PB 1

τα βιβλία των επιτυχιών

Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώ-νουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγ-γραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντι-στηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίη-ση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδό-σεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών.

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

2 3

κοινωνιολογιαΓ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΣΑΜΟΥΡΙΔΟΥ

Κεφάλαιο 1

4 5

Σειρά: Γενικο Λυκειο | Γ΄ Λυκειου Ανθρωπιστικων ΣπουδωνΚοινωνιολογία Γ΄ ΛυκείουΜάνος Βασιλείου – Μαρία ΣαμουρίδουISBN: 978-618-5325-50-3

Επιμέλεια κειμένου: Γαλάτεια ΜπασέαΣτοιχειοθεσία-Σελιδοποίηση: Ράνια ΛάδαΣχεδιασμός εξωφύλλου: Έφη Μαρκοπούλου Υπεύθυνη έκδοσης: Γωγώ Κουτσούγερα

Copyright 2020 © ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Μάνος Βασιλείου, Μαρία Σαμουρίδου για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο

Εικόνες: Βικιπαίδεια, Wikipedia, Wikimedia Commons, el.wikipedia.org, en.wikipedia.org, fr.wikipedia.org, Britannica.com, freepik

Κυκλοφορία έκδοσης: Μάιος 2020Αριθµός έκδοσης: 1η | Αριθµός αντιτύπων: 1000

Επικοινωνία µε συγγραφείς: Μάνος Βασιλείου – manosvas@hotmail.com Μαρία Σαμουρίδου – madiam1900@yahoo.gr

Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, με-τάφραση, διασκευή, θέση σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμηματικά, καθώς και της ολι-κής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.λπ.) και του εξωφύλ-λου του, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπάρχουσας νομοθεσίας περί προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων.

Λ. Βουλιαγμένης 46 & Αλεξιουπόλεως, ΤΚ 164 52 ΑργυρούποληΤ. 210 4112507 | www.ekdoseispoukamisas.gr | info@ekdoseispoukamisas.gr

Κάθε αντίτυπο φέρει την υπογραφή ενός εκ των συγγραφέων

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

4 5

ΠρόλογοςΤο βιβλίο αυτό αναλύει την εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών Εξετάσεων του μα-θήματος της Κοινωνιολογίας Γ´ Λυκείου. Σκοπός του είναι αφενός να βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες να αντεπεξέλθουν με επιτυχία στις πολλαπλές απαιτή-σεις των εξετάσεων και αφετέρου να αποτελέσει για τους συναδέλφους καθηγητές χρήσιμο εργαλείο για την επεξεργασία και την παρουσίαση της διδακτέας ύλης.

Οι μαθητές μας, με τις παρατηρήσεις και τις επιτυχημένες παρεμβάσεις τους, υπήρ-ξαν πολύτιμοι συνεργάτες κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου.

Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει: • Αναλυτική παρουσίαση της θεωρίας• Απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού βιβλίου• Πρόσθετες επικαιροποιημένες πληροφορίες (παραθέματα), με στόχο την αποσα-

φήνιση των εξεταζόμενων εννοιών και την πληρέστερη κατανόηση της σύνθε-της κοινωνικής πραγματικότητας

• Άρθρα με τον γενικό τίτλο «Η Κοινωνιολογία στην καθημερινή μας ζωή…» από τον έντυπο και τον ηλεκτρονικό τύπο, για την ανάπτυξη γόνιμου διαλόγου και προβληματισμού

• Ερωτήσεις σωστού − λάθους • Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής • Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών• Ερωτήσεις αντιστοίχισης• Κριτήριο αξιολόγησης

Κεφάλαιο 1

6 7

Μετά την ολοκλήρωση των επιμέρους κεφαλαίων ακολουθούν συνδυαστικές ερω-τήσεις από το σύνολο της ύλης με τις απαντήσεις, καθώς και επαναληπτικά κρι-τήρια αξιολόγησης. Στο τέλος του βιβλίου, δίνονται οι απαντήσεις των ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, σωστού – λάθους και της θεωρίας, καθώς και όλων των κρι-τηρίων αξιολόγησης.

Ευελπιστούμε ότι ο συνολικός τρόπος παρουσίασης της ύλης του μαθήματος, αλλά και κάθε επιμέρους ενότητάς του, θα καλύψει τις ανάγκες τόσο των μαθητών όσο και των συναδέλφων καθηγητών.

