ΑΘΗΝΑ-ΜΟΝΑΧΟ

Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής επίσκεψης στο Μόναχο, ομάδες μαθητών εργαστήκαμε πάνω σε θέματα που αναδεικνύουν τη σχέση του νεαρού ελληνικού κράτους με τη Γερμανία και ειδικά τη Βαυαρία. Με αφορμή τις ενότητες της φετινής μας Ιστορίας, Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, ερευνήσαμε και δουλέψαμε σε δύο βασικούς άξονες:

Α. Γερμανικές επιρροές στην αρχιτεκτονική και την τέχνη στην Ελλάδα του 19ου αι.

Η επιλογή της Αθήνας ως πρωτεύουσας του νέου ελληνικού κράτους

Αρχιτεκτονική της νέας πρωτεύουσας (Διαμόρφωση αθηναϊκού νεοκλασικισμού

Ζωγραφική («Σχολή του Μονάχου»)

Β. Ανακαλύπτοντας το Νεοκλασικό Μόναχο του φιλέλληνα Λουδοβίκου Α΄

Α. Γερμανικές επιρροές στην αρχιτεκτονική και την τέχνη

στην Ελλάδα του 19ου αι.

Ζωγραφική: «Σχολή του

Μονάχου» ή

Ο Ρομαντισμός στην Ελλάδα

Ο ρομαντισμός δημιούργησε ένα διεθνές κλίμα που αγκάλιασε τα πιο ζωντανά καλλιτεχνικά κέντρα του δυτικού κόσμου και επηρέασε τις καλλιτεχνικές του ατομικότητες. Η εξάπλωση του φτάνει και στην Ελλάδα σε μια περίοδο ωρίμανσης των εθνικών καλλιτεχνικών της δυνάμεων και επικοινωνίας με τα εργαστήρια και τις σχόλες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. Το Μόναχο και το Παρίσι με τις σχολές τους έπαιζαν το σημαντικό ρόλο των παιδαγωγών των Ελλήνων.

Τα γνωρίσματα του ελληνικού ρομαντισμού στη ζωγραφική

• Η ελευθερία στην έκφραση

• Tα θέματα από την ελληνική επανάσταση

• H καλλιέργεια των ηθογραφικών θεμάτων στην εικονογραφία

• H έλξη του εξωτισμού και ιδιαίτερα της Ανατολής

• H επιστροφή στις χριστιανικές τιμές του καλλιτεχνικού συναισθήματος

• Tα πολεμικά θέματα στη ζωγραφική

• Tο προαίσθημα του θανάτου η μελαγχολία και η θλίψη και όλες οι ψυχικές εκείνες καταστάσεις που δημιούργησε το ρομαντικό κλίμα στην τέχνη.

Αυτά τα γνωρίσματα διαγράφονται μέσα στα έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών του ρομαντικού κλίματος.

Γύρω στο 1878 παρουσιάζεται στο Μόναχο μια ρομαντική αντίδραση του Carl Theodor von Piloty . Στη συνέχεια στην ακαδημία αυτή του Μονάχου, στο εργαστήριο με την βοήθεια των υποτροφιών του ιδρύματος του Ναού της Παναγίας της Τήνου φοίτησαν πρώτα ο Νικόλαος Γύζης και ο Νικηφόρος Λύτρας. Αργότερα ο Γεώργιος Ιακωβίδης ,ο Θεόδωρος Βρυζάκης και πολλοί άλλοι. Τέλος μια ζωγραφική εμψυχωμένη από τις αντιθέσεις του ρομαντικού κλίματος και ενσαρκωμένη σε ηθογραφικές εικόνες της εθνικής ζωής θα την έφερναν στην Ελλάδα ο Νικόλαος Γύζης και ο Νικηφόρος Λύτρας. Αργότερα ο Γεώργιος Ιακωβίδης ,ο Θεόδωρος Ράλλης και άλλοι. Ένας μορφωμένος άνθρωπος που ξεχωρίζει για την ηγετική προσωπικότητα είναι ο Νικόλαος Γύζης.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ (1842-1901)

