4-р анги

Усны бохирдол

Бидний хүрээлэн буй уул ус, хад мод, ургамал эд

бүгд хүн төрөлхтний салшгүй хэсэг

Хэрэв энэ бүгд үгүй бол бид яах вэ?

Хэрэв ус гэдэг чандмань эрдэнэ бохирдож үгүй болбол бид яаж амьдрах вэ?

Эцсийн загас усгүй ангахад, эцсийн дусал ус шавхагдан үгүй болоход хүн гэдэг амьтан алтыг идэж болохгүй ууж болохгүй болохыг мэдсэн ч нэгэнт хожимдсон байна. Иймд бид !..................

Нэгэн цагт чандмань эрдэнэ гэж дээдэлдэг байсан ундны ус өнөө цагт чимээгүй хор болон хувирсныг Ардын элч иргэний зөвлөлийнхөн хэлж байна. Гэр хорооллын худаг, шандаа больё гэхэд орон сууцанд төвийн шугамаар ирж байгаа ус авах юмгүй бохир байгааг тэд онцоллоо. Энэ хэрэглээ өөрчлөгдөхгүй үргэлжилбэл эрүүл хүн ховор болно гэнэ. Хамгийн сүүлд Эрүүл мэндийн яамнаас хийсэн мэдээлллийг эргэн сануулья. Өнгөрсөн 2 жилийн хугацаанд төрсөн 30 төрөлт тутмын 20 хүүхэд нь ямар нэгэн эмгэгтэй төржээ. Шалтгааных нь нэг хэсэгт та бидний өдөр тутам хүнсэндээ хэрэглэж байгаа ус орж байгаа нь харамсалтай. Улсын хэмжээнд 114 цэвэрлэх байгууламж бүртгэгдсэн байдаг ч 50 хүрэхгүй нь алдаг оног ажиллаж байгааг иргэний зөвлөлийнхөн олж мэджээ. Аль тэртээ 1950 онд төвийн шугам хоолой татсанаас хойш одоог хир нь нийслэлчүүд ундны усаа хуучирч муудсан хоолойгоор дамжуулан авч байна. Хлороор цэвэрлэгдэхээргүй зэв тогтсон учраас биологийн асар их бохирдолтой ус шуудхан л хэрэглэчихдэг гэхэд хилсдэхгүй. Энгийн үгээр тайлбарлахад голоос ус ууж байгаа мал, хүн 2-ын хооронд нэг нь цоргоор бол нөгөө нь байгалиасаа шууд хүртэж байгаагаараа ялгарч байна. Үүнээс биш ариутгагдаж, шүүгдсэн цэвэр ус гэдэг ойлголт аль хэдэн жилийн өмнө мартагджээ. Ижилхэн л 30 гаруйхан метрийн гүнээс усаа татаж зэвтэй хоолойгоор дамжиж байгаа учраас тэр биз.

Онон гол

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Гашуун ч гэлээ нэн усны ү

бохирдол

Ус гэдэг чандмань эрдэнэ.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Гашуун ч гэлээ ундны усны асуудал та бидний удамшилд н л л х байдалд ө өө өх рчихээд байгааг Ардын т л л гч иргэний ү ө өө өз вл лийнх н т р засгийнханд дуулгалаа. ө ө ө өДаруйхан ямар нэгэн арга хэмжээ авахг й үбол нийслэлч дийн ундны ус, борооны үүуснаас ч бохир байгааг тэд олон шинжилгээгээр гаргаснаа баримттай з лж ү үүбайна. Эцэст нь байр суудлын хэр лээ үүзогсоогоод иргэдийнхээ амьжираа эр л үүмэндэд анхаарах цаг болсныг санууллаа

Говь ц лийн ширгэсэн голө

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

2007 онд явагдсан усны тооллогын урьдчилсан дүнгээр Улаанбаатар хотын хэмжээнд устай

гол горхи 43,

нуур цөөрөм 2,

булаг шанд 51,

рашаан 11,

усан сан, цөөрөм 11,

өрөмдмөл худаг 1039,

богино яндант худаг 234,

энгийн уурхайн худаг 33 тус тус тоологджээ. Налайх, Багахангай, Баянгол зэрэг дүүргийн нутагт гол горхи байхгүй, Налайх дүүрэгт булаг шанд 2, рашаан 1 байна

Арьс ширний 5 үйлдвэр химийн хорт бодис бүхий хаягдал усаа Туул гол руу урсгадаг байсан, мөн Төв цэвэрлэх байгууамжаас гурван тунгаагуураас 4 өдрийн туршид цэвэрлээгүй ус шахагдсан зэргээс голын ус маш их бохирдож, улмаар ХУД-ийн 13 дугаар хорооны Туул тосгоны Салхитын гацаанаас Төв аймгийн Алтанбулаг сумын 1, 2 дугаар багийн нутаг дахь Мандалын тохой хүртэлх 40 гаруй км газарт 2-3тн. загас үхсэн. Энэ харамсалтай явдал Туул голын усан дахь хүчилтөрөгчийн горим алдагдаж, голын ус ус эрдэс, азот, хөвөлзүүр лагаар бохирдсоноос болсон байна.

