9 9313 پاییز ،52 شماره ،مهفت سال ،یعیطبی ایجغراف نامهفصل

گردشگری در استان کرمان یهای اقلیمارزیابی پتانسیل

بهلول علیجانی تهران خوارزمیاستاد گروه جغرافیای دانشگاه

سعیده زابلی چالوسواحد طبرستان، آزاد اسالمی دانشگاه دانشجوی کارشناسی ارشد،

90/4/0930تاییدیه نهایی : 02/8/0932دریافت مقاله :

چکیدهایستگاه سینوپتیک استان کرمان در نههای هواشناسی ساعتی ز دادهبا استفاده ا پژوهشدر این

در نرم (PET)دمای معادل فیزیولوژیکیهای آماری موجود و با استفاده از شاخص راحتی دوره

های مختلف سال تعیین و به منظور تحلیل وضعیت آسایش در ساعات و ماهRAY MAN افزار

در دهدنشان می پژوهشنتایج پایان و مدت آسایش تهیه شد. های آغاز،یش نقشهفضایی آسا

شمال استان با شهرستان انار در باشد.جنوب و شرق استان ماه ژانویه آغاز گر دوره آسایش می

کنند. اما در می را آغاز خود ی آسایشیک ماه تأخیر از ماه فوریه و سایر نقاط از ماه مارس دوره

بابک و شهر سیرجان،همچنین شود. وهستانی بافت از ماه آوریل این دوره شروع میمنطقه ک

مدت برند. بافت در ماه نوامبر و سایر نقاط در ماه دسامبر دوره ی آسایشی خود را به پایان می

ماه و نه ،بابک رفسنجان و شهر انار، ماه، 8سیرجان و بافت ماه، هفتآسایش در جنوب استان

های اکتبر،استان کرمان در ماه درماه محاسبه شد. زمان مناسب برای گردشگری ده ،نبم و کرما

باشد.می و سپتامبر می آوریل، مارس، فوریه، ژانویه، دسامبر، نوامبر،

.استان کرمان ،RAYMANافزار ، نرم PET گرماییشاخص آسایش گردشگری، :کلیدی واژگان

مقدمهامروزی است. از یک سو به علت اهمیت اقتصادی و از سوی دیگر به انسان های جدید پیشرفت زمینههای نو و از عرصهگردشگری

ها به حساب میان ملت یای بر خوردار است و نوعی ایجاد ارتباط و تبادل فرهنگاجتمایی و فرهنگی از اهمیت ویژه آثاردلیل المللی بین سطح چه در و ایهمنطق و ملی سطح در چه ها،عرص میتما در آن یهتوسع امروزه. (9331 آید)آسایش و مشیری،می

نوع اقلیم و شرایط حاکم بر هوا، (.9331 ،همکاران طیبی و(قرار گرفته است خصوصی هایشرک و دولتی ریزان برنامه توجه موردبر توسعه محیطی ای جهانی و محلی هتوریسم سه پارامتر مهمی هستند که به طرق متفاوت با یکدیگر در ارتباط بوده و در مقیاس

باشد و اکثر گردشگران شرایط اقلیمی مقصد می یکی از اطالعات مورد نیاز گردشگران برای سفر، (.9335 )شکیبا،گذارنداثر می هوددر جستجوی اقلیم مطلوب یا اقلیم آس دهند و معمولا برای انتخاب مقصد گردشگری مالحظات اقلیمی را مورد توجه قرار می

(.9331 )فرج زاده و احمدآبادی، هستند

: 11959319299نویسنده مسئول alijani@saba.tmu.ac.irmail: -E

های اقلیمی گردشگری در استان کرمانارزیابی پتانسیل 2

ها شناخت ویژگیشرقی ایران اقلیم متنوعی را ایجاد کرده است. موقعیت جغرافیایی و شرایط توپوگرافی استان کرمان در جنوبتوسط ت خدمات گردشگریبه منظور گردشگری در استان،جهت برنامه ریزی و بال بردن کیفیت و کمیّآن های اقلیمی و پتانسیل

توسعه صنعت تواند بهمی های زمانی برای اجرای تورهای گردشگری در منطقه،ها و نهادهای مسؤل و تنظیم برنامهسازماندارای منابع گردشگری بسیار کرمان کمک نماید. استان کرمان استانفرهنگی اجتمایی و و در نتیجه توسعه امور اقتصادی، توریسم

های ساختمانی و معماری خشت سبک ها،شهرهای تاریخی و باستانی با برجتوان به جمله این منابع میاز باشد؛دیدنی و جذاب میگرمسیری در ایهای میوهوجود باغ، (9شکل (و هزاردر تمام طول سال سیرچ پوشیده از برف هایکوه ،و گلی منحصر به فرد

های قلعه ،(5)شکل های آنکویر لوت و کلوت کویری شهداد، شهر آثار و اماکن زرتشتی ،غیر فصلی هایجنوب استان و محصول )مرکز کرمان شناسی، اشاره کرد کیلومتر 911وجود تمدن بزرگ جیرفت و بستر تاریخی حوزه هلیل در ، باستانی ارگ بم و راین

9331.)