Μετά την καταστροφή των Ψαρών [1896 - 1898]

Λάδι σε μουσαμά

Γιάντες, 1878

Λάδι σε μουσαμά

Το τάμα, 1886

Λάδι σε μουσαμά

Κεφαλή γέρου, π. 1880

Λάδι σε μουσαμά

Εαρινή Συμφωνία, 1886

Λάδι σε μουσαμά

Ο Αρχάγγελος,

σπουδή για τη

"Θεμελίωση της

Πίστεως", 1895

Λάδι σε μουσαμά

Η Τέχνη και τα

πνεύματά της,

1876

Λάδι σε μουσαμά

Άρτεμις Γύζη, 1890

Λάδι σε μουσαμά

Το

σκλαβοπάζαρο,

π. 1873-1875

Λάδι σε μουσαμά

Νύμφη και Έρως, 1897

Λάδι σε μουσαμά

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ

(1832-1904)

Αναμονή, π. 1895 -1900

Λάδι σε μουσαμά

Ναυτικός που καπνίζει,

π. 1894-1895

Λάδι σε μουσαμά

Παιδί

που

στρίβει

τσιγάρο,

1894

Λάδι σε

ξύλο

Αραπάκι, μετά το 1873

Λάδι σε μουσαμά

Το ψαριανό μοιρολόι, πριν το 1888

Λάδι σε μουσαμά

Γαλατάς σε ώρα

ανάπαυσης, 1895

Λάδι σε μουσαμά

Μιχαήλ Βόδας Σούτζος, π.

1890

Λάδι σε μουσαμά

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ

(1853- 1932).

Παιδική συναυλία, 1900

Λάδι σε μουσαμά

Χορταριασμένο λιβάδι, πριν το 1890

Λάδι σε μουσαμά

Τα πρώτα βήματα,

1892

Λάδι σε μουσαμά

Η τουαλέτα, π. 1887-1893

Λάδι σε μουσαμά

Αγρόκτημα στη Βαυαρία, 1884

Λάδι σε ξύλο

Πιατέλλα με

όστρακα,

τριαντάφυλλα,

μαργαριτάρια

και

σκουλαρίκια,

1920 - 1932

Λάδι σε

μουσαμά

Ο αχόρταγος, 1884

Λάδι σε ξύλο

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΒΡΥΖΑΚΗΣ

(1814 -1878 )

Ο θεμελιωτής της «Σχολής του Μονάχου»

Τυφλός τραυματίας [1850]

Λάδι σε μουσαμά

Παραμυθία, 1847

Λάδι σε μουσαμά

Η Ελλάς ευγνωμονούσα, 1858

Λάδι σε μουσαμά

Η Έξοδος του Μεσολογγίου, 1855

Λιθογραφία

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης, 1865

Λάδι σε μουσαμά

Δύο πολεμιστές, 1855

Λάδι σε μουσαμά

Πολεμικό Συμβούλιο

Λάδι σε μουσαμά

Ελληνίδα

Λάδι σε μουσαμά

Συμμετείχαν οι μαθήτριες

Εύη Κουργιούνη

Αθηνά Αγγελή

Ελίνα Κουτσούκου

Επέβλεψε η καθηγήτρια:

Κ. Ρωμαίου

Αθήνα: Μία νεοκλασική

πρωτεύουσα

•Η επιλογή της Αθήνας ως πρωτεύουσας του νέου ελληνικού κράτους

Η κατάσταση της Αθήνας μετά την επανάσταση:

«…ερείπια επί ερειπίων…»

Οι διαφορετικές προτάσεις

Οι ιδεολογικές παράμετροι της επιλογής

Η παρέμβαση του Λουδοβίκου της Βαυαρίας

Οι διαφορετικές προτάσεις

• Πολλές πόλεις είχαν προταθεί να αποτελέσουν πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους: Αθήνα, Πειραιάς, Κόρινθος, Άργος, Ναύπλιο, Σύρος, Τρίπολη, Πάτρα, Μεσολόγγι Μέγαρα.