Арьс шир боловсруулах йлдвэрээс гарах бохир үус нь хими-физикийн шинжээрээ олон т рлийн өнайрлага, нийлмэл з лэлт дтэй байдаг б г д ү үү үү ө өөагаарын х чилт р гчтэй исэлдэж хийн т л вт ү ө ө ө өшилжсэн хэсэг нь агаарт тархаж, элдэв нэр ү

сгэдэг. Бохир ус, нар, салхины н л г р үү ө өө өөууршиж орчны бохирдол сгэх ба газрын үүгадаргын хэлбэршлийг дагалдан, налуу гадаргуугаар тархаж урсахдаа нэг хэсэг нь х рс нд шингэж, т ний экологийн н хцлийг ө ө үү ө

рчл х, зарим тохиолдолд ш рэн нэвч лэх өө ө үү үүчадвар зэрэг механик, механик-физик шинж чанарыг рчл н . Энэ нь вчний нян тараах, вс өө ө ө ө өургамал, амьтанд н л л х хорт бодис хольц ө өө өз йлийг агуулж байдгаас тухайн нутгийн х рсний ү өболон ландшафтын экологийн тэнцвэр алдагдах н хцлийг б рд лнэө ү үү .

Цэвэрлэсэн болон дутуу цэвэрлэсэн эсх л огт цэвэрлээг й бохир ус нь ү үбайгалийн усны эх булгууд, ялангуяа гадаргын усанд нийлснээс усны н цийг бохирдуулах б г д арьс шир өө ө өөболовсруулах йлдвэрийн бохир ус үхромын нд р агуулгатай байхаас гадна ө өт р л б рийн химийн бодисыг их ө ө үхэмжээгээр агуулдаг учир х рс, усыг өбохирдуулах н л тэйө өө

Бидний ирээд й з вх н биднээс шалтгаалнаү ө ө

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Хөндөж, сэндийчүүлсэн газар шороондоо халагласан нутгийн иргэд болон хөдөлгөөний тэргүүнүүд нийслэлд чуулж эх нутгаа хариуцлагагүй уул уурхайн компаниудаас хэрхэн хамгаалах талаар санал бодлоо солилцож байгаа билээ. Орон нутагт уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй зарим компани нөхөн сэргээлт хийлгүй орхисноос нутгийн иргэд хэрхэн хохирч байгаа талаар багагүй ярьж, бичдэг. Гэвч байдал дээрдсэнгүй. Бохирдсон гол горхи, сэндийчүүлсэн газар нутгийн тоо, хэмжээ улам бүр нэмэгдэж байна.

Говь-Алтай аймгийн газар нутгийн 75 хувь нь цөлжиж, гол горхины 52 Хувь нь хатаж ширгэжээ.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Дэлхийн 70 хувь усаар бүрхэгдсэн ч зөвхөн 2,5 хувь нь цэнгэг ус юм. Гзвч үүний ихэнх мөнх цас, мөс хэлбэрээр тогтох бөгөөд дөнгөж 0,25 хувь л ашиглагдах боломжтой ажээ.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Улсын хэмжээнд гэхэд 120 гаруй бохир ус цэвэрлэх байгууламж ашиглагдаж байгаа боловч ихэнх нь тоног төхөөрөмж хуучирсан, шинэчлэлийн өртөг зардал өндөр зэрэг хүндрэлээс шалтгаалан цэвэршүүлэлтийн түвшин шаардлагын хэмжээнд хүрэхгүй байна.

Уул уурхайClick to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Усаар дутагдах нь

Хуурай уур амьсгал ган гачиг, гол горхи, ширгэхээс гадна зохисгүй хэрэглээнээс шалтгаалдаг .

Ус хамгийн сайн уусгагч байх шинж нь усыг амархан бохирдох шалтгаан болдог.

Усны бохирдол нь

1. газрын хөрсний бохирдлоос

2. хог хаягдлаас

3. хүний хүчин зүйлээс

4. Байгалийн хүчин зүйлээс бохирдддог.

Усны бохирдол нь эвгүй үнэр амт орж ,өнгө өөрчлөгдөхөөс гадна бохирдсон уснаас үүсэн гарах бүхий л муу үр дагаврыг хамааруулж ойлгоно.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Хогтой ус, бохирдсон ус

Хуурай уур амьсгалтай нутгуудад усалгаатай газар тариалан эрхлэх нь гүний ус, хөрсөн дэх давс химийн хорт бодис ихсэхэд нөлөөлж байна.

