το χαμό του. Και τώρα,ο Θεός μ’ ευλόγησε να ζήσω άλλη μια ζωή, μέσααπ’ το εγγόνι μας που ’σαι ’σύ, γιε μου.»

*

Η ΓΙΑΓΙΑ ΚΑΙ ο Φοίβος δεν είχαν μυστικά, μοι-ράζονταν τα πάντα όλα αυτά τα χρόνια. Το σπίτιπου είχαν στα Γιάννενα το νοίκιασε η Χαρένια καιμε κείνα τα χρήματα πλήρωνε το νοίκι στην Κυ-ψέλη. Για τα υπόλοιπα έξοδα είχε μια μικρή σύν-ταξη από τον άντρα της, μα βοηθούσε και ο με-γαλοχρυσοχόος όπου δούλευε ο γιος της, οπατέρας του Φοίβου. Είχε καταθέσει ένα ποσόστην τράπεζα, μέχρι να ενηλικιωθεί το παιδί καιμε τους τόκους συμπλήρωνε τις ανάγκες τους.

«Είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω…» είχε

23


πει στη γενναία αυτή γυναίκα όταν πήγε σπίτι καιτης έδωσε το βιβλιάριο, μια βδομάδα μετά τηνκηδεία του “καλύτερού του υπαλλήλου”, όπωςέλεγε.

Ο Φοίβος μπήκε στη σχολή μηχανικών παρέαμε το φίλο του Μάριο. Τα μαθήματα ήταν απο-γευματινά και τα δυο παιδιά αποφάσισαν να ερ-γάζονται τα πρωινά σε κάποιο συνεργείο.

«Μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια!» είχε πει ο Φοί-βος ενθουσιασμένος. «Και εξάσκηση θα κάνουμε,Μάριε, και το μικρό χαρτζιλίκι που θα μας δίνει,καλό είναι … Άλλωστε, μέχρι την εξειδίκευση τουμηχανικού αεροπλάνου, αργούμε…»

Οι δύο φίλοι ήταν χαρούμενοι, το ίδιο και ηΜαργαρίτα που άρχισε να εργάζεται σαν γραμ-ματέας σε μεγάλη επιχείρηση.

Την ώρα που ο Φοίβος ερχόταν από τη δου-λειά, μέχρι να πλυθεί, να φάει και να φύγει για τησχολή, είχε σχολάσει κι εκείνη και πεταγόταν γιαλίγο στο σπίτι του. Βοηθούσε τη γιαγιά και περί-μεναν παρέα τον “άντρα”, όπως έλεγαν, γελώντας.Οι γονείς της ήταν ήσυχοι και χαρούμενοι με αυ-τόν το δεσμό της κόρης τους.

Ο Φοίβος και η Μαργαρίτα τις Κυριακές, αφούέτρωγαν όλοι μαζί στο σπίτι του ενός ή της άλλης,πήγαιναν στον κινηματογράφο και μετά για έναγλυκό. Συνήθως πήγαιναν κάπου κοντά, για ναέχουν την ευκαιρία να γυρίσουν με τα πόδια. Καιέμεναν ως μισή ώρα έξω από το σπίτι της Μαργα-ρίτας αγκαλιασμένοι. Εκείνος της φιλούσε τα μαλ-λιά, το λαιμό και κατέληγε στα χείλη της, να σφρα-

24


γίζουν την αγάπη τους…

*

ΤΟ ΛΟΓΟ που είχε δώσει ο Φοίβος στη γιαγιά,πως με τα πρώτα του λεφτά θα πήγαιναν να δια-σκεδάσουν, δεν άργησε να τον πραγματοποιήσει.Με τη Μαργαρίτα και το Μάριο παρέα είχαν κα-ταστρώσει το σχέδιο εκείνης της βραδιάς.

Πήραν ταξί και πήγαν στο θέατρο. Καμάρωνεη γιαγια-Χαρένια στο μπράτσο του Φοίβου της.Κάθισαν στη δεύτερη σειρά και απόλαυσαν τηνεπιθεώρηση. Και ποιοι δεν έπαιζαν… Αυλωνίτης,Βασιλειάδου, Ντιριντάουα, Χατζηχρήστος, τομπαλέτο του Καστρινού και της Ζώκα και πολλοίηθοποιοί και χορευτές. Ύστερα πήγαν για φαγητόστη Φωκίωνος Νέγρη.

«Να ’σαι καλά, παιδί μου!» η γιαγιά αναστέναξεσυγκινημένη μόλις βρέθηκαν στο σπίτι. «Πάνταστη ζωή σου να δίνεις τόση χαρά, όση μου δίνειςόλ’ αυτά τα χρόνια. Μόνο όταν κάποιος είναι γε-μάτος αγάπη, τότε και μόνο τότε μπορεί να σκορ-πίσει γύρω του ευτυχία. Και είμαι σίγουρη πως εί-σαι γεμάτος αγάπη, γιατί δεν είχα και δεν έχωάλλο τίποτα να σου δώσω. Να ξέρεις πως ποτέ δεθα πάψω να ’μαι στο πλάι σου. Δεν πιστεύω ο Με-γαλοδύναμος να μ’ αρνηθεί να σε συντροφεύω κιαπό κει που θα ’μαι.»

«Τώρα είναι κουβέντα αυτή που κάνεις; Τι σ’έπιασε;»

«Μακάρι, Φοίβο μου, να φτάσω τα εκατό και

25


να τα ξεπεράσω, μα θέλω να ’χω τα λογικά μου.Να σε δω να παντρεύεσαι με τη Μαργαρίτα, ναμεγαλώσω και τα παιδιά σας κι όταν πια θα κον-τεύω τα εκατόν είκοσι, βλέπουμε…»

«Είσαι παλιοκόριτσο, γιαγιά μου! Στην αρχήμου κόβεις την ανάσα και μετά μου πετάς τηνωραιότερη κουβέντα που θα ήθελα ν’ ακούσω.»

«Αφού το ξέρεις, εμείς οι δυο δεν πρόκειταινα χωρίσουμε ποτέ. Μόνο, Φοίβο μου, θέλω μιαμεγάλη χάρη. Όταν φτάσει εκείνη η ώρα του απο-χωρισμού, να μας πας όλους μαζί στο χωριό μου,στην Αρίστη. Εκεί, κάτω από το φαράγγι του Βίκουθα έχουμε αιώνια συντροφιά την πανέμορφηΠίνδο, το Πάπιγγο και θ’ ακούμε το κελάρυσματου Βοϊδομάτη. Μου το υπόσχεσαι, γιε μου;»

«Ναι, γιαγιά, το υπόσχομαι. Μετά από πενήνταχρόνια όμως.»

«Ναι, αυτό το είπαμε…»Φορές και φορές του είχε μιλήσει η γιαγιά για

το ηρωικό Καλπάκι που βρίσκεται κοντά στην Αρί-στη, ένα από τα Ζαγοροχώρια στα βόρεια τωνΙωαννίνων. «Εκεί,» του έλεγε, «αν αφουγκραστείς,μπορείς να ακούσεις τους αρματωμένους πολε-μιστές του ’40 να φωνάζουν “Αέρα…”. Θαρρείς,ακόμα, πως από κάποιο απόκρημνο μονοπάτι θαφανούν οι γυναίκες, που σαν αγριοκάτσικα σκαρ-φαλώνουν φορτωμένες με κουβέρτες και ντου-φέκια, για να δώσουν ένα χέρι κι εκείνες στη λευ-τεριά του τόπου.»

Και τι να πει κανείς για την ηρωική Πίνδο μετις χιλιοτραγουδισμένες βουνοκορφές, τα ποτά-

26


μια και τα βουερά φαράγγια, όπως αυτό του Βίκου.Κατακόρυφοι βράχοι με άγρια μεγαλοπρέπεια. Πυ-κνά δάση από πουρνάρια και ιερές βελανιδιές,πουλιά και πουλιά, κυρίως πελαργοί και αετοί. Βάλ-τοι γεμάτοι από κίτρινους κρίνους, που όπως λένεοι παλιοί, ο Θεός είχε πολύ κέφι όταν έστηνε αυτότο κομμάτι της γης.

“Παιδί” της Πίνδου είναι και το Πάπιγγο πουμοιάζει κάστρο ψηλό, με τις πολεμίστρες του, ναορθώνεται πάνω από την Αρίστη, το χωριό τηςγιαγιάς, όπου τόσες και τόσες φορές πέρασαν οιδυο τους πολλές μέρες ξεγνοιασιάς… Μα και οΒίκος με το θεϊκό “μπαλκόνι” και την απόκρημνηκαι εντυπωσιακή χαράδρα να χάσκει ως κάτω.Όλην αυτή την αγριάδα την ημερεύει ο Βοϊδομά-της, το ποτάμι που διαβαίνει αυτά τα μέρη, με ταθεόρατα πλατάνια στις όχθες του και τα ομορφό-τερα, μονότοξα, πέτρινα ηπειρώτικα γεφύρια, μετο πιο ξακουστό αυτό της Κλειδωνιάς. Λίγο πιοπάνω δεσπόζει η Δρακόλιμνη της Τύμφης, η κυ-ριότερη από τις φυσικές κολυμπήθρες που σχη-ματίζονται από τα νερά που σμιλεύουν την πέτρασε έργα τέχνης, όπως τα περίεργα πετρώματαπου μοιάζουν να τοποθετήθηκαν το ένα πάνω στοάλλο από κάποιο γιγάντιο χέρι και λαξεύτηκαν πε-ρίτεχνα από άριστους γλύπτες.

Από την Ήπειρο πηγάζει και ο Αχέροντας ήΜαυροπόταμος, όπως τον έλεγαν. “…Μία από τιςπιο σκοτεινές και βαθύτερες κοιλάδες στην Ελ-λάδα…” αναφέρεται σε κάποια κείμενα. Εκεί, πουμε όσα μας λέει η μυθολογία, ο Χάρος καρτερούσε

27


στη βάρκα του να περάσει με το αζημίωτο στην“αντίπερα όχθη”, τον Άδη, όποιον έφευγε από τονεπάνω κόσμο.

28


(ΙΙ)

ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ στα 1968. Η Απριλιανή Επα-νάσταση, όπως την αποκαλούσαν οι συνταγμα-τάρχες της, είχε στρογγυλοκαθίσει. Ο κόσμος φο-βόταν και τον ίσκιο του. Η ασφάλεια γνώριζε τικάνει ο καθένας. Οι δοσίλογοι, οι χαφιέδες, βρί-σκονταν σε δράση.

Αυτή την περίοδο η ανοικοδόμηση βρισκότανσε μεγάλη άνθιση και το ποδόσφαιρο, από τις λί-γες απολαύσεις, που όπως πίστευαν αυτοί πουκυβερνούσαν, αφιόνιζε το λαό και τον αποκοίμιζε.Πόσο λάθος έκαναν…

Ανάμεσα σ’ εκείνους που αντιστέκονταν, μο-λονότι τους άρεσε η μπάλα, ήταν ο Φοίβος και οΜάριος. Οργανώθηκαν στις φοιτητικές ενώσειςμε την ευλογία της γιαγια-Χαρένιας, που τόσεςκαι τόσες φορές του είχε μιλήσει για τους “ξέ-νους” που πάντα φρόντιζαν για το “καλό” τούτουτου τόπου, με σκοπό το αιματοκύλισμα του λαού.Του μιλούσε για τις χαμένες πατρίδες, εκεί πουχάθηκε κι ο άντρας της, «όταν ξεπουλήθηκε ο ελ-

29

ληνικός στρατός από τους πατριώτες που τον κυ-βερνούσαν», όπως έλεγε με πόνο και θυμό. Και οι“φίλοι”, οι σύμμαχοι, που εξαγόραζαν συνειδήσειςκαι με κάθε ευκαιρία έσπερναν το θάνατο, τηνπείνα και την εξαθλίωση…

«Και όχι μόνο σε μας, σταυραετέ μου… Και όχιμόνο σε μας… Μόνο που εμείς ξέρουμε ότι τουΈλληνα ο σβέρκος δεν ανέχεται για πολύ τονντορβά. Το έχει αποδείξει η ιστορία μας…»

Και όταν ο Φοίβος διάβαζε ιστορία για το σχο-λείο, το αγαπημένο μάθημα της Χαρένιας, εκείνηπάντα έβρισκε κάτι να του συμπληρώσει.

«Να μάθεις να διαβάζεις τι κρύβεται πίσω απ’αυτά που σου λένε οι άνθρωποι, αλλά και τα βι-βλία…» του έλεγε…

«Πρόσεξε τι θα πεις στην Μαργαρίτα…» τουείπε σαν της ανακοίνωσε την απόφασή του γιατην φοιτητική οργάνωση.

«Δε χρειάζεται να ξέρει. Ας είναι το μοναδικόμυστικό. Άλλωστε, καιρό τώρα λέει πως εκείνη δεθέλει τέτοιου είδους μπλεξίματα.»

Ο Φοίβος και η γιαγιά έμεναν σε μια όμορφημονοκατοικία και στη διπλανή η Μαργαρίτα μετους γονείς της. Όμως οι ιδιοκτήτες και των δύοαποφάσισαν να δώσουν τα οικόπεδα αντιπαροχή.Έτσι οι δύο οικογένειες που δεν ήθελαν να χωρί-σουν, έμειναν στην ίδια πολυκατοικία. Μάλιστα οπατέρας της Μαργαρίτας αγόρασε το διαμέρισμα,ενώ η γιαγιά και ο σταυραετός της έμειναν πάλισε νοίκι. Ο Μάριος με τους γονείς του μετακόμι-σαν στο Αιγάλεω.

30


Αυτή τη χρονιά οι δύο φίλοι τελείωσαν τησχολή, πήραν το δίπλωμα του μηχανικού αερο-πλάνων. Ο Φοίβος χωρίς χρονοτριβή, με τη γιαγιάστο πλάι του, επισημοποίησε το δεσμό του με τηΜαργαρίτα. Ήταν κάτι που έπρεπε να γίνει, διότιδεν μπορούσε να πάρει άλλη αναβολή και ήτανυποχρεωμένος να υπηρετήσει τη στρατιωτική τουθητεία.

«Να προσέχεις, σταυραετέ μου. Να μην εμπι-στεύεσαι κανέναν. Πουθενά μη λες τα πιστεύωσου…» ψιθύριζε η Χαρένια στον εγγονό της όσοετοιμαζόταν να παρουσιαστεί.

Τι όμορφος που ήταν με τη στολή της αερο-πορίας. Η γιαγιά τον καμάρωνε. Και η Μαργαρίτατο ίδιο. Ήταν πολύ τυχερός που τον κατέταξανστην αεροπορία, γιατί μετά από λίγο βρέθηκε ναυπηρετεί στην Τανάγρα, δυο βήματα από το σπίτιτου, σχεδόν. Στην Τανάγρα υπηρέτησε και ο Μά-ριος.

Ο Φοίβος και η Μαργαρίτα, όσο εκείνος υπη-ρετούσε, περίμεναν με λαχτάρα την κάθε τουςσυνάντηση και αυτή η αγωνία ήταν τόσο ευεργε-τική στην αγάπη τους.

Μόλις τελείωσε τη θητεία του, βρήκε δουλειάμαζί με το φίλο του στην Ολυμπιακή Αεροπορία.Σ’ αυτό βοήθησαν και οι γνωριμίες τους με κάποι-ους πιλότους από την Τανάγρα που εργάζοντανκι εκείνοι στην εταιρία. Έτσι ο Φοίβος μπορούσενα πραγματοποιήσει το όνειρό του, να παντρευτείμε την αγαπημένη του Μαργαρίτα.

Ο γάμος έγινε στον Άγιο Χαράλαμπο, ένα πα-

31


νέμορφο εκκλησάκι μέσα στα δέντρα, στο Πεδίοτου Άρεως. Η Μαργαρίτα με το ολόλευκο νυφικότης ήταν πιο όμορφη από ποτέ. Μα και ο Φοίβοςτο ίδιο. Κουμπάρος τους ο Μάριος.

«Σ’ ευχαριστώ για τη χαρά που μου ’δωσες!»ψιθύρισε η γιαγια-Χαρένια στον εγγονό της μεσπασμένη φωνή, μόλις τελείωσε το μυστήριο. «Να’χετε την ευχή μου και να ξέρετε πως ποτέ δε θαφύγω από κοντά σας. Μαργαρίτα μου,» γύρισεκαι είπε στην νύφη, «να μου τον προσέχεις και νατον αγαπάς, να ζήσετε πολλά χρόνια έτσι αγαπη-μένοι.»

«Σ’ ευχαριστούμε, γιαγιά…» την αγκάλιασανκαι οι δύο.

Ο γάμος έγινε Φλεβάρη και τον Απρίλη η για-γιά Χαρένια, πολύ ήσυχα, πήγε να ανταμώσει τονάντρα της, το γιο, τη νύφη και τον εγγονό της τοΜιλτιάδη.

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ ΚΑΙ η Μαργαρίτα ήταν ερωτευμέ-νοι όπως τον πρώτο καιρό. Κάθε τους φιλί έμοιαζεμ’ εκείνο που αντάλλαξαν την ημέρα που πρωτο-φιλήθηκαν, εκεί στο πάρκο.

Οι γονείς της Μαργαρίτας γύρισαν στην Κέρ-κυρα, μόλις βγήκε σε σύνταξη ο πατέρας και τονιόπαντρο ζευγάρι έμεινε στο σπίτι τους αφού τοέφτιαξαν στο γούστο τους.

Η Μαργαρίτα σχηματίστηκε σε μια όμορφη,δυναμική γυναίκα, σίγουρη για τον εαυτό της.

32


Ποτέ δεν έκανε κάτι πριν το μελετήσει. Πατούσεγερά στα πόδια της και πρόσεχε κάθε της βήμα.Εξακολουθούσε να μην έχει φιλίες και ήταν από-λυτη σε πολλά πράματα, κάτι που στενοχωρούσετο Φοίβο και πολλές φορές τον έφερνε σε δύ-σκολη θέση. Δεν έκανε καμιά προσπάθεια να τηναλλάξει, όπως τον είχε μάθει από μικρό η γιαγια-Χαρένια, όταν τύχαινε να έχει πρόβλημα με κάποιοπαιδί στο σχολείο.

«Κανείς δεν έχει το δικαίωμα ν’ αλλάξει τονάλλο…» τον συμβούλευε. «Ο καθένας μας, σταυ-ραετέ μου, γεννιέται με το χαρακτήρα του. Εάνσου κάνει, έχει καλώς. Δε σου κάνει; Μην τον κά-νεις παρέα. Άλλωστε κι ο μεγάλος Ρήγας Φεραίοςέλεγε, “Ποτέ μην κάνεις, αυτό που δε θέλεις νασου κάνουν”. Κάτι παραπάνω, λοιπόν, ήξερ’ εκεί-νος. Θα σ’ άρεσ’ εσένα να προσπαθήσει κάποιοςνα σ’ αλλάξει; Όχι, βέβαια…»

Έτσι και ο Φοίβος αφέθηκε στη Μαργαρίτατου, που δεν ήθελε για τίποτα στον κόσμο να τηβλέπει λυπημένη. Με την παραμικρή ευκαιρία τήςέκανε δώρα και δώρα. Του άρεσε να μοιράζεταιμαζί της τη χαρά και την ευτυχία. Του άρεσε ναξοδεύει. Και αυτό η γιαγιά Χαρένια του το είχεμάθει.

«Να ’χεις πάντα ελπίδες, σταυραετέ μου, στοΘεό» του έλεγε. «Ποτέ δε μας έχει αφήσει. Καιστις χειρότερες στιγμές μας ήταν πάντα δίπλαμας. Ευχή και κατάρα μου, μη γίνεις τσιγκούνης.Να ’σαι απλοχέρης. Όταν απλόχερα χαρίζεις, έτσικαι λαβαίνεις… Να μάθεις να είσαι στις γυναίκες

33


σπάταλος, τόσο στα αισθήματα, όσο και στα χρή-ματα, όπως ήταν ο παππούς κι ο πατέρας σου…»

Τα λόγια της γιαγιάς στάθηκαν ευαγγέλιο γιατο Φοίβο και ήταν χαρούμενος, ευτυχισμένος.

Τα απογεύματα που βρίσκονταν στο σπίτι, οΦοίβος φρόντιζε συχνά να έχουν παρέα.

«Πάλι έξοδα, βρε Φοίβο μου;» γκρίνιαζε ηΜαργαρίτα.

«Εμείς να είμαστε καλά, να περνάμε όμορφακαι μη σε νοιάζει. Εγώ είμαι για σένα. Μήπως προ-τιμάς να κάνουμε κάτι άλλο;»

«Όχι, αγάπη μου, απλά ξοδεύουμε πολλά, πάραπολλά.»

«Πεινάμε; Όχι. Λοιπόν, ας χαρούμε κι ας μηνγκρινιάζουμε…» και τη γέμιζε φιλιά.

Την περίοδο που έπρεπε να αποδείξει στηνεταιρία πως είναι καλός στη δουλειά του για ναμονιμοποιηθεί, έμενε πολλές ώρες στο αεροδρό-μιο, έκανε υπερωρίες. Και όταν επέστρεφε κου-ρασμένος στο σπίτι, πάντα κρατούσε ένα κουτίστα χέρια για τη Μαργαρίτα του.

«Σου είπα, σήμερα, πόσο σε λατρεύω; Σου είπαπως είσαι το άλφα και το ωμέγα στη ζωή μου;»

Εκείνη δεχόταν πρόθυμα τα χάδια του και ζού-σαν έντονα την αγάπη τους…

*

ΚΑΠΟΥ ΣΤΑ 1972 η Μαργαρίτα κατάλαβε πωςπερίμενε παιδί και αφού βεβαιώθηκε, το ανακοί-νωσε στον Φοίβο. Εκείνος έκανε σαν τρελός από

34


χαρά. Σήκωσε τη Μαργαρίτα στα χέρια και τη γύ-ριζε σε όλο το σπίτι.

«Είναι το καλύτερο δώρο που μου κάνεις,αγάπη μου…» έλεγε και ξανάλεγε.

Ωστόσο, όσο προχωρούσε η εγκυμοσύνη, ηΜαργαρίτα άλλαζε. Το καθετί την ενοχλούσε, τηνεξόργιζε και τότε πού διάθεση για τρυφερότη-τες… Ο Φοίβος τα είχε χαμένα και προσπαθούσενα την δικαιολογεί.

«Θα ’ναι από την εγκυμοσύνη…» έλεγε στο Μά-ριο, τον αδερφικό του φίλο. «Και ξέρεις, τις στιγ-μές που παραφέρεται, φοβάμαι για το μωρό.»

«Κάνε υπομονή. Να δεις που μόλις γεννήσει,όλα θα τακτοποιηθούν.»

Μα όσο περνούσε ο καιρός, η κατάσταση γινό-ταν πιο δύσκολη. Η Μαργαρίτα έβρισκε αφορμήκαι γκρίνιαζε για το καθετί. Την ενοχλούσαν οιπρωινές αδιαθεσίες της. Το βάρος που με πολλήπροσοχή έπαιρνε, το μεγάλωμα της κοιλιάς της…Αντιδρούσε που έπρεπε να αγοράσει καινούριαρούχα…, που έπρεπε να ξοδέψει χρήματα για πράγ-ματα που αργότερα θα της ήταν άχρηστα… Όλατην ενοχλούσαν. Ο Φοίβος, βλέποντας με δέοςτην κοιλιά της να μεγαλώνει και να μεγαλώνει, είχεαρχίσει να κουράζεται, παρόλο που προσπαθούσενα δείχνει κατανόηση στον παράξενο εκνευρισμότης γυναίκας του και περίμενε καρτερικά. Όποτετην έβλεπε ήρεμη, τολμούσε και άπλωνε το χέριτου επάνω στο πλασματάκι που κατάφερνε μέσααπό τα σπλάχνα της μάνας να κάνει έντονη τηνπαρουσία του.

35


Με αυτά και μ’ αυτά έφτασε η ώρα που έσπα-σαν τα νερά. Ο Φοίβος κατατρομαγμένος τηνέτρεξε στο μαιευτήριο, όπου γεμάτος ένταση καιαγωνία περίμενε ως τη στιγμή που του είπαν πωςαπέκτησε ένα υγιέστατο αγοράκι. Ξετρελάθηκετόσο, που δεν ήξερε με ποιον τρόπο να δείξει τηνευτυχία του. Της αγόρασε ένα όμορφο δαχτυλίδιπου τη θάμπωσε, όσο εκείνος το περνούσε στοδάχτυλό της.

«Τι κάνεις, Φοίβο; Είναι θαυμάσιο!…»«Αυτό, κοριτσάκι μου, είναι το λιγότερο, μπρος

στο υπέροχο δώρο που μου χάρισες εσύ…»«Αν και ήμουν τόσο ανυπόφορη;»«Δεν έφταιγες, αγάπη μου. Ήταν της εγκυμο-

σύνης. Τώρα όλα θα γίνουν όπως πρώτα. Είμαιβέβαιος, πολύ βέβαιος.»

Και ναι, όλα πήραν να πηγαίνουν προς το κα-λύτερο και να χαίρονται και οι δύο, ζώντας τηνκάθε στιγμή του μωρού τους.

«Δες τι όμορφος που είναι! Σου μοιάζει…»έλεγε και ξανάλεγε ο Φοίβος.

«Και στους δυο μας μοιάζει…» τον παρηγο-ρούσε η Μαργαρίτα. «Κοίτα το λακκάκι στο πη-γούνι του, είναι όπως το δικό σου.»

Τις πρώτες - πρώτες μέρες που γεννήθηκε,ήταν αδύνατο και η Μαργαρίτα παραπονιόταν, τοπαρομοίαζε με σουβλί. Όμως το βρέφος γρήγοραάρχισε να παίρνει να κάνει βραχιολάκια στα χέρια,τα πόδια και έδειχνε ψηλό μωρό, ένα αγοράκιόμορφο και καλοκαμωμένο και με νονό το Μάριοτο βάφτισαν Μιλτιάδη, το όνομα του χαμένου

36


αδελφού του Φοίβου.

*

ΩΣΤΟΣΟ οι ήρεμες μέρες δεν κράτησαν καιπολύ. Άρχισαν πάλι γκρίνιες και καβγάδες. Πότεγιατί το παιδί δεν έπινε όλο το γάλα του ή γιατίξυπνούσε τη νύχτα και γκρίνιαζε. Και όσο για τηγυναίκα που θα έπρεπε να το προσέχει τις ώρεςτης δουλειάς τους, η Μαργαρίτα δεν εμπιστευό-ταν καμία.

«Δεν μπορώ ν’ αφήσω το παιδί σε ξένα χέρια…Υποφέρω…, γιατί δε με καταλαβαίνεις, Φοίβο…»

«Τότε, πες μου, τι προτείνεις και θα το φρον-τίσω αμέσως. Μόνο, σε παρακαλώ, ηρέμησε, ηρέ-μησε, αγάπη μου.»

«Και πού ξέρω τι άνθρωπος θα είναι η οποι-αδήποτε;»

«Ας έρχεται κάποια όσο θα είσαι εσύ στο σπίτι,να τη δοκιμάσουμε.»

«Όλα εύκολα τα βρίσκεις κι αυτό δεν το αν-τέχω!» φώναξε εκείνη.

«Τότε, ας κανονίσουμε να σταματήσεις τη δου-λειά, μέχρι να μπορεί το παιδί να πάει σε βρεφο-νηπιακό σταθμό…» τόλμησε και είπε ο Φοίβος.

Αυτό έκανε έξαλλη τη Μαργαρίτα. Άρχισε ναφωνάζει, όσο που εκείνος, βρίσκοντας μια δικαιο-λογία, βγήκε από το σπίτι και βάλθηκε να τριγυρί-ζει στους δρόμους. Προσπαθούσε να καταλάβειτι ήταν αυτό που την έκανε τόσο ευέξαπτη έωςκαι καχύποπτη. Είχε ακούσει για την επιλόχεια κα-

37


τάθλιψη, για την αλλαγή συμπεριφοράς, αλλά ηκατάσταση της Μαργαρίτας, όσο περνούσε ο και-ρός, γινόταν χειρότερη. Το ήξερε πως ήταν από-λυτη σαν χαρακτήρας. Πίστευε, όμως, πως όσοζούσαν μαζί, θα κατόρθωνε να την ηρεμήσει, ναχαλαρώσει λιγάκι τα “πρέπει” της, που ήταν γιακείνη τόσο σημαντικά.

Θυμάται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης της ναλέει:

«Εάν είναι κορίτσι, θα την κάνω την τέλεια γυ-ναίκα, αν όμως είναι αγόρι, θα γίνει το απόλυτοαρσενικό, ο απόλυτος άντρας.»

Κι όταν ο Φοίβος τη ρώτησε τι εννοεί, εκείνητου απάντησε ξαναμμένη:

«Η τέλεια γυναίκα είναι αυτή που μπορεί ναδιευθύνει και να κατευθύνει τους πάντες γύρωτης. Είναι, όσο χρειάζεται, ελκυστική, μα σίγουρηγια τον εαυτό της, για τις ικανότητές της. Καιαυτό το αποκτά από την ώρα που γεννιέται. Είναιη γυναίκα που με τη μόρφωση, μπορεί να πειθαρχείστις ανάγκες και στα αισθήματά της. Το ίδιο ισχύεικαι για το αγόρι. Αυτό κι αν πρέπει να μεγαλώσειμε απόλυτα στρατιωτική πειθαρχία. Πρέπει να μά-θει από μικρός να μην εκδηλώνει τα συναισθήματάτου, να είναι σκληρός, να μην έχει γυναικουλίστι-κες συμπεριφορές. Το τέλειο αρσενικό. Να περ-πατά και να τρίζει το σύμπαν γύρω του…»

«Δηλαδή, αγάπη μου, θα κάνεις τον υπεράν-θρωπο;» γέλασε ο Φοίβος, τρομαγμένος σχεδόν.«Θα του φοράς και πανοπλία;» συνέχισε, προσπα-θώντας να κατευνάσει τον οίστρο της.

38


Η Μαργαρίτα θύμωσε κι εκείνος έκανε ό,τιμπορούσε για να την ηρεμήσει. Από τότε απέ-φευγε τέτοιου είδους συζητήσεις. Μια άλλη φοράτου είπε:

«Πρέπει στη ζωή να κυριαρχεί η λογική και όχιτο συναίσθημα. Τα πάντα είναι μαθηματικά: ένακι ένα κάνουν δύο, αποκλείεται να είναι ενάμιση ήδύο και κάτι.»

«Ναι, αλλά χωρίς ψυχή, γιατί αυτό ξέρω πωςείναι το συναίσθημα, η ζωή μας είναι άδεια.»

«Λάθος. Μεγάλο λάθος. Το συναίσθημα δε σουδίνει να φας, ενώ η λογική και η μαθηματική σκέψησε οργανώνει και σου γεμίζει το στομάχι. Πώς γί-νεται να είμαι χαρούμενη, ευτυχισμένη, όταν δενέχω να φάω;»

«Ναι, αλλά χρειάζεται και το συναίσθημα, δια-φορετικά δεν μπορείς να νιώσεις χαρά ή λύπη.»

«Βλέπεις; Είπες τη μαγική λέξη: λύπη. Γιατί τοπαιδί μου να μάθει τη λύπη;»

«Μα η ζωή είναι ανούσια χωρίς αυτές τις αντι-θέσεις. Δεν μπορεί να είναι όλα λευκά ή μαύρα.»

«Λάθος, και πάλι λάθος. Όλα πρέπει να έχουνένα σταθερό χρώμα, μια σταθερή βάση. Ούτεπολύ λευκό, μήτε κατάμαυρο. Σαν το χειμώνα μετο καλοκαίρι, το κρύο και το ζεστό. Το χλιαρόείναι το καλύτερο. Μπορεί να είναι συνέχεια φθι-νόπωρο;»

«Και γιατί όχι άνοιξη;»«Διότι την άνοιξη φουντώνουν οι αλλεργίες

μαζί με την ανθοφορία, ενώ το φθινόπωρο, έχειςακούσει να υπάρχουν αρρώστιες;»

39


«Ναι, η γρίπη, το κρυολόγημα.»«Όχι, αν δεν έχει προηγηθεί το καλοκαίρι…»Ο Φοίβος δεν μπορούσε, όσο κι αν προσπα-

θούσε, να δώσει μια πιο χαρούμενη νότα στηνκουβέντα τους. Και του έκανε μεγάλη εντύπωση,πώς δεν είχε ποτέ ακούσει αυτές τις απόψεις τηςΜαργαρίτας άλλη φορά κι αυτό τον τρόμαζεακόμη πιο πολύ.

Κι όταν το μωρό πήρε να μπουσουλίζει, στησυνέχεια να περπατά και να κάνει σκανταλιές, ταπράγματα χειροτέρεψαν τόσο, που ένα βράδυ ηΜαργαρίτα, ορθή στην μπαλκονόπορτα, με τηνπλάτη γυρισμένη στο Φοίβο, ξεστόμισε:

«Φοίβο, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε» είπε με βρα-χνή φωνή. «Δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση…, δενπάει…, όχι, δεν πάει… Λέω, να χωρίσουμε για ένα-δυο μήνες, δοκιμαστικά. Να δούμε πώς θα τα πάμεκαι βλέπουμε…»

«Τι είπες;» πετάχτηκε αναστατωμένος, σαν νατον χτύπησε ηλεκτρικό ρεύμα.

«Δεν ξέρω τι άλλο να πω. Δε γίνεται να μαλώ-νουμε συνέχεια. Το παιδί επηρεάζεται, του κά-νουμε κακό…»

«Ναι, το βλέπω αυτό. Τι πρέπει να κάνουμε;»ρώτησε, νομίζοντας πως τον είχαν γελάσει τα αυ-τιά του.

«Είπα, να μείνουμε για λίγο χώρια. Ίσως έτσιμπορέσουμε να καταλάβουμε τι φταίει γι’ αυτήτην ένταση που μας αναστατώνει.»

Τα λόγια της έπεσαν σαν κεραυνός πάνω στοκεφάλι του. Την κοίταξε χαμένος. Δεν μπορούσε

40


να πιστέψει σε αυτά που άκουγε. Ήξερε το χαρα-κτήρα της, γνώριζε πως ποτέ δεν έλεγε κάτι ανδεν το είχε αποφασίσει από πριν. Και αυτό ήτανπου τον έκανε έξω φρενών.

«Πώς μπόρεσες να σκεφτείς κάτι τέτοιο; Πούβρήκες το κουράγιο να πεις ό,τι είπες;»

«Μη νομίζεις πως ήταν εύκολο. Δεν ξέρω, μαεγώ πνίγομαι, δεν αντέχω άλλο.»

«Ποιον δεν αντέχεις;»«Δεν ξέρω. Θέλω να μείνω μόνη, όσο κι αν

ακούγεται τρελό. Έχω διαβάσει πως υπάρχουνγυναίκες, που όταν γεννήσουν, δε θέλουν να βλέ-πουν ούτε το παιδί τους. Άλλες παθαίνουν κατά-θλιψη… Δεν προσπαθώ να δικαιολογηθώ. Όμως νακαβγαδίζουμε με το παραμικρό, δεν το αντέχω.»

«Και φταίω εγώ γι’ αυτό;»«Δεν ξέρω. Μ’ εκνευρίζει ο τρόπος που σκέ-

φτεσαι. Η ευκολία που βρίσκεις λύση για όλα.»«Ώστε την κυρία την εκνευρίζει η ευκολία που

βρίσκω λύση στο φοβερό της πρόβλημα και μουδείχνει την πόρτα του σπιτιού… Και πότε αποφα-σίζει η κυρία να φύγω;»

«Το συντομότερο» απάντησε η Μαργαρίτα κο-φτά και ας προσπάθησε να συγκρατηθεί. «Πώςνα σ’ το πω. Δε γίνεται να ζήσουμε έτσι. Μένονταςο καθένας μόνος, ίσως βρούμε τι φταίει…»

«Εντάξει,» την έκοψε στεγνά, «θα γίνει αυτόπου θέλεις. Ξέρω πως ό,τι κι αν πω, δεν πρόκειταιν’ αλλάξεις γνώμη. Όμως, ένα πράγμα πρέπει ναμάθω. Γιατί δεν είπες ούτε λέξη τόσον καιρό, μόνοτο λες ξαφνικά και τελεσίδικα;»

41


«Γιατί πίστευα πως κι εσύ το ίδιο θέλεις. Δενέχεις κουραστεί, αλήθεια;»

«Φυσικά κι έχω κουραστεί. Αυτό, όμως, δε ση-μαίνει πως τα γκρεμίζω όλα, επειδή το παιδί δεθέλει να φάει όσο το αναγκάζεις. Γιατί ο σημερι-νός μας καβγάς από κει ξεκίνησε. Όταν είπα ναμην το πιέζεις τόσο.»

«Ναι, αλλά εγώ κανονίζω τι και πόσο πρέπεινα τρώει ο Μιλτιάδης!» φώναξε έξαλλη.

«Και ποιος είπε το αντίθετο; Μόνο που θέλειςνα επιβάλεις τη γνώμη σου με ύφος δικτάτορα.»

«Θέλω το παιδί να έχει ένα πρόγραμμα για ναείναι ήρεμο. Τις περισσότερες φορές που μαλώ-νουμε, είναι γιατί εσύ δεν το καταλαβαίνεις αυτό.Κάθε τόσο το βγάζεις από το πρόγραμμά του…»

«Εκείνο που θέλεις, είναι να μην έχω την πα-ραμικρή γνώμη εγώ. Φυσικά, εσύ είσαι η μητέρα,έχεις την ευθύνη του παιδιού γενικά, αλλά το πα-ρατραβάς, διάολε, με τρόπο που προσβάλλεις.»

Η Μαργαρίτα δεν προσπάθησε να απαντήσεισε αυτό το παράπονο, στη διαμαρτυρία του.

«Ας μη σπρώχνουμε περισσότερο τα πράματα.Ας χωρίσουμε ήρεμα» είπε με ύφος αποφασι-σμένο.

«Αφού αυτό θες, αυτό και θα γίνει. Και στοπαιδί τι θα πούμε;»

«Ότι χρειάστηκε να φύγεις για λίγες μέρες καιμετά βλέπουμε.»

«Ούτε θα το βλέπω, δηλαδή;»«Για το καλό του, Φοίβο.»«Ποιο καλό του; Το να μη βλέπει τον πατέρα

42


του είναι για το καλό του; Πού το βρήκες αυτόγραμμένο; Ποιος ηλίθιος σε πληροφόρησε πως ταπαιδιά μεγαλώνουν καλύτερα χωρίς τον πατέρατους;» θύμωσε ο Φοίβος.

«Βλέπεις; Γι’ αυτό πρέπει να ζήσουμε χώρια,για ένα διάστημα, τουλάχιστον.»

«Εξήγησέ μου το λόγο.»«Γιατί συνέχεια μαλώνουμε, τσακωνόμαστε και

το παιδί χρειάζεται ηρεμία.»«Και την αναστάτωση τη δημιουργώ εγώ, δη-

λαδή;»«Τα πολλά λόγια είναι φτώχια. Απλά, θα του

πούμε πως για μια βδομάδα σ’ έστειλε η εταιρίασε άλλο σταθμό και ύστερα θα του πούμε πωςμένεις κοντά στο αεροδρόμιο. Άλλωστε είναι τόσομικρός ακόμη και στο κάτω-κάτω, προσωρινή θαείναι αυτή η κατάσταση.»

«Ξέρεις τι έλεγε η Χαρένια; “Δεν υπάρχει πιομόνιμο από το προσωρινό”.»

Σηκώθηκε και με αργό βήμα προχώρησε στηνκρεβατοκάμαρα. Πήρε μια τσάντα, έβαλε τα πιοαπαραίτητα και μπήκε στο δωμάτιο του παιδιού.

Εκείνο ήταν από ώρα παραδομένο στην αγκα-λιά του Μορφέα και φαίνεται θα έβλεπε όμορφοόνειρο, γιατί χαμογελούσε γλυκά-γλυκά. Έσκυψε,το φίλησε, το ξαναφίλησε με μάτια θολά και δίχωςλέξη ή ματιά τράβηξε να φύγει. Μα πριν κλείσειπίσω του η εξώπορτα, την άκουσε να λέει με ύφοςαπολογίας:

«Δεν είπα να φύγεις και μέσα στη νύχτα.»Ένιωθε βαθιά προδομένος. Η γη λες και

43


έφευγε κάτω από τα πόδια του και ο ίδιος κατρα-κυλούσε σε έναν κακοτράχαλο, απέραντο γκρεμό.Με κινήσεις υπνοβάτη μπήκε στο αυτοκίνητό τουκαι έμεινε ακίνητος. Πόσο θα ήθελε να μπορούσενα βρισκόταν στα χέρια και στην ποδιά της για-για-Χαρένιας κι εκεί να κλάψει…, να κλάψει…, καιας γινόταν ακόμα και να ξεψυχήσει…

Η Μαργαρίτα σαν άκουσε να κλείνει την πόρταπίσω του με ασυγκράτητο θυμό και έντονη δια-μαρτυρία, σωριάστηκε στον καναπέ και ξέσπασεσε λυγμούς.

Ναι, αυτός ο χωρισμός ήταν δική της ιδέα…,δική της απόφαση, μα τώρα που εκείνος έφυγετόσο δυστυχισμένος, ταράχτηκε κι έμεινε σαναποσβολωμένη, μ’ όλο που από καιρό το σχεδίαζε,γιατί είχε πάψει να είναι ερωτευμένη και ας μηντολμούσε να το παραδεχτεί ούτε η ίδια.

*

«ΤΙ ΚΑΝΕΙΣ;» ρώτησε το Φοίβο ο Μάριος.«Σαν πολύ νωρίς ήρθες για δουλειά, δεν είναιακόμα έξι…»

«Μη ρωτήσεις τίποτε άλλο. Δεν αντέχω να μι-λήσω. Τα λέμε άλλη ώρα.»

Τότε μόνο πρόσεξε ο Μάριος την έκφραση τουφίλου του. Τον είχε πρωτοδεί έτσι όταν χάθηκε οαδερφός του και μετά οι γονείς του. Ναι, όπωςτότε, έτσι και τώρα, ήταν η προσωποποίηση απελ-πισίας και συντριβής. Και ήξερε καλά πως ήθελενα μείνει μόνος ο Φοίβος. Πως δεν άντεχε καμία

44


κουβέντα, μέχρι να βάλει το νου του σε τάξη.«Καλά, Φοίβο…» είπε με φωνή που μόλις ακου-

γόταν. «Μόνο, πες μου. Το παιδί είναι καλά;»«Ναι.»«Ωραία. Πάω να φέρω καφέ…» και βγήκε από

το γραφείο.Όταν επέστρεψε, τον είδε που είχε βάλει τη

φόρμα του, έτοιμος να κατέβει για δουλειά.«Δεν παίρνεις καλύτερα μια άδεια;»«Όχι, όχι. Θέλω να δουλέψω…» και με βήματα

αργά πήγε στο υπόστεγο.Εκεί, κάτω από το αεροπλάνο για ώρες, ο Φοί-

βος πήρε να συνέρχεται λίγο-λίγο. Νιώθει σαν για-τρός που πρέπει να παραδοθεί στο λειτούργημάτου, παραμερίζοντας τον δικό του κεραυνοβόλοπόνο. Και όσο περνούσαν οι ώρες, δουλεύοντας,άλλοτε ξαπλωμένος καταγής ή ανεβασμένος στογερανό, ένιωσε το λυτρωμό να απλώνεται μέσατου σταγόνα-σταγόνα…

Τις πρώτες μέρες έμεινε σε μια μικρή γκαρσο-νιέρα στο Φάληρο, δυο βήματα από το αεροδρό-μιο, με το Μάριο. Με κανένα τρόπο να τον αφήσειμόνο ο φίλος του τέτοιες ώρες. Αφού πήρε νασυνέρχεται μετά από λίγους μήνες, εγκαταστά-θηκε σε ένα μικρό διαμέρισμα στη Γλυφάδα.

Η Μαργαρίτα, που πολύ σύντομα ηρέμησε καιγαλήνεψε, έδειχνε να τον νοιάζεται… Παραδέ-χτηκε πως τις περισσότερες φορές ήταν άδικημαζί του, γιατί τέτοιος ήταν ο χαρακτήρας τηςκαι δεν του έδωσε το δικαίωμα να παίρνει κι εκεί-νος αποφάσεις, ούτε να την κρίνει για τον τρόπο

45


που μεγάλωνε το παιδί τους. Ο Φοίβος ένιωθεπως ο μικρός του γιος βασανίζεται από την επι-μονή της, την κυριαρχία της. Τον μεγάλωνε σανστρατιωτάκι. Όπως είχε πει τότε, που ήταν έγ-κυος, κι αυτό τρόμαζε το Φοίβο. Δεν άφηνε λεπτόνα ξεφύγει από το πρόγραμμα που εκείνη είχε κα-θορίσει. Όμως, από τον καιρό που έμεινε μονάχημε το παιδί, άρχισε να αλλάζει κάπως, να ρίχνεικαι λίγο νερό στο κρασί της.

Από τις πρώτες μέρες ο Μάριος, βλέπονταςπόσο βασανιζόταν ο φίλος του, ήθελε να βρει τηΜαργαρίτα, “να της τα ψάλλει ένα χεράκι”.

«Θα μου δώσεις το λόγο σου πως δεν πρόκει-ται να της πεις κουβέντα» του είχε πει έντονα οΦοίβος τότε.

Όσο περνούσε ο καιρός, αντί να καταλαγιάζειο θυμός του Μάριου, φούντωνε. Ζούσε λεπτό-λε-πτό, ώρα την ώρα, μέρα τη μέρα τον πόνο του Φοί-βου. Άδικα περίμενε πως εκείνη θα μετάνιωνε καιθα του ζητούσε συγγνώμη, για το απάνθρωπο φέρ-σιμό της. Και ένα απόγεμα, κρυφά από το φίλο του,χτύπησε αποφασιστικά και απροειδοποίητα τηνπόρτα της Μαργαρίτας.

«Ποτέ δεν περίμενα να του φερθείς τόσο εγωι-στικά, τόσο άκαρδα» της είπε χωρίς περιστροφές.«Πώς μπόρεσες; Δε σου ήταν αρκετή η απέραντηαγάπη του; Τι άλλο ήθελες; Ειλικρινά, δεν μπορώνα σε καταλάβω. Νομίζεις ότι θα ξαναβρείς τέτοιααφοσίωση, κατανόηση, τέτοια λατρεία; Είσαι πολύγελασμένη. Και μη θαρρείς πως θα σε περιμένειαιώνια. Θα φροντίσω εγώ γι’ αυτό. Να είσαι βέβαιη

46


πως κάπου παρακάτω, θα βρει τη γυναίκα που θαεκτιμήσει το Φοίβο, θα τον λατρέψει και θα τονκερδίσει ολοκληρωτικά. Και ξέρεις γιατί; Διότιεκείνη θα ξέρει ν’ αγαπά…»

Κάτι πήγε να πει εκείνη, μα δεν πρόλαβε.«Και να ξέρεις και τούτο. Αν του δημιουργή-

σεις κι άλλα προβλήματα, θα με βρεις μπροστάσου!» είπε και έκλεισε πίσω του την πόρτα.

Η Μαργαρίτα γνώριζε πολύ καλά πως ο Μάριοςεννοούσε αυτά που έλεγε. Ήξερε την αδελφικήφιλία που ένωνε τους δύο άντρες από παιδιά.

*

ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ πράματα που πήρε ο Φοίβος,φεύγοντας από το σπίτι του, ήταν η πολυθρόνατης γιαγια-Χαρένιας. Σε αυτή την πολυθρόνατώρα περνούσε κι εκείνος ατέλειωτες ώρες στομοναχικό του σπίτι, παρέα με φωτογραφίες τουπαιδιού του.

Πόσες φορές τον πήρε ο ύπνος εκεί και πάνταξυπνούσε από τον ίδιο εφιάλτη.

Σαν να ήταν, λέει, παιδί ακόμα και ζούσαν ευ-τυχισμένοι με τους γονείς και τον αδερφό του. Κιεκεί που έπαιζαν τα δύο παιδιά σε ένα καταπρά-σινο λιβάδι και κυλιόντουσαν στο χορτάρι, ερχό-ταν η γιαγια-Χαρένια, έπαιρνε από το χέρι τουςγονείς και τον αδερφό του και ξεμάκραιναν στοξέφωτο, αφήνοντας μονάχο το Φοίβο. Εκείνοςπροσπαθούσε να τρέξει ξοπίσω τους, μα έμοιαζενα τρέχει στο ίδιο σημείο. Τους φώναζε να τον

47


περιμένουν, αλλά εκείνοι δεν άκουγαν και όλοαπομακρύνονταν. Τότε έπεφτε στα γόνατα και μελυγμούς παρακαλούσε να μην τον αφήσουν μόνοτου. Του κάκου όμως. Και ξάφνου, γινόταν άν-τρας. Κρατούσε από το χέρι τη Μαργαρίτα με τογιο τους και περπατούσαν χαρούμενοι ανάμεσασε κόσμο. Κάποιοι τους έσπρωχναν, τα χέρια τουςχαλάρωναν και σε ένα σταυροδρόμι τούς έχανε.Φωνάζοντάς τους, ο κόσμος που ήταν ολόγυρααραίωνε σιγά-σιγά, ώσπου έμενε ολομόναχος καιαποκαμωμένος… Και τότε ξυπνούσε λουσμένοςστον ιδρώτα.

Οι νύχτες για το Φοίβο είχαν καταντήσει πραγ-ματικός εφιάλτης. Όσες φορές κάποιος συνάδελ-φος είχε ανάγκη να αλλάξει τη νυχτερινή του βάρ-δια, ο Φοίβος το έκανε με ευχαρίστηση. Όμωςαπό το πλευρό του ποτέ δεν έλειψε ούτε ώρα οΜάριος. Στάθηκε πραγματικός φίλος, αδερφόςκαι όσο και αν προσπαθούσε να του κεντρίσει τοενδιαφέρον, να ξαναφτιάξει τη ζωή του, εκείνοςεπέμενε να λέει:

«Δεν ξέρω αν θα μπορέσω ν’ αγαπήσω ξανά.»«Μα δε σου λέει κανείς να παντρευτείς. Κον-

τεύουν δυο χρόνια που έχεις κλειστεί στο καβούκισου και αρνείσαι επίμονα να βγεις με γυναίκα,έστω για έναν καφέ.»

«Ξέρεις πολύ καλά πως δεν μπορώ να ξεγε-λάσω, να παίξω με τα αισθήματα του άλλου.»

«Δε σου ζητώ να κάνεις κάτι τέτοιο. Όμωςπρέπει ν’ αντιδράσεις. Πρέπει ν’ αρχίσεις να ζεις,να βγαίνεις, να κάνεις παρέα. Τόσες κοπέλες σε

48


φλερτάρουν…»«Έλα, όμως, που εγώ δεν μπορώ. Στέρεψα. Το

μόνο που μ’ ενδιαφέρει είναι το παιδί μου.»Ο Μάριος βασανιζόταν να βρει την κατάλληλη

γυναίκα που θα έκανε το Φοίβο να ξυπνήσει. Πλη-σίαζαν Χριστούγεννα, όταν ένα βράδυ, μόλις σχό-λασαν, κατάφερε να τον πείσει να πάνε παρέαστην ταβέρνα που είχαν μαζευτεί και άλλοι συνά-δελφοι. Ανάμεσά τους ήταν και η Δέσποινα, κο-πέλα αρκετά συμπαθητική, που εργαζόταν ως συ-νοδός εδάφους. Ίσως ήταν η μόνη που δεν είχεδείξει ενδιαφέρον για το Φοίβο, εφόσον δεν γνω-ρίζονταν.

Όταν έφτασαν οι δύο φίλοι στην ταβέρνα,έτυχε να καθίσουν πλάι της. Ο Φοίβος με την ώραξεχάστηκε, κατάφερε να νιώσει καλά.

Από την άλλη μέρα η Δέσποινα, αργά μα στα-θερά, άρχισε να μπαίνει στη ζωή του… Συναντή-θηκαν στην αρχή “τυχαία” στο κυλικείο, ήπιαν πα-ρέα τον καφέ τους και κάποιο μεσημέρι έφαγανστο εστιατόριο του αεροδρομίου. Και ο Φοίβοςμετά τη συνόδευσε σπίτι της. Η Δέσποινα όποτεείχαν την ίδια βάρδια, κάτι που είχε φροντίσει ναπετύχει, πάντα τον έβλεπε, μιλούσαν για λίγο καιόταν είχαν διαφορετικές βάρδιες τον έπαιρνε τη-λέφωνο.

Με τον καιρό ο Φοίβος ένιωθε όμορφα με τοενδιαφέρον της και άρχισε να του γίνεται απα-ραίτητη η συντροφιά της, όσο που έγιναν ζευ-γάρι…

49


50


(III)

ΤΩΡΑ Ο ΦΟΙΒΟΣ βρίσκεται από ώρα στην αί-θουσα αναμονής στο αεροδρόμιο του Ελληνικούκαι περιμένει την αναχώρηση της πτήσης για Λον-δίνο, όπου πηγαίνει για υπηρεσιακή αποστολή.

«Προσοχή, παρακαλώ…» ακούγεται από τα με-γάφωνα. «Παρακαλούνται οι κύριοι επιβάτες πουταξιδεύουν με την πτήση 259 της Ολυμπιακής Αε-ροπορίας για Λονδίνο, να περάσουν για επιβίβασηστη θύρα 7. Ευχαριστώ. May I have your attention,please. All passengers to London, flying with Olym-pic Airways, flight number 259, are kindly reque-sted to proceed to the boarding gate 7. Thankyou.»

Ο Φοίβος παίρνει νωχελικά την τσάντα, τιςεφημερίδες του και κατευθύνεται στην ουρά όπουέχουν μαζευτεί οι επιβάτες. Μετά από λίγο βρί-σκεται στο αεροπλάνο, τύπου Airbus 300 και κά-θεται στην τελευταία σειρά αριστερά, κοντά στοπαράθυρο. Ακουμπά τα πράγματά του στο δι-πλανό κάθισμα. Ξέρει πως το δρομολόγιο είναι

51

σχεδόν γεμάτο, αλλά και δε θέλει κανέναν δίπλατου.

Καθώς τακτοποιεί το διαβατήριο και το εισι-τήριό του, ένα διπλωμένο χαρτάκι πέφτει από τοπορτοφόλι του και διαβάζει.

«Μπαμπάκα μου, σε αγαπώ πολύ…»Είναι από τον εφτάχρονο πια γιο του, το Μιλ-

τιάδη. Του το έδωσε η Μαργαρίτα όταν πήγε νατον χαιρετήσει.

Έχουν περάσει έξι χρόνια, περίπου, από κείνητη βραδιά που ο Φοίβος υποχρεώθηκε να φύγειαπό το σπίτι του. Ωστόσο κράτησαν σχέση με τηΜαργαρίτα. Έτσι έπρεπε να κάνει, παρά την πικρίατου, για χάρη του παιδιού, που δεν έπαψε να τοφροντίζει, να το βλέπει όσο πιο συχνά γινόταν.Και ο μικρός Μιλτιάδης έμαθε πως, ναι, ζούσανχώρια, όμως και οι δύο γονείς τον αγαπούν.

«Τι θέλεις να σου φέρω απ’ το Λονδίνο;» ρώ-τησε το γιο του το προηγούμενο βράδυ.

«Θέλω να ’ρθεις γρήγορα και να πάμε διακοπέςοι δυο μας, όπως υποσχέθηκες» απάντησε με τησοβαρότητα που έχουν τα παιδιά σε αυτή την ηλι-κία.

Πράγματι, ο Φοίβος είχε υποσχεθεί στο γιοτου, να περνάνε, κάθε καλοκαίρι, δέκα μέρες πα-ρέα οι δυο τους. Και ο Μιλτιάδης είχε χαρεί πολύτότε, γιατί την προηγούμενη χρονιά ήταν η πρώτηφορά που πήγαν διακοπές μαζί και πέρασαν τόσοόμορφα, που ο μικρός ενθουσιάστηκε.

Είχαν πάει στη Λευκάδα, στο Νυδρί. Έμεινανσε ξενοδοχείο δίπλα στη θάλασσα και αγνάντευαν

52


τα βουνά της Ηπείρου, “τα ευλογημένα χώματα”,όπως έλεγε η γιαγια-Χαρένια. Τις ίδιες λέξεις είπεκαι ο Φοίβος στο γιο του, όσο του εξηγούσε τοπανόραμα που αντίκριζαν.