Οι συγγραφείς

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

6 7

ΠεριεχόμεναΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή στην κοινωνιολογία1.1. Η γέννηση της κοινωνιολογίας ........................................................................................ 111.2. Κοινωνιολογική θεώρηση ................................................................................................... 13Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................... 261.3 Η διεπιστημονική προσέγγιση ........................................................................................... 46Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................... 51Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................... 58

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Μορφές κοινωνικής οργάνωσης - Ελληνική κοινωνία2.1. Από την αγροτική κοινωνία στην κοινωνία της πληροφορίας ......................... 632.2. Σύγχρονες κοινωνίες ............................................................................................................. 69Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................... 75Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................... 84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος3.1. Οι στόχοι της κοινωνικοποίησης και η σημασία του κοινωνικού περιβάλλοντος για τον άνθρωπο ................................................................................... 893.2. Ανάπτυξη του κοινωνικού εαυτού - Οι διαφορετικές προσεγγίσεις ............... 94Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 1033.3. Φορείς κοινωνικοποίησης ................................................................................................ 1123.4. Κοινωνικός έλεγχος – Μορφές κοινωνικού ελέγχου ............................................. 1193.5. Η κοινωνικοποίηση ως συνεχής διαδικασία κοινωνικής μάθησης ................ 121Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 127Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................. 136

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Εκπαίδευση: Παράγοντας αναπαραγωγής και αλλαγής της κοινωνίας5.1. Ο ρόλος της εκπαίδευσης ................................................................................................. 1415.2. Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής και αλλαγής της κοινωνίας ........................................................................................................................ 1435.3. Εκπαιδευτικός προσανατολισμός στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορίας ......150Ερωτήσεις αξιολόγησης . ........................................................................................................... 157Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................. 168

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Εργασία, ανεργία και κοινωνικές ανισότητες6.1. Ο ρόλος της εργασίας στη ζωή των ανθρώπων .................................................... 173Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 189

Κεφάλαιο 1

8 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

6.2. Φτώχεια, πλούτος, κοινωνική διαστρωμάτωση και συνέπειες ........................ 1976.3. Αντιμετώπιση των ανισοτήτων, της φτώχειας και της ανεργίας ................... 204Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 209Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................. 217

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Μορφές και κοινωνικές βάσεις της εξουσίας7.1. Κοινωνίες με ή χωρίς κρατική οργάνωση - Θεωρητική προσέγγιση ............ 2217.2. Κοινωνικές βάσεις της εξουσίας ..................................................................................... 231Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 2377.4. Πολιτική αλλοτρίωση ......................................................................................................... 251Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 256Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................. 264

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Αποκλίνουσα συμπεριφορά: παραβατικότητα και εγκληματικότητα9.1. Οι έννοιες της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας - Το έγκλημα ως

κοινωνικό φαινόμενο ......................................................................................................... 2699.2. Θεωρητικές προσεγγίσεις της αποκλίνουσας συμπεριφοράς - Δύο κοινωνιολογικές οπτικές .......................................................................................... 271Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 2819.3. Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας: σωφρονισμός, κοινωνική επανένταξη και πρόληψη ........................................... 290Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 295Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................. 300

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Εταιρότητα, διαπολιτισμικές και διακοινωνιακές σχέσεις 10.1. Ετερότητα, πολιτισμικές διαφορές και υποκουλτούρες στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία .............................................................................. 305Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 31510.3. Πόλεμος, τρομοκρατία: μορφές, αίτια και συνέπειες ......................................... 32810.4. Αντιμετώπιση της προκατάληψης και της οργανωμένης βίας ..................... 334Ερωτήσεις αξιολόγησης ............................................................................................................. 342Κριτήριο αξιολόγησης ................................................................................................................. 351

ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ .................................................................................................... 355ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ .................................................................. 383ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ & ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ........................................................................................... 401

Βιβλιογραφία .................................................................................................................................. 416

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

8 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

1.1. Η γέννηση της κοινωνιολογίας

1. Ποιο είναι το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε η κοινωνιολογία; (ερώτηση 1 σχολικού βιβλίου)• Η γέννηση της κοινωνιολογίας τοποθετείται στη Δυτική