ای دشت لوت منطقه شهدادهکلوتتصویر :2 شکل پیست اسکی سیرچتصویری از :1 شکل

تواند راه مطلوب استفاده از این منابع را فراهم نماید. در این راستا همیشه این سوال شناخت شرایط اقلیمی استان میمطرح است که آیا استان کرمان از نظر آسایش اقلیمی در تمام فصول سال توانایی جذب گردشگر را دارد؟ براساس پاسخ

ی زمانی و مکانی استان کرمان از نظر آسایش ترین محدودهتعیین مناسب"به صورت پژوهشاین سوال هدف اصلی شود:یر دنبال میتعریف شده است. برای رسیدن به این هدف مراحل ز "های گردشگریاقلیمی برای فعالیت

؛رامترهای اقلیمی مؤثر در گردشگریاانتخاب پ .9 ؛منطقه در گرماییهای آسایش خصهای اقلیمی بر اساس شاشناسایی ویژگی .5 .در منطقه گرماییآسایش از نظرمحدوده زمانی مناسب ترین تعیین .3

های اولیه در این زمینه بیشتر بر ی اقلیم شناسی توریسم مورد توجه قرار گرفت و فعالیتشاخه 9111ی تقریباا از دههبه تکی بر دما و بارش یا تلفیق هر دو صورت گرفته است.های ممبنای پارامترهای منفرد اقلیمی و معمولا طبقه بندی

های موجود در اقلیم شناسی کاربردی برای تعیین وضعیت آسایش اقلیمی از شاخص تدریج و با گسترش مطالعات، میزکوسکی رطوبت و سرعت باد بودند. ها ترکیبی از چند پارامتر اقلیمی مانند دما،استفاده شد که این شاخص

(Mieczkowski,1985) یا های ترکیبی به نام اقلیم گردشگریاز پرکاربردترین شاخصیکی TCI (Tourism

Climate index) رطوبت های آفتابی،ساعت درجه حرارت، پارامترهای و از دکری علمی وارد مطالعات این شاخهرانقش فیزیولوژی انسان در ارتباط با به استناداز این زمان به بعد با در این شاخص استفاده کرد. بارش و باد نسبی، ... نوع پوشش و فعالیت انسان، ابداع شد که به مواردی از قبیل: گرماییهای آسایش های آسایش اقلیمی شاخصویژگی

Physiological Equivalent) معادلتوان به دمای فیزیولوژی ها میاز مهمترین این شاخص .اشاره شده است

3 9313 پاییز ،52 شماره ،مهفت سال ،یعیطبی ایجغراف نامهفصل

Temperature = PET) (Hoppe,1999) و شاخص متوسط نظر سنجی پیش بینی شده) (Predicted Mean Vote

= PMV (Fanger,1970) اشاره کرد. هایی پرداخته شد که پارامترهای آغاز گردید و به معرفی مدل هاپژوهشها نوع دیگری از ابداع این شاخص بعد از

های پیچیدهسط تابشی محیط و شاخصبه محاسبه دمای متوکه قادر Raymanمانند مدل کنند،بیشتری را بررسی می

PET, PMV و SET باشدو تأثیر جریان تابش امواج کوتاه و بلند بر بدن انسان می(Matzarakis,2001a&b.) پارامترهای (Climate-Tourism-Information-Scheme = CTIS)با ابداع طرح اطالعات اقلیم گردشگری

و ... در تعیین شرایط اقلیمی برای توریسم گرماییهای استرس شدت باد، مدت باران، باران، مه، زیادی مانند پوشش ابر،به (CIT)سرانجام شاخص اقلیم برای توریسم .(Matzarakis,and Rutz,2005;Matzarakis, et al, 2005)لحاظ شد

زیبا شناختی و فیزیکی ،گرماییهای های اقلیم گردشگری معرفی گردید که ترکیبی از پارامترعنوان نسل دوم شاخص .(De Freitas et al,2008) باشدمیهوا

فریبورگ و ... آلمان، تایوان، تیبلیسی، یونان، هایی با موضوع اقلیم گردشگری در مناطقی همچون استرالیا،پژوهش PETان با استفاده از شاخص بررسی اقلیم و اطالعات بیوکلیمایی توریسم در یون در خارج از کشور ما صورت گرفته است.

عالوه بر آن نقشه میانگین بیشترین و های جولی و اکتبر ترسیم گردید.برای ماه PETهای انجام شد و نقشه پراکندگیهای داخلی سواحل و جزایر های بین خشکیها تفاوتهوا در ماه جولی ترسیم شد که این نقشه گرماییکمترین درجه

( Skinner and De Dear, 2001)اقلیم و گردشگری مناظر استرالیا .Matzarakis, 2001a)) ددایونان را نشان میای از گونه .انجام شده است(WBGT) (OUT_MRT) (،OUT-SET)آسایش اقلیمیهای هم با استفاده از شاخص

وع و گوناگون اقلیم های متندیگری بررسی شده است که در آن پتانسیل هایپژوهشها در مفاهیم و روش ها،نظریهاعضاء صنعت گردشگری و خود گردشگران معرفی شده ها بسته به نیاز طراحان،گردشگری آورده شده و کاربرد آن

های اقلیمی استانداردی چون دمای به همراه داده Raymanاز مدل ،در پژوهش دیگری (.De Freitas, 2001)استمفید معرفی PETمانند گرماییهای پیچیده به دلیل بدست آوردن شاخصرطوبت هوا و سرعت باد استفاده شده که هوا،