«Κάποια μέρα θα πάμε μαζί και στα Γιάννενα,στην Αρίστη, να γνωρίσεις, αγόρι μου, την κατα-γωγή και τις ρίζες μας.»

Τις δέκα μέρες που έμειναν, από την ώρα πουξυπνούσαν και μετά το πρωινό, κατέβαιναν στηθάλασσα να κολυμπήσουν. Ο Φοίβος προσπα-θούσε να μάθει στο γιο του, σε αυτές τις ανέμελεςμέρες στη Λευκάδα, όσα μπορούσε περισσότερακαι να τον χορτάσει. Του έμαθε να κάνει βουτιέςκαι έπαιζαν στην παραλία ποδόσφαιρο με άλλα πι-τσιρίκια. Το μεσημέρι, που ο ήλιος έπεφτε κατα-κόρυφα, πήγαιναν για φαγητό και πάλι πίσω στοδωμάτιό τους. Και μέχρι να αποκοιμηθούν, κου-βέντιαζαν.

«Μπαμπά, κι εσένα η μαμά κι ο μπαμπάς σουζούσαν χώρια;»

«Μπορείς να το πεις κι έτσι.»«Δηλαδή;»«Η γιαγιά σου, η μαμά μου δηλαδή, πέθανε

όταν ήμουν περίπου στην ηλικία σου και μετά απόδυο χρόνια έφυγε κι ο παππούς.»

«Και δεν τους ξαναείδες;»«Τους έβλεπα στα όνειρά μου.»«Σ’ αγαπούσαν όμως.»«Όπως σ’ αγαπάμε η μαμά κι εγώ.»«Κι άμα πεθάνετε;»«Ο παππούς κι η γιαγιά αρρώστησαν και πέθα-

53


ναν. Η μαμά κι εγώ είμαστε μια χαρά.»«Κι εσύ μεγάλωσες με τη γιαγια-Χαρένια;

Εκείνη σε βοήθησε να γίνεις τόσο σπουδαίος;»«Ναι, γιόκα μου, όπως θα κάνουμε κι εμείς με

σένα.»«Θα γίνω κι εγώ τόσο καλός μηχανικός αερο-

πλάνων, μπαμπά μου;»«Θα γίνεις ό,τι θέλεις και είμαι βέβαιος πως

θα γίνεις πιο σπουδαίος. Και θα καμαρώνω γιασένα…»

Κάθε μεσημέρι έβρισκε θέμα για συζήτηση ομικρός και είχε, τις περισσότερες φορές, σχέσημε τη ζωή του πατέρα του. Και όταν δεν κατά-φερνε ο Φοίβος να του λύσει όλες τις απορίες, ηκουβέντα συνεχιζόταν και στον βραδινό τους πε-ρίπατο που ήταν πάντα μεγάλος.

Πόσο χαρούμενοι ήταν και οι δύο. Τις προ-ηγούμενες χρονιές ο Φοίβος δεν είχε τολμήσεινα πάρει το παιδί μαζί του για διακοπές. Ήταν μι-κρούλης ακόμα και φοβόταν μην πάει κάτι στραβά.Και όχι μόνο. Δεν ήταν έτοιμος να έχει την ευθύνηπαιδιού σε τόσο μικρή ηλικία και φυσικά προτίμησενα μη φορτωθεί την πιθανή, για να μην πούμε σί-γουρη, άρνηση της Μαργαρίτας.

*

ΟΣΗ ΩΡΑ βρισκόταν ο Φοίβος στην αίθουσααναμονής και λίγο πριν αρχίσει η επιβίβαση στοαεροπλάνο, σταμάτησε ένα ταξί στο κτίριο τωνεξωτερικών γραμμών και βγήκε βιαστικά μια με-

54


λαχρινή κοπέλα, γύρω στα είκοσι πέντε της. Προ-χώρησε γρήγορα-γρήγορα στις πληροφορίες, σχε-δόν τρέχοντας και από κει στα εκδοτήρια.

«Πρέπει οπωσδήποτε να ταξιδέψω για Λονδίνο.Προλαβαίνω το δρομολόγιο;» ρώτησε την υπάλ-ληλο της Ολυμπιακής.

«Σε δέκα λεπτά δίνει αναχώρηση.»«Θέσεις υπάρχουν;»«Δε νομίζω, να κοιτάξω πάντως…»«Σας παρακαλώ, είναι ανάγκη…»«Θα δω τι μπορώ να κάνω.»Φαινόταν αναστατωμένη. Κοίταζε γύρω της

και έσφιγγε νευρικά την τσάντα της. Από τα με-γάφωνα ακούστηκε η αναγγελία επιβίβασης γιαΛονδίνο.

«Κρινιώ, τι κάνεις εδώ;» κι ακούμπησε τον ώμοτης ένα παλικάρι, υπάλληλος της Ολυμπιακής.

«Καλημέρα, Κώστα!» τον είδε σαν σανίδα σω-τηρίας και τον καλημέρισε θερμά.

«Περιμένεις κανέναν;»«Όχι. Πρέπει να φύγω για Λονδίνο και απ’ ό,τι

κατάλαβα, το δρομολόγιο είναι γεμάτο.»«Και λοιπόν; Φεύγεις με το απογευματινό.»«Δε γίνεται. Πρέπει οπωσδήποτε να φύγω

τώρα. Θυμάσαι την Ειρήνη, τη συμμαθήτριά μας;Που μένει μόνιμα στην Αμερική; Έρχεται στο Λον-δίνο για λίγο και συνεννοηθήκαμε να με περιμένειστο Heathrow…»

«Καλά, ηρέμησε. Να δω τι μπορώ να κάνω. Πε-ρίμενέ με εδώ.»

Με τον Κώστα γνωρίζονταν από το σχολείο.

55


Μεγάλωσαν στην ίδια γειτονιά, στο Παγκράτι, καιεξακολουθούσαν να βλέπονται αραιά και πού.

«Έλα, Κρινιώ. Είσαι έτοιμη…» της είπε εκείνοςμετά από λίγο. «Τρέχα να προλάβεις το λεωφο-ρείο.»

«Κώστα μου, σ’ ευχαριστώ πολύ-πολύ!» και ηχαρά ολοφάνερη στο πρόσωπό της.

«Θα τα πούμε όταν γυρίσεις με το καλό…» τηςείπε με νόημα εκείνος.

«Ναι, ναι, σ’ ευχαριστώ.»«Καλό σου ταξίδι, Κρινιώ. Και φίλησέ μου το

Ρηνάκι.»Εκείνη έφυγε βιαστικά και ένιωθε χαρούμενη

και τυχερή που βρέθηκε ο Κώστας μπροστά της,σαν από μηχανής θεός.

*

Η ΚΡΙΝΙΩ μπήκε την τελευταία στιγμή στο αε-ροπλάνο, λίγο πριν τραβήξουν τη σκάλα. Η αερο-συνοδός την καλωσορίζει και της λέει να καθίσειόπου βρει θέση.

Ο Φοίβος που είχε μπει από τους πρώτους στοαεροπλάνο, χάζευε τους επιβάτες που τακτοποι-ούνταν στις θέσεις τους. Άνθρωποι κάθε ηλικίας,χαρούμενοι, κουρασμένοι, αγχωμένοι και μια πα-ρέα από νεαρά παιδιά που γελούσαν, πειράζονταςο ένας τον άλλον. Χαμογέλασε κι εκείνος άθελα.

Ξέρει ο Φοίβος πως αυτή την ώρα η νευρικό-τητα όσων βρίσκονται στην πίστα του αεροδρο-μίου έχει φτάσει ψηλά. Εκείνος απλώνεται στο

56


κάθισμά του και παρακολουθεί τους τελευταίουςεπιβάτες. Δε θέλει κανέναν πλάι του. Προτιμά ναμείνει μόνος, γιατί ξέρει πως πιάνουν κουβέντα ήαν είναι κανείς που φοβάται, τότε πια η συντροφιάγίνεται δυσάρεστη. Το ταξίδι αυτό ο Φοίβος τοένιωθε σαν μια ανάσα, μια αλλαγή λυτρωτική πουτην είχε ανάγκη.

Η σκάλα του αεροπλάνου απομακρύνεται γιανα αρχίσει σε λίγο η διαδικασία για την απογείωση.Αυτή την τελευταία στιγμή βλέπει μια κοπέλα ναπλησιάζει τα πίσω καθίσματα, αναζητώντας θέση.Ο Φοίβος σκύβει και κάνει πως ψάχνει τα πράματάτου, θέλοντας να την αποφύγει. Άλλωστε ήτανάδεια θέση και μπροστά.

Η Κρινιώ πιάνει το μήνυμά του και ενοχλημένηπροχωρά στο διάδρομο, ψάχνοντας άδειο κάθι-σμα, όσο που βρήκε στην προτελευταία σειρά.Ακουμπά την τσάντα της κάτω και κάθεται βια-στικά. Οι πόρτες του αεροπλάνου έχουν κλείσεικαι οι αεροσυνοδοί καλωσορίζουν τους επιβάτες.Στη συνέχεια κάνουν την καθιερωμένη υπόδειξη:πώς φοριέται το σωσίβιο, πού βρίσκονται οι έξοδοικινδύνου και πώς γίνεται η έκτακτη αποβίβασηαπό το αεροπλάνο. Είναι μια διαδικασία που στουςπερισσότερους φέρνει ταραχή και πιο πολύ σ’ εκεί-νους που ταξιδεύουν πρώτη φορά.

Ο Φοίβος κάθε τόσο κοιτάζει ένοχα την αργο-πορημένη ταξιδιώτισσα που της αρνήθηκε τη θέσηπλάι του. Για μια στιγμή το βλέμμα τους συναν-τιέται, μα εκείνη, πειραγμένη από την ακαταδεξίατου, βιάστηκε να αποσύρει το δικό της. Ωστόσο

57


εκείνος επιμένει να την παρακολουθεί, ενώ ανα-ρωτιέται γιατί το κάνει.

«Δεν είναι δα και τόσο όμορφη. Έχει κάτι πουτραβάτην προσοχή…, βέβαια,έχειέντονο βλέμμα.»

Τώρα το αεροπλάνο έχει αρχίσει να τροχοδρο-μεί. Οι φωτεινές ενδείξεις για να προσδεθούν οιεπιβάτες και να μην καπνίζουν έχουν ανάψει. Σελιγότερο από πέντε λεπτά αρχίζει η απογείωση.Ο Φοίβος κοιτάζει και πάλι από το φινιστρίνι. Βλέ-πει το Φάληρο, τον Πειραιά, την Ελευσίνα, πουσιγά-σιγά αρχίζουν να μικραίνουν και τότε στομυαλό του έρχεται το τραγούδι:

Όταν κοιτάς από ψηλά, μοιάζει η γη με ζωγραφιά….

Μοιάζουν τα σπίτια με σπιρτόκουτα,μοιάζουν μυρμήγκια οι ανθρώποι…

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ λατρεύει αυτή την πόλη. Η Αθήνα,“η ζαφειρόπετρα, της γης το δαχτυλίδι”, είναι μιαπόλη χριστιανική με ειδωλολάτρες θεούς, μια πόλημε γαλάζιους ουρανούς και αιμάτινες δύσεις. Σανόλες τις μεγαλουπόλεις, είναι πυκνοκατοικημένη,με πολυάριθμα κτίρια και πολυκατοικίες. Όμωςδιατηρεί και παλιές γειτονιές που την ομορφαί-νουν και στις οποίες έχει περπατήσει πολλές φο-ρές εκείνος, όπως και όσοι μένουν ή επισκέπτονταιτην πόλη αυτή. Τις γειτονιές Μακρυγιάννη, Φιλο-πάππου, Βοτανικού, Ακαδημίας Πλάτωνος, Κερα-

58


μεικού, Ψειρή, την Πλάκα, το Μοναστηράκι. Καιστο κέντρο υψώνεται ο λόφος της Ακρόποληςντυμένος στα άσπρα, με τα Προπύλαια, τον Παρ-θενώνα, το θέατρο Ηρώδου του Αττικού, τη στοάτου Αττάλου, την Αγορά, τους Στύλους του Ολύμ-πιου Δία πιο πέρα... Είναι μία από τις αρχαιότερεςπόλεις στον κόσμο, που τα μνημεία της μαρτυ-ρούν την πλούσια ιστορία της.

Ιστορία που αρχίζει από το 6000 προ Χριστού,όταν οι πρώτοι κάτοικοι, οι Πελασγοί, εγκαταστά-θηκαν στις σπηλιές του βράχου της Ακρόποληςπου τότε ονομαζόταν Κεκροπία. Το 2000 π.Χ. ανα-πτύχθηκε σαν συνοικισμός με το όνομα της προ-στάτιδας θεάς Αθηνάς και λέγεται «Αθήναι». Μετο πέρασμα των χρόνων η ζωή απλώνεται και κάτωαπό το βράχο της Ακρόπολης, στην Πνύκα, στηνΑγορά, στο Λόφο του Αγοραίου Κολωνού -το ση-μερινό Θησείο– και φθάνει ως τον Κεραμεικό. Τον5ο π.Χ αιώνα, μετά την καταστροφή της πόληςαπό τους Πέρσες, ο Περικλής, μεγάλος πολιτικόςκαι αρχηγός της δημοκρατικής παράταξης, καθιέ-ρωσε την Αθήνα κυρίαρχη δύναμη και κέντρο πο-λιτισμού. Εκτός από την κοινωνική ισότητα, τηνολοκληρωμένη έννοια της δημοκρατίας, και μεπρωτεργάτη το γλύπτη Φειδία, δημιουργεί τονΠαρθενώνα, το πιο πλούσιο έργο από τα γλυπτάπου σώζονται μέχρι σήμερα. Σε αυτά βλέπει κα-νείς, ακόμη και σήμερα, την ομορφιά και την αρ-μονία που η τελειότητά τους μας αφήνει άφωνους.

Από τον Κεραμεικό θαρρείς και ξεπροβάλλει ηπομπή για τη γιορτή των Παναθηναίων, που γινό-

59


ταν προς τιμή της προστάτιδας της πόλης. Προ-πορεύονται παρθένες, ντυμένες με ολόλευκουςχιτώνες, κρατώντας ένα τεράστιο πέπλο που χρει-άστηκε ολόκληρος χρόνος να το υφάνουν. Ακο-λουθούν τα όργανα που δίνουν το ρυθμό, τα παι-διά, οι γυναίκες, οι άνδρες με σφριγηλά κορμιά,τα άρματα και τέλος οι ηλικιωμένοι. Προσπερνούντην Ιερά Οδό και φτάνουν στην Ακρόπολη, νααποθέσουν το πέπλο στο χρυσελεφάντινο άγαλματης θεάς Αθηνάς, θαυμαστό έργο του Φειδία.

Ο Σόλων, ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Περικλήςμε την Ασπασία, ο Θουκυδίδης και ο Αισχύλος,συγγραφείς και φιλόσοφοι έχουν περπατήσειστους πλακόστρωτους δρόμους της Αθήνας, στηνΑκρόπολη, για να δώσουν τα φώτα του πολιτισμούστον κόσμο. Κάτι που πολύ όμορφα είπε ο Λατίνοςφιλόσοφος Οράτιος όταν κατακτήθηκε η πόληαπό τους Ρωμαίους, είναι τούτο:

«Η Αθήνα κατακτημένη με τα όπλα, νίκησε τονκατακτητή και έφερε τις τέχνες στο απολίτιστοΛάτιο.»

Στο βράχο του “Αρείου Πάγου” στάθηκε αργό-τερα και ο Απόστολος Παύλος να διδάξει στουςΑθηναίους, ποιος ήταν Εκείνος που ήρθε στον κό-σμο, στο Ισραήλ, και θυσιάστηκε για την αγάπη,ποιος ήταν ο Χριστός, για τον οποίο είχαν έτοιμοβωμό οι αρχαίοι, πέρα από τους δώδεκα Ολύμπιουςθεούς, “τω Αγνώστω Θεώ”. Και αργότερα, από κειπέρασαν ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο ΓρηγόριοςΝαζιανζηνός, ο Μέγας Βασίλειος, η Φιλοθέη ηΑθηναία και άλλες εξέχουσες φυσιογνωμίες.

60


Κατηφορίζοντας από το λόφο της Ακρόποληςσυναντάμε την παλαιότερη συνοικία της Αθήνας,την Πλάκα, με τον ναό του Αιόλου που στέκει εκείαπό αιώνες. Λίγο πιο πέρα το Μοναστηράκι, πουπήρε το όνομά του από ένα μικρό μοναστήρι καιτο εκκλησάκι του αφιερωμένο στην Παναγία, έργοτου 11ου αιώνα. Στα στενά του Ψειρή, κατεβαί-νοντας από τα μνημειώδη μάρμαρα, προβάλλουννεοκλασικά κτίρια που κι εκείνα με τη σειρά τουςκλείνουν τη νεώτερη ιστορία της Ελλάδας. Κάπουεκεί περπάτησε ο Καποδίστριας, ο Ίωνας Δρα-γούμης με τη Μαρίκα Κοτοπούλη, ο Τρικούπης, οΕλευθέριος Βενιζέλος, αλλά και ο Όθωνας, η Αμα-λία, όπως επίσης ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Παύ-λος Μελάς, ο Σπύρος Μερκούρης, κρατώντας απότο χέρι την εγγονή του Μελίνα…

Αυτή η πόλη, όμως, σήμερα κρύβει και πολλέςασχήμιες. Παλιά νεοκλασικά κτίρια, εγκαταλελειμ-μένα, σαν να τα έχει φάει το σαράκι, μοιάζουν ξε-κοιλιασμένα, αφού από τα περισσότερα λείπουνοι στέγες και στα σωθικά τους φωλιάζουν τρω-κτικά και περιστέρια. Πολλά από αυτά έχουν γίνεικαταφύγια ανθρώπων που έχουν μπει στο περι-θώριο από κάποια ατυχία –συνήθως οικονομική–και από άτομα που έχουν αρχίσει να καταφθάνουνστην Ελλάδα από χώρες που μαστίζονται απόπείνα, πολέμους και ανέχεια. Είναι οι οικονομικοίμετανάστες, όπως αποκαλούνται, που έχουν έρθειγια μια καλύτερη ζωή. Υπάρχουν, επίσης, και εκεί-νοι, συνήθως νέοι, που είναι χρήστες ναρκωτικώνουσιών και βρίσκουν καταφύγιο σε αυτή την εγ-

61


κατάλειψη, όπως ταιριάζει και στη ψυχοσύνθεσήτους στη συγκεκριμένη φάση της ζωής τους.

Εκεί που άλλοτε περπατούσαν οι φιλόσοφοι,σήμερα έχουν στηθεί μαγαζιά λογής-λογής, έχουνυψωθεί κτίρια πολυώροφα, χωρίς προσωπικότητα,αντίγραφα ξένων προτύπων. Κι εκεί δημιουργείταιη παραφωνία.

Και σε κάποιους μικρούς δρόμους, μικρά επί-σης μαγαζιά, πουλούν μπαχαρικά, ρούχα, κοσμή-ματα. Υπάρχουν ακόμα και καρότσια με κινητά“ενεχυροδανειστήρια”.

Οι αντιθέσεις χαρακτηρίζουν πλέον την πόλητης παλιάς αρμονίας και όχι μόνο. Τώρα έχειαπλωθεί κι εκεί, που άλλοτε ονομάζονταν οι “εξο-χές” της, στο Φάληρο, στη Γλυφάδα, στην Κηφι-σιά και στην Πεντέλη… Τώρα είναι μια πυκνοκα-τοικημένη τσιμεντούπολη…

*

«ΚΥΡΙΕ ΤΟΠΑΛΟΥΔΗ, καλημέρα σας» διακό-πτει την ονειροπόλησή του η αεροσυνοδός. «Τιθέλετε να πιείτε;»

Γνωρίζονται από προηγούμενες φορές που οΦοίβος χρειάστηκε να ταξιδέψει για να αποκατα-στήσει ελαφρές μηχανικές βλάβες σε αεροσκάφητης Ολυμπιακής, που είχαν καθηλωθεί σε κάποιααεροδρόμια.

«Μια πορτοκαλάδα, ευχαριστώ» είπε με φιλικόχαμόγελο, και μόλις η αεροσυνοδός προχωράστους άλλους ταξιδιώτες, εκείνος παραδίνεται

62


πάλι στο συναρπαστικό θέαμα της παραλιακήςΑττικής.

Βλέπει από ψηλά το Σούνιο, από τον τεράστιοβράχο του οποίου έπεσε ο Αιγαίας, νομίζονταςπως ο γιος του Θησέας δεν ήταν στο καράβι πουεπέστρεφε από την Κρήτη… Και όπως λέει η μυ-θολογία, που λατρεύει ο Φοίβος, είχε πάει να σκο-τώσει το Μινώταυρο, που κάθε χρόνο ζητούσεαπό την Αθήνα δέκα όμορφα κορίτσια και παλικά-ρια. Και όταν ο Θησέας με τη βοήθεια της Αριάδ-νης κατόρθωσε να σκοτώσει αυτό το τέρας, ξέ-χασε να αλλάξει το σημάδι που θα δήλωνε ότιεπέστρεφε ζωντανός, ο δόλιος πατέρας, νομίζον-τας πως μαζί με τους άλλους χάθηκε και το παιδίτου, έπεσε στα καταγάλανα νερά και πνίγηκε, καιαπό τότε η θάλασσα αυτή ονομάστηκε Αιγαίο Πέ-λαγος…

*

Η Κρινιώ, εκεί στο μπροστινό κάθισμα, ανοίγειένα βιβλίο. Είναι ένας ταξιδιωτικός οδηγός τουΛονδίνου που βρήκε καθώς ετοίμαζε τα πράματάτης και τον έριξε στην τσάντα της. Και να πουτώρα της είναι χρήσιμος. Πρέπει κάπως να δια-σκεδάσει την απογοήτευση που ένιωσε από τοφέρσιμο του συνταξιδιώτη της και την αναστά-τωση που έχει.

Σαν από μηχανής θεός είχε έρθει το τηλεφώ-νημα της Ειρήνης. Είναι η μοναδική φίλη της καιγνωρίζονται από παιδιά. Μόνο που εκείνη σπού-

63


δασε Φυσικός, πήγε για μετεκπαίδευση στην Αμε-ρική κι εκεί έμεινε. Γνώρισε τον Peter, σπουδα-στής κι εκείνος τότε στην Αστροφυσική, ταίριαξανκαι λίγο καιρό μετά παντρεύτηκαν.

«Κρινιώ μου, έρχομαι στο Λονδίνο για τρειςμέρες ή μπορεί και για ώρες, δεν ξέρω ακόμα καιμετά θα συναντηθούμε με τον Peter. Εκείνος έχειφύγει από χθες για Στοκχόλμη και θα συνεχίσουμεγια Τόκιο, για ένα συνέδριο. Θα μείνουμε δεκα-πέντε μέρες περίπου.»

«Ελλάδα δε θα έρθετε ούτε φέτος;»«Όχι, φιλενάδα. Είχε έρθει και η μητέρα μου

για ένα μήνα περίπου…»«Κρίμα… Και πότε θα σε δω;»«Γι’ αυτό σε πήρα. Δεν έρχεσαι στο Λονδίνο;

Αν μπορείς με το πρωινό…»«Θα κάνω ό,τι μπορώ. Στο υπόσχομαι. Θέλω

τόσο πολύ να σε δω…»«Το ξέρω, αδελφούλα, το ξέρω. Έχουμε εξε-

λίξεις;»«Θα τα πούμε από κοντά… Αύριο…»Ήταν και οι δύο μοναχοπαίδια και από μικρές

φώναζαν η μία την άλλη “αδελφούλα”. Ο πατέραςτης Ειρήνης –“δάσκαλος” με όλη τη σημασία τηςλέξης– είναι μια δεκαετία περίπου που έχει πεθάνεικαι η μητέρα της βρίσκεται μεταξύ Ελλάδας καιΑμερικής.

«Είχες πάλι φασαρίες;» επέμεινε η Ειρήνη.«Ναι…, δεν μπορώ, όμως, να σου μιλήσω τώρα

και όχι από δω.»«Σύμφωνοι, λοιπόν. Κυριακή φθάνω Λονδίνο

64


και με βάση το πρόγραμμα που έχω στα χέριαμου, φεύγω Τετάρτη για Τόκιο. Ακόμα δεν ξέρωσε ποιο ξενοδοχείο μου έχουν κλείσει. Θα πάρωτο πρόγραμμα στα χέρια μου αργά το βράδυ. Ανφτάσω πρώτη θα σε περιμένω στο αεροδρόμιοτου Heathrow, αλλιώς, πάρε τη μητέρα μου στηνΑθήνα, εκείνη θα ξέρει…»

«Έγινε, αδελφούλα μου, θα τα πούμε απόκοντά. Μου έχεις λείψει τόσο…»

*

ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΑΣΕΙ δέκα μέρες από τον τελευ-ταίο καβγά της Κρινιώς με το Βίκτορα και με λά-φυρα, δεκαοκτώ ράμματα στο δεξιό βραχίονά της.

Ήταν γύρω στις πέντε το απόγεμα που γύρισεη Κρινιώ από τη δουλειά της και τον βρήκε ναέχει πιει –ποιος ξέρει πόσες– μπύρες. Τα τασάκιασε όλο το χώρο του σπιτιού, ένα τριάρι, γεμάτααποτσίγαρα.

«Μπα; Η κυρία βρήκε το δρόμο;»«Τι έπαθες, Βίκτορα; Δεν ξέρεις τι ώρα σχο-

λάω;»«Εμ βέβαια. Η δουλειά κι η δουλειά. Συνέχεια

μου κοπανάς ότι εσύ δουλεύεις κι εγώ κάθομαι.»«Ποιος είπε κάτι τέτοιο;»«Το εννοείς…»«Δεν το εννοώ και το ξέρεις. Το έχουμε συζη-

τήσει ένα εκατομμύριο φορές. Μην προσπαθείςνα μου χρεώσεις λόγια που δεν έχω πει.»

«Το λέει το βλέμμα σου που με απαξιώνει…»

65


άρχισε να ουρλιάζει.«Είσαι με τα καλά σου; Και πιο σιγά. Μας

ακούει η γειτονιά.»«Η γειτονιά να κάνει τη δουλειά της κι εγώ τη

δική μου. Ακούτε;» φώναξε πιο δυνατά.Η Κρινιώ έτρεξε να κλείσει τα παράθυρα και

στη στιγμή εκσφενδονίζεται το πρώτο τασάκι.«Κι αυτά ποιος θα σου τα μαζέψει; Εγώ;» και

πετά και το δεύτερο.«Σε παρακαλώ, ηρέμησε, τι έπαθες;»«Αυτό είναι. Ναι, αυτό είναι. Νομίζεις ότι εγώ

είμαι η δούλα εδώ μέσα…»«Τι λες τώρα; Γιατί όλη αυτή η φασαρία; Προχ-

θές, ακόμη, δεν είχαμε την ίδια συζήτηση; Εσύδεν ήσουν εκείνος που είπε ότι δε θέλεις να δου-λέψεις το καλοκαίρι, για να μπορέσεις να βρειςτη δουλειά που σου αρέσει το χειμώνα; Σου είπατίποτα εγώ;»

«Ξέρεις τι κάνεις. Δε μιλάς με το στόμα, μιλάςμε τα μάτια. Όλοι ακούν εμένα. Εσύ είσαι το θύμα.Αυτή την εικόνα θέλεις να δίνεις. Κι όμως, τοθύμα είμαι εγώ. Ναι, εγώ είμαι το θύμα, ακούτε;Τι ήθελα και σε παντρεύτηκα, μου λες; Όλη τημέρα λείπεις κι εγώ είμαι υποχρεωμένος να μένωσπίτι, να μαγειρεύω, για να έρθει η κόμισσα ναφάει…»

«Σε πίεσε κανείς να το κάνεις; Σου είπα ποτέεγώ να μαγειρέψεις;» και πλησίασε στην μπαλκο-νόπορτα να την κλείσει.

«Αυτό σου έλειπε…» την πλησίασε απειλητικά.«Να μου το πεις κιόλας. Μίλα, λοιπόν, μίλα… Δεν

66


έχεις τίποτα να πεις, ε;…Και πάψε να με κοιτάς μ’αυτό το ύφος. Μ’ εκνευρίζεις ακόμα πιο πολύ…»

«Σε παρακαλώ, σταμάτα να φωνάζεις…»«Δεθα μου πεις εσύτι θα κάνωσπίτι μου…» και

σήκωσε το χέρι να την χαστουκίσει.Η Κρινιώ στη στιγμή αντέδρασε και όπως

άπλωσε το χέρι της να αποφύγει το χαστούκι, τηςτο πέταξε προς τα πίσω, στην τζαμαρία…

Το αίμα άρχισε να πετιέται παντού. Ένα βαθύκόψιμο έχασκε στο βραχίονα. Ο Βίκτορας, σαν νασυνήλθε απότομα, έτρεξε στο μπάνιο, έφερε μιαπετσέτα, της τύλιξε το χέρι, ενώ η Κρινιώ είχεμείνει ασάλευτη. Δεν πονούσε, όχι, δεν πονούσετο χέρι της. Η ψυχή της πονούσε.

«Έλα, πάμε στο νοσοκομείο. Και δε φταίω εγώ.Το ξέρεις πως δε φταίω εγώ. Πήγες να με χτυπή-σεις. Δεν είναι; Δε φταίω. Αλήθεια, δε φταίω…»

*

ΕΙΝΑΙ Η πρώτη φορά που πηγαίνει στο Λονδίνοκαι είναι ευκαιρία να μάθει περισσότερα πράματα,εκτός από πού μπορεί να αγοράσει ρούχα και καλ-λυντικά. Ανοίγοντας τις πρώτες σελίδες, διαβάζειτις κλιματολογικές συνθήκες του Λονδίνου.

«Εκεί ο ήλιος δε χαρίζει τη λαμπρότητα πουαπλόχερα σκορπά σε μας…» σκέφτεται η Κρινιώ.«Ίσως γιατί είναι μακρύτερα από τον ισημερινό ήκαι από τη Μεσόγειο.»

Εντυπωσιάζεται όταν διαβάζει πως το Λονδίνοτο συναντάμε για πρώτη φορά στη ρωμαϊκή αυ-

67


τοκρατορία με το όνομα Αυγούστα. Αργότερα, οιίδιοι οι Ρωμαίοι το είπαν Londinium, από την κέλ-τικη ονομασία «Llyn-Din» και σήμαινε οχυρό τηςπόλης, που ιδρύθηκε στην αριστερή όχθη του πο-ταμού Τάμεση, μια από τις πιο εύπορες πόλειςτης αυτοκρατορίας. Τα ορεινά περίχωρά του,όπως και όλης της Μεγάλης Βρετανίας, είναι χα-μηλοί λόφοι, σκεπασμένοι από δάση και λιβάδια.

Η Κρινιώ κλείνει τα μάτια και στο νου της έρ-χονται εικόνες από φωτογραφίες, αλλά και κινη-ματογραφικές ταινίες που αφορούσαν στη Με-γάλη Βρετανία και συνεπαρμένη συνεχίζει τοδιάβασμα. «… εκτός από μεγάλο εμπορικό και οι-κονομικό κέντρο, είναι και η έδρα του νομισματο-κοπείου…»

Μαθαίνει πως το 1381 ξέσπασε η επανάστασητων αγροτών, ενώ το 1665 η επιδημία της πανού-κλας είχε σαν αποτέλεσμα να χαθεί περίπου τοένα έκτο του πληθυσμού, με αποκορύφωμα τηνκαταστροφική πυρκαγιά, που δεν άφησε τίποταόρθιο στο πέρασμά της. Πολύ σύντομα η πόληξαναχτίστηκε σε παλλαδιανούς, νεογοτθικούς, νε-οκλασικούς και άλλους ρυθμούς, όπως φαίνεταικαι από τα κτίρια που σώζονται μέχρι σήμερα, ενώτο επίτευγμα είναι ο υπόγειος σιδηρόδρομος πουκατασκευάστηκε το 1863. Επίσης, ο Τάμεσης, τογνωστό πλωτό ποτάμι, είναι ένα λιμάνι που απο-τελείται από πολύπλοκο σύστημα δεξαμενών καιτο κάνουν το δεύτερο λιμάνι στην Ευρώπη…

Οι πληροφορίες για την ιστορία του Λονδίνου,και γενικότερα της Μεγάλης Βρετανίας, τη συ-

68


ναρπάζουν, όταν διαβάζει πώς έγινε υπερδύναμη.Υποστήριζε τις διάφορες επαναστάσεις και τα φι-λελεύθερα στοιχεία στους εμφύλιους πολέμουςάλλων κρατών. Έτσι βρέθηκε το 1821 στο πλευρότης Ελλάδας, μα και της Ιταλίας, της Ουγγαρίας,της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Με αυτό τοντρόπο έγινε κυρίαρχη δύναμη στη Μάλτα, στα Ιό-νια νησιά και την Κύπρο, και όχι μόνο. Απόκτησεμετοχές στη Διώρυγα του Σουέζ και δημιούργησεμια νοητή λωρίδα βρετανικού εδάφους, πουέφθανε ως τη Νότιο Αφρική. Συμμάχησε στηνΑσία με την Ιαπωνία, ενάντια στη Ρωσία, και η Ιν-δική Αυτοκρατορία βρέθηκε κάτω από το Στέμματης Βασίλισσας Βικτορίας, που ανακηρύχθηκε Αυ-τοκράτειρα των Ινδιών. Το 1788 οι Άγγλοι εγκα-τέστησαν αποικία φυλακισμένων στη νοτιοανατο-λική Αυστραλία και ακολούθησε η ελεύθερημετανάστευση, για να ιδρυθεί η Νέα Νότια Ουα-λία…

Από το 1912 άρχισε να παραχωρεί σταδιακάτην ανεξαρτησία σε διάφορες αποικίες της, όπωςστην Ιρλανδία, Αίγυπτο και Ιράκ. Το 1939 δε δί-στασε να βγει στον πόλεμο ενάντια στη νέα δύ-ναμη, τη Γερμανία. Τότε ήταν που έλαμψε ο Ουίν-στον Τσόρτσιλ και τον Ιούλιο του 1947 η Ινδία, ημεγαλύτερη βρετανική αποικία, απόκτησε την πο-λυπόθητη ανεξαρτησία της…

Η Κρινιώ ρουφά όλες αυτές τις πληροφορίεςγια την ιστορία της Αγγλίας, αν και αρκετά είχεακούσει από τον πατέρα της, που διάβαζε με ζήλοτην παγκόσμια ιστορία, σαν άτομο φιλελεύθερο.

69


Ξεφυλλίζοντας τον οδηγό, διαβάζει ακόμα πως,μόλο που οι Βρετανοί ζουν σε χώρα βιομηχανική,αγαπούν τις τέχνες και τα γράμματα. Από κει ξε-πήδησαν τα ιπποτικά μυθιστορήματα και αργότεραξεπρόβαλαν ο Σαίξπηρ, ο Μπεν Τζόνσον, ο Μπέρ-ναρντ Σω και ο μεγάλος φιλέλληνας ποιητής Μπάι-ρον. Ο Ουόλτερ Σκοτ αντιπροσωπεύει τη ρομαν-τική πεζογραφία και είναι αυτός που εγκαινίασετο ιστορικό μυθιστόρημα. Ο Ντίκενς, οι Μπροντέ,ο Όσκαρ Ουάιλντ, που μέχρι σήμερα χαρίζουνσυγκίνηση σε μικρούς και μεγάλους…

Η Κρινιώ συνεχίζει να διαβάζει για τα κυριό-τερα μνημεία που αναφέρονται στον οδηγό, όπωςτα Ανάκτορα του Αγίου Ιακώβου και του Μπάκιγ-χαμ, ο Καθεδρικός Ναός του Ουέστμινστερ, πουείναι χτισμένος σε βυζαντινό ρυθμό, η χαρακτη-ριστική γέφυρα του Πύργου, μα και τα τόσα καιτόσα μουσεία.

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ, που όλη αυτή την ώρα διάβαζεεφημερίδα, βλέπει πίσω του τις αεροσυνοδούςπου ετοιμάζονται να σερβίρουν το πρωινό. Σηκώ-νεται και ζητά ένα ακόμη ποτήρι χυμό με παγάκια.Κοιτάζοντας γύρω του, η ματιά του σταματά πάλιστην ταξιδιώτισσα που της αρνήθηκε τη διπλανήτου θέση. Εκείνη, αν και έχει ανοιχτό το βιβλίοτης, κοιτάζει επίμονα από το παράθυρο τα ατέ-λειωτα πουπουλένια σύννεφα στον ουρανό καιτης φαίνεται να μοιάζουν με τεράστια δεμάτια

70


από απαλό βαμβάκι, που ανάμεσά τους παιχνιδί-ζουν χρυσωπές ηλιαχτίδες. Ο άντρας, ακολου-θώντας τη ματιά της, παραδίνεται κι εκείνος στοεπιβλητικό ουράνιο θέαμα, που δεν τον απασχό-λησε καθόλου και ούτε θα το πρόσεχε, αν δεν πα-ρακολουθούσε την άγνωστη κοπέλα. Αυτό τονέκανε να αναρωτηθεί, γιατί, επιτέλους, κόλλησεσε αυτή την άγνωστη. Και τότε παραδέχτηκε πωςη συνείδησή του τον ανάγκαζε να παραδεχθείπόσο άπρεπα φέρθηκε, διώχνοντάς την από τοάδειο κάθισμα στο πλάι του. Αλλά νιώθει και πωςτο παράκανε και έτσι αποφασίζει να το ρίξει στοδιάβασμα.

Ανοίγει την τσάντα του να πάρει μιαν άλληεφημερίδα και πέφτει κάτω το πορτοφόλι του.Σκύβει να το πάρει και βλέπει τις φωτογραφίεςτου γιου του. Μία, όταν ήταν ακόμη βρέφος καιμια περσινή, από τις διακοπές τους στη Λευκάδα.

«Τι όμορφος που είναι…» σκέφτεται ο πατέραςκαι χαμογελά. «Έχει τα γκριζοπράσινα μάτια τηςμητέρας του και το λακκάκι στο πιγούνι σαν τοδικό μου.»

Ο νους του γυρνά στο χθεσινό βράδυ που πήγενα τον αποχαιρετήσει.

«Αλήθεια, πώς έγινε έτσι η ζωή μου…» ψιθυρί-ζει και κλείνει για λίγο τα μάτια, προσπαθώνταςνα χαλαρώσει.

Σε λίγο αφήνει το βλέμμα του εδώ κι εκεί. Θέλεινα διώξει τις στενόχωρες σκέψεις και θύμισες.Μα χωρίς να το προσέξει, έχει καρφώσει και πάλιτη ματιά του στην κοπέλα της μπροστινής σειράς.

71


Εκείνη είναι συγκεντρωμένη στο βιβλίο της καιαυτό κάνει το Φοίβο να μουρμουρίσει:

«Θαρρώ, πως το καλύτερο που έχω να κάνω,είναι να συγκεντρωθώ κι εγώ στις εφημερίδεςμου.»

Ωστόσο, σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, όλοκαι καταγίνεται μαζί της. Την παρατηρεί κρυφά…,αλλά και αναρωτιέται.

«Τι έπαθα κι έχω κολλήσει σ’ αυτήν την κοπέλα,τη στιγμή που η πτήση είναι γεμάτη από κορίτσια.Δε φαίνεται ν’ αποζητά συντροφιά. Όχι. Πιο πολύδείχνει να βρίσκεται παραδομένη στο πρόβλημάτης.»

Τι θα γινόταν, αλήθεια, αν η Δέσποινα μάντευετα καμώματά του; Ήταν εκείνη που τον στήριξεαπό όταν άρχισαν να κάνουν παρέα. Του κρατούσεσυντροφιά, φρόντιζε να τον διασκεδάζει και οΦοίβος σιγά-σιγά πήρε να τη νιώθει απαραίτητη,ώσπου βρέθηκαν αγκαλιασμένοι και από τότε συ-νέχισαν να είναι ζευγάρι. Εκείνη του συμπαρα-στάθηκε και όταν έφυγε ο Μάριος με μετάθεσηγια το Λονδίνο. Όσες φορές, όμως, πήγαινε ναδει το γιο του, η Δέσποινα έκανε σκηνές ζηλοτυ-πίας.

Το ίδιο έγινε κι εκείνο το πρωί, γιατί η Δέσποιναήξερε πως είχε πάει να δει το παιδί του.

«Γιατί το κάνεις αυτό; Ειλικρινά, δε σε κατα-λαβαίνω, Δέσποινα.»

«Τι δεν καταλαβαίνεις; Το βλέπεις πως υπο-φέρω και νιώθω πως ποτέ δεν πρόκειται να είμαιη πρώτη σου έγνοια.»

72


«Μα επιτρέπεται να ζηλεύεις το παιδί μου;»«Όχι, όχι, μα το παιδί είναι με τη Μαργαρίτα.»«Και λοιπόν; Ξέρεις πολύ καλά, πως η Μαργα-

ρίτα είναι πια ξένη και αδιάφορη, αλλά δε γίνεταιν’ αγνοήσω τη μάνα του παιδιού μου. Αυτά δεν ταλέμε πρώτη φορά. Σου δίνω το λόγο μου, όμως,πως είναι η τελευταία…, ναι, η τελευταία.»

Στο μεταξύ βρέθηκαν στο χώρο του αεροδρο-μίου και η Δέσποινα, βγαίνοντας από το αυτοκί-νητο, τον αγκάλιασε μετανιωμένη.

«Επιμένεις να μην έρθω μαζί σου,» τον ρώτησεμειλίχια «ενώ ξέρεις πως μπορώ για δυο μέρεςπου είμαι ελεύθερη;»

«Σε παρακαλώ, κορίτσι μου, μη δημιουργείςπρόβλημα εκεί που δεν υπάρχει…» και προχώρησεφανερά εκνευρισμένος.

«Δε θέλω να φύγεις έτσι…» και το χέρι τηςβρέθηκε στην παλάμη του.

«Ούτε εγώ θέλω…» και την κοίταξε κατάματα.«Γι’ αυτό, τώρα που θα μείνεις μόνη, προσπάθησενα καταλάβεις πόσο δηλητηριάζεις τη ζωή μας μ’αυτά και μ’ αυτά. Το ξέρεις πολύ καλά. Θέλω ναείμαστε μαζί, όσο το θέλεις κι εσύ, πίστεψέ με.»

«Ναι, έχεις δίκιο. Θα κάνω ό,τι μπορώ για ναηρεμήσω, ν’ απαλλαγώ, Φοίβο μου, απ’ αυτή τηνανασφάλεια που με βασανίζει…»

Τότε εκείνος την πήρε αγκαλιά και προχώρη-σαν στον έλεγχο εισιτηρίων.

73


74


(ΙV)

ΟΛΑ ΑΥΤΑ γύριζαν στο μυαλό του, όσο πουείδε να ανάβει η φωτεινή επιγραφή ΠΡΟΣΔΕ-ΘΕΙΤΕ ΚΑΙ ΜΗΝ ΚΑΠΝΙΖΕΤΕ.

«Φτάσαμε, κιόλας…» μονολογεί χαμηλόφωνα.«Πέρασε η ώρα χωρίς να το καταλάβω.»

Άρχισε να τακτοποιεί τα πράγματά του, ενώαπό τα μεγάφωνα η συνοδός δίνει οδηγίες για τηνασφαλή αποβίβαση. Είναι ευχαριστημένος. Ξέρειπως στο Λονδίνο θα περάσει καλά. Θα μείνει,όπως σε κάθε του ταξίδι στην Αγγλία, στο σπίτιτου Μάριου, παρ’ όλο που η εταιρία πληρώνει τηδιαμονή σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία τηςπόλης.

Το αεροπλάνο έχει αρχίσει τη διαδικασία τηςπροσγείωσης. Τη στιγμή, όμως, που οι ρόδεςακουμπούν στο έδαφος, ακούγεται ένας περίερ-γος θόρυβος.

«Τι συμβαίνει, κύριε Τοπαλούδη;» τον ρωτάανήσυχη η αεροσυνοδός που τον πλησιάζει, κα-θώς γνωρίζει την ιδιότητά του, τεχνικός.

75

«Μάλλον μας έπιασε λάστιχο…» Το αεροπλάνο προχωρά λίγα μέτρα και στα-

ματά μακρύτερα από τα άλλα σταθμευμένα αε-ροσκάφη. Κανείς από τους επιβάτες δεν έχει κα-ταλάβει τι έγινε. Μόνο η Κρινιώ δείχνει τόσονευρική, ώστε ο Φοίβος ζητά από την αεροσυνοδόνα την καθησυχάσει.

Το λαβωμένο ατσάλινο πουλί δεν αργεί να πε-ρικυκλωθεί από πυροσβεστικά αυτοκίνητα, όπωςγίνεται κάθε φορά που συμβαίνει κάτι απρόοπτο.Οι επιβάτες που βρίσκονται σε παράθυρο βλέπουντην ασυνήθιστη κινητοποίηση στο έδαφος και ηταραχή μεταδίδεται από τον ένα στον άλλο. Στομεταξύ, από τα μεγάφωνα ακούγεται η φωνή τουκυβερνήτη να ενημερώνει πως κάποια ρόδα τουαεροσκάφους έσκασε, αλλά δεν υπάρχει λόγοςνα ανησυχούν, δεν κινδυνεύουν. Εξηγεί πως δεθα πλησιάσουν στο χώρο στάθμευσης και θα απο-βιβαστούν, μόλις πλησιάσουν τα λεωφορεία. Αμέ-σως μετά ακούγεται και η φωνή της αεροσυνοδούνα δίνει οδηγίες, ενώ το υπόλοιπο πλήρωμα έχειβγει στους διαδρόμους και καθησυχάζει τους πιοευαίσθητους ταξιδιώτες.

Ο Φοίβος, που και τούτη την ώρα παρακολου-θεί την Κρινιώ, την ακούει να λέει στην αεροσυ-νοδό πως είναι η πρώτη φορά που έρχεται στοΛονδίνο και έχει αγωνία…, διότι θα πρέπει να συ-ναντήσει κάποιους…

«Οι φίλοι σας πού μένουν;» τη ρώτησε τότεεκείνος.

«Δεν ξέρω. Μόνο ένα τηλέφωνο έχω, γιατί δεν

76


ήταν και σίγουρο αν θα έβρισκα θέση στο αερο-πλάνο…»

«Μην ανησυχείς, μην κάνεις έτσι…» της λέει.«Ηρέμησε, και οι φίλοι σου να μην έρθουν, δε θαμείνεις στο δρόμο. Είμαι μηχανικός αεροπλάνωνκαι ήρθα στο Λονδίνο ν’ αντικαταστήσω συνά-δελφο που φεύγει με άδεια. Όμως, εδώ μένει κι οαδερφικός μου φίλος ο Μάριος, που δε μ’ αφήνεινα πάω σε ξενοδοχείο. Γι’ αυτό σου λέω, μην ανη-συχείς. Σπίτι υπάρχει, όπως και ξενοδοχείο πλη-ρωμένο απ’ την εταιρία. Είμαι σίγουρος πως πολύθα χαρεί να σε φιλοξενήσει ο φίλος μου και νασου γνωρίσουμε το Λονδίνο, γιατί απ’ ό,τι κατα-λαβαίνω δεν το γνωρίζεις.»

Η Κρινιώ με ματιά περίεργη και κουνώντας τοκεφάλι, αναρωτιέται πώς ο άγνωστος της κάνειτέτοια πρόταση, ενώ λίγο πριν την έδιωξε από τηθέση του αεροπλάνου στο πλάι του.

Ο Φοίβος, αναρωτιέται κι εκείνος, πώς πρό-τεινε να φιλοξενήσει μιαν άγνωστη στο σπίτι τουΜάριου.

Την ίδια στιγμή τον πλησίασε ο φροντιστήςτης εταιρίας και τον ενημερώνει πως τον ζητά οκυβερνήτης.

«Αν δε λυθεί το πρόβλημά σου, μπορείς να μεπεριμένεις στο γραφείο της Ολυμπιακής» λέει οΦοίβος στην Κρινιώ, καθώς κατευθύνεται στο πι-λοτήριο.

«Κύριε Τοπαλούδη, σας καλούν από το έδα-φος, πάρτε το ακουστικό…» του λέει ο πιλότοςμόλις μπαίνει.

77


«Ευχαριστώ, καπετάνιε. Ναι,… ναι, Μάριε,» λέειμε το ακουστικό στο αυτί του, «μην ανησυχείς,είναι όλα εντάξει… Κι ο κόσμος πολύ ήρεμος… Σύμ-φωνοι, θα κατέβω πρώτος…» και ευχαριστώνταςτον καπετάνιο, πηγαίνει βιαστικά στη θέση τουνα πάρει τα πράγματά του.

«Εγώ πρέπει να κατέβω…» λέει στην Κρινιώπου κουβεντιάζει ακόμα με την αεροσυνοδό. «Λέ-γομαι Φοίβος Τοπαλούδης και αυτά είναι τα τη-λέφωνα που μπορείς να με βρεις. Όταν περάσειςαπ’ τον έλεγχο, πήγαινε στο γραφείο της Ολυμ-πιακής κι αν έρθουν να σε πάρουν οι φίλοι σουπροτού τελειώσω, θα χαρώ να ξέρω ότι τακτοποι-ήθηκες.»

Εκείνη τον ευχαρίστησε με χαμόγελο απόγνω-σης.

«Κρινιώ Αθηναίου…, τ’ όνομά μου» ψιθύρισε.«Ασυνήθιστο όνομα…» μονολογεί ο Φοίβος,

κατεβαίνοντας τη σκάλα του αεροπλάνου και τρέ-χει στο μικρό υπηρεσιακό αυτοκίνητο που τον πε-ριμένει κάτω από το αεροπλάνο.

Εκεί είναι όλοι, όσοι έπρεπε να βρίσκονται αυτήτη στιγμή, έτοιμοι να αναλάβουν υπηρεσία. Φοράστα γρήγορα μία φόρμα και όλη η ομάδα ετοιμά-ζεται να αντικαταστήσει τον τροχό. Δεν περνάπολλή ώρα και φθάνουν τα λεωφορεία να παρα-λάβουν τους επιβάτες.

Ο Φοίβος βλέπει την Κρινιώ να μπαίνει στο λε-ωφορείο και ένα χαμόγελο διαγράφεται στο πρό-σωπό του.

«Περίεργο…, ξυπνά το ναρκωμένο μου ενδια-

78


φέρον,» σκέφτεται, «αλλά πού πάω να μπλέξωτώρα; Όμως είναι τόσο φοβισμένη… Τι να της συμ-βαίνει άραγε;»

«Πού τρέχει ο νους σου;» τον διακόπτει ο Μά-ριος, χτυπώντάς τον στον ώμο. «Ακόμα δεν ήρθεςκαι βρίσκεσαι πάλι στην Αθήνα; Ο Μιλτιάδης είναικαλά, μα και η Δέσποινα, απ’ όσο ξέρω. Ή μήπωςέχουμε τίποτα νεώτερα;»

«Θα σου πω όταν τελειώσουμε.»

*

ΕΤΡΕΞΕ ΣΤΗΝ αίθουσα επιβατών, μόλις τε-λείωσε τη δουλειά του. Την αναζήτησε με τοβλέμμα. Δεν την είδε πουθενά και πηγαίνει προςτα εκδοτήρια της Ολυμπιακής.

«Θα έφυγε…» σκέφτηκε. «Τι σου είναι οι γυ-ναίκες! Πώς τα δραματοποιούν! Ορίστε, ήρθανκαι την πήραν. Καλύτερα…, ναι, ναι, καλύτερα.»

Μα δεν πρόλαβε να μπει στο γραφείο και τηβλέπει σε μια καρέκλα, απελπισμένη.

«Εδώ είσαι; Πήρες τους φίλους σου;»«Ναι, ναι, πήρα, αλλά δεν απαντά κανείς…» και

η φωνή της μόλις που ακούστηκε.«Ήπιες καφέ;»«Όχι.»«Τότε, ας πάμε να πιούμε έναν ζεστό καφέ,

τον έχω κι εγώ ανάγκη. Για σήμερα τελείωσα τηδουλειά μου, θα περιμένω το Μάριο, το φίλο μου,μέχρι να σχολάσει κι εκείνος.»

Προτού το καλοσκεφτεί, την πιάνει από το

79


χέρι, σαν να γνωρίζονται από καιρό. Η Κρινιώ αφή-νεται να την οδηγήσει και ανεβαίνουν στην καφε-τέρια. Τα μικρά τραπέζια είναι γεμάτα και κόσμοςπεριμένει στην ουρά. Όλοι στέκονται υπομονετικάμε ένα δίσκο στο χέρι. Ο Φοίβος νιώθει το χέριτης να τρέμει και αποφασίζει πως πρέπει να πεικάτι.

«Τη μισώ αυτή τη ράτσα. Κοίτα με τι ηρεμίαπεριμένουν…, λες και δεν έχουν νεύρα…»

Την ίδια στιγμή βλέπει να ελευθερώνεται ένατραπέζι και τη συμβουλεύει να βιαστεί να καθίσει,πριν το πιάσουν.

«Μα έχουν άλλοι σειρά…» διστάζει εκείνη.«Μόνον έτσι θα φας κάτι…» και την τραβά στο

άδειο τραπέζι, ζητώντας συγγνώμη από τους υπό-λοιπους.

Επιστρέφει μόνος στην ουρά και εξηγεί σε αυ-τόν που στέκεται μπροστά του, πως αν η κοπέλαέμενε ακόμη όρθια, θα σωριαζόταν.

«I am sorry…» του απαντά ο ξένος και του πα-ραχωρεί τη θέση του.

Η Κρινιώ κάθεται αμήχανη στο τραπεζάκι καιπαρακολουθεί κάθε κίνηση του Φοίβου. Τον βλέπεινα της χαμογελά. Το πρόσωπό της έχει την έκ-φραση παιδιού που έχει χαθεί και είναι έτοιμο ναβάλει τα κλάματα. Ο Φοίβος νιώθει την επιθυμίανα την παρηγορήσει, να την προστατέψει. Δεναργεί να έρθει η σειρά του, οπότε παίρνει το δίσκομε τους καφέδες, δυο κομμάτια κέικ και φθάνειστο τραπέζι.

«Κοίταξε,» της λέει καθώς σερβίρει, «μη σε

80


πιάνει άγχος. Ο Μάριος, ο φίλος που με φιλοξενείόπως σου είπα, μένει μόνος κι αν χρειαστεί, μπο-ρείς να μείνεις κι εσύ.»

«Δεν ξέρω πώς θα το πάρεις, αλλά δεν έπρεπε,νομίζω, να την κάνεις αυτήν την πρόταση. Δενέπρεπε, …έτσι θαρρώ.»

Ο Φοίβος μένει άφωνος. Νιώθει άσχημα. Ίσωςτο πιο σωστό θα ήταν να την αφήσει με το πρό-βλημά της.

Αυτές οι σκέψεις τού περνούν σαν αστραπήαπό το νου, μέχρι να βρει τη λαλιά του.

«Με αδικείς…» κατάφερε να ξεστομίσει. «Ανσου πρότεινα φιλοξενία, δε σημαίνει πως είμαι καιάτομο αρπακτικό.»

«Συγγνώμη…» ψιθυρίζει τώρα κι εκείνη, με πύ-ρινο χρώμα στα μάγουλα.

Τότε ο Φοίβος της προσφέρει τσιγάρο και χα-μογελά αμήχανα.

«Είναι το ελάττωμά μου,» συνεχίζει η Κρινιώ,«να λέω ό,τι σκέφτομαι.»

«Δεν είναι ελάττωμα να λες τα σύκα-σύκα καιτη σκάφη-σκάφη, όπως έλεγε η γιαγιά μου.»

Και τότε άρχισε να μιλά για τη γιαγιά του τηΧαρένια, για τη ζωή τους, την ορφάνια και τοχαμό του αγαπημένου του αδερφού. Της είπε πρά-ματα, για τα οποία σπάνια μιλούσε και αναρωτιό-ταν γιατί τώρα, γιατί με τόση άνεση…

Η Κρινιώ παρακολουθεί κάθε του λέξη. Τοναφήνει να βγάλει τον πόνο που τον συντροφεύει.

«Νόμιζα πως είχα συμβιβαστεί με το χαμό τουαδερφού μου κι όμως, είναι ακόμα ζωντανός μέσα

81


μου…»Στη συνέχεια βάλθηκε να μιλά για τη Μαργα-

ρίτα, το γάμο του, τη γέννηση του παιδιού, τοχωρισμό τους...