Ευρώπη πριν από 150 χρόνια, στα τέλη του 18ου με τις αρχές του 19ου αιώνα. Τα κυριότερα ιστορικά γεγονότα που συνέβαλλαν προς την κατεύθυνση αυτή ήταν:

α. η Γαλλική Επανάσταση (1789), β. η βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία κατά τον 18ο αιώνα.• Την περίοδο αυτή σημειώνονται σημαντικές αλλαγές που

επηρέασαν την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, όπως:

▪ η εισαγωγή της μηχανής στους χώρους δουλειάς, ▪ η ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου, ▪ η έξοδος των αγροτών από την ύπαιθρο, ▪ η εμφάνιση της εργατικής τάξης, ▪ η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων στις πόλεις.• Οι παραπάνω αλλαγές προκάλεσαν μεγάλη ανασφάλεια

και ανησυχία, καθώς: ▪ διαλύονται οι παραδοσιακοί κοινωνικοί δεσμοί, ▪ επηρεάζονται οι λειτουργίες της οικογένειας, ▪ δημιουργούνται νέες τεχνικές παραγωγής, ▪ αναδύονται νέες κοινωνικές τάξεις και ▪ εμφανίζονται νέα ήθη και μαζί προβλήματα δυσεπίλυτα. Με νόμους για παράδειγμα που απαγόρευαν την επαιτεία,

ο ζητιάνος της προβιομηχανικής κοινωνίας, που ζούσε σε άσυλα εγκλεισμού, δίνει τη θέση του στον σύγχρονο φτωχό που είναι υποχρεωμένος να εργαστεί.

• Οι πολιτικοί της εποχής προσπάθησαν να επιλύσουν τα κοινωνικά προβλήματα και να ελέγξουν καλύτερα την κοινωνία, ορίζοντας επιτροπές που διεξήγαγαν επιτόπιες παρατηρήσεις και έρευνες. Στις έρευνες, για παράδειγμα, των Επιθεωρητών Εργασίας στη Βρετανία καταγράφο-νται η ζωή και οι συνθήκες εργασίας της νεοεμφανιζόμε-νης εργατικής τάξης.

• Παράλληλα, πολλοί στοχαστές άρχισαν να ασχολούνται με την επιστημονική διερεύνηση των κοινωνικών μετα-σχηματισμών και των αιτίων τους.

Στην Αγγλία, από το 1349, θεσπίστηκε η απαγόρευση της χορήγησης ελεημοσύνης προς οποιονδήποτε άνεργο, ο οποίος είχε καλή πνευματική και φυσική κατάσταση, επισείοντας στους παραβάτες ποινή φυλάκισης. Ταυτόχρονα, τα άτομα που δεν ασκούσαν κάποιο επάγγελμα ήταν υποχρεωμένα να εργάζονται για τους γαιοκτήμονες. Σε περίπτωση που απομακρύνονταν από τον χώρο εργασίας τους χωρίς άδεια τιμωρούνταν με φυλάκιση.

11

12

Κεφάλαιο 1

1.1.1 Αντικείμενο της κοινωνιολογίας

2. Ποιο είναι το αντικείμενο μελέτης της κοινωνιολογίας; (ερώτηση 2 σχολικού βιβλίου)• Η κοινωνιολογία ερευνά την ανθρώπινη συμπεριφορά,

όπως αυτή εκδηλώνεται στο πλαίσιο μιας ομάδας, και πάντα σε σχέση με άλλα άτομα και με άλλες ομάδες.

• Στόχος ανάλυσης δεν είναι το άτομο, αλλά το κοινωνικό σύνολο, επομένως επικεντρώνεται στις κοινωνικές σχέ-σεις του ατόμου και των ομάδων των σύγχρονων κοινω-νιών.

• Τα ερωτήματα που απασχολούν την κοινωνιολογία είναι τα εξής:

▪ Γιατί οι συνθήκες της ζωής μας διαφέρουν από αυτές των προηγούμενων γενεών (γονείς, παππούδες);

▪ Προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν οι μεταβολές στο μέλλον και πώς επιδρούν στη συναισθηματική ή την επαγγελματική ζωή μας;

▪ Τι σημαίνει βιομηχανική κοινωνία; ▪ Τι είναι η αστικοποίηση και πώς επηρεάζει τις οικογενει-

ακές σχέσεις; ▪ Ποιοι λόγοι οδήγησαν στη δημιουργία εκπαιδευτικών

συστημάτων και ποια είναι η σχέση της εκπαίδευσης με την κοινωνική ανέλιξη των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων;