• Υπήρχε και η πρόταση του Ιω. Κωλέττη να «περιφέρεται» η έδρα της κυβέρνησης μέχρι να καταλήξει μόνιμα πλέον στην Κωνσταντινούπολη (αφού προηγουμένως θα είχε υλοποιηθεί η επέκταση των συνόρων).

Η απόφαση ελήφθη υπέρ της υποψηφιότητας της Αθήνας.

Αθήνα 1810

Η Αθήνα επελέγη γιατί:

πρόσφερε τη δυνατότητα στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, να

συνδεθεί με το αρχαίο παρελθόν. Επιλέχτηκε δηλαδή για λόγους κυρίως ιδεολογικούς, παρά τις έντονα αρνητικές συνθήκες που επικρατούσαν στην πόλη μετά την Επανάσταση, αλλά και του εκτεταμένου αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος δεν θα μπορούσε να ανασκαφεί λόγω της οικιστικής ανάπτυξης.

καθώς είχε καταστραφεί, μπορούσε να ανοικοδομηθεί ως μία νέα πόλη, απαλλαγμένη από οθωμανικά και ανατολίτικα στοιχεία

διέθετε καλές κλιματολογικές συνθήκες

ήταν η προτίμηση του αρχαιολάτρη και αθηναιολάτρη Λουδοβίκου της Βαυαρίας.

Τον Σεπτέμβριο του 1834 η Αθήνα κηρύσσεται επίσημα πρωτεύουσα της Ελλάδας

και

τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου μεταφέρονται η κυβέρνηση και η διοίκηση από το Ναύπλιο στην Αθήνα.

• Η Αθήνα σχεδιάζεται ως νεοκλασική

πρωτεύουσα

Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους οι Βαυαροί βασιλείς επιλέγουν τον νεοκλασικισμό ως επίσημη μορφολογική έκφραση

Η βυζαντινή παράδοση και η λαϊκή παραδοσιακή αρχιτεκτονική δεν «κρίνονται άξιες» να εκφράσουν το ύφος του νέου κράτους

Πολιτικές και Κοινωνικές προϋποθέσεις της εμφάνισης του κλασικισμού στον ελληνικό χώρο

19ος αι.: περίοδος σημαντικών αλλαγών

Ίδρυση ελληνικού κράτους το 1830

Μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική αυτοκρατορία που στόχευαν στη σύσταση σύγχρονου αστικού κράτους

Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός των εξελίξεων αυτών επηρεάζει τα πεδία της πολεοδομίας και της αρχιτεκτονικής

Κινήσεις εκσυγχρονισμού των πόλεων (δίκτυα υποδομών, αστικές αναπλάσεις, κτήρια κοινής ωφέλειας)

Νεοκλασικισμός

Είναι το ρεύμα της τέχνης που επικράτησε από το 1750 περίπου μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι.

Πηγή του η βασική αρχή του Διαφωτισμού (ότι η επιστημονική πρόοδος οδηγεί τις ανθρώπινες κοινωνίες στην ευτυχία, σ’ έναν κόσμο όπου επικρατεί ο νόμος της λογικής και της ισότητας)

Εκφράζει την επαναστατική ορμή και τα υψηλά οράματα της εποχής.

Στρέφεται στα έργα τέχνης της αρχαιότητας, με την αντίληψη ότι η έμπνευση από την αρχαιότητα θα οδηγούσε στο πλησίασμα της φύσης, όπου επικρατεί το αληθινό, το μέτρο και ο κανόνας, με αποτέλεσμα την ηθική και πολιτική αναγέννηση της ανθρωπότητας.

Η ελληνική τέχνη θεωρείται ως ο «ιδανικός τύπος» και μέσα από τη μίμησή της ο καλλιτέχνης του νεοκλασικισμού στοχεύει στο «ιδεώδες».

Ο Νεοκλασικισμός στην Αρχιτεκτονική

Ολόκληρη η μορφή του ελληνικού ναού αντιγράφεται στις αρχιτεκτονικές δημιουργίες του νεοκλασικισμού

Βασικές αρχές: της συμμετρίας και της αναλογίας των μερών.

