شرح عقیدهطحاویه

ف: يتألمحمد ناصر الدین آلبانی

جم:مترحامد فیروزی

هـ1430/1388چاپ اول

شرح عقیده طحاویهعنوان کتاب:محمد ناصر الدین آلبانینویسنده:

حامد فیروزیمترجم:مجموعه عقاید اسالمیموضوع:

اول )دیجیتال(نوبت انتشار:

1436شمس)))ی، 1394آب)))ان )عق)))رب( تاریخ انتشار: قمری1437هجری،

منبع:

این کتاب از سایت کتابخانۀ= عقیده دانلودشده است.

www.aqeedeh.com

book@aqeedeh.comایمیل:

سایت های مجموعۀ= موحدینwww.mowahedin.com

www.videofarsi.comwww.zekr.tv

www.mowahed.com

www.aqeedeh.comwww.islamtxt.comwww.shabnam.cc

www.sadaislam.com

contact@mowahedin.com

فهرست مطالب

و به نستعين الحمد الله رب العالمين

مي گويد:/ حجه االسالم، ابوجعفر وراق طحاوي،عالمه اين عقيده اهل سنت و جماعت و فقهايي مانند: ابوحنيفه نعمان

ي و ابوعبدالل))هربن ثابت كوفي، ابويوسف يعقوب بن ابراهيم انصا محمد بن حسن شيباني است، در حقيقت همان اصول ديني اس))ت

:(1) استكه پروردگار جهانيان فرستاده در مورد توحيد الله به توفيق او تعالي مي گوييم: قطع))ا الل))ه-1

.(2)يكتاست

اين افزوده از نسخه )خ( و... گرفته شده است.- 1 شرك در ربوبيت، اين نوع شرك بسيار كم است، ه)ر چن)د معتزل)هول:ا-) 2

عقايدي دارند كه، به اين نوع شرك نزديك است، آن ه))ا معتقدن))د »ش))ر« از در اشاره به همين نوع شركصآفريده هاي خود انسان است و رسول الله

ها« مجوس اين امت اند. اين ح))ديث را در من))ابع متع))دد مي فرمايد: »قدري ( به اين من))ابع4318صغير تحت شماره التحقيق كرده ام و در صحيح جامع

اشاره شده است. شرك در الوهيت يا عبادت؛ و آن اين كه با الله تعالي كسي ديگردوم:

مانند: پيامبران و نيكوكاران را عبادت كنند به اين صورت كه از آنان فرياد خواهي و فرياد رسي كنند و در هنگام گرفتاري ها و سختي ها آنان را

صدا زنند و امثال اين ها، متأسفانه اين نوع شرك در اين أمت فراوان است! اما بيشترين گناه اين شرك به دوش علما و صاحب نظراني است كه اين نوع شرك را تأييد مي كنند البته بايد بدانيم كه مشركين مسلمان

نما، اسم آن را عوض كرده و توسل گذاشته اند. شرك در صفات؛ و آن اين است كه برخي مخلوقات را به برخيسوم:

صفات مخصوص الله توصيف كنند، مانند: آگاهي از غيب، اين نوع شرك در ميان صوفي ها و كساني كه تحت تأثير آنان قرار گرفته اند، بسيار زياد

است. مانند: اين كه در مدح پيامبر اسالم مي گويند: دنيا و آنچه در دنياست از سخاوت توست!؟ وآگاهي از لوح محفوظ و نوشته هاي پروردگار از

دانش توست!؟. را درص از اين جاست كه برخي دروغ پردازان گمراه، گمان مي كنند پيامبر

اين زمانه در حال بيداري مالقات مي كنند و از او در خصوص مسايلي كه در دل برخي افرادي كه با آنان رفت و آمد دارند و از آنان پوشيده است،

سؤال مي كنند و ادعا مي كنند كه پيامبر از آنان خواسته در برخي امور در زمانصمردم اميرشان باشند!؟ اين در حالي است كه رسول الله

﴿زندگي خود از باطن مردم بي خبر بوده است. الله تعالي مي فرمايد:

...﴾ :اگر غيب مي دانستم». [188]األعراف .«منابع فراواني نصيب خود مي كردم و اصال شر و بال به من نمي رسيد

در حال زندگي از غيب بي خبر بوده، چگونه بعد از وفات و صوقتي پيامبرانتقال به رفيق اعلي، از غيب آگاه است؟!.

5 شرح عقیده طحاویه .(1 )هيچ چيز همانند او )الله( نيست-2هيچ چيز الله را ناتوان نمي كند.-3معبود به حقي جز او نيست.-4 است كه آغازي ندارد و وجود ذات او(2 ) ذات الله قديمي-5

تعالي بي انتهاست.الله هرگز فنا و نابود نمي شود و آغازي دوباره او را نيست.-6 چيزي جز آنچه اراده مي كند، نمي شود.-7

اين سه نوع شرك اند كه هر كس آن ها را در چارچوبه توحيد از او تعالي عبادات و صفاتش يكتا بداند، موحد است،،نفي كند، و الله را در ذات

موحدي كه تمام فضايل ويژه موحدان شامل حال او خواهد شد اما عقيده ي هر كس در اين چيزها ايراد داشته باشد، آيه: )اگر به الله شرك

ي قطعا اعمال تو نابود خواهد شد و تو از ضرر كنندگاني(. خطاب بهزوراوست.

زي))را اين مهم ت))رين اص))ل در،برادر مسلمان! اين را خوب بياد داشته باش باب عقيده است، به همين علت مصنف بحث عقيده را با آن ش))روع ك))رده است و هر كس خواه))ان بحث مفص))ل در اين موض))وع اس))ت مي توان))د ب))ه ش))رح اين عقي))ده )ش))رح ابي الع))ز حنفي(، كتاب ه))اي ابن تيمي))ه، ابن قيم و ابن عب))دالوهاب و كس))ان ديگ)ري ك)ه راه آن)ان را پيموده ان))د، مراجع))ه كن))د. »پرودگارا! ما و برادران ما را كه پيش از ما با ايمان از دنيا رفته اند، م))ورد

.مغفرت قرار ده( اين يكي از اصول توحيد است، اصلي كه در آن هيچ چيز در ذات، ص))فات-)) 1

و افعال همانند الله نيست. ليكن مبتدعان و تاويل كنندگان اين را به عنوان اصلي براي نفي بسياري از صفات الله تعالي قرار داده اند لذا هرگاه ايمان به يكي از صفات الله در نظرشان نا خوشايند بيايد با تأويل و تخ))ريب آن را انك))ار مي كنن))د و استدالل ش))ان آيه ي: )هيچ چ))يز همانن))د او ]الل))ه[ نيس))ت ( است. آنان با تجاهل از خواندن همه آيه كه در آخر آن آمده: صفات الله را انكار مي كنند. در اين آيه منزه بودن الله و هم مثل بودن با مخلوقات و نيز اثبات صفات با هم آمده است. بنابراين هر كس مي خواه))د عقي))ده ص))حيح داشته باشد بايد الله تعالي را از تش))ابه ب))ه ح))وادث ب))دون تاوي))ل و تعطي))ل

در س)نتصصفات، منزه بداند، و ص)فاتي را ك)ه الل)ه در كت))ابش و پي))امبر گفته اند بدون تمثيل]همانند قاي))ل ش))دن[ ث))ابت بدان))د و اين م))ذهب س))لف، ص))حابه، ت))ابعين و تب))ع ت))ابعين اس))ت و نظري))ه طح))اري ب))ه پ))يروي از ام))ام ابوحنيفه و ديگر ائمه همين است، براي توضيح كامل اين موضوع به ش))رح

مراجعه شود. پس بر ماست كه در هدايتي ك))ه پيموده ان))د، ب))ه«ابي العز»آنان اقتدا كنيم(.

بايد دانست كه واژه قديم از اسماء الله تعالي نيست. اين واژه از دست-) 2 در لغت عربي كه قرآن به آن ن))ازل»قديم«آوردهاي متكلمين است، زيرا

شده به معناي چيزي است كه از چيز ديگر جلوتر وجود داشته باش))د. مثال:

شرح عقیده طحاویه6

در تصور و خيال نمي گنجد، و فهم ها نمي توانند او را درك-8كنند.

.(1)به مخلوقات شباهت ندارد-9 الله زنده ايست كه نمي ميرد، پايدار و بيداري است كه هرگز-10

نمي خوابد. خالق است بدون اين كه نياز داشته باشد، روزي دهنده-11

است بدون هيچ گونه سختي و مشقتي.ميراند بدون ترس، بر مي انگيزد بدون مشقت. مي-12 همواره با صفاتش پيش از خل))ق مخلوق))ات ب))وده، ب))ا وج))ود-13

مخلوقات و چيزي كه قبال نبود، بر صفاتش افزوده نش))ده ب))اصفاتش از ازل بوده و تا ابد خواهد بود.

به چيز عتيقه مي گويند اين قديمي است، و به چيز تازه و ن))و مي گوين))د اين ﴿جدي))))))))د اس))))))))ت. الل))))))))ه تع))))))))الي مي فرماي))))))))د:

﴾ :ت)))ا چ)))ون ش)))اخه ي»[. 39 ]یس و عرج))ون ق))ديم چوبي ك)ه خوش)ه خرم))ا ب)دان.«خشكيده قديمي ب))ازگردد

آويزان است، تا عرج))ون جدي))د ب))اقي مي مان))د و ب))ا بوج))ود آم))دن عرج))ون جديد، عرجون قبلي مي ش))ود عرج))ون ق))ديم. اين تحقيقي اس))ت ك))ه ش))يخ

( ش)ارح در ش))رح اين عقي))ده ك))رده24ص1 االس)الم در مجم))وع الفت))اوا )ج ابن قيم»البــدائع«است. اما شيخ ابن مانع در اين بحث به نق))ل از كت))اب

به اين معناي كه از وجود هميشگي»قديم«مي نويسد: مي توان الله را به زيرا اين خبر است و ب))اب اخب))ار از؛او از پيش خبر مي دهيم، توصيف كنيم

صفات الله كه توقيفي است، گسترده تر است. آلباني رحمه الله مي گويد: شايد ب))ه همين علت اس))ت ك))ه گ))اهي ابن تيمي))ه

« توض))يح داده خواه))د45اين صفت را به كار مي ب))رد. اين بحث در م))اده ».شد.

اين رديست بر شبهه آناني كه خالق را به مخلوق تشبيه مي كنند. الله- 1 ﴿سبحانه و تعالي مي فرمايد:

﴾ :هيچ چيز همانند او». [11]الشوری .«نيست، شنوا وبيناست

طور كه مبتدعان مي گويند نيست. ام))ام ابوحنيفه منظور از آيات صفات آن در فقه اكبر مي گويد: در هيچ چيز به مخلوقاتش ش)بيه نيس))ت و مخلوق))ات هم در هيچ چيز شبيه او نيستند، سپس مي گويد: »تمام صفات او تع))الي ب))ا صفات مخلوقات متفاوت است، علم دارد نه مانند علم ما، قدرت دارد، ن))ه

.مانند قدرت ما، مي بيند نه مانند ديدن ما«

7 شرح عقیده طحاویه پس از خلقت مخلوقات نام خالق و بوج))ود آوردن آفري))ده ها-14

براي مصداق پيدا نكرده، بلكه از اول ذات الل))ه«باري»نام مصداق اين صفات بوده است.

معناي رب))وبيت )پ))رورش دهن))ده( در ذات اوس))ت ن))ه معن))اي-15 پرورش داده شده، هم))ه مف))اهيم خ))الق ب))ودن در او تع))الي

است، مفاهيم مخلوق بودن در او راه ندارد. همان گون))ه ك))ه الل))ه زن))ده كنن))ده ي مردگ))ان پس از زن))ده-16

كردن ش))ان اس))ت، پيش از زن))ده كردن ش))ان هم س))زاوار و شايسته اين ن))ام ب))وده اس))ت و همين ط))ور پيش از بوج))ود

آوردن مخلوقات، شايسته و سزاوار نام خالق بوده است. و(1 )اين بدان سبب است كه الله تعالي به هر چ))يز تواناست-17

هر چه به او نياز دارد، انجام هر كاري برايش آس))ان اس))ت؛ هيچ چيز همانند او نيست، او ش))نوا و»به چيزي نياز نيست،

.«بيناستخلق را با علم اش آفريده است.-18 براي مخلوقات اندازه هاي مشخص مقدر كرده است.-19 پايان عمر همه را تعيين نموده است.-20 هيچ چيز حتي پيش از خلقت براي او پوش))يده نيس))ت ل))ذا او-21

تعالي از پيش از عمل آن ها آگاه بوده است.

»هو علي ما يشاء و( مي گويد: برخي گفته اند: 7ابن مانع در )ص/- 1 . اين درست نيست، بلكه درست«او بر هر چه بخواهد تواناست» قدير«

همان است كه در قرآن و سنت آمده است، كه الله بر همه چيز تواناست، زيرا خواست و قدرت الله عام است، بر خالف معتزلي ها، كه معتقدند الله

نخواسته بنده گناه كند لذا گناه و معاصي به اراده بنده است نه به ارادهالله!؟ به همين علت يكي از گمراهان چنين سروده است:

»نادان و آن كه سخن او را مي گويد، گفته است معاصي از حكم و تقدير خالق است! اگر آنچه مي گويد، درست است پس چرا الله دستور داده زنا

كار حد بخورد و دست دزد قطع گردد!؟«. ابوالخطاب در توضيح حقيقت مي گويد: شعر » گفتند: خ))الق افع))ال بن))دگان كيست؟ گفتم: خالق جز معبود بسيار بزرگ نيست؛ گفتند: آيا كار زش))ت از اراده اوست؟ گفتند: ه))ر چ))ه هس)ت از اراده موالس))ت«. »اگ))ر الل)ه اراده نمي كرد اين ها انجام نمي ش))دند و اين ب))راي الل))ه نقص))ي نب))ود، او پ))اك تر و ب))االتر اس))ت از اين ك))ه چ))يزي او را ع))اجز و ن))اتوان كن))د« اين اراده اي ك))ه

است نه»كوني قدري«ابوالخطاب در اين شعر توضيح داده است اراده .»كوني شرعي«.اراده

شرح عقیده طحاویه8

الله بندگان را به اطاعت از خ))ود دس))تور داده و از معص))يت-22خود نهي كرده است.

هر چيز به خواست و تقدير الله در ح))ركت اس))ت، خواس))ت-23 اوست كه اج))را مي ش))ود، بن))دگان اراده ي مس))تقلي ندارن))د بج))ز آنچ))ه الل))ه براي ش))ان خواس))ته اس))ت ل))ذا آنچ))ه الل))ه

.(1 ) هر چه نخواسته نمي شود،شان خواسته، مي شود براي

- معناي اين سخن اين است كه آنچه در اين هستي از خير و شر ه))دايت و1 گمراهي به وقوع مي پيون))دد ب))ه خواس))ت و اراده فراگ))ير اوس))ت. آياتي ك))ه داللت بر اين دارد بس))يار زي))اد و مع))روف اس))ت. مي ت))وان اين آي))ات را در شرح عقيده ي ابي العز و جاهاي ديگر مطالعه نمود. منظور از اين ماده، در رد معتزله است، آناني ك))ه عم))وم خواس))ت الل))ه را نفي مي كنن))د، ام))ا باي))د دانس))ت ك))ه اراده پروردگ))ار مس))تلزم محبت و رض)ايت او تع))الي نيس))ت و معناي اين سخن اين نيست كه هر چه ب))ه اراده پروردگ))ار اتف))اق مي افت))د، الله آن را دوست دارد. پس محبت چ))يزي غ))ير از اراده اس))ت و گرن))ه بين فرمان بردار و نا فرمان در نزد الله تفاوتي نبود. برخي از بزرگان معتقد به

تصريح كرده اند كه فرمان بردار و نا فرمان در ن))زد الل))ه»وحدة الوجود«فرقي ندارد و هر دو الله را در چارچوبه اراده اش اطاعت كرده اند.

عقيده سلف أمت، فقها و بيشتر كساني كه تقدير الهي را قبول دارند؛ اعم از اهل سنت و ديگران اين است كه اراده الهي با محبت الهي متفاوت

است و فرق دارد. با اشاره به اين مي گوي))د: »خ))ير و ش))ر در»بدء االمالي«صاحب قصيده

و زشتي راضي نيست«. اراده الهي بوده است، ليكن به شر شيخ االسالم ابن تيميه مي گويد: »قدري ها معتقدند كه الله كفر و فسق و

عصيان را دوست نداشته حتي اراده هم نكرده، در نتيجه ممكن است فتد«. و گروهياچيزي را الله نخواهد، اما بشود و چيزي را بخواهد اتفاق ني

از كساني كه صفات الله را ثابت مي دانند، معتقدند: آنچه الله بخواهد مي شود و آنچه نخواهد نمي شود. به اين ترتيب ممكن است كه گاهي الله

كفر، فسق و عصيان را اراده كند ولي هدف از اين اراده اين نيست كه آن را جزو دين قرار دهد، يا اين كه موارد مذكور را براي كافر اراده كند و براي

مؤمن اراده نكند؛ نتيجه اين كه، الله كفر و فسق و عصيان را دوست داشته نه به عنوان دين، و اين ها را براي كافر دوست دارد و براي مؤمن

دوست ندارد!. هر دو نظريه فوق فوق اشتباه و مخالف قرآن، سنت، اجماع سلف و ائم))ه است؛ زيرا آنان اتفاق نظر دارند كه هر چه الله خواهد مي ش))ود و ه))ر چ))ه نخواهد نمي شود. لذا چيزي صورت نمي گ))يرد مگ))ر ب))ا خواس)ت و معيش))ت الهي. بط))ور ك))ل الل))ه فس))اد را دوس))ت ن))دارد و كف))ر را ب))راي بن))دگانش

9 شرح عقیده طحاویه هر كس را بخواهد به فضل و كرم خود هدايت و در پناه خود-24

حفظ مي كند عافيت مي دهد و هر كس را بخواهد به عدالتخود گمراه، ذليل و مبتال مي گرداند.

چوبه ي فض))ل ورهمه تغيير و تح))والت ب))ه اراده الل))ه و در چا-25عدل اوست.

الله از داشتن ضد و همانند باالتر است. -26 كسي را ياراي رد و تغيب حكم و تقدير الهي نيست و كس))ي-27

نمي تواند بر فرمان الهي غلبه كند. به همه ي آنچه گفته شد ايم))ان داريم و يقين داريم ك))ه هم))ه-28

از جانب الله است. انتخاب شده وصو معتقديم كه محمد بنده برگزيده و پيامبر-29

.(1)رسول تأييد شده الهي است

نمي پسندد اما كفار چيزي را مي خواهند كه الله آن را دوس))ت ن))دارد. ر.ك. ( و ش))رح آن در الش))فاء العليل ابن قيم از116-6/115ب))ه مجم))وع الفت))اوا )

(.134 تا12)ص/ - باي)د دانس)ت ك)ه ه)ر رس)ول ن)بي هس)ت ولي ه)ر ن)بي رس)ول نيس)ت و1

فرق ه))ايي بين رس))ول و ن))بي ذكركرده ان))د ك))ه نمي ت))وان اين فرق ه))ا را در ( و... مطالعه نمود. شايد دقيق ترين تفاوت اين45-5/449تفسير آلوسي )

باشد كه رسول به كسي مي گويند كه با ش))ريعت جدي))د مبع))وث ش))ده ام))ا نبي به پي)امبري مي گوين))د ك)ه ب)راي تايي)د ش)ريعت پي)امبر پيش از خ)ودش مبعوث شده است و طبعا نبي هم مأمور اس))ت ك))ه ش))ريعت الهي را ابالغ كند و از طرفي بديهي است كه علما هم بايد دين الله را به مردم برسانند، پس واضح است آن))اني ك)ه ب)راي تأيي)د ش)ريعت پيش از خودش)ان مبع)وث مي شوند به طريق اولي مأمورند ك))ه ش))ريعت پي))امبر پيش از خودش))ان را

.ابالغ كنند

شرح عقیده طحاویه10

معتقديم كه محمد، خاتم پيامبران و پيش))واي پرهيزگ))اران و-30 ح))بيب پروردگ))ار جهاني))انصپي))امبر .(1)س))ردار انبي))ا است

.(2)است ه))ر ادع))اي پي))امبري پس از پيامبراس))الم گم))راهي و ه))وا-31

.(3)پرستي است

اين عقيده در احاديث بسيار زيادي ب)ه ثب)وت رس)يده و امت اس)المي هم-) 1 ب))رخي از اين روايت ه))ا را در )ص/»ابي العــز«آن را پذيرفته ان))د. ش))ارح

چاپ چهارم( ذكر كرده است، مي توان به آنجا رجوع نمود. اين روايات168 باور قطعي را براي انسان به اثبات مي رس))اند ك))ه پي))امبر س))رور رس))والن است. با كمال تأسف بايد بگوييم، آناني كه شرط قب))ولي رواي))ات را مت))واتر

بودن مي دانند به اين حقيقت ايمان ندارند. آري، افرادي هم چون شيخ شلتوت و ديگران كه معتقدند عقي))ده ب))ه ج))ز از قرآن گرفته نمي شود چگونه ب))ه اين حقيقت ايم))ان دارن))د و بن))ده ]آلب))اني[

»وجــوب االخــذ بحــديث صورت در رساله اي بنام 20همه ي اين ها را به پاس))خ داده و رداالحاد في العقيــدة و الــرد علي شــبه المخالفين«

مث))ال از عقاي))د ذك)ر ك)رده ام ك)ه در اح)اديث20كردم و در آخر آن رساله صحيح ثابت است لذا هر كس منكر ثبوت عقايد با خ))بر واح))د باش))د؛ ب))ر او الزم است كه بر آن ها ايمان نداشته باش))د و اين ك))ه پي))امبر، س))يد رس))والن اس)ت يكي از آن م))وارد اس)ت. ب))راي تحقي))ق بيش))تر ب))ه آن رس)اله رج))وع

.شود. آلباني مي گويد: پيامبر خليل پروردگار جهانيان است چرا كه: خليل ب))ودن-)) 2

صب))االترين و ك))امل ترين درج))ه محبت اس))ت و ب))ه همين دلي))ل پي))امبر الل)))ه» »إن الله اتخذنى خليال كما اتخذ إبراهيم خليال«.مي فرمايد:

. »ابن ماج))ه/«مرا خليل گرفته، همان طوركه ابراهيم را خليل گرفت))ه است « بنابراين در هيچ روايتي ثابت نيست كه پيامبر به حبيب الل))ه توص))يف146

شده باشد. اين نكته ايست كه توجه به آن ضروريست، براي توضيح بيش))تر.« در كالم شارح رجوع شود52به بند »

از روي خير خ)واهي و ب)ه ه)دف بيم دادن امتصآلباني مي گويد: پيامبر-) 3 در روايات زيادي از ظهور دجاالن و دروغ پردازان فراواني خبر داده اس))ت

اتمو در ب))رخي رواي))ات مي فرماي))د: ــ ــا خ ــزعم أنه نبى وأن »كلهم ي هم))ه اين دج))االن گم))ان مي كنن))د ك))ه پي))امبر» النبيين ال نبى بعــدى«.