هم در تمام روزهای سال برای PETبیشینه و کمینه با مثال همراه بوده و نمودار میانگین، پژوهشگردیده است.این مه ریزی شغلی ارزیابی اطالعات محیطی برای انتخاب و برنا (.Matzarakis, 2001b) منطقه تسالونیکی رسم شده است

هم در بخش گردشگری و تفریح از نظر اقلیم شناسی توریسم بررسی و وضعیت جاری دانش اقلیم گردشگری و نواحی و (.(De Freitas, 2003ها برای آینده کاری توضیح داده شده استاولویت

هایش برای ربردو بر شمردن کا Raymanبا معرفی مدل (Matzarakis and Rutz, 2005) ماتزاراکیس و روتزو گرماییهای آسایش اقلیم شناسی به پژوهش پرداختند و اهمیت استفاده از آن را برای مواردی از قبیل تعیین شاخص

,Matzarakis et al) ماتزاراکیس و همکارانش دیگری پژوهشیا در دمای متوسط تابشی محیط و ... بیان کردند.

PETهای پراکندگی ای منطقه یونان بررسی کردند و در آن عالوه بر نقشههای اقلیم گردشگری را برپتانسیل (2005 (Matzarakis, 2007aماتزاراکیس)متر آورده شده است. های دمای هوا و تعداد روزهای با بارش بیش از یک میلینقشهو ضمن توصیف داده مورد بررسی قرار 5115در شهر فریبورگ آلمان برای سال و توریسم گرماییآسایش اقلیم،

ه و همچنین نموداری از بیشینه و کمینه دمای دکره یرا ارا PETنمودار فراوانی ساعتی گرماییهای آسایش شاخصعالوه بر این یک نقشه بیوکلیمایی یونان برای ماه .ارایه کرده استروزانه PETدرجه حرارت هوا و تابشی محیط،

.دهدرا نشان می PET گرماییکانی مقادیر ماهانه شاخص توزیع م کهه گردیده یآگوست در تابستان اراهای اقلیم گردشگری در دریای شمال و ناحیه جنگلی سیاه است که با مقایسه ، بررسی پتانسیلهایپژوهشاز دیگر

Endler and) صورت گرفته است (های هوای آلمانسرویس داده) DWD و (ایمدل اقلیم ناحیه( REMO بین

Matzarakis, 2008).

های اقلیمی گردشگری در استان کرمانارزیابی پتانسیل 4

تنش های دمای مؤثر وهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از شاخصدر ایران اقلیم گردشگری استانها در استان کرمان برای شهرستان بم و . این شاخصها مشخص گردیده استسایش اقلیمی آنآی تجمعی، محدوده

ساله شهرهای ایران 31گفتنی است با استفاده از آمار اقلیمی (.9331 )سازمان هواشناسی کشور،کرمان استفاده شده استهای اقلیمی نواحی مختلف ایران جهت جذب شرایط اقلیمی بر روی کشورمان بررسی و با توجه به تنوع و پتانسیل

ی تأثیر عناصر اقلیمی بر صنعت گردشگرینحوه پژوهشنتایج (.9335 )فدایی وطن و همکارانش،شناسایی شدگردشگر اند. های گرم سال تنها دو ماه جولی و آگوست با شرایط عدم آسایش مواجهکه از ماه دهدنشان می در استان گیالنهای سرد سال شرایط عدم آسایش در اکثر اوقات برقرار بوده است و تنها دو ماه اکتبر و آوریل از وضعیت همچنین در ماه

است ناطقی که شاخص اقلیم گردشگری در آن مورد بررسی قرار گرفته از دیگر م (.9335 مساعدی برخوردارند)لیقی، دهدنشان میهای ژوئن و سپتامبر نتایج بهترین وضعیت اقلیمی برای توریسم در ماه وباشد شهرستان سردشت می

ی آسایش های اکو توریست(. استفاده از الگوی سایکرومتریک به سبک اونزا هم برای شناخت پتانسیل9333 )ابراهیمی، فروردین، اسفند، های خرداد و تیر گرم،زیست اقلیمی در تالب کیا کالیه لنگرود نشان داده است که روزها در طی ماه

ی دیگر تقویم پژوهشبنا به (.9332 باشد)رمضانی،ها سرد میمهر و آبان معتدل و در بقیه ماه شهریور، مرداد، اردیبهشت،و متوسط نظر سنجی پیش بینی معادل ز با استفاده از دو شاخص دمای فیزیولوژی زمانی مناسب برای گردش در تبری

کارهای متعددی از این دست (.9331 روز از اوایل خرداد تا اواسط تیر ماه تعیین شده است)ذوالفقاری، 92شده به مدت ؛ رنجبر، 9331؛ محمودی،9331؛ بذر پاش و همکارانش،9331در بیشتر نقاط کشور انجام شده است محمودی و دانه کار،

با توجه (. 9331 ؛ فرج زاده و احمد آبادی،9331 اسماعیلی و همکارانش، ؛بآو 9331 ؛ ساری صراف و همکارانش،9333مطالعه جامع و ستان کرمان اتوان اقلیمی گردشگری به موارد مطرح شده و بنا بر اطالعات موجود تا کنون در زمینه