Χαρακτηριστικά νεοκλασικών κτιρίων

• Σταθερότητα

• Στιβαρότητα

• Μεγαλοπρέπεια

• Μονόχρωμες καθαρές επιφάνειες

• Γραμμικές διακοσμήσεις

• Ανάγλυφα στοιχεία

• Ελεύθερες κιονοστοιχίες

• και άλλα χαρακτηριστικά αρχαίων κλασικών ναών

Πανεπιστήμιο

Ακαδημία

Συνεπώς • Η σύνδεση με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν και

• η ένταξη στο ευρωπαϊκό πλαίσιο

επιλογή του νεοκλασικισμού για την πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους

Ο νεοκλασικισμός

• συνέδεε το αρχαίο παρελθόν με το παρόν

• έδινε αίγλη στο πολιτικό καθεστώς του νέου ελληνικού κράτους

Με άλλα λόγια

Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΥ ΗΤΑΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ

Τα πρώτα πολεοδομικά σχέδια της Αθήνας

υπογράμμιζαν τη σύνδεση με το αρχαίο παρελθόν και τα μνημεία

δημιουργούσαν εκτεταμένους ελεύθερους χώρους,

πλατιές λεωφόρους

ελεύθερους χώρους για ανασκαφές,

μνημειώδη κτίρια νεοκλασικού ρυθμού.

Σχέδιο Κλεάνθη-Σάουμπερτ

Σχέδιο Klenze

Νεοκλασικά κτίρια Γερμανών αρχιτεκτόνων της Αθήνας την οθωνική

περίοδο

Παλαιά Ανάκτορα-Κοινοβούλιο Ανέγερση:1836-1843

Αρχιτέκτονας: Fr. Gairtner

Πολιτικό Νοσοκομείο «Η Ελπίς» -Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων

Ανέγερση:1836-1858 Σχέδια: Friedrich Stauffert

Στρατιωτικό Νοσοκομείο-Κέντρο Μελετών Ακροπόλεως Ανέγερση: 1834-1836

Σχέδια:Wilhelm Weiller

Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο

Ανέγερση:1834-1835

Αρχιτέκτονας: Joseph Hoffer

Οικία Δεκόζη-Βούρου-Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών (μαζί με την Οικία Λ. Ευταξία)

Ανέγερση:1834-1835

Σχέδια: Joseph Hoffer

Έπαυλη Malcolm Ανέγερση:1831-1832

Σχέδια:Στ, Κλεάνθης – Ed. Schaubert

Β. Ανακαλύπτοντας το νεοκλασικό Μόναχο του

Λουδοβίκου του Α΄

ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ Α΄ ΤΗΣ ΒΑΥΑΡΙΑΣ (1786-1868). Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΜΟΝΑΡΧΗΣ

Λουδοβίκος Α΄

Βασιλιάς της Βαυαρίας, διαδεχόμενος τον πατέρα του, από το 1825.

Ποιητής ο ίδιος, θαύμαζε τις καλές τέχνες και ήταν προστάτης πολλών νέων καλλιτεχνών.

Ως βασιλιάς κατάφερε να υλοποιήσει πολλές από τις νεανικές επιδιώξεις του στον τομέα των γραμμάτων και των τεχνών.

Φιλελεύθερος μονάρχης αρχικά, εφάρμοσε φιλολαϊκή πολιτική, ακολούθησε στη συνέχεια συντηρητική πολιτική και περιόρισε τις πολιτικές ελευθερίες.

Υπήρξε αγαπητός στους υπηκόους του.

Επικρίθηκε για τις σπατάλες του προκειμένου να πραγματοποιήσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του.

Ήδη πολλά χρόνια πριν πεθάνει είχε παραιτηθεί υπέρ του πρωτότοκου γιου του Μαξιμιλιανού Β΄.

«Καλύτερα πολίτης της Ελλάδας παρά κληρονόμος του Θρόνου»

Εκδηλώσεις του φιλελληνισμού του

Λουδοβίκου Α΄ Μετέτρεψε το Μόναχο σε κέντρο του Φιλελληνικού Κινήματος.