▪ Γιατί υπάρχει φτώχεια στον κόσμο, ποια είναι τα αίτιά της και ποιες οι συνέπειές της για την υγεία και την εκ-παίδευση;

▪ Γιατί υπάρχουν προκαταλήψεις, συγκρούσεις, πόλεμοι και ποια είναι η σχέση τους με πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα;

▪ Πώς γεννήθηκε το κράτος στον δυτικό κόσμο; Τι είναι εξουσία, ποιος την ενσαρκώνει και ποια είναι η σχέση της με την οικονομία;

▪ Γιατί τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην πολι-τική είναι χαμηλά;

▪ Πώς επιδρούν η παγκοσμιοποίηση και οι νέες τεχνολο-γίες στις κοινωνικές σχέσεις και τον τρόπο ζωής;

Τα ερωτήματα αυτά, αλλά και πολλά άλλα, αποτελούν τον βασικό προβληματισμό της κοινωνιολογικής επιστήμης. Λόγω της φύσεως των ζητημάτων που την απασχολούν, κατανοούμε ότι η κοινωνιολογική επιστήμη διαδραματίζει

12

Anthony Giddens (1938-)Βρετανός κοινωνιολόγος

Θεωρητικός της θεωρίας του «τρίτου δρόμου», από την οποία εμπνεύστηκε ο τέως πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ, ο Βρετανός καθηγητής πιστεύει ότι σήμερα οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές θα είναι περισσότερο έργο των κοινωνικών κινημάτων παρά των πολιτικών κομμάτων. Υποστηρίζει, επίσης, ότι οι ανθρώπινες και οι σεξουαλικές σχέσεις θα οδηγήσουν στο φαινόμενο του «εκδημοκρατισμού της δημοκρατίας», όπου οι διαφορές θα λύνονται με διάλογο και όχι με τη βία και το δίκιο του ισχυρότερου.

έναν σημαντικό ρόλο στον σύγχρονο υλικό και πνευματι-κό πολιτισμό.

Η κοινωνιολογία, λοιπόν, έχει ως αντικείμενο μελέτης τα κοινωνικά φαινόμενα, τη δράση των κοινωνικών ομά-δων, τις σχέσεις μεταξύ ατόμου και ομάδων, τις σχέσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων, τις κοινωνικές διαδικασίες και ειδικότερα τον μετασχηματισμό των κοινωνιών.

3. Με ποιον τρόπο ανέλυσε το αντικείμενο μελέτης της κοινωνιολογίας ο Γκίντενς;• Ο Βρετανός κοινωνιολόγος και οικονομολόγος Α. Γκί-

ντενς, στην προσπάθειά του να αναλύσει το αντικείμενο της κοινωνιολογίας, χρησιμοποίησε ως παράδειγμα «τη σχέση του έρωτα με τον γάμο». Ο έρωτας ως πανανθρώ-πινο συναίσθημα εκφράζει την αμοιβαία έλξη που αισθά-νονται δύο άνθρωποι μεταξύ τους.

• Στην Ευρώπη του Μεσαίωνα οι περισσότεροι άνθρωποι παντρεύονταν όχι από έρωτα, αλλά για καθαρά πρακτι-κούς λόγους. Ο γάμος και έρωτας δεν συνδέονταν μετα-ξύ τους. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται και σε σχετικό γνωμικό της εποχής, σύμφωνα με το οποίο «είναι μοιχεία να αγαπάς τη γυναίκα σου ερωτικά». Οι άνθρωποι την εποχή εκείνη παντρεύονταν για οικονομικούς σκοπούς και κυρίως για να παραμείνει η περιουσία στην οικογέ-νεια. Οι σύζυγοι ανέπτυσσαν σχέσεις και γίνονταν στενοί σύντροφοι μετά τον γάμο και ποτέ πριν. Οι σεξουαλικές σχέσεις πριν από τον γάμο ή κατά τη διάρκειά του δεν είχαν σχέση με αυτό που σήμερα αποκαλούμε έρωτα.

• Στη σημερινή εποχή οι αντιλήψεις και η στάση απέναντι στον έρωτα έχουν εμφανώς διαφοροποιηθεί και φαίνεται να ισχύουν ακριβώς τα αντίθετα.