:( و نگا2380. مس))لم )ش/«هس))تند، بداني))د ك))ه من خ))اتم پي))امبري نيست. «1683»الصحيحة/

يكي از اين دجاالن ميرزا غالم احمد قادياني است كه ادعاي نب))وت ك))رده و در كش))ورهاي اس))المي مراك))زي دارن))د ك))ه مس))لمانان را گم))راه مي كنن))د،

11 شرح عقیده طحاویه و همه ي(4)معتق)))ديم پي)))امبر م)))ا ب)))ه س)))وي عم)))وم جن ها-32

مخلوقات با حق و ه))دايت، ن))ور و روش))نايي، مبع))وث ش))دهاست.

ما معتقديم؛ قرآن كالم الل))ه اس))ت، از او ب))دون كيفيت آغ))از-33 بص))ورت وحي ن))ازل ك))رده ل))ذاصشده و آن را ب))ر رسولش))

مؤمنان حقانيت آن را تصديق كرده ان))د و يقين كرده ان))د ك))ه ق)))رآن كالم حقيقي الهي اس)))ت، همانن)))د كالم مخلوق)))ات، مخلوق نيس)ت، ه)ر كس كالم الل))ه را بش)نود و گم)ان كن)د،))د و آن))ان را تعدادي از اين ها در سوريه نيز هستند، الله ريشه ي ش))ان را بكن نابود كن)د. اين گ)روه باوره)اي زي)ادي غ)ير از عقي))ده ي بق)اي نب)وت پس از

دارند. در اين مورد سلف و پيشواي شان ابن عربي صوفي اس))ت.صپيامبر قادياني ها در اين خصوص رساله اي دارند ك))ه از اق))وال ابن ع)ربي در تايي))د عقيده ي شان جمع آوري كرده ان))د. از آن جايي ك))ه س))خنان ابن ع))ربي مس))تند بوده كسي از مشايخ صوفيه نتوانس))ته پاس))خ آن ه))ا را بده))د؛ اين در ح))الي است كه بزرگان صوفيه از يك طرف مقلد ابن ع))ربي هس))تند و از ط))رفي هم قاطعانه معتقدند قادياني ها كافرند!!!؟ در اين بحث مختص))ر ج))اي ذك))ر

صهمه عقايدشان نيست. بدون شك قادياني ها از كساني هستند كه پيامبر »يكون مي فرمايد: صبه آن ها اشاره كرده است. در حديثي صحيح، پيامبر

اديث بمــا لم الون كــذابون يــأتونكم من األحــ مــان دج فى آخر الزلونكم وال معوا أنتم وال آبـــــاؤكم فإياكم وإياهم ال يضـــــ تســـــ

در آخر الزمان دجال هاي دروغ گو رواياتي مي آورند كه ش))ما». يفتنونكم« و پدران تان نشنيده ايد ]و در كتاب هاي معتبر مسلمانان نيست[ بر شماست كه از آنان دوري كنيد و مواظب باشيد ك))ه ش))ما را گم))راه نكنن))د و در فتن))ه

( روايت ك))رده و104-4). اين حديث را طحاوي در مشكل االثار «نياندازند ( وج)))))ود دارد. از ب)))))ارزترين16در ص)))))حيح مس)))))لم ن)))))يز تحت )ش/

خصوصيات شان اين است كه وقتي بخواهند از دعوت ش))ان چ))يزي بگوين))د، آغ))ازسخنان ش))ان را قب))ل از ه))ر چ))يز فق))ط در خص))وص وف))ات عيسي

مي كنند چون به گمان خودشان اين را به اثبات رساندند، دارد. مرحله دوم؛ رواياتي ك))ه در خص))وص ن))زول عيسي عليه الس))الم اس))ت را ذك))ر مي كنند كه امت هيچ گاه نشنيده است و چنان تظاهر مي كنند ك))ه گوي))ا ب))ه اين روايات ايمان دارند. سپس شتاب زده اين ها را نيز تأويل مي كنند! البته در صورتي اق))دام ب))ه چ))نين عملي مي كنن))د ك))ه ب))ه گم))ان خودش))ان وف))ات

را ث))ابت ك))رده باش))ند، آن وقت مي گوين))د: منظ))ور از اين رواي))اتعيسينزول فردي همانند عيسي است آن فرد ميرزا غالم احمد قادياني است! آنآنان از اين گونه ت))أويالت خيلي زي))اد دارن))د ل))ذا از عواملي ك))ه م))ا را ب))ر

داشت كه بگوييم آنان از دسته باطني هاي هستند، بحثي است كه ب))ه زودي. اشاره خواهيم نمود. »انشاءالله« آنبه

- يكي از انحراف ها و گمراهي هاي قادياني ها اين است كه منك))ر وج))ود جن4 هستند اينان قبول ندارند كه جن همانند انسان ها مخلوق ديگ))ري باش))د ل))ذا

شرح عقیده طحاویه12

سخن بشر است، بيقين كافر شده است و الله او را م))ذمت و عيب جويي كرده و وعده داده كه به آتش جهنم بس))وزاند،

]الم))دثر: ﴾ ﴿ آن جا ك))ه مي فرماي))د:.«بزودي او را به جهنم داخل خواهيم كرد». [26

﴿ اين وعده را الله به كسي داده كه بگوي))د: ﴾ :اين ]ق)رآن[ ج)ز گفت)ه». [25]المدثر

.«بشر نيست ما دانسته و يقين داريم كه اين قرآن سخن خالق بشر است

.(1)و كالم الله شبيه كالم بشر نيست تم))ام آي))ات و رواي))اتي ك))ه در خص))وص جن آم))ده و در آن ه))ا ب))ه وج))ود اين موجود تص)ريح ش)ده ك)ه جن ه))ا مخلوق)اتي غ)ير از انس)ان ها هس)تند را ب))ه گ))ونه اي تأوي))ل مي كنن))د ت))ا بگوين))د، جن ه))ا گ))روهي از انس))ان ها هس))تند ت))ا جايي كه مي گويند شيطان هم انساني شرير است! چقدر گم))راه هس))تند!؟

.سبحان الله!الفتاوي) - اين سخن را شيخ االسالم ابن تيميه از مصنف در مجموع1

( بعنوان شاهد نقل كرده است و ابي العز، شارح عقيده، در )ص12/507 ( مي گويد: اين كه طحاوي نقل كرده، حقيقتي است كه ادله كتاب4ج179

سنت بر آن داللت دارند، البته براي كساني كه در آن دو تدبير كنند و بيانديشند و فطرت سالم آنان با شبهات و شكوك و نظريات باطل تغيير

نكرده باشد، بدان گواهي مي دهد. ( گروه تقسيم شده اند. سپس اين9 مي گويد: مردم در خصوص كالم الله به )

نظريات را نقل كرده و مي گويد: نظريه سوم از اين ها اين است كه: كالم الله يك معنا و قايم بذات الله است كه آن امر، نهي، خبر و استخبار است،

قرآن است، اگر به عبراني تعبير شود،اگر از آن به عربي تعبير شودتورات است. اين نظريه ابن كالب و هم فكرانش مانند: اشعري و... است.

نظريه هفتم: نظريه ابومنصور ماتريدي است، وي معتقد است كه كالم الله متضمن معنايي قايم بذات الله بوده و اين همان چيزي است كه در

غير خود آفريده است. نظريه نهم، و صحيح، نظريه اي است كه از ائمه حديث و سنت نقل شده

است، اين ها مي گويند: همواره الله متكلم بوده و هست و هر گاه، هر وقت و به هر صورت بخواهد سخن بگويد، كالم الله با صوتي كه شنيده

مي شود و نوع كالم او تعالي قديم است هر چند صورت معين قديم است، اين سخن كه طحاوي مي گويد: ]كالم الله به صورت گفتاري از ذات او

شروع شده[. رديست بر معتزله و...، چرا كه معتزله معتقدند قرآن از اللهشان پيش تر ذكر شد[.ي شروع نشده ]عقيده

( مي گويد: الفاظ قرآن از الله است ولي8شيخ محمد بن مانع در )ص/ معاني آن از الله نيست، كالمي هاي گمراه و پيروان بر باطل شان و

13 شرح عقیده طحاویه ه)ر كس الل)ه را ب))ه يكي از مف)اهيم بش))ري توص))يف كن))د بي-34

گمان كافر شده است لذا هر كس بصيرت دارد به اين توج))ه مي كند و از گفتن سخني هم چون سخنان كف))ار اب))راز تنف))ر و انزج)ار مي كن))د و م)ؤمن يقين دارد ك)ه الل))ه ب))ا ص))فات خ)ود

همانند بشر نيست. اين كه بهشتي يان الله را بدون احاطه و كيفيت مي بينند، حق-35

اس))ت و كت))اب پروردگ))ار م))ا اين حقيقت را بي))ان ك))رده و ﴿ مي فرماي))د:

كالمي ها كه باطل گرا و كالم شان مذموم است، بر همين باورند. اهل سنت معتقدند كه كالم الله ]قرآن[ از جانب الله نازل شده، مخلوق

نيست، الفاظ و معاني آن همان كالم الله است كه جبرئيل از الله و شنيده اند و اين همان كالم اللهص از جبرئيل و صحابه از پيامبرصپيامبر

است كه در مصحف ها نوشته شده و در سينه ها محفوظ است و با زبان هاتالوت مي شود.

حافظ ابن قيم مي گويد: و همچنين قرآن از كالم الله است كه بصورت حقيقت از بيان او تعالي شنيده شده، همه قرآن كالم الله است نه بعضي آن، لفظ و معناي قرآن از الله است، مخلوق نيست، از جانب پروردگار

نازل شده و وحي الله است، لفظ و معناي قرآن از الله است. ( مي گويد: اين سخن طحاوي ردي است بر195-194شارح، ابي العز )ص

نظريه كساني كه مي گويند: كالم معناي واحدي است كه شنيدن آن از الله قابل باور نيست، مي گويند: آنچه شنيده و نازل و خوانده و نوشته شده

كالم الله نيست، بلكه اين قرآن تعبيري از كالم الله است. همان طور كه طحاوي گفته است: »قرآن كالم الله است و از او آغاز شده است« كساني ديگر غير از سلف نيز گفته اند: قرآن از طرف الله است و به سوي او بر مي گردد، بدين علت گفته اند از او شروع شده كه جهمي ها از معتزله و غيره معتقدند الله كالم خود را در محل آن خلق كرده و كالم الله از آن محل آغاز شده سلف گفته اند: كالم الله از او آغاز شده است

يعني او متكلم است پس كالم الهي از خودش آغاز شده نه از برخي ﴿ مخلوقات، چنان كه الله تعالي مي فرمايد:

﴾ :اين كتابي است كه از». [1]الزمر .«جانب الله حكيم و عزيز، نازل شده است

ولي». [13]السجدة: ﴾ ﴿و مي فرمايد: .«اين قول]وعده[ از جانب من تحقيق يافته است

جبرئيل از جانب »قل نزله روح القدس«و الله تعالي مي فرمايد: پروردگارت بحق نازل كرده است. و معناي اين كه مي گوييم قرآن به طرف

الله بر مي گردد اين است كه: در روايات آمده كه در آخر الزمان قرآن از سينه ها، مصحف ها برداشته خواهد شد و در سينه ها و مصحف ها هيچ آيه اي

باقي نخواهد ماند. معناي اين آيه سخن طحاوي كه مي گويد: »قرآن بدون از كيفيت از الله است، اين است كه كيفيت و چگونگي تكلم الله مشخص

شرح عقیده طحاویه14

﴾ :آن روز». [23-22]القيام))))ة چهره هايي تازه و خرم هستند و به سوي پروردگارشان نگ))اه

.«مي كنند توضيح و تفسير اين ديدن ب))ه هم))ان ص))ورت اس))ت ك))ه الل))ه مي دان))د و اراده ك))رده اس))ت و تم))ام رواي))ات ص))حيحي ك))ه از پي))امبر ب))ه م))ا رس))يده ب))ه هم))ان ص))ورت ك))ه فرم))وده درس))ت

. و ما اين ه)ا را ب))ا آرا و نظريات م))ان تأوي))ل نمي ك)نيم و(1)استهوا پرستانه به آن ها به ديده توهم نمي نگريم.

»قوال«نيست و معناي واژه كه در متن آمده اين است كه قرآن حقيقتاكالم الله است نه مجازا.

نزول قرآن به صورت وحي، يعني بر زبان فرشته، به اين صورت كه از جبرئيل شنيده است و او، به مردم خواندهصجبرئيل از الله و محمد

﴿است. الله تعالي مي فرمايد:

﴾ :قرآن را جزء جزء فرو فرستاديم تا آن». [106]اإلسراء را با درنگ بر مردم بخواني و آن را بفرستادني حكمت آميز فرود

.«فرستاديم ﴿و الل))ه تع))الي مي فرماي))د:

﴾ :روح االمين آن را ف)))رود». [192]الش)))عراء

.«آورده است. بر دل تو تا از هشدار دهندگان باشي. به زبان عربي روشن - بايد دانست كه رواياتي در خصوص اثبات اين كه مؤمنان در قيامت1

پروردگارشان را مي بينند، بسيار زياد است، تا جايي كه گروهي از ائمه از حمله شارح قاطعانه گفته اند، به حد تواتر رسيده و شارح پس از تخريج

نفر از30برخي از اين روايات مي گويد: »احاديث ديدن پروردگار را تقريبا صحابه روايت كرده اند و هر كس از اين روايات آگاهي كامل داشته باشد به يقين قطعي مي رسد كه آن ها را رسول الله گفته است و اگر در اين شرح

به توضيحات مختصر و كوتاه پايبند نبودم قطعا همه رواياتي كه در اين موضوع است نقل مي كردم و سپس مي گويد: »تشبيه ديدن الله به

خورشيد و ماه به معناي قايل شدن مشابه براي الله نيست بلكه تشبيه ديدن به ديدن است نه تشبيه آنچه ديده مي شود به يكديگر حتي اين تشبيه ديدن به ديدن دليل علو]باال بودن [ الله بر مخلوقات است، اگر چنين نيست

آيا ديدن بدون رو در رويي در عقل گنجايش دارد؟!. كساني كه معتقدند: الله ديده مي شود اما نه در جهتي ؛ بايد به عقل شان

رجوع كنند! آن ها يا به خودشان كلك مي زنند و يا عقل شان سالم نيست ، در غير اين صورت وقتي مي گويد؛ ديده مي شود ولي روبرو، پشت سر و سمت راست و چپ و باال و پايين نيست ، هر كس اين سخن را بشنود و

فطرت صحيح و سالمي داشته باشد، اين سخن را رد مي كند.

15 شرح عقیده طحاویه بايد دانست كه كسي در دينش سالم نخواه))د مان))د مگ))ر اين

شود و علم آنچه، ب))ر اوصكه كامال تسليم الله تعالي و رسولشپوشيده مي ماند را به آگاهان آن علم واگذار كند.

اسالم استوار و ثابت در قلب كسي نمي شود مگر ب))ا تس))ليم-36 و فرمانبرداري كام))ل در براب))ر ق))رآن و س))نت، ل)ذا ه))ر كس قصد علمي كند كه دانستن آن برايش ممنوع قرار داده شده و فهمش را در برابر الله قانع و تس))ليم نش))ود، اين روش او را از توحي))د خ))الص، ش))ناخت پ))اك، ايم))ان ص))حيح و س))الم محروم مي كند و در مي))ان كف))ر و ايم))ان، تص))ديق و تك))ذيب، اق))رار و انك))ار س))رگردان مي ش))ود و در چ))الش، وسوس))ه، ح)يرت، ش))ك و تردي)د. گم)راهي گرفت)ار خواه)د ش)د ك)ه ن)ه

مؤمن تصديق كننده است و نه منكر تكذيب كننده!؟. تفسير و تاويل ايمان به دي)دن الل)ه ب)راي اه)ل دارالس)الم از-37

خودش)ان(2) مي پذيرن)د و ي)ا ب)ا فهم(1)آناني كه اين را با ت)وهم تفس))ير مي كنن))د، درس))ت نيس))ت، چ))را ك))ه تفس))ير و معن))اي صحيح از ديدن الله و يا هر معن))ايي ك))ه ب))ه پروردگ)ار نس))بت داده مي شود با رها كردن تاويل و الزم گرفتن تس))ليم اس))ت

همين است و بس. (3)و دين مسلمانان ه))ركس از نفي ص))فات و تش))بيه ص))فات الل))ه ب))ه ص))فات مخلوق))ات خ))ودش را حف))اظت نكن))د، منح))رف ش))ده و ب))ه راه

در روايات صحيحصآلباني مي گويد: در خصوص ديدن الله در دنيا، پيامبر لن يرى أحد منكم ربه عز وجل حتى »تعلموا أنهمي فرمايد:

. صحيح«بدانيد كه كسي از شما تا نميرد هرگز الله را نمي بيند» يموت«.7540مسلم/

الله را دي))دهصهيچ روايت يا رواياتي قابل احتجاج و ثابت نيست كه پيامبر بصورت اشاري عدم ديدن الله ثابت اس))ت، صباشد اما بر عكس از پيامبر

آن جا كه در پاسخ به سؤالي مي گويد: »الله نور است، چگون))ه مي ت))وانم او قاطعان))ه دي))دن الل))ه در دني))ا را ردلرا ببينم؟« علي رغم اين سيده عايشه

كرده است ]اين روايت در صحيحين آمده اس))ت[ چ))ون اين ي))ك اص))ل مهمبشمار مي رود كه شايسته است بدان تمسك جوييم.

چنين توهمي داشته باشد كه الله ب)ا فالن ش)كل دي)ده مي ش)ود، در:- يعني1.نتيجه گمان كند كه شبيه به آن چيز است

- يعني: هر كس ادعا كند از آيات صفات و... تفسيري فهميده كه ب))ر خالف2 ظاهر آيه و يا خالف چيزي باشد كه عموم عرب ه))ا از معن))اي آن مي فهمن))د

.ادعايش باطل و قولش مردود است.- در برخي از نسخه ها نوشته اند: )دين رسوالن و شريعت پيامبران است(3

شرح عقیده طحاویه16

، زي))را(1) رهنم))ون نش))ده است»اللـه«ص))حيح، م))نزه دانس))تن ي اس))ت، مف))اهيميپروردگار، متصف به صفات وح))دانيت و يكتا

صفات آن طور كه براي الله ثابت است در احدي از مخلوق))اتشنيست.