حاضر سعی بر آن است تا این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. پژوهشین رو در انجام نشده است از ادقیقی

ها و روش کاردادهکه از نظر طول (9جدول و 3شکل )سطح استان ایستگاه سینوپتیک در 1ساعتی هایاز داده پژوهشاین رای انجام ب

.دشرسید استفاده دوره آماری مناسب به نظر می

استفاده های آماری موردها و دورههمشخصات ایستگا .1 جدول

دوره آماری ارتفاع)متر( عرض جغرافیایی طول جغرافیایی نام ایستگاه

92º22 ´23º31 3/9913 5111-9131 ´ انار

º21 ´99º51 5531 5111-9131 32´ بافت

º23 ´11º51 1/9111 5111-9121 59´ بم

º22 ´52º31 1/9231 5112-9113 29´ رفسنجان

º22 ´53º51 9/9131 5111-9132 99´ سیرجان

13º22 ´11º31 9/9339 5111-9131 ´ شهر بابک

º21 ´92º31 3/9123 5111-9135 23´ کرمان

º21 ´23º51 1/911 5112-9111 95´ کهنوج

º21 ´32º53 119 5111-9111 93´ میانده جیرفت

2 9313 پاییز ،52 شماره ،مهفت سال ،یعیطبی ایجغراف نامهفصل

.های سینوپتیک استان کرمانتوزیع فضایی ایستگاه .3شکل

physiological) معادل کیدمای فیزیولوژیراحتی انسان با استفاده از شاخص شرایطها اساس این دادهبر

Equivalent Temperature= PET( )Hoppe,1999های مختلف عملی است. ( محاسبه شد. این شاخص در اقلیم Matzarakis, etاستابل فهم قن بر حسب سلسیوس است و در نتیجه برای اکثر افراد معمولی هم آواحد محاسباتی

al.1999) ). ناسبمیکروکلیمای بیرونی و همچنین اقالیم سرد و گرم م گرماییهای استفاده از آن برای ارزیابی مؤلفه .Chirag, et al, 2010)) باشدمی

یمبنای محاسبه MEME) individual (Munich energy balance model for =بیالن انرژی برای فرد مدل باشد.می PETشاخص ( بنا شده است:9 ی بیالن انرژی برای بدن انسان )معادلهبر معادله MEME جزئیات

S=0SW+ERE+ED+W+R+C+EM+ ( 9 معادله)

Cتابش خالص بدن، Rیزیکی،خروجی کار ف Wمیزان سوخت و ساز بدن)تولید انرژی درونی(، Mدر این معادله گرمایی برای گرمایش و یاهجمع جریان REE جریان گرمای نهان تبخیر آب در پوست، DEجریان گرمای همرفتی،

باشد.ی بدن میحرارت ذخیره جهت سرمایش و گرمایش توده Sو جریان گرما به دلیل تبخیر تعرق SWE تبخیر و تعرق، عالمت مثبت و اگر کمبود انرژی داشته باشند ؛گر برای بدن انرژی بدست آورنداختصاصی این معادله ا یاهاصطالح

باشد.گرمایی وات می یاهواحد همه جریان همیشه منفی هستند. SWE و W، DEهمیشه مثبت M عالمت منفی دارند. اند:توسط پارامترهای هواشناسی زیر تنظیم شده 9گرمایی معادله یاهجریان

C ،REE دمای هوا: – DE ،REE ،SWE رطوبت هوا:– SWE ،C سرعت باد: –

R دمای متوسط تابشی:– رامترهای ترمو فیزیولوژیکی زیر مورد نیاز هستند:اعالوه برآن پ

؛کیلو( حسب بر) مقاومت گرمای لباس– ؛وات( حسب بر) فعالیت انسان–

های اقلیمی گردشگری در استان کرمانارزیابی پتانسیل 6

شامل مراحل زیر است: PET محاسبه

؛رامترهای هواشناسیابدست آوردن ترکیب پ برای MEMEا بمحاسبه شرایط حرارتی بدن –

و بدست آوردن سیستم بیالن MEME لدرج مقادیر محاسبه شده برای دمای متوسط پوست و دمای هسته در مد – ؛انرژی معادل برای دمای هوا

؛ :Matzarakis, 2007a) بیشتر)جزئیات باشدمی PET سرانجام دمای هوا برابر با –

هایها به صورت دستی سخت است. بدین جهت نرم افزارهای مناسب و کارایی برای محاسبههن محاسبانجام ایر ابرها و اثآتابش و یاهجریاناست. این مدل Ray Manمدلترین آنها ساخته شده است که معروف PETشاخص

برای گیرد؛ای را در بر میساختار پیچیدهاین مدل که زند.تخمین می و بلند تابش امواج کوتاه یاهر جریانبرا هاجامدخروجی نهایی این مدل محاسبه ای و محلی مناسب است.کاربرد و بهره گیری بر روی سطوح ناحیه اهداف برنامه ریزی،

در نتیجه این مدل برای برآورد بیوکلیمای .ها مورد نیاز استدمای متوسط تابشی است که در مدل بیالن انرژی انسانمتغیرهایی که برای (.Matzarakis and Rutz,2007مورد نیاز است) PET قبیلاز گرماییهای شاخص شهری و