«Τι σύμπτωση…» λέει Κρινιώ, προσπαθώνταςνα απαλύνει την ατμόσφαιρα. «Είμαι κι εγώ χωρι-σμένη. Μόνο που δεν έχω παιδί και μου λείπει όσοδε λέγεται. Το περίεργο είναι, πως ήμουν και είμαικατά του γάμου. Ειλικρινά, δεν ξέρω πώς βρέθηκαπαντρεμένη. Είμαι άνθρωπος που δε σηκώνει μύγαστο σπαθί του, όπως λέει ο πατέρας μου.»

«Αυτό το κατάλαβα…» είπε ο Φοίβος με ένααδιόρατο χαμόγελο.

«Κι όμως, ανέχτηκα πολλά στο γάμο μου. Με-γάλωσα σε ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον. Είμαιμοναχοπαίδι και οι γονείς μου ποτέ δεν αντάλλα-ξαν πικρή κουβέντα μπροστά μου. Δεν τουςάκουσα να μαλώνουν, να βρίζονται. Έλυναν ήρεματις διαφορές τους και προπάντων, κουβέντιαζαν.Κουβέντιαζαν πολύ. Όταν πια μεγάλωσα, συζη-τούσαν ελεύθερα και ζητούσαν τη γνώμη μου. Μ’αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να καταλάβωορισμένα πράματα. Με στήριζαν και με στηρίζουνπάντα. Κι όμως…, να που έζησα τρία ολόκληραχρόνια μ’ έναν άνθρωπο, που το σπάνιο στη σχέσημας ήταν η ηρεμία. Και ο λόγος που έμενα μαζίτου, ήταν γιατί ντρεπόμουν. Δεν ήξεραν τίποταοι δικοί μου, οι γνωστοί, ο κόσμος γύρω μου.»

«Και δεν έκανες παιδί…»«Όχι, ευτυχώς, όχι…» και η έκφρασή της σκλή-

ρυνε, τα χέρια πήραν να τρέμουν, όπως και η

82


φωνή της, όταν είπε: «Εκείνος ήθελε παιδί για ναμε δέσει, όπως έλεγε… Κι όμως, φερόταν πολύάσχημα. Εργαζόμουνα κι εξακολουθώ να εργάζο-μαι σε τράπεζα, στην υπηρεσία συναλλάγματος.Μου άρεσαν οι ξένες γλώσσες και κατόρθωσα ναμάθω τρεις. Οι γονείς μου ήθελαν να σπουδάσω,ήμουν καλή μαθήτρια, όμως, εγώ ένιωθα τηνανάγκη να εργαστώ. Ο Βίκτορας ήταν καλλιτέ-χνης. Είχε σπουδάσει υποκριτική και σκηνοθεσία.Γνωριστήκαμε όταν είχε έρθει να ζητήσει πληρο-φορίες, γιατί θα ταξίδευε στην Αμερική κι έδειξεπολύ υποχρεωμένος, όπως είπε. Άρχισαν τα τη-λέφωνα και δεν αργήσαμε να δεθούμε. Όλα έγινανμε μια περίεργη ταχύτητα. Στην Αμερική, τελικά,δεν πήγε. Είπε πως δεν μπορούσε να λείψει απόκοντά μου. Αργότερα έμαθα το λόγο που ακύρωσετο ταξίδι του. Πίστευε πως ήταν αναντικατάστα-τος και τις περισσότερες φορές προκαλούσεάσχημες καταστάσεις σε κάθε θίασο. Μάλωνε.Στην περίπτωση αυτή ζήτησε παράλογα πράματα.Επίσης, νόμιζε πως ήταν η ευκαιρία της ζωής τουνα καθιερωθεί σαν πρωταγωνιστής. Ο θιασάρχηςαρνήθηκε αυτές τις απαιτήσεις του κι έτσι βρέ-θηκε χωρίς δουλειά. Κι απ’ όσο φάνηκε με τονκαιρό, είχε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του. Απότην ημέρα που επισημοποιήσαμε το δεσμό μας,εργαζόταν αραιά και πού. Προσπαθούσε με κάθετρόπο να μεγαλοπιάνεται, τονίζοντας κάθε τόσοπως ανάγκη από λεφτά δεν είχε, εφόσον το σπίτιπου μέναμε ήταν δικό μου κι έλεγε παντού, πως ηπεριουσία των γονιών μου ήταν πλέον δική του,

83


επειδή είμαι μοναχοπαίδι. Στην αρχή πίστευα πωςαστειευόταν, με τον καιρό, όμως, κατάλαβα πωςεννοούσε καθετί που έλεγε. Προσπάθησα να μηνλείπει τίποτα στο σπίτι μας και ποτέ δεν τονάφησα να νιώσει άσχημα. Ειλικρινά, ποτέ, μα ποτέδεν επέβαλα την οποιαδήποτε γνώμη μου για τοπαραμικρό, μόνο και μόνο να μη νοιώσει μειονε-κτικά. Εκείνος, όμως, έκανε ό,τι μπορούσε να μεπληγώνει. Η πρώτη φορά ήταν, όταν ετοιμάζαμετο σπιτικό μας. Επέμενε ν’ αγοράσουμε ακριβόσαλόνι. Όταν είπα πως τα χρήματά μας δεν είναιαρκετά, με τράβηξε έξω απ’ το κατάστημα κι άρ-χισε να λέει όσα χυδαία επίθετα ήξερε. Ποτέ καικανείς δε μου είχε φερθεί τόσο άσχημα.»

«Και αφού δεν είχε γίνει ο γάμος, γιατί δεντον έστειλες από κει που ήρθε;» είπε ο Φοίβοςεκνευρισμένα.

«Γιατί αμέσως μου ζήτησε συγγνώμη, παρα-δέχθηκε πως είχε παραφερθεί, πως ήταν ασυγ-χώρητος και δεν πίστευε, πώς μπόρεσε να φερθείόπως φέρθηκε. Αργότερα, βέβαια, το μετάνιωσασκληρά, αλλά όπως είχαν πια μοιραστεί και οι προ-σκλήσεις του γάμου, ντρεπόμουν, ντρεπόμουντόσο τον κόσμο και πιο πολύ τους γονείς μου…,όσο που βρέθηκα παντρεμένη. Τα ξεσπάσματακαι οι θυμοί του έγιναν καθημερινή και πάγια κα-τάσταση, όπως και οι καβγάδες μετά το γάμο.Έλειπα στη δουλειά μου από το πρωί μέχρι αργάτο απόγευμα και πρέπει να ομολογήσω ότι εκείνοςμαγείρευε, κάτι που το είχε προτείνει ο ίδιος, γιανα κάνει κάτι να περνά η ώρα του, όπως μου έλεγε.

84


Όταν έφθανα στο σπίτι, όμως, πριν βάλω τα κλει-διά στην πόρτα, η καρδιά μου χτυπούσε τόσο δυ-νατά… Αναρωτιόμουν τι θα έβρισκε πάλι για ναεκτονωθεί, τρόμαζα με το τι θ’ αντιμετώπιζα. Είχεανεξήγητα ξεσπάσματα. Φώναζε, βλαστημούσεγια πράγματα μηδαμινά. Μετά από κάθε καβγά ζη-τούσε πάλι συγνώμη, κλαίγοντας πάντα, γινόταντρυφερός, ευγενικός, υποσχόταν πως θα προσπα-θούσε, το δίχως άλλο, ν’ αλλάξει. Αυτή η ανακωχήκρατούσε για λίγες μέρες και μετά ξανά τα ίδια.Τελευταία τα πράγματα είχαν χειροτερέψει, ο κόμ-πος έφτασε στο χτένι, που λένε… και χωρίσαμεεπιτέλους» είπε, πιάνοντας το τραυματισμένο χέριτης.

Η Κρινιώ, βλέποντας το Φοίβο να την κοιτά μεανυπόκριτη έκπληξη, πρόσθεσε:

«Από την ώρα που άρχισα να μη λέω στουςγονείς μου τη ζωή του γάμου μου, φόρεσα μάσκαυποκρισίας, μάσκα απαίσια, γιατί δεν ήθελα νατους πικράνω. Έτσι παρίστανα την ευτυχισμένη,όπως το ίδιο έκανα και στους φίλους μας.»

«Θέλεις να πεις, πως κανείς δεν ήξερε τι περ-νούσες;»

«Κανείς. Ναι, ναι, ακριβώς, κανείς.»«Νομίζω, έπραξες σωστά. Ο καθένας πρέπει

να κρατάει τις άσχημες στιγμές μόνο για τονεαυτό του. Αν κι εγώ στάθηκα τυχερός στη φιλίαμου με το Μάριο. Από παιδιά ως σήμερα μας ενώ-νει και απέραντο ενδιαφέρον.»

«Είστε και οι δυο τυχεροί. Ξέρεις, έχω κι εγώμια φίλη. Όμως εδώ και καιρό ζει στην Αμερική

85


και βλεπόμαστε μόνο κάθε δύο χρόνια. Είχε έρθειστο γάμο μου. Αλληλογραφούμε, μιλάμε στο τη-λέφωνο και είναι η μόνη που ξέρει λίγα πράματαγια το κρυφό μου δράμα.»

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ και η Κρινιώ εξακολουθούν να κου-βεντιάζουν σαν να γνωρίζονται από χρόνια. Ηώρα περνά, τα αεροπλάνα στο Heathrow προσ-γειώνονται και απογειώνονται. Κόσμος πάει καιέρχεται. Εκείνοι επιμένουν να ξεδιπλώνουν τοκουβάρι της ζωής τους...

«Μήπως πρέπει να πάρεις τηλέφωνο τους φί-λους σου;» είπε κάποια στιγμή ο Φοίβος.

«Ναι, ναι…» απαντά εκείνη, κοιτάζοντας το ρο-λόι της. «Πάντως, θέλω να σ’ ευχαριστήσω.»

«Για ποιο πράμα;»«Που τόση ώρα μου κράτησες συντροφιά.»«Κι εγώ θέλω να ζητήσω συγγνώμη.»«Γιατί;»«Να, όταν μπήκες στο αεροπλάνο, ήρθες κα-

ταπάνω μου κι εγώ έβαλα την τσάντα στο διπλανόκάθισμα…, ντροπή μου!»

«Δεν έμεινα δα και όρθια. Βρήκα θέση.»«Όμως θα μπορούσαμε να είχαμε γνωριστεί

από κείνη την ώρα.»«Τι να γίνει; Κάλιο αργά παρά ποτέ» χαμογέ-

λασε εκείνη.«Ξέρεις, Κρινιώ, είσαι σπάνιος άνθρωπος» είπε

ο Φοίβος μετά από ολιγόλεπτη παύση. «Χαίρομαι

86


πραγματικά που σε γνώρισα κι ας σου αρνήθηκαο ανόητος τη θέση στο πλάι μου.»

«Μην το σκέφτεσαι. Κατάλαβα πως δεν ήθελεςπαρέα, θα ’χες κι εσύ τα δικά σου.»

«Αλήθεια, μπορείς να μου πεις τι μας συμβαί-νει;» κοιτάζοντάς την κατάματα με απορία. «Μό-λις συναντηθήκαμε, και κουβεντιάζουμε σαν ναγνωριζόμαστε από χρόνια. Έχουμε πει πράματαπου δύσκολα τ’ αναφέρουμε, τουλάχιστον εγώ.Κι ακόμα, δεν προσπαθήσαμε ν’ αρέσει ο έναςστον άλλο. Ίσως γιατί δεν ενδιαφερόμαστε να πε-τύχουμε μια σχέση. Είμαστε με τα ρούχα της δου-λειάς, που λένε. Μ’ άλλα λόγια, φερόμαστε απλά,χωρίς υποκρισία. Ειλικρινά, δεν αντέχω τους αν-θρώπους που κάνουν ό,τι μπορούν για να εντυ-πωσιάσουν. Θέλω να σου πω και κάτι ακόμα πουείναι πέρα ως πέρα αλήθεια. Χαίρομαι που μπο-ρούμε να μιλάμε ελεύθερα και σου το χρωστώαυτό.»

«Αλήθεια,» είπε η Κρινιώ, «οι άνθρωποι πρέπεινα είμαστε απλοί, αληθινοί και τότε η ζωή θα ήτανπολύ πιο όμορφη…»

«Κι όμως, μας κυριεύει τόσος εγωισμός, πουθέλουμε πάντα να έχουμε το πάνω χέρι κι αυτόείναι λάθος ολέθριο…»

*

Η ΚΡΙΝΙΩ ρουφούσε την κάθε του λέξη. Τοίδιο και ο Φοίβος, όσο μιλούσε εκείνη.

«Ξέρεις κάτι; Όση ώρα κουβεντιάζουμε, πρό-

87


σεξα πως δε μου έχει τύχει να συζητώ χωρίς ναδιαφωνώ ή να πλήττω. Είναι σημαντικό να μπο-ρούν να επικοινωνούν τόσο άνετα δύο άτομα.Νιώθω καθαρός, αγνός κι αυτό είναι και ωραίο καιπαρήγορο.»

Κοίταξε το ρολόι του και ξαφνιασμένος είπε:«Για φαντάσου! Τρεις ώρες μιλάμε χωρίς να

το καταλάβω. Προτείνω να πάμε να περιμένουμετο φίλο μου το Μάριο στο γραφείο του. Είναι ώρανα σχολάσει.»

«Εσύ ξέρεις. Ας πάμε…»Σηκώνονται και ο Φοίβος πιάνει το χέρι της με

τον πιο φυσικό τρόπο. Φτάνουν στο γραφείο τουΜάριου και κάθονται να τον περιμένουν.

«Θα φτιάξω ελληνικό καφέ, θα θέλεις βέβαια.»«Ναι!» λέει πρόθυμα η Κρινιώ.«Μπορείς να πάρεις κι από δω τηλέφωνο.»«Ευχαριστώ.»Ο Φοίβος, όση ώρα ετοιμάζει τους καφέδες,

αναρωτιέται και παραξενεύεται, γιατί δεν είπεστην Κρινιώ για τη σχέση του με τη Δέσποινα.Είπε μόνο ότι στο διάστημα που έφυγε ο Μάριοςαπό την Αθήνα, τον στήριξε μια φίλη και συνά-δελφός του, τίποτα παραπάνω. Τώρα του φαίνεταιπερίεργο και νιώθει άσχημα.

Όσο πίνουν τον καφέ, η Κρινιώ τον κοιτάζειχαμογελαστή.

«Είναι σαν να γνωριζόμαστε από παλιά και συ-ναντηθήκαμε μετά από χρόνια…» του λέει.

«Κι εγώ κάπως έτσι νιώθω…» συμφωνεί και οΦοίβος και προσθέτει. «Έχω ακούσει πως η πιο

88


συγκλονιστική αγάπη είναι εκείνη μεταξύ φίλων.Και πιστεύω πως θα είναι πολύ συναρπαστική. Τιπιο ωραίο να είσαι πραγματικός φίλος με το σύν-τροφό σου. Να του εκμυστηρεύεσαι τα πάντα κιεκείνος το ίδιο. Νομίζω πως τότε γίνεται το χτί-σιμο της ευτυχίας. Νιώθω την ανάγκη να σου πωπως καταφέρνεις και κάνεις εκείνον που βρίσκεταιπλάι σου να νιώθει πολύ όμορφα.»

Κάτι έκανε να πει η Κρινιώ, μα ο Φοίβος προ-χώρησε:

«Έχεις το λόγο μου, πως την κάθε λέξη πουλέω την πιστεύω. Και σ’ το λέω ξανά. Κρινιώ, χαί-ρομαι που σε γνώρισα, στάθηκα τυχερός!» καιάπλωσε το χέρι του στον ώμο της.

«Κι εγώ» είπε εκείνη σαν απόηχος της φωνήςτου. «Κι εγώ νιώθω τυχερή που έτυχε να γνωρι-στούμε…» και έβαλε το χέρι της πάνω στο δικότου με κάποια αμηχανία. «Ωστόσο θέλω να το ξέ-ρεις» συνέχισε, «Σου έκρυψα το πώς βρέθηκαστο αεροπλάνο για το Λονδίνο. Η Ειρήνη, η φίλημου που ανάφερα πριν, δε ζει μόνιμα στην Αμε-ρική. Δηλαδή, η έδρα της είναι εκεί, αλλά τόσο οάντρας της, όσο κι εκείνη είναι στελέχη μιας με-γάλης εταιρίας και ταξιδεύουν συχνά, όπου τοαπαιτεί η δουλειά τους. Την Παρασκευή τηλεφω-νηθήκαμε και μου είπε πως θα ερχόταν στο Λον-δίνο για τρεις μέρες ή έστω για κάποιες ώρες,στη χειρότερη περίπτωση. Έτσι πήραμε την από-φαση να έρθω κι εγώ. Το θέλαμε πολύ να ιδωθούμεκι εκείνη που το είχε μεγαλύτερη ανάγκη, ήμουνεγώ. Συνεννοηθήκαμε, λοιπόν, πως αν τελικά τα

89


καταφέρω κι έρθω, θα με περιμένει στο Heathrow.Σε περίπτωση που δεν τη βρω, μου είπε, μόλιςφτάσω, να τηλεφωνήσω στη μητέρα της που είναιστην Αθήνα, κι εκείνη θα ξέρει τι πρέπει να κάνωκαι πού να πάω. Έτσι κι έκανα. Έψαξα να τη βρωστην αίθουσα αναμονής, την κάλεσαν από τα με-γάφωνα και όταν πήρα τηλέφωνο τη μητέρα της,έμαθα πως η Ειρήνη δεν ήρθε στο Λονδίνο. Τε-λευταία στιγμή της άλλαξαν το πρόγραμμα καιπήγε κατευθείαν Στοκχόλμη, απ’ όπου θα φύγουνμε τον άντρα της για Τόκιο. Όταν τ’ άκουσα αυτό,ένιωσα να χάνω τον κόσμο μου…, κι ούτε τόλμησανα σου το πω. Μόνο πήρα την απόφαση να γυρίσωστην Αθήνα με την πρώτη πτήση που θα φύγεικαι σε παρακαλώ, να με βοηθήσεις να βρω θέση,γιατί, όπως μου είπαν στα εκδοτήρια, θέση υπάρ-χει για την Τετάρτη με το μεσημεριανό, όπως είχακλείσει. Έχω μπει, βέβαια, στην κατάσταση ανα-μονής σε όλα τα δρομολόγια, αλλά…»

Ο Φοίβος ξέσπασε σε γέλιο τρανταχτό.«Τώρα ξαλάφρωσα! Ήμουν σίγουρος. Το

’βλεπα πως κάτι σε βασάνιζε.»Εκείνη τη στιγμή παρουσιάστηκε ο Μάριος με

ένα εύθυμο «Γεια σας» και τη ματιά του πάνωστην Κρινιώ με φανερή απορία.

«Ήρθες, Μάριε; Να σε συστήσω στην καινού-ρια φίλη μας, την Κρινιώ.»

«Χαίρω πολύ…» λέει εκείνος και απλώνει πρό-θυμα το χέρι.

«Γνωριστήκαμε στο αεροπλάνο. Ήρθε στοΛονδίνο για τρεις μέρες, να συναντήσει τη φίλη

90


της που θα ερχόταν από Νέα Υόρκη, αλλά μόλιςέμαθε πως εκείνη χρειάστηκε να ταξιδέψει τελικάγια Στοκχόλμη. Είπα, λοιπόν, αφού έχουμε ξενο-δοχείο από την εταιρία, να μείνει εκεί αντί γιαμένα, μια που εγώ θα είμαι μαζί σου.»

«Πολύ ωραία!» είπε πρόθυμα ο Μάριος. «Μόνοπου αυτό δε γίνεται. Ξέρεις πως μόνο εσύ μπορείςνα χρησιμοποιήσεις το ξενοδοχείο. Μισό λεπτό,όμως, να ντυθώ κι έρχομαι.»

Η Κρινιώ τώρα δείχνει πιο σαστισμένη.«Τι έπαθες;» τη ρωτά ο Φοίβος. «Δεν υπάρχει πρόβλημα. Ειλικρινά. Θα μείνω

στο αεροδρόμιο… και πού ξέρεις; Μπορεί να βρεθείκάποια θέση…»

«Για το Θεό, τι είναι αυτά που λες; Δεν είμαστετόσο αναίσθητοι. Και ο Μάριος κι εγώ, σαν από-γονοι του ξένιου Δία, αισθανόμαστε χρέος, αλλάκαι χαρά να σε φιλοξενήσουμε.»

«Είναι καλύτερα …» επιμένει εκείνη. «Μην αστειεύεσαι. Θα μείνεις μαζί μας αυτές

τις λίγες μέρες και σου υπόσχομαι, θα περάσειςπολύ όμορφα.»

Η Κρινιώ δείχνει μετέωρη. Στο μεταξύ γύρισεο Μάριος στο γραφείο φρεσκοντυμένος, αεράτοςκαι παίρνει αμέσως πρωτοβουλία.

«Με συγχωρείτε, άκουσα τι λέγατε και συμ-φωνώ με το Φοίβο. Θα μείνεις στο σπίτι μου όσοθέλεις. Κρεβάτια υπάρχουν.»

«Τι σου έλεγα;» ξεσπά ο Φοίβος. «Ήμουν βέ-βαιος πως ο Μάριος θα πρότεινε αυτή τη λύση.»

«Φυσικά, φυσικά…» επιμένει ο Μάριος. «Μόνο

91


ας πηγαίνουμε, γιατί δε βλέπω την ώρα να πάωσπίτι... Έχω ανάγκη λίγη ξεκούραση.»

Ο Φοίβος έπιασε την τσάντα της Κρινιώς καιπροχωρούν και οι τρεις ως το αυτοκίνητο.

«Πού πάω;…», αναρωτιέται εκείνη.

92


(V)

ΤΟ ΣΠΙΤΙ που μένει ο Μάριος, όπως τα περισ-σότερα σπίτια στο Λονδίνο, είναι διώροφο. Τουςυποδέχεται η κυρία Άννα, η σπιτονοικοκυρά του,που μόλις βλέπει το Φοίβο, ανοίγει διάπλατα τηναγκαλιά της. Είναι μια καλοκάγαθη Κύπρια, γύρωστα πενήντα, που ζει στο Λονδίνο μετά την ει-σβολή των Τούρκων στο νησί. Ξεσπιτώθηκε, όπωςχιλιάδες άλλοι συμπατριώτες της και ήρθε κοντάστα δύο παιδιά της που σπούδαζαν στην Αγγλία.Τρία παλικάρια γέννησε. Ο μεγάλος της σκοτώ-θηκε τότε, με τις ταραχές στην Κύπρο. Θα είχετώρα την ηλικία του Μάριου και ίσως γι’ αυτό ημάνα τον φροντίζει σαν παιδί της. Ο μικρότεροςεγκατέλειψε τις σπουδές του, ζει μαζί της και ερ-γάζεται σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία στοΛονδίνο, ενώ ο δεύτερος γιος σπουδάζει με υπο-τροφία στην Αμερική.

Ο Φοίβος κάνει τις απαραίτητες συστάσεις καιόλοι μαζί μπαίνουν σε ένα μεγάλο καθιστικό. Δεξιάείναι η κουζίνα και μια ξύλινη σκάλα οδηγεί στον

93

επάνω όροφο, με τα δωμάτια που νοικιάζει ο Μά-ριος.

Ακουμπούν τα πράματά τους κοντά στη σκάλακαι κάθονται στην ευρύχωρη κουζίνα. Η Άννα μετο Μάριο σερβίρουν καφέ και σπιτικά βουτήματα.Ο Φοίβος ρωτά την κυρία Άννα για τα παιδιά τηςκι εκείνη απαντά πρόθυμα. Η Κρινιώ την παρακο-λουθεί και ξεχνά τα δικά της προβλήματα όσο τηνακούει να λέει πώς βρέθηκε στο Λονδίνο, να πα-λεύει ανάμεσα σε ξένους...

«Εμείς πάμε επάνω» λέει σε λίγο ο Μάριος.«Να πάτε, να πάτε και καλώς ήρθατε. Αν χρει-

αστείτε κάτι, εδώ θα είμαι.»Τα λέει αυτά, κοιτάζοντας την Κρινιώ. Η κο-

πέλα χαμογελά αμήχανα και την ευχαριστεί.Οι δύο φίλοι με την Κρινιώ ανέβηκαν την άνετη

σκάλα, μπήκαν στο πρώτο υπνοδωμάτιο που βρί-σκεται αμέσως μετά το πλατύσκαλο. Ο Μάριοςακουμπά τα πράματα της Κρινιώς σε μια πολυ-θρόνα.

«Από κει είναι η τουαλέτα, αν θέλεις να φρε-σκαριστείς» της λέει.

Μόλις κλείνεται η κοπέλα στο μπάνιο, ο Μάριοςψιθυρίζει ανυπόμονα στο Φοίβο.

«Τι συμβαίνει; Τι έγινε; Λέγε μου, μη μου κρα-τάς μυστικά. Πώς βρέθηκε αυτή η άγνωστη μαζίσου;»

«Θα σου πω όταν μείνουμε μόνοι, θα σου πω.»«Τρέχει τίποτα μεταξύ σας;»«Όχι, βέβαια. Όχι.»«Μπα, μπα… Και τι ύφος είναι αυτό; Καιρό έχω

94


να σε δω έτσι.»«Πάψε, για το Θεό, θα μας ακούσει.»Η Κρινιώ, βγαίνει από την τουαλέτα, παίρνει

τα πράγματά της και κοιτάζει αμήχανα, μην ξέ-ροντας πού πρέπει να πάει.

«Εδώ, εδώ δίπλα ακριβώς είναι ένα δωμάτιο,»λέει ο Φοίβος διστακτικά, «αλλά είναι…»

«Ναι,» τον διακόπτει ο Μάριος, «είναι ακατά-στατο, δεν το χρησιμοποιώ.»

«Δε με πειράζει διόλου,» απαντά η Κρινιώ, «θατο τακτοποιήσω, έννοια σας.»

«Ωραία. Πάω να συμμαζέψω κάθε περιττό…»λέει ο Μάριος και φεύγει.

«Τρόμαξες, Κρινιώ; Νόμιζες πως δεν υπήρχεχώρος για τη φιλοξενούμενή μας;» είπε ο Φοίβος.

«Η αλήθεια είναι πως σας αναστάτωσα. Αλλάό,τι έγινε, έγινε. Ας πάμε τώρα κι εμείς να δώ-σουμε ένα χεράκι στο Μάριο.»

*

ΟΤΑΝ Η ΚΡΙΝΙΩ έμεινε μόνη στο δωμάτιο,εξακολουθούσε να νιώθει άβολα. Ποτέ δεν είχεβρεθεί σε τέτοια δύσκολη θέση, να μείνει με ξέ-νους, άγνωστους ανθρώπους, να τη φιλοξενούνδύο νέοι άντρες που δε γνώριζε διόλου. Τι να σκέ-φτηκε, άραγε, και η κυρία Άννα;

«Θεέ μου, πώς έμπλεξα έτσι;» πήρε να μουρ-μουρίζει. «Γιατί, βρε Ειρήνη μου, δε με ειδοποί-ησες να μην ξεκινήσω; Και η ατυχία μου, να μηνυπάρχει ούτε μία κενή θέση για Αθήνα… Αχ, Ρηνάκι

95


μου, τι έπαθα… Όχι, όχι, δεν έπρεπε να δεχτώ…Έπρεπε να επιμείνω. Έπρεπε να μείνω στο αερο-δρόμιο… Μα τι, δηλαδή, δε θα υπήρχε καμία ακύ-ρωση; Χριστέ μου, τι έκανα; Ποιος ξέρει τι θα νο-μίζουν. Και μετά ποιος θα φταίει; Εγώ, φυσικά,που έδωσα τα δικαιώματα… Κι αν πω στο Μάριονα γυρίσω το πρωί μαζί τους στο αεροδρόμιο; Βέ-βαια, δώσαμε το τηλέφωνό του εδώ στο σπίτι καιστο γραφείο, σε περίπτωση ακύρωσης. Δενέπρεπε, όχι, δεν έπρεπε να δεχτώ. Και πού τουςξέρω; Ευτυχώς που είναι και η κυρία Άννα… Καιπάλι, όμως…»

Στο μεταξύ οι δύο φίλοι στο δικό τους δωμάτιο,όσο ετοιμάζονται, συζητούν για την άγνωστη φι-λοξενούμενή τους. Ο Φοίβος διηγείται στο Μάριοπώς γνωρίστηκε με την Κρινιώ και τι ένιωσε απότην πρώτη στιγμή στο αεροπλάνο, όταν εκείνηπήγε να καθίσει στην άδεια θέση πλάι του.

«Λες κι ήθελα να την αποφύγω. Όμως, όταντην είδα έτοιμη να βάλει τα κλάματα, γιατί δεβρήκε τη φίλη της, πήρα να την παρηγορώ και ν’ανησυχώ μην αρνηθεί τη φιλοξενία που της πρό-τεινα…»

Ο Μάριος γνωρίζει το φίλο του. Ξέρει πόσοευαίσθητος είναι από μικρός, μα και παραξενεύε-ται, γιατί μετά το χωρισμό του, σαν να είχαν στε-ρέψει τα αισθήματά του. Και τη σχέση του με τηΔέσποινα την έβλεπε μόνο σαν αναγκαία. Ματώρα, χάρη σ’ αυτή την άγνωστη, λες και ξανα-ζωντάνεψε, ξετρύπωσε ο παλιός Φοίβος, εκείνοςπου γνώριζε πριν χρόνια.

96


«Και ξέρεις τι μου έκανε εντύπωση, Μάριε;»συνέχισε ο Φοίβος. «Όταν καθίσαμε να πιούμεκαφέ στο αεροδρόμιο, άρχισα να της εξιστορώτη ζωή μου, κάτι, που όπως ξέρεις πολύ καλά, δενκάνω. Κι όσο έβλεπα, όχι μόνο να με ακούει προ-σεχτικά, αλλά και να θαυμάζει που δε φέρθηκαστη γυναίκα μου τη Μαργαρίτα κακότροπα κι εκ-δικητικά, τότε ένιωσα να ξυπνούν αισθήματα ναρ-κωμένα από χρόνια.»

«Εκείνη δε σου μίλησε για τα δικά της;»«Ναι, είπε το καθετί για τη ζωή της και ο λόγος

που βρέθηκε στο Λονδίνο είναι ο χωρισμός με τονάντρα της. Είχε ανάγκη ν’ αλλάξει περιβάλλον,να σκεφτεί, ν’ αποφασίσει τι θα κάνει…»

Ο Μάριος παρακολουθεί το Φοίβο και βλέπεινα παιχνιδίζει στα μάτια του εκείνη η φλόγα πουείχε να δει από χρόνια…

*

ΝΥΧΤΩΣΕ για καλά. Είναι περασμένες δέκα.Ο Μάριος και ο Φοίβος είναι έτοιμοι και περιμέ-νουν την Κρινιώ στο σαλόνι.

«Πού θα πάμε;» ρωτά ο Φοίβος, μόλις εκείνηκατεβαίνει.

«Στην “Κλεοπάτρα”, πού αλλού; Μας περιμέ-νουν» απάντησε ο Μάριος. «Και η διαδρομή πουθα κάνουμε, είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες. Lon-don by night!»

Ο Φοίβος κάθεται στο πίσω κάθισμα του αυ-τοκινήτου και εξηγεί στην Κρινιώ, που κάθεται

97


στη θέση του συνοδηγού, πως η “Κλεοπάτρα” είναιελληνικό νυχτερινό κέντρο στην καρδιά του Λον-δίνου. Πως αυτή η μουντή μεγαλούπολη, τη νύχταέχει παράξενη ομορφιά, μια ομορφιά γεμάτη μυ-στήριο. Όμως την αίσθηση του μυστηρίου τη με-τριάζουν τα πολλά πάρκα που είναι κατάφωτα.

«Είναι μια πόλη,» συνεχίζει «που σφύζει απόζωή, εφόσον κατοικείται απ’ όλες τις φυλές τουΙσραήλ, όπως λένε. Ίσως γι’ αυτή την πανσπερμίανα ευθύνονται οι πολλές αποικίες που βρίσκοντανυπό την κυριαρχία της Μεγάλης Βρετανίας. Οι Ιν-δοί, ας πούμε, έχουν κατακλύσει την αγορά -άρι-στοι έμποροι- αλλά και τα πανεπιστήμια. Όπωςξέρεις, οι περισσότεροι Κύπριοι σπουδάζουν εδώ,καθώς και πολλοί Αφρικανοί. Βλέπεις, τα πανεπι-στήμια και γενικά η παιδεία εδώ είναι έτη φωτόςπιο μπροστά από τα δικά μας…»

«Αλήθεια, Φοίβο, μήπως γράφεις;» τον διακό-πτει η Κρινιώ εντυπωσιασμένη. «Η περιγραφή σουείναι θαυμάσια.»

«Όχι, όχι, μακάρι να έγραφα. Αλλά ούτε μουπέρασε από το νου ποτέ κάτι τέτοιο. Εκείνο πουέχω να καυχηθώ, είναι οι καλές εκθέσεις πουέγραφα και ο Μάριος το ξέρει αυτό, σαν συμμα-θητές που ήμαστε.»

«Ναι, ο Φοίβος έγραφε πολύ καλές εκθέσειςκαι ο δάσκαλος τον ανέβαζε στην έδρα να τις δια-βάσει σ’ όλη την τάξη. Κι εγώ καμάρωνα για τονκαλύτερό μου φίλο.»

«Μεγάλο πράγμα αυτό που έχετε εσείς οι δύο.Μεγάλο και σπάνιο. Συμφωνείς, Μάριε;» ρώτησε

98


η Κρινιώ.«Βέβαια και συμφωνώ, αλλά και τρέμω μη μας

ματιάσουν…»«Εμένα μη με φοβάσαι. Όχι μόνο δε ματιάζω

τέτοιες σχέσεις, αλλά φροντίζω και χαίρομαι ναδυναμώνουν.»

Η νύχτα είναι αρκετά ζεστή. Ο Μάριος καθώςοδηγεί, όλο και ξεναγεί την Κρινιώ που κάθεταιδίπλα του. Ο Φοίβος παρακολουθεί ευχαριστημέ-νος κάθε κουβέντα τους, όσο που σταματούν σεμια φωτεινή πινακίδα στολισμένη με μαίανδρο, χα-ρακτηριστικό στοιχείο της ελληνικής αγγειογρα-φίας, που πήρε το όνομά του από το ομώνυμο πο-τάμι της Μικράς Ασίας, γνωστό για την ελικοειδήτου κοίτη.

«Εύχομαι να περάσεις όμορφα…» λέει ο Φοίβοςστην Κρινιώ καθώς περιμένουν το Μάριο στην εί-σοδο.

Μπαίνουν και οι τρεις στο μαγαζί. Σε ένα με-γάλο τραπέζι βλέπουν το φίλο τους το Βασίλη, μεμια πολύ εντυπωσιακή γυναίκα. Δεν είναι άλληαπό τη Μίρνα Δελή, γνωστή Ελληνίδα τηλεπαρου-σιάστρια. Γίνονται οι απαραίτητες συστάσεις καιο Μάριος κάθεται πλάι της. Η Κρινιώ και ο Φοίβοςκοντά-κοντά. Δεν αργούν να έρθουν τα φαγητάκαι το κρασί που ο Βασίλης με τη Μίρνα έχουνπαραγγείλει από ώρα.

Μια μικρή ορχήστρα παίζει ελληνικά τραγού-δια. Οι Εγγλέζοι που βρίσκονται στο μαγαζί έχουνπιει λίγο παραπάνω και προσπαθούν να χορέψουνσυρτάκι. Είναι αδέξιοι, αλλά και διασκεδαστικοί.

99


Η Κρινιώ έχει αποξεχαστεί. Νιώθει σαν να ανή-κει σε αυτή την παρέα από παλιά. Όπως είχε πεικαι στο αεροδρόμιο, «…σαν να ήμασταν φίλοι πουσυναντηθήκαμε μετά από χρόνια…»

Η ώρα περνά ευχάριστα. Ο Βασίλης και ο Μά-ριος ρίχνουν ματιές απορίας στο Φοίβο. Χρόνιαείχαν να τον δουν να διασκεδάζει πραγματικά.Σκέφτονται πως η ζωή τού επιστρέφει ό,τι τουστέρησε για χρόνια και χρόνια. Φαίνεται να περνάόμορφα κοντά στην Κρινιώ, πολύ-πολύ όμορφα.Εκείνη γελά αβίαστα μόλις ακούει κάποια αστείαιστορία ή γίνεται κανένα πείραγμα. Το πρόσωπότης λάμπει και ο Φοίβος τη συγκρίνει αθέλητα μετη Δέσποινα.

«Άραγε, να είναι από απλή συνήθεια η σχέσημου με τη Δέσποινα ή την αγαπώ;» αναρωτιέται.«Βέβαια, μου στάθηκε σ’ όλο, σχεδόν, το δύσκολοκαιρό από το χωρισμό μου και θα πρέπει να τηναγαπώ. Ναι, νομίζω πως την αγαπώ. Ποτέ, όμως,δεν έχω νιώσει μαζί της έτσι ανέμελα, όπως νιώθωτώρα μ’ αυτήν την ξένη κοπέλα, την Κρινιώ.»

Οι σκέψεις τον έχουν αποκόψει από την παρέα.Η Κρινιώ κάποια στιγμή τον κοιτά επίμονα με έναναστείο μορφασμό, αλλά και νόημα απορίας. Εκεί-νος, νομίζοντας πως μάντεψε τη σκέψη του, συ-νειδητοποιεί και πάλι ότι δεν έχει αναφέρει λέξηγια το δεσμό του με τη Δέσποινα και αναρωτιέταιγιατί το έκανε. Γιατί της το έκρυψε, γιατί;

Η ορχήστρα παίζει γνωστές ελληνικές επιτυ-χίες. Η Κρινιώ από κοριτσάκι τραγουδούσε αρκετάκαλά. Ήταν ένα χάρισμα από τους γονείς της,

100


που και οι ίδιοι ήταν καλλίφωνοι. Όποτε βρισκότανμε παρέα, η σωστή και μελωδική φωνή της ξεχώ-ριζε και επικρατούσε. Έτσι και τώρα χαίρεται τημουσική και αυθόρμητα σιγοτραγουδά.

Κάθε πρωί που κίναγα να πάω στη δουλειά,φεύγανε σαν πουλιά τα ψαροκάικα,

κάθε πρωί σκαρώναμε μαζί με τον Μηνάταξίδια μακρινά ως την Τζαμάικα…

«Σ’ ευχαριστώ…» της ψιθυρίζει ο Φοίβος. «Εί-σαι ωραίος άνθρωπος…, και τραγουδάς και ωραία.Φρόντισε να μείνεις έτσι!…» και άπλωσε το χέριτου στην πλάτη της τρυφερά.

Το τραπέζι τους βρισκόταν σχεδόν δίπλα στηνορχήστρα και όταν πια είχαν μείνει μόνοι στο μα-γαζί, ο πιανίστας ρώτησε αν θέλουν κάποιο συγ-κεκριμένο τραγούδι. Τότε ο Φοίβος ζήτησε ναπαίξουν ένα από εκείνα που τραγουδά ο Μητρο-πάνος, το:Το σ’ αγαπώ, δεν το λέω, δεν το λέω σε κανένα,

μια ζωή το κρατάω για σένα…Με αυτόν το μελωδικό στίχο που τραγούδησαν

όλοι μαζί ενθουσιασμένοι, έκλεισε η βραδιά.«Σ’ αγαπώ, τι ψεύτικο που ακούγεται…» ψιθυ-

ρίζει η Κρινιώ, ενώ σηκώνονται.«Κι όμως, πρέπει να πιστεύουμε σ’ αυτό…» της

μουρμουρίζει ο Φοίβος, καθώς βγαίνουν από τομαγαζί.

*

Η ΚΡΙΝΙΩ μόνη τώρα στο μικρό δωμάτιο που

101


της παραχώρησε ο Μάριος, σκέφτεται τα όσα τηςέχουν συμβεί τούτον τον τελευταίο καιρό.

«Πώς τα κατάφερα έτσι; Πού βρίσκομαι καιγιατί; Αχ, βρε Ειρήνη μου, γιατί να μην τα κατα-φέρουμε να ειδωθούμε κι είχα τόσα να σου πω…»μουρμουρίζει, ενώ ξαπλώνει στο κρεβάτι της.«Αυτό που τόσα χρόνια φοβόταν ο Βίκτορας, ότιδεν του είμαι πιστή… Φαντάσου να ήταν από μιαμεριά… Κι όμως, τελείωσα πια μαζί του» κι ανάβειτσιγάρο.

Η σκέψη του αποτυχημένου γάμου της, τηςδημιουργεί άσχημα συναισθήματα. Θέλει να τααφήσει όλα πίσω της.

«Λες κι όλα έγιναν για να γνωριστώ με τοΦοίβο…» χαμογελά. «Αν δεν τον γνώριζα, τώραθα ήμουν ολομόναχη στο αεροδρόμιο, σαν κάτιξεπεσμένους τουρίστες -όπως τους θεωρούμε,χωρίς να ξέρουμε τι τους οδηγεί να κοιμούνταιστις αίθουσες αναμονής- περιμένοντας ν’ ακυρω-θεί καμία θέση, για να γυρίσω πίσω… Και πάλι, τινα σκέφτεται ο Φοίβος που δέχτηκα να με φιλο-ξενήσουν στο σπίτι τους δύο άγνωστοι άνδρες…Πω πω ντροπή… Και να μου το έλεγαν, ότι θα έρθειη μέρα που θα μου συμβεί κάτι τέτοιο, δε θα τοπίστευα… Πόσο ντρέπομαι, Χριστέ μου…»

Κουλουριάζεται στο κρεβάτι της και τα μάτιατης γεμίζουν δάκρυα…

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ έχει ξαπλώσει στο δωμάτιο που

102


μοιράζεται με το Μάριο, καπνίζει με μανία και ανα-ρωτιέται επίμονα πως να νιώθει η Κρινιώ με τηνεξέλιξη που πήρε η τυχαία γνωριμία τους.

«Δεν μπορώ να καταλάβω την άνεσή της. Σαννα μας γνώριζε από παλιά. Δεν έδειξε λεπτό νανιώθει άβολα. Αντίθετα, διασκέδασε και μας πα-ρέσυρε κι εμάς. Σαν να μην είναι η πρώτη τηςφορά που βρίσκεται με ξένους, με άγνωστους…Κι όμως, από τη συζήτηση που είχαμε στο αερο-δρόμιο, δε φάνηκε λεπτό πως λέει ψέματα. Δείχνεισοβαρή και συνάμα ανοιχτό μυαλό κι ανοιχτή καρ-διά…Πολύ με μπερδεύει, πολύ… Άραγε, τι να κάνειτώρα; Θα έχει αποκοιμηθεί, λογικά…»

Κοιτάζει το Μάριο στο διπλανό κρεβάτι πουκοιμάται του καλού καιρού και σηκώνεται, όσομπορεί πιο αθόρυβα, ανοίγει την πόρτα, στέκεικαι αφουγκράζεται. Όλοι κοιμούνται. Κατεβαίνειπροσεκτικά τη σκάλα και προχωρά στην κουζίνα.

«Εδώ είσαι; Τρόμαξα» λέει στην Κρινιώ όταν,ανάβοντας το φως, τη βλέπει να στέκεται στο μι-σάνοιχτο παράθυρο.

Φοράει ένα μακρύ λευκό βαμβακερό νυχτικόκαι τα μακριά καστανά μαλλιά της ανασαλεύουνστο νυχτερινό αεράκι. Εκείνη κουμπώνει το ανοι-χτό στέρνο της.

«Κι εγώ τρόμαξα. Πώς και δεν κοιμάσαι;» λέειμε συγκρατημένο χαμόγελο.

«Κατέβηκα να πιω κάτι. Γιατί δεν άναψες έναφως;»

«Το φως του δρόμου φέγγει αρκετά και δενήθελα ν’ ανησυχήσω κανένα.»

103


«Δε νυστάζεις;»«Όχι. Εσύ;»«Ούτε κι εγώ. Βαρέθηκα να στριφογυρίζω στο

κρεβάτι μου.»«Ναι, αλλά το πρωί έχεις δουλειά.»«Ας κουβεντιάσουμε λίγο, μήπως και νυστάξω,

επιτέλους…»«Μόνο να σύρουμε την πόρτα, μην ξυπνή-

σουμε τους υπόλοιπους.»Ο Φοίβος έσβησε το φως, βολεύτηκε πλάι της

και μετά από λίγο πήρε να νιώθει όμορφα.«Αλήθεια, Κρινιώ, πες μου, πώς πέρασες; Φά-

νηκε να διασκέδασες.»«Ναι, ναι… Ήταν πολύ όμορφα και σας ευχαρι-

στώ όλους. Πάει πολύς καιρός από την τελευταίαφορά που πέρασα τόσο όμορφα. Αιώνες, θαέλεγα…»

«Κι εγώ πρέπει να σ’ ευχαριστήσω. Ένιωσαήρωας σήμερα. Από την ώρα που γνωριστήκαμε,παίζω το ρόλο του σωτήρα και φαίνεται να μ’ αρέ-σει.»

«Εμένα, πάλι, μ’ έφαγε η αγωνία πως σας φορ-τώθηκα.»

«Καθόλου. Καθόλου δε φορτώθηκες σε κανέ-ναν. Αντίθετα, όλοι είναι ενθουσιασμένοι μαζί σου.Ο Μάριος σε συμπάθησε από την πρώτη στιγμή,το ίδιο και η κυρία Άννα. Σαν να σε γνώριζαν απόχρόνια. Αυτό μου ψιθύρισαν και ο Βασίλης με τηΜίρνα. Έχεις, φαίνεται, το μαγικό ραβδάκι και ρί-χνεις αστερόσκονη. Και όλα λάμπουν γύρω σου…»

«Μήπως είσαι λιγάκι υπερβολικός; Απλά, εσείς

104


δε με αφήσατε να νοιώσω ξένη. Να είστε καλά…»«Οι ανθρώπινες σχέσεις, Κρινιώ μου, είναι και

πρέπει να είναι απλές. Δεν υπάρχει ωραιότερο,από το να κοιτάζεις τον άλλο κατάματα και ναμπορείς ν’ αγαπάς όλο τον κόσμο.»

«Πάντως, αν ποτέ κάποιος μου πει “σ’ αγαπώ”,η απάντησή μου θα είναι “αντίο”.»

«Μα πώς το λες αυτό;»«Γιατί το έχω ακούσει πολλές φορές και προ-

τιμώ να το βλέπω ότι μ’ αγαπούν, παρά να το λένε.Το έχω υποσχεθεί στον εαυτό μου: αν ακούσωκάτι τέτοιο, να πάρω δρόμο.»

«Κι όμως, χρειάζεται και να το λέμε. Χρειάζε-ται…Ναι…»

«Κάποτε, ίσως, όμως καλύτερα είναι να το δεί-χνουμε…»

«Ναι, γιατί τόσες φορές το έχω ακούσει απόκείνον» συλλογίζεται «και οι πράξεις του έδειχναντο εντελώς αντίθετο…»

Μένουν για λίγο σιωπηλοί. Ο Φοίβος ανάβειτσιγάρο και προσέχει που η Κρινιώ γέρνει το κε-φάλι στα γόνατά της που ακουμπούν στο στήθοςτης. Μοιάζει με κουβάρι, ένα κουβάρι εξωτικό, μετα μαλλιά να σκεπάζουν τους ώμους της και ναφτάνουν ως τη μέση, με τη στάση που έχει πάρει.

«Τι τρέχει;» τη ρωτά. «Βλέπω, νυστάζεις…»«Όχι, όχι, δε νυστάζω καθόλου» απαντά βυθι-

σμένη στις άσχημες σκέψεις της.«Μην το κρύβεις…, παραδέξου ότι σ’ έκανα να

νυστάξεις.»«Δε λέω και δεν είπα ψέμα. Είναι κάτι που σι-

105


χαίνομαι.»«Έλα, τώρα. Γυναίκα χωρίς ψέμα γίνεται

ποτέ;»«Και οι άντρες;»«Μα εμείς δεν ξέρουμε τι θα πει ψέμα.»«Μήπως με προκαλείς να θυμώσω;»«Όχι. Αυτό δε θα το άντεχα, όσο κι αν θέλω

να σε δω θυμωμένη.»Εκείνη τότε, σαν πεισμωμένο παιδί, γυρίζει την

πλάτη της.«Μου θύμωσες;»«Ναι.»«Πολύ;»«Πάρα πολύ.»«Τότε, ας αλλάξω θέση, να ’ρθω από το άλλο

πλάι σου να μονιάσουμε.»«Μείνε. Μείνε εκεί που είσαι. Δε μ’ αρέσει να

βασανίζω τους φίλους μου.»Την κοιτάζει επίμονα στο μισοσκόταδο και θέ-

λει, ναι, το θέλει πολύ να την κλείσει στην αγκαλιάτου και να βάλει δυνατή φωνή, να ρωτήσει το Θεό,αν τούτο το θηλυκό το έστειλε για να τον ευλογή-σει ή να τον τυραννήσει. Όμως, υπάρχει η Δέ-σποινα, που όσο και αν προσπαθεί να τη διώξειαπό το νου του, όσο και αν μια φωνή του λέει καιτου ξαναλέει πως τώρα έχει στο πλάι του την ακα-ταμάχητη Κρινιώ, εκείνος βασανίζεται ανάμεσαστο χρέος για τη Δέσποινα και τον πόθο για αυτότο ξένο, ελκυστικό κορίτσι. Όσο που καταλήγειστην απόφαση: «Τώρα είμαι εδώ, με την Κρινιώ».

Με χτυποκάρδι αφουγκράζεται πόσο ήσυχα εί-

106


ναι όλα, λες και συνωμοτούν. Τον σπρώχνουν ναπροχωρήσει, όσο που τα χείλη του ακουμπούν σταμαλλιά της, και μένει να ρουφά τη μυρωδιά της…

«Φίλοι;» της ψιθυρίζει σε λίγο.«Μμμ… φίλοι…» απαντά και ένα ρίγος κάνει τη

φωνή της ξέπνοη.«Λέω να πάμε για ύπνο.»«Δε νυστάζω.»«Μετά από τόση ταλαιπωρία;»«Αλήθεια, δε νυστάζω. Πήγαινε συ…, σε παρα-

καλώ…»«Δε μου είπες. Αλήθεια, πώς σου φάνηκαν οι

φίλοι μου; Η Μίρνα είναι το κορίτσι του Βασίλη,μα δεν τη γνώριζα.»

«Είναι καλά παιδιά και οι δύο. Όμως ο Μάριοςάδικα περίμενε την Μαρία του.»

«Η Μαρία…, όπως είδες στη φωτογραφία πουσου έδειξε, είναι εντυπωσιακή γυναίκα. Είχε έρθειστο Λονδίνο για σπουδές που δεν τις τελείωσεποτέ. Γνώρισε έναν ευκατάστατο Εγγλέζο, καθη-γητής της ήταν ή προϊστάμενός της εκεί που δού-λευε, δεν ξέρω, παντρεύτηκαν και έχουν δύο παι-διά. Με το Μάριο γνωρίστηκαν πριν ένα χρόνοστο αεροδρόμιο, όταν εκείνη είχε πάρει τη μεγάληαπόφαση να εγκαταλείψει το σπίτι της. Ήταν σεκακή ψυχολογική κατάσταση και ο Μάριος τη στή-ριξε. Τη φιλοξένησε και δεν άργησε να την ερω-τευτεί. Πέρασαν δύο μήνες μαζί, όταν ένα πρωίτου είπε πως θα γυρίσει στον άντρα και τα παιδιάτης. Όμως, σε λίγες μέρες γύρισε ξανά στο Μά-ριο, κλαίγοντας. Δεν μπορούσε να ζήσει μακριά

107


του. Κι αυτό γίνεται κάθε τόσο. Φεύγει και γυρίζει.Ο Μάριος την αγαπά, μα και αυτή η κατάστασητον κουράζει. Ωστόσο έχει αγκαλιάσει τα παιδιάτης, λες και είναι δικά του.»

«Ευτυχώς που δεν έχω παιδί…» είπε με ανα-κούφιση η Κρινιώ. «Ήθελα να ήξερα γιατί κάνουνπαιδιά; Γιατί φέρνουν στον κόσμο δυστυχισμένουςανθρώπους;»

Στο Φοίβο ακούστηκαν σκληρά τα λόγια της.Του έφεραν στο νου το δικό του παιδί που τουλείπει και υποφέρει… Ωστόσο έμεινε άφωνος. Πήρεβαθιά ανάσα και άναψε τσιγάρο. Η Κρινιώ κατά-λαβε αμέσως το λάθος της, ένιωσε πόσο απερί-σκεπτα μίλησε και δεν τολμούσε να τον κοιτάξει.

Μένουν και οι δύο βουβοί, δεν ακούγεται άχνα,όμως υπάρχει μεγάλη ένταση…

Κάποια στιγμή η Κρινιώ σηκώνεται αθόρυβακαι πλησιάζει στο παράθυρο. Οι στιγμές κυλούν,κυλούν…

«Θα σε πείραζε να έρθεις να καθίσεις;» λέει οΦοίβος με βραχνή φωνή.

«Καλά είμαι…» απαντά ντροπιασμένη.«Θέλω να σου μιλήσω πάνω στο θέμα των παι-

διών…»Εκείνη μένει ακίνητη, όσο που πρόφερε ένα

καθάριο «συγγνώμη» και κάθεται πλάι του. Τότεο Φοίβος πήρε να της διηγείται με περισσότερεςλεπτομέρειες πώς χώρισαν με τη Μαργαρίτα καιπως έκανε καιρό και καιρό να το ξεπεράσει.

Τον ακούει με προσοχή και του εκμυστηρεύε-ται κι εκείνη πόσο ήθελε να κάνει οικογένεια και

108


να αποκτήσει παιδιά. «Ήταν, όμως, αδύνατο. Δεν είχα κανένα δι-

καίωμα να φέρω στον κόσμο ένα παιδί, σε μια ανύ-παρκτη οικογένεια. Εκείνος, βλέπεις, δεν έχανεευκαιρία να μου φέρεται άσχημα, να με ταπεινώ-νει… Και όχι μόνο… Ντρέπομαι, ντρέπομαι πολύ…»χαμήλωσε το βλέμμα κι άναψε τσιγάρο. «Με χτυ-πούσε…» ακούστηκε σαν αχός η φωνή της.

Ο Φοίβος δεν ήξερε τι να πει. Είχε μείνει νατην κοιτάζει.

«Και γιατί δεν έφυγες;» μπόρεσε να ψελλίσει.«Γιατί με απειλούσε πως αν τολμούσα να τον

χωρίσω, θα με σκότωνε…Γι’ αυτό κι απέφυγα τηνεγκυμοσύνη. Είχε φωλιάσει μέσα μου ο φόβος. Ηαγάπη και ο έρωτας που ένιωθα γι’ αυτόν τον άν-θρωπο, έγινε φόβος, έγινε τρόμος κι αποστροφή.»

«Και τι νομίζεις, κορίτσι μου. Έτσι εύκολα σκο-τώνει κανείς, όσο κι αν το λέει;»

«Τότε δε σκεφτόμουν. Φοβόμουν, μόνο φοβό-μουνα, ακόμα και στους γονείς μου να μιλήσω.»

«Κι εκείνοι δεν είχαν καταλάβει;»«Έκαναν πως δεν καταλάβαιναν.»«Γιατί;»«Από την αρχή ζήτησα να σεβαστούν την επι-

λογή που είχα κάνει και να μην ανακατεύονται. Κιόπως ζούσαμε σχεδόν απομονωμένοι, γιατί αυτόέγινε με τον καιρό, δεν μπορούσαν να ξέρουν ταόσα εγώ τους έκρυβα.»