Συνέδραμε οικονομικά την Ελληνική Επανάσταση.

Απέστειλε στον Ελβετό τραπεζίτη Εϋνάρ 435.000 φράγκα, για την απελευθέρωση των γυναικόπαιδων που μετά την καταστροφή του Μεσολογγίου.

Επέδειξε ιδιαίτερη πρόνοια για τα ορφανά των επαναστατών. Τριάντα από αυτά μεταφέρθηκαν στο Μόναχο και η πολιτεία ανέλαβε την εκπαίδευση τους.

Βοήθησε στη συγκρότηση τακτικού ελληνικού στρατού, στέλνοντας στην Ελλάδα, 12 Βαυαρούς αξιωματικούς, οι οποίοι μισθοδοτούνταν από το κρατικό ταμείο του Μονάχου. Ο πιο γνωστός ανάμεσά τους ήταν ο Karl Heideck, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Φαβιέρο για τη δημιουργία του ελληνικού τακτικού στρατού.

Karl Heideck

Οικοδόμησε στο Μόναχο τα Προπύλαια, ως μνημείο της Ελληνικής Επανάστασης. Το κτίριο μιμείται τα Προπύλαια της Ακρόπολης.

Απαθανάτισε την Ελληνική Επανάσταση. Ο μεγάλος ζωγράφος της εποχής Peter Von Hess στάλθηκε από τον Λουδοβίκο στην Ελλάδα να γνωρίσει τόπους και ανθρώπους και να αναπαραστήσει καλλιτεχνικά την Επανάσταση.

Εικονογράφηση της Ελληνικής Επανάστασης από τον Peter von Hess

Ο Όθων της Βαυαρίας βασιλιάς της Ελλάδος

Συνθήκη του Λονδίνου (1832): Η Ελλάδα κηρύσσεται «κράτος μοναρχικόν και ανεξάρτητον υπό την επικυριαχίαν του πρίγκιπος Όθωνος της Βαυαρίας και την εγγύησην των τριών Αυλών».

Ο Λουδοβίκος αποδέχτηκε με χαρά την εκλογή του γιου του και συνέδραμε στη συγκρότηση του νέου κράτους.

Η άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο

Όθων και Αμαλία

Ο Λουδοβίκος και η Αθήνα

Την αγάπη του για την Αθήνα ο Λουδοβίκος έδειξε με πολλούς τρόπους:

Συνέβαλε στην ανάδειξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του νέου ελληνικού κράτους.

Προστάτευσε τα αρχαία μνημεία και χώρους της Αθήνας. Έπεισε τον Όθωνα να απαγορεύσει τη χρήση της Ακρόπολης ως στρατιωτικού φρουρίου και να αναστηλώσει τα μνημεία της.

Έστειλε στην Αθήνα ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι έθεσαν τις βάσεις της ανάπτυξης επαγγελματικών και τεχνικών κλάδων.

Συμμετείχε ενεργά στην οικοδόμηση των ανακτόρων του Όθωνα (επιλογή θέσης, αποστολή αρχιτέκτονα Γκαίρτνερ, παρουσία του στη θεμελίωση, δανεισμός προς τον Όθωνα, συμβολή του στην εσωτερική διακόσμηση, με αποστολή κορυφαίων ζωγράφων να εργαστούν σε αυτό)

Ενθάρρυνε την Αμαλία να δημιουργήσει τον Βασιλικό (σήμερα Εθνικό Κήπο), στέλνοντάς της εξειδικευμένους γεωπόνους και κηποτέχνες, αλλά και πλήθος φυτών.

Γερμανοί αρχιτέκτονες εργάστηκαν στην Αθήνα, οικοδομώντας τα πρώτα της κτίρια. Αλλά και οι

Έλληνες αρχιτέκτονες είχαν σπουδάσει στη Γερμανία.