• Συμπερασματικά, ο έρωτας και η σχέση του με τον γάμο διαμορφώθηκαν μέσα από σύνθετες ιστορικές και κοινω-νικές διαδικασίες, τις οποίες μελετά η επιστήμη της κοι-νωνιολογίας.

1.2. Κοινωνιολογική θεώρηση

4. Τι σημαίνει «κοινωνιολογική φαντασία»; Ποιος χρησι-μοποίησε πρώτος τον όρο; (ερώτηση 3 σχολικού βιβλίου)Ο όρος «κοινωνιολογική φαντασία» χρησιμοποιήθηκε για

13

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

Πηγή

: Wiki

pedi

a,Au

thor

of t

he p

ictur

e: S

zusi.

14

Κεφάλαιο 1

πρώτη φορά από τον Αμερικανό κοινωνιολόγο Τ. Ρ. Μιλς και αναφέρεται στην ικανότητα των ατόμων να συσχετίζουν ό,τι συμβαίνει στην προσωπική καθημερινή τους ζωή με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Τα άτομα, χρησιμοποιώντας την «κοινωνιολογική φαντα-σία» για να εξετάσουν τις προσωπικές τους υποθέσεις, μπο-ρούν να φέρουν αλλαγές στην ίδια τους τη ζωή, αλλά και στην κοινωνία. Αυτή η μεταμόρφωση της συνείδησης, όπως αλλιώς αναφέρει την «κοινωνιολογική φαντασία» ο Τ. Ρ. Μιλς, κα-θίσταται εφικτή όταν αποστασιοποιηθούμε από τον εαυτό μας παρατηρώντας τον από απόσταση.

1.2.1 Ένα παράδειγμα εφαρμογής της «κοι-νωνιολογικής φαντασίας»

5. Είναι χρήσιμη η «κοινωνιολογική φαντασία» στους μη κοινωνιολόγους; (ερώτηση 4 σχολικού βιβλίου)• Στην καθημερινή μας ζωή προσπαθούμε να εξηγήσουμε

τις καταστάσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε με λογικά επιχειρήματα. Αρκετές φορές, όμως, καταφεύ-γουμε σε ερμηνείες κοινότοπες ή θεωρούμε κάποιον άλ-λον ως υπαίτιο. Υπάρχουν, για παράδειγμα, άνεργοι που θεωρούν ότι δεν βρίσκουν δουλειά εξαιτίας των μετανα-στών που βρίσκονται στη χώρα τους.

• Από τη στιγμή που αρχίζουμε να σκεφτόμαστε γύρω από ένα προσωπικό μας ζήτημα, έχουμε αρχίσει να σκεφτόμα-στε θεωρητικά.

• Συζητώντας το θέμα της ανεργίας που αντιμετωπίζουμε με άλλους ανθρώπους ή και ειδικούς, μπορούμε να συ-νειδητοποιήσουμε ότι:

▪ Ορισμένα επαγγέλματα και συγκεκριμένες ηλικιακές ομά-δες φαίνεται να αντιμετωπίζουν εντονότερα την ανεργία.

▪ Η απόκτηση περαιτέρω επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων ίσως είναι απαραίτητη για την ανεύρεση ερ-γασίας.

▪ Η ανεργία είναι ένα ευρύτερο φαινόμενο που συνδέεται με το ευρύτερο ευρωπαϊκό κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο.

• Αξιοποιώντας, λοιπόν, την κοινωνική θεωρία στην προ-σπάθειά μας να κατανοήσουμε τα προβλήματα που αντι-μετωπίζουμε, στηριζόμαστε σε έννοιες και ιδέες που δεν

Charles Wright Mills(1916-1962)Αμερικανός

κοινωνιολόγος

«Με την κοινωνιολογική φαντασία αποκτά

κανείς τη δυνατότητα να συλλάβει το νόημα

που έχει η μεγάλη ιστορική πορεία για την εσωτερική ζωή

και τη σταδιοδρομία των ατόμων. Αποκτάει

τη δυνατότητα να κατανοήσει µε ποιον

τρόπο τα άτομα αυτά, στη δίνη των καθημερινών τους

εμπειριών, αναπτύσσουν συχνά μια ψεύτικη

συνείδηση της κοινωνικής τους θέσης.