«Τι εννοείς “απομονωμένοι”;»«Με είχε απομακρύνει από τους δικούς μου

ανθρώπους. Όχι από την πρώτη μέρα. Αυτό έγινε

109


σταδιακά κι ούτε που το κατάλαβα. Όταν το συ-νειδητοποίησα, ήταν πλέον αργά. Στην αρχή μεγνώρισε στους φίλους του και σαν ερωτευμένη –τυφλή– το έβρισκα πολύ όμορφο. Κάθε φορά εκεί-νος κανόνιζε πού, πότε και με ποιους θα συναν-τηθούμε. Πού χώρος για τους δικούς μουανθρώπους. Και με την Ειρήνη, κρυφά επικοινω-νούσαμε…»

«Και πότε άρχισε να σου φέρεται άσχημα;»«Τρεις μέρες πριν το γάμο, στο πατροπαρά-

δοτο στρώσιμο της νυφικής παστάδας... Εκείνοτο βράδυ, μετά που έφυγαν οι δικοί μας, βγήκαμεγια ένα ποτό. Δεν προλάβαμε να πάμε κάπου, απότο αυτοκίνητο ξεκίνησε. “Τι ήθελαν να δείξουν οιδικοί σου; Ότι είναι ανώτεροι από την οικογένειάμου;” μου είπε. “Τι πετούσαν τα λεφτά και τις λί-ρες; Και ποιοι νομίζετε ότι είστε;” Τα έχασα.Έμεινα και τον κοίταζα, χωρίς να ξέρω τι να πω.Δεν μπορούσα να καταλάβω τι τον θύμωσε τόσοπολύ. Κι όταν προσπάθησα να του πω πως το έκα-ναν με όλη τους την καρδιά, όπως είναι, άλλωστε,το έθιμο, άρχισε να με βρίζει με τα χειρότερα λό-για, μέχρι που του ζήτησα να με γυρίσει σπίτι.“Εσύ έχεις τα λεφτά. Πάρε ταξί.” και άπλωσε τοχέρι του να ανοίξει την πόρτα του συνοδηγού γιανα κατέβω. Πήγα να του πιάσω το χέρι, να τονηρεμήσω και μου έσφιξε τόσο πολύ το δικό μου,που νόμιζα ότι θα σπάσει.»

«Και γιατί δεν τον έστειλες στον αγύριστο;»«Γύρισα σπίτι και περίμενα να ξημερώσει, να

σκεφτώ τι πρέπει να κάνω. Και το πρωί έφτασε

110


μια ανθοδέσμη με κατακόκκινα τριαντάφυλλα καιμια καρτούλα γεμάτη λόγια αγάπης και μια τερά-στια συγγνώμη.»

Η Κρινιώ άναψε τσιγάρο με χέρια που έτρεμαν.Προσπαθούσε να συγκρατήσει την ταραχή της.

«Αν δε θέλεις, μη συνεχίσεις…» ψιθύρισε ο Φοί-βος αναστατωμένος.

«Όχι, όχι. Πρέπει να σου τα πω. Θέλω να σουτα πω…» και πήρε μια βαθιά ανάσα. «Ο δεύτεροςμεγάλος καβγάς,» συνέχισε, «ήταν την ημέρα τουγάμου, στο τραπέζι. Μου είχε πει από πριν, πωςτόσο εκείνος όσο κι οι δικοί του, δεν είχαν την οι-κονομική άνεση για μεγάλη δεξίωση. Είχαμε συμ-φωνήσει, μετά την εκκλησία, να πάμε οι πολύ κον-τινοί στο σπίτι, ν’ ανοίξουμε σαμπάνια και νακόψουμε την τούρτα. Έτσι κι έγινε. Κάποια στιγμήμε πλησίασε και μου είπε να τους διώξω με τρόπο,διότι είχε κανονίσει να πάμε για φαγητό σε τα-βέρνα μόνο οι δύο οικογένειες. Όταν φτάσαμε,όμως, τα έχασα. Στην ταβέρνα από ώρα ήταν οιφίλοι του. Από τους δικούς μου, μόνο οι γονείςμου. Κι όταν του παραπονέθηκα, γιατί δε μου τοείπε, να καλέσω τουλάχιστον την Ειρήνη, άρχισενα με βρίζει χυδαία και προχώρησε μονάχος του.Πήγε, κάθισε ανάμεσα στους δικούς του ανθρώ-πους, οι γονείς μου παραπεταμένοι στην άκρη τουτραπεζιού κι εγώ να μην ξέρω πού να σταθώ. Δενήθελα να δώσω και δικαίωμα στους γονείς μου νακαταλάβουν οτιδήποτε. Η βραδιά κύλησε με έν-ταση κι όταν βρεθήκαμε στο σπίτι, αποφάσισε νακοιμηθεί στον καναπέ, γιατί τον ενοχλούσαν τα

111


ροδοπέταλα στο κρεβάτι. Όταν ξύπνησε μου ζή-τησε συγγνώμη κι έγινε πάλι τρυφερός. Κάπωςέτσι κυλούσε η ζωή μας: μια κρύο, μια ζέστη,ώσπου ήρθε και η πρώτη χειροδικία…»

Ο Φοίβος την άκουγε, χωρίς να θέλει να τηδιακόψει. Έβλεπε πόσο υπέφερε, καταλάβαινε,όμως, πως το είχε ανάγκη.

«Ήταν Σάββατο κι όπως κάθε Σάββατο φρόν-τιζα το σπίτι και μαγείρευα. Μου είχε ζητήσει ναφτιάξω σουτζουκάκια σμυρναίικα. Με πολλή διά-θεση ήταν όλα έτοιμα το μεσημέρι. Εκείνος είχεπάει να δει τους γονείς του και για να μη βγω καικαθυστερήσω τις δουλειές μου, του ζήτησα ναψωνίσει ορισμένα πράγματα που είχαμε ανάγκη.Όταν γύρισε δεν έφερε τίποτα, παρά μόνο μπύ-ρες. Ετοιμαστήκαμε να φάμε κι ήταν όλο νεύρα.Δοκίμασε και άρχισε να με βρίζει πως δεν αξίζωσαν νοικοκυρά και σαν μαγείρισσα, πως είμαι αδιά-φορη. Ήμουν γυρισμένη στο νεροχύτη, δεν είχαπρολάβει να καθίσω, όταν μου εκσφενδόνισε τοπιάτο στην πλάτη. Τρόμαξα, θύμωσα και το μόνοπου θυμάμαι είναι να βρίσκομαι κατάχαμα, εκείνοςαπό πάνω μου, με είχε πιάσει από τα μαλλιά καιμου χτυπούσε το κεφάλι στο πάτωμα. Από κει καιπέρα δε θυμάμαι πολλά πράγματα, μόνο… Δενξέρω πόσες ώρες είχαν περάσει. Είχε σκοτεινιά-σει. Δεν είχα τη δύναμη να σηκωθώ. Όλες αυτέςτις ώρες ήμουν ξαπλωμένη στο πάτωμα της κου-ζίνας. Σύρθηκα με όση δύναμη είχα και πλησίασαστο τηλέφωνο. Δεν ήξερα ποιον να πάρω. Εκείνοςδεν ήταν στο σπίτι. Το κεφάλι μου πονούσε φρι-

112


χτά. Προσπαθούσα να σκεφτώ, όταν χτύπησε τοτηλέφωνο. Ήταν η Ειρήνη. Εκείνες τις μέρες είχεέρθει από την Αμερική για ολιγοήμερες διακοπές.Μόλις με άκουσε, έτρεξε αμέσως. Με μεγάλη δυ-σκολία της άνοιξα. Κάλεσε αμέσως γιατρό, στονοποίο δεν είπα την αλήθεια. Φαντάζομαι ότι δεχρειαζόταν να πω και τίποτα. Την ώρα που ο για-τρός ήταν έτοιμος να φύγει, παρουσιάστηκε ο Βί-κτορας, σαν να μη συνέβαινε τίποτα. Η Ειρήνημου είπε μετά από καιρό, πως ο γιατρός τονέπιασε και του είπε πως θα μπορούσε να με είχεσκοτώσει. Και ξέρεις ποια ήταν η απάντησή του;»

Ο Φοίβος την κοιτούσε με μάτια έτοιμα να πε-ταχτούν από τις κόγχες τους.

«“Δεν τη σκότωσα, όμως!...” Μάλιστα, αυτήήταν η απάντησή του. Βέβαια, όλο το βράδυ ήτανγονατιστός πλάι στο κρεβάτι και μου ζητούσεσυγγνώμη και προσπαθούσε να με πείσει πως εγώέφταιγα που έφτασε σ’ αυτό το σημείο, πως εγώεξώθησα τα πράγματα, μου υποσχέθηκε πως δεθα απλώσει ξανά χέρι πάνω μου, έκλαιγε, μουέλεγε πως με αγαπάει πολύ και πως αν με χάσειποτέ, θα βάλει τέλος στη ζωή του…»

Η Κρινιώ τρέμει σύγκορμη. Η ανάσα της γίνε-ται βαριά και με βήματα αργά, πλησιάζει στο πα-ράθυρο. Ανάβει τσιγάρο και αφήνει το βλέμμα τηςνα περιπλανηθεί στο πάρκο, απέναντι στο σπίτι.Ο Φοίβος σηκώνεται, την πλησιάζει με ένα ποτήρινερό στο χέρι.

«Έλα, πιες το, καλό θα σου κάνει. Και μην τασκέφτεσαι πια. Τελείωσαν.»

113


«Όχι, Φοίβο, δεν τελείωσαν…» και του δείχνειτο φρέσκο σημάδι στο βραχίονά της. «Αυτό είναιτο τελευταίο λάφυρο από το γάμο μου. Τώρα τε-λείωσαν.»

Ο Φοίβος στέκεται πλάι της και της χαϊδεύειτα μαλλιά. Πόσο θέλει να τη σφίξει στην αγκαλιάτου, να την προστατέψει, όχι μόνο από το Βίκτο-ρα, αλλά κι από όποιον σκεφτεί να της κάνει κακό.Εκείνη τον κοιτάζει μ’ ευγνωμοσύνη και νοιώθειτην ανάγκη να κουρνιάσει στην αγκαλιά του…, μαόχι, απομακρύνεται και κάθεται κουλουριασμένηστην καρέκλα.

«Οι γονείς σου ξέρουν τώρα, τουλάχιστον; Ξέ-ρουν ότι χώρισες;» την πλησιάζει ο Φοίβος.

«Ναι, το ξέρουν. Όμως, χωρίς λεπτομέρειες.»«Και δε σε ρώτησαν; Δεν επέμειναν;»«Ο πατέρας μου είπε πως θα βρίσκονται και οι

δύο στο πλευρό μου. Ναι, έβλεπαν και είχαν κα-ταλάβει πως δεν ήμουν καθόλου, μα καθόλου ευ-τυχισμένη. Από εκείνο το περιστατικό χρειάστηκενα φορέσω για ένα τετράμηνο ορθοπεδικό κολάρο–είχα μετατόπιση πρώτου και πέμπτου αυχενικούσπονδύλου- και είπαμε πως είχα πέσει από τησκάλα, προσπαθώντας να ξεκρεμάσω τις κουρτί-νες. Φυσικά και δεν το πίστεψαν. Αλλά με το τε-λευταίο τούτο περιστατικό, όταν έπεσα στην αγ-καλιά τους με κλάματα, μου είπαν πως δεν έχωνα φοβηθώ τίποτα πια… Γι’ αυτό βγάζω το συμπέ-ρασμα πως, ναι, είχαν υποψιαστεί το μέγεθος τηςδυστυχίας μου.»

«Εκείνο που δεν μπορώ να καταλάβω, και συγ-

114


χώρεσέ με γι’ αυτό, γιατί έμενες μαζί του; Πί-στευες, πράγματι, ότι σ’ αγαπούσε και πως θ’ άλ-λαζε;»

«Όχι, Φοίβο μου, όχι. Και έχεις δίκιο να μηνκαταλαβαίνεις. Ο λόγος που έμενα, ήταν ο φόβος.Είχε φωλιάσει μέσα μου σαν το σαράκι. Κι όσοπερνούσε ο καιρός, τόσο δυνάμωνε. Με απει-λούσε, σε καταστάσεις έντασης, πως θα με σκο-τώσει, πως θα κάνει κακό στους γονείς μου… Κιόταν υπήρχε η περίοδος της ηρεμίας, ανάμεσασε λόγια αγάπης, μου έλεγε πως αν ποτέ τον χω-ρίσω, θα με σκοτώσει και μετά θ’ αυτοκτονήσει.Πως δεν είχε νόημα η ζωή του μακριά μου… Φό-βος, Φοίβο, φόβος…»

Ο Φοίβος προσπαθεί από το φως του δρόμουνα δει το πρόσωπό της. Η Κρινιώ μένει σιωπηλή.Μόλις που ακούγεται η ανάσα της. Λες και πάλευεμε κάποιο φάντασμα. Θέλει τόσο πολύ να τη σφίξειεπάνω του, όπως έκανε η γιαγια-Χαρένια ότανεκείνος, μικρούλης ακόμα, φοβόταν…

«Τι περίμενες, ότι θα έκλαιγα;» σπάει τη σιωπήτης. «Έχω πάψει να κλαίω εδώ και καιρό…» ακού-στηκε να λέει.

«Τότε φρόντισε και μην αφήσεις πια κανέναννα σου φερθεί άσχημα. Δεν το αξίζεις. Αυτό πι-στεύω… ναι, δεν ταιριάζει να σε κακομεταχειρί-ζονται.»

«Ίσως είναι αυτός ο λόγος που πικραίνομαι,που θυμώνω και αναρωτιέμαι: πώς έγινε και άφησανα με ταπεινώνει τόσο…»

«Κορίτσι μου,» της πιάνει τα χέρια και την

115


κοιτά κατάματα, «από δω και πέρα δε θα σου τοεπιτρέψω κι εγώ, να φερθείς τόσο άδικα στονεαυτό σου και απαιτώ να μου υποσχεθείς, πωςάλλη φορά δε θα πεις ότι δεν πιστεύεις στηναγάπη. Χωρίς αγάπη, ζωή δεν υπάρχει. Να κρα-τήσεις ό,τι καλό έζησες μ’ αυτόν τον άνθρωπο,όπως και μ’ εκείνους που θα ζήσεις στο δρόμοτης ζωής, χωρίς ν’ αφήσεις κανέναν να πειράξειτρίχα από τα μαλλιά σου.»

«Θα προσπαθήσω…, μόνο αυτό μπορώ να υπο-σχεθώ. Θα προσπαθήσω…» και ελευθερώνει τα χέ-ρια της από το άγγιγμά του.

«Καταλαβαίνω, το καταλαβαίνω, ότι δεν εξαρ-τάται απ’ τον καθένα μας…»

Για αρκετή ώρα δε λένε λέξη. Εκείνος υποφέ-ρει που δεν μπορεί ν’ αλλάξει θέμα κι εκείνη νιώθειτόσο παρηγορημένη κοντά του, σαν να είναι ο μό-νος άνθρωπος που μπορεί να διώξει τους εφιάλτεςτης.

«Ξέρεις πως όπου να ’ναι ξημερώνει;» λέει οΦοίβος σε λίγο, όταν βλέπει ότι η ώρα έχει περά-σει.

«Όχι, δα…», διαμαρτύρεται η Κρινιώ.«Στο Λονδίνο ξημερώνει νωρίς και βραδιάζει

αργά.»Τότε εκείνη πλησιάζει στο παράθυρο και σκύ-

βει απότομα κατά έξω.«Σιγά, θα πέσεις…»«Όχι, όχι, πετώ απ’ το παράθυρο όλες τις στε-

νοχώριες μου. Έλα κι εσύ να κάνεις το ίδιο…»Ο Φοίβος δε σαλεύει, μόνο την παρακολουθεί

116


προσεκτικά. Εκείνη δείχνει χαρούμενη που βλέπειτο ξημέρωμα. Μετά πλησιάζει στη συρόμενηπόρτα της κουζίνας.

«Ας το διαλύσουμε, σε λίγες ώρες θα πρέπεινα σηκωθείς για δουλειά…» του λέει ψιθυριστά.

«Εσύ τι θα κάνεις;»«Ό,τι κι εσύ…» και ακροπατώντας προχωρεί

στη σκάλα και εξαφανίζεται πίσω από την πόρτατης.

117


118


(VI)

Ο ΦΟΙΒΟΣ ανοίγει τα μάτια του, βλέπει πως ηώρα έχει πάει οκτώ. Ετοιμάζεται στα γρήγορα καιπλησιάζει στο δωμάτιο της Κρινιώς, κρατώνταςμια τηλεφωνική συσκευή. Χτυπά σίγουρος πωςεκείνη θα κοιμάται, μα η πόρτα ανοίγει αμέσως.

«Καλημέρα, σε ξύπνησα;»«Καθόμουν στο παράθυρο.»«Δεν κοιμήθηκες καθόλου;»«Προσπάθησα, δεν τα κατάφερα κι αποφάσισα

να ζήσω το ξημέρωμα στο Λονδίνο, που έχει πα-ράξενη γοητεία. Τόσο ήρεμο και αινιγματικό πουείναι…»

Την ίδια στιγμή πλησιάζει και ο Μάριος.«Καλημέρα, Κρινιώ, κοιμήθηκες καλά;» ρώτησε

και παίρνοντας τη συσκευή από τα χέρια του Φοί-βου που την κρατούσε σαν αποξεχασμένος, τηνέδωσε στην Κρινιώ, λέγοντας πως δίπλα στο κρε-βάτι της υπάρχει πρίζα και πρόσθεσε:

«Φοβάμαι πως έχουμε αργήσει, πάμε, Φοίβο,έλα, πάμε.»

119

«Προσπάθησε να κοιμηθείς και το μεσημέρικατέβα στην κουζίνα να κάνεις παρέα και στηνκυρία Άννα και να φας λιγάκι» έλεγε ο Φοίβος,καθώς ακολουθούσε το Μάριο.

«Καλά, μπαμπά μου, μην ανησυχείς, θα κάνωό,τι με συμβουλεύεις. Μα πήγαινε τώρα στο καλόκαι καλή δουλειά να ’χεις.»

Εκείνο το «μπαμπά μου» και με το ύφος πουτο πρόφερε η Κρινιώ, άρεσε στο Φοίβο και όλοτο πρωινό, δουλεύοντας, θα το έχει στο νου του.

Στην κουζίνα ο Φοίβος καλημερίζει τη σπιτο-νοικοκυρά και της ζητά να έχει το νου της στηνΚρινιώ.

«Έννοια σου, παλικάρι μου, έννοια σου. Πη-γαίνετε τώρα στην ευχή της Παναγίας κι έννοιασας.»

Ο Φοίβος, πλησιάζοντας στο αυτοκίνητο κον-τοστέκεται, ανασηκώνει το κεφάλι, κοιτάζει ψηλάστο παράθυρο. Η Κρινιώ είναι εκεί και μόλις τονβλέπει, τον χαιρετά πρόθυμα με τα δυο της χέ-ρια.

*

Ο ΜΑΡΙΟΣ σκάει από περιέργεια, θέλει να μά-θει τι συμβαίνει με αυτούς τους δύο που φαίνονταιξετρελαμένοι και πιο πολύ ο φίλος του. Δε βλέπειτην ώρα να βρεθούν μόνοι.

«Λέγε… Τι έγινε;» τον ρωτά με αγωνία μόλιςαπομακρύνονται.

«Τι εννοείς;» απορεί ο Φοίβος και είναι φανερό

120


πως θέλει να ξεφύγει.«Πρόσεξε, κακομοίρη μου. Είσαι αρκετά μπλεγ-

μένος για να δημιουργήσεις κι άλλη κατάσταση.Στ’ αλήθεια γνώρισες την Κρινιώ στο αεροπλάνοή μήπως είναι κάποια καινούρια ιστορία απ’ τηνΑθήνα; Γιατί, σαν περίεργο μου φαίνεται αυτό τουπερβολικό ενδιαφέρον σου, που μόνο σ’ ένανερωτευμένο δικαιολογείται.»

«Έλα, βρε Μάριε. Άσε το δούλεμα. Δεν είχακανένα λόγο να σκαρφιστώ ένα τέτοιο παραμύθι.Όλα έγιναν όπως σου τα είπα χθες.»

«Κι όμως. Μου δίνεις την εντύπωση πως γνω-ρίζεστε από καιρό.»

«Λάθος. Μέχρι χθες δεν ήξερα την ύπαρξήτης…»

Και άρχισε να εξιστορεί με κάθε λεπτομέρειαόσα έγιναν.

«Και πόσον καιρό θα μείνει;»«Φεύγει την Τετάρτη. Έχει κλείσει θέση με το

απογευματινό δρομολόγιο, όπως είχαν συνεννοη-θεί με τη φίλη της την Ειρήνη. Εκείνη θα έφευγετο πρωί για Τόκιο και η Κρινιώ είχε βρει θέση μετο απογευματινό της Ολυμπιακής για Αθήνα.»

«Πάντως, πρέπει να ομολογήσω ότι είναι ευ-χάριστη, όσο κι αν δεν καταλαβαίνω πώς δέχτηκενα μείνει με δυο άγνωστους άνδρες.»

«Και τι να έκανε. Δεν είχε άλλη επιλογή. Ήθελενα μείνει στο αεροδρόμιο μέχρι να βρει θέση πριντην Τετάρτη. Κι όπως ξέρεις, τα δρομολόγια είναιγεμάτα. Κι αυτή τη θέση, τόσο για να έρθει, όσοκαι για να επιστρέψει, της τη βρήκε ένας συμμα-

121


θητής της που δουλεύει στο Ελληνικό.»«Ωστόσο, επιμένω, πώς δέχτηκε να τη φιλοξε-

νήσουν δύο άγνωστοι… εργένηδες…»«Αυτό, ναι, το σκέφτηκα κι εγώ, μου έκανε εν-

τύπωση, μα πάλι δε φαίνεται και γυναίκα εύκολη.Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω. Τη νύχτα δεν είχαύπνο και κατέβηκα στην κουζίνα να πιω κάτι. Τηβρήκα εκεί και πιάσαμε κουβέντα. Ήρθαν στιγμέςπου ήθελα να την πάρω στην αγκαλιά μου. Κάτι,όμως, στη στάση της, με κράτησε. Είναι ωραίοςάνθρωπος, ταλαιπωρημένος, αλλά με χιούμορ,εξυπνάδα, ευαισθησία…»

«Και όμορφη…» είπε ο Μάριος με νόημα καιπρόσθεσε. «Ξέρεις πόσα χρόνια έχω να σε δωέτσι ευάλωτο; Θέλω να πω, χαρούμενο, ξέγνοι-αστο… Αλήθεια, πες μου, με τη Δέσποινα πώς ταπάτε; Εξακολουθεί να κάνει σκηνές ζήλιας;»

Δεν προλαβαίνει ο Φοίβος να απαντήσει και οΜάριος ξεσπά σε γέλια.

«Ξέρεις τι σκέφτηκα; Φαντάζεσαι να σου κάνειέκπληξη και να τη δεις μπροστά σου, μόλις φτά-σουμε στο αεροδρόμιο;»

«Δεν αφήνεις αυτά τ’ αστεία;» λέει με φωνήανήσυχη ο Φοίβος.

«Μην πεις πως βλέπεις την Κρινιώ μόνο φιλικά,γιατί δε θα σε πιστέψω. Από χθες μου θύμισεςτον παλιό, ευαίσθητο Φοίβο.»

«Ίσως έχεις δίκιο. Ναι, νιώθω περίεργα, όμορ-φα, σαν νεαρούλης. Και είναι αλήθεια αυτό πουείπες. Πραγματικά, δεν τη βλέπω μόνο φιλικά,ούτε όμως και πονηρά. Νιώθω τρυφερότητα και

122


θά ’λεγα, διαφορετικά από τη Δέσποινα και ακούωευχάριστα την κάθε σκέψη της. Το πιστεύεις πωςκουβεντιάζαμε ως το χάραμα;»

«Έλα τώρα, Φοίβο, οι δυο μας μιλάμε. Μη μουτα στρίβεις.»

«Με κάνεις να θυμώσω. Όταν λέω κάτι, αυτόείναι. Τόσα χρόνια σου έχω κρύψει τίποτα; Γιατίνα το κάνω τώρα;»

«Ξέρω κι εγώ; Ίσως καταλαβαίνεις πόσο άδικοείναι να πληγώσεις την Κρινιώ.»

«Βλέπω αυτοδιορίστηκες κηδεμόνας της…»λέει πειραγμένος ο Φοίβος.

«Γιατί όχι; Μήπως έχει προστάτη; Και ποιοςείναι, παρακαλώ;»

«Εγώ, φυσικά!» λέει ο Φοίβος και βγαίνει απότο αυτοκίνητο, καθώς έχουν φτάσει πια στο χώροτου αεροδρομίου.

*

ΤΑ ΡΟΛΟΓΙΑ στο Heathrow δείχνουν δώδεκαμεσημέρι. Είναι η ώρα που η πρωινή βάρδια στηντεχνική διεύθυνση κάνει διάλειμμα.

Ο Φοίβος ανεβαίνει βιαστικά στο γραφείο, πιά-νει το ακουστικό του τηλεφώνου και σχηματίζειέναν αριθμό. Με ανακούφιση ακούει τη φωνή τηςΚρινιώς να απαντά νυσταγμένα.

«Μιλάτε με Αθήνα, παρακαλώ…» λέει εκείνος,ενώ παραλλάζει κάπως τη φωνή του.

«Ποιος είναι;» ρωτά η Κρινιώ ανήσυχα, σχεδόντρομαγμένη.

123


«Εγώ, εγώ, αστειεύτηκα…» που κατάλαβε τηνγκάφα του. «Συγνώμη αν σε τρόμαξα. Πες μου,κοιμήθηκες; Είσαι εντάξει;»

«Ναι, αλλά δεν ξέρω ποιος είναι.»«Ο Φοίβος, βέβαια, ο Φοίβος είμαι, ποιος άλ-

λος…»«Είπες ότι μιλάς από Αθήνα και μπερδεύτηκα…

Είναι κι ο Μάριος μαζί σου;»«Όχι. Μόνος είμαι. Μήπως σε ξύπνησα;»«Ναι…»«Λυπάμαι.»«Όχι, όχι. Έπρεπε να ξυπνήσω.»«Έχουμε διάλειμμα κι ανέβηκα στο γραφείο να

μιλήσουμε. Δε μου λες; Σκέφτηκες καθόλου αυτάπου λέγαμε τη νύχτα;»

«Όχι, αφού κοιμόμουν. Όμως υποσυνείδητα…,νομίζω, ναι.»

«Σε δυο ώρες θα σχολάσω, αλλά ο Μάριος θαέρθει εδώ και το απόγεμα. Θα δουλέψει ως τιςδέκα το βράδυ.»

«Ωραία.»«Τώρα, σ’ αφήνω. Κατέβα στην κυρία Άννα να

φας. Μη διστάζεις, σύμφωνοι;»Ο Φοίβος κλείνει το τηλέφωνο και μένει σαν

εκστατικός. Νιώθει γλυκιά ανατριχίλα, που για λί-γες στιγμές τον κρατά ακίνητο…, ώσπου συνέρχε-ται και αρχίζει να αναρωτιέται, καθώς απλώνεταισε μια καρέκλα.

«Δεν είμαι στα καλά μου. Λες και είναι τοπρώτο μου κορίτσι. Το πρώτο καρδιοχτύπι. Ούτετότε, με τη Μαργαρίτα, θυμάμαι να ένοιωθα έτσι…

124


Πώς έγινε και με ταρακούνησε τόσο πολύ και μουζωντάνεψε ναρκωμένα αισθήματα που έκρυβααπό καιρό…»

Πίνει λίγο καφέ, σηκώνει πάλι το ακουστικό καισχηματίζει τον αριθμό της Μαργαρίτας.

«Καλημέρα. Τι κάνετε;»«Μια χαρά. Εσύ πώς περνάς;»«Είμαι στη δουλειά.»«Θέλεις το Μιλτιάδη;»«Ναι, ναι, είναι εκεί;»«Μπαμπά μου!» ακούγεται αμέσως η παιδική

φωνή.«Έλα, αγόρι μου, τι κάνεις;»«Είμαι καλά κι ετοιμαζόμαστε με τη μαμά να

φύγουμε για την Κέρκυρα.»«Μπράβο. Να είσαι καλό παιδί. Κι όταν γυρίσω,

θα έχω αποφασίσει πού θα πάμε οι δυο μας. Σύμ-φωνοι;»

Μετά σχημάτισε τον αριθμό της Δέσποινας.Εκείνη άρχισε αμέσως τα παράπονα.

«Γιατί άργησες να με πάρεις;»«Βρε Δεσποινάκι, αργήσαμε να ξυπνήσουμε

και μετά πέσαμε στη δουλειά. Τώρα έχω διάλειμμακαι σε πήρα αμέσως.»

«Αυτά είναι δικαιολογίες.»«Σε παρακαλώ, μην αρχίσεις πάλι…» και προ-

σπάθησε να την ηρεμήσει όσο γινόταν.

*

ΟΤΑΝ Ο ΦΟΙΒΟΣ και ο Μάριος φτάνουν στο

125


σπίτι η ώρα κοντεύει πέντε. Βλέπουν την Κρινιώστο παράθυρο του δωματίου της να τους καλω-σορίζει με ένα ακαταμάχητο χαμόγελο.

«Είσαι έτοιμη;» τη ρωτά ο Φοίβος που ανέβηκεσαν σίφουνας τη σκάλα.

«Ναι…» απαντά εκείνη απορημένη από το ύφοςτου.

«Δεν ξανακοιμήθηκες μετά το τηλεφώνημάμου;» και προσέχει αμέσως το φροντισμένο δω-μάτιο που μοσχοβολά από την κολόνια της.

«Όχι, διάβασα και απόλαυσα το Λονδίνο απ’το παράθυρο. Δίκιο έχουν να λένε πως είναιμουντό. Όμως, υπάρχει ένας ρομαντισμός, απότην ανημπόρια του ήλιου ν’ απλώνει ζωντανό φωςστην πόλη.»

«Δε μου κάνει εντύπωση που στο καθετί βρί-σκεις και τη θετική πλευρά. Τι λες, πάμε τώρακάτω; Μας περιμένουν» και της ανοίγει ιπποτικάτην πόρτα.

Η Κρινιώ γέλασε, υποκλίθηκε με τη σειρά τηςκαι κατέβηκαν.

«Καλώς τους!» λέει η κυρία Άννα που έχει σερ-βίρει μια υπέροχη μακαρονάδα. «Ελάτε, ελάτε.Είναι ευλογία ένα γεμάτο τραπέζι.»

«Ευχαριστούμε…» απαντά η Κρινιώ και τηβοηθά στο καθετί.

Τρώγοντας, κουβεντιάζουν. Είναι και ο Γιώρ-γος, ο μικρότερος γιος της. Όταν τελειώνουν τοφαγητό, οι άντρες πίνουν καφέ και οι δυο γυναίκεςσυμμαζεύουν την κουζίνα.

«Κρινιώ, ετοιμάσου για μια βόλτα» λέει ο Φοί-

126


βος κάποια στιγμή. «Θα πάμε να γνωρίσεις τοΛονδίνο.»

«Δε θέλεις να κοιμηθείς λίγο, να ξεκουρα-στείς;» τον ρωτά εκείνη.

«Θ’ ανέβω να πλυθώ, ν’ αλλάξω και θα είμαιμια χαρά. Εσύ, Μάριε, τι ώρα θα φύγεις;»

«Μόλις τελειώσω τον καφέ μου.»«Ωραία. Γιώργο, σε πόση ώρα φεύγουμε;»«Έχουμε ένα τέταρτο στη διάθεσή μας.»«Τρέχω να ετοιμαστώ.»

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ κάθεται στη θέση του συνοδηγούκαι η Κρινιώ στο πίσω κάθισμα. Κάθε λίγο εκείνοςγυρίζει και της χαμογελά. Τη βλέπει που παρατη-ρεί το καθετί και το σχολιάζει. Λέει πόσο της αρέ-σουν τα δέντρα στους καθαρούς δρόμους, τι εν-τύπωση της κάνουν τα πάρκα και τα άλση πουυπάρχουν σε κάθε γειτονιά. Τίποτα δε θυμίζει τηνΚρινιώ της βραδιάς που πέρασε. Απολαμβάνει καιγεύεται το καθετί.

«Ας ήταν έτσι και η Αθήνα μας…» καταλήγει.Κάποια στιγμή φτάνουν στο ξενοδοχείο που

εργάζεται ο Γιώργος και τους εφοδιάζει με έναχάρτη της πόλης. Τους λέει, επίσης, για το λεω-φορείο που πρέπει να πάρουν για να γυρίσουνσπίτι.

Η Κρινιώ περπατά πλάι στο Φοίβο και απολαμ-βάνει οτιδήποτε αγγίζει η προσεκτική ματιά της.Προχωρούν σε ωραίο δεντροφυτεμένο φαρδύ

127


δρόμο και ο ενθουσιασμός ζωγραφίζεται στο πρό-σωπό της.

«Το Λονδίνο είναι σαν να το βλέπεις μέσα απόθολά γυαλιά. Είναι πόλη με γοητεία…» σχολιάζειμε μάτια ορθάνοιχτα και πλατύ χαμόγελο πουαστράφτει.

Ο Φοίβος ενθουσιάζεται με τις αντιδράσειςτης και κάποια στιγμή που πρέπει να διασχίσουντο δρόμο, την πιάνει από το χέρι. Προχωρούν, συ-ζητούν και δεν αργούν να φτάσουν στην περι-βόητη Oxford Street. Σταματούν στις βιτρίνες καιχαζεύουν αχόρταγα.

«Σ’ αρέσει αυτό;» τη ρωτά στη βιτρίνα μεγά-λου καταστήματος με αντρικά ρούχα και της δεί-χνει ένα κοστούμι.

«Ναι, είναι όμορφο…»«Πέρσι αγόρασα ένα τέτοιο, μα δεν το φόρεσα

ακόμη. Νιώθω πιο άνετα με σπορ ρούχα.»«Κι εγώ το ίδιο. Δε μ’ αρέσει το στημένο ντύ-

σιμο. Προτιμώ το άνετο, εκείνο που το φοράς καιδε σε φορά.»

Περπατούν και απολαμβάνουν τη βόλτα τουςανάμεσα στα νεοκλασικά κτίρια που τα περιβάλ-λουν μικρές ή μεγάλες πλατείες με σιντριβάνια,γκαζόν και φροντισμένα λουλούδια.

Τίποτα δε θυμίζει τη μεγάλη πυρκαγιά του1665 που είχε καταστρέψει την πόλη, όπως καιτο βομβαρδισμό του 1940, όταν τα γερμανικά αε-ροπλάνα άδειαζαν βλήματα πάνω από το λιμάνιτου Λονδίνου.

Στο βάθος είδαν να ορθώνεται και η γκρίζα

128


κολόνα από γρανίτη, που στην κορυφή της στέ-κεται το άγαλμα του ναύαρχου Νέλσον και μοιάζεινα παρακολουθεί ολόκληρη την πόλη.

Το Λονδίνο, όπως λέει ο Δόκτωρ Γουάτσον,μόνον ο Σέρλοκ Χολμς το ξέρει «όπως ξέρει τηντσέπη του». Έχει περίπλοκη ρυμοτομία. Οι δρόμοι,τα πάρκα, οι παράδρομοι, έχουν κρατήσει τοόνομά τους από παλιά και η αρίθμηση δεν έχειλογική συνέπεια. Εύκολα χάνεται κανείς, όταν πε-ριφέρεται και απολαμβάνει αυτή την εντυπωσιακήμεγαλούπολη.

Ο Φοίβος έχει αφήσει το χέρι της Κρινιώς καιόταν εκείνη σε κάποια στιγμή το αναζήτησε, νιώ-θει να τον διαπερνά ρίγος.

«Εδώ αριστερά είναι το Σόχο. Θέλεις ναπάμε;» τη ρώτησε.

«Ναι!…»Περνούν μέσα από στενά, ρωτώντας τους πε-

ραστικούς αν προχωρούν σωστά και κάθε τόσοσταματούν σε ωραίες βιτρίνες.

«Μ’ αρέσει η εποχή που οι γυναίκες φορούσανζαρτιέρες και καλτσοδέτες! Είχαν περισσότερηθηλυκότητα…» λέει ο Φοίβος.

«Ναι, έχεις δίκιο, αλλά καμιά φορά και το “αγο-ρίστικο” ντύσιμο, μπορεί να βγάλει πολύ θηλυκό-τητα» είπε με ύφος παιχνιδιάρικο η Κρινιώ καιαυτό τη δείχνει σαν παιδούλα.

Προχωρούν πιασμένοι χέρι-χέρι, αλλά μόλιςβρίσκονται μπρος σε ένα ινδικό μαγαζί η Κρινιώορμά μέσα. Θαυμάζει ό,τι βλέπει. Κοιτάζει ολό-γυρα και σταματά σε μια βιτρίνα που είναι γεμάτη

129


με εξωτικά στολίδια: βραχιόλια, σκουλαρίκια, πε-ριδέραια από πολύχρωμες χάντρες.

«Πόσο έχουν τα βραχιόλια;» ρωτά την όμορφηΙνδή νεαρή πωλήτρια, καθώς τα περνά στο χέριτης και το κουνά να κουδουνίσουν.

Ο Φοίβος στέκεται πίσω της και χαίρεται μετις αντιδράσεις της. Η ματιά του πέφτει στα σκου-λαρίκια και ειδικά σε ένα ζευγάρι.

«Να, κοίταξε εκείνα εκεί!» της λέει. «Σου αρέ-σουν; Αυτά που παριστάνουν κεφάλι Ασιάτισσας…Δες τι όμορφα που είναι…»

«Ναι, ναι, έχεις δίκιο, είναι πολύ ωραία!» συμ-φωνεί η Κρινιώ.

«Φόρεσέ τα…»Εκείνη τα περνά προσεκτικά στα αυτιά της και

ρωτά πώς είναι.«Πολύ όμορφα. Σαν να τα ’χουν φτιάξει ακρι-

βώς για σένα! Σου πηγαίνουν πολύ!»«Για να δω…» και κοιτάζεται στον καθρέφτη

που της δίνει η πωλήτρια. «Έχεις δίκιο, ναι, μουπάνε…, μου πάνε» λέει με παιδιάστικο ενθουσια-σμό. «Κουδουνίζουν κι αυτά! Βλέπεις; Το σκου-λαρίκι φορά σκουλαρίκια!» και γελά πολύ χαρού-μενη.

«Μην τα βγάλεις…» βιάζεται να πει ο Φοίβοςκαι ρωτά την Ινδή καλλονή πόσο κάνουν, ενώ ταυ-τόχρονα πληρώνει.

Η Κρινιώ σαστίζει, όμως, συνέρχεται αμέσωςκαι γελάει.

«Δέχομαι το δώρο, σ’ ευχαριστώ…» του λέει.«Σ’ ευχαριστώ πολύ.»

130


«Ο άντρας σας σάς αγαπάει πολύ» λέει η πω-λήτρια που παρακολουθεί διακριτικά τη σκηνή.«Διάλεξε αυτά που σας ταιριάζουν.»

Η Κρινιώ μένει άφωνη, ενώ στα μάγουλά τηςαπλώνεται βαθυκόκκινο χρώμα. Ο Φοίβος προ-σποιείται πως δεν πρόσεξε τη σκηνή.

«Πού θέλεις να πάμε τώρα;» τη ρωτά στορ-γικά, μόλις βγαίνουν από το μαγαζί.

«Όπου θέλεις εσύ. Δεν ξέρω το Λονδίνο…» καικαθώς δεν άργησε να ξεπεράσει την αμηχανίατης, ανασαλεύει συνέχεια το χέρι με τα βραχιόλιακαι γυρίζει δεξιά-αριστερά το κεφάλι της, να κου-δουνίζουν τα σκουλαρίκια.

Ανοίγουν τον οδηγό που τους είχε δώσει οΓιώργος, ο γιος της σπιτονοικοκυράς και προσπα-θούν να βρουν πού βρίσκονται.

«Λοιπόν. Εδώ πιο πάνω είναι το ΒρετανικόΜουσείο. Κάτω, αριστερά μας, η Εθνική Πινακο-θήκη, όπου είναι συγκεντρωμένες σημαντικές συλ-λογές από έργα Βρετανών ζωγράφων. Πιο πέραβρίσκεται η ξακουστή Trafalgar square με τοάγαλμα του Νέλσον και τα ανάκτορα του Buckin-gham. Πριν από τα ανάκτορα είναι το Mall, μιααρτηρία που οδηγεί κατευθείαν στα ανάκτορα καιξεκινά από την Αψίδα του Ναυαρχείου. Εδώ οοδηγός λέει πως αναγέρθηκε το 1910 για να τι-μήσουν τη βασίλισσα Βικτόρια. Αριστερά απλώ-νεται το Saint James Park, από τα ωραιότεραστολίδια της πόλης και πιο πέρα το περιβόητο BigBen. Θες να πάμε προς τα κει, κι αν είμαστε τυ-χεροί, ίσως δούμε την αλλαγή φρουράς με τους

131


έφιππους ή προτιμάς να περπατήσουμε κι όπουμας βγάλει;»

«Θα προτιμήσω το δεύτερο. Έτσι κι αλλιώς,αυτό το ταξίδι, όπως φάνηκε, το κουμαντάρει ητύχη…»

*

ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ αρκετά ως την Gro-svenor square, μια ορθογώνια πλατεία που χαρά-χτηκε το 1725. Ένα σιντριβάνι ξεπηδά στη μέσηκαι το φρουρούν δύο τεράστια μαρμάρινα λιον-τάρια. Ολόγυρα υψώνονται κτίρια με δείγματααπό τη γεωργιανή αρχιτεκτονική του 18ου αιώνα.

«Θ’ ανέβω να δαμάσω τα λιοντάρια!» λέει ηΚρινιώ και παρασύρει μαζί της το Φοίβο σε έναξέφρενο τρεχαλητό.

Κάποια στιγμή εκείνος τη γυρίζει έτσι και βρί-σκονται πρόσωπο με πρόσωπο. Καρφώνει τα μάτιατου στα δικά της, κλείνει με τις παλάμες του τοπρόσωπό της και σκύβει, σκύβει…, όσο που ταχείλη τους ακουμπούν, σμίγουν κι αποξεχνούν-ται…

«Οι μέρες τούτες στο Λονδίνο μας ανήκουν…»της ψιθυρίζει. «Ας τις ζήσουμε! Μην αφήσειςστιγμή να μας ξεφύγει…»

Η Κρινιώ χαμένη στην αγκαλιά του παραδίνεταισε ένα μαγευτικό όνειρο, όσο που κάποια στιγμήβλέπει μια χάρτινη βαρκούλα να πλέει στο σιντρι-βάνι και τότε τρέχει κατά κει, κρατώντας τον απ’το χέρι.

132


«Μια τέτοια βαρκούλα θέλω!» φωνάζει. «Ναμε πάει μακριά-μακριά και να πάρω μαζί μου αυτήτην ώρα!»

Κάθονται σε ένα πεζούλι σφιγμένοι κοντά-κοντά, παραδομένοι στην αναστάτωση της καρ-διάς τους…

Πρώτη συνέρχεται η Κρινιώ που σκύβει στοσιντριβάνι, γεμίζει τις χούφτες της νερό, τον πι-τσιλίζει και τρέχει μακριά. Ο Φοίβος συμμετέχει.Σηκώνεται, την κυνηγά, την πιάνει, την κλείνειστην αγκαλιά του και παραδίνονται σε δεύτερο,ατέλειωτο φιλί.

«Ας ήταν να βρέξει τώρα…» ψιθυρίζει η Κρινιώ.«Γιατί;»«Θέλω να κλάψει ο ουρανός για μένα.»«Δεν καταλαβαίνω… Πάντως, το μόνο που

μπορώ να σου υποσχεθώ, είναι πως όσες μέρεςμείνουμε εδώ, θα κάνω ό,τι μπορώ να μην πονέσειςκαθόλου, καθόλου…»

«Μη, σε παρακαλώ, δε θέλω να υποσχεθείς τί-ποτα…, τίποτα.»

«Ας πάμε σπίτι…» της ψιθυρίζει ο Φοίβος πνι-χτά.

Και βρέθηκαν αγκαλιασμένοι στη στάση, ναπεριμένουν το διώροφο λεωφορείο που δεν άρ-γησε να φανεί.

«Θέλεις να πάμε στον επάνω όροφο;»«Ναι!» απαντά εκείνη και με ένα σάλτο βρέθη-

καν να ανεβαίνουν τις σκάλες και να κάθονται στοπρώτο κάθισμα.

Το λεωφορείο ξεκινά με την Κρινιώ να κοιτάζει

133


κατά έξω και να κουνάει το χέρι, σαν να χαιρετάαγαπημένα πρόσωπα.

«Τι κάνεις;»«Χαιρετώ τη φύση, το πλήθος, το καθετί που

βλέπω και όσο ζήσω, θα θυμάμαι αυτές τις εικόνεςπου μου χάρισαν βαθιά συγκίνηση και απέραντηευτυχία…»

*

«ΕΙΣΑΙ Ο,ΤΙ πιο ωραίο μού ‘χει τύχει στη ζωήμου…» της ψιθυρίζει ο Φοίβος, καθώς φτάνουνστο δωμάτιό της και ασυγκράτητος την κλείνειστην πλατιά του αγκάλη.

Τη φιλά στα μαλλιά, στα μάτια, στα χείλη καινιώθει την καρδιά του να θρονιάζεται πλάι στηδική της που σπαρταρά και φτερουγίζει, όσο πουχαλαρώνει, χαλαρώνει και αφήνεται… Η Κρινιώ τυ-λίγει τα χέρια γύρω από το λαιμό του, γυρεύει δι-ψασμένα τα χείλη του και παραδίνεται σε μοναδικήμέθη… Είναι δύο κορμιά που συναντήθηκαν καιμαθαίνουν τη γλώσσα της ψυχής…

Κάποια στιγμή σφίγγει τα μάτια της, παλεύεινα κρατήσει ορμητικά δάκρυα.

«Τι έπαθες;» ρωτά ο Φοίβος τρυφερά και ανα-ζητά το βλέμμα της αναστατωμένος.

«Συγκίνηση… Νόμιζα πως είχε νεκρωθεί τοκορμί μου. Μα να, αναστήθηκε…»

Σφραγίζει τα χείλη της με τα δικά του επίμονα,και νιώθει να θεριεύει ο πόθος τους, όσο που πα-ρασύρονται σε δύνη, θύελλα απερίγραπτη…

134


(VII)

ΕΞΩ ΕΧΕΙ σκοτεινιάσει για καλά κι εκείνοι βρί-σκονται αγκαλιασμένοι. Με τα ακροδάχτυλά τηςχαϊδεύει το δασύτριχο στέρνο του, εκείνος ταμαλλιά της και η ώρα κυλά, κυλά…

Κάποια στιγμή της ψιθυρίζει πως όπου να ’ναιθα έρθει ο Μάριος. Τότε εκείνη τυλίγεται στο σεν-τόνι και εξαφανίζεται στο μπάνιο. Ο Φοίβος ση-κώνεται σκεπτικός, ενώ αναρωτιέται τι την έκανενα κλάψει.

«Αν δε θέλεις, δεν το κουβεντιάζουμε…» τηςλέει μετά από λίγο, καθώς στέκεται πίσω της,μπρος στον καθρέφτη και την παρακολουθεί νακαλλωπίζεται.

«Θα σου πω. Θέλω να σου το πω… Τα τελευ-ταία χρόνια είχα νεκρωθεί σαν γυναίκα. Κοιμόμουνκαι με ξύπνησες. Αυτός είναι ο λόγος που δενμπόρεσα να συγκρατήσω τα δάκρυα της λύτρω-σης…»

«Γλυκό μου κορίτσι…» ψιθυρίζει και τη σφίγγειπάνω του περίπαθα.

135

«Κάπου, πάει καιρός, διάβασα πως ο έρωταςείναι σαν τα φράγματα: αν αφήσεις μια χαραμάδααπ’ όπου μπορεί να περάσει έστω και μια κλωστήνερό, φτάνει η στιγμή που η δύναμη του νερούγίνεται ανεξέλεγκτη. Όπως ακριβώς ένιωσα. Είμαιτυχερή που σε γνώρισα, που μου χάρισες το εν-διαφέρον σου. Κι εσύ ξύπνησες αυτό που νόμιζαπως είχα χάσει.»

«Ο τυχερός είμαι εγώ, Κρινιώ μου. Εσύ πουμου φανέρωσες τη γνήσια ομορφιά και αυτό είναιό,τι καλύτερο μπορούσε να μου συμβεί.»

Τα χείλη τους ενώθηκαν πάλι, όσο που άκου-σαν χτύπημα στην πόρτα. Ο Φοίβος λέει «ναι»και επιμένει να την κρατά στην αγκαλιά του.

«Καλησπέρα!» χαιρετά ο Μάριος και μένει νατους κοιτάζει εμβρόντητος.

«Καλώς τον!» και επιμένει να τη σφίγγει σανπολύτιμο απόκτημα.

«Είστε έτοιμοι;» ρωτά ο Μάριος που φροντίζεινα κρύψει το ξάφνιασμά του. «Ο Βασίλης και ηΜίρνα μας περιμένουν.»

«Κατεβείτε εσείς κι έρχομαι…» απαντά η Κρι-νιώ, ενώ προσπαθεί να συνέλθει από το φέρσιμοτου κατακτητή.

*

Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ είναι κυπριακή ταβέρνα με νο-στιμιές και λιχουδιές από το πανέμορφο νησί τηςΑφροδίτης. Το τραπέζι που βρήκαν και κάθισανείναι γεμάτο από άδεια πιατάκια. Κουβεντιάζουν,

136


γελούν και πειράζει ο ένας τον άλλο.Σε πλαϊνό τραπέζι κάθεται ο Αντρίκος, ένας

νεαρός Κύπριος. Γρατζουνά την κιθάρα του καισιγοτραγουδά, παρασέρνοντας και την παρέα. ΟΒασίλης τον καλεί στο τραπέζι τους και όλοι μαζίαρχίζουν να τραγουδούν με πρώτη-πρώτη τηνΚρινιώ.

Κάθε πρωί που κίναγα να πάω στη δουλειά,φεύγανε τα πουλιά σαν ψαροκάικα…

Σάββατο κι απόβραδο κι ασετιλίνηστην Αριστοτέλους που γυρνάς…

…άλλος για Χίο τράβηξεκι άλλος για Μυτιλήνη…

Σ’ έβλεπα στα μάτια κι ήσουνα δικός μου,ταίρι μου παντοτινό…

«Μου λες τι συμβαίνει;» ψιθυρίζει κάποια στι-γμή ο Βασίλης στο Μάριο, κοιτάζοντας με απορίατο Φοίβο.

«Αν σου πω πως δεν ξέρω, θα με πιστέψεις;»«Πάντως, το φιλαράκι μας το βλέπω καλύτερα

από ποτέ. Έχει αλλάξει η έκφρασή του. Μοιάζειχαρούμενος, ανέμελος…»

«Ναι, ναι, αυτό το βλέπω κι εγώ. Και να σουπω, πολύ χαίρομαι. Καιρός ήταν. Αξίζει του Φοί-βου λίγη χαρά. Τη δικαιούται.»

«Με τη Δέσποινα χώρισαν;»«Όχι. Κι αυτό με ανησυχεί. Θέλω να του μι-

λήσω, να δω τι συμβαίνει.»«Δε χρειάζεται να τον ρωτήσεις. Φαίνεται και

137

με το παραπάνω πως ο Φοίβος είναι ερωτευμέ-νος.»

«Η Κρινιώ είναι η καλή μάγισσα που τον μετα-μόρφωσε. Αυτός που βλέπουμε δυο μέρες τώρα,είναι ο Φοίβος που ήξερα κάποτε, στα πρώτα μαςνιάτα.»

«Η Μίρνα είναι ενθουσιασμένη με την Κρινιώ.»«Είδες, μα την αλήθεια, μας έχει κερδίσει

όλους.»«Τι λέτε;» τους διακόπτει ο Φοίβος.«Τι άλλο να λέμε;» απαντά ο Βασίλης. «Συμ-

φωνούμε όλοι πως χωριό που φαίνεται, κολαούζοδε θέλει, όπως έλεγε ο πατέρας μου.»

«Δεν καταλαβαίνω…»«Καταλαβαίνεις και πολύ καλά. Μόνο ας στα-

ματήσουμε τώρα, γιατί έρχονται τα κορίτσια.»«Πολύ όμορφα είναι!» λέει η Κρινιώ, κοιτάζον-

τας γύρω τη διακόσμηση της ταβέρνας.«Ναι. Πράγματι…» συμπληρώνει η Μίρνα.«Τι σ’ αρέσει, κορίτσι μου;» ρωτά ο Φοίβος.

«Θέλω να ξέρω.»«Όλα μου αρέσουν, ακόμη και το μουντό Λον-

δίνο.»Η ώρα έχει φτάσει δύο μετά τα μεσάνυχτα,

όταν αποφασίζουν να φύγουν. Ο Λεωνίδας προ-σφέρει στην Κρινιώ ένα πήλινο καραφάκι.

«Αυτό είναι χειροποίητο. Μου επιτρέπεις;» είπεκαι την αγκαλιάζει. «Όποτε έρθεις ξανά στο Λον-δίνο, θα μας δώσεις μεγάλη χαρά να σε δούμε.»

«Οπωσδήποτε. Κι ευχαριστώ…»Στο δρόμο για το σπίτι, η Κρινιώ σιγομουρμού-

138


ριζε επίμονα ένα από τα τραγούδια που έλεγανστην ταβέρνα. Μόλις φτάνουν, ανεβαίνουν όσοπιο αθόρυβα μπορούν. Η κυρία Άννα κοιμάται.

«Καληνύχτα…» ψιθυρίζει ο Μάριος και χάνεταιστο δωμάτιό του.

Έμειναν μόνοι… Ο Φοίβος την πήρε αμέσωςαπό το χέρι με την πλάτη στην κλειστή πόρτα, τησφίγγει επάνω του και τη γεμίζει φιλιά… φιλιά,τρελά φιλιά.

«Πρέπει να κοιμηθείς…» ψιθύρισε εκείνη, ενώτον χαϊδεύει στους ώμους.

«Το ξέρω. Όμως, όλες αυτές τις ώρες δεν μπό-ρεσα να σου δώσω ούτε ένα φιλί, δε βλέπεις πόσουποφέρω;»

Ξεφεύγει από την αγκαλιά του και χώνεται στοδωμάτιό της. Την ακολουθεί έξαλλος και μουρ-μουρίζει ασυνάρτητα, κλείνοντας την πόρτα.

«Γιατί ήρθες ξαφνικά στη ζωή μου και μ’ έκα-νες να νιώθω σαν σχολιαρόπαιδο;»

«Φοίβο,» τον μαλώνει τρυφερά, «είσαι με τέσ-σερις ώρες ύπνο… μόνο.»

«Κι όμως, δε νυστάζω καθόλου. Λες κι έχω πά-ρει διεγερτικό…» λέει και την αγκαλιάζει.

«Τι είπες πως πήρες;»«Ζωή από σένα. Αυτό πήρα!…» και τη σηκώνει

παράφορα στα μπράτσα του, αρχίζει να τριγυρίζειστο δωμάτιο, όσο που την ακουμπά στο κρεβάτι…

*

ΤΟ ΠΡΩΙ τους βρήκε σφιχταγκαλιασμένους.Εκείνος νιώθει στο πρόσωπό του την ανάσα της

139


ήρεμη, απαλή κι εκείνο το χαμόγελο, ακόμα καιστον ύπνο της, του φάνηκε τόσο συναρπαστικό,που αποξεχάστηκε να την καμαρώνει.

«Κοιμήσου…» της ψιθυρίζει όταν ανοίγει ταμάτια της.

«Δεν κοιμόμουνα…» και σηκώνεται από το κρε-βάτι.

«Πού πας;»«Να φέρω καφέ» και σαν αερικό, μέσα στο μα-

κρύ νυχτικό της, ανοίγει την πόρτα και χάνεται.Το σ’ αγαπώ δεν το λέω σε κανένα,

μια ζωή το κρατάω για σένα…σιγοτραγουδά ο Φοίβος, απολαμβάνοντας το νερόπου αγκαλιάζει τόσο λυτρωτικά όλο του το σώμα.

«Αργείς;» ακούγεται σε λίγο η φωνή της απότο δωμάτιο.

«Τελειώνω… τελειώνω.»Μόλις βγαίνει με την πετσέτα περασμένη στη

μέση, βλέπει στο μικρό τραπέζι ένα δίσκο με δύοκούπες καφέ, φρυγανιές, βούτυρο, μαρμελάδακαι ένα κόκκινο λουλούδι.

«Πού τα βρήκες όλ’ αυτά;»«Με βοήθησε η κυρία Άννα!» απαντά χαρού-

μενη.Την παίρνει στην αγκαλιά του, φιλά τα μαλλιά

της, τα μάτια, τα χείλη, τα χέρια. Τη φιλά παντού,παντού, όσο εκείνη μένει κουλουριασμένη επάνωτου.

«Έλα, έλα, πιες τον καφέ σου, ο Μάριος είναιέτοιμος.»