استفاده شده عبارتند از : آناستفاده از ؛ای مورد نظر شامل :طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریاهمتغییرهای موقعیتی ایستگاه -9 )بر ابرناکی آسمانمیزان (،M/sسرعت باد) (،%رطوبت نسبی) ،(C°)خشک متغییرهای هواشناسی شامل: دمای -5

؛(وحسب اکتا

باشد که به طور کلی برای هر کدام از متغییرهای مذکور به ترتیب؛وزن، سن و جنس می قد، متغییرهای فردی شامل: -3

؛سال و جنس مرد در نظر گرفته شد 32کیلو گرم، 12متر، 12/9 ؛وات در نظر گرفته شد 31لو و یک 1/1فعالیت : به ترتیب متغییرهای نوع پوشش و -9

شودوضعیت آسایش تعیین می 5، با توجه به جدول PET محاسبه شاخص و Ray Manها به مدل پس از ورود داده پهنه بندی ARC GISدر محیط پایان و مدت دوره آسایش استان ،آغازهای نقشهبه منظور تحلیل فضایی آسایش و

با کار دیگران مقایسه شده است. پژوهشو در آخر نتایج شده است

متفاوت حساسیت یاهه( برای درجPETدمای معادل فیزیولوژی ) گرماییهای های شاخصمقادیر آستانه .2جدول

مقاومت انتقال وات، 31تولید حرارت درونی : ؛دهدرا نشان می بدن انسان انسان و استرس فیزیولوژیکی بر گرمایی .منظور شده است (et al. 1999) Matzarakis .لویک 1/1 لباس: ییگرما

CPET° حساس حرارتی درجه حرارت فیزیولوژیک

9 خیلی سرد استرس سرمای شدید

3 سرد استرس سرمای متوسط

93 خنک استرس سرمای کم

93 خیلی خنک دون استرس حرارتی

53 آسایش استرس گرمای اندک

51 گرم استرس گرمای متوسط

32 داغ استرس گرمای شدید

99 خیلی داغ استرس گرمای بسیار شدید

شرح و تفسیر نتایجهای مورد برای ساعات مختلف روز به صورت میانگین ماهانه برای هرکدام از ایستگاه PETشاخص هایهنتایج محاسب

(. 3اند )جدول مناسب مشخص شدههای های مختلف شاخص با رنگنمایش داده شده است. شدت 9مطالعه در شکل

1 9313 پاییز ،52 شماره ،مهفت سال ،یعیطبی ایجغراف نامهفصل

.PETهای شاخص راهنمای رنگ بندی شدت :3 جدول

PET

-

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

03 06 09 12 15 18 21 00

. PETمتفاوت با استفاده از شاخص هایساعت های استان کرمان درشهرستان گرماییوضعیت آسایش . 4شکل

پذیرد.بامداد شروع شده و به نیمه شب پایان می 3روز است که از هایور افقی بال ساعتها اعداد محاین شکل در

نامطلوب سرد و گرم هایهای آبی و زرد به ترتبی ساعتآسایش و رنگهای ساعت 5رنگ سبز شکل 3طبق جدول -اند یعنی جیرفت جنوبیقرار گرفتهبر اساس موقعیت جغرافیایی های استان تقریبااایستگاه 5در شکل دهند.را نشان می

زردرنگ ،5شکل طبقاند. ترین شهر استان در شمال شکل قرار گرفتهترین شهر استان در جنوب شکل و انار شمالی

های اقلیمی گردشگری در استان کرمانارزیابی پتانسیل 8

های آوریل تا نوامبر هوا گرم است. برای اینتمام ماه کهنوجست.در تر اشهرهای جنوبی بسیار گسترده یعنی زمان گرم درروز هوا هایاما ساعتها هوای مساعد دارد که وقت استراحت مسافرین است. پاییزی هم فقط شب که در روزهای

که در شهر مرتفع بافت و یا شهر شمالی انار دوره گرم در صورتیباشد. شهر جیرفت هم شرایطی مشابه دارد. نامساعد میهمه در ظهر نامطلوب است. این وضعیت تقریباابعد از 1محدود است. در بافت دوره گرم سال از ظهر تا سال نسبتاا

در همه استان غیر از دو شهر جنوبی مصداق دارد. یعنی همه روزها هوای بعد از ظهر نامطلوب است.ه شهرهای استان بها تا حدودی هوای سرد مزاحم است. قلیمی مطلوب است. فقط در دوره سرد سال صبحصبح شرایط ا 95تا 3 تاز ساع

که در اکثر شهرها شرایط سرد غیر از بافت در شهرهای دیگر چندان محسوس نیست. برای اینه ره سرما بمشکالت دو کنند. استراحت میبسته شب غلبه دارد که اکثر گردشگران در محیط سر هایدر ساعت

تحلیل فضایی آسایشباشد. به منظور تحلیل اهمیت زیادی میآسایش در روز برای گردشگران جهت بازدید از فضاهای بیرون و تفریح دارای

ی آسایش مطابق با تقویم میالدی و بر مبنای وجود مقادیر پایان و مدت دوره های زمان آغاز،، نقشهآسایش فضایی شده است. تهیّهی از روزهایدر ساعت گراد(درجه سانتی 52تا 95) PET مطلوب شاخص