[…] Με τον τρόπο αυτό, η προσωπική

ανησυχία των ατόμων διοχετεύεται

σε ορισμένα σαφή κοινωνικά προβλήματα

και η αδιαφορία του κοινού μετασχηματίζεται

σε ενεργό συμμετοχή στα προβλήματα αυτά.»

Mills, Κοινωνιολογική

φαντασία, 1985, σ. 12-13

14

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

αναφέρονται άμεσα σε εμάς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο συν-δέουμε την κοινωνική θεωρία με τη βιωματική εμπειρία.

6. Ποιες είναι οι βασικές διαφορές ανάμεσα στην κοι-νωνική θεωρία και την καθημερινή θεωρητική σκέψη;Οι βασικές διαφορές ανάμεσα στην κοινωνική θεωρία και την καθημερινή θεωρητική σκέψη είναι οι εξής:α. Η κοινωνική θεωρία είναι περισσότερο συστηματική.

Κατά τη διαδικασία θεμελίωσης μιας θεωρίας οι ιδέες πρέπει να χαρακτηρίζονται από λογική ακολουθία, δη-λαδή να απορρέουν η μία από την άλλη και όχι να αναι-ρούν η μία την άλλη.

β. Τα «δευτερογενή» προβλήματα, που προκύπτουν κατά τη διατύπωση της κοινωνικής θεωρίας και τα οποία συν-δέονται με το εξεταζόμενο φαινόμενο. Για παράδειγμα, η μελέτη της ανεργίας προϋποθέτει την ανάλυση:

▪ της αγοράς εργασίας και των επαγγελμάτων που εμ-φανίζουν υψηλή ζήτηση,

▪ της απαιτούμενης κατάρτισης για την άσκηση αυτών των επαγγελμάτων,

▪ της σχετικής εκπαίδευσης, καθώς και την εξέταση των ιδρυμάτων όπου προσφέρεται.

γ. Η θεωρητική προσέγγιση ενός θέματος δεν απαιτεί την άμεση προσωπική εμπειρία ή συμμετοχή από την πλευρά του ερευνητή.

δ. Η κοινωνική θεωρία έρχεται συχνά να αμφισβητήσει ή ακόμα και ανατρέψει αυτά που ισχυρίζεται μια απλοϊκή και συχνά μη ορθολογική αντίληψη της πραγματικότητας.

7. Τι σημαίνει κοινότοπη ή συμβατική γνώση; Να δώσε-τε ένα παράδειγμα τέτοιου είδους γνώσης. (ερώτηση 5 σχολικού βιβλίου) • Με τον όρο συμβατική γνώση αναφερόμαστε σε όλες

εκείνες τις ιδέες που οι άνθρωποι, αβασάνιστα, θεωρούν αληθείς, χωρίς να τις έχουν υποβάλει σε κανέναν έλεγχο της λογικής.

• Διαβάζοντας, για παράδειγμα, το παρακάτω απόσπασμα εφημερίδας: «Οι μελέτες έδειξαν ότι η νεανική παραβα-τικότητα αυξάνεται όσο μειώνεται ο εκκλησιασμός των νέων», πιθανότατα θα σκεφτούμε ότι το συμπέρασμα εί-ναι ορθό και ότι πράγματι η έλλειψη συχνού εκκλησια-σμού είναι η αιτία της εγκληματικότητας.

Ian Ernest Craib(1945-2002)Άγγλος κοινωνιολόγος και ψυχοθεραπευτής

«Η θεωρία συνιστά απόπειρα να εξηγήσουμε την καθημερινή μας εμπειρία με όρους που δεν μας είναι τόσο οικείοι, ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για τις πράξεις άλλων ανθρώπων ή για τις εμπειρίες μας από το παρελθόν ή για καταπιεσμένα συναισθήματά μας».

15

16

Κεφάλαιο 1

• Οι αντίστοιχες, όμως, έρευνες αποδεικνύουν ότι αφενός μεν η παραβατικότητα αυξάνεται όσο η επαφή με την εκ-κλησία μειώνεται, αφετέρου όμως ότι η παραβατικότητα αφορά κυρίως άτομα μεγαλύτερων ηλικιών τα οποία εκ-κλησιάζονται λιγότερο συχνά.