الله تعالي از حد و مرز و غايت ها ]پايان ه))ا[ و داش))تن ركن و-38 اعضا و ادوات باالتر است، همانند: ديگر مخلوقات در جه))ات

.(2)شش گانه جاي نگرفته است - آلباني مي گوي)د: اين ب)دان س)بب اس)ت ك)ه معتزلي ه)ا و كس)ان ديگ)ر ب)ه1

گمان خودشان صفات و ديدن الله را نفي مي كنند تا الله را از تشبيه م))نزه بدانند حال آن كه اين انحراف و گمراهي است، چرا كه آنان ص))فات كم))ال الهي از جمله ديدن را نفي مي كنند، چگونه مي ت))وان ب))ا نفي ص))فات كم))ال

را منزه دانست؛ چون معدوم ديده نمي شود و كمال الهي ب))ه دلي))ل»الله« قرآن و سنت ثابت در ديدن او تعالي است و فرقه مشبه بدليل زي))اده روي در اثبات صفات و تشبيه خالق به مخلوق منحرف ش))دند، در حالي ك))ه ح))ق در بين اين دو است، يعني: اثبات صفات ب))راي الل))ه ب))دون تش))بيه، و م))نزه دانستن او تعالي ب))دون تعطي))ل ص))فات، چ))ه نيك))و گفته ان))د: تعطي))ل كنن))ده

.صفات الله، عدم را عبادت مي كند و مجسمه بت را مي پرستند - آلباني مي گويد: منظور طحاوي از اين جمله، رد گروه مجس)مه و مش)بهه2

))ه و... توص))يف مي كنن))د اس))ت. آناني ك))ه الل))ه را در دارا ب))ودن چش))م، جث . و در بخش ديگ))ري از اين»تعالي الله عمــا يقولــون علــوا كبــيرا!«

سخن مي خواهد گروه معطله را رد كند. آنان كه عل))و ]ب))اال ب))ودن[ الل)ه ب))ر خلق را نفي و رد مي كنند، حتي معتقدند الله از مخلوقات جدا نيست! بلكه ب))رخي از آن))ان ب))ه ص))راحت مي گوين))د: »ذات الل))ه در وج))ود ه))ر موج))ود هست!؟« يع))ني: الل))ه در موج))وداتش حل))ول مي كن))د و جه))ات ش))ش گان))ه مخل))وق الل))ه را در احاط))ه ك))رده و در خ))ود ج))اي داده اس))ت و الل))ه ب))ر

مخلوقات فوقيت و علو ]باال بودن[ ندارد. با اين حال برخي از مبتدعان از اين جمله ي مؤلف س))وء اس))تفاده ك))رده و سخناني دارند كه منجر به تعطيل صفات مي شود و ش))ارح اين موض))وع را

(10بيان كرده و شيخ محمد م))انع بحث او را خالص))ه ك))رده اس))ت. در )ص مي گوي))د: منظ))ور طح))اوي از اين س))خن رد مش))به اس))ت ولي اين كلم))ات مجم))ل و مبهم اس))ت و از الف))اظ متع))ارف در ن))زد اه))ل س))نت و جم))اعت نيست و رد مش))به ب))ا نص))وص ق))رآن و س))نت از كلماتي ك))ه ت))وهم برانگ))يز

است، شايسته تر و بهتر است. ﴿مثال آي)))))))))ه:

﴾ :ردي«هيچ چيز همانند او نيست او شنوا و بيناست». [11]الشوری . است بر شبهه معطل))ه، پس ب))راي كس))ي ك))ه در جس))تجوي حقيقت باش))د، شايسته نيست به چنين الفاظ و كلماتي توجه و اعتماد كند. زيرا الله تعالي

17 شرح عقیده طحاویه ش))بانه و درصمع)راج ح)ق اس))ت و ب)ه يقين ك)ه رس)ول الله-39

بيداري به آسمان برده شده است. سپس از آن جا به جاه))ا و مقام هاي بلند كه الله خواسته او را مورد احترام و بزرگواري قرار دهد، برده اند، هر چ))ه خواس))ته ب))ه او وحي ك))رده و الل))ه

﴿ (1):تعالي مي فرمايد ﴾ :آنچه قلب ديده بود دروغ خ))ود»[. 11]النجم

.«ساخته نبوددرود و سالم الهي در دنيا و آخرت بر پيامبر باد!.

حوضي كه الله با آن پيامبرش را اكرام و اح))ترام نم))وده ت))ا-40.(2)امت خود را سيراب كند، حق است

متصف به صفات كمال و عظمت و بزرگواري است و ذات او تع))الي ب))االتر از مخلوقات و بر عرش مجي))د ق))رار دارد و از مخلوق))ات جداس))ت، در ه))ر شب به آس))مان دني))ا ن))زول مي كن))د ح))تي در روز قي))امت هم مي آي))د. هم))ه اين ها بر حقيقت است لذا اين ها را تاويل نمي كينم همان طور كه صفت ي))د )دست( را به قدرت و صفت فرود آمدن را به فرمان و... تاويل نمي ك))نيم. ما همه اين ها را به معناي وجود داشتن ث))ابت مي دانيم ن))ه ب))ه معن))اي بي))ان كيفيت و چگونگي. حال ام))ام بزرگ))واري هم چ))ون مؤل))ف را چ))ه ش))ده ك))ه چنين كلمات و واژه هاي توهم برانگيز و خ))ود س))اخته ب))ه ك))ار ب))رده!!! اگ))ر بگوييد: اين ها از كالم طحاوي نيست بلكه با دسيسه وارد كالم او شده، من از باب حسن ظن مي گ))ويم، بعي))د نيس))ت! ب))ه ه))ر ح))ال ب))اطن را ه))ر كس بگويد مردود است و هر كس بي))وگرافي مؤل))ف را ب))ويژه در لس))ان الميزان مطالعه كند، به خوبي مي داند كه وي )طح))اوي( از علم))اي ب))زرگ و رج))ال مهم و بزرگوار است لذا ما را در اين جا و در بس))ياري از جاه))اي ديگ))ر ك))ه

.مي توان او را نقد كرد، به حسن ظن و گمان نيكو وا داشته است - آلباني مي گويد: يعني: آنچ)ه از آي)ات و نش)انه هاي ب)زرگ پروردگ)ار در آن1

در آن شب الله را با چشم ديده است،صشب ديده است اما اين كه پيامبر ثابت نيست و شارح به همين علت و ديگر علت ها گفته است. صحيح است

. در آن شب الله را با قلبش ديده نه با چشم سرصكه پيامبر نق)لص- آلباني مي گويد: رواياتي كه در رابط)ه ب)ا حقيقت ح)وض از پي)امبر2

شده بسيار زياد است تا جايي كه به تصريح ائمه به حد ت))واتر رس))يد و بيش ص)))حابه اين رواي)))ات را نق)))ل كرده ان)))د و حاف)))ظ ابن كث)))ير همه ي30از

طرق)سندهاي( اين روايات را در حد علم خود در آخر ت))اريخ النهاي))ه آورده اس))ت و ابن ابي عاص))م در الس))نة، هفت ب))اب در اين ب))اره منعق))د ك))رده و

( است ام))ا ش))ماره اين161تا155شماره هاي اين روايات را ذكر كرده از ) ( اس))))ت و776تا734رواي))))ات را آن ط))))ور ك))))ه من تحقي))))ق ك))))ردم )از

ابن ابي عاصم در پايان اين روايات با اشاره به متواتر بودن آن ها مي گوين))د: ي))اد آور ش))ديم ب))ه ح))دي اس))ت ك))هصرواياتي كه در خصوص حوض پي))امبر

.انسان را به درجه يقين مي رساند

شرح عقیده طحاویه18

شفاعتي كه براي امت خود ذخيره كرده، هم))ان طور ك))ه در-41.(1)احاديث آمده، حق است

.(2)پيماني كه الله از آدم و ذريه اش گرفته، حق است-42 تعداد كساني كه وارد بهش))ت و تع))داد كس))اني ك))ه وارد دوزخ-43

مي ش))وند؛ در ك))ل در علم هميش))گي الل))ه اس))ت و تع))داد بهشتيان و دوزخيان هميشه ثابت است و كم و زي))اد نخواه))د

.(3)شد- آلباني گويد: اين روايات نيز متواتر اس)ت و ابن ابي عاص)م در الس)نه )ص/1

( آورده است و در اين خصوص784-832( شش باب تحت )ش163-168 بابي منعقد كرده است، شارح در شرح دسته اي از اين روايات را آورده كه

.هشت نوع شفاعت است. نگا: شرح ابي العز - آلباني مي گويد: در اين جمله طحاوي به برخي رواياتي اشاره مي كن)د ك)ه2

در آن ها تصريح شده، الله نسل آدم را از پشت او بيرون نموده است و در شرح چهار تا از اين روايات را ذكر كرده اس)ت و اين را رواي)ات در تعليقي

( نوشته ام، تخ))ريج ش))ده اس))ت و در195-205 )ش/»تخريج السنة« كه بر -چاپ چهارم( ح))ديث مس))ح الظه))ر )دس))ت كش))يدن پش))ت266تعليق ) ص

آمده را از صحيح بودن استثنا كردم، اين اش))تباهي ازآدم( در حديث عمر من بود از الله تعالي مي خواهم مرا مغفرت كند، بع))د از آن متوج))ه روايت ديگ))ري از جنس و ش))اهد اين روايت اس))ت ش))دم و آن ح))ديث اب))وهريره

است كه در شرح ذكر شد و آن را تخريج كرده ام و ايجاب مي كند كه ب))دان.توجه شود

اشاره مي كند كه- طحاوي، در اين جا به آن روايت عبدالله بن عمرو3 »خرج علينا رسول اللهصلى الله عليه وسلم وفى يدهمي گويد:

كتابان فقال »أتدرون ما هذان الكتابان؟«. فقلنا ال يا رسول أن تخبرنا. فقال للذى فى يده اليمنى »هذا كتاب من الله إال

رب العالمين فيه أسماء أهل الجنة وأسماء آبائهم وقبائلهم ثم أجمل على آخرهم فال يزاد فيهم وال ينقص منهم أبدا«. ثم قال

للذى فى شماله »هذا كتاب من رب العالمين فيه أسماء أهل النار وأسماء آبائهم وقبائلهم ثم أجمل على آخرهم فال يزاد

فيهم وال ينقص منهم أبدا«. فقال أصحابه ففيم العمل يا رسول الله إن كان أمر قد فرغ منه فقال »سددوا وقاربوا فإن

صاحب الجنة يختم له بعمل أهل الجنة وإن عمل أى عمل وإن صاحب النار يختم له بعمل أهل النار وإن عمل أى عمل«. ثم

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم بيديه فنبذهما ثم قال »فرغعير« بيرون شد». ربكم من العباد فريق فى الجنة وفريق فى الس

در حالي كه دو كتاب بدستش بود، گفت: آيا مي دانيد در اين دو كتاب در خصوصصچيست؟ گفتيم: خير، مگر اين كه به ما بگويي. پيامبر

19 شرح عقیده طحاویه الله از افعال بندگان آگ))اه ب))وده و مي دانس))ته ك))ه آن))ان چ))ه-44

رفتار خواهند داشت و براي هركس همان آسان خواه))د ب))ود.(1)كه به خاطر آن آفريده شده است

نيك بخت كسي اس))ت ك))ه ب))ه حكم(2) خاتمه اعمال معتبر است.(3)قضاوت الله تعالي است

اص))ل ق))در راز الهي در مي))ان مخلوق))ات اس))ت ك))ه فرش))ته-45 مرس))لي را از آن آگ))اه نك))رده اس))ت وصمق))رب و پي))امبر

بررسي و تحقي))ق در اين خص))وص وس))يله اي ب))راي پس))تي و

كتابي كه در دست راستش بود گفت: اين كتاب از طرف پروردگار جهانيان است، در آن اسم ها ي پدران و قبايل بهشتيان است و سپس بصورت

مجمل تا آخرين نفرشان بيان شده بگونه اي كه هرگز كم و زياد نخواهدشد.

گفتند: اگر چنين است كه بهشتي يان و دوزخيانصياران پيامبرمشخص اند، پس عمل براي چه است؟.

فرمود: استوار و ميانه رو باشيد و تا مي توانيد خودتان را ب))ه ح))قصپيامبر نزديك كنيد؛ زيرا بهشتي هر عملي كه داشته باشيد، خاتمه و پاي))ان عم))رش با عمل بهشتيان خواهد بود و دوزخي هر عملي هم كه داشته باش))د خاتم))ه

آن دو راصو پايان عم)رش ب))ا عم)ل دوزخي)ان خواه))د ب)ود. س)پس پي))امبر گذاشت و گفت: پروردگارتان از كار بندگان فارغ شده است و مي فرماي))د:

عير«. ــ ــق فى الس ــق فى الجنة وفري گ)))روهي وارد بهش)))ت» »فري. اين ح))ديث را ترم))ذي )ش/«خواهند ش))د و گ))روهي وارد جهنم مي ش))وند

( تخريج كرده ان))د و كس))اني ديگ))ر اين6720( و احمد در مسند )ش/2291 ( تخ))ريج848 »الصحيحة«حديث را صحيح دانسته اند، ل))ذا بن))ده آن را در

.كرده ام - اين قسمتي از حديثي در صحيحين است. و من ]آلباني[ اين حديث را در1

( تخريج كرده ام.171تخريج السنه تحت)ش/ اين حديث را شنيدند، گفتند: اگردر حديث صحيح آمده كه وقتي صحابه

چنين است پس ما تالش مي كنيم و در روايتي ديگر آمده است پس اكنونكوشش مي كنيم، اكنون كوشش مي كنيم و اكنون كوشش مي كنيم!.

( اين ح))ديث ردي آش))كار اس))ت، ب))ر جبري ه))اي161-167 )»السنة«نگا: .متوكلي كه از اين حديث بر خالف فهم صحابه چيزي ديگر مي فهمند

اس)ت ك)ه احم)د و بخ)ارياين بخشي از حديث سهل بن سعد س)اعدي-) 2.( تخريج كرده ام216 تحت )ش/»الصحيحة«روايت كرده اند و در

بص)ورت- اين معناي حديثي است كه »بزار« و كساني ديگر از اب)وهريره3 موفوع روايت كرده اند و لفظ ح))ديث ب))ه اين ش))رح اس))ت: »ب))د بخت كس))ي است كه در شكم مادرش بد بخت شده است و نيك بخت كسي است كه در

(1098شكم مادرش خوش بخت شده است « و كتاب الروض النص))ير )ش/.( توضيح داده ام كه سند اين حديث صحيح است188و تخريج السنه )

شرح عقیده طحاویه20

رس))وايي و نردب))ان مح))روميت از حقيقت و پل))ه طغي))ان و سركشي است. بنابراين بر انس)ان م))ؤمن الزم اس)ت ك))ه از

(1)بررس)))ي و انديش)))يدن و وسوسه در اين خص)))وص قطع)))ا »قــدر«پرهيز و اجتناب كند چرا كه الله تعالي علم و دانش

را از مخلوق))اتش پوش))يده و آن))ان را از كنك))اش نهي ك))رده »الاست؛ هم))ان طور ك))ه الل))ه تع))الي در ق))رآن مي فرماي))د:

الل)ه از آنچ)ه انج)ام». (2)يسال عما يفعل و هم يسالون«

- آلباني مي گويد: منظ))ور از بحث بررس))ي در ق))در ]والله اعلم![ اين اس))ت1 كه پي))امبرص مي فرماي))د: »وق))تي بحث از تق))دير ش))د س))كوت كني))د!« اين حديثي است صحيح كه جماعتي از صحابه آن را روايت كرده ان))د. و ح))ديثي

. تخريج كرده ام»الصحيحة«است صحيح كه آن را اين به سبب كمال، حكمت، رحمت و عدالت پروردگار است نه آن طور- 2

كه جهم و پيروان او معتقدند، تنها به خاطر قهر و قدرت او تعالي است ر.ك. به شرح زيرا مبناي عبوديت و ايمان در تسليم الله بودن و عدم

سوال از تفاصيل حكمت او الله تعالي در دستورات، مختصات و قوانين الهي است، زيرا اين بسيار مهم است و اگر جاي بحث بود همه آنچه در

شرح است را بدليل اهميت آن نقل مي كردم اما هر كس بپرسد چرا الله اين كار را كرده است؟ بيقين كه حكم كتاب، كتابي كه الله نوشته را رد

كرده است و هر كس حكم كتاب را رد، كند از كافران است. شيخ االسالم ( در اين باره دارد كه خالصه اش150-1/148ابن تيميه در مجموع الفتاوا )

به شرح زير است: بايد دانست كه ايمان به تقدير الهي دو درجه دارد كه هر درجه دو چيز را در

بر مي گيرد: درجه اول: اين است كه ايمان داشته باشيم الل)ه ب)ا علم هميش)گي اش ك)ه از ازل ب))دان متص))ف ب))وده، مي دانس))ته ك))ه مخلوق))اتش چ))ه اعم))الي انج))ام مي دهند و از تمام احوال شان اعم از طاعات و معاص))ي و ان))دازه ي رزق و روزي مخلوقات را در ل))وح محف))وظ نوش))ته اس))ت؛ و اولين چيزي ك))ه الل))ه آفري))د قلم ب))ود و س))پس ب))ه او گفت: بن))ويس! پرس))يد چ))ه بنويس))م؟ الل))ه فرمود: آنچه تا روز قيامت بوجود خواهد آمد، بنويس. بنابراين هر چه ق))رار باشد ب))ه انس))ان برس))د مي رس))د و ه))ر چ))ه ق))رار اس))ت ب))ه انس))ان نرس))د نمي رس))د. نوش))ته قلم خش))كيده و نامه ه))ا پيچي))ده و جم))ع ش))ده اس))ت و

﴿الله تع))))الي مي فرماي))))د:

﴾ :آي))ا نمي داني))د ك))ه الل))ه آنچ))ه در». [70]الحج آسمان و زمين است را مي دانيد و اين ها را در كتابش نوشته است و قطعا

. تقدير مذكور تابع علم الل))ه در جاه))اي مختل))ف«اين براي الله آسان است بصورت كلي و تفصيلي است. هر چه الله خواسته در لوح محف))وظ نوش))ته

21 شرح عقیده طحاویه مي دهد، سؤال نمي ش))ود و آن))ان از ه))ر چ))ه انج))ام مي دهن))د

.«سؤال مي شوند خالصه مسايل مربوط ب))ه علم تق))دير اس))ت ك))ه ه))ر(1)اين ها-46

كس از دوستان الله قلبي نوراني داشته باشد، بدان نيازمن))د است و اين مقام راسخان در علم است، زيرا علم بر دو نوع

است:الف- علمي كه در ميان مخلوقات موجود است.ب- علمي كه در ميان مخلوقات وجودي ندارد.

و پس از خلقت جنين و قب))ل از دمي))دن روح در ب))دن او، الل))ه فرش))ته اي را مي فرستد به فرشته چه))ار چ))يز دس))تور داده مي ش))ود، ب))ه او دس))تور داده مي شود كه: رزق و روزي، اجل، عمل و نيك بخت بودنش و امثال اين ها را بنويس))يد. اين تق))دير ]ق))در[ را ق))دري هاي غ))الي تن))درو( در گذش))ته انك))ار مي كردند ام))ا كس))اني كه ام))روزه اين ن))وع تق))دير را انك))ار كنن))د بس))يار كم

است. درجه دوم: خواست و مشيت جاري و نافذ الهي و قدرت شامل و فراگيري

الله است، كه هر چه الله خواسته شده و هر چه نخواسته نشده و در آسمان ها و زمين حركت و سكوني بدون خواست الله تعالي صورت

نمي گيرد لذا در مملكت الهي هيچ چيز صورت نمي گيرد مگر با اراده الهي و الله بر هر چيز اعم از موجودات و اشياء معدوم و تواناست. با اين حال

الله به بندگانش دستور داده تا از او و رسوالنش اطاعت كنند و آن ها را از معصيت و نافرماني اش نهي كرده و الله سبحانه و تعالي پرهيزگاران و

نيكوكاران عدالت پيشه را دوست دارد و از مؤمناني كه عمل نيكو انجام مي دهند راضي و خشنود است، كافران را دوست ندارد و از فاسقان ناخشنود است، به فحشا دستور نداده است، از كفر بندگانش راضي

نيست و فساد را دوست ندارد. بندگان فاعل حقيقي هستند و الله خالق افعال آن هاست و مؤمن و كافر،

نيكو كار و فاجر، نمازگزار و روزه دار، خود بنده است. بندگان بر انجام اعمال توانايي و اراده دارند و الله خالق آن ها و قدرت و

﴿اراده ي شان است، الله مي فرمايد:

﴾ :براي كسي از شما كه بخواهد». [28-28]التکویر راه مستقيم در پيش گيرد. و شما اراده نمي كنيد مگر اين كه الله كه

.«پروردگار جهانيان است، بخواهد اين درجه تقدير را عموم قدري ها تكذيب مي كنند، همان كساني كه

آن ها را مجوس اين امت ناميده است و گروهي از كساني كهصپيامبر تقدير را ثابت مي دانند، در آن غلو كرده تا جايي كه قدرت اختيار بنده را از

او گرفته اند و حكمت ها و مصلحت را از افعال و احكام الله بيرونكرده اند.

شرح عقیده طحاویه22

انكار علم موجود و ادع))اي علم مفق))ود، كف))ر اس))ت و ايم))ان ]در هيچ قلبي[ تثبيت نخواهد شد مگر با پ))ذيرش علم موج))ود و

ترك علم مفقود. و آنچ)ه در آن نوش)ته ش)ده ايم)ان داريم،(2)، قلم(1)ما به لوح-47

لذا اگر تمام مخلوقات جمع شوند تا چيزي را كه الله نوش))ته بخواهند محو كنند، نمي توانند و اگر همه شان جم))ع ش))وند ت))ا چ))يزي را ك))ه الل))ه ننوش))ته بوج))ود بياورن))د ب))از هم ق))درت و

آلباني مي گويد: جمله ي آخر به اشاعره اشاره دارد؛ زي))را آن))ان هس))تند ك))ه غل)و مي كنن)د و منك))ر حكمت الهي هس)تند. ب))راي توض))يح بيش))تر، ر.ك. ب)ه

نوش))ته ابن»شفاالعليل في القضــاء و القــدر و حكمــة التعليــل«.قيم، زيرا بحث بسيار مهمي دارد

- شارح مي گويد: منظور، موارد مذكور از بحث عقيده است كه در1 شريعت اسالم آمده و اعتقاد و عمل به آن واجب است اما اين كه

مي گويد: »اين مقام راسخان در علم است« منظور علمي است كه به آورده است. صصورت اجمالي، تفصيلي و نفي و اثبات پيامبر

منظ))ور از علم مفق))ود، آگ))اهي از تق))دير الهي اس))ت ك))ه الل))ه آن را از مخلوقاتش پوشيده نگه داشته و از جس))تجوي در آن نهي ك))رده اس))ت. ام))ا منظور از علم موجود، علم شريعت، اصول و فروع آن است، هر كس چيز

آورده را انكار كند، از كافران است و هر كس ادعاي علمصاز آنچه پيامبر.غيب كند، نيز از كافران است.