ی آسایشآغاز دوره های جنوب و شهرستان بم در شرق استان، ماه ژانویه قسمتدر آسایش در استان کرمان، یدوره آغاز 2شکل طبقشود؛ سایر منطقه مرتفع بافت از ماه آوریل آغاز می و درپس از آن با یک ماه تأخیر شهرستان انار در ماه فوریه باشد.می

ی آسایش در استان کرمان از ماه ژانویه در غاز دورهکنند. بنابراین زمان آنقاط استان از ماه مارس این دوره را آغاز می کند.میتغییر استان کوهستانی مناطقهای گرم تا آوریل در قسمت

ی آسایشپایان دورهکه در باشد. به طورینسبت به زمان آغاز دوره از یکنواختی بیشتری برخوردار می 1ی آسایش با توجه به شکل پایان دورههای بنابراین قسمت باشد.و بافت در غرب استان در ماه نوامبر و سایر نقاط استان در ماه دسامبر می بابک شهر سیرجان،

رسانند. ها این دوره را به پایان میسردتر استان یک ماه زودتر از سایر قسمت

ی آسایشمدت دوره ماه،انار، 3بافت و سیرجان ماه، 1 در جنوب استان باشد.مدت آسایش در استان کرمان بسیار پراکنده می 1طبق شکل

ی از هایماه در استان کرمان در ساعت 91تا 1بنابراین از باشد.ماه می 91ماه و بم و کرمان 1بابک رفسنجان و شهر توان احساس راحتی کرد. در مجموع دوره آسایش در کل استان قابل توجه است و در هیچ روز در فضای بیرون می

توان سرمایه گذاری قابل توجهی برای امر توریسم اختصاص داد.ماه نیست و می 1ز ای کمتر انقطه

که در که دقت این پژوهش از مطالعات دیگر بیشتر است برای ایننتایج پژوهش از دو نظر قابل بحث است. اول ایناز نرم را تعیین کند و ثانیاا واند زمان دقیق آسایش شبانه و روزانهاین پژوهش از آمار ساعتی استفاده شده است که

های متعدد پیشین از دقت بالیی ده است که بر اساس پژوهششاستفاده RAYMANهای آماری دقیق مانندافزاربرخوردار است. این پژوهش با استفاده از متغییرهای بیشتر اقلیمی و نرم افزار دقیق توانست استان کرمان را از نظر

های گردشگری را و در هر منطقه زمان آغاز و پایان فعالیت به نواحی متمایز تقسیم کندپتانسیل اقلیمی گردشگری باشد. های گردشگری استان میتوان گفت سندی معتبر برای برنامه ریزی فعالیتمشخص کند. از این نظر می

1 9313 پاییز ،52 شماره ،مهفت سال ،یعیطبی ایجغراف نامهفصل

ن گفت که با توجه بهتوامی (9331؛ فرج زاده، 9331 سازمان هواشناسی کشور،های دیگر )در مقایسه با پژوهش

تر است. مدت و استفاده از نرم افزارهای دقیق نتایج بدست آمده در این پژوهش به ماهیت منطقه نزدیک از های دردادهساری صراف و ؛ 9331ذوالفقاری،خوانی قابل توجه بین نتایج این پژوهش و کارهای دیگران )از طرف دیگر وجود هم

های بررسی شرایط راحتی انسان در نقاط مختلف کشور دهد که مدلیگر کشور نشان میدر نقاط د آ( 9331همکارانش، های اکولوژیکی ها در همه جای کشور برای شناخت توانتوان از این مدلاز حساسیت هماهنگی برخوردار هستند و می

استفاده کرد.

.PETفاده از شاخص نقشه پراکندگی زمان آغاز دورۀ آسایش در استان کرمان با است: 5 شکل

PET نقشه پراکندگی زمان پایان دوره آسایش در استان کرمان با استفاده از شاخص :6 شکل

های اقلیمی گردشگری در استان کرمانارزیابی پتانسیل 01

PETنقشه پراکندگی مدت آسایش در استان کرمان با استفاده از شاخص :7شکل

هاو پیشنهاد نتیجه گیری

رفسنجان، بم، بافت، های هواشناسی انار،اهانه ایستگاهبر اساس آمار ساعتی و مپتانسیل اقلیمی گردشگری استان کرمان مای شاخص د و با استفاده از RAY MANکهنوج و میانده جیرفت در محیط نرم افزار کرمان، شهر بابک، سیرجان،

نتایج بدست آمده به شرح زیر است:شد. محاسبه (PET) معادل فیزیولوژیماه فوریه، در شمال استانشرق استان ماه ژانویه، شهرستان انار واقع های جنوبی وی آسایش، در قسمتآغاز دوره -9

؛باشدهای استان ماه مارس میمنطقه کوهستانی بافت آوریل و در سایر قسمتهای استان ماه دسامبر سایر قسمت و شهربابک و بافت ماه نوامبر های سیرجان،شهرستان در ی آسایش،پایان دوره -5

؛باشدمیماه و بم 1انار و رفسنجان ماه، شهربابک، 3سیرجان بافت و ماه، 1های جیرفت و کهنوج آسایش، در شهرستانمدت -3