• Επομένως, αυτό που φαίνεται να υπάρχει ως αιτιώδης σχέση ανάμεσα στον εκκλησιασμό και την παραβατικό-τητα εξηγείται από έναν τρίτο παράγοντα, την ηλικία, ο οποίος επηρεάζει άμεσα τους δύο προηγούμενους παρά-γοντες.

• Η αναζήτηση και η διατύπωση υποθέσεων είναι η πιο εν-διαφέρουσα πλευρά της κοινωνιολογίας. Η αμφισβήτηση για τη συμβατική γνώση, δηλαδή αυτό που οι περισσότε-ροι άνθρωποι θεωρούν αλήθεια («όσοι δεν εκκλησιάζο-νται υποπίπτουν σε παραβάσεις»), μας κάνει πιο αποτε-λεσματικούς στην αξιολόγηση των δεδομένων της ζωής μας, μας βοηθά να στηριζόμαστε στην πραγματικότητα και όχι στις κοινωνικά αποδεκτές αληθοφανείς ιδέες.

• Αποφεύγοντας τη θεώρηση πως οποιαδήποτε συμβατι-κή γνώση είναι ψευδής, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι τα γεγονότα επηρεάζονται από κοινωνικές παρα-μέτρους, όπως:

▪ οικογενειακή κατάσταση, ▪ εκπαιδευτικό επίπεδο, ▪ οικονομική κατάσταση κ.ά.• Η κοινωνική γνώση μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτε-

ρα τα γεγονότα ή να αντιληφθούμε τις πραγματικές αιτί-ες των κοινωνικών φαινομένων.

• Η διατύπωση της άποψης ότι ο φτωχός είναι ο τεμπέλης που δεν ενδιαφέρεται να βρει εργασία, αποτελεί μια υπε-ραπλούστευση και διαστρέβλωση της πραγματικότητας, αφού η φτώχεια συνδέεται με κοινωνικές αιτίες που την παράγουν, όπως η εκμετάλλευση, άνιση κατανομή πλού-του κ.ά.

• Συνεπώς, η «κοινωνιολογική φαντασία»: ▪ αμφισβητεί τις κοινότοπες ερμηνείες της κοινωνικής συ-

μπεριφοράς και ▪ αντιπαρατίθεται στη συμβατική κοινωνική γνώση.

Η κοινωνιολογία στην καθημερινή μας ζωή…Οι άνθρωποι στις μέρες μας νιώθουν πως η ιδιωτική τους ζωή είναι μια σειρά από παγίδες. Αισθάνονται πως μέσα στα πλαίσια του καθημερινού τους κόσμου δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα τους και η αίσθηση αυτή είναι κατά κανόνα σωστή. Αυτό που ο μέσος άνθρωπος συνειδητοποιεί άμεσα, κι αυτό που προσπαθεί να κάνει, δεν μπορεί να ξεφύγει από την τροχιά της ιδιωτικής του ζωής. Η όραση του και οι δυνάμεις του περιορίζονται στις σκηνές «πρώτου πλάνου»: δουλειά, οικογένεια, γειτονιά. Τον υπόλοιπο κόσμο τον ζει σαν ένας παθητικός θεατής. Κι όσο περισσότερο αντιλαμβάνεται, έστω και αόριστα, τις φιλοδοξίες και τις απειλές που υπερβαίνουν τον άμεσο κόσμο του τόσο πιο παγιδευμένος νοιώθει.

Στη βάση αυτού του αισθήματος παγίδευσης βρίσκονται οι φαινομενικά υπερπροσωπικές αλλαγές που συντελούνται στην κοινωνία […] τα περιστατικά που συνθέτουν τη σύγχρονη ιστορία είναι, επίσης, τα περιστατικά που στοιχειοθετούν την επιτυχία ή τη χρεοκοπία της ατομικής ζωής των ανθρώπων. Όταν μια κοινωνία περνά το στάδιο της εκβιομηχάνισης ο αγρότης γίνεται εργάτης, ο φεουδάρχης γίνεται επιχειρηματίας ή αφανίζεται. Όταν ανεβαίνουν ή πέφτουν οι κοινωνικές τάξεις, άλλοι άνθρωποι βρίσκουν δουλειά και άλλοι μένουν άνεργοι, όταν ο ρυθμός επενδύσεων εντείνεται ή φθίνει ένας άνθρωπος σηκώνει κεφάλι ή βρίσκεται στον δρόμο. Όταν ξεσπάει πόλεμος ένας ασφαλιστής γίνεται εκτοξευτής ρουκετών, ένας υπάλληλος χειριστής ραντάρ, μία σύζυγος μένει μόνη και ένα παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα. Για να κατανοήσουμε τόσο την ιδιωτική ζωή ενός ανθρώπου όσο και την ιστορία μιας κοινωνίας, πρέπει να τα κατανοήσουμε και τα δύο μαζί.