﴿- اثبات لوح تقدير در قرآن مذكور است، الله تعالي مي فرمايد: 1 ﴾ :البروج[

بلكه آن قرآني مجيد است و در لوح محفوظ نگهداري». [21-22.«مي شود

اين از مسايل غيبي اس))ت ك))ه بج))ز الل))ه كس))ي از حقيقت آن آگ))اه نيس))ت و ايمان به آن واجب است و داشتن اين اعتقاد كه برخي صالحان از آنچ))ه در لوح نوشته شده آگاهند، كفر به آي))ات ق))رآن و رواي))اتي اس))ت ك))ه در آن ه))ا

.تصريح شده كه كسي از غيب به غير از الله آگاه نيست - آلباني مي گويد: شارح در اين بحث يادآور شده كه علما در خصوص اولين2

مخلوق، كه آيا قلم است يا عرش، اختالف نظر دارن))د و در اين ب))اره فق))ط دو نظريه وجود دارد. هر چند به اعتق))اد من ق))ول را حج اين اس))ت ك))ه قلم اولين مخل))وق اس))ت ل))ذا در ش))رح تعليقي ب))ر اين مطلب نوش))ته ام و اين

( اما مي خواهم در اين ج))ا295موضوع را در آن تصريح كرده ام. ر.ك. )ص/ اين را بيافزايم كه برابر است اين، يا آن اولين مخلوق باشد ف))رقي ن))دارد، البته اين اختالف بيانگر اين است كه علما و صاحب نظران ب))ر اين واقعيت اتفاق نظر دارن))د ك))ه اولين مخلوقي ك)ه پيش از آن مخل))وقي نب)وده، وج))ود دارد لذا كساني كه معتقدند حوادث آغازي ندارد مخالف اين اتف))اق هس))تند؛

23 شرح عقیده طحاویه توانايي ندارند. قلم بر وجود همه ي آنچه قرار است تا قيامت صورت بگيرد خشكيده، و آنچه ق))رار اس))ت ب))ه بن))ده نرس))د،

و هر چه بايد برسد امكان نرسيدن آن نيست.(1)نمي رسد وظيفه بنده است كه ايم))ان داش))ته باش))د الل))ه از وج))ود ه))ر-48

موجودي ]مخلوقي[ از پيش آگاه ب))وده و س))پس آن را مق))در كرده است، مقدر كردني كه محكم، ث))ابت و مس))لم اس))ت و كسي نمي تواند آن را باطل كند يا ب))ه ت))اخير بيان))دازد و آن را از بين ب))برد ي))ا تغي))ير ده))د و در آس))مان و زمين الل))ه كس))ي نيست كه بتواند چيزي بر اين تقدير بيافزايد يا از آن كم كند، اين از عم))ق ايم))ان و اس))اس مع))رفت و اع))تراف ب))ه توحي))د

ربوبيت الهي است. ﴿: الله تع)))))الي مي فرمايد

﴾ :الل))ه ه))ر چ))يز را آفري))د و آن را» [.2]الفرق))ان .«اندازه كرد، اندازه كردني

﴿و مي فرماي))د: ﴾ :فرم))ان الل))ه، ان))دازه و مق))رر ش))ده» [.38 ]األح))زاب .«است

.(2)عرش و كرسي حق است-49 زيرا آنان به صراحت مي گويند: هيچ مخلوقي نيست مگر اين كه قبل از آن مخلوقي بوده اس))ت و ب))ه اين ص))ورت معتقدن))د هيچ چ))يز نيس))ت ك))ه آغ))از حوادث باشد و ابن تيميه در برخي كتاب هايش ب)ه اين تص)ريح ك)رده اس)ت. اگر بپذيريد كه عرش او اولين مخل))وق اس))ت، آن ط))ور ك))ه از بحث ش))ارح

پيداست. اين نظريه شان را كه مي گويند حوادث آغاز ندارد، را باطل كرده ان))د و اگ))ر اين را نپذيرند با اين اتفاق مخالفت كرده ان))د؛ باي))د انديش))يد پس هالكت ب))ر كسي كه در تقدير مخالفت پروردگار گرديد و ب))راي بررس)ي تق)دير مس))ايل ق))در، ب))ا دلي بيم))ار وارد اين مي))دان ش))ده اند، ب))ا ت))و هم ب))ه جس))تجوي راز پوشيده غيب پرداخته و با حرف هاي ]پوچ[ خ))ود دروغ پ))رداز گن))اه ك))ار ب))از

.گشته است! مي فرماي))د:ص ك))ه پي))امبر- اين اش))اره اي اس))ت ب))ه ح))ديث ابن عب))اس1

دين و قوانين الهي را رعايت كن، الله از تو». »إحفظ الله يحفظك...«. «حفاظت مي كند...

- بايد دانست كه عرش به داليل آيات قرآني و احاديث نبوي، بس))يار ب))زرگ2 آفريده ش)ده اس)ت. ب)ه همين دلي)ل، الل)ه آن را ب))ه خ))ودش نس)بت داده و

فرموده است »ذو العرش«: )صاحب عرش(. در اين خصوص آيات ديگري هم هست ك))ه مي ت))وان در ش))رح مطالع))ه نم))ود. عرش در لغت به معناي تخت پادش))اه اس))ت، و از آياتي ك))ه ع))رش الهي را

شرح عقیده طحاویه24

.(1)الله تعالی از عرش و غير آن بي نياز است-50 از هر چيز است،(2)الله تعالي بر هر چيز احاطه دارد و باالتر-51

ناتوانند. تعاليو مخلوقاتش از احاطه ذات او م))ا معتق))ديم ك))ه الل))ه اب))راهيم را ب))ه عن))وان خلي))ل ]دوس))ت-52

صميمي[ انتخاب كرده است، و موسي بدون مشخص ب))ودن كيفيت با الله سخن گفته است، ما به اين ايم))ان داريم، قلب))ا

آن را تصديق مي كنيم و تسليم اين حقيقت هستيم.

﴿ توصيف كرده اس)ت يكي اينس)ت ك))ه الل)ه تع)الي مي فرماي))د: ﴾:الحاق)))))ة[

و عرش پروردگارت را از باالي سرشان، در آن روز هش)ت فرش)ته». [17 . و در توص))يف ع))رش آم))ده ك))ه ب))ر روي آب اس))ت و در«حم))ل مي كنند

روايات آمده كه فاصله بين الله گوش ت))ا گ))ردن يكي از ح))امالن ع))رش ب))ه اندازه مسير هفتصد سال است. و عرش پايه دارد و سقف جنت الف))ردوس است، اين ها در روايات صحيح كه در شرح مذكور است، ثابت است و همه اين ها از ادله اي هستند كه تأويل عرش به مملكت و گسترده ب))ودن ق))درت و سلطان، باطل است. و در خصوص اثبات كرسي؛ الله تعالي مي فرماي))د:

﴿ ﴾ :[255]البق))))))))))))))رة. . كرسي همان است«كرسي الله به اندازه آسمان ها و زمين وسعت دارد»

كه در برابر عرش قرار گرفته است، و به ص))حت ام))ا بص))ورت موق))وف از ثابت است كه كرسي الله به جاي دو پاي الل)ه اس)ت و ان))دازهابن عباس

»مختصــر العلــوعرش را كسي جز الله نمي داند؛ اين روايت را در كتاب تخ))ريج ك))رده ام، و در خص))وص كرس))ي روايت مرف))وع ديگ))ري ب))هذهبي«

موات» مي فرماي))د: صاثبات نرسيده است بجز اين كه پي))امبر وما الســي اة في أرض فالة. والكرســ كحلقة ملقــ بع في الكرسي إال الس

ــك الفالة ل تل ي كفضــ ــرش علي الكرســ ل الع ــكو فضــ علي تل آسمان هاي هفت گانه در برابر كرسي الله چ))يزي نيس))ت مگ))ر». الحلقة«

مانند حلقه اي كه در دشتي افتاده باشد و برت))ري ع))رش ب))ر كرس))ي همانن))د . و اين داليلي اس))ت ك))ه تاوي))ل«برت))ري هم))ان دش))ت ب))ر آن حلق))ه است

به ص))حت ث))ابت كرسي به علم را باطل مي كند و اين تاويل از ابن عباس.« رجوع شود103نشده، براي توضيح بيشتر به »الصحيحة /

- شارح گويد: طحاوي اين جمله را در اين جا فقط به اين خاطر گفته كه1 پس از ذكر عرش و كرسي بايد بي نيازي الله را از اين دو و... را تذكر

كه توضيح دهد آفرينش عرش براي قرار گرفتن بر آن است نه يا اين،دهد ،به خاطر نياز به آن بلكه در اين امر الله را حكمتي بوده كه به اقتضاي آن

اين عمل صورت گرفته است و ديگر اين كه عالي بر روي سافل قرار دارد و معناي اين جمله اين است كه سافل از عالي پايين تر است نه اين

كه به آن نيازمند است، به آسمان بنگر چگونه باالتر از زمين است در

25 شرح عقیده طحاویه به وج))ود فرش))تگان، حق))انيت پي))امبران و كتاب ه))ايي ك))ه ب))ر-53

رسوالن نازل شده است، ايمان داريم و گواهي مي دهيم ك))هآنان بر حقيقتي آشكار بوده اند.

كساني كه رو به طرف قبله، نماز مي خوانند تا زماني ك))ه ب))ر-54 ص آورده معترف باش))ند، و ه))ر چ))ه پي))امبرصهر آنچه پيامبر

مس)لمان و م)ؤمن(1)گفته و خبر داده است را تص)ديق كنن)د؛مي ناميم.

حالي كه به آن نيازمند نيست، پس بنابراين پروردگار بزرگ تر و باالتر از اين است كه الزمه باال بودن و فوقيت آن اين باشد كه به آنچه پايين تر از

اوست نيازمند باشد، بلكه الزمه باال بودنش از خصوصيات و ويژگي هاي او تعالي است و باال بودن الله حمل بر قدرتش به نسبت آنچه پايين تر است و

نياز اشيا پايين تر به او تعالي و بي نيازي الله از آن ها و احاطه الله بر آن ها مي شود. پس بنابراين الله باالتر از عرش است و اين توانايي و قدرت خدا

بر عرش حامالن عرش را ثابت مي كند و الله از عرش بي نياز است، عرش به او نيازمند است و او بر عرش احاطه دارد و عرش الله را احاطه نكرده و عرش براي الله حصري نيست و الله را محصور نكرده، در حالي

كه اين الزمه ها از مخلوق منتفي است. الله معطله هستند و اگر با توضيح و تفسير م))ذكور ب))ا»علو«نفي كنندگان

اين مسئله را بررسي مي كردند قطعا به راه راست هدايت مي ش))دند و ب))ه يقين مي دانستند كه عقل و آي))ات ق))رآني ب))ا هم مط))ابقت دارد و ب))ه دنب))ال دليل مي رفتند، ليكن آن ها از دلي))ل منح))رف ش))ده اند و در اين ب))اره حقيقت

﴿همان است كه امام مال))ك رحمه الل))ه در پاس))خ ب))ه س))ؤالي كه از آي))ه: ﴾ :پرسيدند ك))ه چگون))ه الل))ه[54 ]األعراف .

بر عرش قرار گرفته است؟ گفت: قرار گرفتن مشخص و معلوم است اما.چگونگي آن مجهول

- آلباني مي گويد: در نسخه شارح و نيز نسخه خطي]الف و ب[ همين گونه2 است كه چاپ شده در نسخه شيخ بن مانع و نسخه خطي ]ج[ و چ))اپي]خ[

او عط))ف ]فوق))ه[ ثبت ش))ده اس))ت و تنه))ا در نس))خه خطي ]غ[وبا ح))ذف جمله]و بما فوقه[ ثبت شده كه بدون ترديد دو نسخه اخير از نظر مع))ني وروايت شاذ است، از نظر روايت به اين دليل شاذ است كه ش))ارح در )ص/

( مي گويد: »نسخه اول صحيح است و معنايش اين است ك))ه الل))ه ب))ر314 هر چيز احاطه دارد و روي ع))رش اس))ت. والله اعلم! ممكن اس))ت بوس))يله برخي نسخه برداران اشتباه شده باشد، سپس كساني ديگ))ر از آن نس))خه، نسخه بردار كردند، يا اين كه برخي تحريف كنندگان گمراه به قص))د خ))راب نمودن معنا آن را از متن حذف كرده اند تا صفت فوقيت را انكار كنن))د!! ب))ا دليل ث))ابت اس)ت ك))ه ع)رش ب))االتر از مخلوق))ات اس)ت و روي ع)رش هيچ مخلوقي نيست و اگر چنين نباشد جمله الله بر هر چيز روي عرش احاط))ه دارد بي معناست. چرا كه روي عرش مخلوقي نيست كه الله بر آن احاط))ه

شرح عقیده طحاویه26

در خصوص ذات الل))ه )معتق))ديم ك))ه( در عم))ق مب))احث ذات-55 الله كنجكاوي نكنيم و در دين الله هيچ گون))ه ش))ك و تردي))دي

به خود راه نمي دهيم. م))ا در ب))اره ي ق))رآن ج))دال نمي ك))نيم و گ))واهي مي دهيم ك))ه-56

اس)))ت، آن را روح االمين(1)ق)))رآن كالم پروردگ)))ار جهاني)))ان آم))وزش داده ص]جبرئيل[ آورده و به سردار رس))والن محمد

و كالم الهي اس))ت ل))ذا هيچ س))خني از س))خنان مخلوق))ات ب))ا

داشته باشد، پس بن))ابراين اثب))ات »واو« در متن ث))ابت اس))ت و معن))اي اين.جمله مي شود؛ الله تعالي بر هر چيز احاطه و فوقيت دارد

شارح مي گويد: طحاوي در اين جا اشاره مي كند كه اس)الم و ايم)ان يكي-) 1 اس))ت و مس))لمان ت))ا زماني ك))ه گن))اه را حالل ندان))د، از دين اس))الم خ))ارج نمي شود و منظور از اهل قبله كساني است كه ادعا اسالم ن))دارد و رو ب))ه كعبه نماز مي خواند هر چند از هواپرستان و گناه ك))اران باش)د، ت))ا زماني ك)ه

. آورده تكذيب نكند، مسلمان استصچيزي از آنچه پيامبر ت))رين فتنه هايي ك))ه ب))رخي از فرقه ه))اي - آلب))اني مي گوي))د: يكي از بزرگ1

اسالمي به سبب علم كالم بدان مبتال شده اند، اين است كه آنان معتقدن))د، قرآن مجازا كالم پروردگار جهانيان است، نه بص))ورت حقيقي!؟ معتزلي ه))ا و كساني كه معتقدند قرآن مخلوق است وضعيت شان در اين ب))اره روش)ن و خودشان رسوا هستند. ليكن گروه هايي هستند كه منتسب به اهل س))نت اند و ب))ه ظ))اهر اين عقي))ده معتزلي ه))ا و...، از كس))اني كه از اس))الم منح))رف شده اند را رد مي كنند اما در حقيقت ب))ا معتزلي ه))ا هم نظرن))د و معتق))د ب))ه مخلوق بودن قرآن هستند!؟ اينان مي گويند قرآن قول الله تعالي نيست ب))ا اين تف))اوت ك))ه آن))ان ب))ه ص))راحت اين عقي))ده را ظ))اهر نمي كنن))د، آن))ان

اشعري ها و ماتريدي ها هستند. آري، دو گروه فوق اين عقيده را در قالب تفسير كالم الهي به كالم نفس))ي قديمي كه در مالئكه و رس))والن آفري))ده اس))ت، مي پذيرن))د و معتقدن))د الل))ه چنين نيست كه هر گاه كه بخواهد حرف بزند بلكه از ازل متكلم ب))وده، ك))ه

در واقع همان عقيده معتزله است، اما با چنين پوششي!. شيخ االسالم ابن تيميه در ابط))ال اين تفس))ير از كالم الهي بحث مهم دارد، ايشان پس از اثبات ق))ديم ب))ودن كالم الهي مي گوي))د: »كالم، ص))فت كم))ال است، زيرا آن ك))ه س))خن مي گوي))د از كس))ي ك))ه س))خن نمي گوي))د ك))امل تر است، همان طور كه دانا و توانا از نادان و ناتوان كامل تر اس))ت و كس))ي كه با اراده و قدرتش سخن مي گويد از آن كسي كه بدون اراده و ق))درت )اگ))ر

اين معقول باشد( سخن مي گويد، كامل تر است. مي توان اين بحث را طبق اصول سلف تاييد نمود به اين ص))ورت ك))ه بگ))وييم: مي تواند سخن بگويد يا نمي تواتند، اگر نمي تواند گنگ است و اگر مي توان))د

سخن بگويد و سخن نمي گويد، ساكت است.

27 شرح عقیده طحاویه كالم الل))ه براب))ري نمي كن))د و معتق))ديم مخل))وق نيس))ت و ب))ا

جماعت مسلمان مخالفت نمي كنيم. كسي از اهل قبله ]كساني كه نماز مي خوانن))د[ را ب))ه خ))اطر-57

.(1)گناه، تا آن را حالل نداند، تكفير نمي كنيم و ما معتقديم نيستيم كه گن))اه گن))اه ك))اران در ايم))ان ت))اثيري-58

.(2)نگذارد ما اميد واريم كه نيكو كاران مؤمن مورد عفو الهي قرار گيرند-59

و به رحمت الله وارد بهشت شوند اما معتقد به امنيت آن))ان.

فرقه كالبيه ك))ه در اين مس))ئله از اش))اعره پ))يروي مي كنن))د، معتقدن))د: س))خن گفتن خارج از توان اس)ت، پس بن))ابراين آن ه))ا نمي توانن))د اين نظرش)ان را حجت قرار دهند، گفته مي شود كه اين بيانگر قديم بودن كالم اس))ت، ليكن قديم بودن آن مدلول كالم و معين ب))دون ق))درت و اراده اس))ت؛ ي))ا م))دلول

كالم است كه همواره با اراده و قدرتش سخن بگويد. دي))دگاه دوم؛ عقي))ده س))لف امت اس))المي و پيش))وايان آن، عقي))ده اهل س))نت است، بنابراين گفته مي شود كه مدلول كالم همان نظريه دومي اس))ت، ن))ه اولي، زي))را اثب))ات كالم ب))راي متكلم ب))دون اراده و ق))درت غ))ير معق))ول و ن))امعلوم اس))ت، در حالي ك))ه حكم ب))ر چ))يزي نم))ودن از تص))ور آن گفت))ه مي شود. در پاسخ كسي كه در خصوص كالم چنين باوري داشته باشد؛ گفته مي ش)ود، ت)و را كس)ي ك))ه از ع)اقالن نمي توان))د تص))ور كن)د؛ و آي)ا متكلمي مي تواند بدون اراده و قدرت سخن بگويد، اگر چنين است، چگونه ب))ا دلي))ل عقلي چيزي اثبات مي شود كه عاقالنه نيست!!!. و نيز اين نظريه كالبيه كه مي گويند: »اگر به سخن گفتن توصيف نش))ود ب))ه گنگي و س))كوت توص))يف نمي شود« فقط در خصوص سخن گفتن با حروف و صوت، عاقالنه اس))ت، چرا كه موجود زنده وق)تي ن))يروي س)خن گفتن را از دس)ت مي ده)د متكلم نيست. اين در حالي است ك))ه آن ه))ا مي گفتن))د فق))ط دو ح))ال ب))راي متكلم ممكن است. اول، توانا بر س))خن گفتن هس))ت و س))خن نمي گوي))د: ب))ه اين متكلم مي گويند: ساكت ي))ا توان))ا نيس))ت ك))ه ب))ه آن مي گوين))د گن))گ؛ ب))ا اين

فرضيه. اين نظريه شان هم باطل شد. آنچه بنام كالمي نفسي ادعا مي كنند، عاقالنه نيست، چرا ك))ه ه))ر كس س))خن نگويد از دو حال خالي نيست يا س)اكت اس)ت و ي)ا گن)گ اس)ت، ب)ه ف)رض ثبوت اين ادعا داللت بر اين ندارد كه هر كس س))خن نگوي))د از اين دو ح))ال خالي نيست و نيز كالم نفس))اني كه آن را ث))ابت ندانس))ته اند، چيس))تي آن را ثابت نكرده اند، و حتي تص))ور آن را هم ث))ابت نكرده ان))د، در حالي ك))ه اثب))ات چيزي برگرفته از آن تصور آن است، ه))ر كس آنچ))ه ث))ابت مي دان))د، تص))ور نكند چگونه مي تواند آن را ث)ابت كن))د، بن)ابر همين ابوس)عيد بن كالب بني))ان گذار اين فرقه و حتي ]اشاعره[، در اين مسئله در توضيح اين ادع))ا چ))يزي ذكر نكرده اند، بلكه مي گويند كالم نفساني معن))ايي اس))ت ك))ه ب))ا س))كوت و

گنگي متناقض است.

شرح عقیده طحاویه28

(1)به معناي نجات قطعي شان از آتش دوزخ نيستيم و گواهي

ب))ه بهش))تي بودن ش))ان نمي دهيم و ب))راي گناه ك))اران طلبآمرزش مي كنيم و بر آنان بيم داريم، اما نا اميد نيستيم.