«Τι θα κάνεις σήμερα;» τη ρωτά, καθώς ρουφά

140


μια γουλιά κι αρχίζει να ντύνεται.«Θα δω. Ο Γιώργος θα φύγει σε μια ώρα. Μπο-

ρεί να πάω μαζί του. Θέλω να δω το φημισμένοΒρετανικό Μουσείο. Έχω ακούσει, πως όποιοςεπισκεφθεί το Λονδίνο και δεν το δει, δε θα ’χειδει τίποτα. Κανένα μουσείο στον κόσμο δεν αξίζειόσο αυτό. Πάντως, δεν πρόκειται να μείνω σπίτι.Τι ώρα θα γυρίσετε;»

Εκείνη τη στιγμή ακούγεται χτύπημα στηνπόρτα και μπαίνει ο Μάριος με ένα φλιτζάνι στοχέρι.

«Καλημέρα, Φοίβο, πώς σου φάνηκε το πρωινόπου σου ετοίμασε η Κρινιώ;» ρωτά χαρούμενος.

«Τέλειο! Τέλειο…» και οι δυο φίλοι κοιτάχτηκανμε σημασία.

Σε λιγότερο από δέκα λεπτά ξεκινούν για τοαεροδρόμιο, ενώ η Κρινιώ τους ξεπροβοδίζει καιπάλι από το παράθυρο.

«Good morning London and have a nice day!»φωνάζει χαρούμενα.

«Τρελοκόριτσο…» ψελλίζει ο Φοίβος, πετώντάςτης ένα φιλί στον αέρα.

«Δε μου λες;» τον ρωτά ο Μάριος, όσο βάζειμπρος το αυτοκίνητο. «Ξέρει η Κρινιώ για τη Δέ-σποινα;»

«Ναι, αλλά όχι λεπτομέρειες. Δεν το βρήκααπαραίτητο.»

«Νομίζω, κάνεις λάθος.»«Γιατί;»«Μα έτσι την εξαπατάς.»«Όχι. Δεν την εξαπατώ» λέει και κοιτά μπρο-

141


στά του πεισματωμένος.«Κι όμως… Εκτός αν…» λέει ο Μάριος και σω-

παίνει.«Συμπλήρωσε, τι εννοείς μ’ αυτό το “εκτός

αν”…»«Εννοούσα, τι σκοπεύεις να κάνεις.»«Δεν ξέρω. Με τη Δέσποινα δεν πάει άλλο.

Έχω κουραστεί με τις ζήλιες της. Η μόνη φοράπου θα έχει δίκιο να ζηλέψει, είναι τώρα.»

«Δεν ξέρω, Φοίβο, όμως δε γίνεται να είσαικαι με τις δύο.»

«Το ξέρω, αλλά και δεν μπορώ να πικράνω τηνΚρινιώ.»

«Δε σε καταλαβαίνω, μα το Θεό.»«Ούτε εγώ ξέρω τι λέω. Απλά, δε θέλω να χα-

λάσω αυτές τις τρεις μέρες. Της ανήκουν. Βρέ-θηκε όπως βρέθηκε στο Λονδίνο, γνωριστήκαμεόπως γνωριστήκαμε κι από την πρώτη στιγμή τηςυποσχέθηκα να περάσει καλά. Και κάνω ό,τι μπορώγι’ αυτό. Της δίνω χαρά και μου την ανταποδίνει.Αυτό μας φτάνει.»

«Εγώ, όμως, επιμένω. Πρέπει να μάθει για τοδεσμό σου με τη Δέσποινα. Φαντάζεσαι πώς θανιώσει, αν το μάθει κατά λάθος;»

«Πώς δηλαδή;» τον κοιτά ξαφνιασμένος ο Φοί-βος.

«Απ’ ό,τι ξέρω, αύριο φεύγει. Τι θα της πεις;Δε θα συναντηθείτε στην Αθήνα; Δε θα την πάρειςένα τηλέφωνο; Κι αν τύχει να σε δει κάπου με τηΔέσποινα;»

«Γιατί βάζεις τέτοιες υποψίες; Η Δέσποινα κι

142


εγώ μένουμε στη Γλυφάδα και κείνη στο Παγ-κράτι. Πώς θα συναντηθούμε;»

«Ο διάολος έχει πολλά ποδάρια, έτσι δε λένε;»Στο μεταξύ έχουν φτάσει στο αεροδρόμιο. Ο

Φοίβος μπαίνει στο γραφείο και παίρνει τηλέφωνοτη Δέσποινα.

«Λέγετε…» ακούγεται η φωνή της νυσταγμένη.«Καλημέρα.»«Καλημέρα, αγάπη μου. Πού βρίσκεσαι;»«Στο αεροδρόμιο.»«Ήρθες;»«Όχι. Στο Heathrow είμαι. Τι κάνεις; Πώς πέ-

ρασες χθες;»«Πήγαμε με τη Βάσω, την ξαδέρφη μου, στον

κινηματογράφο και για φαγητό.»«Ωραία. Χαίρομαι.»«Εσύ; Πώς πέρασες εσύ χθες; Μου είχες πει

πως θα πήγαινες για ψώνια. Όμως, δεν πήρες κα-θόλου τηλέφωνο.»

«Ήμαστε με τα παιδιά, πήγαμε για φαγητό στοΛεωνίδα, αργήσαμε να γυρίσουμε κι έπεσα γιαύπνο κατακουρασμένος…» απολογήθηκε γεμάτοςενοχές.

«Αν θέλω το πιστεύω.»«Μην αρχίζεις, σε παρακαλώ, σε παρακαλώ.»«Εντάξει, δεν αρχίζω, μα και δεν ησυχάζω.»«Λοιπόν, σ’ αφήνω τώρα. Πρέπει να πάω για

δουλειά.»«Μου λείπεις, Φοίβο,… μου λείπεις.»«Κι εμένα. Σε φιλώ.»Κλείνει το τηλέφωνο και μένει ακίνητος. Δεν

143


μπορεί να πάρει ανάσα.«Γιατί αράδιασα τόσα ψέματα;» μονολογεί.

«Μήπως έχει δίκιο ο Μάριος; Μήπως πρέπει ναξεκαθαρίσω με τη Δέσποινα; Να μιλήσω στην Κρι-νιώ;» συλλογιέται και βηματίζει πέρα-δώθε στογραφείο. «Όχι. Όχι, δεν πρέπει. Θέλω αυτές οιμέρες να μείνουν αξέχαστες. Να μη νιώσει η Κρι-νιώ ούτε στιγμή άσχημα. Δεν έχει κανένα νόημανα μιλήσω τώρα, μια και δεν το ’κανα απ’ την αρχή.Κουβεντιάσαμε για χίλια δυο πράματα και δεν είπαλέξη για τη σχέση που έχω με τη Δέσποινα. Δενξέρω τι να κάνω… Εκείνο που έχει σημασία, είναιότι με την Κρινιώ περνάμε απίθανα. Και όπως λέειο Μάριος, κοντά της βρήκα τη νιότη μου, την ξε-γνοιασιά, που τόσο μου είχε λείψει τα τελευταίαχρόνια. Πώς να τα χαλάσω όλ’ αυτά; Φυσικά, δενείναι σωστό. Όμως, και δεν της έχω υποσχεθεί τί-ποτα, όπως κι εκείνη. Το μόνο σίγουρο αυτή τηστιγμή είναι ότι τη θέλω πολύ, τη νιώθω σαν τοάλλο μου μισό…»

144


(VIII)

«ΤΙ ΕΠΑΘΕΣ, κορίτσι μου;» ανησύχησε ο Φοί-βος το απόγεμα όταν γύρισαν με το Μάριο καιβρήκαν την Κρινιώ αναστατωμένη. «Γιατί κάθεσαιεδώ στην κουζίνα μονάχη; Τι σου συμβαίνει;»

«Είμαι πολύ θυμωμένη.»«Γιατί; Ποιος σε πείραξε;» απορεί και ο Μά-

ριος.«Πες μας, πού πήγες και ποιος σ’ έφερε σ’ αυ-

τήν την κατάσταση;»«Δε με πείραξε κανείς. Απλά, έχω θυμώσει μ’

αυτά που είδα.»«Έλα, πες τι έγινε, πού πήγες;»«Αφού φύγατε, η κυρία Άννα είπε ότι ο Γιώρ-

γος είχε χρόνο να με ξεναγήσει, αν ήθελα. Δέχ-θηκα πρόθυμα και ξεκινήσαμε. Στο δρόμο μουέδειξε το σπίτι που γεννήθηκε ο μεγάλος φιλέλ-ληνας ποιητής Λόρδος Μπάιρον. Αλήθεια, ξέρετετι έχει γίνει αυτό το σπίτι; Κατάστημα! Και μόνομια πινακίδα μαρτυράει την ιστορία του. Τέλοςπάντων… Μου έδειξε κι άλλα ενδιαφέροντα μέρη

145

που δεν τα καλοθυμάμαι, διότι περνούσαμε βια-στικά, μια και η ώρα περνούσε κι έπρεπε να πάειστη δουλειά του. Με άφησε στο μουσείο με τακέρινα ομοιώματα, το μουσείο της Μαντάμ Τυσσώ.Θαμπώθηκα, αλήθεια σας λέω, θαμπώθηκα. Είναιεκπληκτικά. Όσο έβλεπα, σκεφτόμουν πόση δε-ξιοτεχνία χρειάζεται ν’ απαθανατίσεις μια προσω-πικότητα τόσο τέλεια! Να φανταστείτε πως, μπαί-νοντας στο μουσείο, καλημέρισα το φρουρό πουστέκεται στην πόρτα. Τόσο ζωντανός μου φάνηκε.Δεν είχα καταλάβει ότι είναι κέρινος και σάστισαμε την γκάφα μου.»

«Πολύ ωραία» λέει απορημένος ο Φοίβος.«Άρα ευχαριστήθηκες.»

«Ναι, ναι, αλλά μόλις έφτασα στην αναπαρά-σταση της γκιλοτίνας, τρόμαξα. Ο δήμιος με τοσκληρό βλέμμα κρυμμένο πίσω από την κουκούλακαι πλάι το ακρωτηριασμένο κεφάλι…, λες κι είχεγίνει εκείνη τη στιγμή η αποτρόπαια πράξη…, έμοι-αζαν τόσο αληθινά, που ένιωσα να με διαπερνάρίγος… Έφυγα σαν κυνηγημένη κι άρχισα να περι-φέρομαι σε ανώδυνα μονοπάτια. Ωστόσο μουάρεσε που είδα μαζεμένες τις βασιλικές οικογέ-νειες, αρχηγούς κρατών, επαναστάτες, καλλιτέ-χνες…»

«Έχεις πάει στο μουσείο Βρέλλη στα Γιάν-νενα;» ρώτησε ο Φοίβος.

«Όχι.»«Βέβαια, δεν έχει την πολυτέλεια του μουσείου

της Μαντάμ Τυσσώ, γιατί είναι δημιούργημα δύοανθρώπων, των αδελφών Βρέλλη. Στα μουσεία

146


της Μαντάμ Τυσσώ, που όπως ξέρεις υπάρχουνσε όλες τις μεγαλουπόλεις, δουλεύουν εκατον-τάδες άνθρωποι και επιστήμονες με ανέσεις. Ενώστο μουσείο Βρέλλη, στα Γιάννενα, όλα είναι πε-ριορισμένα, αλλά η αγάπη και το μεράκι αυτώντων ανθρώπων και ιδιαίτερα του Παύλου Βρέλλημάς χάρισε αυτό το αξιοθαύμαστο μουσείο. Φυ-σικά, είναι άλλη η θεματολογία. Εδώ, όπως είπες,υπάρχουν ομοιώματα από προσωπικότητες καιαναπαραστάσεις από γεγονότα που έχουν σφρα-γίσει την παγκόσμια ιστορία, ενώ στα Γιάννεναβλέπει κανείς τη νεοελληνική ιστορία. Το κρυφόσχολειό, τη σφαγή του Αλή Πασά, τον ΔιονύσιοΦιλόσοφο ή Σκυλόσοφο -έναν αντάρτη καλόγεροπου τό ’λεγε η ψυχούλα του- και οι Τούρκοι τονέγδαραν ζωντανό σε ηλικία 70 χρόνων. Τον αγέ-ρωχο Κολοκοτρώνη στη φυλακή του Ναυπλίου,όπου τον είχαν φυλακίσει οι Βαυαροί. Κι άλλεςπροσωπικότητες από την απελευθέρωση του ελ-ληνικού γένους. Σε πρώτη ευκαιρία, Κρινιώ, ναπας κατά κει, ξέρω που θα κινήσει το ενδιαφέρονσου.»

«Εντάξει, Φοίβο,» τον διακόπτει ο Μάριος,«άσε τώρα την Κρινιώ να πει τι την πείραξε τόσο.»

«Έχεις δίκιο, μ’ έπιασε το πατριωτικό. Έλα,Κρινιώ, σε ακούμε.»

«Ναι. Πήγα και στο ελληνικό μουσείο…» είπε ηΚρινιώ με πικρό χαμόγελο.

«Ποιο ελληνικό μουσείο;» απορεί ο Μάριος καικοιτάζει το Φοίβο. «Πού υπάρχει ελληνικό μουσείοστο Λονδίνο; Δεν το ’χω ακούσει. Το βρετανικό

147


ξέρω…»«Μα το βρετανικό μουσείο που επισκέπτεται

τόσος κόσμος είναι συλλογή από πολιτισμούςάσχετους με την αγγλοσαξονική ιστορία. Εκεί μυ-ρίζει Ελλάδα και όχι μόνο. Εκεί είδα τα πιο ση-μαντικά από τα γλυπτά της Ακρόπολης. Αρχαίαευρήματα που ζηλεύουν οι λαοί του κόσμου. Αγάλ-ματα και αγγεία από την Ελευσίνα, το Δαφνί, τηνΑίγινα, τη Νεμέα και άλλες περιοχές της Ελλάδας.Υπάρχει μεγάλο τμήμα από τη ζωοφόρο των Πα-ναθηναίων, από τη μετόπη του Παρθενώνα με τηγέννηση της Αθηνάς. Μπαίνοντας στην πρώτη αί-θουσα είδα ότι οι δύο κολώνες που στέκονται πε-ρήφανες, προέρχονται από το θησαυρό των Ατρει-δών στις Μυκήνες. Ύστερα, την αίθουσα με τουςδύο μαρμάρινους κούρους και από κει, σε μιανάλλη, που υπάρχει το θαυμάσιο κεφάλι του Απόλ-λωνα κι ονομάζεται “Απόλλων του Τσάτσγουορθ”,αλλά κι ένα ολόσωμο άγαλμα, “ο Απόλλων τουΣτράντφορντ”. Τόλμησαν να δώσουν εγγλέζικαεπίθετα στους ελληνικούς θησαυρούς μας…» φω-νάζει η Κρινιώ και η φωνή της τρέμει. «Όμως αγα-νάκτησα πιο πολύ, όταν μπήκα στην όγδοη αί-θουσα.»

«Τι παραπάνω είδες εκεί;» ρωτά ο Φοίβος μεφανερό ενδιαφέρον.

«Εκεί κυριαρχούν τα “Ελγίνεια” μάρμαρα, πουκακώς, κάκιστα λέγονται έτσι. Είναι ελληνικά μάρ-μαρα, ελληνικότατα, που πήρε με τις ευλογίεςτων Τούρκων ο αδίστακτος Θωμάς Μπρους, γνω-στός ως λόρδος Έλγιν, πρεσβευτής της Αγγλίας

148


στην Κωνσταντινούπολη το 1800 περίπου, τότεπου η Ελλάδα ήταν Τουρκοκρατούμενη. Οι θη-σαυροί αυτοί λείπουν από τη μήτρα που γεννήθη-καν και βρίσκονται ορφανεμένοι σε ξένο τόπο μεξένο, πλαστό όνομα. Φωνάζουν και παρακαλούννα γυρίσουν στην πατρίδα τους, σαν παιδιά απο-κομμένα από τη μάνα που τα γέννησε, που τα δη-μιούργησε…»

Δάκρυα στάζουν στα μάγουλα της Κρινιώς κιόμως, συνεχίζει.

«Όταν μπήκα στην επόμενη αίθουσα, πάγωσα.Είδα την Καρυάτιδα να με κοιτά στα μάτια κι ήτανσαν να ζητά βοήθεια. Λες να είχε ζωντανέψει ημαρμάρινη μορφή και ζητούσε να γυρίσει πλάι στιςαδελφές της που την καρτερούν, την προσμένουν.Δεν ξέρω πόσοι νιώθουν αυτό το κλάμα της Κα-ρυάτιδας, ωστόσο εγώ το έζησα και πείτε μετρελή.»

Ο Φοίβος και ο Μάριος μένουν αμήχανοι καιαναρωτιούνται, πώς δεν είχαν την περιέργεια ναδουν και να νιώσουν αυτά τα συγκλονιστικά πουμόλις άκουσαν από την ευαίσθητη Ελληνίδα.

«Δεν μπόρεσα να προχωρήσω άλλο…» συνεχί-ζει η Κρινιώ. «Ένιωσα να πνίγομαι. Βγήκα έξω,κάθισα σ’ ένα πεζούλι και τότε διάβασα στο φυλ-λάδιο που είχα πάρει, πως από τις τριάντα τέσσε-ρις αίθουσες του μουσείου, οι δεκατέσσερις είναιελληνικές! “Φιλοξενούν”, όπως λέει, ευρήματα απότην αρχαία ελληνική ιστορία. Κι αυτό, διότι δενείναι μόνον από τις σημερινές ελληνικές πόλειςτα λάφυρα των Εγγλέζων, αλλά είναι και από το

149


Ναό της Άρτεμης της Εφέσου στη Μικρά Ασία,που θρηνούμε από το 1922, και από το Μαυσωλείοτης Αλικαρνασσού, δύο από τα επτά θαύματα τηςαρχαιότητας, σε πόλεις από αλύτρωτες πατρί-δες…»

«Η ευλογημένη Μελίνα έχει δίκιο που φωνάζεινα γυρίσουν πίσω τα μάρμαρα…» λέει ο Μάριος.

«Φυσικά κι έχει δίκιο…» στέναξε η Κρινιώ.«Κάθε Έλληνας θα ’πρεπε να ενώσει τη φωνή τουμε τη δική της. Αλλά οι Εγγλέζοι πάντα έκαναναυτό που εκείνοι ήθελαν. Έβαζαν “τάξη” στα διά-φορα “καθυστερημένα” κράτη, να τα “εκπολιτί-σουν”. Είχαν “χρέος και “καθήκον”, έλεγαν, δικαιο-λογώντας μ’ αυτόν τον τρόπο την αποικιοκρατικήτους πρόθεση. Έτσι, με την επικράτηση του Νέλ-σον στο Νείλο, απέκτησαν τη συλλογή της αιγυ-πτιακής αρχαιότητας. Δεν ξέρω, αλλά σίγουρα οιΑιγύπτιοι, οι Ασιάτες, οι Ιταλοί, σαν απόγονοι τωνΡωμαίων, θα νιώθουν αυτό που εγώ ένιωσα, όπωςκαι χιλιάδες Έλληνες όταν επισκέπτονται το χώροπου είναι φυλακισμένη η αρχαία μας κληρονομιά.»

«Έχεις δίκιο, Κρινιώ…» λέει ο Φοίβος και χαϊ-δεύει τα μαλλιά της.

Το ίδιο θέμα θα κουβεντιάσουν και την ώρατου φαγητού με την κυρία Άννα. Τότε η συζήτησηπια προχώρησε ως τη μεγάλη, καυτή πληγή τηςΚύπρου και ο θυμός της Κρινιώς ξεσπά ακράτη-τος, μιλά με πάθος και καταλήγει.

«Γιατί οι άνθρωποι προσπαθούν να διορθώσουνμιαν αδικία, κάνοντας μεγαλύτερη; Κι απ’ όσο μαςδιδάσκει η ιστορία, αυτή η αδικία φέρνει τρομα-

150


κτικές πιέσεις, που έχουν σαν αποτέλεσμα το ξε-σήκωμα, το αιματοκύλισμα… Στο όνομα της δημο-κρατίας, της ελευθερίας, αλλά και του Χριστού,έχουν γίνει οι μεγαλύτερες σφαγές…»

Ο Φοίβος αναρωτιέται, πώς μεταμορφώθηκε,ξαφνικά, το συγκρατημένο κορίτσι που γνώρισε,σε μια δυναμική φωνή που αναστατώνει όποιοντην ακούει…

*

«ΦΟΙΒΟ, κάτι σε βασανίζει;» τον ρωτά η Κρι-νιώ, όταν βρέθηκαν οι δυο τους στο δωμάτιό της.

«Όλ’ αυτά που συζητήσαμε…» λέει εκείνος καιτην αγκαλιάζει.

«Όμως, είμαι βέβαιη πως είναι και κάτι άλλο.Από την ώρα που γυρίσατε το πρόσεξα. Μόνο πουήταν τόσος ο θυμός μου, που δεν μπόρεσα νασυγκρατηθώ, να σε ρωτήσω αμέσως.»

Ο Φοίβος αποφεύγει τη ματιά της, γιατί, πράγ-ματι, η Κρινιώ έχει δίκιο. Όλο το πρωί τριβέλιζανστο μυαλό του τα λόγια του Μάριου και αναρω-τιόταν αν έπρεπε να μιλήσει στην Κρινιώ για τησχέση του με τη Δέσποινα.

«Δεν είναι τίποτα…» λέει και τη σφίγγει πάνωτου. «Άλλωστε, είπαμε, αυτές οι μέρες είναι δικέςσου. Σου ανήκουν…»

«Μα όχι, όχι, δεν είμαι μόνη και δε θα μπο-ρούσα να περάσω τόσο όμορφα, αν δεν ήσουνεσύ, αν δεν ήμασταν μαζί. Έτσι, αυτές οι μέρεςείναι και των δυο μας.»

151


Ο Φοίβος μένει σιωπηλός. Αναρωτιέται: αν τηςκρύψει την αλήθεια, δε θα είναι ένα ψεγάδι στηνόμορφη σχέση τους;

«Τι είναι αυτό που σε απασχολεί;» τον διακό-πτει η Κρινιώ. «Πρέπει να ξέρω και ίσως μπορώνα βοηθήσω. Άλλωστε, αύριο φεύγω…» και τονκοιτάζει κατάματα.

«Κρινιώ, είσαι ό,τι καλύτερο για μένα.»«Μετά το Μιλτιάδη!» λέει εκείνη γελαστή.«Πάντα μετά το Μιλτιάδη.»«Έλα, τώρα, πες το. Έχει σχέση με μένα. Αυτό

υποπτεύομαι.»«Όχι, όχι…» επιμένει και τη σφίγγει στην αγκα-

λιά του. Με αργές και απαλές κινήσεις χαλαρώνειτο αγκάλιασμά του, ανάβει τσιγάρο, αποφεύγον-τας τη ματιά της, βηματίζει μέχρι το παράθυρο,όσο που βρήκε το κουράγιο. «Ξέρεις, καιρό μετάτο χωρισμό μου με τη Μαργαρίτα,» ακούστηκε ηφωνή του σαν ψίθυρος, «με στήριξε πολύ κάποιαγυναίκα. Τη λένε Δέσποινα. Μου στάθηκε στις δύ-σκολες αμέτρητες ώρες και με βοήθησε να συ-νέλθω. Γίναμε ζευγάρι και συζούμε εδώ και τρίαχρόνια περίπου.»

Η Κρινιώ που έχει στο μεταξύ καθίσει στηνάκρη του κρεβατιού, μένει πετρωμένη, με τα μάτιακαρφωμένα στο κενό.

«Δε θα σου πω,» μουρμουρίζει ο Φοίβος, κα-θώς την πλησιάζει και κάθεται πλάι της, «τις συ-νηθισμένες δικαιολογίες. Εκείνο που θέλω να ξέ-ρεις, είναι πως η γοητεία και η συγκίνηση πουένιωσα για σένα ήταν τόση, που δε βρήκα το κου-

152


ράγιο να μιλήσω για το δεσμό μου με τη Δέ-σποινα.»

«Μη, μη…» ψιθύρισε εκείνη πικρά και ακουμπάτα δάχτυλα στα χείλη του.

Μένουν σιωπηλοί για ώρα. Σαν να έχει σταμα-τήσει ο χρόνος. Το μόνο που ακούει ο καθέναςτους είναι οι χτύποι της καρδιάς. Δεν κοιτάζονται.Δεν αγγίζονται. Μοιάζουν με δύο κέρινα ομοι-ώματα….

«Να ξέρεις τούτο» σπάει πρώτη τη σιωπή ηΚρινιώ, κοιτάζοντάς τον με πόνο. «Ποτέ δε θα θε-λήσω να χτί-σω τη χαρά μου, πάνω στον πόνο άλ-λης γυναίκας.»

«Γλυκό μου κορίτσι…» ψιθυρίζει εκείνος και τηφιλά, τη φιλά με πάθος.

Φιλιά που πονούν και τους δύο, φιλιά που μα-τώνουν την ψυχή τους…

Από κείνη τη στιγμή, ξέρουν και οι δυο, πωςαυτό που ζήσανε θα τελειώσει οριστικά, μόλιςαπογειωθεί το αεροπλάνο που θα πάρει την Κρινιώπίσω στην Αθήνα…

*

ΕΙΝΑΙ ΣΟΥΡΟΥΠΟ. Ο Φοίβος ανοίγει τα μάτιακαι η Κρινιώ δε φαίνεται πουθενά. Σηκώνεται βια-στικά, ντύνεται και κατεβαίνει στην κουζίνα. Τηβρίσκει να κάθεται μόνη στην αχνοφεγγιά.

«Εδώ είσαι; Τρόμαξα…, τρόμαξα πολύ.»«Ξεκουράστηκες;» τον ρωτά με χαμόγελο.

«Να σου φτιάξω καφέ;» και κάνει να σηκωθεί.

153


«Θα βάλω μόνος μου…» και ακουμπά τα χείλητου στο λαιμό της. «Δεν κοιμήθηκες;»

«Δεν είναι πολλή ώρα που σηκώθηκα.»Κάθεται δίπλα της με ένα φλιτζάνι αχνιστό

καφέ. Ανάβει τσιγάρο, πίνει μια γουλιά και χαϊδεύειτα μαλλιά της που σκεπάζουν τους ώμους τηςανέμελα.

«Ξέρεις αν ο Μάριος γύρισε;» τη ρωτά.«Δεν είναι πολλή ώρα. Ανέβηκε να κάνει μπάνιο

και να ετοιμαστεί. Είπε πως τηλεφωνήθηκε με τοΒασίλη και τη Μίρνα. Θα μας περιμένουν στην“Κλεοπάτρα”.»

«Αν δε θέλεις, μην πάμε.»«Αστειεύεσαι; Την τελευταία νύχτα στο Λον-

δίνο θα την αφήσω έτσι; Αποκλείεται. Θ’ ανέβωνα ετοιμαστώ.»

«Έρχομαι κι εγώ.»Παίρνει τον καφέ του και την ακολουθεί. Δε

θέλει να την αφήσει λεπτό μονάχη. Κάθεται στηνπολυθρόνα και την παρακολουθεί που τακτοποιείτα πράματά της, ενώ σιγοτραγουδά το «Μινόρετης Αυγής». Για άλλη μια φορά τον έχει μπερδέ-ψει.

«Θα προτιμούσα» σκέφτεται, «να θυμώσει, ναείχε φωνάξει, να αντιδράσει, κατηγορώντας με,κι όχι να δείχνει σαν να μην έχει συμβεί τίποτα…»

«Θέλεις βοήθεια, κορίτσι μου;» ρωτά όταν βλέ-πει πως τον κοιτάζει.

«Όχι, όχι» χαμογελά εκείνη με νόημα. «Μόνο,αν θέλεις…»

«Τι, τι, πες μου, τι.»

154


«Να μου τρίψεις την πλάτη, τώρα που θα κάνωμπάνιο.»

«Μετά χαράς!» και σηκώνεται, την τυλίγει σταχέρια του, την κρύβει στην αγκαλιά του.

Τη φιλά στα μαλλιά και την καμαρώνει μέσααπό τον καθρέφτη. Εκείνη έχει κλείσει τα μάτιακαι αφήνεται στα χάδια του.

«Πόσο θα ήθελα να σταματήσει τώρα ο χρό-νος…» της ψιθυρίζει και την ίδια στιγμή ακούγεταιχτύπος στην πόρτα.

Είναι ο Μάριος που δειλά-δειλά έχει ανοίξει.«Παιδιά,» λέει, «άκουσα φασαρία και είπα πως

ετοιμάζεστε. Σ’ ένα τέταρτο πρέπει να φύγουμε.»«Θα είμαστε έτοιμοι» απαντά η Κρινιώ και εξα-

φανίζεται στο μπάνιο.Αφήνει το χλιαρό νερό να τρέξει από το κεφάλι

και να ενωθεί με τα καυτά δάκρυα που έχουνπλημμυρίσει τα μάτια της. Τόση ώρα τα είχε εγ-κλωβισμένα κι επιτέλους ελευθερώθηκαν. Πονάκαι συνάμα νιώθει ευτυχισμένη. Δεν είναι γνωστόςαυτός ο πόνος, είναι πόνος γλυκός. Ξέρει, πωςό,τι έζησε αυτές τις μέρες, πρέπει να τελειώσει.Όχι, όχι, δεν πρέπει να λυπάται. Δεν έχει το δι-καίωμα να λυπάται. Κανείς δεν ανήκει σε κανένα.Είναι τυχερή που έζησε ό,τι έζησε τόσο έντονα,τόσο μοναδικά…

«Της μίλησες;» ρωτά χαμηλόφωνα το Φοίβο οφίλος του.

«Ναι, ναι, μα δεν έπρεπε να της το πω, Μάριε,δεν έπρεπε. Δεν ξέρω τι μ’ έπιασε. Ίσως η κου-βέντα που κάναμε οι δυο μας, αλλά και γιατί της

155


είχα πει τα πάντα για τη ζωή μου κι έκρυψα αυτότο πολύ σημαντικό. Ακόμη και για τον αδερφό μουτης μίλησα κι όμως, το σπουδαιότερο το κατά-πια.»

«Και πώς αντέδρασε;»«Εδώ είναι το περίεργο. Δεν έδειξε τίποτα.»«Δηλαδή; Δε σου είπε τίποτα;»«Κουβέντα. Κράτησε μια αινιγματική στάση.»«Ούτε τώρα που ανεβήκατε;»«Ούτε. Ήταν ήρεμη. Έφτιαξε τα πράματά της,

σιγοτραγουδώντας. Όμως είναι, νομίζω, πολύ πει-ραγμένη κι ας προσπαθεί να το κρύψει.»

«Φυσικό δεν είναι; Σσς, σώπα, σώπα. Πρέπεινα τελείωσε το μπάνιο της και δεν είναι σωστό ναμας ακούσει. Αύριο φεύγει κι όλα θα τελειώσουν.»

«Νομίζεις…; Εγώ θαρρώ πως δε θα μπορέσωνα ζήσω χωρίς αυτό το κορίτσι…»

Εκείνη τη στιγμή προβάλλει η Κρινιώ από τομπάνιο όμορφη όσο δεν την είχαν δει αυτές τιςτρεις μέρες. Είχε βαφτεί απαλά και ανασήκωσεκάπως ψηλά τα μακριά βρεγμένα μαλλιά της. Καιτι όμορφα έδειχναν τα σκουλαρίκια που της χά-ρισε ο Φοίβος! Με ένα μακρύ ινδικό φόρεμα σεμοβ αποχρώσεις και τη φαρδιά ζώνη στη μέση,έδειχνε απίθανη.

«Τι ομορφιές είν’ αυτές;» λέει ο Μάριος καιπροσθέτει. «Μα την αλήθεια, λάμπεις ολόκληρη,Κρινιώ. Ναι, ναι, λάμπεις…»

«Η τελευταία εικόνα πρέπει να είναι και η πιοωραία…» απαντά εκείνη περίεργα.

Ο Φοίβος πλησιάζει και την αγκαλιάζει.

156


«Για μένα πάντα είσαι λαμπερή και ωραία.»«Έλα τώρα, ντροπή, σ’ ακούει ο Μάριος.»«Καλύτερα, να τον έχω και μάρτυρα.»«Για ποιο πράμα;» χαμογελά αμήχανα ο φίλος

του Φοίβου.«Θέλω να το ξέρεις πόσο την λατρεύω!» και

προσθέτει. «Μην αλλάξεις ποτέ, Κρινιώ…, ποτέ,ποτέ…»

«Ελάτε, ελάτε…» φωνάζει ο Μάριος και βγαίνειαπό το δωμάτιο.

«Όπως σου είπα, είσαι ό,τι πιο όμορφο και καλόέχει συμβεί στη ζωή μου» ψιθυρίζει ο Φοίβος μό-λις μένουν μόνοι και τη φιλά παράφορα.

«Όχι, όχι υπερβολές, όχι!» και το γνώριμο χα-μόγελο φωτίζει το πρόσωπό της.

«Ναι. Θέλω να το πιστέψεις αυτό!» επιμένει οΦοίβος και την πιάνει από τα χέρια, τη φέρνεικοντά του, σφραγίζει πάλι τα χείλη της με έναφιλί πιο παράφορο από το προηγούμενο.

«Σ’ ευχαριστώ, Φοίβο…» ψιθυρίζει. «Σ’ ευχα-ριστώ που υπάρχεις, που βρέθηκες στο δρόμομου κι εγώ στο δικό σου δρόμο, τον τόσο συναρ-παστικό…»

*

ΦΘΑΝΟΥΝ γύρω στις έντεκα στο νυχτερινόκέντρο “Κλεοπάτρα” και η Κρινιώ μένει άφωνη. Τοτραπέζι τους είναι γεμάτο λουλούδια και η ορχή-στρα διακόπτει το κομμάτι που έπαιζε και αρχί-ζουν να τραγουδούν:

157

Το σ’ αγαπώ δεν το λέω, δεν το λέω σε κανένα,μια ζωή το κρατάω για σένα…

Νιώθει τα μάγουλά της να φλέγονται και ταμάτια της θολώνουν. Σφίγγει το χέρι του Φοίβουαμήχανα, ψάχνει τη ματιά του… Από τη δύσκοληθέση τη βγάζει η Μίρνα που έρχεται και την αγ-καλιάζει.

«Σ’ ευχαριστώ…» ψιθυρίζει η Κρινιώ. «Σας ευ-χαριστώ όλους…» και χαιρετά τον καθένα. «Κιεσένα, βέβαια!» λέει και αγκαλιάζει στοργικά τοΜάριο.

«Μίρνα, σ’ ευχαριστώ…» λέει και ο Φοίβος στηφίλη τους. «Παρ’ όλο που μαζί κανονίσαμε να είναιξεχωριστή η σημερινή βραδιά, εσύ ξεπέρασεςκάθε φαντασία.»

«Φοίβο μου, δεν έκανα τίποτα παραπάνω απ’ό,τι της αξίζει!» απαντά εκείνη ικανοποιημένη.

«Το ξέρω…, κι αναρωτιέμαι, πώς κατάφερε μέσασε τρεις μέρες να μας κερδίσει όλους. Η τύχηήταν με το μέρος μου την Κυριακή που την έφερεστο δρόμο μου. Έτσι γνωριστήκαμε και την ερω-τεύτηκα τόσο, που νιώθω ολότελα δοσμένος…»

Η Μίρνα, ακούγοντας την εξομολόγησή του,τον αγκαλιάζει και τον φιλά. Η βραδιά αρχίζει νακυλά με γέλιο και τραγούδια αφιερωμένα στηναγάπη. Κάποια στιγμή ο μαγαζάτορας πλησιάζειτην Κρινιώ κι εκείνη κάτι του είπε στο αυτί.

«Τι τρέχει; Τι θέλεις;» ρωτά ο Φοίβος που προ-σπαθεί να προλάβει κάθε επιθυμία της.

«Ρώτησα αν μπορούν τα παιδιά της ορχήστραςνα παίξουν ένα ταξίμι. Θα πείραζε να χορέψω;»

158


«Φυσικά και όχι…» απάντησε, προσπαθώνταςνα κρύψει την έκπληξή του.

Στο μεταξύ το μπουζούκι πήρε να κελαηδά.Από τα σπλάχνα του οι νότες βγαίνουν με παρά-πονο, καημό και πρόκληση, ενώ το τουμπελέκι μετο δικό του ρυθμό συντονίζεται στο μπουζούκι.

Η Κρινιώ σηκώνεται και προχωρά αργά, φτάνειστην ορχήστρα και αρχίζει να χορεύει. Το λίκνισμαξεκινά από τα δάχτυλα των χεριών και αργά-αργάαπλώνεται σε όλο το σώμα. Σαλεύει το κορμί, ταχέρια, το κεφάλι, κάθε μόριο, χωρίς πρόκληση.Κάθε κίνηση, κάθε λίκνισμα, η έκφραση στο πρό-σωπό της, όλο της το είναι μαρτυρά πόνο.

«Σήκω, Φοίβο» τον σκουντά ο Μάριος, ενώ ηΜίρνα και ο Βασίλης του κάνουν νεύμα. «Σήκωνα τη συνοδεύσεις.»

«Μα δεν το βλέπετε; Μοιάζει να βρίσκεταιμόνη με τη μουσική. Σαν να μην υπάρχει τίποτακαι κανένας για κείνη τούτη τη στιγμή…»

Πριν προλάβει να αποσώσει τη φράση του, τοδιπλανό τραπέζι αναποδογυρίζεται με ό,τι έχειεπάνω. Από ώρα είχε έρθει στο κέντρο μια παρέααπό Εγγλέζους και να που αυτοί οι ψυχροί άνθρω-ποι, όπως συχνά τους χαρακτηρίζουν, μέσα στονενθουσιασμό τους, εκτονώθηκαν τόσο ελληνικά.

Με την τελευταία πενιά από το μπουζούκι όλοικαταχειροκροτούν και η Κρινιώ ευχαριστεί τουςοργανοπαίχτες και γυρίζει στη θέση της. Ο Φοί-βος τη βοηθά να καθίσει.

«Έχεις κι άλλες κρυφές χάρες, πέρα απ’ αυτέςπου μπόρεσα να γνωρίσω;» της ψιθυρίζει.

159


«Όχι, Φοίβο. Είπες να μείνω όπως είμαι. Να,λοιπόν, ένα κομμάτι μου που δεν είχες γνωρίσεικαι ήθελα να το ξέρεις. Γι’ αυτό και χόρεψα. Τοτραγούδι, ο χορός, με βοηθούν στη χαρά, στηλύπη, μα και στην απελπισμένη διάθεση.»

«Αυτό φάνηκε. Γι’ αυτό θα σου πω κάτι…»«Όχι. Μη. Σε παρακαλώ, μη…» και με τα ακρο-

δάχτυλα του κλείνει το στόμα.«Μα δεν ξέρεις τι θα πω, κι εγώ θέλω να τ’

ακούσεις…»Όμως η ορχήστρα άρχισε να παίζει:

Το σ’ αγαπώ δεν το λέω, δεν το λέω σε κανένα,μια ζωή το κρατάω για σένα…

Και ο Φοίβος με την Κρινιώ σφίγγουν τα χέριαμέχρι να πονέσουν…

*

ΜΟΝΟΙ ΣΤΟ δωμάτιό τους, σε ένα σφιχτό αγ-κάλιασμα που κόβει την ανάσα, μένουν για λίγο,χωρίς να σαλεύουν, χωρίς να μιλούν. Αν μπορούσεκανείς να αφουγκραστεί τη φωνή που βγαίνει απότην ψυχή και των δύο, θα άκουγε ένα γοερόκλάμα. Εύχονται και παρακαλούν να σταματήσειο χρόνος κι εκείνοι έτσι, σφιχταγκαλιασμένοι, ναπαγώσουν, όπως στα παραμύθια.

Κι όπως από αιώνες γίνεται, σμίγουν σε ένασπαραχτικό αντάμωμα, νιώθουν στο απόγειο τηςύπαρξής τους…

Ο Φοίβος έχει παραδοθεί στην αγκαλιά τουΜορφέα, μα η Κρινιώ σηκώνεται αθόρυβα, τυλί-

160


γεται στο πουκάμισό του, κάθεται ένα κουβάριστην άκρη του κρεβατιού και και με τα χέρια δένειτα ανασηκωμένα ως το στήθος γόνατά της καιτον κοιτάζει. Προσπαθεί να χαράξει στο μυαλόκαι στην ψυχή της κάθε σπιθαμή του, κάθε σημάδι,να τα κρατήσει μέσα της ολοζώντανα… Σε αυτήτη θέση τη βλέπει όταν ανοίγει τα μάτια του, χά-ραμα πια.

«Ξύπνησες, κιόλας;»«Μόλις, μόλις τώρα…» και χαμηλώνει το

βλέμμα μην καταλάβει το ψέμα της.«Έλα, κορίτσι μου, έλα…» και ανοίγει διάπλατα

τα χέρια του, περιμένει να τη δεχτεί.Γλιστρά στον ώμο του και πιάνει να ψάχνει, να

ερευνά το πρόσωπο, τα φρύδια, τα μάτια, τη μύτη,τα χείλη του. Εκεί ακουμπά τα δικά της σε έναφιλί που δεν είναι ερωτικό. Όχι. Μοιάζει με φιλίυπόσχεσης, φιλί “συμβόλαιο” ψυχής. Είναι σαν νατου λέει: «Σου ανήκω». Αυτό το καταλαβαίνειεκείνος, ναι, το διαισθάνεται και τρεμουλιάζει, μα-τώνει…, τον ζώνουν ενοχές.

*

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ για το Heathrow είναι αβάστα-χτα βουβή. Στο αεροδρόμιο ο Μάριος, θέλονταςνα τους αφήσει μόνους, παίρνει την τσάντα τηςκαι προχωρά στα εκδοτήρια.

Ο Φοίβος την κοιτάζει κατάματα και όταν δενμπορεί να αντέξει άλλο, κάνει να την αρπάξει στηναγκαλιά του. Όμως εκείνη μένει ακίνητη, άψυχη.

161


Προχωρούν και μπαίνουν στην αίθουσα αναμονής,όπου πλησιάζει ο Μάριος και της δίνει την τσάντα,το εισιτήριο και την κάρτα επιβίβασης.

«Είσαι έτοιμη, Κρινιώ…,» της λέει, «θα σε δωστο αεροπλάνο.»

Ο Φοίβος ανασηκώνει το πηγούνι της και γιαμια ατέλειωτη στιγμή κοιτάζονται, προσπαθώνταςνα πουν με τα μάτια αυτό που δεν είχε τολμήσεικανείς τους να προφέρει…

«Σ’ αγαπώ…»Από τα μεγάφωνα ακούγεται η αναγγελία ανα-

χώρησης.«Μην έρθεις στο αεροπλάνο…, μείνε εδώ, σε

παρακαλώ…» του ψιθυρίζει, ενώ το χέρι της εξα-κολουθεί να είναι σφιχτά παγιδευμένο στο δικότου…

*

Η ΚΡΙΝΙΩ νιώθει αποκαμωμένη. Η διαδρομήως το αεροπλάνο της φάνηκε ατελείωτη. Η ανα-πνοή της σβήνει. Νομίζει πως όλοι στο διάβα τηςτην κοίταζαν περίεργα. Πόσο θα ήθελε να τρέξειστην αγκαλιά του και να μη φύγει ποτέ. Κι όμως,δεν μπορούσε, δεν έπρεπε. Γιατί το έκανε αυτό οΦοίβος; Γιατί της έκρυψε την αλήθεια; Γιατί τηνάφησε να γευτεί, αυτό που δε θα μπορούσε ποτένα είναι δικό της; Κι όμως, αυτές οι μέρες ήτανδικές της, δικές της και δικές του. Αυτό τίποτεδεν μπορεί να το αλλάξει. Δεν ήξερε, δεν μπήκεανάμεσα στο ζευγάρι, γιατί ζευγάρι είναι. Δεν

162


μπορεί να έπαιξε με τα αισθήματά της. Όχι, όχι, οΦοίβος δεν είναι τέτοιος άνθρωπος. Είναι βέβαιηπως όσα της έλεγε τα εννοούσε…

«Κρινιώ…» διακόπτει τη σκέψη της ο Μάριος,καθώς πλησιάζει στο κάθισμα. «Καλό ταξίδι καιμη μας ξεχνάς.»

«Και να το θέλατε, δεν πρόκειται» απαντάεκείνη. «Πρόσεχέ τον, σε παρακαλώ, Μάριε, πρό-σεχέ τον.»

«Έχεις το λόγο μου. Να ξέρεις πως κι εκείνοςδεν είναι καλύτερα. Όταν έρθει στην Αθήνα θα…»

«Όχι, Μάριε, όχι. Στην Αθήνα έχει τη ζωή του…Έμαθα. Ξέρω. Τώρα ξέρω. Θα τον αφήσω ήσυχο.Εδώ είναι Λονδίνο και ό,τι μας ενώνει, βρίσκεταιμόνο στο Λονδίνο. Κατάλαβες;»

«Καλό ταξίδι…» και την αγκαλιάζει ο Μάριοςμε τρόπο που αποχαιρετούμε κάποιον οριστικά.

«Σ’ ευχαριστώ, Μάριε, σ’ ευχαριστώ για όλα…»

*

«ΕΝΤΑΞΕΙ» λέει ο Μάριος καθώς μπαίνει στογραφείο και βρίσκει το Φοίβο να κοιτά από το πα-ράθυρο. «Ελπίζω να πάρει τηλέφωνο.»

«Δεν πρόκειται…» είπε βραχνά εκείνος. «Όχιαπό αγένεια, όχι. Μα θα την πάρουμε εμείς, οπωσ-δήποτε το βράδυ.»

«Έχεις, βέβαια, το τηλέφωνό της.»«Το ’χω;» λέει τρομαγμένος ο Φοίβος και πήρε

να ψάχνει σπασμωδικά το σημειωματάριο και τις

163


τσέπες του.«Ηρέμησε, σίγουρα θα το σημείωσες κάπου ή

θα το έχει δώσει στην Άννα ή στη Μίρνα… Πάμετώρα για δουλειά, αργήσαμε.»

«Προχώρα εσύ. Θα ’ρθω σε λίγο…» και σαν μένειμόνος, το βλέμμα του παίρνει να ερευνά την πίστατου αεροδρομίου, να σταματά στο αεροπλάνο τηςΟλυμπιακής που αρχίζει να τροχοδρομεί.

«Έχε γεια, Κρινιώ μου. Έχε γεια κι ευχαριστώτην τύχη που σ’ έφερε στο δρόμο μου…»

Ο Φοίβος ακούει το βόμβο που κάνουν οι μη-χανές. Το αεροσκάφος είναι έτοιμο να απογειωθεί.Τότε του περνά η τρελή λαχτάρα να τρέξει, ναγαντζωθεί στα φτερά του…, ενώ το πελώριο ατσά-λινο πουλί βρίσκεται στον αέρα, με περίσσεια αξιο-πρέπεια. Ανεβαίνει, ανεβαίνει, ώσπου γίνεται μιαελάχιστη κουκίδα στον απέραντο ουρανό…

164


(IX)

ΤΑ ΑΓΙΑΝΝΑ, όπως λέγονταν παλιά τα Γιάν-νενα, είναι μια ηπειρωτική περιοχή της Ελλάδας.Η πόλη, χτισμένη στις όχθες της λίμνης Παμβώ-τιδας, είναι το μεγάλο στολίδι των Ιωαννίνων.Αυτή η πανέμορφη και ολοζώντανη λίμνη, που ξα-πλώνεται στον ήλιο και δέχεται το χάδι του, με τηγαλάζια απεραντοσύνη της και τις καταπράσινεςαπό καλαμιές όχθες, μοιάζει να προκαλεί με τηναδιατάραχτη γαλήνη της τους τεράστιους όγκουςτων βουνών που τη στεφανώνουν και ομορφαίνειτην ορεινή τους τραχύτητα.

Από αιώνες στέκονται ολόγυρα της, όπως σεμαγευτικό πίνακα ζωγραφικής, τα παιδιά της ξα-κουστής Πίνδου. Βουνά ονομαστά όπως η Τύμφηή Γκαμήλα ή αλλιώς βουνά του Πάπιγγου, το Μι-τσικέλι με το λόφο του Δρίσκου, που οδηγεί στοΜέτσοβο, μοιάζουν με φυσικά απόρθητα κάστρα.Από την άλλη πλευρά υψώνονται ο Κασιδιάρης, οΤόμαρος, ο Λάκμωνας ή Περιστέρι, τα υψώματατου Μπιζανίου και τα Τζουμέρκα. Σε αυτή τη γω-

165

είκοσι πέντε χρόνια μετά...

νιά της γης παρατηρεί κανείς και χαίρεται τον πιοαρμονικό δεσμό που έχει η πέτρα με το νερό.

Κατηφορίζοντας από αυτά τα φυσικά και απα-ραβίαστα οχυρά, ανάμεσα σε ποτάμια με γάρ-γαρα, κρυστάλλινα νερά και τοξωτά πέτρινα γε-φύρια, φαίνεται σαν τεράστιος, λαμπερός καιαστραφτερός καθρέφτης, η λίμνη Παμβώτιδα. Ηνωχελική ομορφιά της γιαννιώτικης λίμνης είναι«… η θεϊκή νύμφη του αρχέγονου μύθου, χαρίεσσακαι σκιρτώσα». Είναι η ξελογιάστρα νεράιδα, πουσαν λαμπερή παρθένα απλώνει τα θαλασσογάλαναστρωσίδια της, έτοιμη να δώσει ζωή, όπως μαρ-τυρά και το όνομά της: Παμβώτις είναι εκείνη πουπάντα τρέφει και για τους αρχαιολόγους η λίμνηαυτή στάθηκε η τροφός και η ασφάλεια για τηνπεριοχή. Πολλοί την πιστεύουν «Κολυμπήθρα τουΣιλωάμ», που ξεπλένει ψυχή και πνεύμα.

Τα νερά της παιχνιδίζουν με τους ίσκιους απότα αιωνόβια πλατάνια και μουρμουρίζουν τραγού-δια σαν αυτό:Χίλια καντάρια ζάχαρη να ρίξω μέσ’ στη λίμνηγια να γλυκάνει το νερό, να πιει η κυρά Φροσύνη.

Η κυρα-Φροσύνη είναι η Γιαννιώτισσα κυράπου έκλεψε το λογισμό του Μουχτάρ, πρωτότοκουγιου του Αλή Πασά, και πέτυχε να την κάνει δικήτου. Σαν το έμαθε αυτό ο μέγας άρχοντας, έριξεστη λίμνη την κυρά Φροσύνη, με την παραμάνατης και άλλες δεκαπέντε κοπέλες…

Η λίμνη έχει δέκα χιλιόμετρα μήκος και στηβραχώδη χερσόνησο, που στολίζεται από βελανι-διές και πουρνάρια, στέκει σιωπηλό το Κάστρο

166


των Ιωαννίνων. Το κάστρο που χτίστηκε όταν αυ-τοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ιουστινιανόςκαι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έγινε το μο-ναδικό πνευματικό κέντρο του σκλαβωμένου Έλ-ληνα. Τώρα στα χορταριασμένα τείχη του ανθί-ζουν μυριάδες αγριολούλουδα και στις βαριές τουτρύπες και στα λαγούμια τους φτερουγίζουν σμά-ρια πουλιών και νυχτερίδες.

Στη μια πλευρά στέκεται το μνημείο της Τουρ-κοκρατίας, το Φετιχέ Τζαμί και στην άλλη ο Πύρ-γος του Δεσποτάτου της Ηπείρου, που στο με-σαίωνα ήταν θρησκευτικό κέντρο, με το μητρο-πολιτικό ναό του Ταξιάρχη Μιχαήλ, μικρογραφίατης Αγιάς-Σοφιάς. Δύο ιστορικές εποχές που στηνΕλλάδα αγκαλιάζονται, αλλά και τις χωρίζει μίσος,έχθρα μεγάλη.

Οι επάλξεις και οι βουβοί πυλώνες του Κά-στρου επιβάλλουν στον επισκέπτη προσκύνημασιωπηλό και ευλαβικό. Στο χώρο αυτό παίχτηκανέπη και τραγωδίες, με τη χαρά και τη λύπη, τονπόλεμο και την ειρήνη, να πορεύονται σφιχταγ-καλιασμένα.

Οι ντάπιες, οι προμαχώνες, οι βίγλες και ταλαγούμια είναι ποτισμένα με αίμα. Θαρρεί κανείςπως ακούει το θόρυβο από τα λιθάρια που κατρα-κυλούν και τις σαΐτες που σχίζουν τον αέρα, νασμίγουν και να παντρεύονται με τις μεσαιωνικέςμάχες, τους σιδερόφραχτους ιππότες, τις μπόμ-πες από τα κανόνια της Τουρκοκρατίας, μα καιτους βομβαρδισμούς των αεροπλάνων στον πό-λεμο του ’40.

167


Στα απομεινάρια από τα χαλάσματα αχνοφαί-νονται οι ρομαντικές ιστορίες αγάπης, όπως αυτήτου Αλή Πασά και της κυρα-Βασιλικής, που πήρανσάρκα και οστά μόλις πριν μερικούς αιώνες. Αλλάκαι τραγικές εικόνες γεμάτες μαρτύριο και πόνο,σαν την κυρα-Φροσύνη, σαν τους αναρίθμητουςαδούλωτους Έλληνες. Περνοδιαβαίνοντας στα λι-θόστρωτα δρομάκια, νιώθεις να ξυπνούν θρύλοικαι μνήμες αποξεχασμένες…

Οι δρόμοι στο Κάστρο είναι στενοί, στριφογυ-ριστοί σαν κελαρυστά ρυάκια, με τα δέντρα ναισκιώνουν το μπακάλικο, το καφενείο, το ραφείο,το μπακιράδικο, που μοιάζουν να αγκαλιάζονταιτο ένα με το άλλο. Όπως και τα χαμηλά ή διώροφαπαραδοσιακά πέτρινα σπίτια με τα ξύλινα μπαλ-κόνια, γεμάτα από πολύχρωμα λουλούδια και τιςχειροποίητες δαντελένιες κουρτίνες. Οι γυναίκεςσκουπίζουν τις ασβεστωμένες αυλές, τα παιδιάπαίζουν και κάποιο ραδιόφωνο σκορπά ελληνικέςμελωδίες.

Στην πύλη του Ιτς Καλέ που τη σκιάζει θεόρα-τος γεροπλάτανος, βρίσκεται η πλατεία όπου οαδούλωτος Κατσαντώνης βρήκε φριχτό θάνατο.Αγόρια και κορίτσια δίνουν τα χέρια σε αυτόν τονιερό χώρο με σφιχτό αγκάλιασμα.

Στην άλλη πλευρά βρίσκεται το ξακουστό Σπή-λαιο του Περάματος. Άλλο ένα στολίδι της πόλης.Λέγεται πως ανακαλύφθηκε το ’40 από Γιαννιώ-τες, στην προσπάθειά τους να βρουν καταφύγιοαπό τους βομβαρδισμούς των Γερμανικών αερο-πλάνων. Έχει έκταση 15 στρέμματα, περίπου, και

168


για να το διανύσει κανείς από την είσοδο μέχριτην έξοδό του, απόσταση 1100 μέτρων, χρειάζε-ται μία ώρα. Οι διάδρομοι που οδηγούν σε 18 αί-θουσες, τη μία μετά την άλλη, είναι στολισμένοιμε σταλακτίτες και σταλαγμίτες, κουρτίνες καικολώνες σε θαυμαστά συμπλέγματα και στις αί-θουσες, ανάμεσα στα υπέροχα έργα της φύσης,υπάρχουν περίτεχνα αγάλματα, που δεν τα έχουνακουμπήσει ανθρώπινα χέρια.

Το φθινόπωρο και το χειμώνα, όταν ο αέραςλυσσομανά, τα γέρικα πλατάνια που στολίζουντην πόλη, λες και κοιτούν με απορία τα ψηλόλιγνακυπαρίσσια που δέρνονται με περισσή αψάδα. Καιτην άνοιξη τα λουλούδια και οι μυρουδιές πληθαί-νουν και πληθαίνουν σπάταλα. Αυτή την εποχήμπορεί να νιώσει κανείς την παρθενική πνοή τουνιογέννητου χόρτου και με άπληστες ανάσες νατην κλείσει στα πνευμόνια του. Πέπλα διάφανα κυ-λούν στον αέρα και πάνω από τα βουνά αμέτρητατέτοια πέπλα περιτριγυρίζουν στην ατμόσφαιρακαι αφήνουν το μυρωμένο τους χνώτο. Σειρά απόθεόρατα πλατάνια ισκιώνουν το δρόμο πλάι στηλίμνη και ο περίπατος αυτός ξαλαφρώνει νου καιψυχή.