؛باشدماه می 91و کرمان مارس، هایماه روز، زمان مناسب برای گردشگری در شهرستان اناروبم هایدر ساعت گرماییشرایط آسایش طبق -9

،هم آوریل، کرمان، و اکتبر؛ هم آوریل، بابک، شهر اکتبر؛ سپتامبر، ،مه آوریل، فتبا شهرستان نوامبر؛ و اکتبر آوریل،و مارس ،فوریه ژانویه، ،ماه شهرستان کهنوج و جیرفت، در اکتبر و نوامبر و آوریل، رفسنجان و سیرجان، اکتبر و نوامبر؛

.باشدمی دسامبرشود دقت لزم در تعیین صنعت توریسم استان پیشنهاد می راندمان و به منظور افزایشیج بدست آمده با توجه به نتا

تجربه آب و تا ... با توجه به زمان دقیق از نظر آسایش اقلیمی انجام شود ها وهمایش زمان برگزاری تورهای گردشگری،دشگری برای گر در بعضی از اوقات سال به دلیل مساعد نبودن آب و هوا هوایی مناسبی برای گردشگران بوجود آید.

شود مطالعات روزانه و ساعتی آسایش اقلیمی در این استان انجام شود و نتایج آن به صورت بروشورهایی در پیشنهاد می اختیار گردشگران قرار گیرد تا با مراجعه به آن بهنرین زمان را برای دیدن و تفریح در فضای بیرون انتخاب نمایند.

99 9313 پاییز ،52 شماره ،مهفت سال ،یعیطبی ایجغراف نامهفصل

منابع. برای توریسم در شهرستـان سـردشت. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران زیـابی اقلیـمار (:9333) ناصر. ابراهیمی، -9

.دانشکده جغرافیا .ق علمی در علوم انسانی با تآکید بر جغرافیایهای تحقروش شناسی و تکنیک (:9331) .سید رحیم مشیری و حسین آسایش، -5

تهران. ،نشر قومسارزیابی شرایط اقلیم آسایشی بندر چابهار در جهت توسعه (: 9331) شراره ملبوسی. بر حقیقت واکرم صا رضا، اسماعیلی، -3

.9331فروردین زاهدان، مجموعه مقالت چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسالم، گردشگری.در فضای آزاد جهت اکوتوریسم در اییگرمبررسی آسایش (: 9331) حسینی. رضا ملکی و سید علی اکبر حمید رحیم، بذر پاش، -9

.13-913: 53 جغرافیایی، هایپژوهشمجله شهرستان بابلسر. های دمای معادل فیزیولوژیتعیین تقویم زمانی مناسب برای گردش در تبریز با استفاده از شاخص(: 933) حسن. ذوالفقاری، -2

(PET(ومتوسط نظرسنجی پیش بینی شده )PMVمجله پژوهش.)951-999: 15 غرافیایی،های ج. های اکوتوریستی آسایش زیست اقلیمی)بیوکلیماتیک(تالب کیا کالیه لنگرود با روش شناخت پتانسیل(: 9332) بهمن. رمضانی، -1

.13-31: 1ای،مجله جغرافیا و توسعه ناحیه اونزا.)مطالعه موردی: استان فارس(.پایان نامه TCIارزیابی شرایط اقلیمی برای توسعه گردشگری به روش (: 9333) فیروز. رنجبر، -1

دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا. کارشناسی ارشد.برای RAYMANرین شاخصتتعیین مناسب(: 9331) حسینی صدر. محمدی و عاطفه حسن صراف، بهروز، غالم ساری -3

ژئوفیزیک، تهران، موسسه ایران، یزیکژئوف کنفرانس غربی. چهاردهمینمطالعه اقلیم آسایش در شمال استان آذربایجان

.911-912: فضا، فیزیک شفاهی، مقالت.پهنه بندی کلیماتوریسم منطقه ارسباران با استفاده از شاخص ب(: 9331) طاهره جاللی و آذین کمالی. بهروز، ساری صراف، -1

TCI. :13-33. 31مجله فضای جغرافیایی. ای های مختلف اقلیمی در صنعت توریسم.همایش علمی و پژوهشی منطقهنقش دادهنگرشی بر (: 9335) علیرضا. شکیبا، -91

.39-91 ،35آذر ماه چالوس،-دانشگاه آزاد اسالمی واحد نوشهر جغرافیا و توریسم. .(9331). اقلیم و گردشگری در استان کرمان سازمان هواشناسی کشور. -99در ایران اقتصادی رشد و گردشگری یتوسعه یرابطه بررسی (:9331) ری.جبا بابکی و امیر ا...روح کمیل، طیبی، سید -95

.33-991: 53 اجتماعی )ویژه اقتصاد(، و انسانی ی علوم(؛ پژوهشنامه9333-9333)نقش تنوع اقلیمی در جذب گردشگری (:9335) رضا شیر محمدی و سارا خجسته. جواد بداق جمالی، فاطمه، فدایی وطن، -93

.9335کشور ایران(. مقالت دومین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسالم، تهران، شهریور مطالعه موردی:ملل اسالمی)ارزیابی و پهنه بندی اقلیم گردشگری ایران با استفاده از شاخص اقلیم (:9331) منوچهر و علی احمد آبادی. فرج زاده، -99