بنده از ايم))ان ب))يرون نمي ش))ود مگ))ر ب))ا انك))ار آنچ))ه وارد آن-60.(2)شده است

.(3)ايمان، اقرار به زبان و تصديق به قلب است-61

سكوت و گنگي فق))ط در ص))ورت تص))ور كالم ممكن اس))ت، س))اكت كس))ي است كه از سخن گفتن و سكوت كرده لذا كسي گنگ اس))ت ك))ه از س))خن گفتن و عاجز و ن))اتوان اس)ت و ي))ا كس))ي كه دو چ))ار گرفت))ار مي ش)ده و در محل سخن گفتن نمي تواند سخن بگويد، در نتيجه تا ساكت و گنگ ش))ناخته نش))ود كالم ش))ناخته نمي ش))ود و ت))ا كالم را نشناس))يم س))اكت و گن))گ را دنمي توانيم بشناسيم. بنابراين آنچه گفت))ه ش))د آن))ان آنچ))ه گفتن))د؛ نتوانس))تن

تصور و ثابت كنند حتي در بحث كالم و اعتقادشان ش))بيه عقي))ده ي نص))اري »كلمه« و »اقانيم« و »تثليث« و »اتحاد« است؛ زيرا آن ها هم دردرباره ي

ك))هداش))ته باش))يم تص))وري ت))وان از آناين موارد چيزي مي گوين))د ك))ه نميتصديق آن الزم باشد.

فقط هر گاه رسوالن عليهم السالم خبري فراتر از تص))ور م))ا بدهن))د، واجب است آن را تصديق كنيم، ولي هرچ))ه ب))ا عق))ل ث))ابت مي ش))ود ن))اگزير باي))د

ب))هگوينده از آن تصوري داشته باشد وگرنه بدون علم س))خن گفت))ه اس))ت. به همين دلي))ل سخن ش)ان غ))ير، نصاري بدون علم سخن گفتندعنوان مثال

معقول و متناقض است، و هر كس در خصوص كالم الهي بدون علم سخنبگويد، سخنش متناقض و نظرش غير عقالني خواهد بود.

آري، از زشتي عمل كرد آنان بود ك))ه در اص))ل دين ش))ان و مع))رفت حقيقت كالم ) كالم الهي( و همه مخلوقات، سخن شاعر نص))راني كه »اخط))ل« ن))ام

فق))ط،دارد را حجت قرار دادن))د. وي مي گوي))د: »همان))ا كالم در قلب است زبان بيانگر محتواي قلب است و بس« گروهي گفته اند اين سخن از اخطل نيست. بفرض اين كه شعر از او باشد، بايد متوج))ه اين باش))يم ك))ه حق))ايق عقلي با آنچه بنام كالمي كه بني آدم با آن سخن مي گويند آن ق))در واض))ح و

آن نمي رس))د، چ))ههروشن است كه نظريه و گفتار هزار شاعر با فضيلت ب رسد ب))ه اين ك))ه ش)اعر نصراني باش)د، آن هم اخط)ل! گزي)ده اي از مجم)وع

.(.297-6/294الفتاواي ) - آلباني مي گويد: منظ)ور اين اس)ت ك)ه آن را قلب)ا و اعتق)ادا حالل بدان)د و1

گرنه هر كس مرتكب گناهي مي شود با عمل خود آن را حالل مي داند؛ ل))ذا باي))د بين كس))ي ك))ه ب))ه حالل ب))ودن آن اعتق))اد ن))دارد و كس))ي آن را حالل مي داند، تفاوت قايل شد و فرد گناه كار سزاوار عذاب اس))ت، مگ))ر اين ك))ه الله او را ببخشد و ايمانش او را از عذاب نج))ات ده))د، ب))ر خالف خ))وارج و

29 شرح عقیده طحاویه تم))ام مس))ایل ش))رعي و توض))يحات نب))وي ك))ه ب))ه ص))حت از-62

.(1) ثابت شده، حق استصپيامبر ل))ذا(2)ايم))ان يكي اس))ت و مؤمن))ان در اص))ل ايم))ان برابرند-63

برتري و فضيلت در ميان مومنان با ترس و تق))وا و مخ))الفتبا هواي نفساني و پايبندي به مستحبات است.

معتزله و آناني كه معتقدند گناه كار هميشه در آتش جهنم مي ماند، هر چن))ددر نام گذاري گناه كار به كافر و منافق اختالف نظر دارند.

البته اخيرا گروهي جديدي بوجود آمده كه در تكفير جماعت مسلمانان اعم از رئيس و رؤسا و عموم مردم، از آنان پيروي كرده اند، بن))ده ب))ا تع))دادي از اين ها را در سوريه، مكه و... ديده ام. آنان شبهاتي همانن))د ش))بهات خ))وارج دارند، و مي گويند: هر كس فالن كند كافر مي شود، شارح در اين ج))ا از اين موارد بحثي كرده و سپس از قول اهل سنت نقل كرده ك))ه معتقدن))د ايم))ان قول و عمل است و اضافه و كم مي شود و گن))اه ه))ر گن))اهي باش))د، عملي است نه اعتقادي و به عقيده اه))ل س))نت كف))ر مانن))د ايم))ان داراي مرات))بي است و »كفردون كفر« هم هست و سپس مث))ال مهمي ذك))ر ك))رده ك))ه از

363 و در ص.فهم و درك گروه هاي جديد مورد اش))اره پنه))ان مان))ده است مي گويد: »در اين جا مسئله اي است كه بايد متوج))ه آن باش))يم و آن اين ك))ه حكم بغير ما انزل الله، بسي اوقات كفري اس))ت ك))ه ف))رد را از دين خ))ارج مي گرداند اما گاهي گن))اه و معص))يت اس))ت، كب))يره ي))ا ص))غيره و گ))اهي ب))ر اساس نظريه مذكور مجازي يا كفر صغيره است و بستگي ب))ه ح))ال ح))اكم دارد، زي))را اگ)ر ح)اكم در اج))راي آنچ))ه الل)ه ن))ازل ك))رده و غ))ير آن خ))ود را ص))احب اختي))ار بدان))د ي))ا علي رغم يقين داش))تن ب))ه حكم الل))ه آن را س))بك شمارد، در اين موارد مرتكب كفر اكبر ش))ده اس))ت )يع))ني : ك))افر و از دين خارج شده است( اگر معتق))د باش))د حكم ب))ه آنچ))ه الل))ه ن))ازل ك))رده واجب است و با آگاهي از اين واقعيت و ب))ا اع))تراف ب))ه آن، از اج))راي آنچ))ه الل))ه نازل كرده است، عدول كند، سزاوار عذاب و گناه كار است و مج))ازا ك))افر ناميده مي شود و يا كافر شده اما كفر او صغيره است و اگ))ر از حكم الل))ه بي خبر باشد و براي آگاهي از حكم الله و اج))راي آن تالش هم ك))رده باش))د ولي دچار اشتباه گردد، در اين صورت خطاكار، اما به خاطر اجته))ادش ي))ك

.پاداش خواهد گرفت و گناهش بخشيده خواهد شد. - آلباني مي گويد: »زيرا عقيده مرجئه كه مي گوين)د گن)اه م)وجب كم ش)دن2

ايمان نمي شود، منجر به تكذيب آن دس))ته از آي))ات و رواي))ات مي ش))ود ك))ه گناه كاران اين امت را به آتش جهنم وعيد مي دهد و در آن ه)ا تص)ريح ش)ده

.كه گناه كاران اين امت وارد دوزخ مي شوند - شيخ بن مانع مي گويد: »بايد دانست كه اه)ل س)نت و جم)اعت گ)واهي ب)ه1

بهشتي يا جهنمي بودن كساني كه از مسلمانان بميرد، راضي نمي دهند، بج))ز

شرح عقیده طحاویه30

و(1) هم)))ه مؤمن)))ان دوس)))تان خداون)))د رحم)))ان هس)))تند-64 بزرگوارترين شان كسي است كه بيشتر الله را اطاعت كند و

.(2)از دستورات قرآن پيروي نمايد ايم))ان آنس))ت ك))ه ب))ه الل))ه، فرش))تگان، كتاب ه))اي آس))ماني،-65

پيامبران الهي، روز قيامت و خير و شر و اين ك))ه ش))يريني و از جانب الله است ايمان داشته باشيم.(3)تلخي تقدير

خبر داده است اما براي نيكوكاران اميد خير دارن))دصكساني كه رسول الله و از سرانجام گناه كاران بيمناك هستند، ب))ا روش))ن ش))دن اين واقعيت باي))د بدانيم كه عقيده بس)ياري از م)ردم ك)ه هرگ))اه ع))الم، ام))ير ي))ا پادش)اهي كه وف))ات ك))رده را ي))اد مي كنن))د، در پي آن مي گوين))د: »مغف))ور«: ) گناه))انش بخش))يده ش))ده اس))ت!( و ي))ا مي گوين))د: »جنت مك))ان!« و زش))ت تر از اين مي گويند: به رفيق اعلي پيوست! بدون ترديد اين ها حرف هايي هس))تند ك))ه بدون علم آن ها را به الله نسبت مي دهند و قول بدون علم با هم))ان گفت))ار

﴿: مش))))ركان براب))))ر اس))))ت ك))))ه الل))))ه از زب))))ان آن ه))))ا مي گويد

﴾ :و». [33]األع))))راف اين كه چيزي را شريك الله قرار مي دهيد بدون دلي))ل و برهاني ك))ه از س))وي الله مبني بر حقانيت آن جز در دست نباشد و اين كه به دروغ از زبان الل))ه

.«چيزي را بگوييد كه نمي دانيد ولي درباره ي مشركين گواهي مي دهيم كه جهنمي هستند، زيرا الله تع))الي

﴿مي فرماي)))))))))))))د:

﴾ :بي گمان كسي كه به ».[72]المائدة الله شريك آورد، الله بهشت را بر او حرام مي گرداند و جايگاهش در جهنم

.«است و ستم كاران و ظالمان هيچ يار و ياوري ندارند - شارح مي گويد: طحاوي در اين عقيده، خوارج و معتزله را رد مي كند، ك)ه2

مي گويند: انسان مؤمن با گناه كبيره از ايمان خارج مي شود. آلب))اني مي گوي))د: امث))ال معتزل))ه و خ))وارج بس))يارند ك))ه ب))دون اس))تثنا هم))ه مسلمانان سرزمين هاي اسالمي را تكفير مي كنند و از وظايف بيروان خ))ود مي دانند كه از مسلمانان جدا شده و كال با آنان قطع رابطه، همان طور ك))ه پيش از اين ها خوارج، با مسلمانان چنين عمل كردي داشته اند، الله آن))ان را

.هدايت كند و غلو كنندگان كه سبب اين انحراف شده اند را مغفرت كند - آلباني مي گويد: اين عقيده حنفي ها و ماتريدي هاس)ت ك)ه مخ)الف عقي)ده3

س)))لف اس)))ت ام)))ا جمه)))ور ائمه اي چ)))ون مال)))ك، ش)))افعي، احم)))د و اوزاعيرحمهم الله و... است؛ زيرا آنان بر تعريف ايمان قيد، عمل ب))ه اعض))ا را افزوده اند، بايد دانست، آن طور ك))ه ش))ارح مي گوي))د اين اختالف ص))وري

31 شرح عقیده طحاویه م))ا ب))ه هم))ه آنچ))ه گفت))ه ش))د ايم))ان داريم و بين هيچ ي))ك از-66

پيامبران تفاوت قایل نيستيم و آنان را بر آن چه ك))ه آورده ان))دتصديق مي كنيم.

( ك))ه ب))ا عقي))ده(1)صمرتكب))ان گناه))ان كب))يره )از امت محمد-67 توحيد بميرند در آتش جاويد نخواهند ماند، هر چند از گناه))ان

و(2)كبيره توبه نكرده باشند و اين پس از مالقات ب)ا ش)ناخت ايمان به الله صورت خواهد گ))رفت آنگ))اه آن))ان تحت اراده و

نيست، دليل شارح اين است كه همه بر اين اتفاق نظر دارند كه انس)ان ب)ا ارتكاب گناه كبيره از ايمان خارج نمي شود و نيز سرانجام گناه كار به اراده و خواس)ت الل))ه بس)تگي دارد، اگ))ر بخواه))د ع)ذاب مي ده)د و اگ))ر بخواه))د مي بخشد، اين اتفاق نظر هر چند درست است ولي اگر حنفي ها با جمه))ور مسلمانان در انكار عمل از ايمان مخالف نبودن))د، قطع))ا ب))ا آن))ان در اين ك))ه))ه در ايمان زياد يا كم مي ش))ود، هم نظ))ر بودن))د. آن))ان علي رغم ك))ثرت ادل قرآن و سنت و آثار سلف در اين خصوص با جمهور مخالف هستند و شارح

( ذك))ر كرده ان))د؛ ولي حنفي ه))ا علي38-384 دسته اي از اين ادله را در )ص رغم اين همه ادله صريح بر اين باورشان اصرار دارند كه ايم))ان زي))اد و كم

نمي شود. -385 در تاويل آن تكليفي آشكارا و حتي باطل نموده اند ك))ه ش))ارح در )ص

( نمونه ه))ايي از اين ت))اويالت را ذك))ر ك))رده اس))ت و ح))تي از اب))ومعين384ــبعوننس))في نق))ل ك))رده ك))ه ص))حت ح))ديث ــغ و س ــان بص »االيم

. يعني ايمان هفتاد و چند شاخه دارد. را زير سوال برده و موردشعبه...« طعن قرار داده است!!!؟ اين در حالي است كه تمام ائمه حديث از جمل))ه امام بخاري و مسلم در دو كتاب صحيح شان اين حديث را نقل كرده اند!؟ و

( آن را تخ))ريج ك))رده ام و اين طعنه ي او1769بن))ده در »الص))حيحه« )ش/ چيزي نيست جز اين كه آشكارا مخالف عقيده ي شان است. چگون))ه درس)ت است كه اختالف مذكور صوري باش))د در ح))الي ك))ه آن))ان ب))ر اس))اس همين باورش)ان ب))راي كس))ي از خودش)ان، ه))ر چن))د فاس))ق و ف))اجر باش))د، ج))ايز

»من انشاالله مؤمنم«مي دانند كه بگويد: ، بلك))ه مي گوي))د: من حقيقت))امؤمنم(!!!؟؟.

﴿الل)))ه تع)))الي مي فرماي)))د:

﴾ :مؤمنان تنها كساني هستند ك))ه ه))ر وقت ن))ام الل))ه» [.4-2]األنفال

ها ي ش))ان هراس))ان مي گ))ردد و هنگامي ك))ه آي))ات او ب))ر آن))ان بوده شود، دل تالوت شود بر ايمان شان افزوده مي شود و بر پروردگارشان توكل مي كنند و آنان كساني هستند كه نم))از را اقام))ه مي كنن))د و از آنچ))ه ب))ه آن))ان روزي

.«داده ايم انفاق مي كنند

شرح عقیده طحاویه32

فرمان الله هستند، اگر بخواهند آنان را مي بخشد و به فض))ل﴿خود از آنان در مي گذرد. الل))ه تع))الي در ق))رآن مي فرماي))د:

﴾ :اللهم. [48]النساء«

يا ولي االسالم واهله ثبتنا علي االسالم حتي نلقاك

.[122]النس))اء: ﴾ ﴿و مي فرماي))د: .«و چه كسي در سخن از الله راست گوتر است»

بنابر همين استدالل در تعصب ش))ان تندروي كردن))د و مي گوين))د ه))ر كس در ايمان خود استثنا كند به يقين ك))افر ش))ده اس))ت! و ب))ر اس))اس همين ب))اور معتقدند كه بر فرد حنفي جايز نيست ك))ه ب))ا زن ش)افعي ازدواج كن))د ح))تي برخي با تسامح گمان كرده اند كه مرد حنفي مي تواند با زن شافعي ازدواج كند وگفتند آنان را به منزله اهل كتاب ق))رار مي دهيم. ولي ب))ر عكس ج))ايز

نيست. آري، من يكي از علماي حنفي ها را مي شناسم كه يكي از علم))اي ش))افعي دخ))ترش را خواس))تگاري ك))رد ام))ا او نپ))ذيرفت و گفت:... اگ))ر ت))و ش)افعي نبودي...!!؟؟؟ آيا پس از اين باز هم شكي باقي مي ماند كه اختالف حقيقي

است؟. »االيمان«هر كس مي خواهد در اين مسئله بيشتر تحقيق كن))د ب))ه كت))اب

شيخ االسالم مراجعه كند؛ زي)را اين كت))اب به)ترين كت)ابي اس)ت ك)ه در اين.موضوع تاليف شده است

ب)ه ص)حت ث)ابتصپي)امبراز - آلباني مي گويد: منظور اين است كه هر چه 1 ش))ده ب))دون هيچ گون))ه ف))رقي بين ح))ديث اح))اد و مت))واتر، ح))ق اس))ت، اين حقيقتي است كه ترديدي در آن نيست، لذا فرق قاي))ل ش))دن مي))ان ح))ديث احاد و خبر متواتر بدعت و فلسفه اي وارداتي در اسالم است و بس ك))ه ب))ا عقيده سلف صالح و ائمه و مجتهدين مخالف است، بنده اين موضوع را در

»وجوب االخذ بحديث االحاد في العقيدة والرد عليرساله اي بنام .. تحقيق كرده ام و چاپ و منتشر شده استشبه المخالفين«

- آلباني مي گويد: اين باور بر اساس تعريفي است كه از ايمان گذش)ت ك)ه2 تنه))ا ايم))ان تص))ديق اس))ت و بس، ب))ا توض))يحاتي كه ذك))ر ش))د، اين حقيقت روشن شد كه ايمان در اصل متفاوت اس))ت و ايم))ان ف))رد نيكوك))ار همانن))د

.ايمان فاجر و فاسق نيست﴿: - دوس)))تان الل)))ه كس)))اني هس)))تند ك)))ه در اين آي)))ه توص)))يف ش)))ده اند1

﴾ :آگاه باش! ك))ه قطع))ا دوس))تان و اولي))ا». [63-62]یونس

33 شرح عقیده طحاویه پروردگ))ارا! اي ولي)دوس))ت و ك))ار س))از( اس))الم و»«. (1)به

مسلمانان، ما را بر اسالم ثابت قدم بدار ت))ا ت))و را ب))ا اس))الم.«مالقات كنيم

ما معتقديم نماز خواندن پشت س))ر نيكوك))اران و گن))ه ك))ار و-68 فاسق، از اهل قبله جايز است، جايز اس))ت ب))ر نيكوك))اران و

.(2)فاسق نماز جنازه بخوانيم يا جهنمي بودن كسي از مس))لمانان اعم از(3)حكم به بهشتي-69

نيكوكار و فاسق را نمي ك))نيم و گ))واهي ب))ر ك))افر، مش))رك و.«الله ترس و اندوهي ندارند.آناني كه ايمان آورده اند و تقوا پيشه كرده اند

دوست الله بودن اين نيست كه فردي ادعاي كرامت كن))د و كاره))ايي انج))ام دهد كه »خارق العاده«: )خارج از توان بشر( باشد آن ط)ور ك))ه بس))ياري از مردم گمان مي كنن))د. اين ن))ه تنه))ا ك))رامت و دوس))تي الل))ه نيس))ت بلك))ه از

.اهانت هايي است كه زيبايي اسالم را لكه دار و آلوده كرده است - آلب))اني مي گوي))د: »اين اش))اره اي زيباس))ت، ب))ر رد متعص))بان م))ذهبي گرا2

آناني كه پيروي از مذهب شان را بر اتباع از كتاب و سنت، ت))رجيح مي دهن))د؛ هيچ ت))وافقي بين م))ذاهب و پ))يروي از ق))رآن وج))وددر ح))الي اس))ت كهاين

ن))دارد، زي))را م))ذاهب مختل))ف زي))اد هس))تند، ح))ال آن ك))ه در ق))رآن اختالفي ﴿نيس))ت و الل))ه تع))الي مي فرماي))د:

﴾ :اگ))ر». [82]النس))اء .«]ق)))رآن[ از ج)))انب غيرالل)))ه مي ب)))ود، در آن اختالف ف)))راواني مي يافتيد

بنابراين هر چه مسلمان از قرآن بيشتر پيروي كنند در نزد الله بزرگوارتر و محترم تر است و هر چه بيشتر به تقليد روي آورند از بزرگواري در نزد الله فاصله مي گيرند. امام طحاوي با اشاره به همين حقيقت مي گويد: »كس))ي

.جز فرد متعصب يا احمق تقليد نمي كند!؟« ك))ه در دع)اي»اس)تفتاح« ب))هص- بايد دانست كه اين جمله ب))ا ق)ول پي))امبر3

ر ليس إليك«.روايت مسلم مي فرمايد: »والخير كله فى يديك والش «3750. »ترم))ذي/«تمام خيرها بدست توست و شر در ج))انب ت))و نيست»

منافي نيست، چرا كه معناي اين حديث مي شود: توي پروردگار ش))ر محض را نمي آفريني، بلكه هر چه اعم از خير و شر مي آفرين))د و چ))ون ب))ا حكمت است، خير محسوب مي شود با اين حال باز هم ممكن است بس))ي اوق))ات يك چيز براي برخي مردم شر باشد، اين جزئي و نسبي اس)ت، ام))ا از ش)ر كلي و مطلق الله منزه است كه در شرح توض))يح داده ش))ده اس))ت، ب))راي

»شفاء العليل«تفصيل بيشتر به شرح رجوع شود و نيز ميتوان به كت)))اب نوشته ابن قيم رجوع نمود و از همين حقيقت فهمي))ده مي ش))ود ك))ه قض))يه ش))ر خ))القي غ))ير از الل))ه دارد( دروغ محض اس))ت، متأس))فانه اين دروغ در

ص18 س))ال 5مقاله اي به قلم متعصبي كينه توز در مجله الحضار ش))ماره ).( منتشر شده است52-50

كلمات بين پرانتز در نسخه هاي خطي سه گانه وجود ندارد و در چاپ)خ(-) 1 هم نيست لذا حذف اين جمله ص))حيح تر اس))ت، زي))را ب))ا وج))ود اين كلم))ات

شرح عقیده طحاویه34

من))افق ب))ودن آن))ان ت))ا دلي))ل آش))كار ب))ر اين م))وارد نباش))د،نمي دهيم و باطن شان را به الله تعالي واگذار مي كنيم.