Οι Γιαννιώτες είναι γνωστοί σαν οι άνθρωποιτων γραμμάτων και όπως αναφέρεται σε κάποιοκείμενο, «Όσοι εχρημάτισαν Έλληνες συγγραφείς,υπήρξαν ή Ιωαννίται ή μαθηταί της των Ιωαννίνωνσχολής». Επίσης φημίζονται για τη λαϊκή ζωγρα-φική τους, την ξυλογλυπτική απαράμιλλης τέχνης,είναι εξαιρετικοί μάστορες και χτιστάδες, μοναδι-

169


κοί στο σμίλεμα της πέτρας, ξακουστοί για τα μπα-κίρια τους και οι γυναίκες ονομαστές υφάντρες.

Στα καταγάλανα νερά της λίμνης, που κάποτεκολυμπούσαν κυπρίνοι, χέλια, πέρκες και νερό-φιδα, σήμερα πηγαινοέρχονται τουριστικά καρα-βάκια και αγριόπαπιες και στη μέση της επιφάνειάςτης ξεπροβάλλει περήφανα ένας λόφος, το νησί.Ένα μοναδικό νησί τριγυρισμένο νερά και στεφα-νωμένο με τους γιγάντινους όγκους από τα γύρωβουνά και την καταπράσινη φύση. Ίσως σε αυτόνα χρωστά το μεγαλείο της η γιαννιώτικη ψυχή.

Ολόλευκα ισόγεια σπίτια, ανάμεσα στα πλατά-νια, το ένα δίπλα στο άλλο, συνθέτουν το μονα-δικό χωριό του. Μακριά από κάθε βουή και θό-ρυβο, το νησί φαντάζει σαν φωλιά στον κόρφοτου γιαλού.

Είναι ένα ζωντανό μνημείο που ιστορεί τη Βυ-ζαντινή μοναστηριακή ζωή με τις πέντε μονές πουσώζονται μέχρι σήμερα. Στα κελιά τής πιο παλιάςμονής ήταν το φοιτητήριο που λειτούργησε σανθρησκευτικό και μορφωτικό κέντρο. Λίγο πιο πέραείναι η μονή Στρατηγόπουλου ή Ντίλιου που χρο-νολογείται από την εποχή του Δεσποτάτου, τον11ο αιώνα. Η βυζαντινή τοιχογραφία του δίνειατμόσφαιρα κατανυκτική. Και πιο πέρα, στο μο-ναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, βρίσκεται τοκελί όπου σκότωσαν οι ίδιοι οι Τούρκοι, με εντολήτου Σουλτάνου από την Πύλη, τον Αλή Πασά…

*

ΟΛΑ ΑΥΤΑ, σαν παραμύθι, τα είχε ακούσει

170


ξανά και ξανά ο Φοίβος από τη γιαγια-Χαρένιακαι σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο, στα Γιάννενα,στο πατρικό διώροφο σπίτι του που βρίσκεται πλάιστη λίμνη, γύρισε να ζήσει, συνταξιούχος πια. Γύ-ρισε εδώ που γεννήθηκε και από όπου είχαν ξεκι-νήσει με τους γονείς του για την Αθήνα.

Κάθε ξημέρωμα και κάθε σούρουπο κάθεταιστο χαγιάτι και αναπολεί τόσο τις ιστορίες πουτου έλεγε με κάθε ευκαιρία η Χαρένια –που στά-θηκε μάνα και πατέρας στην πιο τρυφερή του ηλι-κία– όσο και τη ζωή του.

Δε χρειάστηκε να κάνει πολλές αλλαγές στοσπίτι. Κράτησε την παράδοση και από τα λιγοστάέπιπλα που έφερε μαζί του ήταν η πολυθρόνα τηςγιαγια-Χαρένιας που τώρα έγινε δικό του καταφύ-γιο. Την ακούμπησε σε μια γωνιά πίσω από τηνμπαλκονόπορτα, να μπορεί να αγναντεύει τη λίμνη,τα γύρω βουνά και στη θέση εκείνη περνά αρκετέςώρες. Διαβάζει, βλέπει τηλεόραση, ρεμβάζει καιαναπολεί, ζωντανεύοντας τα περασμένα…

Ο ρυθμός της ζωής σε τούτη την ηπειρώτικηγωνιά του χαρίζει ηρεμία και γαλήνη, γαλήνη ευερ-γετική. Κουρασμένος από την ένταση της δου-λειάς του, τη βουή και το άγχος της Αθήνας μετους μεγάλους ανταριασμένους δρόμους, αφή-νεται τώρα στη μαγεία και το όνειρο της παιδικήςζωής που είχε ζήσει στα μέρη αυτά, να τον λικνί-ζουν παρήγορα.

Την ημέρα βυθίζεται στη σιωπή που του χαρίζειη ομορφιά της λίμνης με τα παιχνιδίσματα τουήλιου και τα βράδια στο μυστήριο που σκορπούν

171


τα μουντά νερά της.Το χειμώνα απολαμβάνει τη θέα των χιονισμέ-

νων βουνών και νιώθει το δέος που ξυπνά η παρ-θένα φύση. Γνωρίζοντας καλά την ιστορία τουτόπου του, συχνά θαρρεί πως ξεπροβάλουν εμ-πρός του φουστανελάδες του 1821 με τα μου-σκέτα στα χέρια και άλλες φορές φαντάζεται τσο-λιάδες του 1912 και του ’40 να φωνάζουν «Λευτε-ριά ή Θάνατος» ή κραυγάζοντας εκείνο το εγερ-τήριο «Αέρα! Αεεέρααα…» Διακρίνει αχνά τις Ηπει-ρώτισσες να ανηφορίζουν με τα φορτωμένα γαϊ-δούρια στο Σμόλικα, για να μεταφέρουνφαγώσιμα, ρούχα ζεστά στους υπερασπιστές τηςπατρίδας και πολλές φορές και πολεμοφόδια.

Την άνοιξη που ο ήλιος πιάνει το παιχνίδισμαμε τα φύλλα των δέντρων, ο Φοίβος νιώθει να ξα-ναγεννιέται όλη η πλάση.

«Ο Μάης και το Χινόπωρο αντάμα τρων και πί-νουν…» λέει το δημοτικό τραγούδι.

Τα λιγοστά λουλούδια που έχει στο μπαλκόνιτου, κατιφέδες και βασιλικά, τον καλούν με τοντρόπο τους να τα περιποιηθεί, να τα καμαρώσει.

*

«ΠΩΣ ΕΓΙΝΕ έτσι η ζωή μου;» αναλογίζεται.«Πώς βρέθηκα πάλι ολομόναχος; Κι εκείνο το ευ-λογημένο το παιδί ήταν ανάγκη να μείνει στηνΑμερική;» μονολογεί και πιάνει στα χέρια του τοκάδρο με τη φωτογραφία του Μιλτιάδη του, άντραπια, με τη γυναίκα και τον μικρό τους Φοίβο αγ-

172


καλιά, φωτογραφία από το περασμένο καλοκαίρι,όταν ο εγγονός του ήταν ακόμη βρέφος.

Με λαχτάρα περιμένει να περάσει ο καιρός, νακυλήσουν οι μήνες, να φτάσει η μέρα που θα έρθειο γιος του, να σφίξει στον κόρφο του τον μικρούληΦοίβο και να τον κακομάθει, όπως κάνουν οι παπ-πούδες.

Και πού δεν πάνε όταν έρχονται τα παιδιά…Και όταν θέλουν να ανταμώσουν τον Θεό, όπωςλέει ο Μιλτιάδης του, ανηφορίζουν στο Βίκο μετο θεϊκό μπαλκόνι και τη θεσπέσια χαράδρα του.Και προχωρούν ως το Πάπιγγο με το λαξευτόβουνό που μοιάζει να το έχει σμιλέψει ο καλύτε-ρος γλύπτης του κόσμου. Οι κορυφές του θυμί-ζουν πύργους με πολεμίστρες που έχουν ξεφύγειαπό κάποια μυθική, γιγάντια πολιτεία.

Όσο για το χρυσοκάστανο χαλί από πλατανό-φυλλα στις όχθες του Βοϊδομάτη, σπάνια θα μπο-ρούσε να το αποδώσει η τέχνη.

Το φθινόπωρο ο Φοίβος πηγαίνει πιο σπάνιαστο χωριό του την Αρίστη και ας είναι κοντά, μιαώρα δρόμο περίπου. Είναι από τα παλαιότερα καιμεγαλύτερα χωριά από τα Ζαγοροχώρια και είναικτισμένη πάνω σε καταπράσινη πλαγιά. Παλιά πε-τρόκτιστα αρχοντικά, γραφικά πλακόστρωτα δρο-μάκια και λιθόστρωτα καλντερίμια στολίζουν τοχωριό. Μοναστήρια και εκκλησίες, με κείνη πουείναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου,κτισμένη το 1718, με τις αξιόλογες τοιχογραφίεςκαι το ξυλόγλυπτο τέμπλο, να δεσπόζει στην κεν-τρική πλατεία με τον μεγάλο γεροπλάτανο και τα

173


γραφικά καφενεδάκια, υφαίνουν σαν σε όμορφοκαμβά και κάνουν την Αρίστη ξεχωριστή. Εκεί έχειμεταφέρει, όπως ήταν η επιθυμία της γιαγια-Χα-ρένιας, και τα λείψανα όλων των δικών του…

*

ΑΠΟ ΤΙΣ τρεις εκείνες μέρες στο Λονδίνο, πουείχε συναντήσει την Κρινιώ και αγαπήθηκαν, έχουνπεράσει είκοσι πέντε χρόνια περίπου.

Όλα αυτά τα χρόνια έκλεισε στην ψυχή του τιςτρεις εκείνες ημέρες και πορεύτηκε με τη Δέ-σποινα. Πώς θα μπορούσε να παραμερίσει εκείνηπου είχε σταθεί πλάι του στη δύσκολη και πικρήπερίοδο της ζωής του; Και η οποία, μετά το ταξίδιτου Φοίβου στο Λονδίνο, σταμάτησε τις σκηνέςζήλιας, έγινε λογική, τρυφερή, χαριτωμένη; Έπαιξεμεγάλο ρόλο η κουβέντα που είχε με το Μάριο καιοι συμβουλές που της έδωσε, όταν συναντήθηκανεκείνο το φθινόπωρο του 1980, που είχε έρθει μετην άδειά του στην Αθήνα.

«Δέσποινα,» της είχε πει, «αν δε θέλεις να χά-σεις το Φοίβο, πρέπει ν` αλλάξεις. Πάψε να ζη-λεύεις… Είναι κρίμα να χαθούν τα χρόνια που είστεμαζί. Αγάπησε το παιδί του σαν δικό σου, δείξεστοργή και στους δύο… Γίνε χαρούμενη, ανέμελη…και τότε θα δεις. Όλα θα γίνουν καλύτερα…»

Η Δέσποινα κατάλαβε την αγωνία που έκρυβαντα λόγια του Μάριου και ώρα με την ώρα πήρε ναγίνεται τρυφερή, καλοσυνάτη, γεμάτη ζωντάνια,όσο που βρέθηκαν σε αρμονία και παντρεμένοι…

174


Η ζωή τους κυλούσε ήρεμα, μετά και το γάμοτης Μαργαρίτας. Ο Μιλτιάδης μεγάλωσε ανάμεσαστις δύο οικογένειες που τον φρόντιζαν με αγάπηκαι στοργή περίσσεια και όταν τους ανακοίνωσεότι θα σπουδάσει αεροναυπηγός, αποφάσισαν ναφύγει για Αμερική, αφού έτσι κι αλλιώς εκεί θακατέληγε για το μεταπτυχιακό του.

Ο Φοίβος και η Δέσποινα, κάθε που έβρισκανευκαιρία, ακόμα και για τρεις μέρες, έκαναν αμέ-τρητα ταξίδια. Γύρισαν όλο τον κόσμο` από Ρέι-κιαβικ μέχρι Γιοχάνεσμπουργκ και από Φλόρινταστις ΗΠΑ μέχρι Πέρθ της Αυστραλίας. Κάθεχρόνο και σε άλλη ήπειρο, σε διαφορετική χώρα.

Περνούσαν οι μέρες, οι μήνες, τα χρόνια μέσασε κλίμα ηρεμίας και ανεμελιάς. Το μόνο σύννεφοστη ζωή τους ήταν οι συχνοί πονοκέφαλοι απότους οποίους υπέφερε η Δέσποινα.

«Γιατί δεν πάμε σ’ ένα γιατρό ν’ απαλλαγείςαπ’ αυτό το βάσανο;» την παρότρυνε ο Φοίβος,όταν την έβλεπε να υποφέρει τόσο.

«Μη στενοχωριέσαι, αγάπη μου. Ημικρανίεςείναι και θα περάσουν…, μόνο σβήσε μου το φωςκαι άφησέ με για λίγο…»

Τα τελευταία χρόνια, όμως, και λίγο πριν πάρειτη σύνταξή της, η κατάσταση επιδεινώθηκε. Έτρε-ξαν σε γιατρούς, έκαναν εξετάσεις, μέχρι τηνΑμερική έφτασαν. Η διάγνωση ήταν παντού ίδια.Όγκος στο κεφάλι, μη χειρουργήσιμος, κατάσταση«μη αναστρέψιμη»... Γύρισαν στην Αθήνα με τοΦοίβο φύλακα άγγελό της.

«Σ’ αγάπησα πολύ, Φοίβο…» του είπε μια μέρα

175


ξέπνοα, καθώς της τακτοποιούσε τα μαξιλάρια,μετά την ένεση μορφίνης που της είχε κάνει.

«Κι εγώ, Δέσποινά μου, κι εγώ…»Αυτές ήταν και οι τελευταίες λέξεις της. Δυο

μέρες μετά πέταξε κι εκείνη για το ταξίδι που δενέχει γυρισμό. Έτσι ο Φοίβος, μόλις πήρε τη σύν-ταξή του, αποφάσισε να ζήσει στα Γιάννενα. Δενυπήρχε πλέον τίποτα να τον κρατήσει στην Αθήνα,μια και ο γιος του ο Μιλτιάδης ζει και εργάζεταιστην Αμερική με τη δική του πλέον οικογένεια.

*ΚΑΤΑΜΕΣΗΜΕΡΟ και ο πρώτος καλοκαιρινός

μήνας σε αυτό το υπέροχο κομμάτι της γης, σταΓιάννενα, είναι έτοιμος να δώσει τη θέση του στονεπόμενο. Ο Φοίβος κάθεται στην αγαπημένη τουγωνιά και έχει αριστερά τη βιβλιοθήκη με την τη-λεόραση και δεξιά ένα τραπεζάκι που το στολίζουνφωτογραφίες των δικών του, με πρώτη-πρώτη τουγιου του.

Έχει ανοίξει την τηλεόραση και από τα κρατικάκανάλια έχει παρακολουθήσει τις ειδήσεις, όπωςκάνει κάθε μέρα την ώρα αυτή. Κι όταν θέλει ναχαλαρώσει και να πάρει το μεσημεριανό υπνάκοτου στην πολυθρόνα της Χαρένιας του, γυρίζειστο τοπικό κανάλι. Ξέρει πως θα δει αυτή την ώρατην τοπική ειδησεογραφία και μετά, ξανά και ξανάαποσπάσματα από διάφορες πολιτιστικές εκδη-λώσεις από όλη την Ήπειρο –και είναι πάρα πολ-λές– ή και ολόκληρες συναυλίες, χορούς παραδο-σιακούς και πανηγύρια. Και πάντα, ανάμεσά τους,

176


οι τοπικοί παράγοντες με τους βαρυσήμαντουςλόγους…

Η μικρή οθόνη τη στιγμή εκείνη δείχνει μια γα-μήλια τελετή σε περιβάλλον ονειρικό. Ο εκφωνη-τής, όπως εξηγεί, αποφάσισε να κλείσει το δελτίοχαρούμενα, με την τελετή του γάμου της υπεύ-θυνης δημοσίων σχέσεων του σταθμού.

Το ζευγάρι στέκεται εμπρός σε μια αυτοσχέδιατράπεζα και δίπλα η μεγάλη εικόνα της Παναγίαςμε τον Χριστό στην αγκαλιά της. Το μυστήριο γί-νεται κοντά στο χωριό του Φοίβου, στην Αρίστη,πλάι στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώτισ-σας.

Το μοναστήρι αυτό είναι χτισμένο σε βράχοαπό το 1579, που στη χαράδρα του κατέφευγανοι κάτοικοι της γύρω περιοχής για να γλυτώσουναπό τους Τούρκους. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο τουκαι οι τοιχογραφίες είναι από τον 17ο αιώνα. Λεη-λατήθηκε από τους Τουρκαλβανούς λίγο πριν τηναπελευθέρωση και η καταστροφή ολοκληρώθηκεμε το σεισμό του 1897. Το καθολικό και το κυρίωςτμήμα του έχει συντηρηθεί και βρίσκεται σε καλήκατάσταση, μα τα περισσότερα μυστήρια γίνονταιέξω από το μοναστήρι, στις όχθες του Βοϊδομάτη,όπως αυτός ο γάμος που παρακολουθεί ο Φοί-βος.

Το ευαγγέλιο και οι ψαλμοί που υμνούν το μυ-στήριο ανακατεύονται με το κελάρυσμα του πο-ταμού, με το θρόισμα των φύλλων από τα πελώριαπλατάνια και το θριαμβευτικό τιτίβισμα των που-λιών. Οι καλεσμένοι πολλοί και ένα χρυσοκάστανο

177


χαλί που έχει υφάνει η φύση συμπληρώνει το σκη-νικό.

«Ας ζήσουν τα παιδιά ευτυχισμένα!» ψιθυρίζειο Φοίβος ξέπνοα σχεδόν, χωμένος στην πολυ-θρόνα του και σε λίγο παραδόθηκε άνευ όρωνστην αγκαλιά του Μορφέα…

Όταν άνοιξε τα μάτια του, το ρολόι έδειχνεπέντε το απόγεμα και ήταν μουσκεμένος στονιδρώτα. Πήγε στο μπάνιο και άφησε το νερό νατρέχει για ώρα πάνω του δροσερό, μέχρι να συ-νέλθει. Όσο έφτιαχνε τον καφέ του, αναρωτιόταντι ήταν αυτό που τον τάραξε τόσο πολύ στον ύπνοτου… Ναι, ναι…, θυμάται. Είδε την Κρινιώ. Σαν ναβρίσκονταν στο Λονδίνο…, όχι, όχι, δεν ήταν στοΛονδίνο…, κι εκείνη γελούσε, γελούσε μ’ εκείνοτο γάργαρο γέλιο της και γέμιζε τις χούφτες μενερό και του το πετούσε, τρέχοντας μακριά του,όσο που την έχασε…

Κάθισε αποκαμωμένος στην πολυθρόνα του,άναψε τσιγάρο, ήπιε μια γουλιά καφέ και ο νουςτου πέταξε στα παλιά, σ’ εκείνες τις αγαπημένεςμέρες, που σαν ακριβό φυλαχτό έκρυβε όλα αυτάτα χρόνια.

Σαν αστραπή ζωντάνεψε στο νου του η περι-πέτεια των τριών ημερών που έζησε στο Λονδίνο,με εκείνο το αξέχαστο κορίτσι, που δεν έπαψε ναζει μέσα του, να τον συγκινεί και αδιάκοπα νααναρωτιέται ποιος να ήταν ο δρόμος της αυτά ταχρόνια που πέρασαν…

Από την ώρα της αναχώρησής της από το Λον-δίνο περίμενε με λαχτάρα τηλεφώνημά της…, μά-

178


ταια.«Κι αυτή σαν όλες τις άλλες…» σκέφτηκε όσο

περνούσε ο καιρός. «Φρόντισε να περάσει καλάστο Λονδίνο και ανέξοδα…»

Θύμωσε με τον εαυτό του που πίστεψε σε όσατου είχε πει.

«Ποιος ξέρει πόσα απ’ αυτά ήταν αλήθεια. Τέ-λεια παραμυθατζού…»

Και την άλλη στιγμή:«Δεν μπορεί. Δε γίνεται να έπεσα τόσο έξω.

Το βλέμμα, τα δάκρυα, το γέλιο, το στόμα τηςήταν τόσο καθάρια. Κι εγώ αυτή την καθαρότηταλάτρεψα…»

Και μετά θύμωνε. Θύμωνε με τον εαυτό τουπου δεν τόλμησε να ψάξει να τη βρει, γιατί, πράγ-ματι, δεν είχε αφήσει τηλέφωνό της σε κανένα.Κι ύστερα, και αυτή η ευλογημένη η Δέσποινα,έπαψε να του δίνει αφορμές, έπαψε να του δημι-ουργεί σκηνές. Τι να έκανε, λοιπόν;

Και η Κρινιώ δε θα μπορούσε να τον βρει; Εφό-σον κανείς δεν είχε τη διεύθυνση ή το τηλέφωνότης, εκείνη γιατί δεν επικοινώνησε με κανένα;Γιατί;

Με αυτή τη στάση της έδειχνε ότι τον άφηνεήσυχο στη σχέση του με τη Δέσποινα. Μα ίσωςκαι να τον κατηγορούσε που από τις πρώτες ώρεςτους δε μίλησε και δεν αναφέρθηκε στο σοβαρόαυτό δεσμό του, όπως όφειλε να κάνει…

Φορές και φορές έλεγε να περάσει από το κα-τάστημα της τράπεζας που του είχε πει η Κρινιώπως εργαζόταν, αλλά πάντα κάτι τον κρατούσε,

179


δεν το τόλμησε ποτέ. «Αν θέλει η θεά τύχη να μας φέρει κοντά, όπως

έκανε στο Λονδίνο, θα βρει τον τρόπο…»Ωστόσο ο νους του κάθε τόσο στριφογύριζε

σε κείνες τις τρεις ημέρες και τις ζούσε με τηφαντασία του πάλι και πάλι, ενώ την κάθε φοράζωντάνευαν τόσες λεπτομέρειες που τον συγκι-νούσαν, τον έσπρωχναν ως τα όρια αυταπάτης,ακόμα και σε στιγμές με τη γυναίκα του, τη Δέ-σποινα…

Έτσι κύλησαν χρόνια και χρόνια όσο που βρέ-θηκε ένας μοναχικός συνταξιούχος…

Παραδομένος σε αυτή τη θύμηση δεν ακούειούτε βλέπει πια τίποτα. Βγαίνει στο μπαλκόνι ναπάρει αέρα, μα σε λίγο γυρίζει πάλι στην πολυ-θρόνα του, κλείνει τα μάτια και θαρρεί πως ακούειτο γάργαρο γέλιο της Κρινιώς, εκεί, στο σιντριβάνιτης λονδρέζικης πλατείας πριν από χρόνια. Τη βλέ-πει να τρέχει σαν παιδούλα και να αναπηδούν τασκουλαρίκια και τα βραχιόλια που της δώρισε…, τηβλέπει να χορεύει στο κέντρο “Κλεοπάτρα” σανεξωτική ιέρεια και στα χείλη του ζωντανεύουν ταδικά της… και μετά να χάνεται, να χάνεται, όπωςστο όνειρό του.

«Για σύνελθε! Τι έπαθες και τα θυμάσαι πάλι;Ξεμωράθηκες;» μαλώνει τον εαυτό του, γιατί δενμπορεί να εξηγήσει το λόγο, που από τότε πουήρθε στα Γιάννενα, η θύμηση της Κρινιώς γίνεταιόλο και πιο συχνή…

180


(X)

Η ΩΡΑ ΠΛΗΣΙΑΖΕ εφτά. Ο Φοίβος με αργέςκινήσεις ντύθηκε και με συντροφιά τις σκέψειςτου βγήκε για τον απογευματινό του περίπατοστην ακρολιμνιά. Ένιωσε την ανάγκη να ανακα-τευτεί με νέους ανθρώπους, να κλέψει λίγο απότη ζωντάνια και να χαρεί το ανέμελο γέλιο τους.Ο δρόμος έσφυζε από ζωή. Οι φωνές, το γέλιοκαι τα τραγούδια των παιδιών τον βοήθησαν νααποξεχαστεί και άρχισε να περπατά ανέμελα.

Κάποια στιγμή κοντοστέκεται και πήρε να χα-ζεύει ένα νεαρό ζευγάρι. Το αγόρι σκύβει στη λί-μνη, γεμίζει τις χούφτες του νερό και καταβρέχειτο κορίτσι. Εκείνη ξαφνιάζεται και τον κυνηγά.Τρέχουν, γελούν, ώσπου το αγόρι γυρίζει και τηνπαίρνει στην αγκαλιά του.

«Τι μου θυμίσατε, παιδιά μου! Να είστε καλά…»μουρμουρίζει με νοσταλγία ο συνταξιούχος Φοί-βος.

Έχει περπατήσει αρκετά, όταν βλέπει να προ-χωρά προς το μέρος του μια κοπέλα που σπρώχνει

181

ένα καρότσι αναπηρικό. Προσπαθεί να αποτραβή-ξει το βλέμμα του, μα εξακολουθεί να κοιτάζειεπίμονα την ανάπηρη γυναίκα πάνω στο καρο-τσάκι. Όσο πλησιάζουν, ο Φοίβος ταράζεται πιοπολύ. Η καρδιά του πάει να ξεφύγει από τη θέσητης. Τα πόδια δεν υπακούν στην εντολή του ναπροχωρήσουν.

«Δεν είναι δυνατόν… Το μυαλό μου παίζειάσχημα παιχνίδια… Δεν μπορεί… Θεέ μου…» μονο-λογεί και προσπαθεί να πάρει βαθειά ανάσα, ότανέχουν φτάσει δίπλα του.

«Ορίστε;» ρωτά η νεαρή γυναίκα και τον κοι-τάζει ανήσυχα. «Χρειάζεστε κάτι;»

Η γυναίκα στο αναπηρικό καρότσι, με μαλλιάγκρίζα και μια κουβέρτα πάνω στα πόδια, που είχεστραμμένο το βλέμμα της δεξιά προς το κάστρο,γυρίζει προς το μέρος του, χωρίς να τον κοιτάξει.

«Τι συμβαίνει, Ζωή;»«Με συγχωρείτε…, με συγχωρείτε…» λέει εκεί-

νος αμήχανα και κάνει να προσπεράσει κατατα-ραγμένος, χωρίς να τον υπακούνε και πάλι τα πό-δια του.

Η ματιά του τώρα είναι καρφωμένη στο πρό-σωπο της ανάπηρης γυναίκας και με βαριάανάσα...

«Όχι. Δεν μπορεί… Δε γίνεται…»Σαν συναντώνται τα βλέμματά τους, μια σπίθα

ξεπηδά στη ματιά της…«Θεέ μου, η Κρινιώ. Η Κρινιώ…!»«Εσύ; Εσύ!… Φοίβο…» ψιθυρίζουν και οι δύο

ταυτόχρονα.

182


Έχουν παγώσει…, μένουν βουβοί, προσπαθούννα συνέλθουν… Πόσο έχουν γεράσει και οι δύο…Εκείνος ο ψηλόλιγνος Φοίβος έχει γείρει και ηματιά του δεν είναι τόσο σπινθηροβόλα… Και ηΚρινιώ, επάνω στο αναπηρικό καρότσι μοιάζει πιοσκληρή. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου τηςδείχνουν ταλαιπωρημένο άνθρωπο.

Για χρόνια ο Φοίβος ήταν στοιχειωμένος απότο γάργαρο γέλιο της, το χιούμορ, το τρυφερόβλέμμα της, το παιχνίδισμα των ματιών της. Τώρα,σαν να έχουν σβήσει όλα, σαν να μην υπήρξανποτέ, σαν να ήταν δημιούργημα της φαντασίαςτου. Τίποτα δε θυμίζει τη δική του Κρινιώ… Κιόμως…, κι όμως, κάτι στη ματιά της… Πίσω από τησκληράδα υπάρχει ακόμα εκείνη η τρυφερότητα…

Η κοπέλα πίσω από το καρότσι αναρωτιέται μεαπορία ποιος είναι αυτός που τάραξε τόσο τημάνα της. Και τότε τον είδε να σκύβει.

«Κρινιώ…, στ’ αλήθεια είσαι συ, Κρινιώ;» τηρωτά σαν υπνωτισμένος και ακουμπά το χέρι τουστα δικά της, λέγοντας με συντριβή. «Τι έπαθες;Θεέ μου, πώς; Πώς;»

«Μαμά, τι συμβαίνει;» ρωτά ανήσυχα η νεαρήγυναίκα. «Γνωρίζεις τον κύριο;»

«Ναι, παιδί μου, ναι, γνωριζόμαστε…» ακού-στηκε σαν μακρινός αχός η φωνή της μάνας.

«Με συγχωρείτε…» λέει και ο Φοίβος στην κο-πέλα. «Να σας συστηθώ…»

«Μόνος σου είσαι;» τον διακόπτει η Κρινιώ μεφωνή πανικόβλητη, ενώ προσπαθεί να συνέλθει,να βρει την ψυχραιμία της.

183


«Μόνος. Ναι, είμαι μόνος και βγήκα να περπα-τήσω.»

«Κι εμείς το ίδιο και επιστρέφουμε στο σπίτι.Είναι εδώ κοντά. Δεν έρχεσαι; Έλα…» μπόρεσε ναπει με ένα βιασμένο χαμόγελο.

«Ευχαρίστως…» απαντά εκείνος σαν υπνωτι-σμένος και σαν να ξύπνησε ξαφνικά, το πρόσωπότου φωτίστηκε.

Το ίδιο και η Κρινιώ, φάνηκε να ανακουφίζε-ται.

*

ΤΟ ΣΠΙΤΙ της Κρινιώς είναι ένα παραδοσιακόηπειρώτικο διώροφο, με μετατροπές που έγινανγια το αναπηρικό καρότσι.

Ο Φοίβος κάθισε σε μια πολυθρόνα, πλάι στηνΚρινιώ. Την κοιτάζει επίμονα. Αναρωτιέται απόπότε να είναι καθηλωμένη σε αυτό το καρότσι.Και η κοπέλα, την είπε «μαμά»; Άρα δε θα χώρισεμε το Βίκτορα, τον άντρα της, εκτός και αν παν-τρεύτηκε ξανά…

«Να σου γνωρίσω τη Ζωή μου…» διακόπτει ηΚρινιώ τις σκέψεις του.

Εκείνος σηκώνεται.«Φοίβος Τοπαλούδης. Χαίρω πολύ.»«Κι εγώ… το ίδιο…» είπε η κόρη και στα μάτια

της κυριαρχεί απορία…, μεγάλη απορία και ταραχή.Ο Φοίβος την κοιτάζει και προσπαθεί να θυ-

μηθεί τι του θυμίζει. Μα ναι, ναι, είναι η νύφη, ογάμος, εκεί, στις όχθες του Βοϊδομάτη… Πλάι στο

184


χωριό του, την Αρίστη… Ναι, ναι… «Μου επιτρέπετε να σας συγχαρώ και να ευ-

χηθώ για το γάμο σας, που αν δεν κάνω λάθοςτον παρακολούθησα στην τηλεόραση.»

«Όχι, δεν κάνετε…» και η καρδιά της Ζωής πε-ταρίζει.

«Ήταν, πράγματι, ένας γάμος ασυνήθιστα ρο-μαντικός!» λέει ο Φοίβος. «Να ζήσετε σαν ταψηλά βουνά που σας τριγύριζαν…»

«Ευχαριστώ… Ήταν επιλογή της μαμάς αυτόςο χώρος» απαντά η νεόνυμφη, χωρίς να παίρνειτη ματιά της από πάνω του.

Ο Φοίβος δεν μπορεί να καταλάβει το λόγοπου η κόρη της Κρινιώς δείχνει τόσο αναστατω-μένη.

«Ζωή μου, σε παρακαλώ…» λέει τότε η Κρινιώκαι με ένα διακριτικό νεύμα, της ζητά να απομα-κρυνθεί και να τους αφήσει μόνους.

Ο Φοίβος την παρακολουθεί που φεύγει.«Ο Μιλτιάδης τι κάνει;» τον ρωτά η Κρινιώ

πριν προλάβει να πει εκείνος οτιδήποτε.«Είναι καλά. Ζει στην Αμερική. Πήγε για σπου-

δές αεροναυπηγού και όπως ξέρεις, αυτή η χώρααφομοιώνει τους ξένους. Είναι παντρεμένος καιέχει ένα γιο.»

«Ωραία, ωραία, να ζήσουν. Και η Μαργαρίτα;Ο Μάριος; Η Μίρνα; Η Δέσποινα;»

«Λοιπόν, να τους πάρω με τη σειρά. Η Μαργα-ρίτα ξαναπαντρεύτηκε. Ο Μάριος μένει μόνιμαστο Λονδίνο και έρχεται μια-δυο φορές το χρόνο.Η Μίρνα και ο Βασίλης παντρεύτηκαν και έχουν

185


μια κόρη, την Αθηνά.»«Η Δέσποινα;» επιμένει η Κρινιώ.«Η Δέσποινα πάνε δυο χρόνια που πέθανε.»«Λυπάμαι, ειλικρινά λυπάμαι…»

*

Η ΚΡΙΝΙΩ νιώθει μπερδεμένη. Δεν πιστεύει σταμάτια της, δεν πιστεύει αυτό που πριν λίγη ώραέχει συμβεί. Δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει. Δενξέρει τι πρέπει ή δεν πρέπει να του πει…

«Τώρα είναι η σειρά σου…» διακόπτει τη σκέψητης ο Φοίβος. «Μίλησέ μου, Κρινιώ…» και πλησιά-ζει την πολυθρόνα του, της πιάνει τα χέρια καισυγκινημένος ψιθυρίζει… «Βλέπεις; Όπως τότε,στο Λονδίνο. Θυμάσαι, άραγε, αυτή την αγαπη-μένη μου κίνηση, τη θυμάσαι…, να κρατώ φυλακι-σμένα τα χέρια σου μες στα δικά μου…, πες μου,ξεθώριασε στην καρδιά σου εκείνο το ευλογημένομας τριήμερο;»

«Ποτέ, Φοίβο, ποτέ… και δεν έπαψα να το ζωόλο και πιο έντονα, πιο συναρπαστικά, στην κάθετου λεπτομέρεια.»

«Ούτε ’γώ, πίστεψέ με, ούτε ’γώ…» κι ακούμ-πησε τα χείλη του στα χέρια της. «Το ζωντάνεματης κάθε στιγμής μας ήταν η κρυφή μου συντρο-φιά όλα αυτά τα χρόνια. Όμως, πες μου, πώς βρέ-θηκες στα Γιάννενα;»

«Ναι…» ψιθύρισε η Κρινιώ και δεν ήξερε απόπού να αρχίσει. «Τότε δεν ήξερα τον τόπο, αλλάδεν άργησα να τον γνωρίσω.»

186


Έπρεπε να κερδίσει χρόνο. Έπρεπε να βάλεισε τάξη τη σκέψη και τα συναισθήματά της.Έπρεπε να προσέξει τι θα πει.

«Εκείνο το φθινόπωρο,» συνέχισε, «την ίδιαχρονιά που έκανα το ταξίδι στο Λονδίνο, ήρθα γιαπρώτη φορά στην Ήπειρο. Τη γύρισα απ’ άκρη σ’άκρη. Με μάγεψε η ομορφιά της και την αγάπησα…Την αγάπησα τόσο, που σε τρία χρόνια εγκατα-στάθηκα μόνιμα.»

«Και πώς έγινε και βρίσκεσαι σ’ αυτό το καρό-τσι;»

«Είναι μεγάλη ιστορία. Δυο χρόνια μετά πουγεννήθηκε η Ζωή, είχαμε έρθει στα Γιάννενα γιαδιακοπές. Ευτυχώς, την ημέρα που χτύπησα, τοπαιδί δεν ήταν μαζί μου στο αυτοκίνητο. Μη φαν-ταστείς κανένα σπουδαίο τροχαίο. Μόνο πουέπαθα ζημιά στη σπονδυλική στήλη.»

«Ναι, μα πώς; Πού;»«Εκείνο το πρωί πήγαινα στην Αρίστη. Ήθελα

να δω σε τι κατάσταση ήταν ο δρόμος. Είχα σκοπόνα πάμε με το παιδί και τους γονείς μου, να γνω-ρίσουν το καταπληκτικό χωριό σου... Τους είχαμιλήσει για το μπαλκόνι του Βίκου, για το Πάπιγγο,έτσι όπως μου τα είχες περιγράψει και τα θαύμασακι εγώ την πρώτη φορά που είχα έρθει. Και με τησειρά μου τα είχα περιγράψει στους γονείς μουενθουσιασμένη, μαγεμένη. Ζητούσαν επίμονα ναπάμε να δουν κι εκείνοι τον τόπο που τόσο με κα-τέκτησε. Ωστόσο, την τελευταία ώρα πήγα μόνημου, κι ευτυχώς, γιατί στο γυρισμό έτυχε το κακόαπό δική μου αδέξια κίνηση, σε μια στροφή του

187


δρόμου.»«Κορίτσι μου…» ψιθυρίζει συγκλονισμένος εκεί-

νος και φιλά τα χέρια της.«Για καλή τύχη περνούσε ένα αυτοκίνητο κι

έτσι δεν άργησα να βρεθώ στο νοσοκομείο. Η κα-τάστασή μου ήταν αρκετά σοβαρή και οι γιατροίείχαν απαγορεύσει οποιαδήποτε μετακίνησή μουγια μεγάλο διάστημα. Ο πατέρας μου, συνταξιού-χος πια, πούλησε το σπίτι μας στην Αθήνα και γί-ναμε Γιαννιώτες…»

«Και όλα αυτά τα χρόνια είσαι στο καρότσι;»«Ναι, Φοίβο, ναι.»«Και οι γονείς σου;»«Κατάφεραν να μεγαλώσουν το παιδί με τη

βοήθεια της Ειρήνης –που είναι κι η νονά της– καιπου με την πρώτη ευκαιρία βρισκόταν δίπλα μας,αλλά και μιας εξαίρετης φίλης, της Ισμήνης, πουείναι γιατρός, ψυχολόγος, και πάνω απ’ όλα άν-θρωπος. Κι όταν η Ζωή τελείωσε το σχολείο, αρ-χίσαμε να λιγοστεύουμε. Πρώτα χάσαμε τον παπ-πού και πριν δύο χρόνια έφυγε και η γιαγιά.»

«Δεν ξέρω τι να πω…» είπε ο Φοίβος και ανα-κάθεται στην πολυθρόνα του. «Τα έχω χαμένα.Και ο άντρας σου;»

«Αν εννοείς το Βίκτορα, χωρίσαμε και τυπικάαμέσως μετά το ταξίδι μου στο Λονδίνο και λίγοπριν γεννηθεί η Ζωή.»

«Δεν καταλαβαίνω…»«Όταν γύρισα από το Λονδίνο, πήγα κατευ-

θείαν στους γονείς μου. Δεν έμεινα ούτε ώρα μαζίτου και ξεκίνησα τη διαδικασία για το διαζύγιο.

188


Δεν άντεχα ούτε να τον δω.»«Και… το παιδί;…» ρώτησε ο Φοίβος.«Δεν ήξερε, δεν είχε ιδέα για παιδί, όπως δεν

το ήξερα και ούτε υποπτευόμουνα κι εγώ…»«Ότι ήσουν έγκυος;»«Ναι…, ναι.»«Δηλαδή…, στο Λονδίνο…, εκείνες τις μέρες,

ήσουν… έγκυος;»«Όχι, όχι, βέβαια» αντέδρασε η Κρινιώ σαν να

την πρόσβαλε.«Δεν καταλαβαίνω.»«Η Ζωή δεν είναι παιδί του Βίκτορα.»«Ξαναπαντρεύτηκες…;»

*

Η ΚΡΙΝΙΩ τον κοιτάζει στα μάτια έντονα, επί-μονα και η αναπνοή της βγαίνει με δυσκολία. Δενμπορεί να κρύψει την ταραχή της.

Τις ίδιες στιγμές ο Φοίβος παρατηρεί ένα κά-δρο στον τοίχο, που μόλις το πρόσεξε. Έδειχνετη Ζωή μικρούλα με μια ωραιότατη κορδέλα σταμαλλιά.

Σηκώνεται, πλησιάζει σαν υπνοβάτης και νοι-ώθει μια περίεργη ταραχή…

«Κρινιώ…» βόγκηξε, χωρίς να τραβά τη ματιάτου από την εικόνα του κάδρου. «Τι συμβαίνει;…»

«Ήμουν αποφασισμένη να μη σου πω ποτέ»ακούστηκε σοβαρή, σκληρή η φωνή της.

«Να μου πεις τι;» την κοιτάζει ο Φοίβος επί-μονα.

189


«Αυτό που κρατούσα κρυφό από σένα τόσαχρόνια.»

«Θα τρελαθώ, Κρινιώ…» την πλησιάζει με ταμάτια καρφωμένα στα δικά της.

«Η Ζωή, η κόρη μου, είναι κόρη μας. Ήμουναποφασισμένη να μη μιλήσω ποτέ, να μη σε ανα-στατώσω, μα τώρα…, μετά την απρόσμενη συνάν-τησή μας, πρέπει να το μάθεις επιτέλους… Η Ζωήείναι κόρη σου.»

Πιο δυνατό χαστούκι δεν είχε ξανανιώσει οΦοίβος. Όλα γύρω του θόλωσαν. Αναστατώθηκε.

«Για το Θεό…, μου έκρυβες τόσα χρόνια…»ψέλλισε. «Μου στέρησες τέτοια χαρά, τόση πα-ρηγοριά κι αγάπη; Πώς άντεξες να πάρεις τέτοιαευθύνη; Ποιος σου έδωσε αυτό το δικαίωμα; Μουστέρησες το παιδί μας… Είσαι απερίγραπτη, ματο Θεό…»

«Δεν ήθελα, δεν άντεχα, δεν έπρεπε να σεαναστατώσω με κανένα τρόπο…»

Ο Φοίβος δεν την ακούει, νιώθει μπερδεμένος.Έχει θυμώσει πολύ και σωριάζεται στην καρέκλα,πιάνει με τα χέρια το κεφάλι του και προσπαθείνα βάλει σε τάξη τις σκέψεις του...

«Φταίω…, φταίω» ψιθυρίζει με σκυφτό κεφάλικαι συνειδητοποιεί πόσο πρέπει να πόνεσε και ναπονά η Κρινιώ ακόμα. Στο νου του ζωντανεύει οδύσκολος δρόμος που διάλεξε να περπατήσειμόνη της, από την ώρα της απρόσμενης εγκυμο-σύνης, ως τη γέννα και στη συνέχεια η ευθύνηγια το μεγάλωμα του παιδιού…

«Ναι, φταίω. Δε σου έδωσα την ελάχιστη ευ-

190


καιρία…»«Ήταν το πιο σωστό που μπορούσα να κάνω…»

τον διακόπτει η Κρινιώ με ήρεμη φωνή. «Δεν είχατο δικαίωμα, με κανένα τρόπο, να ταράξω τη ζωήσου. Θυμάσαι τι σου είχα πει στο Λονδίνο, ότανμου μίλησες την τελευταία μέρα για τη σχέση πουείχες με τη Δέσποινα; Είπα πως ποτέ δε θα στή-ριζα τη δική μου χαρά, στα δάκρυα και τον πόνοκάποιας άλλης. Ωστόσο, θέλω να ξέρεις ότι περί-μενα με καρδιοχτύπι από σένα το πρώτο βήμα.Περίμενα ένα μήνυμα, μια φιλική, έστω, ένδειξη.Μα όταν πέρασαν οι μέρες, που υπολόγιζα ότι θαείχες γυρίσει στην Αθήνα, μετά οι μήνες και δενέκανες καμία προσπάθεια να επικοινωνήσουμε,τότε κατάλαβα ποια ήταν η επιλογή σου και τησεβάστηκα. Έκλεισα στην ψυχή μου το φως, τιςτρεις εκείνες ευλογημένες μέρες, χωρίς να ξέρω,ούτε να υποψιάζομαι, πως σε κουβαλούσα στασπλάχνα μου.»

*

ΒΑΡΙΑ και εκκωφαντική σιωπή απλώθηκε στοδωμάτιο… Κανείς από τους δύο δε μιλάει. Ο Φοί-βος ήταν φανερό πως δυσκολευόταν να αναπνεύ-σει, να βρει το ρυθμό της η λειτουργία της καρ-διάς του. Κάποια στιγμή σηκώθηκε. Περπάτησεως την πόρτα που έβλεπε στη βεράντα. Στήριξεστο τζάμι το κεφάλι του και στη στάση εκείνηπήρε να απολογείται σε τόνο παραμιλητού.

«Κι όμως, Κρινιώ, έπρεπε. Έπρεπε, οπωσδή-

191


ποτε, να το μάθω. Έπρεπε να το ξέρω. Γιατί, ναι,μπορεί να κρύβει αξιοπρέπεια και μεγαλείο η από-φασή σου, να μη βρεθώ σε δύσκολη θέση, αλλάείναι σκληρό και προσβλητικό για έναν πατέρα νατον αγνοούν.»

«Λάθος, μεγάλο λάθος, Φοίβο» αντέδρασε μεθυμό η Κρινιώ. «Δε σε αγνόησα. Δέχτηκα το μή-νυμα που εσύ μου έστειλες με την αδιαφορία σου.Πίστεψέ με, έκανα μεγάλο αγώνα» μαλάκωσε οτόνος της φωνής της. «Κι ύστερα, ήξερα πόσοείχες πονέσει για το Μιλτιάδη που μεγάλωνε μα-κριά σου. Δεν άντεχα να σου προσθέσω κι άλλοένα βάρος.»

«Αναρωτιέμαι πώς δε με αναζήτησαν οι γονείςσου, πώς δεν έκαναν εκείνοι, τουλάχιστον, αυτότο βήμα;»

«Ο πατέρας μου ήθελε κι επέμενε να σε βρει.Όμως δεν τον άφησα κι αρνήθηκα να του δώσωτην ελάχιστη πληροφορία. Δεν έμαθε ποτέ ποιοςήταν, πώς λεγόταν και αν γνώριζε ότι θ’ απο-κτούσε από μένα παιδί ο άντρας αυτός. Με τονκαιρό μαλάκωσε κι εκείνος. Όσο για μένα, με τηβοήθεια της μητέρας μου, παραδόθηκα στηνέγνοια του παιδιού που μεγάλωνε μέσα μου. Βλέ-πεις, ήμουν αποφασισμένη να το κρατήσω και είχααπειλήσει πως, αν δεν συμφωνούσαν, θα έφευγααπ’ το σπίτι. Έτσι μ’ αγκάλιασαν και η μητέρα μουκαι ο πατέρας. Ποτέ δε θα ξεχάσω την έκφρασήτους, όταν με είδαν στο μαιευτήριο με το κορι-τσάκι μας στην αγκαλιά μου. Λες και τους χάρισαόλο τον κόσμο…»

192


Ο Φοίβος την ακούει με κομμένη ανάσα. Νιώθειτην ανάγκη να γονατίσει εμπρός της, μα και αγα-νακτεί που τον άφησε μακριά και ξένο όλα αυτάτα χρόνια. Νιώθει το αίμα του να κοχλάζει και σω-ριάζεται στην πολυθρόνα, δίπλα της.

«Τις ώρες που ήμουν στη δουλειά,» συνεχίζειη Κρινιώ, «η μητέρα μου είχε τη φροντίδα της μι-κρής. Κι όταν ήρθαμε στα Γιάννενα, για να μάθειτο παιδί και ν’ αγαπήσει τις ρίζες του πατέραςτης, πάλι οι γονείς μου ήταν μαζί μας…»

«Θέλεις να πεις,» τη διακόπτει με τρόμο ο Φοί-βος, «ότι η Ζωή…, ξέρει την αλήθεια;»

«Φυσικά και την ξέρει. Ποτέ δεν την ξεγέλασα,λέγοντας πως ο πατέρας της πέθανε ή κάτι πα-ρόμοιο. Σ’ αυτό με βοήθησε πολύ η Ισμήνη, η ψυ-χολόγος που τόσο μας στήριξε όλους.»

«Και δε σου είπε πως ήταν μεγάλο λάθος να μ’αφήσεις έξω από ένα τόσο σοβαρό… γεγονός; Ναμου στερήσεις το παιδί μου;»

«Ήταν αργά να διορθωθεί αυτό. Και σ’ το ξα-ναλέω: στην απόφασή μου αυτή βοήθησε η αδια-φορία σου, και σε παρακαλώ, μην το προσπερνάςαυτό. Η Ισμήνη είναι φίλη πραγματική. Είναιαδελφή. Είναι σαν την Ειρήνη. Όπως είστε εσύμε το Μάριο. Είχε κι εξακολουθεί να έχει τη Ζωήσαν παιδί της και είναι ανεκτίμητη η βοήθειά της,κυρίως από τότε που η μικρή βρέθηκε στο δημο-τικό σχολείο. Ως έξι χρονών η Ζωίτσα μπέρδευετον παππού με τον μπαμπά και η απουσία σου δεστάθηκε σοβαρό πρόβλημα μέχρι τότε. Όμως,όταν είχε προχωρήσει στις τάξεις του δημοτικού

193


άρχισε να ρωτά: “Μαμά, γιατί εγώ δεν έχω μπαμπάόπως όλα τα παιδιά;” Και τότε με την Ισμήνη, τηςείπαμε την αλήθεια. Ότι έχει μπαμπά, αλλά είναιυποχρεωμένος να ζει μακριά μας. “Δηλαδή, δεμας αγαπά;” ρώτησε. Ξέρεις πόσο σκληρές ερω-τήσεις κάνουν τα παιδιά και μάλιστα σ’ αυτή τηνηλικία. Και της εξηγήσαμε πως ο μπαμπάς τηςτην αγαπά και θα την αγαπούσε περισσότερο ότανθα την έβλεπε. Μεγαλώνοντας της έλεγα όλο καιπερισσότερα για σένα. Στην εφηβεία, όταν πιατης είχα πει όλη την ιστορία μας, σ’ ένα τετράδιότης είχε γράψει στην ετικέτα. “Ζωή Αθηναίου,παιδί αγάπης”.»

«Θέλεις να πεις, Κρινιώ,» ψιθύρισε με τρεμά-μενη φωνή, «πως τώρα που μιλάμε, η Ζωή ξέρειποιος είμαι;»

«Ναι, ξέρει, τα ξέρει όλα. Την ιστορία για τιςτρεις μέρες στο Λονδίνο την έμαθε όταν μου είπεπως αγαπιούνται με το Γιώργο, το σημερινό άντρατης.»

«Θεέ μου, ντρέπομαι. Φεύγω, φεύγω αμέσως.Δεν έχω το κουράγιο να την αντικρίσω…» και τοπρόσωπό του έγινε σαν ανταριασμένος ουρανός.

«Δε θα προσπαθήσω να σε κρατήσω. Μόνο θασου πω ότι η Ζωή ήθελε να έρθει να σε βρει. Εγώδεν την άφησα.»

«Είσαι σκληρή, όχι μόνο σε μένα, αλλά και στοπαιδί.»

«Με σένα ταίριαζε να είμαι σκληρή,» ακού-στηκε τραχιά η φωνή της, «αλλά η Ζωή από μι-κρή-μικρή άκουγε να της μιλώ για τον μπαμπά της.

194


Όταν της είπα την ιστορία μας, ζήτησε να σε σκι-τσάρω. Ήθελε να έχει μια κάποια εικόνα σου, όπωςείπε», και για να πνίξει το βούρκωμά της, κοίταξεεπίμονα το τόξο του ορίζοντα έξω από το παρά-θυρό μας. «Τότε ήρθε στο μυαλό μου ο Μητροπά-νος, ο τραγουδιστής, και της είπα πως μοιάζετεαρκετά. Θυμάμαι που με πείραξε κιόλας. “Ώστε γι’αυτό έχουμε όλους τους δίσκους του;” μου είχεπει. “Και γι’ αυτό…” της απάντησα. Αργότερα τηςείπα πως, επίσης, μοιάζεις με τον ηθοποιό RichardHarris. Κι ένα πρωί είδα στο κομοδίνο της τις φω-τογραφίες τους κι από κάτω είχε γράψει με κόκκινομαρκαδόρο, “μοιάζουν στον μπαμπά μου”…»

«Κρινιώ, πνίγομαι, υποφέρω. Είμαι αγανακτι-σμένος, αγανακτισμένος με τον εαυτό μου και μεσένα…» και σαν κυνηγημένος σηκώθηκε και έφυγε,ψελλίζοντας… «Συγχωρέστε με και οι δυο σας…,συγχωρέστε με…»

*

«ΜΑΜΑ, ΕΧΕΙ δίκιο…» είπε η Ζωή, πλησιάζον-τας τη μητέρα της.

Όλη αυτή την ώρα άκουγε την κάθε λέξη τωνγονιών της και ήταν πολλές οι στιγμές που ήθελενα πλησιάσει, φωνάζοντας: «Μαμά, έχει δίκιο οπατέρας μου.»

«Το ξέρω, παιδί μου, το ξέρω. Ξέρω πως ήτανδύσκολη αυτή η ώρα για τον πατέρα σου. Να μάθειξαφνικά πως έχει παιδί, πως έχει μια κόρη… Όμως,πίστευα τότε, πως έτσι ήταν καλύτερα να κάνω.

195


Πρώτα για κείνον και μετά για μας. Αν έμενε μαζίμου από υποχρέωση, αυτό θα με σκότωνε και σί-γουρα θα χανόταν η μαγεία που μας είχε ενώσει.»

«Έλα, μαμά. Μ’ αυτά τα “αν” είναι που έμεινεςστο όνειρο και δε χάρηκες τη ζωή σου.»

«Κάνεις λάθος, κόρη μου. Και γιατί νομίζειςπως σου έδωσα αυτό το όνομα; Εκείνες οι τρειςμέρες στο Λονδίνο ήταν όλη μου η ζωή…»

Έμεινε για λίγο σιωπηλή και αμέσως μετά, μεσκυμμένο κεφάλι, «Θα μπορέσετε, άραγε, εσύ καιο πατέρας σου να με καταλάβετε ποτέ;»

«Ξέρεις πολύ καλά» λέει η Ζωή αγκαλιάζοντάςτην «πως δε σ’ έκρινα ποτέ γι’ αυτή την απόφασήσου.»

«Κι όμως, σου στέρησα τον πατέρα σου…» ψι-θυρίζει η Κρινιώ αποκαμωμένη.

«Μη μιλάς έτσι, σε παρακαλώ. Δεν ήταν δικόσου όλο το φταίξιμο. Αν, όπως του είπες, προσπα-θούσε να συναντηθείτε, αν επικοινωνούσε μαζίσου, τα πράματα θα ήταν διαφορετικά. Και τότεμπορεί να μην είχα γεννηθεί.»

«Αυτό μην το ξαναπείς» κοίταξε κατάματα τηνκόρη. «Ο κόσμος να ερχόταν ανάποδα, δεν επρό-κειτο να τ’ αφήσω να χαθεί το πλάσμα που κου-βαλούσα στα σπλάχνα μου. Και είμαι πολύ περή-φανη που πήρα αυτή την απόφαση. Κάθε μέραδοξάζω το Θεό για το δώρο που μου χάρισε…»και η Κρινιώ ανοίγει διάπλατα τα δυο της χέρια,σφίγγει στην αγκαλιά της τη Ζωή…

*

196


ΓΥΡΙΖΟΝΤΑΣ από το Λονδίνο η Κρινιώ, μηγνωρίζοντας ακόμα ότι στα σπλάχνα της μεγά-λωνε ώρα με την ώρα ένα παιδί, το παιδί του αγα-πημένου της Φοίβου, βάλθηκε αμέσως να διαλύσειτο γάμο της με το Βίκτορα. Δεν ήταν και δύσκολο.Μια βδομάδα μετά που έφυγε εκείνος από το σπίτικαι επέστρεψε η Κρινιώ, την πήρε τηλέφωνο, ζη-τώντας της να ειδωθούν.

«Δεν έχουμε τίποτα να πούμε, Βίκτορα» ήτανη απόλυτη απάντησή της. «Μπορείς, όποτε θέλεις,να έρθεις να πάρεις και τα υπόλοιπα πράγματάσου, αρκεί να με ειδοποιήσεις από πριν…»

Δεν ήθελε με κανένα τρόπο να τον συναντήσει.Από τότε που έφυγε ο Βίκτορας από το σπίτι, ηΚρινιώ συνήθισε να κλειδώνει και να αφήνει τακλειδιά στην πόρτα για να μην έχει απροσδόκητεςεπισκέψεις.