Усны бохирдол нь ил ба далд хэлбэрээр үүсдэг.Бохирдсон усыг гол

мөрөн далайд цутгах

Хөрсөн доогуур дамжин бохирдох

Ил далд

Ил ба далд бохирдлыг 8 үндсэн төрлөөр ялгаж

үздэг Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Ангилал  жишээ Эх үүсвэр 

өвчин үүсгэгч бактериуд

Эрүүл мэндэд учруулах хор хөнөөл

бактери вирус паразит

хүн амьтны ялгадас

органик химийн бодисууд

бордоо хуванцар угаалгын шигэн тос

аж үйлдвэр ,гэр ахуйн болон хөдөө аж ахуй

органик бус химийн бодисууд

давс хүчил металууд

үйлдвэрийн, гэр ахуйн хаягдал гадаргын урсац

цацраг идэвхит эх үүсвэр

уран тори иод радон

хүдэр олборлолт боловсруулалт цахилгаан станц зэвсэг

Эко системд учруулах хор хөнөөл

Хурдас чулуулаг тунах  Хөрс ,элс шавар  газрын элэгдэл Бордоо ургамал тэжээл

● Хүчил төрөгч хэрэглэгч хог хаягдал

● Дулааны бохирдол

Азот фосфат аммониум

● Усны температур ихсэх

● Амьтны өтөг болон хог хаягдал

Хөдөө аж ахуйн хог хаягдал бордоо малын өтөг бууц

● Хог хаягдал хөдөө аж ахуйн хог хоолны үлдэгдэл

● Цахилгаан станц аж үйлдвэрийн хөргөлт

Уул уурхайд 1тн хүдэрт 0.05 гр алт

агуулагддаг . Үүнийг олзворлохын тулд 4м3

ус хэрэглэдэг.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

ДЭМБ-ын тооцоолсноор жилд нэг хүнд ногдох усны хамгийн бага нь 1000м3 байх ёстой бөгөөд түүнээс бага бол хүний эрүүл мэндэд хортой нөлөө үзүүлнэ гэж үздэг байна. Африк ойрхи дорнодын улсуудад зарим бүс нутгийн 45 орны хүн ам энэ түвшинд хүрэхгүй учраас усны дутагдалтай амьдарч байна.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Усны хэрэглээ

Хүн төрөлхтний нийт ашиглаж буй усны 1\5- ийг ахуйн усны хэрэглээ эзэлнэ.

Өндөр хөгжилтэй орнуудад нэг хүн хоногт 500-аас 800 л ус хэрэглэдэг бол буурай хөгжилтэй орнууд ад энэ нь 30-аас 150л болно.

Ахуйн хэрэглээнд усанд орох, бие засах, юм угаах зэрэг хэрэглээнээс АНУ-д жилд нэг хүн 50000л усыг зөвхөн бие засах газрын суултуураар урсгаж буй тооцоо гарчээ.

Харин үүний дэргэд хоол хүнсэнд хэрэглэх усны хэмжээ хамаагүй

бага байх тооцоо ч гарчээ.

Үйлдвэрийн зориулалтаар ашиглаж буй ус нь дэлхийн цэвэр усны хэрэглээний 20% эзэлнэ.

Жилд 25 сая хүн усны бохирдлын улмаас халдварт өвчнөөр өвдөж нас бардаг байна.

Мөн усны цутгал хэсэг ,далай тэнгисийн усны температур дулаарч нэмэгдэх нь амьд биетэд нөлөөлнө.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Усны температур агаарынхаас ч илүү

тогтвортой.Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Хүн төрөлхтний усны хэрэглээ өнгөрсөн зуунд

хоёр дахин өсчээ.Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Усалгаатай газар тариалан эрхлэх нь усны ашиглалтын хамгийн үр

дүнгүй хэлбэрт тооцогдож байна.

Чийглэг уур амьсгалтай хүн амын нягтшил бага бол нэг хүнд ноогдох усны хангамж сайн байна.

Сүүлийн жилүүдэд усны хэрэглээний өөр нэг хэлбэр болох нүдэнд үл харагдах “дам зарцуулагдсан ус“хэмээх ойлголт өргөн түгэх боллоо. Энэ нь ямар нэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд хэрэглэгдэх усны хэмжээ юм.Дэлхий нийт хөдөө аж ахуйдаа усны хэрэглээний гуравны хоёрыг хэрэглэж байна.

Бичиж тэмдэглэх материалууд

Г йцэтгэх даалгаварү

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

ХАРИУClick to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level

Гэрийн даалгавархуудас 224 Дам

зарцуулагдсан усыг судлах

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

Click to edit Master text stylesSecond level

● Third level● Fourth level

● Fifth level