ما معتقديم شمشير كشيدن عليه كس)ي از مس)لمانان مگ))ر-70با دليل از كتاب و سنت جايز نيست.

ما معتق))ديم ش))ورش علي))ه پيش))وايان و متولي))ان ام))ور ج))ايز-71 كنن))د و برعليه ش))ان دع))ا نمي ك))نيم و(1)نيست ه))ر چن))د ظلم

دس))ت از اطاعت ش))ان ب))ر نمي داريم و معتق))ديم ت))ا ب))ه گن))اه

نيس))ت و صمعناي جمله مي شود: مرتكبان گناهان كبيره كه از امت محمد پيش از نس))خ آن ش))ريعت ها مي زيس))تند، ش))امل نمي ش))ود و اين خ))الي از

»يخرج من النار من كــان فىمي فرماي))د: صايراد نيست زيرا پي))امبرة من إيمـان«. )ه))ر كس ذره اي ايم))ان در دل داش))تهقلبـه مثقـال ذر

« مش))اهده مي ش))ود ك))ه2130باشد از آتش بيرون خواهد شد(. »ترم))ذي/ در اين حديث امت خود را خاص نكرده اس)ت، بلك)ه مطلق)ا هم)هصپيامبر

اهل ايمان را ذكر كرده است. بايد دانس))ت ك))ه در تعري))ف گناه))ان كب))يره اختالف اس))ت و به))ترين آن اين است كه هر گناهي كه بر فاعل آن حد جاري مي شود ي))ا ب))ه آن وع))ده آتش داده مي شود يا لعنت شده و يا تهديد به غضب و خش))م الهي ش))ده اس))ت،

و مجم))وع الفت))اوا ابن تيمي))ه )»شرح ابي العــز«گناه كبيره است. ر.ك. 11/650).

- اين افزوده از نسخه خطي) الف، ب، غ ( است، اين افزوده اي مهم است2 كه در برخي نسخه ها به ثبت نرسيده است، از جمل))ه نس))خه ش))ارح ك))ه در آن تنها كلمه عارفين آمده اگر ب))ه ج))اي ع))ارفين مؤم))نين مي گفت: به))تر و شايسته تر بود؛ زيرا هر كس الله را بشناسد ولي به او ايمان ني))اورد، ك))افر است و اين كه جهم بن صفوان و پيروانش در تعريف ايمان تنها به مع))رفت

.الله بسنده كرده اند، نظريه اي باطل و مردود است »الصحيحه« ث))ابت اس))ت و در ص- اين دعا ب))ه ص))ورت مرف))وع از پي))امبر1

( آن را تخريج و تحقيق ك))رده ام و در تخ))ريج ش))رح هم اين1823تحت )ش ( ذك)ر ش)ده، ك)ه اش)تباه1833را گفته ام و اما در آن جا اش)تباها ش)ماره )

.چاپي است لذا بايد تصحيح شود - آلباني مي گويد: دليل اين عقيده، عمل صحابه است، مي توان توض))يح اين2

دليل را در شرح مطالعه نمود، زيرا در آن ادله به اندازه ي كافي ذكر ش))ده در خص))وص ائم))ه و پيش))وايان سياس))يصاس))ت و عالوه ب))ر آن پي))امبر

ابوا فلكم، وإنمس)))لمانان ، مي فرماي)))د: لون لكم، فــإن أصــ »يصــ پيشوايان براي شما امامت مي دهن))د اگ))ر ب))ر» .أخطئوا فلكم وعليهم«

ثواب باشد به نفع شما و آنان است و اگر بر خطا باشد به نف))ع ش))ما و ب))ه، احمد و ابويعلي.694. بخاري/«ضرر آنان است

35 شرح عقیده طحاویه (1)دستور ندهند اطاعت ش))ان همانن))د: اط))اعت از الل))ه واجب

است و دعا مي كنيم الله آنان را اصالح كند و عافيت دهد. (3) پ))يروي و از تك))روي، اختالف و تفرقه(2 )از سنت و جماعت-72

اجتناب مي كنيم. ]حاكم))ان و اف))راد[ع))ادل و ام))انت دار را دوس))ت داريم و از-73

ظالمان و خيانت پيشگان متنفريم. در ص))ورتي كه علم چ))يزي ب))ر م))ا مش))به ش))ود مي گ))وييم:-74

و آن را به الله واگذار مي كنيم.»الله اعلم!« در خصوص خواندن نماز جنازه بر نيكو كار و فاجر، دليل ديگري وجود دارد

مطالعه نمود. 79 ص»احكام الجنائز«كه مي توان در پشت سر هر نيكو كار» »صلوا خلف كل بر وفاجر«.اما اسناد حديث:

. ضعيف است، لذا در شرح به آن اشاره ك))ردم و در«و فاسق نماز بخوانيد ( توض))يح520 و االرواء )ش/1788( و ابوداود ش/97»ضعيف ابوداود )ش/

داده ام، البته هيچ دليلي بر عدم صحت نماز پشت سر فاسق وجود ندارد.ــاركم...«.حديث: تكم خي پيش))وايان را از برگزي))دگان تان» »اجعلوا أئم

«1903. »دارقطني ش/«انتخاب كنيد (1822 اس))ت. اين ح))ديث را در الض))عيفه )»ضعيف جــدا«از نظر س))ند

تحقيق كرده ام. ح))تي اگ))ر ص))حت آن ث))ابت ش)ود، دليلي در آن نيس))ت ج))ز اين كه واجب است پيش))وايان از بهترين ه))ا باش))ند، اين ي))ك چ))يز اس))ت ام))ا بطالن نماز پشت سر فاسق چيزي ديگر است، ب))ويژه زماني ك))ه پيش))وايان

از طرف حكومت تعيين شده باشند. ...هيچ فاس))قي» .»... وال يؤم فاجر مؤمنا...«آري، اگر صحت حديث:

« ث))ابت ش))ود،1134. »ابن ماج))ه ش/«ح))ق ن))دارد مؤم))ني را ام))امت دهد آش))كارا ب))ر بطالن ام))امت فاس))ق داللت دارد، ولي اس))ناد اين ح))ديث هم

از كتاب »االرواء«، زي))را»الجمعه«صحيح نيست، رجوع شود به اول باب .در آن جا تحقيق كرده ام

، آن)انص- آلباني مي گويد: بجز آن ده نفر و عبدالله بن سالم و... كه پيامبر3 ب))ه بهش))تي صرا بشارت بهشت داده است. م))ا ب))ر اس)اس گ))واهي پي))امبر

( اين عقي))ده را ب))ه95بودن شان گواهي مي دهيم و امام طحاوي در م))اده )صراحت بيان كرده است.

از گمراهي و ناداني برخي نويسندگان امروزي است كه عبدالل))ه بن س))الم را به دليل اين كه در اصل يهودي ب))وده، م))ورد طعن ق))رار داده ان))د، اين در

به بهشتي ب))ودنش در ص))حيح بخ))اري گ))واهي دادهصحالي است كه پيامبراست.

اي ك)اش! مي دانس)تند، ف))رقي بين يه)ودي و بت پرس)تي كه مس)لمان ش)ود نيست اما آنچه برخي نوشته اند چيزي جز تعصب قومي و ج))اهليت نيس))ت،

، در ص))حيحين مي فرماي))د:صآري يك ف))رق وج))ود دارد و آن اين ك))ه پي))امبر س))ه نف))ر هس))تند ك))ه ب))ه آن ه))ا دو ب))ار» »ثالث لهم اجرهم مرتين...«

از جمله آن سه نفر فردي از اهل كتاب اس))ت ك))ه«پاداش داده مي شود...

شرح عقیده طحاویه36

ما معتقديم مسح بر موزه ها در سفر و حضر آن طور ك))ه در-75.(1)احاديث آمده، جايز است

فرض))يت حج و جه))اد ب))ا اولي االم))ر]نيك))و ك))ار و فاس))ق[-76 ثابت است و هيچ چ))يز اين دو را(2)مسلمان تا برپايي قيامت

باطل و قطع نمي كند.

خود ايمان آورده و پيامبر اسالم را درك كرده و از او پ))يروي وصبه پيامبر ب))ا بت پرس))تي كهاو را تصديق كرده است. فقط ف))رق عبدالل))ه بن س)الم

ايم))ان آورده همين اس))ت ك))ه ب))ه او دوب))ار پ))اداش داده مي ش))ود و ب))ه بت.پرست يك بار پاداش داده مي شود

- به اين دليل اطاعت از متوليان ام))ور مس)لمانان ه)ر چن))د ظلم كنن))د الزم1 اس))ت ك))ه ش))ورش ب))ر علي))ه آن))ان مفاس))دي در پي دارد ك))ه ب))ه م))راتب از

لم شان بيشتر اس)ت و ح)تي ص)بر ب))ر ظلم آن)ان م)وجب بخش)يده ش)دنظ گناهان مي گردد؛ زيرا الله آنان را بر ما مسلط نك)رده. مگ))ر ب)دليل اعم))ال فاسد ما، چرا كه پاداش از جنس عمل است، پس برماست كه تالش ك))نيم

تا با استغفار و تربيت و اصالح نفس اعمال مان را اصالح كنيم. ﴿الل)))ه تع)))الي مي فرماي)))د:

﴾ :اين گون))ه». [129]األنعام ب))رخي از ظالم))ان را ب))ه س))بب اعم))الي ك))ه انج))ام مي دهن))د، مس))لط

.«مي گردانيم آلب)))اني مي گوي)))د: اين توض)))يحي اس)))ت ب)))راي نج)))ات از ظلم حاكم)))ان، حاكماني كه از نسل خود ما هس))تند و ب))ه زب))ان م))ا ح))رف مي زنن))د ام))ا راه نج))ات اين اس))ت ك))ه مس))لمانان ب))ه پيش))گاه پروردگارش))ان توب))ه كنن))د و عقيده شان را تص))حيح نماين))د و خ))ود و خانواد ه يش))ان را ب))ر اس))الم ص))حيح

﴿تربيت كنند، تا مصداق اين آيه قرار گيرند كه الله مي فرماي))د: ﴾

خداوند وضعيت هيچ قومي را دگرگون نمي كند ت))ا خودش))ان». [11]الرعد: .«اقدام به اين كار بكنند

يكي از دع))وت گران معاص))ر ب))ا اش)اره ب))ه همين موض))وع مي گوي))د:»دولت اسالمي را در دل هاي تان برپا كنيد، تا بر سرزمين تان حكومت اسالمي برپ))ا شود«. و راه نجات آن طور كه برخي گمان كرده اند كه ب))ا انقالب مس))لحانه يا انقالب هاي نظامي، نيس))ت ب))ا اين ك))ه اين ه))ا از نوآوري ه))اي عص))ر جدي))د است، با نصوص شرعي كه دستور مي دهد تغييرات قلبي باشد ن))يز مخ))الف است، ناگزير باي))د ق))انون اص))الح نم))ود ت))ا س))اختن اف))راد را ب))ر اس))اس آن

﴿ش)))))))روع ك)))))))نيم: ﴾ :بط))ور مس))لم الل))ه ياري مي ده))د». [40]الحج

37 شرح عقیده طحاویه نويس))ندگان» »كــرام الكــاتبين«م))ا ب))ه وج))ود فرش))تگان -77

ايمان داريم و معتقديم آنان را الله براي حف))اظت«.بزرگواراز ما مأمور كرده است.

كه مأمور گرفتن ارواح جهاني))ان اس))ت،(1)ما به فرشته مرگ-78ايمان داريم.

ما معتقديم عذاب قبر براي كساني كه سزوار آن هستند ثابت-79 ( ازص از )رب، دين و پي))امبر(3) و سوال منكر و نك))ير(2)است

نق))لو ص))حابه صهر فرد آن طور ك))ه در رواي))ات از پي))امبرشده، حق است.

.«كسي را كه او را ياري دهد، قطعا الله توانا و با عزت است آلباني مي گويد: بديهي است كه دين از ويژگي هاي مسلمان اس))ت، زي))را-)) 1

﴿الل)))ه تع)))الي مي فرماي)))د: ﴾ :از الل))ه و پي))امبر و از ولي». [59]النس))اء

.«امرتان اطاعت كنيد بايد دانست كه از كف))ار اس))تعمارگر نباي))د اط))اعت ك))رد بلك))ه واجب اس))ت آمادگي كامل مادي و معنوي بگيريم تا آنان را از س))رزمين هاي اس))المي مان

بيرون كنيم و جهان اسالم را از پليدي شان پاك سازي كنيم. در آي))ه ب))ه »فيكم«: )در مي))ان ش))ما(«از ش))ما»: »منكم«و تاوي))ل كلم))ه

بدعتي است كه با دسيسه ي انگليس، قادياني ه))ا از خودش))ان س))اخته اند ت))ا مسلمانان را گمراه كنند و بر اطاعت استعمارگران كافر وادار نمايند. الل))ه

.تعالي همه سرزمين هاي اسالمي را از وجودشان پاك كند مي گوين))د وص- س))نت، ب))ه راه روش گفت))اري، رفت))اري، تأيي))دي پي))امبر2

و پيروان ب))ه نيكوي ش))ان ت))اجماعت، به جماعت مسلمانان اعم از صحابه روز قيامت گفت))ه مي ش))ود ك))ه پ))يروي از آن))ان ه))دايت و مخ))الفت ب))ا آن))ان

.گمراهي است - آلباني مي گويد: منظور اين اس))ت ك))ه از س))نت منح))رف نمي ش))ويم و ب))ا3

جماعت س))لف مخ))الفت نمي ك))نيم، تك))روي اين نيس))ت ك))ه ف))رد مس))لمان نظريه اي را بدليلي كه ب))ه نظ))رش ق))وي تر رس)يده ت))رجيح ده))د ه))ر چن)د ب))ا جمه))ور مخ))الف باش)د، چ)را ك)ه در ق)رآن و س)نت دليلي نيس)ت ك)ه تم)ام

ديدگاه هاي جمهور در صورتي عدم دليل از مخالف شان صحيح تر باشد. آري، اگر مسلمانان در مسئله اي اجماع كردند و هيچ اختالف ش))ناخته ش))ده اي ميان شان نبود، در اين صورت واجب اس))ت از آن))ان پيروي ك))نيم. زي))را الل))ه

﴿تع)))))الي مي فرماي)))))د:

﴾ :و ه))ركس پس از آن ك))ه». [115]النس))اء

هدايت براي او روش))ن ش))د، ب))ا رس)ول الل)ه مخ))الفت ورزد و ج))ز از راه و رسم مؤمنان پيروي كند او را به آنچه رو كرده واگذاريم و او را ب))ه جهنم در

.«آوريم و ]جهنم[ بد جايگاهي است

شرح عقیده طحاویه38

از باغ ه))اي بهش))ت ي))ا چ))اله اي از چاله ه))اي دوزخ(1)قبر باغي-80است.

ما ايمان داريم كه پس از مرگ بر انگيخته خ))واهيم ش))د و در-81 روز قي))امت ج))زاي اعم))ال را خ))واهيم دي))د و اعم))ال م))ا در پيش))گاه الهي عرض))ه خواه))د ش))د و از م))ا حس))اب گرفت))ه مي شود و نامه اعمال مان را خواهيم خواند و در برابر اعمال نيكو، پ))اداش داده مي ش))ويم و در مقاب))ل اعم))ال ناشايس))ت

در صورت اختالف واجب اس))ت ب))ه كت))اب و س))نت رج))وع ك))نيم و ه))ر كس برايش ظاهر شد از آن پيروي كند و هر كس از رجوع به كتاب و سنت ح))ق برايش روشن نشد از قلبش استفتا كن))د خ))واه مواف))ق ي))ا مخ))الف جمه))ور

باشد. من معتقدم كسي نمي تواند در هر مسئله اي تا حق برايش روشن نش))ود از جمهور پيروي كند، بلكه گاهي مي تواند از جمهور پيروي كند و گ)اهي هم ب))ا

صجمهور بر حسب اعتماد قل)بي و ش)رح ص)درش مخ))الفت نماي))د. پي))امبرــون«.مي فرمايد: از قلبت اس))تفتا» »استفت قلبك وإن أفتاك المفت

« و مس))ند احم))د/2588. »دارمي/«كن ه))ر چن))د فت))وا دهن))دگان فت))وا دهند18215.

- آلباني مي گويد: طحاوي به پيروي از ديگر مؤلفان در سنت، تنها مسح ب))ر1موزه ها را ذكر كرده، به دو دليل:

ثابت است.ص- مسح به موزه ها به صورت متواتر از پيامبر1 - روافض مخالف اين سنت هستند، اما دليل متواتر بودن مسح ب))ر م))وزه2

حجتي قوي عليه آنان است. البته تنه))ا ذك))ر مس))ح ب))ر موزه ه))اصاز پيامبرمنافاتي با ثبوت مسح بر جوراب ها و كفش ها ندارد.

مبحث مسح بر جوراب ها را مي تواني))د در كت))اب »المس))ح علي الج))وربين« نوشته جمال ال))دين قاس))مي، مطالع))ه نمايي))د. اين كت))اب ب))ا تحقي))ق و زي))ر

.نويسي آلباني و احمد شاكر توسط المكتب االسالمي چاپ شده است - بايد دانست كه جهاد ب))ر دو ن))وع اس))ت: اول: ف))رض عين و جهادي ك))ه در2

برابر دشمنان مهاجم به برخي سرزمين هاي اسالمي، و ممانعت از تص))رف س))رزمين هاي اس))المي اس))ت، مث))ل ام))روزه فلس))طين ك))ه تحت اش))غال يهودي ه))ا، ع))راق، افغانس))تان، چچن و... ك))ه تحت اس))عمار اس))تعمارگران هستند. آري، همه مسلمانان بدليل ترك جه))اد گناه ك))ار هس))تند، تازماني ك))ه

آنان را با جهاد از سرزمين هاي اسالمي بيرون رانند. دوم: فرض كفايه، اين نوع جهاد به هدف رساندن دعوت اسالمي ب))ه ديگ))ر سرزمين ها مقرر شده است تا اسالم در آن من))اطق ح))اكم ش))ود، ه))ر گ))اه اين جهاد را عده اي انجام دهند فرضيت آن از ديگ)ران س)اقط مي ش)ود، در اين جهاد اگر كفار پس از ابالغ، دع))وت مس))لمانان را پذيرفتن))د و مس))لمان شدند كه نيازي به جنگ نيست اما اگر مانع دعوت شدند ب))ا آن))ان مي جنگيم

39 شرح عقیده طحاویه عذاب خواهيم شد و معتقديم پ))ل ص))راط، ت))رازوي اعم))ال و

ميزان حق است. ن))ابود(1)بهش))ت و دوزخ ه))ر دو مخلوق))اتي هس))تند ك))ه هرگز-82

نمي ش))))وند و الل))))ه بهش))))ت و دوزخ را پيش از آف))))رينش مخلوق))ات آفري))ده اس))ت ل))ذا ه))ر كس را بخواه))د ب))ه لط))ف خويش وارد بهشت مي كند و هر كس را بخواه))د ب))ه ع))دالت خود وارد جهنم مي كند اما هر كس هم))ان ك))اري مي كن))د ك))ه

تا فرمان الله حاكم شود، فقط اين جهاد ت))ا قي))امت ادام))ه دارد. متأس))فانه برخي نويسندگان امروزي اين جهاد را انكار مي كنند و اين علتي جز ض))عف و ناتواني مسلمانان از قيام ب))راي جهادي ك))ه ف))رض عين اس))ت ن))دارد، چ))ه

ــة آن ج))ا ك))ه مي فرماي))د: صراس))ت گفت: پي))امبر ــايعتم بالعين »إذا تبلط الله رع وتـركتم الجهـاد سـ وأخذتم أذناب البقر ورضيتم بـالز

ال ينزعــه حتى ترجعــوا إلى دينكم «. آن گ))اه ك))ه ش))ما» عليكم ذال مسلمانان معامله عينه ]اين معامله به اين صورت است ك))ه ف)ردي ك))االيي

ميلي))ون توم))ان مي خ))رد و ب))دليل4را از ف))ردي ديگ))ر ب))ه ط))ور نس))يه مثال ميليون تومان به همان فرد مي فروشد[ كردي))د3مقروض بودن آن را نقدا

و دم گاو را گرفتيد]كنايه از توجه مفرط به كشاورزي است[ به كش))اورزي خرسند و خوش))نود ش))ديد و جه))اد در راه الل))ه را ت))رك كردي))د، الل))ه ذلت و پس))تي را ب))ر ش))ما چ))يره مي گردان))د و آن را از ش))ما دور نخواه))د ك))رد ت))ا

.« و جه))اد در راه الل))ه[ برگرديدصوقتي كه به دين تان]پيروي از رسول الله.«11 ر.ك. الصحيحه» ش/3464ابوداود ش/

آلباني مي گويد : نام اين فرشته در قرآن ملك الموت است لذا نام گذاري-) 1 اين فرشته به عزرائيل آن طور كه در ميان عامه ي مردم ش))ايع اس))ت، هيچ

.اصلي ندارد و از اسرائيليات است - آلباني مي گويد: كفار و فاسقان مسلمان سزاوار عذاب ق))بر هس))تند، اين2

عذاب براي اين دو گروه به دليل نصوص قرآن و رواي))ات زيادي ك))ه ب))ه ح))د تواتر مي رسند و شارح در شرح ذك))ر ك))رده، قطعي و اعتق))اد ب))ه آن واجب است. اما كنجكاو شدن در كيفيت آن ج))ايز نيس))ت؛ چ))را ك))ه عق))ل از درك كيفيت آن ناتوان است، و در شريعت چيزي كه از ديدگاه عقل محال باش))د نيست ولي مسايل شرعي وج))ود دارد ك))ه عق))ل از درك آن ح))يران اس))ت.