Δεν πέρασε πολλή ώρα, όταν άκουσε το κλειδί.Κάποιος προσπαθούσε να ανοίξει. Δεν πρόλαβενα συνειδητοποιήσει ποιος μπορεί να βρισκότανπίσω από την κλειδωμένη πόρτα, όταν άκουσε τονπρώτο δυνατό χτύπο. Κατάλαβε πως με κάποιοσίδερο, αυτός που βρισκόταν από την έξω πλευρά,προσπαθούσε να σπάσει την πόρτα. Η Κρινιώ, χω-ρίς δεύτερη σκέψη, άνοιξε το παράθυρο της κρε-βατοκάμαρας που ήταν στο δρόμο –υπερυψωμένοισόγειο– και πήδηξε έξω, φωνάζοντας «βοήθεια».

Ήταν Κυριακή, καταμεσήμερο, καλοκαίρι, καιδεν άργησε να μαζευτεί κόσμος και η αστυνομίαπου κάλεσαν από τη γειτονιά. Δυο περιπολικά ήρ-θαν και προσπαθούσαν να τον ηρεμήσουν. Ο Βί-

197

κτορας, με ένα σιδερολοστό στα χέρια, κατέ-στρεφε ό,τι έβρισκε μπροστά του. Δεν άφησε τί-ποτα όρθιο…

«Είναι σπίτι μου…» φώναζε στους αστυνομι-κούς. «Ορίστε η ταυτότητά μου…»

Και όταν κάποια στιγμή προσπάθησαν να τονσυγκρατήσουν, άρχισε να ουρλιάζει:

«Είμαι καρδιακός. Μη μ’ αγγίζετε…»Μέσα σε λίγες ώρες είχε καταστρέψει τα

πάντα. Μόνο οι τοίχοι έμειναν. Έπιπλα, σκεύη,ρούχα, όλα βρίσκονταν κατάχαμα. Βομβαρδισμένοτοπίο.

Σαν κουράστηκε και δεν έβρισκε τι άλλο νασπάσει, αφέθηκε στα χέρια των αστυνόμων πουτον οδήγησαν στο τμήμα.

«Μπορείτε να έρθετε όποτε θέλετε για κατά-θεση» είπε ένας αστυνομικός στην Κρινιώ. «Έχετεανάγκη από κάτι; Θέλετε να έρθετε κι εσείς; Θέ-λετε να ειδοποιήσουμε κανένα;»

«Όχι, ευχαριστώ. Ειδοποίησα τους γονείςμου...» ψιθύρισε έντρομη και αποκαμωμένη εκείνη.

«Παιδάκι μου,» έκλαιγε η μητέρα της Κρινιώςπου δεν άργησε να φτάσει με τον πατέρα της,«πώς έγινε αυτό;»

«Έγινε, μανούλα μου, έγινε.»Ο πατέρας της Κρινιώς μιλούσε με ένα μεσή-

λικα.«Και πάλι καλά που δεν τη σκότωσε» είπε ο

γείτονας. «Όποτε τον ακούγαμε να τη βρίζει,αυτό φοβόμασταν με τη γυναίκα μου. Πόσες καιπόσες φορές σκεφτήκαμε να καλέσουμε την αστυ-

198


νομία. Η κοπέλα δεν είχε δώσει ποτέ δικαίωμα.Εκείνος ήταν αψυχολόγητος. Πότε γλυκομίλητοςκι άλλοτε σε κοίταζε σαν να του είχες σκοτώσειτη μάνα.»

Το σοκ που είχε υποστεί η Κρινιώ ήταν μεγάλο.Για μέρες τιναζόταν στον ύπνο της από εφιάλτεςπου τη βασάνιζαν. Και πάντα πρωταγωνιστής ήτανο Βίκτορας… Μα ο χειρότερος εφιάλτης ήταν εκεί-νος, που έβλεπε πως δεν είχε προλάβει να πηδήξειαπό το παράθυρο και ο Βίκτορας της κατάφερνεμε το λοστό στο κεφάλι, συνθλίβοντάς το…

*

ΑΠΟ ΚΕΙ και πέρα τα πράγματα πήραν τοδρόμο τους. Προσπάθησε να μαζέψει τα κομμάτιατης ψυχής της που είχαν σκορπιστεί στους πέντεανέμους.

Μετακόμισε στο σπίτι των γονιών της. Ο Βί-κτορας για να της δώσει το διαζύγιο, της ζήτησενα αποσύρει τη μήνυση που του είχε υποβάλει,όπως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις. Έτσι κιέγινε. Ήθελε να κόψει κάθε δοσοληψία, κάθε επα-φή μαζί του.

Και με την προτροπή και των γονιών της, ναπάει κάποιο ταξίδι, να αποξεχαστεί, βρέθηκε σταΓιάννενα… Η πανέμορφη ηπειρώτικη φύση και ηψευδαίσθηση, ότι κάπου εκεί μπορεί να βρίσκεταικαι ο Φοίβος, τη βοήθησαν να αντλήσει δύναμηκαι θέληση να προχωρήσει τη ζωή της…

Είχαν περάσει δύο μήνες σχεδόν, όταν ένα

199


πρωί ένιωσε περίεργη, πολύ περίεργη αδιαθεσίακαι την επομένη έτρεξε για εξετάσεις. Είχε προ-σέξει αλλαγές, όμως ο νους της δεν πήγε σ’ εκείνοπου της συνέβαινε. Όταν έμαθε πως ήταν έγκυος,δεν ήξερε αν έπρεπε να χαρεί ή να λυπηθεί…Ωστόσο, να που στο δρόμο πήρε να μονολογείσαν ευτυχισμένη.

«Αυτό είναι δώρο Θεού, δώρο ανέλπιστο καιτο μόνο βέβαιο είναι πως δεν είναι του Βίκτορα...Όχι, όχι, δεν πρόκειται να κάνω έκτρωση. Πώς νασκοτώσω μια ζωή που ό,τι πήρε να σχηματίζεται;Έχω αυτό το δικαίωμα; Παύει να είναι φόνος; Πό-σες γυναίκες θα έδιναν και τη ζωή τους ακόμα γιαένα παιδί κι εγώ που ευλογήθηκα, να το σκοτώσω;…Κι αν το κρατήσω; Θα το δεχτούν οι γονείς μου;Μα αν το σκοτώσω, θα είναι σαν να σκοτώνω τηναγάπη μου. Γιατί, αυτό είναι το παιδί του Φοίβου.Θα είναι σαν να σβήνω μονοκοντυλιά αυτές τιςτρεις λατρεμένες μέρες της ζωής μου. Όχι, όχι.Και πάλι, εκείνος δε θα έπρεπε να το μάθει; Πώςνα το κάνω, όμως; Έχω το δικαίωμα να του ταράξωτη ζωή; Η στάση του, να μην έχει δώσει σημείαζωής μέχρι σήμερα, σημαίνει πως έχει κάνει τηνεπιλογή του. Πώς, λοιπόν, να ψάξω να τον βρωκαι να του πω ότι είμαι έγκυος; Βοήθησέ με, Πα-ναγία μου, μάνα του καθενός, βοήθησε να πάρωτη σωστή απόφαση…»

Η Κρινιώ, με όλες αυτές τις σκέψεις να στρο-βιλίζουν μανιασμένα μέσα στο μυαλό της, βρέθηκεστην Πλάκα, σε ένα παραδοσιακό καφενείο. Βυθι-σμένη στις σκέψεις της, είδε μπροστά της μια νε-

200


αρή μητέρα, που με περίσσεια τρυφερότητα διόρ-θωνε το καπέλο του παιδιού της και ήταν ένα χα-ριτωμένο κοριτσάκι. Χωρίς να το καταλάβει, βάζειτο χέρι στην κοιλιά, έχοντας την ψευδαίσθησηότι κι εκείνη κρατά το δικό της παιδί. Έκλεισε ταμάτια και της φάνηκε πως χρόνια μετά περπατάστο πλευρό ενός νεαρού άνδρα, ίδιος ο Φοίβοςτης… κι εκείνη τον αγαπά, τον αγαπά διπλά γιατίείναι ο γιος τους.

Τον βλέπει να γεννιέται, να κουνά χέρια-πόδια,για να δηλώσει την παρουσία του, να προσπαθείνα μιλήσει, βγάζοντας κραυγούλες μέχρι να πειτη μαγική λέξη «μαμά», νιώθει τα παιδικά χεράκιανα τυλίγονται στο λαιμό της, τον βλέπει να μεγα-λώνει, να μεγαλώνει και να μοιάζει στον πατέρατου το Φοίβο… Ξάφνου, σαν να ακούει βουητό,φωνές, ψιθύρους από μια ανθρώπινη μάζα. Ανά-μεσά τους διακρίνει συναδέλφους, γνωστούς καιαγνώστους. Ξεχωρίζει κουβέντες όπως:

«Πώς μπόρεσε η Κρινιώ να κάνει κάτι τέτοιο;…Δεν ντρέπεται να φέρει στον κόσμο ένα παιδί χω-ρίς πατέρα;… Αίσχος… Και πίστευα πως είναι σω-στή και καθωσπρέπει… Ντροπή της… Τι θα πει αύ-ριο στο παιδί που θα ζητά τον πατέρα του… Κρίμα,Κρινιώ, πίστευα πως είσαι αξιοπρεπής…»

«Σας συμβαίνει κάτι; Δε νοιώθετε καλά;» τησυνέφερε η φωνή του νεαρού που της είχε σερβί-ρει τον καφέ.

«Όχι…, όχι. Ευχαριστώ…» απάντησε σαστι-σμένη.

Πλήρωσε βιαστικά, σηκώθηκε, πήρε βαθιά

201


ανάσα και έντρομη έδωσε όρκο κρυφό.«Όχι. Ο κόσμος δε θα ορίσει τη ζωή και τις

αποφάσεις μου. Το βέβαιο είναι πως ο Φοίβος δενπρέπει να μάθει. Δεν έχω το δικαίωμα ν’ αναστα-τώσω τη ζωή του, ούτε μπορώ να χτίσω την ευ-τυχία μου, γκρεμίζοντας τα όνειρα μιας άλλης γυ-ναίκας. Και όχι, δε θέλω να γίνω φόνισσα. Έπειτα,πόσα και πόσα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς πατέρα.Από μένα εξαρτάται, να γίνει το παιδί μου σωστόςάνθρωπος.»

Πήρε το δρόμο για το σπίτι της με ανάκατασυναισθήματα… Αυτή η εγκυμοσύνη θα την ένωνεγια πάντα με το Φοίβο. Κι ας μην είχε επικοινωνή-σει μαζί της, σαν να μην είχαν καμία αξία για κεί-νον οι τρεις μέρες στο Λονδίνο. Κι όμως, δεν μπο-ρεί, δεν μπορεί να είχε κάνει ξανά το ίδιο λάθος.Δεν μπορεί να αγάπησε λάθος άνθρωπο πάλι.

«Δε φταίω. Όχι, δε φταίω αν δε γνωρίζει γι’αυτή την εγκυμοσύνη κι αν ποτέ δε μάθει πως αυ-τές οι μέρες τον έκαναν ξανά πατέρα… Σίγουραδε φταίω…» μουρμούρισε.

Με τους γονείς της, όμως, τι θα έκανε; Πώςθα τολμούσε να το πει… Έμεινε κατατρομαγμένηνα αναλογίζεται την αντίδρασή τους…

«Δεν πρέπει να μάθουν τίποτα ακόμη. Πρώταπρέπει να τελειώσουν οι διαδικασίες του διαζυγίουκαι τότε…»

Το επόμενο λεπτό, από ένα τηλεφωνικό θά-λαμο, σχηματίζει τον αριθμό της Ειρήνης, για νατης ανακοινώσει το γεγονός και την απόφασή της.

«Κοριτσάκι μου, αδελφούλα μου, πόσο χαίρο-

202


μαι!» ακούστηκε η φωνή της φίλης της. «Είμαιμαζί σου και το ξέρεις. Μην ανακοινώσεις τίποταακόμα…»

Έτσι κι έγινε. Κράτησε μυστική τη χαρά και τησυγκίνησή της, όσο που μια μέρα καθώς ντυνότανάκουσε την μητέρα της να της λέει:

«Κρινιώ μου, εσύ λάμπεις, καλέ. Ακόμη και τακιλά που έχεις πάρει σου πάνε…, σου πάνε πολύ,κόρη μου.»

«Ναι, μαμά, έχεις δίκιο. Πρέπει να κάνω δί-αιτα…»

*Η ΚΟΙΛΙΑ της, όσο περνούσε ο καιρός, άρχισε

να φαίνεται δειλά-δειλά. Το διαζύγιο βρισκότανστις τελευταίες υπογραφές και σε λίγες μέρεςθα μπορούσε να πει στους γονείς της το μυστικόπου κρατούσε φυλαγμένο, όπως νόμιζε.

«Κορίτσι μου, κάτι μου κρύβεις…» είπε η μη-τέρα της ένα πρωί, την ώρα που έπιναν παρέατον καφέ τους. «Κάτι που δεν μπορεί να μείνεικρυφό πια.»

«Ναι, μαμά…» απάντησε η Κρινιώ και βρέθηκεστη μητρική αγκαλιά.

Χωρίς πολλά λόγια της μίλησε για κείνες τιςτρεις μέρες στο Λονδίνο, για το Φοίβο, για τηνεγκυμοσύνη και την οριστική απόφασή της να κρα-τήσει το παιδί.

Η μάνα έμεινε σαστισμένη. Ζύγιζε τη δύσκοληκατάσταση ανήσυχη…, όσο που έπνιξε τους δι-σταγμούς της. Άφησε την καρδιά της να ξεχειλίσει

203


από κατανόηση και είπε στην Κρινιώ, που αυτέςτις στιγμές την κοίταζε ανήσυχη, κατατρομαγ-μένη:

«Ό,τι αποφασίσεις, κόρη μου, θα είμαστε πλάισου.»

«Μα ο μπαμπάς; Δε φτάνει η ταραχή και η στε-νοχώρια που πήρε από μένα με το γάμο μου;»

«Άσ’ τον, άσ’ τον σε μένα. Ξέρω εγώ, ξέρω…»Από την άλλη μέρα άρχισε η μάνα να προετοι-

μάζει τον άντρα της, να δεχτεί την απόφαση τηςκόρης τους, μα εκείνος έγινε θεριό ανήμερο.

«Η δική μου κόρη, ανύπαντρη μητέρα; Ποτέ!»ξέσπασε ο πατέρας. «Και σίγουρα δεν είναι τουάλλου; Του Βίκτορα;»

«Σίγουρα. Λες το κορίτσι μας να μην ξέρει;»και ύστερα συμπλήρωσε όλο τρυφεράδα. «Τοπαιδί μας θα γίνει μανούλα και πρέπει να σταθούμεστο πλάι της. Τι θέλεις, να φύγει απ’ το σπίτι; Γιατίαυτό μου είπε πως θα κάνει, αν δεν τη δεχτούμεμε το παιδί.»

«Και ποιος είναι ο πατέρας;»«Τον γνώρισε στο Λονδίνο τον Αύγουστο, εκεί-

νες τις μέρες που είχε πάει για την Ειρήνη, θυμά-σαι;»

«Και γιατί δεν τον έχουμε δει; Γιατί δεν έρχεταινα τη ζητήσει σε γάμο; Τώρα είναι πια ελεύθερη.»

«Δεν το ξέρει…» κόμπιασε η μάνα. «Και η Κρι-νιώ δε θέλει να του το πει.»

«Θα του το πω εγώ του αλήτη. Δώσε μου όνο-μα, τηλέφωνο και διεύθυνση και θα τον ενημερώ-σω εγώ κατάλληλα. Με τον πρώτο έκανε του κε-

204


φαλιού της, γι’ αυτό φτάσαμε εδώ. Δε θα την αφή-σω να καταστρέψει κι άλλο τη ζωή της…»

«Ούτε να το διανοηθείς» προσπάθησε να τονσυγκρατήσει. «Πρώτ’ απ’ όλα δεν ξέρουμε ποιοςείναι, ούτε πού μένει. Κι ύστερα, απ’ όσα είπε ηκόρη μας, …υπάρχει άλλη γυναίκα στη ζωή του.»

«Άκου ντροπές! Άκου ρεζιλίκια!» έγινε έξαλλοςο πατέρας.

«Έλα, μην κάνεις έτσι. Ξεχνάς που τρία χρόνιαπαντρεμένη δεν κατάφερε να μείνει έγκυος;»

«Ευτυχώς, να λες, ευτυχώς.»«Αυτό σου λέω, χριστιανέ μου. Να το δεις σαν

δώρο αυτό που μας συμβαίνει. Θα έχουμε εγγο-νάκι… Θα γεμίσει το σπίτι μας χαρούμενες φω-νούλες… Βλέπεις, δεν αξιωθήκαμε να κάνουμε δεύ-τερο παιδί… Κι ύστερα, δε μας πήραν τα χρόνιακαι μπορούμε να σταθούμε στην κόρη μας τώραπου μας έχει ανάγκη. Δε φτάνει που μας έκρυβετι περνούσε στο γάμο της; Έλα, έλα, λοιπόν, τηστοργή μας έχει ανάγκη…»

Μ’ αυτά και μ’ αυτά δε χρειάστηκε και πολύ ναδώσει ο συνταξιούχος γονιός το λόγο του, πωςθα κάνει ό,τι μπορεί, να μη νιώσει το εγγονάκι τουτην έλλειψη του πατέρα. Κι όταν γεννήθηκε τομωρό, πού τον έχαναν πού τον έβρισκαν τον παπ-πού, πάνω από την κούνια ήταν…!

205


206


(XI)

«ΝΑ ’ΣΑΙ καλά, κορίτσι μου…» ψιθύρισε η Κρι-νιώ στην κόρη της, χαϊδεύοντας τα μαλλιά της,καθώς είχε ακουμπήσει το κεφάλι πάνω στα ανά-πηρα πόδια της, σαν συνήλθε από τις αναμνήσεις.

Σ’ αυτή τη θέση τις βρήκε ο Γιώργος, ο άντραςτης Ζωής, μπαίνοντας στο σπίτι.

«Καλησπέρα, κορίτσια!» είπε χαμογελαστός,όπως κάθε μέρα. «Μα τι συμβαίνει;» ρώτησε, κοι-τάζοντας και τις δύο ανήσυχος. «Τι πάθατε;»

«Τίποτα, παιδί μου…, τίποτα» απαντά η Κρινιώ.«Μα εσύ κλαις. Το ίδιο κι εσύ…» λέει στην γυ-

ναίκα του και την αγκαλιάζει. «Να ειδοποιήσουμετο γιατρό;»

«Όχι, όχι» λέει η Κρινιώ και απλώνει τα χέριανα τον εμποδίσει.

«Τότε, πέστε μου τι έγινε και είστε σ’ αυτήντην κατάσταση.»

«Κάθισε, Γιώργο μου…» λέει η Ζωή, ενώ εκεί-νος τη σφίγγει στην αγκαλιά του.

«Πες μου, σε παρακαλώ, γιατί κοντεύω να τρε-

207

λαθώ.»«Συναντήσαμε τον πατέρα μου!» είπε ξέπνοα

η Ζωή.«Ποιον;» και έκπληκτος την απομακρύνει από

την αγκαλιά του.«Γνώρισα τον πατέρα μου...!»«Πώς, πού;»«Ήταν εδώ… Δεν είναι πολύ ώρα που έφυγε…»«Δεν καταλαβαίνω. Για το Θεό, εξήγησέ μου.»«Συναντηθήκαμε τυχαία στο δρόμο. Και ενώ

βρίσκεται από καιρό εδώ στα Γιάννενα, έτυχε ναβρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο σήμερα…»

Λέξη με λέξη η Ζωή διηγείται στο Γιώργο τιέγινε τις δύο τελευταίες ώρες.

«Και πού είναι τώρα;» ρωτά εκείνος με ενδια-φέρον.

«Αναστατώθηκε, παιδί μου, αναστατώθηκεπολύ…» απαντά η Κρινιώ, «και με το δίκιο του βέ-βαια…, δε θα με συγχωρήσει.»

«Ησύχασε, μαμά,» λέει η Ζωή «ησύχασε. Ανα-στατώθηκε, ναι. Κι ήταν επόμενο. Πρέπει να κα-ταλάβουμε τι έπαθε ο άνθρωπος. Να βρεθεί μπρο-στά σου, μετά από τόσα χρόνια και να είσαι πάνωσε αναπηρικό καρότσι. Με το δίκιο του ταράχτηκε.Κι ύστερα, έμαθε ότι έχει και μια κόρη… Τρόμαξε,θύμωσε, σάστισε, μα δεν νομίζω να κρατήσει οθυμός του. Άλλωστε, θα τον βρω εγώ να του μι-λήσω. Σου το χρωστάω αυτό, μαμά μου, σου τοχρωστάω…»

*

208


Ο ΦΟΙΒΟΣ με κόπο έφτασε στο σπίτι του καισωριάστηκε στην πολυθρόνα του. Έκλεισε τα μά-τια και για ώρα και ώρα έμεινε χωρίς να σαλεύει.Η καρδιά του λες και είχε ξεφύγει από τη θέσητης και σπαρταρούσε με τρόπο που του έκοβετην αναπνοή.

«Όχι, όχι τώρα…, μη με προδώσεις…» μουρμού-ριζε κάθε τόσο και έτριβε το στήθος του, προ-σπαθώντας να συνέλθει.

Το μυαλό του σαν να άδειασε ξαφνικά. Καμίασκέψη, κανένα συναίσθημα. Και έτσι αποξεχασμέ-νος, απόμεινε με τα μάτια ψηλά στο απονύχτιοχάος, που το έδειχνε ακόμα πιο σκοτεινό ο όγκοςτων γύρω βουνών. Το φως του πήρε λίγο-λίγο ναξεχωρίζει τα άστρα, σαν διάσπαρτες πύρινεςκουκκίδες, που γίνονταν όλο και πιο μεγάλες καιόλο να πληθαίνουν, να μοιάζουν με λουλούδια πε-ριτυλιγμένα σε πέπλα, πέπλα που στροβιλίζονταν,προχωρούσαν, ενώνονταν και ξεμάκραιναν, όσοπου δειλά-δειλά σχημάτιζαν την εικόνα της.Πρώτα τα μαλλιά, το πρόσωπο, τα μάτια, τη μύτη,τα χείλη. Σχημάτιζαν την εικόνα που τόσα καιτόσα χρόνια είχε φυλαγμένη στην καρδιά του. Τοπρόσωπο της αγαπημένης Κρινιώς, που την ξα-ναβρήκε αναπάντεχα, όπως ένα θαύμα. Γιατί, αλή-θεια, μόνο από θαύμα μπορεί ένα πρόσωπο ναείναι διπλό, όπως του φάνηκε η Κρινιώ με τη Ζωήτου και ας τις χωρίζει απόσταση μιας γενιάς.

Και τώρα νιώθει μπερδεμένος. Πήρε να θυμά-ται, προσπαθώντας να βάλει σε τάξη τη σκέψηκαι τα συναισθήματά του. Θέλει να βρει τι έφταιξε

209


κι εκείνες οι τρεις ευλογημένες μέρες στο Λονδίνοέμειναν ένα όνειρο. Γιατί δεν προσπάθησε να τησυναντήσει στην Αθήνα; Εφόσον ήταν τρελά ερω-τευμένος μαζί της, γιατί δεν την αναζήτησε; Τιήταν εκείνο που τον έκανε να κρίνει και να επιλέξειπως ήταν καλύτερα η ήσυχη ζωή με τη Δέσποινα;Γιατί, γιατί;

Στη θύμησή του ήρθε η μέρα στο σιντριβάνι,το κυνηγητό γύρω από αυτό και η χάρτινη βαρ-κούλα.

«Αυτό είναι…» ψιθύρισε.Από την πρώτη στιγμή που την αντίκρισε στο

αεροπλάνο, ένιωσε μια έλξη και συνάμα την απώ-θησε. Αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα. Τώρα,μετά από 25 χρόνια και ύστερα που έμαθε αυτότο φοβερό μυστικό που του έκρυβε η Κρινιώ, προ-σπαθεί να αναλύσει πώς και γιατί ήρθαν έτσι ταπράγματα.

Στο νου του ήρθε μια φράση που είχε διαβάσεικάποτε: «Αν αυτό που βρήκες αποτελείται απόύλη στην καθαρή της μορφή, ποτέ δε θα σαπίσει».Έτσι έγινε και με την αγάπη που ένιωσαν, η Κρινιώγια κείνον κι εκείνος για την Κρινιώ.

Τρόμαξε από τις πρώτες ώρες που κάθισαν στοHeathrow και άπλωσαν τις ζωές τους, όπως απλώ-νουν τους σπόρους για να λιαστούν. Εκτός απότη σχέση του με τη Δέσποινα, μέσα σε τρεις ώρεςεξιστόρησε στην Κρινιώ τη ζωή του, όπως δεν τοείχε κάνει ποτέ μέχρι τότε. Κι εκείνη το ίδιο.

Είχε αποφασίσει πως είχε βάλει σε τάξη τηζωή του. Είχε αποδεχθεί τις σκηνές ζήλιας της

210


Δέσποινας… Ώσπου ήρθε η Κρινιώ από το πουθενάκαι έπεσε σαν βότσαλο στη λίμνη, να ταράξει τηνήρεμη και βολεμένη ζωή του.

Θυμήθηκε τη δυναμικότητα που έκρυβαν ταλόγια και όλο το παρουσιαστικό της εκείνη τηνημέρα που γύρισε από το Βρετανικό Μουσείο…Τρόμαξε. Γοητεύτηκε και τρόμαξε συνάμα απότον τρόπο που εισέβαλε στη ζωή του, που ξύ-πνησε το κοιμισμένο θηρίο που έκρυβε μέσα του,τον έρωτα. Ήταν λάθος του που τον προσπέρασε,που αντιστάθηκε σε αυτό που ένιωθε. Και όμως,εκείνες τις τρεις μέρες αφέθηκε να τον παρασύρεισαν βίαιο ποτάμι, σαν το Βοϊδομάτη, όταν αντα-ριάζει.

Κι ύστερα; Η συμπεριφορά της όταν έμαθε γιατη Δέσποινα; Δε θύμωσε, δε φώναξε. Η σιωπή τηςτον ξεκούφαινε. Δεν τον απώθησε, αντίθετα, τοτελευταίο τους σμίξιμο ήταν τόσο έντονο, σαν νακραύγαζαν οι ψυχές τους το τελευταίο αντίο. Ησιωπή, οι κινήσεις της…, ακόμη και στο αεροδρόμιοπου του ζήτησε να μην τη συνοδεύσει στο αερο-πλάνο την ημέρα που έφευγε… Τη θυμάται να απο-μακρύνεται αγέρωχη, σηκώνοντας μόνο το χέρι,χωρίς να γυρίσει πίσω να κοιτάξει…

Τώρα νιώθει χαμένος που η Κρινιώ φορτώθηκεμόνη όλη την ευθύνη του παιδιού τους. Νιώθεικαι θυμό, μεγάλο θυμό. Γιατί το έκανε αυτό; Γιατίδεν τον αναζήτησε, ακόμα και όταν έπαθε το ατύ-χημα και έμεινε πάνω σε αναπηρικό καρότσι… ΗΚρινιώ που ήξερε, ποτέ δε θα έκανε κάτι τέτοιο,συλλογιέται αναστατωμένος.

211


Ωστόσο, να που αμέσως μετά, του ρίχνεταικαι τον κατηγορεί σκληρά ο άλλος Φοίβος. Ο Φό-βος εκείνος που βγαίνει μέσα από τα φυλλοκάρδιατου, σε τέτοιες κρίσιμες ώρες. Και τώρα του φω-νάζει πως αξίζει έπαινος και θαυμασμός στην Κρι-νιώ, που φέρθηκε με τόση αξιοπρέπεια και σήκωσεμόνη της όλη την ευθύνη και το βάρος, αφού οίδιος δεν την αναζήτησε ποτέ, μα ποτέ… Και τουέδειξε έτσι, πως η ευαισθησία και το αίσθημα τηςευθύνης ανήκει σε λιγοστούς, σε πολύ λίγους καιπως ανάμεσά τους βρίσκεται η εκλεκτή Κρινιώ…

«Μόνο η Κρινιώ θα φερόταν έτσι…» συλλογί-ζεται. «Εγώ φταίω που δεν προσπάθησα να τηβρω, να τη συναντήσω στην Αθήνα. Εγώ είμαιυπεύθυνος που “βολεύτηκα” στην αξιοπρέπειάτης. Φέρθηκα σαν να ήταν κανένα από κείνα τακοριτσόπουλα που ψάχνουν για εφήμερους έρω-τες. Η δική μου συμπεριφορά της αφαίρεσε το δι-καίωμα να μου πει τι συνέβαινε. Εγώ και μόνο εγώφταίω, εγώ φέρθηκα άνανδρα…» μονολόγησεντροπιασμένος.

Ένιωσε κάτι σαν λιποθυμιά και έγειρε πάλι στηνπολυθρόνα του. Ακούμπησε πίσω το κεφάλι καιπροσπάθησε να φέρει στο νου του την εικόνα τηςκόρης του…, της Ζωής του, και τότε πια βεβαι-ώθηκε πόσο μοιάζουν τα δύο παιδιά του. Ναι, ηΖωή και ο Μιλτιάδης μοιάζουν…, έχουν το ίδιο λακ-κάκι…, και στις εκφράσεις τους…

*

212


ΑΠΟ ΤΙΣ γύρω βουνοκορφές πήρε να ξεπρο-βάλλει ένα ολόγιομο φεγγάρι, που πάει και βουτάστα ήρεμα νερά της λίμνης. Σεργιανίζει σε όλητην επιφάνειά της, μέχρι που κατεβαίνει στο βάθοςτης. Ψάχνει να βρει την κυρα-Φροσύνη και να τηςπει τα νέα από τον πάνω κόσμο. Να της ψιθυρίσειπως ο Φοίβος βρήκε την Κρινιώ, βρήκε και μιακόρη…, κόρη απίθανη…, δική του κόρη…

Σε αυτή την κατάσταση τον βρήκε η πρώτηηλιαχτίδα, ξημέρωμα της άλλης μέρας. Μια ηλια-χτίδα που ξεπρόβαλε θριαμβευτικά από το Μιτσι-κέλι και φώτισε όλη τη λίμνη. Την κάνει να μοιάζειμε νύφη ντυμένη σε πέπλα χρυσαφιά, νύφη αστρα-φτερή που είχε τη μορφή της κόρης του.

Ο Φοίβος νιώθει να απλώνεται ως την ψυχήτου ανέλπιστη ευτυχία που τον ζωντανεύει, τονμεθάει, τον κάνει να αναρωτιέται με λαχτάρα πώςνα πέρασε τη νύχτα της η περήφανη Κρινιώ του…

*

ΤΟ ΙΔΙΟ χάραμα βρίσκει μάνα και κόρη αγκα-λιασμένες. Μια στάση που συνήθιζαν, όσο η Ζωήήταν νήπιο, παιδούλα.

Πολλές φορές που η Ζωίτσα είχε κάποια ανη-συχία, αδιαθεσία, η μητέρα Κρινιώ την έπαιρνεστην αγκαλιά της και χαϊδεύοντας τα μεταξένιατης μαλλάκια, σιγοτραγουδούσε το παλιό εκείνονανούρισμα…

«Κοιμήσου, αγγελούδι μου, κοιμήσου νάνι-νάνι…», όσο που το κοριτσάκι ηρεμούσε.

213


Από τότε, όμως, που χτύπησε η Κρινιώ και βρέ-θηκε στο καρότσι, το ρόλο αυτό τον είχε αναλάβειη μητέρα της Κρινιώς, όπως γινόταν πριν από χρό-νια με το Φοίβο και τη γιαγιά του Χαρένια.

Αργότερα που η Ζωή μεγάλωσε, η κόρη γονά-τιζε, ακουμπούσε το κεφάλι της στα ανάπηρα πό-δια της μάνας, για να ακούσει το θαυματουργόνανούρισμα που τη γέμιζε ζεστασιά, γαλήνη.

Ωστόσο τούτη η νύχτα ήταν διαφορετική… ΗΚρινιώ θυμήθηκε όταν ο ορθοπεδικός Θεοφίλουκαι ο νευροχειρουργός Παπανώτης είχαν διαπι-στώσει την κατάστασή της ως «μη αναστρέψιμη»και της είπαν πως δε θα μπορούσε να περπατήσει,παρά τις επεμβάσεις που θα ακολουθούσαν.

Η Ειρήνη, που εκείνες τις μέρες βρισκότανστη Στοκχόλμη, έτρεξε στο πλευρό της “αδελφής”της, ζητώντας από τους γιατρούς να την πάρειμαζί της στην Αμερική ή όπου αλλού θα μπορούσενα γιατρευτεί η Κρινιώ.

«Στην κατάσταση αυτή, πιστέψτε με,» της είπεο Παπανώτης, «θα κάνουν ό,τι κι εμείς. Από τηνπρώτη ώρα επικοινώνησα με συναδέλφους στηνΕλβετία και αλλού, και επιμένουν πως οποιαδή-ποτε μετακίνηση, εκτός από ανώφελη, μπορεί ναέχει αρνητικές συνέπειες. Εκείνο που θα χρειαστεί–και έχουμε φροντίσει γι’ αυτό– είναι η ψυχολογικήυποστήριξη.»

«Θέλω να ξέρετε, πως θα κάνω ό,τι είναι δυ-νατό, ό,τι χρειαστεί…» είπε με αγωνία και πόνο ηΕιρήνη. «Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζίμου, οποιαδήποτε ώρα του εικοσιτετραώρου…»

214


Όσες μέρες έμεινε στα Γιάννενα, η νονά-Ει-ρήνη, προσπαθούσε να είναι κοντά στο παιδί, ναστηρίξει τους γονείς της Κρινιώς, μα πάνω απ’όλα, να είναι στο πλευρό της αδελφικής φίλης.Ήταν η πρώτη που μίλησε με την Ισμήνη, την ψυ-χολόγο του νοσοκομείου, στην οποία είχαν ανα-θέσει, ο ορθοπεδικός και ο νευροχειρουργός, ναβοηθήσει την Κρινιώ, να τη στηρίξει ψυχολογικά.

«Πιστεύω ότι την αφήνω σε πολύ καλά χέρια»είπε η Ειρήνη και στους τρεις γιατρούς την ημέραπου έφευγε, καθώς τους χαιρετούσε. «Ξέρω ότιθα μου την προσέχετε. Θα επικοινωνώ μαζί σαςκαι μπορεί να γίνω κουραστική… Και ό,τι χρει-αστείτε, μη διστάσετε να με πάρετε αμέσως…»

Από τις πρώτες συναντήσεις της Ισμήνης μετην Κρινιώ, έκανε εντύπωση στην ψυχολόγο ηυπομονή και η καρτερικότητα της ανάπηρης νέαςγυναίκας.

«Θα μου μάθεις,» της είχε πει η Κρινιώ, «ναπαίζω με το κοριτσάκι μου; Και πρέπει να βρωτρόπο να την πηγαίνω στο πάρκο, στο σχολείο…»

«Μη σε νοιάζει» απάντησε η γιατρός. «Εκτόςαπό τους θαυμάσιους γονείς που έχεις, υπόσχομαινα είμαι κι εγώ εδώ.»

Πέρασαν μέρες πολλές μέχρι να την εμπιστευ-τεί η Κρινιώ και να μιλήσει για τις τρεις ημέρεςστο Λονδίνο και τις συνθήκες που ήρθε στον κό-σμο η Ζωή.

«Όταν κατάλαβα πως ήμουν έγκυος, πανικο-βλήθηκα» της είχε πει. «Το διαζύγιό μου δεν είχεβγει ακόμα. Μα ούτε στιγμή πέρασε απ’ το μυαλό

215


μου να κάνω έκτρωση. Για μένα ήταν και είναι οκαρπός της αγάπης που σφράγισε τη ζωή μου.Μπορεί ν’ αναρωτιέσαι, αν είναι δυνατόν, σε τρειςμέρες ν’ αγαπήσεις τόσο έναν άνθρωπο. Κι όμως,αυτό έγινε. Ίσως να μην το πίστευα κι εγώ, αν δεμου τύχαινε. Δε φαντάζεσαι πόσο περίμενα να μεπάρει τηλέφωνο… Όμως, όσο περνούσε ο καιρόςκαι δεν έδινε σημείο ζωής, ένιωσα βαθιά προδο-μένη. Είχε κάνει την επιλογή του με τον πιο ανάλ-γητο τρόπο. Σιγά-σιγά άρχισε να προχωρά η εγ-κυμοσύνη μου κι εγώ έπαψα να περιμένω.Αποφάσισα να γίνω μάνα και πατέρας του παιδιούμου. Τον πρώτο καιρό ο πατέρας μου με πίεσε νατου δώσω στοιχεία του Φοίβου, να πάει να τονβρει. Κι όταν του εξήγησα πως δε θα μπορούσανα στηρίξω την ευτυχία μου στη δυστυχία κάποιαςάλλης, αποφάσισε να σεβαστεί την επιθυμία μουκι ας μη συμφωνούσε… Θεέ μου, πού να ’βλεπεςτους γονείς μου όταν γεννήθηκε το παιδί! Καισυμπτωματικά, γέννησα την ημέρα των γενεθλίωνμου. Ποτέ δε θα ξεχάσω τη στιγμή που ο γιατρόςακούμπησε τη νεογέννητη μικρούλα στο στήθοςμου. Ένιωσα το στέρνο μου να πλαταίνει από κα-μάρι. Κι εκείνη, λες και το κατάλαβε, σταμάτησενα κλαίει… Ο γιατρός και η μαία γελούσαν, διότιείχα ξεχάσει τους πόνους και ψιθύριζα στην κόρημου λόγια λατρείας… Και κάθε φορά που την έφερ-ναν να τη θηλάσω, δε σταματούσα να την καμα-ρώνω και να της ψιθυρίζω του κόσμου τα παινέ-ματα, που ο γιατρός μου είπε: “Νομίζω πωςκαλύτερο όνομα απ’ αυτό που της έδωσες, δεν

216


μπορούσε να βρεθεί. Το παιδί αυτό είναι στην κυ-ριολεξία η… Ζωή… σου…!”. Ήξερε, βέβαια, το κα-θετί, γιατί ήταν και οικογενειακός φίλος. Με βοή-θησε πολύ σε όλο το διάστημα της εγκυμοσύνηςκαι ακόμα με βοήθησε να πείσω τον πατέρα μου.Ας είναι καλά…, θα τον θυμάμαι με απέραντη ευ-γνωμοσύνη. Και τελειώνοντας, Ισμήνη μου, θέλωνα ξέρεις πως όλον αυτό τον καιρό, δεν έχω νιώσειούτε μια μέρα την απουσία του Φοίβου απ’ τη ζωήμου.»

«Σε ζηλεύω για την αγάπη που ένιωσες. Μοι-άζει με παραμύθι. Σε ζηλεύω ακόμα για τον τρόποπου μεγαλώνεις το παιδί. Όμως κι επιμένω πωςέκανες λάθος. Όφειλες, όπως σου είπα, να το έλε-γες από την ώρα που κατάλαβες πως είσαι έγ-κυος.»

«Σε παρακαλώ, Ισμήνη. Δεν αντέχω άλλο. Σουεξήγησα πως είχε τη ζωή του, πως είχε κάνει τηνεπιλογή του, αφού δεν ενδιαφέρθηκε ούτε και τυ-πικά να επικοινωνήσει μαζί μου.»

«Τώρα, όμως, πρέπει να μάθει. Θα σε βοηθήσωεγώ. Θα κινήσω γη και ουρανό να τον βρω και νατου εξηγήσω…»

«Όχι, όχι, δεν έχω το δικαίωμα ν’ αναστατώσωτη ζωή του.»

«Μα δεν έχεις και το δικαίωμα να κρύψεις αυτόπου κρύβεις. Αν σκοτωνόσουν, σκέφτηκες τι θαγινόταν το παιδί; Κι εντάξει όσο ζουν οι γονείςσου…»

«Δε σκοτώθηκα, όμως.»«Αν, λέμε, αν…»

217


«Και η Ειρήνη; Έτσι θα το άφηνε η Ειρήνη;»«Για όλα έχεις μια απάντηση… Το παιδί, όμως,

δεν είναι μόνο δικό σου, αλλά και δικό του. Γίνεσαιπολύ σκληρή, Κρινιώ. Τον εαυτό σου τον καταδί-κασες, δεν έχεις το δικαίωμα να στερείς από τοπαιδί τον πατέρα του κι απ’ το Φοίβο την κόρητου.»

«Στο παιδί θα πω όλη την αλήθεια. Μέχρι τώραξέρει αυτά που πρέπει. Κι όταν μεγαλώσει, θα τηςδώσω τα στοιχεία του κι αν εκείνη θελήσει, αςφροντίσει να βρει τον πατέρα της.»

*

ΤΕΤΟΙΕΣ συζητήσεις γίνονταν συχνά. Και όσοπερνούσε ο καιρός, τόσο πιο δύσκολο ήταν νασυμφωνήσει η Κρινιώ πως έπρεπε να μιλήσει στοΦοίβο.

Όταν η Ζωή ήταν στη δευτέρα Δημοτικού, γυ-ρίζοντας από το σχολείο μια μέρα, έτρεξε στηναγκαλιά της μητέρας της, κλαίγοντας.

«Τι συμβαίνει, παιδί μου; Γιατί κλαις;» ρώτησεανήσυχη η Κρινιώ.

«Σήμερα τα παιδιά με κορόιδεψαν.»«Για ποιο λόγο;»«Η κυρία με σήκωσε να διαβάσω το “σκέφτομαι

και γράφω” που το γράψαμε στο σχολείο και μουείπε μπράβο.»

«Και πώς γίνεται να σε κορόιδεψαν γι’ αυτό;Για δώσε μου να δω τι έγραψες.»

Η Ζωούλα έδωσε το τετράδιό της και τρύπωσε

218


στην αγκαλιά της Ισμήνης που έτυχε να βρίσκεταιεκεί.

“Η οικογένειά μου.Έχω την πιο γλυκιά μαμά του κόσμου. Την

αγαπώ πολύ. Με αφήνει να σπρώχνω το καρότσιτης. Ο μπαμπάς είναι και εκείνος πολύ καλός, λέειη μαμά. Εγώ δεν τον έχω δει ακόμα. Όμως πολλέςφορές φωνάζω τον παππού «μπαμπά». Έχω καιτη γιαγιά που μας μαγειρεύει και τη νονά μου πουμε αγαπά πολύ. Μένει στην Αμερική. Και τη θείαΙσμήνη που με αγαπάει πολύ πολύ.”

«Πολύ όμορφο είναι αυτό που έγραψες!» είπεη Ισμήνη.

«Μπράβο, Ζωή μου. Τρέχα τώρα στη γιαγιά,σε περιμένει να φας» πρόσθεσε η Κρινιώ προβλη-ματισμένη.

Μόλις το κοριτσάκι βγήκε από το δωμάτιο, ηΙσμήνη κλείδωσε την πόρτα του καθιστικού καιάρχισε έντονη συζήτηση ανάμεσα στις δύο γυ-ναίκες, τη μάνα και την ψυχολόγο.

«Είδες που είχα δίκιο;» θύμωσε η Ισμήνη χα-μηλόφωνα. «Δε θέλησες να με ακούσεις… Δεν ήθε-λες ν’ ακούσεις κανένα… Έστω και τώρα, κάνε το,άφησέ με να πάω να τον βρω…»

«Ούτε να το διανοηθείς. Τόσα χρόνια δενέψαξε να με βρει. Τι θα πάω να του πω τώρα; Ότιέχει μια κόρη; Αποκλείεται.»

«Αγύριστο κεφάλι, μα το Θεό! Όταν βάλειςκάτι στο μυαλό σου, δε σου το αλλάζουν με τί-ποτα.»

«Τώρα τι κάνουμε; Θα με βοηθήσεις με το

219


παιδί;»«Το άσχημο με σένα ξέρεις ποιο είναι; Ότι δεν

μπορώ να σου χαλάσω χατίρι, δεν μπορώ να σουαρνηθώ…»

Και συμφώνησαν να αρχίσουν, αμέσως, απόκείνη την ημέρα, να εξηγούν στο παιδί τι έτρεχεμε τον πατέρα της. Και βέβαια χρειάστηκαν πολ-λές εξηγήσεις, όσο να μπορέσει η μικρή να υπο-ψιαστεί, γιατί η Κρινιώ πήρε αυτή την απόφαση.

«Και δηλαδή, εγώ δε θα δω ποτέ τον μπαμπάμου;» ρώτησε.

«Θα τον δεις, όταν θα μεγαλώσεις» της απάν-τησε η μητέρα.

«Τώρα δε μ’ αγαπά;»«Δε σε ξέρει. Όταν, όμως, θα σε δει, είμαι βέ-

βαιη πως θα σε λατρέψει» συμπλήρωσε η Ισμήνη.«Ναι, μα εγώ θέλω να τον δω τώρα. Θέλω να

έχω κι εγώ μπαμπά, όπως όλα τα παιδιά.»«Μα έχεις, χρυσό μου παιδί, έχεις μπαμπά.

Μόνο που είναι στην Αθήνα και δεν μπορεί να έρ-θει στα Γιάννενα. Κι όπως σου έχουμε πει, ο μπαμ-πάς έχει παντρευτεί μιαν άλλη γυναίκα.»

«Ο μπαμπάς μου έχει και άλλα παιδάκια και θατ’ αγαπάει εκείνα πιο πολύ από μένα.»

«Το σίγουρο είναι πως έχεις έναν αδελφό, με-γαλούτσικο. Δεν ξέρω τίποτε άλλο» απάντησε ηΚρινιώ. «Για ένα, όμως, είμαι σίγουρη. Μόλις σεγνωρίσει, θα σ’ αγαπήσει όσο εγώ κι ακόμα πιοπολύ.»

«Και γιατί δεν του λες να έρθει να με δει τώρααμέσως;»

220


«Όταν μεγαλώσεις θα σου εξηγήσω και θα τοκαταλάβεις αυτό το γιατί.»

*

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ κύλησαν, η Ζωή έγινε έφηβη καισε λίγο νάτην που ένιωσε το πρώτο σκίρτημα αγά-πης. Τότε η Κρινιώ της μίλησε, επιτέλους, για εκεί-νες τις τρεις ημέρες στο Λονδίνο, που στάθηκανη αιτία και ήρθε η Ζωή στον κόσμο, χωρίς “νόμιμο”πατέρα.

«Η αγάπη μπορεί να μας οδηγήσει στον παρά-δεισο, αλλά και στην κόλαση ή και στα δύο. Το σί-γουρο είναι ότι πάντα κάπου μας οδηγεί…» μουρ-μούρισε η Κρινιώ και συνέχισε. «Ο άνθρωποςμπορεί ν’ αλλάξει μια κοινότητα, ένα χωριό, μιαπόλη. Το μόνο που δεν μπορεί ν’ αλλάξει είναι έναπηγάδι και ξέρεις γιατί;»

Όλο απορία κοίταζε η έφηβη Ζωή τη μητέρατης.

«Οι άνθρωποι, παιδί μου, συναντιούνται κι αγα-πιούνται για να σβήσουν τη δίψα τους από το πη-γάδι της ζωής. Μετά χτίζουν μια οικογένεια γύρωαπό το δικό τους πηγάδι. Αν, όμως, ένας απ’ αυ-τούς φύγει, το πηγάδι δεν μπορεί να τον ακολου-θήσει. Έτσι κι η αγάπη μένει εκεί, αλλά πάντα μετο ίδιο καθαρό νερό, και περιμένει…»

«Και τι περιμένεις όλα αυτά τα χρόνια; Αφούο πατέρας μου δεν ξέρει την ύπαρξή μου, γιατίθα πρέπει να έρθει;»

«Γνωριστήκαμε, όπως σου είπα, κάτω από πε-

221


ρίεργες συνθήκες. Η θεά Τύχη, όπως λένε. Αν εί-χαμε συναντηθεί με τη θεία Ειρήνη, δε θα είχαγνωρίσει τον πατέρα σου…»

«Γι’ αυτό έγινε νονά μου;»«Όχι μόνο γι’ αυτό. Θεώρησε, όμως, πως ήταν

υπεύθυνη γι’ αυτό το συναπάντημα, επειδή τηντελευταία στιγμή της άλλαξαν το πρόγραμμα καιτο δρομολόγιό της. Το έλεγε και το ξανάλεγε καιόταν της ανακοίνωσα την εγκυμοσύνη μου, εκείνημε στήριξε στην απόφασή μου να γεννήσω το παιδίπου κουβαλούσα στα σπλάχνα μου. Το παιδί τουέρωτα, μου είχε πει, δεν μπορεί παρά να είναι τοπιο όμορφο παιδί στον κόσμο… Να φανταστείς, τηνημέρα που γεννήθηκες, ήρθε στην Αθήνα για έναεικοσιτετράωρο. Δε θυμάμαι πού βρισκόταν, αλλάβρέθηκε στην Αθήνα μόνο και μόνο για σένα…“Αυτό θα είναι το δικό μας παιδί” μου είχε πει.»

Η Ειρήνη, παρά τις προσπάθειες που έκανανμε τον Peter να γίνουν γονείς, δεν τα κατάφεραν,γι’ αυτό και λάτρεψαν τη Ζωή σαν δικό τους παιδί.Ποτέ δεν έλειψαν από το πλευρό της Κρινιώς κιας τους χώριζε ο Ατλαντικός.

Από τη στιγμή που η Κρινιώ ανακοίνωσε στηνΕιρήνη την εγκυμοσύνη της, εκείνη τη στήριξε μεόλες της τις δυνάμεις.

«Μην τολμήσεις και λιγοψυχήσεις…» της είχεπει από το τηλέφωνο. «Ό,τι κι αν χρειαστείς, εγώθα είμαι στο πλευρό σου…»

Και στη γέννα η Ειρήνη με τον άντρα της ήτανπαρόντες και στήριξαν τους γονείς της Κρινιώς.

Κάθε λίγο και λιγάκι έφθανε το δέμα της Ειρή-

222


νης με τα ωραιότερα ρούχα και παιχνίδια για τηΖωούλα. Από όπου κι αν βρισκόταν εκείνη, μόνη ήμαζί με τον Peter, πάντα κάτι έβρισκαν. Και όσομεγάλωνε το παιδί, ειδικά μετά το ατύχημα τηςΚρινιώς, τι δε λαχταρούσε η μικρή και δεν το είχε.Και πάντα ξέκλεβε η Ειρήνη δυο-τρεις μέρες γιανα τις δει.

*

«ΘΕΙΑ Ισμήνη, δεν είναι καταπληκτική η ιστο-ρία της μαμάς και του μπαμπά;» ρώτησε κάποιαμέρα η Ζωή την ψυχολόγο.

«Ναι, χρυσό μου, ναι, είναι καταπληκτική. Ξέ-ρεις πόσες φορές της έχω πει ότι τη ζηλεύω;»

«Όμως, γιατί του έκρυψε η μαμά για μένα;»«Από τη μεριά της έχει δίκιο. Είναι περήφανη

και δε θέλησε να τον αναστατώσει και να τον έχεικοντά της από υποχρέωση. Ύστερα, υπήρχε μιαάλλη γυναίκα στη ζωή του πατέρα σου, πριν γνω-ριστεί με τη μαμά σου. Είναι άσχημο να παίρνειςτον άντρα που ανήκει σε άλλη.»

«Μα κανείς δεν ανήκει σε κανένα» είπε με πεί-σμα το κορίτσι.

«Σωστά. Όμως θα υπέφερε η Κρινιώ. Θα τηνέτρωγε η αγωνία, μήπως ο πατέρας σου έμενεμαζί σας από υποχρέωση. Κι έπειτα, δε σου έλειψετο πρότυπό του. Είχες έναν παππού νέο, που σ’αγαπούσε και σε φρόντιζε. Και ό,τι δεν μπορούσενα σου προσφέρει η μητέρα σου, ήμασταν, η για-γιά, εγώ, η νονά κι ο νονός σου, κι ας λείπουν τον

223


περισσότερο καιρό, να συμπληρώνουμε.»«Δεν ξέρω πώς μπορώ να σ’ ευχαριστήσω, θεία

Ισμήνη, που όλα τα χρόνια είσαι ο φύλακας άγγε-λός μου…» είπε το κορίτσι και σφίχτηκε στην αγ-καλιά της.

*

Η ΙΣΜΗΝΗ είχε βρεθεί στη θέση της “άλλης”γυναίκας. Η καταγωγή της ήταν από τα Γιάννενακαι από φοιτήτρια είχε γνωρίσει τον Κώστα, δυοχρόνια μεγαλύτερό της, στο πανεπιστήμιο, στηνΑθήνα. Εκείνος σπούδαζε Ιατρική και η ΙσμήνηΨυχολογία. Μαζί έφυγαν για το μεταπτυχιακότους στην Αμερική.

Οκτώ χρόνια έζησαν μαζί και είχαν αποφασίσει,σαν γύριζαν στην Ελλάδα, να επισημοποιήσουντο δεσμό τους. Εκείνος πήρε την ειδικότητα τουογκολόγου, χειρουργού-ογκολόγου.

Ο Κώστας στην Αθήνα βρήκε αμέσως δουλειάσε ιδιωτικό θεραπευτήριο, μαζί και η Ισμήνη. Κάτι,όμως, είχε αλλάξει στην συμπεριφορά του Κώστααπό την ώρα που τακτοποιήθηκαν.

«Δεν πρέπει να μάθουν ότι έχουμε κάποιασχέση οι δυο μας» της είχε πει εκείνος από τηνπρώτη μέρα που πήγαν να καταθέσουν τα δικαιο-λογητικά.

«Γιατί, καμάρι μου;» απόρησε η Ισμήνη.«Δεν πρέπει να μας συνδέσουν σαν ένα. Καλό

είναι να μη δίνουμε δικαιώματα για συζητήσειςστον εργασιακό μας χώρο…»

224


«Καλά, όπως νομίζεις, αν και το θεωρώ κουτό.»Εργάζονταν και ήταν ευχαριστημένοι πολύ. Η

ζωή τους κυλούσε σε γρήγορους ρυθμούς. Είχανφτιάξει το σπίτι τους, όπως άρεσε και στους δύο,και από τα χρόνια της Αμερικής είχαν αποφασίσειπως ο καθένας έπρεπε να έχει το δικό του χώροκαι χρόνο.

«Τι θα γίνει, καμάρι μου; Πόσο ακόμα θα ζούμεσαν παράνομο ζευγάρι;» ρώτησε πειρακτικά έναβράδυ η Ισμήνη, μόλις είχαν αποφάει.

«Τι εννοείς; Δεν καταλαβαίνω…» απάντησεαπορροφημένος σε ένα σύγγραμμα που μελε-τούσε μέρες τώρα.

«Πότε θα παντρευτούμε; Δε θα κάνουμε κα-νένα παιδάκι;»

«Θα γίνουν όλα. Πρώτα πρέπει να εξασφαλι-στούμε οικονομικά και να εδραιώσουμε τις θέσειςμας. Ωραία είναι η οικογένεια, αλλά τα παιδιάέχουν απαιτήσεις. Αν δεν μπορούμε να τους προ-σφέρουμε μια αξιοπρεπή ζωή, χωρίς να τους λείπειτίποτα, καλό είναι να μην το επιχειρήσουμε. Κα-λύτερα να περιμένουμε…»

Και περίμενε η Ισμήνη, και περίμενε και η συμ-περιφορά του Κώστα άλλαζε μέρα τη μέρα. Ταβράδια αργούσε να γυρίσει σπίτι σε καθημερινήβάση πλέον. Η συμβίωσή τους είχε γίνει ρουτίνα.

«Ισμήνη…» της είπε ένα πρωινό καθώς ετοιμά-ζονταν να φύγουν. «Δεν μπορούμε να ζούμε πιαμαζί. Θα ήθελα να μείνω για λίγο μόνος.»

Στήλη άλατος έμεινε η Ισμήνη. Τον κοίταζεχωρίς να καταλαβαίνει τι άκουγε.

225


«Επειδή βρίσκομαι στο χτίσιμο της καριέραςμου, θέλω να επικεντρωθώ μόνο σ’ αυτό.»

«Κι εγώ πού σε εμποδίζω;» ρώτησε.«Το έχεις καταλάβει, φαντάζομαι. Και δε θέ-

λεις ούτε εσύ να το παραδεχτείς…»«Ποιο πράγμα; Δεν καταλαβαίνω…»«Έχουμε πάψει, καιρό τώρα, να είμαστε ερω-

τευμένοι…»«Εσύ μπορεί…» ψέλλισε μονάχα.Το απόγεμα, σαν γύρισε από τη δουλειά της,

μάζεψε τα πράγματά της και έφυγε από το σπίτι.Νοίκιασε ένα μικρό διαμέρισμα απέναντι από τοθεραπευτήριο κι εκεί μέσα έκρυψε τον πόνο καιτην αγάπη της για τον Κώστα, αποφεύγοντάς τονστο χώρο της δουλειάς, όσο της ήταν δυνατό.