.39-95: 1 های جغرافیای طبیعی،(.مجله پژوهشTCIگردشگری)ی تأثیر عناصر اقلیمی بر صنعت گردشگری در استان گیالن. دومین کنگره بین المللی بررسی نحوه (:9335) بهزاد. لیقی، -92

.9335شهریور تهران، جغرافیدانان جهان اسالم،اولین کنفرانس گان.آسایش اقلیمی و گردشگری طبیعی در شهرستان لرد(: 9331) و افشین دانه کار. ...بیت ا محمودی، -91

.دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، تهران، های محیط زیست.مهندسی برنامه ریزی و مدیریت سیستم ،کرمان..کرمان در یک نگاه.انتشرات مرکز کرمان شناسی9331مرکز کرمان شناسی. -91های تان مریوان با استفاده از شاخصی آسایش اقلیمی آن در شهرس.گردشگری و تعیین محدوده9331 پیمان. محمودی، -93

.99-91: 3دوره بیست و دوم، مجله رشد آموزش جغرافیا، دمای مؤثر و تنش تجمعی.

19- Chirag, D. And Ramachandraiah A. (2010): The Significance of Physiological

Equivalent Temperature (PET) in Outdoor Thermal. International Journal of Engineering

Science and Technology, 2: 2825-2828.

های اقلیمی گردشگری در استان کرمانارزیابی پتانسیل 02

20- De Freitas, C.R. (2001): Theory, Concepts and Methods in Climate Tourism Research.

Proceedings of The First International Workshop on Climate, Tourism and Recreation.

(Ed.) A. Matzarakis and C. R. de Freitas. International Society of Biometeorology,

Commission on Climate Tourism and Recreation. 3-20.

21- De Freitas, C. R. (2003): Tourism Climatology: Evaluating Environmental Information

for Decision Making and Business Planning in The Recreation and Tourism Sector.

International Journal of Biometeorology, 48: 45-54.

22- De Freitas .C. R, D Scott and G, McBoyle. (2008): A second Generation Climate Index

for Tourism (CIT): Specification and Verification. Int J Biometeorology, 52:399–407.

23- Endler C, Matzarakis A, (2008): Climatic Tourism Potential in The North Sea and Black

Forest Region - A Comparison Between REMO and DWD Data. Ber. Meteor. Inst. Univ.

Freiburg :17, 179-189.

24- Fanger, p. o. (1970): Thermal Comfort. Copenhagen. Danish Technical Press.

25- Hoppe, p. (1999): The Physiological Equivalent Temperature – a Universal Index for

The Bio Meteorological Assessment of The Thermal Environment. Into J

Biometeorology, 43:71-75.

26- Matzarakis, A, H, Mayer and M. G. Iziomon. (1999): Applications of a Universal

Thermal index: Physiological Equivalent Temperature. Into J Biometeorology, 43:76–84.

27- Matzarakis, A., 1999: Required meteorological and climatological information for

tourism. Proceedings of the 15th International Congress of Biometeorology &

International Conference on Urban Climatology. (Ed.) R.J. de Dear and J. C. Potter.

ICBP08.01, 1-6.

28- Matzarakis, A. (2001a): Climate and Bioclimatic Information for Tourism in Greece.

Proceedings of The First International Workshop on Climate, Tourism and Recreation,

ed. by A. Matzarakis and C.R. de Freitas. International Society of Biometeorology,

Commission on Climate Tourism and Recreation. December 2001:171-183.

29- Matzarakis A. (2001b): Assessing Climate for Tourism Purposes: Existing Methods and

Tools for The Thermal Complex. Proceedings of The First International Workshop on

Climate, Tourism and Recreation. Ed. A. Matzarakis and C. R. de Freitas. International

Society of Biometeorology, Commission on Climate Tourism and Recreation. December

2001. WP12, 1-11.

30- Matzarakis, A, and F Rutz. (2005): Application of Rayman for Ttourism and Climate

Investigations. Annalen der Meteorologie 41, 2: 631-636.

31- Matzarakis, A, N, Karatarakis, A, Sarantopoulos. (2005): Tourism Climatology and

Tourism Potential for CRETE, GREECE. Annalen der Meteorologie, 2:616-619

32- Matzarakis. A. and F, Rutz. (2007): Ray man: Tools for Tourism and Applied

Climatology. A Decade of The ISB’s Commission on Climate, Tourism and Recreation.

In: A. Matzarakis, C. R. de Freitas, D. Scott (Eds.), Developments in Tourism

Climatology:129-138.

33- Matzarakis A. (2007a), Climate, Thermal Comfort and Tourism, In: Climate Change and

Tourism- Assesment and Coping Strategies, Amelung, B., Blazejczyk, K., Matzarakis, A.

(Eds.), Maastricht-Warsaw-Frieburg, 139-154.

34- Mieczkowski, Z. (1985): The Tourism Climate index: A Method for Evaluating World

Climates for Tourism. The Canadian Geographer. 29: 220-233.

35- Skinner, C. J. and De Dear, R. J. (2001): Climate and Tourism – an Australian

Perspective. First International Workshop on Climate, Tourism and Recreation,

Khalkidhiki, Greece..