رابنابراين واجب است تسليم آيات و روايات باشيم، برخي از اين روايت ها ( كه863-877مي توان در »شرح السنه« ابن ابي عاصم تحت شماره هاي )

.به تحقيق تخريج بنده است مطالعه نماييد - آلباني مي گويد: اين نيز همان طور كه پيش تر ياد آور شدم متواتر اس))ت،3

به جز دو فرشته به نام هاي منكر و نكير، در خصوص نام اين دو فرشته ب))ه »الصــحيحه«منكر و نكير، در حديثي با اسناد ]حسن[ ثابت اس))ت ك))ه در

.(1391آن را تخريج كرده ام )

شرح عقیده طحاویه40

نوش))ته ش))ده اس))ت و ب))ه ط))رف هم))ان در ح))ركت(1)برايشاست كه آفريده شده است.

خير و شر از طرف الله براي بندگان مقدر شده است.-83 جايز نيست مخلوق را به استطاعت و توانايي بر افع))الي ك))ه-84

انجام آن ها واجب است، توصيف نمود و توفيق با انج))ام ك))ار همراه است، استطاعت و قدرت از نظر سالمتي، توان))ايي و نيروي انجام كار و سالم بودن وسايل بايد قبل از انجام فعل باشد و خطاب الهي مربوط به فردي مي شود كه موارد فوق

( از ابوسعيد به ص))ورت2/75- اين قسمتي از حديثي است كه در ترمذي )1 مرف))وع ب))ا س))ند ض))عيف روايت ك))رده اس))ت، قس))مت اول اين را اب))ويعلي تخريج كرده و فردي بنام »دراج« در سند آن است و دراج روايات مناكيري

.(3/55 )»المجمع«دارد. ر.ك. - بايد دانست كه آتش آخرت دو آتش است، آتشي كه فنا و ن))ابود مي ش))ود1

و ديگري مي ماند و فنا نمي شود. اما آتش فنا ش))دني، آتش عص))يان گران و گناه كاران مسلمان است. آتشي كه فنا نمي شود، آتش ك))افران و مش))ركان است، اين خالصه بحثي است كه در آن تردي))دي نيس))ت و ادل))ه مختل))ف ب))ا اين دي))دگاه س)ازگار اس)ت و نباي)د ب))ه آنچ))ه ش)ارح در اين ج))ا و ابن قيم در

كه منافي اين نوشته، بسنده كنيم،»حادي االرواح« و »شفاء العليل« زي))را آن ه))ا در جاهايي ك))ه اش)اره ش)د بص)ورت بني))ادي بحث نكرده ان))د و از طرفي دليل صريح و صحيحي مب))ني ب)ر فن)اي آتش ك)افران وج)ود ن)دارد و

﴿الل))ه تع))الي در خص))وص بهش))تي يان مي فرماي))د: ﴾ :هيچ». [48]الحج)))))))ر

خستگي و ناراحتي به آن ها ]بهشتي يان[ نمي رسد و آن))ان از بهش))ت هرگ))ز.«بيرون نمي شوند

﴿ و همانند اين در م))ورد ك))افران مي گوي))د: ﴾ :ك))افران هرگ))ز از جهنم ب))يرون ش))ونده». [167 ] البق))رة

.«نيستند و آنچه از عمر و... كه مخالف اين نظريه است، روايت كرده اند، از نظر سند صحيح نيست. لذا بنده در تعليقي بر شرح، اين موض))وع را توض))يح داده ام،

. جلد دوم توضيح داده ام»الضعيفه«سپس اين را در » فرغ مي فرمايد: ص- در اينجا طحاوي به حديثي اشاره مي كند كه پيامبر1

جعه ــره ومضــ ــد من خمس من أجلــه ورزقــه وأث الله إلى كــل عب الل))ه پنج چ))يز را ب))راي ه))ر بن))ده نوش))ته اس))ت ك))ه» وشقى أم سعيد«.

عبارتن))د از: اجلش، رزق، مهلت، جايي ك))ه مي م))يرد و دفن مي ش))ود و ني))ك ( و113. اين ح))ديث ص))حيح اس))ت ك))ه در مش))كاة )«بخت و بدبخت ب))ودن

( تخ))ريج ش))ده اس))ت و در رواي))ات در معن))اي اين303-309 )»الســنه«. مترجم(22355 و22354حديث بسيار معروف است. )مسند ش/

41 شرح عقیده طحاویه ﴿ (1) رد دارا باشد. الله تع))الي مي فرماي))د:

﴾ :خداون))))د هيچ».[286]البق))))رة .«نفسي را مكلف نمي كند مگر به اندازه توان آن

خالق افعال و انسان ها الله است و انس))ان ها كاس))ب افع))ال-85هستند.

الله كسي را بجز به ميزان توانش مكلف نكرده و انسان به-86 ش))ده اس))ت و تفس))ير(2 )همان اندازه طاقت دارد ك))ه مكلف

هيچ ن)))يروي تغي)))ير دهن)))ده و» »الحول والقوة االباللـــه« . اين است كه ما معتقديم هيچ تغي))ير«قدرتي جز الله نيست

- آلباني مي گويد: اولي نظريه اشاعره است و دومي نظريه معتزل))ه و ص))حيح1 اينست كه هر دو نظريه را با هم همان طور كه طحاوي بصورت تفص))يلي ذك))ر كرده بپ)ذيريم. چ)ون ش)يخ االس)الم ابن تيمي))ه اين بحث را بص)ورت ش)فاف و روشن توضيح داده است لذا نقل كامل آن در اينج))ا ب))ه دلي))ل اهميت موض))وع

( مي نويس))د:376-8/371بج))ا و شايس))ته اس))ت. ايش))ان در مجم))وع الفت))اوا ) »مردم اعم از اهل سنت و غيره دو ديدگاه متفاوت در خص))وص »اس))تطاعت

بنده« دارند، كه آيا استطاعت با فعل شده يا قبل از آن؟. در اين موضوع دو ديدگاه متفاوت وجود دارد، گروهي معتقدند استطاعت تنه))ا با فعل است و بس، اين نظريه اشعري هايي كه قدر را ثابت مي دانند و كساني از اصحاب ما و... كه موافق آن ها هستند. گروهي معتقدند استطاعت قب))ل از فع))ل اس))ت؛ اين عقي))ده ي بيش))تر نفي كنن))دگان ق))در اعم از معتزل))ه و ش))يعه،

اوست. گروه اول، معتقدند استطاعت فقط براي انجام ي))ك فع))ل ص))الحيت دارد و

بس و استطاعت با همان فعل همراه است و از آن جدا نيست. گروه ديگري مي گويند: استطاعت براي انجام دو چيز متضاد ص))الحيت دارد ل))ذا هرگ))ز ب))ا فع))ل هم))راه نيس))ت، ق))دري ها در اين موض))وع از هم))ه منحرف ترند، زيرا آن ها معتقدند تحت هيچ شرايطي قدرت ب))ا فع))ل هم))راه نيست، چرا كه مؤثر ن))اگزير باي))د ب))ا اث))ر باش))د پس هيچ گ))اه ب))ا آن هم))راه نيست و معتقدند قدرت، اراده و امر در اين موضوع برابر اس))ت، عقي))ده ي ص))حيحي ك))ه ق))رآن و س))نت آن را تاي))د مي كن))د اين اس))ت ك))ه ب))ا آن فع))ل استطاعتي همراه است كه به غير آن صالحيت ندارد. در نتيج))ه اس))تطاعت بر دو نوع است؛ اس)تطاعت مق))دم ب))ر فع))ل و داراي ص))الحيت ب))ر دو چ))يز متضاد است(. به اين ترتيب استطاعتي كه فقط فع))ل اس))ت، پس آن فع))ل پديد مي آيد و مج))وز آن اس))ت و اين م))وجب انج))ام فع))ل مي ش))ود و آن را

محقق مي كند. ﴿الل)))ه تع)))الي در خص)))وص ن)))وع اول اس)))تطاعت مي فرماي)))د:

﴾ :[97]آل عم)))ران.

براي الله حج خانه بر عه)ده م))ردم اس)ت البت)ه كس)ي كه بتوان))د روي آن راه».«برود

شرح عقیده طحاویه42

و حركتي صورت نمي گيرد و كسي نمي تواند از معص))يت الل))ه برگردد، مگر با ياري الل))ه و كس))ي ق))درتي ب))ر اط))اعت الل))ه ندارد و نمي تواند بر آن ثابت قدم باشد، مگر ب))ا توفي))ق الل))ه

تعالي. هر چيز به خواست، علم، قضا و قدر الهي در حركت اس))ت،-87

خواست الله بر تمام خواسته ها غلبه دارد و قضاوت الهي ب)ر تمام توانايي ها چيره است، هر چه بخواه))د انج))ام مي ده))د و

اگر اين استطاعت فقط با فعل مي بود، قطعا حج ب))ر كس))ي واجب نب))ود مگ))ر مگر همان كه در حال انجام حج است، و كسي با ت))رك فريض))ه ي حج گناه ك))ار نمي شد حتي حج پيش از بس))تن اح))رام ب))ر كس))ي واجب نب))ود، و قب))ل از بج))ا

آوردن مراسم هم حج بر كسي واجب نبود!!!. ]التغ))ابن: ﴾ ﴿الل))ه تع))الي مي فرماي))د:

. « از الله به ميزان استطاعت تان بترسيد». [16 الله دستور داده به اندازه استطاعت از او بترسيم و تقوا پيشه كنيم اگر هدف استطاعت مقارن فعل مي بود، قطعا تقوا و ترس الل))ه ب))ر كس))ي واجب نب))ود مگر همان فعلي كه در حال انجام است. چرا كه تنها همان فع))ل اس))ت ك))ه ب))ا

استطاعت همراه است. ]البق))رة:﴾ ﴿الله تعالي مي فرمايد:

«.الله هيچ كسي را مكلف نمي كند مگر به اندازه توانش» .[209 وسع همان تواني است كه در انس))ان ق))رار داده ش))ده و ط))اقت انج))ام آن در وجود انسان است. اگر هدف از وسع، تواني باشد كه مق))ارن ب))ا فع))ل اس))ت، هرگز كسي مكلف به انجام فعلي نمي شد مگر همان فعلي كه در ح))ال انج))ام آن است و مكلف به انجام واجباتي كه ترك كرده نمي شد... و شبيه اين بسيار است. هر دستوري كه در قرآن و سنت به استطاعت معل))ق ش))ده و ع))دم آن به عدم استطاعت وابسته معرفي شده، هدف از آن مقارن ب))ودن و هم))راهي نيست و اگر چنين نباشد پس الله واجبات را بر كسي بجز همان هايي كه انجام مي دهند واجب نكرده است، و از كسي كه آن ه))ا را انج)ام نده)د س)اقط ك)رده است در نتيجه كس))ي ب))ا ت))رك واجب))ات گن))اه ك))ار نمي ش)ود!؟ ام))ا اس))تطاعت مقارني است كه موجب انجام فع))ل مي ش)ود. مانن))د: اين آي))ه اس)ت ك))ه الل)ه

﴿د: تع))))))الي مي فرماي)))))) ﴾ :[20]ه))))ود.« ت)))وان ش)))نوايي نداش)))تند و

.«نمي ديدند اين نوع استطاعت، استطاعت مقارن با فع))ل اس))ت ك))ه م))وجب انج))ام فع))ل مي شود؛ بنابراين ن))وع ديگ))ري اس))تطاعت انج))ام تكلي))ف را ن))اگزير و ال))زامي مي كند، به اين ترتيب نوع اول استطاعت، استطاعت شرعي اس))ت ك))ه ام))ر، نهي، ثواب و عقاب بر م))دار آن اس))ت و مب))احث فقه))ا غالب))ا در ح))رف م))ردم

همين نوع استطاعت است.

43 شرح عقیده طحاویه از هر بدي و هالكت پاك اس))ت و از ه))ر(1)هرگز ظالم نيست

﴿عيب و زش)))تي م)))نزه اس)))ت . الل)))ه تع)))الي مي فرماي)))د: ﴾

]الله[ از آنچه مي كند سوال نمي شود و آن ها». [23]األنبیاء: .«]مخلوقات[ هستند كه مورد سوال قرار مي گيرند

.(2)دعا و صدقات بازماندگان براي مردگان سودمند است-88الله دعاها را اجابت و نيازها را برآورده مي كند.-89

دوم: استطاعت كوني است كه قضا و قدر بر آن مدار است و وج))ود فع))ل ب))ا آن محقق مي شود، نوع اول براي سخن ها و مسايل و دستورات شرعي است

﴿و نوع دوم براي سخن ها و آفرينش هستي است. الله مي فرماي))د: ﴾ :سخنان پروردگارش و». [12]التحریم

.«12 . »تحريم/«هاي او را تصديق كرد كتاب مردم در خصوص اين كه قدرت بنده مخالف علم يا اراده الهي اس))ت حقيق))تي است كه: بنده بر اساس استطاعت اول توانايي بر انجام افعال ش))رعي پيش از فعل است و الله هم بر آن تواناست و الله بر خالف آنچ))ه مي دانيم و اراده مي كنيم، تواناس)ت و اگ)ر ن))ه توان))ايي ب))ر آنج))ام آن فع))ل نب))ود و بن))ده ب))ر اين توانايي و قدرت مقارن ندارد؛ زيرا هيچ چيز انجام نمي گ))يرد مگ))ر اين ك))ه الل))ه آن را مي دانسته و اراده كرده، چرا كه هر چه الله بخواهد مي ش))ود و ه))ر چ))ه نخواهد نمي شود، و سخن حواريون گوياي همين است ك)ه الل)ه از ق))ول ش)ان

﴿ مي فرماي)))))))))))))))د: ﴾ :آيا پروردگ))ارت مي توان))د». [112]المائدة

.«سفره اي از آسمان بفرستد آن ها فقط از همين نوع قدرت سوال كردند و يونس نيز اين گون))ه گم))ان ك))رد

.«ما بر او قادر نيستيم». [87]األنبیاء: ﴾ ﴿كه: طور ك))ه ب)ه شخص)ي يعني: استطاعت را به قدرت تفسير ك)رده اس)ت هم))ا ن

گفته مي شود. آيا قدرت انجام فالن كار را داري؟ يع))ني: آن ك))ار را مي ت))وانيانجام دهي؟ اين سخن در ميان مردم مشهور است.

قدري ها معتقد به نوع اول هستند. يعني: استطاعت قبل از فع))ل، ك))ه حص))ول فعل كافي است و ]و معتقدند[ همين كه بنده خواس))ته اش را بوج))ود مي آورد،

او را در هنگام انجام فعل از الله بي نياز مي گرداند! و جبري ها معتقد به نوع دوم هستند كه استطاعت موجب انجام فعل مي ش))ود و مي گويند چون اين فعل از غير است لذا انسان مجب)ور ب))ه آنج))ام آن اس)ت، ه))ر دوي اين نظري))ه زش))ت، ق))بيح و نادرس))ت اس))ت، زي))را انس))ان داراي اراده ايست كه تابع اراده الله است، الله اين را در جاهاي متعدد از كتاب خ))ود ذكر ك))رده اس))ت، پس وق))تي انس))ان را الل))ه داراي اراده و اختي))ار و خواس))ته آفريده نمي توان گفت: انسان موجودي مجبور و مقهور است يا اين كه الل))ه او را با اراده آفريده نمي ت))وان گفت: انس))ان موج))ودي اس))ت ك))ه ب))راي خ))ودش اراده و مش))يت را بوج))ود مي آورد، اگ))ر بگوي))د: انس))ان مجب))ور ب))ه اختي))ار و

شرح عقیده طحاویه44

الله مالك هر چيز است و هيچ چيزي بر الله تسلط ندارد. ب))ه-90 اندازه چشم به هم زدني هم از الله بي نياز نيستيم، ه))ر كس به اندازه ي چشم به هم زدني خودش از الله بي نياز بداند ب))ه

يقين كه كافر شده و از هالك شوندگان است. الله غضب مي كند، خشنود و راضي مي شود نه مانن))د كس))ي-91

.(1)از مخلوقات

اراده اش است، اين چيزي است كه مانند ندارد و اين مفهوم ج))بر و اض))طرار نيس))ت و كس))ي بج))ز الل))ه تع))الي آن ق))درت را ن))دارد، از اين رو ق))دري ها و جبري ها به دو گ)روه ض)د و نقيض اختالف كردن)د ه)ر دو گ)روه در آنچ)ه ث)ابت

دانسته اند و در آنچه نفي كرده اند، باطل هستند. ابن خطيب و امثال وي از جبري ها گمان كرده اند كه عقيده داش))تن ب))ه ت))رجيح انجام فعل بر ترك آن نياز ضروري به ترجيح دهنده اي غ))ير از بن))ده دارد. چ))را كه ممكن است براي انسان انجام يا ترك فعل بگونه اي برابر باش))د ك))ه ب))دون ترجيح دهنده اي تعيين آن ممكن نباشد لذا هر دوي اين باور صحيح اس))ت ولي اين ادعا كه الزمه هر يك به معناي نفي ديگري است، درست نيست، چ))را ك))ه انسان بوجود آورنده و كسب كننده كارهاست، ام))ا اين بوج))ود آوردن ني))از ب))ه وجود آورنده دارد؛ در نتيجه انسان فاعل سازنده و بوجودآاورن))ده اس))ت، پس از اين كه فاعل، سازنده و بوج))ود آورن))ده نب))ود و ن))اگزير باي))د ف))اعلي داش))ته

﴿باش))))د، هم))))ان طور ك))))ه الل))))ه مي فرماي))))د: ﴾ :براي كسي از ش))ما ك))ه بخواه))د راس))ت». [28]التک))ویر

.«كردار شود وقتي انسان خواهان استقامت باشد، به راه مستقيم رهنمون مي شود، سپس

﴿الل)))ه تع)))الي مي فرماي)))د: ﴾ :و حال آن كه نمي توانيد بخواهي))د ج))ز». [29]التکویر

.«چيزهايي كه پروردگار جهانيان بخواهد هر چيز بصورت بديهي فهميده مي شود و ادله ي سمعي و عقلي ب))ر آن داللت كند، همه حق است به همين علت هيچ نيرويي تغيير دهنده و ق)درتي ج)ز الل)ه نيست، پس انسان در ذات، صفات و افعال به الله نيازمن))د اس))ت، ب))ا اين ك))ه خودش داراي ذات، صفات و افعال است و نفي افعال او همانند: نفي ص))فات و ذات او و انكار حقيقت است حتي اين عمل شبيه غلو صوفيان غ))الي اس))ت كه همه چيز را حق]خدا[ مي دانند و قرار دادن چيزي كه الل))ه از آن بي ني))از]و

استغناي از الله يا عقيده داشتن ب))ه،الله از همه چيز بي نياز است[ براي الله اين كه چيزي بدون ]دستور[ الله بوجود بيايد، انكار حقيقت و شبيه غلو كس))ي

من پروردگ))ار بلن))د م))رتبه ي ش))ما». »أنا ربكم األعلي«اس))ت ك))ه بگوي))د: يا معتقد باشد؛ خودش، خودش را آفريده است!؟؟ ب))ه اين ت))رتيب«.هستم!؟

.روشن مي شود كه فقط عقيده اهل سنت و جماعت حق است و بس

45 شرح عقیده طحاویه را دوست داريم اما در دوستي هيچ ي))ك ازصما ياران پيامبر-92

و از هيچ ص))حابه اي ب))ري و ب))يزار(1)آن))ان اف))راط نمي ك))نيم بغضص و از هر كسي كه نس))بت ب))ه ي))اران پي))امبر(2)نيستيم

داشته باشد يا آنان را به خير ذكر نكند متنفريم، بجز ب))ا خ))ير آن))ان را ي))اد نمي ك))نيم، دوستي ش))ان دين، ايم))ان و احس))ان

است، بغض شان كفر، نفاق و طغيان است . ، اول ب))راي اب))وبكرصما معتقديم خالفت بع))د از رس))ول الله-93

بدليل برتري ك))ه ب))ر ديگ))ر اف))راد امت دارد، ح))ق و صديقس - يعني: طاقت و توان ن))دارد مگ))ر ب))ر آنچ))ه الل))ه قدرت ش))ان مي ده))د، اين2

طاقت از نوع توفيق اس)ت ن)ه از ن))وع اس)تطاعتي ك)ه ب))ه س)المتي، ت)وان، قدرت فرد و سالمتي وسايل ارتباط داشته باشد، اما در كالم مؤلف ايرادي وجود دارد كه شارح توضيح داده است: »تكليف ب))ه معن))اي ت))وان و ق))درت