Παραμονές Χριστουγέννων και είχαν περάσειδύο μήνες περίπου από τότε που έφυγε από τοσπίτι. Ήξερε πως αυτές οι μέρες για κείνον ήτανπάντοτε σημαντικές και δεν ήθελε να τις περνάμονάχος. Τον έβλεπε τις τελευταίες μέρες κου-ρασμένο, εκνευρισμένο.

Εκείνο το πρωί, ξέροντας πως το βράδυ θαέμενε μέχρι αργά στο θεραπευτήριο, αποφάσισενα του κάνει έκπληξη. Να πάει να τον “απαγάγει”για ένα φιλικό δείπνο, μαγειρεύοντάς του το αγα-πημένο του φαγητό.

«Μπορεί έτσι να τον ξανακερδίσω…» σκέφτηκεκαι έβαλε τα δυνατά της να γίνει όμορφη, ελκυ-στική.

Δεν πρόλαβε να βγει στο δρόμο, να περάσειαπέναντι, όταν τον είδε να βγαίνει αγκαλιά με την

226


κόρη του κλινικάρχη…Η Ισμήνη, ένα μήνα μετά, βρέθηκε στο νοσο-

κομείο στα Γιάννενα, στην αγκαλιά των γονιώνκαι του αδερφού της, που ήταν κατά έξι χρόνιαμεγαλύτερός της, παντρεμένος και πατέρας δύοαγοριών. Στη θαλπωρή της οικογένειας, μέρα τημέρα, μήνα το μήνα, άρχισε να συνέρχεται καιδυο χρόνια μετά έγινε το τροχαίο της Κρινιώς.

Θυμάται πόσο αγώνα έκανε να την πλησιάσει,να μπορέσει η τραυματισμένη γυναίκα να την εμ-πιστευτεί. Το μόνο που την απασχολούσε ήταν ηζωή της Ζωής της, πώς θα ήταν η δική της ζωήστο εξής πάνω στο καροτσάκι…, πώς θα μπορούσενα μη λείψει η αγάπη από το παιδί.

227


228


(XII)

ΣΑΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ταινία τα θυμήθη-καν όλα η Κρινιώ και η Ζωή, που εξακολουθούσενα ακουμπάει το κεφάλι της στα ανήμπορα πόδιατης μάνας. Και έμειναν στην ίδια στάση μέσα σεαβάσταχτη σιωπή.

Ο πόλεμος που γινόταν στην ψυχή της Ζωήςαπό το προηγούμενο δειλινό ήταν αδυσώπητος.Από τη μια μεριά ο πατέρας της, που όλα αυτά ταχρόνια λαχταρούσε την αγκαλιά του, και από τηνάλλη η μητέρα της, τα «πρέπει», τα «πώς» και τα«γιατί», όλα τα ερωτήματα που ήταν κοιμισμέναβαθιά μέσα της.

Ήθελε να τρέξει ξοπίσω του -όταν τον άκουσενα φεύγει- να του φωνάξει πως η Κρινιώ την είχεμάθει να τον αγαπά, πως και οι δύο είχαν δίκιο,από την πλευρά του ο καθένας. Κι όμως…, δεν τοέκανε. Κι εκείνος; Γιατί έφυγε; Ποιος τον κυνή-γησε; Οι τύψεις, ο θυμός ή μήπως η ανημπόριανα δεχτεί την ύπαρξή της, η άρνηση; Δεν έπρεπενα φύγει, όχι. Αλλιώς είχε ονειρευτεί η Ζωή, τόσες

229

και τόσες φορές, αυτή τη στιγμή, τούτη τη συ-νάντηση.

«Τι θα κάνω, Θεέ μου;» της ξέφυγε ένας ανα-στεναγμός.

«Ξημερώνει…» ψιθύρισε η Κρινιώ.«Ναι…» λέει η Ζωή, ακούγοντας τα πρώτα κε-

λαηδίσματα και κοιτάζει τις βουνοκορφές που πή-ραν να προβάλλουν πανέμορφες, λες και είχανφορέσει τα γιορτινά τους.

«Άραγε, ο πατέρας σου πώς να πέρασε αυτήτη νύχτα…»

«Αναρωτιέμαι κι εγώ από ώρα…» και συλλάβισεμε ένα αχνό χαμόγελο. «Ο πατέρας μου…, ο πα-τέρας μου…»

Λέξη που για τη Ζωή σήμαινε απουσία χρόνωνκαι χρόνων, καθώς την ψιθύριζε βουρκωμένη απόμικρούλα κάθε βράδυ πριν αποκοιμηθεί…

«Φανέρωσέ τον, καλή μου Παναγίτσα, θέλωνα ’χω κι εγώ μπαμπά, θέλω…, θέλω…»

«Καλημέρα…» ακούστηκε ο Γιώργος που είχεπλαγιάσει στον καναπέ. «Φαίνεται κοιμήθηκα…,ε;»

«Ναι, ευτυχώς, εσύ κοιμήθηκες, καλέ μου.»«Θα φτιάξω καφέ, τον χρειαζόμαστε και οι

τρεις.»«Δεν πειράζει,» είπε η Ζωή «θα ετοιμάσω κα-

νονικό πρωινό. Μόνο κάντε υπομονή να ρίξω λίγονερό πάνω μου. Τι λες, μαμά. Να σε βοηθήσω ναπας στο δωμάτιό σου; Έλα, έλα.»

«Ναι, παιδί μου, σήμερα είναι μια καινούριαμέρα, που κανείς δεν ξέρει τι μας περιμένει…»

230


Η Ζωή σπρώχνει το καρότσι και οι δύο γυναίκεςχάνονται στο δωμάτιο της Κρινιώς.

«Κυρίες μου…,» φωνάζει μετά από λίγο απότην κουζίνα ο Γιώργος, «μην αργείτε, θα κρυώ-σουν οι φρυγανιές και δε θα τρώγονται.»

Μάνα και κόρη βγαίνουν από το δωμάτιο φρέ-σκες, σαν να είχαν απολαύσει έναν καλό ύπνο.Πλησιάζουν στο τραπέζι όπου μοσχοβολά ο καφέςκαι το φρυγανισμένο ψωμί.

«Σ’ ευχαριστώ, αγάπη μου!» φιλά η Ζωή τονάντρα της.

«Για πέστε μου,» ρωτά εκείνος μετά από λίγο,«πότε θα γνωρίσω κι εγώ τον πεθερό μου;»

«Θα δούμε,» απαντά η Κρινιώ, «θα δούμε,Γιώργο μου. Αυτό, όπως καταλαβαίνεις, δεν εξαρ-τάται από μας.»

*

Ο ΦΟΙΒΟΣ βρίσκεται στο δρόμο από ώρα.Αυτή η αυγή του φαίνεται διαφορετική από κάθεάλλη. Η λίμνη είναι γαλήνια, ήρεμη και μοιάζει νατου χαμογελά. Το ίδιο και τα βουνά, που λες καιέχουν σκύψει καλοσυνάτα κι αυτά. Οι καλαμιέςκαι τα πλατάνια του σιγοψιθυρίζουν χαρούμενα«καλημέρα πατέρα της Ζωής, καλημέρα!»

Η πόλη αρχίζει να μπαίνει στον πρωινό ρυθμότης. Άνθρωποι προχωρούν βιαστικά. Άντρες καιγυναίκες κάθε ηλικίας, περιποιημένοι, φρεσκοπλυ-μένοι.

Ένα-ένα τα μαγαζιά ανοίγουν. Οι γείτονες κα-

231


λημερίζονται, κουβεντιάζουν. Μερικοί είναι σοβα-ροί, κάποιοι πειράζονται με γέλια και τα παλικάριααπό τα καφενεία φέρνουν με μπρούντζινους δί-σκους αχνιστούς καφέδες.

«Καλημέρα σας!» χαιρετά το Φοίβο ο ανθο-πώλης που τον βλέπει να περνά το κατώφλι του.

«Ναι, ναι, καλή μέρα. Θα ήθελα ένα μπουκέτοτριαντάφυλλα…, κόκκινα τριαντάφυλλα.»

«Ευχαρίστως. Μισό λεπτό, μονάχα…» και τα-κτοποιεί τις γλάστρες που έχει στα χέρια του.

«Κι ακόμα ένα μπουκέτο με κάτασπρα μπουμ-πούκια.»

Το ραδιόφωνο παίζει παλιά ελληνικά τραγούδιααγάπης.

«Αυτά είναι τραγούδια, κύριέ μου. Απαλά, με-λωδικά, σαν γυναικείο χάδι…», λέει ο ανθοπώληςόσο ετοιμάζει την παραγγελία.

«Σωστά» συμφωνεί ο Φοίβος και καθώς παίρνειτα δύο μπουκέτα ακούγεται η φωνή του Μητρο-πάνου να ερμηνεύει με τρόπο μοναδικό:Το σ’ αγαπώ, δεν το λέω, δεν το λέω σε κανένα

μια ζωή το κρατάω για σένα…«Αισθάνεστε καλά, κύριέ μου;» ρωτά ανήσυχα

ο καταστηματάρχης.«Καλά είμαι, καλά είμαι, ευχαριστώ…» τραυλίζει

ο Φοίβος και μένει για λίγο να ξεπεράσει το ξάφ-νιασμα της θύμησης…

*

«Η ΙΣΜΗΝΗ έμαθε το συνταρακτικό νέο;»

232


ρωτά ο Γιώργος τις δύο γυναίκες, πίνοντας τονκαφέ τους.

«Όχι» απαντά η Ζωή. «Ξέχασες πως λείπει στηΘεσσαλονίκη;»

«Ίσως να γύρισε χθες βράδυ» λέει η Κρινιώ.«Αν δε φανεί ως τις δέκα, θα την πάρω εγώ.»

Πριν αποσώσει την κουβέντα της, ακούστηκεχτύπημα στην εξώπορτα.

«Πολλά χρόνια θα ζήσει!» λέει ο Γιώργος καισηκώνεται να ανοίξει.

Ωστόσο η Κρινιώ κοιτάζει την κόρη της πε-ρίεργα, γιατί υποψιάζεται πως το χτύπημα δεν εί-ναι της Ισμήνης, όπως και δεν ήταν. Ναι, ναι, ήτανεκείνο που περίμενε, “εκείνο” που η διαίσθησή τηςτην έκανε να το περιμένει με βεβαιότητα.

Στο άνοιγμα της πόρτας ο Γιώργος κοιτάζειέκπληκτος τον άγνωστο άντρα που είδε μπροςτου, φορτωμένος με λουλούδια εκλεκτά.

«Μπαμπά…, μπαμπά μου, σε περίμενα…, ναι, σεπερίμενα…» ακούγεται δειλά και με λαχτάρα ηΖωή.

«Χριστέ μου, πόσο μοιάζετε, Ζωή μου!…» ψι-θύρισε αυθόρμητα ο Γιώργος.

Ο Φοίβος δίνει στη Ζωή το μπουκέτο με ταολόλευκα τριαντάφυλλα και τη φιλά κατασυγκι-νημένος.

Η Κρινιώ που έχει σύρει το καρότσι της κοντάτους, παρακολουθεί τη σκηνή και προσπαθεί ναπνίξει το δάκρυ στα συγκινημένα μάτια της. Όμως,να που ο άνδρας της Ζωής, ο Γιώργος, κατάφερενα κλέψει τη σκηνή.

233


«Για δέστε, για δέστε, τι μάλαμα πεθερό μου’στειλε ο Θεός…» φωνάζει με ένα νεανικό, αυθόρ-μητο τρόπο και αγκάλιασε το Φοίβο.

«Καλώς ήρθες, Φοίβο, καλώς μας ήρθες…» κα-τάφερε να πει και η Κρινιώ.

Εκείνος ακούμπησε στα γόνατά της τα κόκκιναλουλούδια. Κράτησε στην παλάμη του το μάγουλότης, που δεν είχε τη φρεσκάδα της νιότης, μαείναι το πρόσωπο εκείνης που τον στοίχειωσε όλααυτά τα χρόνια. Ταυτόχρονα προσέχει τη Ζωήπου έχει παραδοθεί σε δάκρυα ασυγκράτητα.Απλώνει τότε το χέρι του, την αγκαλιάζει και μετο άλλο χέρι σφίγγει επάνω του το Γιώργο.

«Να ’στε ευτυχισμένα, παιδιά μου…» ψιθυρίζει,«και σας παρακαλώ, να μ’ αγαπάτε και μένα λιγάκι,το ’χω ανάγκη.»

«Πατέρα,» φωνάζει ο Γιώργος, «πάρε το πίσωαυτό το “λιγάκι” που είπες, πάρ’ το πίσω, σε πα-ρακαλώ, γιατί μας προσβάλλεις.»

«Είμαι μεγάλη,» λέει η Ζωή, ενώ κοιτά κατά-ματα το Φοίβο, «μα εγώ το ’χω ανάγκη να σε φω-νάζω “μπαμπά” και όχι “πατέρα”… Είσαι σύμφω-νος…, μπαμπά μου;»

«Ναι, κορίτσι μου, ναι…, έτσι θέλω κι εγώ, έτσι!»Η Κρινιώ τους παρακολουθεί με κείνο το χα-

μόγελο που είχε πρωτοδεί ο Φοίβος να φωτίζειτο πρόσωπό της σ’ εκείνες τις τρεις αλησμόνητεςημέρες στο Λονδίνο.

Το νεαρό ανδρόγυνο έτρεξε να φέρει καφέστον «μπαμπά». Εκείνος άπλωσε τα χέρια τουστην Κρινιώ. Την ανασήκωσε με προσοχή από την

234


αναπηρική καρέκλα και τη βοήθησε να στηριχθείστο στήθος του.

«Οι στιγμές αυτές είναι ό,τι λαχταρούσα όλατα χρόνια του χωρισμού μας…, ό,τι λαχταρούσα,γλυκιά μου, Κρινιώ…»

*

ΤΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ βράδυ η Κρινιώ πήρε τηνΕιρήνη, που βρισκόταν στην Νέα Υόρκη, και μετη Ζωή της αφηγήθηκαν όσα έγιναν και την ανη-συχία τους για τον Φοίβο.

«Αυτό ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσα ν’ακούσω!» ακούστηκε συγκινημένη η φωνή τηςαπό την άλλη άκρη. «Πόσο χαίρομαι και για τιςδυο σας! Και ζηλεύω που δεν μπορώ να πετάξωκαι να βρεθώ κοντά σας… Peter, ακούς; Η θεάΤύχη έκανε πάλι το θαύμα της! Ξαναβρέθηκε ηΚρινιώ με τον Φοίβο!... Κρινιώ μου, δικαιολογη-μένη ήταν η αντίδρασή του… Θα δεις, σε λίγεςώρες, θα τρέξει ν’ αγκαλιάσει το κοριτσάκι μας…Θα περιμένω τηλεφώνημά σας και με την πρώτηευκαιρία θα βρεθούμε στα Γιάννενα, με την πρώτηευκαιρία το δίχως άλλο…»

«Μάριε, έχω καταπληκτικά νέα!» είπε ο Φοίβοςστο τηλέφωνο, λίγο πριν ξεκινήσει να συναντήσειτην κόρη του και την Κρινιώ.

«Τι συμβαίνει, Φοίβο;»«Θέλω να καθίσεις πρώτα, γιατί αυτό που θα

σου πω είναι σεισμός έξι ρίχτερ και βάλε…»«Λέγε, Φοίβο, λέγε, με τρομάζεις.»

235


«Βρήκα την Κρινιώ και την κόρη της Ζωή!…»«Δεν καταλαβαίνω. Τι λες;»Και χωρίς πολλά λόγια ο Φοίβος του εξιστορεί

την απροσδόκητη συνάντηση με την αγαπημένηΚρινιώ…, και τη θυγατέρα του Ζωή.

«Τι ακούω, Φοίβο, παραληρείς! Αυτά είναι Ρί-χτερ για Ρίχτερ, που θα με πετάξουν αμέσωςκοντά σας.»

Ο Φοίβος διηγείται τα συναισθήματα που τονέπνιξαν για την αναπηρία της Κρινιώς, για τηναπόφασή της να κρατήσει το παιδί, καρπό εκείνουτου τριήμερου έρωτά τους, που αποδείχτηκε καιγια τους δύο παντοτινός…

«Την έκπληξη της πρώτης ώρας,» συνεχίζει,«διαδέχτηκαν οι τύψεις, ο θυμός, η συγκίνηση καιτέλος η ευτυχία που με πλημμυρίζει τώρα… Εγώέφταιξα, Μάριε, εγώ… Αν είχα ενδιαφερθεί μόλιςγύρισα απ` το Λονδίνο, το κοριτσάκι μου δε θαμεγάλωνε χωρίς πατέρα.»

«Είδες, όμως, που η ζωή, για άλλη μια φοράσας έφερε κοντά;»

«Ναι, Μάριε, ναι…, ευτυχώς, και νιώθω απέ-ραντη ευγνωμοσύνη στη μοίρα μου.»

«Ο Μιλτιάδης έμαθε;»«Όχι, ακόμα…Προτίμησα να του γράψω…»«Είναι καλύτερα. Λοιπόν, σε λίγες μέρες θα

είμαι στην Ελλάδα και φυσικά στα Γιάννενα.»«Ούτε λόγος, μαζί μου θα μείνεις…, σε περι-

μένω και να ξέρεις, η Κρινιώ θα χαρεί πολύ. Θέλωνα κάνω ό,τι είναι δυνατό, να σταθεί ξανά στα πό-δια της…, δεν αντέχω να τη βλέπω ακίνητη στο

236


αναπηρικό καρότσι…»«Θα είμαι στο πλευρό σου και το ξέρεις αυτό.»Ο Φοίβος στο γράμμα που έστειλε στο γιο του

Μιλτιάδη στο Χιούστον όπου ζούσε, ανάφερεπρώτα για τη γνωριμία του με την Κρινιώ στο Λον-δίνο, πριν είκοσι πέντε χρόνια, και στη συνέχειαόσα έγιναν και έμαθε στην τυχαία συνάντησή τουςκαι με την κόρη τους τη Ζωή και κατέληξε:

«…Πάντα ήσουν το αγαπημένο μου αγόρι καιποτέ δε θα πάψεις να είσαι. Μόνο που τώρα θαμοιράζεστε την αγάπη μου με την αδελφή σου.Είμαι βέβαιος πως όταν τη γνωρίσεις, θα ενθου-σιαστείς. Περιμένω να μου πεις πότε έρχεστε…»

Η απάντηση του Μιλτιάδη δεν άργησε. Ήτανένα τηλεφώνημα, ένα τηλεφώνημα χείμαρρος πουέδωσε φτερά στο Φοίβο.

«Πατέρα, χαίρομαι πολύ για σένα. Η ιστορίασου, όπως τη διάβασα, μοιάζει με παραμύθι, όπωςείπε και η γυναίκα μου Νίκη. Ξέρω πόσα υπέφερεςαπό παιδί και να τώρα, που η ζωή και η Ζωή μαςσε ανταμείβουν.»

«Σ’ ευχαριστώ, παιδί μου…» ψέλλισε ο Φοίβος.«Πατέρα, δε βλέπουμε την ώρα να έρθουμε

στα Γιάννενα, να γνωρίσουμε την αδελφή μου καιτην Κρινιώ. Δε σου κρύβω, στην αρχή σάστισα,μα η νύφη σου μου θύμισε το παράπονό μου απόπαιδί, γιατί δεν είχα κι εγώ ένα αδερφάκι.»

Ο Φοίβος πλημμυρισμένος από χαρά και συγ-κίνηση έτρεξε να πει τα νέα στην Κρινιώ.

«Επιτέλους, θα σφίξω στην αγκαλιά μου τοΜιλτιάδη…» είπε εκείνη κατασυγκινημένη.

237


*

ΤΗΝ ΙΔΙΑ μέρα, που πήγε ο Φοίβος με τα μπου-κέτα στα χέρια, είχε γνωρίσει και την Ισμήνη στοσπίτι της Κρινιώς.

«Βρήκα τον μπαμπά μου!» της είχε πει στο τη-λέφωνο η Ζωή.

Και η Ισμήνη έτρεξε να μοιραστεί μαζί τουςτη μεγάλη χαρά.

«Επιτέλους!» είπε μόλις είδε το Φοίβο. «Νό-μιζα πως δε θα σε συναντήσω ποτέ.»

«Κι όμως, να που βρεθήκαμε και πάλι κοντά…»είπε η Κρινιώ. «Θυμάσαι που σου έλεγα, πως εάνθέλει και εάν πρέπει…»

«Το ξέρω, καλή μου, το ξέρω…» τη διέκοψε ηΙσμήνη. «Όλα αυτά τα χρόνια πίστευες κι ευχό-σουνα γι’ αυτή τη συνάντηση… Θυμάμαι, κάθεφορά που σε πίεζα ν’ αποφασίσεις να επικοινωνή-σεις μαζί του, εσύ μου έλεγες: “Εάν θέλει ο Θεός,θα γίνει”…»

Ο Φοίβος ένιωσε συμπάθεια και ευγνωμοσύνηγια τη γυναίκα που στάθηκε πλάι στην Κρινιώ τουκαι στο παιδί τους. Εκτίμησε και την υπομονή τηςτις επόμενες μέρες, που απαντούσε στις αμέτρη-τες ερωτήσεις του για τον τρόπο που τραυματί-στηκε η Κρινιώ και τις επεμβάσεις που έγιναν…

«Πριν είκοσι χρόνια έγινε ό,τι ήταν δυνατόνγια τότε. Φαντάζομαι, σου είπε πως ήταν ένα απλόχτύπημα. Έτσι λέει πάντα. Κι όμως, ξέρει από τoνπρώτο καιρό τη ζημιά που έπαθε η σπονδυλική

238


της στήλη. Πάλεψε σκληρά να κρατηθεί στη ζωήτις δέκα μέρες που έμεινε στην εντατική. Και τακατάφερε. Από την αρχή διαπιστώθηκε πως είχεπάθει κάταγμα στον πέμπτο αυχενικό σπόνδυλοκαι εξάρθρωση του δίσκου, και κάταγμα στο δω-δέκατο θωρακικό, στο δίσκο και στον πρώτοοσφυϊκό. Η πρώτη επέμβαση έγινε στον αυχένα,δέθηκε ο σπόνδυλος και μπήκε στη θέση του ο δί-σκος. Χρειάστηκε πολύς καιρός και μεγάλη υπο-μονή και δύναμη να μπορέσει να κινήσει τα χέριατης. Έξι μήνες, σε καθημερινή βάση, έκανε φυσι-κοθεραπεία. Είχε μεγάλη θέληση και πείσμα. “Πρέ-πει να μπορώ ν’ αγκαλιάζω το παιδί μου…”, είχεπει στους φυσικοθεραπευτές από την πρώτημέρα. Και κάθε φορά κατόρθωνε να κινήσει καικάτι περισσότερο. Στην περιοχή, όμως, της μέσης,τα πράματα ήταν δύσκολα. Έγιναν κι εκεί δύοεπεμβάσεις για να σταθεροποιήσουν τους δύοσπόνδυλους, αλλά δεν μπόρεσαν ν’ απελευθερώ-σουν τον νωτιαίο μυελό που είχε συμπιεστεί απότο σπασμένο δίσκο, με αποτέλεσμα τη σημερινήκατάσταση της παραπληγίας.»

«Μα η επιστήμη προχωρά, εξελίσσεται» επέ-μεινε ο Φοίβος. «Εάν δεν υπάρχει τρόπος εδώ,θα πάμε στην Αμερική. Εκεί είναι όλα προχωρη-μένα, μηχανήματα και γιατροί…, είναι κι ο γιος μουπου θα μας κατατοπίσει για το κατάλληλο νοσο-κομείο…»

«Φοίβο, ηρέμησε. Μην ξεχνάς ότι η Ειρήνηήθελε να την πάρει μαζί της, στη Νέα Υόρκη. Απότον πρώτο καιρό αποταθήκαμε σε νοσοκομεία,

239


συγκεκριμένα στη Γερμανία, στην Ελβετία καιστην Αμερική. Όμως, οι ελπίδες που μας έδινανήταν λίγες. Οι θεραπείες που μας πρότειναν, γί-νονταν κι εδώ. Η φυσικοθεραπευτική ομάδα τουνοσοκομείου ήταν συνέχεια στο πλευρό της καιείχε όλη την ψυχολογική υποστήριξη που χρει-αζόταν. Βλέπεις, η Κρινιώ αρνιόταν ν’ απομακρυν-θεί απ’ το παιδί, παρόλο που η Ειρήνη θα τουςέπαιρνε όλους μαζί. Δεν ήθελε ν’ ακούσει ότι θαέφευγε μακριά απ’ την Ζωή και μάλιστα για αρκετόκαιρό, όπως μας έλεγαν. Κι ύστερα, μας είχαν πειπως οποιαδήποτε μετακίνησή της εκείνο τονκαιρό, θα μπορούσε να δημιουργήσει περισσότεραπροβλήματα.»

«Και αφέθηκε στη μοίρα της…»«Πάλεψε. Πάλεψε τρία ολόκληρα χρόνια. Ποτέ

δεν αρνήθηκε να υποβληθεί σε εξετάσεις και σεεπίπονες θεραπείες. Αλλά κουράστηκε. Ζήτησενα μην ασχοληθούμε πια. “Δεν αντέχω άλλο”, είχεπει. Παρ’ όλ’ αυτά, τόσο εγώ όσο και οι γιατροίΘεοφίλου και Παπανώτης που την παρακολουθούντόσα χρόνια εδώ στα Γιάννενα, ενημερωνόμαστεαπό τα ιατρικά περιοδικά. Τελευταία, μάλιστα, καιμε τη βοήθεια της Ειρήνης, βρισκόμαστε σ’ επι-κοινωνία με Ιάπωνα νευροχειρουργό που ζει στηνΑμερική και πρόκειται να έρθει στην Ελλάδα, στηΘεσσαλονίκη, σε ιατρικό συνέδριο. Με την ευκαι-ρία αυτή, το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, τον έχει κα-λέσει για μία διάλεξη. Έχουμε κανονίσει να δεικαι την Κρινιώ μας.»

«Μ’ αυτό είναι καταπληκτικό! Κι η Κρινιώ δέ-

240


χτηκε;»«Δεν ξέρει ακόμα τίποτα. Δεν της έχουμε πει

κουβέντα.»«Θα την πείσω εγώ… Πώς μπορώ να σ’ ευχαρι-

στήσω, Ισμήνη, που στάθηκες πλάι της όλα αυτάτα χρόνια;» και της έσφιξε τα χέρια.

*

ΟΙ ΜΕΡΕΣ κυλούν με προσμονή και οι πρώτοιπου καταφθάνουν είναι η Ειρήνη με τον άντρατης.

«Επιτέλους!» αγκαλιάζει συγκινημένη πρώτατην Κρινιώ και τη Ζωή μαζί. «Επιτέλους, αγάπεςμου!…» Και όταν βλέπει τον Φοίβο, «Τόσα χρόνια,Φοίβο ακούω και Φοίβο δε βλέπω… Να που βρί-σκεσαι τώρα κοντά μας και κάνεις ευτυχισμένεςαυτές τις δύο σημαντικές γυναίκες!…»

Η Κρινιώ λάμπει από χαρά όταν η Ειρήνη και οPeter της επιβεβαιώνουν την ομοιότητα που έχειη Ζωή και με τον πατέρα της.

«Ξέρω πως είναι ολόιδια εσύ, αλλά πέρα απότο λακκάκι στο πηγούνι…, έχει εκφράσεις του Φοί-βου… Είναι καταπληκτικό! Όταν γελά, είναι ίδια οπατέρας της…»

Και την ημέρα που έφευγαν, ο Peter είπε στονΦοίβο πως είναι η πρώτη φορά που αφήνει πίσωτου την Κρινιώ και το παιδί, ήρεμος πια…

«Όλα αυτά τα χρόνια η Ειρήνη κι εγώ είχαμεμεγάλη ανησυχία και αγωνία, ειδικά μετά το ατύ-χημα. Και εννοείται, πως ότι χρειαστείτε, θα εί-

241

μαστε στο πλευρό σας… Να μου τις προσέχεις…»Ο επόμενος που καταφτάνει στα Γιάννενα,

φορτωμένος συγκίνηση και ευχές είναι ο Μάριος.Όσον καιρό μένει, θυμούνται τις μέρες του Λον-δίνου… Κι όταν φτάνει η ώρα να φύγει, δίνουνυπόσχεση πως, όταν θα ορίσουν την ημέρα τουγάμου τους, θα είναι οπωσδήποτε ο κουμπάρος.

Λίγες μέρες μετά έφτασαν ο Μιλτιάδης με τηγυναίκα του Νίκη και το μικρό τους Φοίβο. Η μέρααυτή θα μείνει χαραγμένη στην ψυχή τους.

Στο αεροδρόμιο ήταν όλοι: ο Φοίβος με τηνΚρινιώ, ο Γιώργος με τη Ζωή και η Ισμήνη.

Ο μικρός Φοίβος έτρεξε στην αγκαλιά του παπ-πού, ενώ ο Μιλτιάδης έμεινε έκπληκτος, αντικρί-ζοντας την αδελφή του…!

«Είχε δίκιο ο πατέρας…, μοιάζουμε, Ζωή. Μπο-ρώ να σ’ αγκαλιάσω, αδελφούλα μου;» και χωρίςνα περιμένει απάντηση, άνοιξε διάπλατα τα χέριατου.

«Κι εσείς, είστε σίγουρα η μητέρα Κρινιώ…»είπε η Νίκη και φιλήθηκαν.

Οι μέρες κυλούσαν σαν νερό. Δε χόρταιναννα βρίσκονται όλοι μαζί και οι συγκινήσεις διαδέ-χονταν η μια την άλλη.

Έμειναν στο σπίτι της γιαγια-Χαρένιας στηνΑρίστη, μια μονοκατοικία με τεράστια αυλή, στο-λισμένη από λογιών-λογιών φυτά και λουλούδια.Όλοι έκαναν χάζι το τρίχρονο ζιζάνιο που προ-σπαθούσε να μιλήσει ελληνικά και οι σκανταλιέςτου απερίγραπτες.

Ένα σούρουπο σταμάτησε στην πόρτα το αυ-

242


τοκίνητο και βγήκαν ηλιοκαμένοι, γελώντας καιπειράζοντας ο ένας τον άλλο, ο Γιώργος με τηΖωή, ο Μιλτιάδης με τη Νίκη και ο μικρός Φοίβος.

«Καλώς τους, καλώς τους!…» φώναξε ο παπ-πούς Φοίβος και πήρε τον μικρούλη αγκαλιά.«Πώς πέρασε το παλικάρι μου;»

«Παππού!» είπε εκείνο με αμερικάνικη προ-φορά. «Δ…δωή είπε, κακό παιδί Φοίβο.»

«Γιατί, τι έκανες;»«Και τι δεν έκανε, μπαμπά!» γέλασε η Ζωή.

«Βάλθηκε να με κάνει άγαλμα…»«Δηλαδή;»«Πήγαμε στην Πάργα για μπάνιο» είπε ο Μιλ-

τιάδης. «Εκεί που έπαιζε μια χαρά με τα κουβαδά-κια του, αποφάσισε η αδελφούλα μου να του δείξειπώς χώνουν στην άμμο τα πόδια. Και ο κύριοςέπιασε δουλειά. Όταν πια της σκέπασε όλο τοσώμα, θέλησε να της φτιάξει και το πρόσωπο…,κακό ήταν;»

«Τώρα θα σου δείξω εγώ αν ήταν κακό ή όχι…»φώναξε η Ζωή με έναν αστείο μορφασμό. «Τώραθα δεις…» και χωρίς να χάσει καιρό, άρπαξε τολάστιχο της αυλής και άρχισε να καταβρέχει τονΜιλτιάδη.

«Θα χαλάσετε τα λουλούδια, τρελόπαιδα…»φώναζε η Κρινιώ και στα δυο παιδιά που κυνη-γιόνταν μέσα στην αυλή, ενώ γελούσε με την καρ-διά της.

«Τολόπαιδα…» φώναζε και ο μικρός Φοίβοςστη δική του διάλεκτο και άρχισε να τρέχει κοντάστον πατέρα του.

243


Δεν άργησαν να μπουν στο παιχνίδι ο Γιώργοςμε τη Νίκη, ενώ ο παππούς Φοίβος αγκάλιασε τηνΚρινιώ του από τους ώμους.

«Υπάρχει, καλή μου, μεγαλύτερη ευτυχία απότούτην εδώ!…» της ψιθύρισε.

Έτσι πέρασαν οι μέρες, ώσπου έφτασε ο και-ρός να γυρίσουν στην Αμερική ο Μιλτιάδης μετην οικογένειά του.

«Πατέρα,» είπε στο Φοίβο την παραμονή πουθα έφευγαν, «ό,τι χρειαστείς για την Κρινιώ, τοξέρεις, είμαστε στο πλευρό σου.»

«Σ’ ευχαριστώ, γιε μου.»Στο αεροδρόμιο ο μικρός Φοίβος δεν ξεκολ-

λούσε από την αγκαλιά της Ζωής, που όλο αυτότο διάστημα δεν του χάλασε χατίρι. Και την ώρατου αποχωρισμού αγκάλιασε ο Μιλτιάδης την Κρι-νιώ.

«Θέλουμε να είμαστε κι εμείς εδώ την ημέρατου γάμου…» της είπε.

«Το ξέρω, παλικάρι μου, ευχαριστώ για τηναγάπη σας.»

«Θα έρθουμε έστω και για δυο μέρες…» συμ-πλήρωσε η Νίκη.

«Η χαρά θα είναι όλη δική μας!» είπε ο Φοίβος.

*

ΤΑ ΠΡΩΤΟΒΡΟΧΙΑ έχουν πάρει τη θέση τουκαλοκαιριού και η Ισμήνη ανακοινώνει στο Φοίβο,στη Ζωή και στο Γιώργο πως ο γιατρός Γιαμαμότοθα βρίσκεται στην Ελλάδα σε μια βδομάδα.

244


«Δε θα θελήσει να μπει ξανά σε χειρουργείο…»συλλογίζεται η Ζωή όταν βγαίνει στο μπαλκόνι.Νοιώθει να την πνίγουν οι σκέψεις, οι φόβοι, ηαγωνία. «Το είχε πει την τελευταία φορά στη θείαΙσμήνη. Φοβάμαι, φοβάμαι μην είναι αρνητική… Ομόνος που μπορεί να την πείσει είναι ο πατέρας.Κι αν κάτι δεν πάει καλά; Αν δε συνεργαστεί μετο γιατρό; Δε θα θέλει να βάλει κι εμάς σε ταλαι-πωρία… Έτσι έκανε πάντα και έτσι θα κάνει καιτώρα. Δε θέλει να ενοχλεί, δε θέλει να γίνεται βά-ρος…»

Και ο νους της πετά χρόνια πίσω, που σε κάθεεπέμβαση και θεραπεία, η Κρινιώ ζητούσε το παιδίκοντά της κι εκείνο βίωνε τις προσπάθειες τηςλαβωμένης μάνας.

«Παίρνω δύναμη από την παρουσία της, ζωήαπ’ τη Ζωή μου…» είχε ακούσει, παιδί ακόμα, ναλέει η Κρινιώ στην Ισμήνη.

Από τις σκέψεις τη βγάζει ο Φοίβος που βγαί-νει κι εκείνος στο μπαλκόνι.

«Εδώ είσαι; Γιατί τα μάτια σου μοιάζουν με τογιαννιώτικο ουρανό που είναι έτοιμος να βρέξει;Τι έχεις, παιδί μου;» και την αγκαλιάζει.

Η Ζωή του εκμυστηρεύεται τους φόβους, τηναγωνία και τις θύμησές της.

«Μη φοβάσαι. Τώρα είμαι κι εγώ εδώ. Αν δενκάνω λάθος, αυτές τις μέρες πρέπει να κάνει τιςεξετάσεις ρουτίνας. Ε, λοιπόν, θα βρούμε την κα-τάλληλη στιγμή και είμαι βέβαιος πως θα τα κα-ταφέρουμε. Μην ανησυχείς, κορούλα μου…, μη,σε παρακαλώ.»

245


Και δίχως να χάσουν ώρα φροντίζουν να γίνουνοι απαραίτητες εξετάσεις που ζήτησε ο Ιάπωναςνευροχειρουργός.

«Ξέρεις, γλυκιά μου…» λέει ο Φοίβος στην Κρι-νιώ όταν γύρισαν από το νοσοκομείο, κοιτάζονταςτην κόρη τους για να πάρει θάρρος. «Σε μια βδο-μάδα θα ’ρθει στα Γιάννενα ένας γιατρός από τηνΑμερική και θα ’θελα να σε δει. Δεν έχουμε να χά-σουμε τίποτα, τι λες;»

«Ας γίνει, Φοίβο, κι αυτό, αφού το θέλεις.Μόνο μην τρέφεις ελπίδες. Έχουν περάσει τόσαχρόνια.»

«Γι’ αυτό, καλή μου, επιμένω να σε δει ο συγ-κεκριμένος γιατρός, ειδικός σε τέτοιους τραυμα-τισμούς. Το μόνο που θέλω είναι να είσαι ήρεμη.»

«Είναι αγωνίστρια η μαμά και θα το διαπιστώ-σεις κι εσύ, μπαμπά!» είπε η Ζωή, προσπαθώνταςνα δώσει χαρούμενη νότα και ας πήγαινε να ξε-φύγει η καρδιά από το στέρνο της.

*

Η ΜΕΓΑΛΗ μέρα φτάνει και ο μικροκαμωμένοςΓιαμαμότο συναντά την Κρινιώ.

«Κυρία μου, χαίρομαι που θα σας εξετάσω…Έχω μάθει πως είστε μια δυνατή γυναίκα και όσαέχετε καταφέρει μέχρι σήμερα είναι πραγματικόςάθλος. Δεν μπορώ να σας υποσχεθώ ότι θα πάρετεμέρος σε αγώνες δρόμου, αλλά αν με βοηθήσετε,σε λίγους μήνες, ελπίζω, η καρέκλα αυτή να μησας είναι απαραίτητη.»

246


Η Κρινιώ στρέφει με απορία στον Φοίβο, μετάστη Ζωή και στο Γιώργο και τέλος στον γιατρόΘεοφίλου και στην Ισμήνη. Είναι βέβαιη πως ηφίλη της βρίσκεται πίσω από αυτή τη συνάντησημε τον γλυκομίλητο και ήρεμο Ιάπωνα γιατρό. Τοέχει καταλάβει από τον τρόπο που μιλούν οι δυοτους, σαν να γνωρίζονται από χρόνια.

«Χαίρομαι,» λέει ο γιατρός Γιαμαμότο σαν τε-λειώνει την εξέταση, «που οι Έλληνες συνάδελφοιέκαναν ό,τι θα κάναμε κι εμείς, ακόμη και σήμερα.Και αξίζουν θερμά συγχαρητήρια. Η ζημιά πουέχει προκληθεί στο νωτιαίο μυελό είναι πολύ σο-βαρή και δυστυχώς δεν μπορούσε να γίνει τίποταπερισσότερο. Εξέτασα με προσοχή το φάκελόσας, τις επεμβάσεις που έγιναν, τις φυσικοθερα-πείες, τη φαρμακευτική αγωγή και πιστέψτε με,και στην Αμερική θα κάναμε ακριβώς τα ίδια… Αυ-τόν τον καιρό,» συνέχισε ύστερα από μικρήπαύση, «βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο μία νευ-ροχειρουργική μέθοδος. Γίνεται επέμβαση στολαβωμένο δίσκο, όπου τοποθετούμε ένα τεχνητόμόσχευμα, ένα μικροτσίπ, το οποίο διεγείρει τανεύρα και ενεργοποιεί τους μύες, δίνοντας μίαρομποτική κίνηση, στο καλύτερο αποτέλεσμα. Με-ταθέτουμε, επίσης, νεύρα από τη θωρακική μοίραστα κάτω άκρα. Στη συνέχεια τοποθετούμε σταπόδια νάρθηκες και με τη βοήθεια της φυσικοθε-ραπείας, ο ασθενής μπορεί να περπατά, με σπα-σμωδικές, όμως, κινήσεις. Εάν αποφασίσετε ναμπείτε σ’ αυτή τη διαδικασία, θα χρειαστούμε όσηδύναμη και υπομονή έχετε, κυρία μου, διότι θα

247


πρέπει να ξυπνήσουμε τους μύες που κοιμούνταιτόσα χρόνια. Όμως, οφείλω να σας τονίσω καιπάλι, πως το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι αυτόπου περιμένουμε. Δεν ξέρουμε πώς θα αντιδρά-σετε σαν οργανισμός. Οι επεμβάσεις, αν μου τοεπιτρέψουν οι Έλληνες συνάδελφοι και μου κά-νουν την τιμή να με βοηθήσουν, θα γίνουν εδώ.Οι υποχρεώσεις μου μού επιτρέπουν να παρα-μείνω άλλη μια βδομάδα. Και σ’ ένα μήνα, επειδήθα βρίσκομαι στην Ευρώπη, μπορώ να είμαι πάλιγια λίγες μέρες στα Γιάννενα. Τι λέτε, είστε έτοιμηνα δώσουμε παρέα αυτήν τη μάχη;…»

*

ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΑΣΕΙ δύο χρόνια από την ημέραπου ο γιατρός Γιαμαμότο ανέλαβε τη θεραπείατης Κρινιώς. Εκείνη υπάκουσε πιστά στα όσα τηςζήτησε ο πάντα χαμογελαστός, ήρεμος Ιάπωναςεπιστήμονας και με τη φροντίδα και την υποστή-ριξη του Φοίβου και της κόρης τους, που δεν έλει-παν ούτε ώρα από το πλάι της μάνας, κατάφερενα “σταθεί” στα πόδια της. Σε αυτή τη δοκιμασίαβρέθηκε, για δυο μέρες, και η Ειρήνη, που είχεμοναδικό τρόπο να εμψυχώνει την αδελφική τηςφίλη.

Η Κρινιώ χρειάστηκε καιρό, υπομονή, επιμονήκαι δύναμη σωματική, μα πιότερο ψυχική. Έπρεπενα συνηθίσει στους νάρθηκες που στηρίζονταντα πόδια της. Σε αυτό βοήθησε η μεγάλη φροντίδακαι συμπαράσταση από τους φυσικοθεραπευτές

248


του νοσοκομείου που ανέλαβαν να της μάθουναπό την αρχή να “περπατά”, στηριγμένη στο μπρά-τσο του προθυμότατου Φοίβου. Από το πλάι τηςδεν έλειψε ούτε η Ισμήνη.

Ο Ορέστης και η Μαρία, ο διευθυντής της φυ-σικοθεραπευτικής ομάδας και η βοηθός του, βρί-σκονταν κάθε μέρα δίπλα στην Κρινιώ και αγωνι-ούσαν μαζί της. Όσες φορές κατόρθωνε κάτικαινούριο, φώναζαν χαρούμενοι σαν παιδιά και τηγέμιζαν «μπράβο».

«Θέλω να τα καταφέρω…» είχε πει από τηνπρώτη μέρα με λαχτάρα. «Θέλω στο γάμο μου να“στέκομαι” πλάι στο Φοίβο, δε θέλω το καρότσι.Έστω γι’ αυτή την ώρα…»

«Είμαστε βέβαιοι πως θα γίνει!» την εμψύχω-ναν και οι δύο που θαύμαζαν το κουράγιο και τοπείσμα αυτής της γυναίκας.

Ο Ορέστης τη γνώριζε από τότε που είχε χτυ-πήσει και η Μαρία είχε ακούσει τόσα για το θάρ-ρος και το “θέλω”, που μπορεί να κάνει θαύματα…

Από τη φυσικοθεραπευτική ομάδα, όμως, δενέλειπε και ο Φοίβος, που βρισκόταν πλάι στην αγα-πημένη του όλη την ώρα. Είχε μάθει πώς και πούμπορούσε να επέμβει. Του είχαν δείξει πώς να τηβοηθά τόσο στις ασκήσεις, μα και στη χαλάρωση,όσο που τον πείραζαν πως αν έδινε εξετάσεις γιαπτυχίο φυσικοθεραπευτή θα το έπαιρνε αμέσως!

*

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ μέρες του Ιουλίου και στην Αρί-

249


στη, στην Παναγία τη Σπηλιώτισσα, είναι όλαέτοιμα για το γάμο της Κρινιώς και του Φοίβου.Δεν έχει, βέβαια, τη λαμπρότητα που είχε ο γάμοςτου Γιώργου με τη Ζωή, μα η συγκίνηση όλωνείναι απερίγραπτη. Πολλοί άγνωστοι, κάτοικοι τηςΑρίστης, έτρεξαν να παρακολουθήσουν το πολυ-συζητημένο μυστήριο, που ένωνε, επιτέλους, μεκαθυστέρηση είκοσι και βάλε χρόνων, δυο αγα-πημένους μεσήλικες τώρα και πιο πολύ να δουντη νύφη, που τόσα και τόσα τράβηξε στα χρόνιατης αρρώστιας, της μοναξιάς και της κατάκρισης,γιατί τόλμησε να επιμείνει και να φέρει στον κόσμοένα εξώγαμο…

Ο ήλιος στο βασίλεμά του παίζει κρυφτούλιμέσα από τα γιγάντινα πλατάνια που τον εμποδί-ζουν να δει τι γίνεται εκεί κάτω και τα νερά τουΒοϊδομάτη, σαν να σταμάτησαν να τρέχουν, πε-ριμένοντας το μυστήριο. Έξω από την εκκλησία,ανάμεσα σε γνωστούς και αγνώστους, στέκονταιήδη οι κουμπάροι, ο Μάριος, η Ισμήνη και η Ειρήνημε τον άντρα της, όταν σταμάτησε το αυτοκίνητομε τον Φοίβο. Τον συνοδεύουν ο γιος του Μιλτιά-δης με τη γυναίκα του Νίκη.

Ο μεσόκοπος γαμπρός λάμπει σαν εικοσάχρο-νος. Δεν περνά πολλή ώρα και σταματά δεύτεροαυτοκίνητο. Από τη θέση του οδηγού βγαίνει οΓιώργος και από του συνοδηγού η Ζωή, που βρί-σκεται σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Πλησιάζειο Μιλτιάδης και πιάνει το χέρι της αδελφής του,και πρώτος βγαίνει από την πίσω πόρτα ο μικρόςΦοίβος.

250


«Έλα, έλα, γιαγιά, ο παππούς περιμένει…» φω-νάζει το παιδί χαρούμενο και της απλώνει το χε-ράκι του.

Στο άνοιγμα του αυτοκινήτου η θωριά της Κρι-νιώς είναι ονειρική. Φορά ημίλευκο μακρύ μετα-ξωτό φόρεμα και τα γκρίζα μακριά μαλλιά της,πιασμένα σε χαμηλό κότσο, στολίζουν λεπτά κρι-νάκια. Λάμπει από ευτυχία και συγκίνηση. Έχειπλησιάσει ο Γιώργος, μα τον προλαβαίνει ο Φοίβοςπου έχει ζυγώσει με λαχτάρα.

«Πρέπει να σταθώ…» του ψιθυρίζει η Κρινιώμε πείσμα.

«Γι’ αυτό βρίσκομαι εδώ, καλή μου…» και μεεπιδέξιες κινήσεις τη βοηθά να “σταθεί” στα λα-βωμένα πόδια της.

«Φοβάμαι, φοβάμαι μην πέσω…»«Είμαι εδώ στο πλάι σου. Στην ανάγκη θα σε

πάρω αγκαλιά…»Στα πρόσωπα όλων ζωγραφίζεται ο θαυμασμός

και ένα ελαφρό αεράκι σαλεύει το φύλλωμα απότα πλατάνια, που ρίχνουν τα χρυσαφένια φύλλατους γύρω από το ζευγάρι, σαν να θέλουν κιεκείνα να πάρουν μέρος σε αυτή την αργοπορη-μένη τελετή.

«Σου είπα σήμερα πόσο όμορφη είσαι και πόσοσ’ αγαπώ;» της ψιθυρίζει ο Φοίβος, καθώς πλη-σιάζουν στο χώρο όπου θα τελεστεί το μυστήριο,δίπλα στις όχθες του ποταμού και κάτω από ταπλατάνια.

Η αυτοσχέδια Τράπεζα με τα στέφανα πάνωσε χειροποίητα κεντίδια και τις μεγάλες εικόνες

251


της Παναγίας από τη μία και του Χριστού από τηνάλλη, το Άγιο Δισκοπότηρο και ο παπα-Γιώργηςπεριμένουν καρτερικά να πλησιάσει το ζευγάρι.Ο Φοίβος και η Κρινιώ στέκονται τώρα δίπλα-δί-πλα, έτοιμοι να δεχτούν τις ευχές του ιερέα πουθα ευλογήσει την ένωσή τους με τα δεσμά τουγάμου.

«Μη με αφήσεις να λυγίσω, Φοίβο…» ψιθυρίζειη Κρινιώ, στηριγμένη στο μπράτσο του.

«Όχι, καλή μου…, όχι…» και περνάει το χέρι τουστη μέση της.

Το βλέμμα του ακουμπά στα μάτια της Πανα-γίας, για να Την ευχαριστήσει, όταν νοιώθει νατον κοιτά Εκείνη επικριτικά. Έχει την αίσθηση πωςστέκονται και οι δύο μπροστά στο Μέγα Δικαστήκαι στον οποίο πρέπει να απολογηθούν για τηντόση άργητα.

«Η Κρινιώ όμως γιατί;» απολογείται με τησκέψη του ο Φοίβος. «Εκείνη, ό,τι έκανε, ήταν μο-νάχα από αγάπη και αξιοπρέπεια. Εγώ είμαι ο ένο-χος για όλα αυτά τα χαμένα χρόνια. Εγώ έφταιξαγια όσα τράβηξε. Θεέ μου, έφταιξα. Εγώ γεύτηκατην αγάπη, πλησίασα την ευτυχία κι όμως, το’σκασα. Φοβήθηκα. Φοβήθηκα μη χάσω εκείνο πουείχα, την αγάπη της Δέσποινας. Δείλιασα να γνω-ρίσω την Κρινιώ, τη μεγαλοψυχία της. Προτίμησανα μείνω στα γνωστά μου λημέρια, από το να πα-ρασυρθώ σε χείμαρρο συναισθημάτων που ήτανοι τρεις ευλογημένες μέρες μας με την Κρινιώ. Κιόταν έμαθε, μετά από καιρό, πως ήταν δεμένη μαζίμου με δεσμά ζωής, μου το έκρυψε. Και ήταν από-

252


λυτα δικαιολογημένη, αφού εγώ απέφυγα να δώσωσημεία ζωής. Συγχώρια ζητώ, Παναγία μου, γιατην απονιά μου. Έλειψα από δίπλα της όσο κου-βαλούσε τον καρπό του έρωτά μας, ως τη μεγάλημέρα που είδε το πρώτο φως το παιδί μας. Ήμουναπών στο μεγάλωμα, την εφηβεία και τις ανησυχίεςπου έχει κάθε νέος άνθρωπος. Πόσο παλικαρίσιαφέρθηκε η Κρινιώ, ακόμα και μετά το ατύχημα.Ούτε τότε επιχείρησε να ταράξει τη ζωή μου. Επό-μενο ήταν. Έκρυβε και κρύβει αξιοπρέπεια αυτή ηγυναίκα. Της αξίζει λατρεία. Θεέ μου, ζητώ τηνευκαιρία να χαρίσω όσα της στέρησα όλα αυτά ταχρόνια, την ευκαιρία να επανορθώσω, να λυτρωθώαπό το αίσθημα ενοχής που με πλημμυρίζει…»

Την ίδια ώρα η Κρινιώ έχει στυλώσει κι εκείνητο βλέμμα στην Παναγία.

«Συγχώρεση ζητώ, που στέρησα όλα αυτά ταχρόνια από το παιδί μας τον πατέρα του κι απόκείνον την κόρη μας. Αυτό πίστευα πως είναι τοσωστό. Δε μου έφταιγε σε τίποτα η Δέσποινα.Δεν είχα το δικαίωμα να της ταράξω τη ζωή. Νό-μιζα πως ήταν χρέος μου η σιωπή. Και ο χρόνοςνα γυρνούσε πίσω, πάλι το ίδιο θα έκανα. Τώραδώσε μου την ευκαιρία να τους χαρώ όλους ενω-μένους. Χάρισέ μας, Παρθένα, όσα χρόνια ή καιμέρες μας απομένουν, να ζήσουμε μονιασμένοι,αγαπημένοι…»

Και τότε, σαν να της φάνηκε πως η Παναγίαχαμογέλασε.

«Ευχαριστώ, Κυρά μου, ευχαριστώ, που τώρα,στο δείλι της ζωής μου απολαμβάνω τόση ευτυ-

253


χία…» Πλάι τους στέκονται τα δύο παιδιά τους. Ο

Μιλτιάδης και η Ζωή.Ο Φοίβος τη σφίγγει πιο πολύ τη στιγμή εκείνη,

λες και ο “άντρας της” μάντεψε ό,τι ψιθύριζε ηψυχή της. Το πρόσωπό της φωτίστηκε ήρεμα-ήρεμα…

Οι γαμήλιοι ύμνοι ενώνονται με το κελάηδηματων πουλιών, που σαν μοναδική χορωδία χαϊδεύειτα αυτιά… Το κελάρυσμα του Βοϊδομάτη, που τανερά του τρέχουν ήρεμα να ψιθυρίσουν αυτό πουγίνεται τούτη την ώρα… Και το απαλό αεράκι παίρ-νει αυτούς τους ήχους και τους στέλνει ίσαμε τονΒίκο και από κει σε όλη την Πίνδο…

*****

254


πολύτιμοι βοηθοί κατά τη συγγραφήστάθηκαν τα βιβλία:

Το Λονδίνο και τα περίχωρά του, Hachette - Γιαλ-λελής.

Ουίλιαμ Πλόμαρ, Το διαμάντι των Ιωαννίνων, εκδ.Δωδώνη.

Κώστας Ν. Νικολαΐδης, Τα Γιάννινα, εκδ. Δωδώνη.Εγκυκλοπαίδεια "Δομή".Εγκύκλοπαίδεια "Πάπυρος Λαρούς".Les guides bleus, Οι μπλε σελίδες.

255

256

Αθηνά ΜαραβέγιαΤρεις Μέρες, Μια... Ζωή

ISBN: 978-618-81129-3-3© Αθηνά ΜαραβέγιαΑθήνα 2014e-mail: [email protected]

εκδοτική επιμέλεια: Δήμος Χλωπτσιούδηςεπιμέλεια εξωφύλλου: Κώστας Θερμογιάννηςe-mail: [email protected]

[email protected]

___________________Το μυθιστόρημα Τρεις Μέρες, Μια... Ζωή εκδόθηκεσε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.Επιτρέπεται η εκτύπωση και οιαδήποτε μορφή ανα-παραγωγής μόνο με τη σύμφωνη γνώμη της συγ-γραφέως.

Τρεις μέρες στο Λονδίνο ενώνουν δύο άγνωστους αν-θρώπους για μια… Ζωή.

Ένας τεχνικός αεροπλάνων και μία κακοποιημένη γυ-ναίκα βρίσκονται στο Λονδίνο. Προσπαθούν να σταθούνστα πόδια τους από τις συνεχείς απογοητεύσεις της ζωής.Δραπετεύουν στο Λονδίνο μακριά από παρελθόν τους καιενώνονται με τα αόρατα δεσμά της Ζωής.

Τρεις μέρες στο Λονδίνο… Μια ζωή χωρισμένοι… ΜιαΖωή στην Ήπειρο…

Κοινωνικοί προβληματισμοί, αβεβαιότητες και αμφιβο-λίες, σχέσεις, επαγγελματικά αδιέξοδα αποτυπώνονται στοφόντο μιας ερωτικής ιστορίας. Οι απρόβλεπτες μεταβολέςτης ζωής μέσα από τη μυθιστορηματική σχέση δύο ξένων,που νιώθουν ακαριαία οικείοι.

Από απλά συστατικά αναδύεται ένα κείμενο γεμάτο συ-ναισθήματα. Μια ιστορία αγάπης γίνεται το εύπλαστο υλικόστα χέρια της συγγραφέως που διαβάζεται απνευστί.

Documents

Τρεις Μέρες Μια Ζωή - WordPress.com...Τo αεροδρόμιο του Ελληνικού σφύζει από κί - νηση. Τα δρομολόγια της Ολυμπιακής