Το νεοκλασικό Μόναχο του Λουδοβίκου Α’: «Η Αθήνα του

ποταμού Ίζαρ»

Φανατικός λάτρης της ελληνικής αρχαιότητας, ο Λουδοβίκος

Κόσμησε το Μόναχο με εντυπωσιακά δημόσια κτίρια νεοκλασικού ελληνικού ρυθμού.

ονειρεύτηκε να αναβιώσει την Αθήνα στο Μόναχο και εννοούσε τον εαυτό του ως «νέο Περικλή».

Μαζί με τον αρχιτέκτονα, Leo von Klenze οραματίστηκαν να ιδρύσουν στη Βαυαρία μία νέα «κλασική» εποχή στην τέχνη.

Όπως δήλωνε ο Klenze, και το συμμεριζόταν ο Λουδοβίκος: «Υπήρχε και υπάρχει μόνο Μία αρχιτεκτονική, εκείνη της ελληνικής ιστορίας και παιδείας».

Ενδεικτικά αναφερόμαστε:

• Στη Γλυπτοθήκη

• Στην Εθνική Συλλογή Αρχαιοτήτων

• Στα Προπύλαια

• Στη Βαλχάλα

Γλυπτοθήκη Ανέγερση:1816-1834

Σχέδια: Leo von Klenze

Γλυπτοθήκη

Διάσημα εκθέματα: τα γλυπτά της Αφαίας

και ο Απόλλων της Τενέας

Εθνική Αρχαιολογική Συλλογή Ανέγερση: 1838-1848

Σχέδια: Γκεόργκ Φρίντριχ Τσίμπλαντ

Διάσημο έκθεμα: Κύλικα Εξηκία

Προπύλαια Ανέγερση:1846- 1862,

Σχέδια: Leo von Klenze

Βαλχάλα Ανέγερση: 1830-1842

Σχέδια:Leo von Klenze

Περιέχει προτομές Γερμανών επιστημόνων και καλλιτεχνών

Πηγές:

• Κ. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα, Μέλισσα, 1996.

• «Αθηναϊκός Κλασικισμός», Αθήνα, Δήμος Αθηναίων Πνευματικό Κέντρο, 1996.

• Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα-Μόναχο. Τέχνη και Πολιτισμός στη νέα Ελλάδα, επιμ. Μαριλένα Κασιμάτη, Αθήνα 2000.

• Αρχείο Νεοτέρων Μνημείων: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio.aspx

• Ελεύθερη εγκυκοπαίδεια Βικιπαίδια: http://el.wikipedia.org/wiki

Συμμετείχαν οι μαθητές Η επιλογή της Αθήνας ως πρωτεύουσας

Γιάννης Παπακωνσταντίνου, Λάζαρος Στεργίου,

Παναγιώτης Χαρδαλούπας, Γιώργος Χονδρέλλης

Πολεοδομία-Αρχιτεκτονική της νέας πρωτεύουσας

Πολεοδομία

Μαρία Παππά, Αναστασία Τζελέπη, Μάρθα Πολυχρονίδη

Νεοκλασική Αρχιτεκτονική

Παρή Πατσαρούχα, Αθηνά Σιλιτζόγλου, Θωμαΐς Χατζηθωμά,

Κτίρια της οθωνικής Αθήνας

Σάββας Κογιουμτζής, Δήμητρα Κουτσούκου, Μαρία Κωνσταντινίδη

Βασίλης Κωσταράκης, Γρηγόρης Λάιος, Ειρήνη Μακάρογλου

Σπύρος Μάσσιος, Ρόδη Μήτσουρα,

Βασίλης Μιχαλακόπουλος, Αντώνης Μπούρδος

Κωνσταντίνα Νέτη, Βασίλης – Παΐσιος Νικολόπουλος,

Μαρία Ντάνου, Αλέξανδρος Ξηντάρας, Θέμις Οικονομίδη

Ο Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας

Ιφιγένεια Θεοδωρακοπούλου, Μαρία Κατελάνου

Το νεοκλασικό Μόναχο

Παρή Πατσαρούχα, Αθηνά Σιλιτζόγλου, Θωμαΐς Χατζηθωμά

Επέβλεψε η καθηγήτρια

Τ. Καφετζάκη