استعمال نمي شود، بلكه به معناي امر و نهي بكار مي رود و بس«. طحاوي مي گويد: »الل))ه مخلوق))اتش را فق))ط ب))ه ان))دازه توان ش))ان مكل))ف مي كند لذا آن ها فقط به ميزان تكليف شان توان دارند« ظاهر اين كالم اين است كه هر دو جمله ي))ك مع))ني دارد، اين درس))ت نيس))ت، زي))را انس))ان ها بيشتر از تكليف شان توان دارند. چ))ون الل))ه پ))اك ب))راي بن))دگانش آس))اني و

﴿تخفيف را خواسته است و مي فرماي))د: ﴾ :الله آس))اني را ب))راي». [185]البقرة

.«شما مي خواهد و خواهان زحمت شما نيست الل)))ه». [28]النس)))اء: ﴾ ﴿و مي فرماي)))د:

«.مي خواهد كار را بر شما آسان كند اگر الله ما را بيشتر از آنچه بدان مكل))ف ش))ده ايم، مكل))ف مي ك))رد. قطع))ا طاقت و توان آن را داشتيم، ليكن نسبت به ما لط))ف ك))رده و م))ا را م))ورد رحمت خود قرار داده است و بر ما تخفيف داده و در دين براي شما ح))رج و سختي قرار نداده است و اين اشكال با آنچه ذكر ش))د پاس))خ داده ش))د و منظور از استطاعت، استطاعت از نوع توفي))ق اس))ت ن))ه ت))وان و س))المتي آلت ها و وسايل، در اين عبارت ن))وعي اض))طراب اس))ت ك))ه باي))د ب))ه توج))ه

شود!. ( مي گوي))د: آنچ))ه در ق))رآن بي))انگر پ))اكي الل))ه از ظلم507- شارح در )ص/1

است، نظريه ميانه اي بين دو ديدگاه قدري ها و جبري ه))ا اس))ت؛ ه))ر چ))ه از انسان ها ظلم و زشتي است از الله نيست، قدري ها و معتزله و امثال شان معتقدند هر چه انسان انجام دهد كه ظلم و زشت باش)د انج))ام آن بوس)يله الله همين گونه است، اين اشتباه است، زيرا چنين تصوري الل))ه را همانن))د مخل))وق دانس))تن، و قي))اس الل))ه ب))ه بن))دگان اس))ت!! در حالي ك))ه او تع))الي

پروردگار بي نياز قادر است و انسان ها بندگان نيازمند و مقهور هستند. متكلمين در تعريف ظلم مي گويند: ظلم عمل غير ممك))ني اس))ت ك))ه تحت قدرت داخل نيس))ت، اين تعري))ف درس))ت نيس))ت، آن ه))ا مي گوين))د: امك))ان ندارد در محدوده ممكنات. مقدورات ظلمي صورت گيرد و هرچه انج))امش

شرح عقیده طحاویه46

ثابت است. سپس براي عمرس بعد از اين دو براي عثمانس بن ابي طالبس، ثابت و حق است لذا اين ها و سپس براي علي

.(1)خلفاي راشدين و ائمه مهتدين )هدايت كننده( هستند ما ]اهل سنت[ ده نفري را كه پيامبر به بهش))ت بش))ارت داده-94

گ))واهي مي دهيمص ب))دليل گ))واهي پي))امبر(2))دوس))ت داريم( بهشتي هستند، چرا كه سخن پي))امبر ح))ق اس))ت؛ آن ده نف))ر عبارتند از: ابوبكر، عمر، عثم))ان، علي، طلح))ه، زب))ير، س))عد،

از او ممكن باشد، اگر آن را انجام دهد. عدالت است بنابراين ظلم صورت نمي گيرد مگر از مأموري كه از طرف كس)ي ديگ))ر نهي ش)ده اس)ت و الل)ه

﴿اين گون))))))ه نيس))))))ت؛ زي))))))را الل))))))ه تع))))))الي مي فرماي))))))د:

﴾ :و هر كس كارهاي نيكو انجام ده))د ن))ه». [112]طه .«از ظلم و ستمي مي ترسد و نه از كم و كاستي مي هراسد

﴿ و مي فرماي))))))))))))د: ﴾ :سخن من تغيير ناپذير اس))ت»[. 29 ]ق

.«ترين ستمي به بندگان نمي كنم و دگرگون نمي شود و من كم ﴿ و مي فرماي)))))))))))))))))د:

﴾ :ما بديشان س))تم نك))رده ايم و لكن». [76]الزخرف .«خودشان به خويشتن ستم كرده اند

﴿و مي فرماي))))د: ﴾ :آنچ))ه را كرده ان))د حاض))ر و آم))اده». [49]الکه))ف

.«مي بينند و پروردگارت به كسي ظلم نمي كند ﴿و مي فرماي)))))د:

﴾ :غ)))))))افر[ امروز هركس))ي در براب))ر ك))اري ك))ه ك))رده اس))ت ج))زا و س))زا داده». [17

مي شود. هيچ گونه ستمي امروز وجود نخواهد داشت. بيگم))ان الل))ه س))ريع.«الحساب است

از ق))ول الل))هصهم))ه اين آي))ات ب))ر ض))د نظري))ه ف))وق داللت دارد و پي))امبرــهروايت مي كند: ى وجعلت مت الظلم على نفســ »يا عبادى إنى حر

ــالموا« مــا فال تظ اي بن))دگانم! بي گم))ان من ظلم را ب))ر». بينكم محر خودم حرام كردم و آن را در مي))ان ش))ما هم ح))رام ق))رار داده ام پس ظلم

«6737. »مسلم/«نكنيداين حديث قدسي بيانگر دو چيز است:

اول: الله ظلم را بر خودش حرام كرده لذا غير ممكن به اين صورت توصيفنمي شود.

دوم: اين كه، الل))ه از ح))رام نم))ودن ظلم بوس)يله خ))ودش خ))بر داده، هم))ان ط))ور ك))ه خ))بر داده، رحمت و مهرب))اني را ب))ر خ))ودش ف))رض ك))رده، اين

47 شرح عقیده طحاویه س))عيد، عب))دالرحمن بن ع))وف و ابوعبي))ده بن ج))راح )امين

.سامت( هر كس در خصوص اصحاب، همس))ران و فرزن))دان و نس))ل-95

يكي س))خن بگوي))د ون ك))ه از ه))ر پلي))دي پاكن))د، ب))ه صپي))امبرديدگاه نيكو داشته باشد، قطعا از نفاق بري و بدور است .

علما و دانشمندان س))لف اعم از س)ابقين، ص))حابه و ت))ابعين،-96 اهل خ)ير و مح)دثين و فقه)ا و ص)احب نظ)ران را ب)ه نيكي و

موض))وع حجت ش))ان را مب))ني ب))ر اين ك))ه ظلم ص))ورت نمي گ))يرد، مگ))ر ازمأموري كه مورد نهي قرار گرفته، باطل مي كند.

در پاسخ آن ها گفت))ه مي ش))ود: الل))ه رحمت را ب))ر خ))ودش ف))رض و ظلم را حرام كرده است، الله چيزي بر خودش فرض و حرام ك))رده ك))ه ب))ر انج))ام

.آن قادر و توانا بوده است، نه غير ممكن است و از انجام آن ناتوان - آلباني گويد، شارح مي گويد: اهل سنت بر اين كه دعاها و ص))دقات ب))راي2

مردگان سودمند است، اتفاق نظر دارند و سپس ادله اي از ق))رآن و س))نت آورده است. اما در خصوص صدقه فقط داليلي ذكر ك))رده ك))ه تنه))ا ص))دقه فرزند براي پدر و مادر سودمند و مفيد اس))ت. ب))ديهي اس))ت ك))ه ص))دقه از

ش))رح دادم و»احكام الجنائز«دعا خاص تر است. من اين موضوع را در .اتفاق مذكور را بررسي نموده ام

- اين ردي است بر كساني كه صفات الله تع))الي را تاوي))ل مي كنن))د، اعم از1 اشاعره و...، آن ها مي گويند: منظور از خشم و خش))نودي الل))ه؛ اراده خ))ير

است. اي كاش! توج)ه مي كردن)د ك)ه دو ص)فت م)ذكور، ب))ا ص)فت اراده الهي چ))ه فرقي دارد، اين در حالي است كه اين دو را تاوي))ل مي كنن))د و ص))فت اراده را مي پذيرند، در حالي كه بن))ده هم))ان طور ك))ه متص))ف ب))ه ص))فات خش))م و خشنودي است، داراي اراده هم مي باشد. اما چرا اراده الهي را همانند اين دو صفت تاويل مي كنند؟ فق))ط ب))ه اين دلي))ل ك))ه اراده الهي ب))ا اراده بن))ده تفاوت دارد و هر ي))ك متناس))ب و موص))وف اس))ت، تم))ام ص))فات پروردگ))ار همين گون))ه اس))ت، ش))ارح در اين موض))وع بحث گس))ترده اي دارد ب))ه ش))رح

.رجوع شود - يعني: در محبت كسي از آنان افراط نمي كنيم و از ح))د تج))اوز نمي ك))نيم،1

ادعاي مصون بودن كسي را نمي كنيم، هم))ان ط)ور ك))ه ش)يعه در خص))وص.عليس و ائمه ي شان ادعا مي كنند

- مانند: رافضي ها كه معتقدند واليت و دوستي، بدون برائت، بيزاري و تنفر2 نيست. يعني: كسي نمي تواند اهل بيت را دوست داشته باشد، مگر اين ك))ه از ابوبكرس و عمرس، بيزار باشد، اهل س)نت هم))ه ص))حابه و اه))ل بيت را دوست دارند و آنان را با عدالت و انصاف نه با ه))وي و تعص))ب در مق))امي

.شايسته ي خود آن ها قرار مي دهند كه سزاوار و شايسته آن هستند

شرح عقیده طحاویه48

خير ياد مي كنيم و ه)ر كس آن)ان را ب)ه ب)دي ي)اد كن)د گم)راهاست .

كسي از اوليا ب))ر پي))امبران برت))ري ن))دارد و م))ا معتق))ديم ي))ك-97 و برتر است.(1) از تمام اوليا افضلصپيامبر

ما به حقيقت كراماتي كه از اوليا بر اس))اس رواي))اتي ك))ه ب))ه-98 ثابت است، ايمان داريم.(2)صحت از راويان ثق

- شيخ االسالم ابن تيميه مي گويد: »هر كس در خالفت اين ائمه طعنه بزن))د1.(3/152از االغ خودش گمراه تر است«. مجموع الفتاوي )

»نحب العشــره...، و- در نس)))خه )خ( عب)))ارت ب)))دين ص)))ورت اس)))ت 2.نشهدلهم...«

- شارح مي گويد: طحاوي در اين جا، وحدت الوجودي ها و صوفيان نادان را1 رد مي كند، و گرنه آناني كه بر ايمان راستين استقامت كرده اند، همواره ب))ه پيروي از علم و ش)ريعت س)فارش مي كنن)د و ب))اور قطعي دارن)د ك))ه: الل)ه

﴿ پيروي از پيامبران را بر همه مخلوقات واجب ك))رده اس))ت و مي فرماي))د: ﴾

هيچ پيامبري نفرستاديم مگر اين ك))ه]فرم))ان داديم[ ب))ه اج))ازه الل))ه از او».«اطاعت شود

بسياري از صوفيان گمان مي كنند كه ب))ا تالش و كوشش ش))ان در عب))ادت و تزكي))ه نفس ب))دون پ))يروي از ق))رآن و س))نت... ب))ه درجه اي مي رس))ند ك))ه پي))امبران رس))يده اند!!! و ب))رخي گم))ان مي كنن))د از پي))امبران افض))ل ترند و ب))رخي ب))ر اين باورن))د ك))ه پي))امبران و رس))والن چ))يزي نيس))تند، ج))ز اين ك))ه علم شان را از خاتم اولياء مي گيرند!!! و هر يك ادعا مي كند كه خ))اتم اولي))ا

است. در حقيقت اين علمي است كه صوفيان ادعا مي كنن))د، هم))ان حقيقت ق))ول فرعون است كه معتقدند وجود اين جهان به خودي خود واجب است و اين جهان سازنده اي جز از خود ن))دارد، ب))ا اين ف))رق ك))ه اين ه))ا مي گوين))د هم))ه هستي الله است!! اما فرعون آش))كارا و كال انك))ار مي ك))رد، البت))ه فرع))ون قلبا از صوفي ها بيشتر الله را مي شناخت، چ))را ك))ه او س))ازنده اي را ث))ابت مي دانست ولي ص))وفي ها هم چ))ون ابن ع))ربي و امث))ال او معتقدن))د، وج))ود مخلوق هم)ان وج)ود خ)الق اس)ت؛ وق))تي آن ه)ا ديدن))د نمي توانن)د ش)ريعت ظاهري را تغيير دهند، گفتند نبوت خاتمه يافته اما واليت خاتمه نيافته است و ادعا كردند واليت از نب))وت و انبي))ا و رس))والن بزرگ ت))ر و مهم ت))ر اس))ت و

تر و مهم تر اس))ت و ادع))ا ادعا كردند واليت از نبوت و انبيا و رسوالن بزرگمي كنند كه انبيا از مقام واليت استفاده مي كنند!!!.

و گفته اند: اين تغيير در شريعت است، زيرا واليت براي مومن))ان پرهيزگ))ار ﴿ث))ابت اس))ت، الل))ه مي فرماي))د:

49 شرح عقیده طحاویه به عالمت هاي قيامت اعم از خروج دجال، فرود آمدن عيسي-99

و طلوع خورشيد از مغرب و خ))روج(1)عليه السالم، از آسماندابه االرض ]چهارپاي زمين[ از جاي خودش ايمان داريم.

جادوگر، فال گير و هر كس ادعاي چيزي مي كند كه با ق))رآن،-100سنت و اجماع امت مخالف است را تصديق نمي كنيم.

ب))ر ح))ق و ص))واب اس))ت و ت))ك روي(2)معتق))ديم جم))اعت-101گمراهي و عذاب است.

دين الل))ه در زمين و آس)مان يكي اس))ت و آن اس))الم اس))ت،-102 ﴿ :الل)))))ه تع)))))الي مي فرمايد

﴾ :براس)))تي دين ]م)))ورد» [.19]آل عم)))ران .«قبول[ نزد پروردگار اسالم است

﴾ :آگاه باش))يد ك))ه». [62]یونس دوستان الله ترسي ندارند و اندوهگين نمي شوند، آنان كس))اني هس))تند ك))ه

.«ايمان آورده اند و پرهيزگارند همان طور كه ذكر شد نبوت از واليت خ)اص تر و رس)الت از نب))وت خ)اص تر

.است - آلباني مي گويد: اين كه طحاوي پذيرش كرامات را مقيد به صحت روايات2

كرده كاري بسيار نيكو است، چرا كه بخصوص متاخرين در نقل روايات. كرامات بسيار گسترده عمل نموده اند تا جايي كه به همين نام اباطيلي نقل كرده اند كه در بطالن آن كسي كه ذره اي عقل داشته باشد، ترديد نمي كند

و حتي بسي اوقات شرك اكبر و شرك در ربوبيت، بنام كرامت نقل مي كنند و كتاب طبقات اوليا نوشته شعراني يكي از كتاب هايي است كه

بيشترين اباطيل در آن نقل شده است. سال به20مانند اين كه يكي از اوليا كه مي گويد: بخاطر ادب در برابر الله

هيچ چيز نگفتم ]كن فيكون[ باش كه بوجود بيايد!!؟؟؟.»تعالي الله عما يقول الظالمون علوا كبيرا«.الله مي گويد:

برخي كرامات صحيح از صحابه ثابت است كه مي توان به رياض الص))الحين ( ب))ه تحقي))ق ش)يخ1516-1523(ح)ديث هاي)253تاليف امام ن))ووي، ب))اب )

.آلباني، مراجعه نمود، ايرادي هم ندارد - آلباني مي گويد: روايات در اين باره متواتر است. همان طور ك))ه بس))ياري1

از حافظان متخصص حديث ب))ه اين گ)واهي داده ان)د. اين ج)انب ]آلب)اني[ درــزولاين خص))وص رس))اله اي دارم بن))ام ــدجال ون ــيح ال ــة مس »قص. اميد است بتوانم آن را كامل كنمعيسي عليه السالم و قتله اياه«

وص- منظور از جماعت گروهي است كه براساس اعم)ال و رفت)ار پي)امبر2 يارانش عمل كنند و بدان دعوت دهند. گروه نجات يافته همين گروه اس))ت و اهل حديث به همين گروه و كساني كه از پيروان مذاهب و... ك))ه از آن))ان

.پيروي مي كنند، اطالق مي شود

شرح عقیده طحاویه50

﴾ ﴿و مي فرماي)))))))))د: .(1)«و راضي شدم كه اسالم دين ابدي تان باشد» .[3]المائدة:

دين اسالم ديني بين افراط و تفريط و بين تشبيه و تعطي))ل،-103بين جبر و قدر، و بين در امنيت دانستن و نااميدي است.

ظاهر و باطن دين و اعتقاد ما همين است و م))ا از ه))ر كس-104 كه با آنچه ذكر شد مخالفت كند، در برابر الله اعالم ب))يزاري

مي كنيم. از الله تعالي مي خواهيم كه ما را ب))ر ايم))ان ث))ابت ق))دم ب))دارد و خاتمه ي ما را با ايمان قرار دهد و ما را از هواهاي نفساني مختلف و پراكن))ده و نظري))ات متف))رق و م))ذاهب رد كنن))ده مانن))د: مش))به،

، جبريه، قدريه و... از آنان ك))ه ب))ا س))نت و جم))اعتمعتزله، جهيمه و با گمراهان هم پيمان شده اند حفظ كند و م))ا از(2)مخالفت كرده

شارح مي گويد: دين اسالم قوانين شريعتي است كه الله بوسيله رسوالن-) 1 روايت از رسوالن است،،به بندگانش فرستاده است. اصل و فرع اين دين

اين حقيقتي آشكار است كه براي ه))ر عاق))ل، فص))يح و اعجمي، هوش))يار و كم فهم، تشخيص و پذيرش آن با كم ترين دقتي ممكن اس))ت ل))ذا ه))ر كس اسالم را نخواهد مي تواند آشكارا با انك))ار ي))ك كلم))ه تك))ذيب و مخ))الفت ب))ا اسالم و دروغ بستن به الله يا شك در گفتار الله يا رد آنچه الله نازل كرده، يا شك داشتن نسبت به آنچه الله شك را نسبت به آن نفي كرده و ي))ا آنچ))ه به اين مفاهيم است، از دين خارج شود. قرآن و سنت به برتري و آم))وزش آسان دين اس))الم داللت دارن))د، زي))را نماين))دگان قباي))ل مي آمدن))د اس))الم را

در برخيصمي آموختند در همان وقت بر مي گشتند. تفاوت آموزش پيامبر الفاظ بر حسب افرادي بوده كه از راه دور براي آموزش اسالم مي آمدن))د، مانند: ضمام بن ثعلبه و وفد عبدالقيس، پيامبر ب))ه آن ه))ا مس))ايلي آم))وزش

مي دانست كهصداده كه ناگزير بايد آن را مي آموختند، برغم اين كه پيامبر دينش به زودي در دني))ا منتش))ر خواه))د ش))د و پيامبركس))اني را ب))ه من))اطق مختلف فرستاد ت))ا هم))ه نيازه))اي ديني ش))ان را بياموزن))د ام))ا كس))اني كه در من))اطق نزدي))ك زن))دگي مي كردن))د مي توانس))تند در ه))ر وقت ب))ه حض))ور

بياين))د ت))ا آهس))ته و ت))دريجي دين ش))ان را بياموزن))د، ي))ا اين ك))هصپي))امبر از حالت و قرائن متوجه مي شد كه مخاطب او مسايل ضروري وصپيامبر

اجتناب ناپذير را آموخته، بنابراين بر حسب حال و نياز به او پاسخ مي داد. بگ))و ب))ه الل))ه». »قل آمنت بالله ثم استقم« مي فرمايد: صمثال پيامبر

.«15814. »مسند احمد ش/«ايمان آوردم و سپس استقامت كن آلباني مي گويد: مانند: مقلداني كه-از قرن چهارم هجري به بعد- تقلي))د را-)) 2

ديني واجب االتباع قرار دادند! به همين علت از هدايت و راه يافتن ب))ا ن))ور قرآن و سنت اعتراض دارند لذا هر كس تالش كند از مذهب گ))رايي نج))ات

باش))د ب))ه پ))يروي از هواه))اي صيابد و درپي و تمس))ك ب))ه راهنم))ايي پي))امبر

51 شرح عقیده طحاویه آنان اعالم بيزاري و تنفر مي كنيم و آن ها از نظر ما گمراه و پس))ت

»و بالله التوفيق و العصمة«.هستند.

نفساني متهم مي كنن))د، الل)ه ام))ام س)نت را رحمت كن))د ك))ه مي گوي))د: دين روايات و احاديث اس))ت، آري، اين چ))ه روش خ))وبي اس))ت ب))رايصمحمد

جواناني كه از آثار و روايات پيروي مي كنند. از ح))ديث و ط))رف داران آن روي ب))ر مگ))ردان! ك))ه نظري))ه پ))ردازي و قي))اس،

ظلمت و تاريكي است اما حديث، نور و روشنايي. چ))ه بس))ا جواناني ك))ه از پ))يروي ه))دايت و راه راس))ت غاف))ل و بي خبرن))د! در

.حالي كه خورشيد آشكارا طلوع كرده و پرتو افشاني مي كند