Ωστόσο, σπάνια οι άνθρωποι βλέπουν τον σύνδεσμο που υπάρχει ανάμεσα στα προσωπικά τους βάσανα, από την μία, και στις ιστορικές αναταραχές και τις θεσμικές αντιθέσεις από την άλλη. Δεν αποδίδουν συνήθως την προσωπική τους ευτυχία στις μεγάλες διακυμάνσεις της κοινωνίας στην οποία ζουν. […]

Η ιστορία καλπάζει με ρυθμό που ξεπερνά την ικανότητα του ανθρώπου να προσανατολίζεται σύμφωνα με ορισμένες καθιερωμένες αξίες. Αλλά ποιες αξίες; Οι άνθρωποι αισθάνονται πως οι παλαιοί τρόποι σκέψης και αίσθησης έχουν καταρρεύσει και πως αυτό που τώρα μόλις πάει να γεννηθεί είναι ακόμη αόριστο και τόσο αμφίβολο ώστε να οδηγεί σε ένα είδος ηθικής αδράνειας. […]

Ό,τι τους λείπει δεν είναι η πληροφορία: σ’ αυτόν τον Αιώνα των Γεγονότων η πληροφορία καταδυναστεύει την προσοχή τους και τσακίζει την ικανότητα τους να την αφομοιώνουν. Δεν είναι μόνο η λογική επιδεξιότητα που χρειάζονται, αν και ο αγώνας για να την αποκτήσουν εξαντλεί το περιορισμένο ηθικό δυναμικό τους.

Αυτό που χρειάζονται είναι μια ιδιότητα του πνεύματος που θα τους βοηθήσει να μεταχειριστούν τις πληροφορίες και να αναπτύξουν τη λογική τους έτσι ώστε να σχηματίσουν μια ευκρινή εικόνα για αυτό που συμβαίνει στον κόσμο κι αυτό που μπορεί να συμβαίνει στον ίδιο τον εαυτό τους. […] Αυτή είναι η ιδιότητα του πνεύματος που μπορεί να ονομαστεί κοινωνιολογική φαντασία».

C. W. Mills, Η κοινωνιολογική φαντασία, μτφρ. Ν. Μακρυνικόλα, Σ. Τσακνιάς,

Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1985

24

Κεφάλαιο 1

26

Κεφάλαιο 1

EΡΩΤΗΣΕΙΣ AΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Ερωτήσεις τύπου «σωστό – λάθος»Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις προτάσεις που ακολουθούν ως σω-στή (Σ) ή λανθασμένη (Λ).

1. Η ανομική αυτοκτονία αυξάνεται όταν τα άτομα δεν έχουν αναπτύξει αρκετούς κοινωνικούς δεσμούς.

2. Η κοινωνική γνώση ενός ζητήματος προϋποθέτει τη βιωματική σχέση με αυτό, δηλαδή την ύπαρξη άμεσης και προσωπικής εμπειρίας.

3. Η έννοια του ιδεατού τύπου ως εργαλείο κοινωνικής ανάλυσης οφείλεται στον Ντυρκέμ.

4. Ο Βέμπερ υποστήριζε ότι οι άνθρωποι δρουν με βάση τη δική τους αντίληψη για τα πράγματα. Οι κοινωνιολόγοι πρέπει να ανακαλύψουν τα προσωπικά νο-ήματα και τις αξίες των ανθρώπων.

5. Η καθημερινή θεωρητική σκέψη αμφισβητεί τις κοινότοπες ερμηνείες της κοι-νωνικής συμπεριφοράς και αντιπαρατίθεται στη συμβατική κοινωνική γνώση.

6. Στις προβιομηχανικές κοινωνίες κυριαρχούσε η προκατάληψη, το συναίσθημα και η τύχη, ενώ η γεωργική παραγωγή καθοριζόταν από τη μοίρα ή άλλες υπερ-φυσικές δυνάμεις.

7. Οι ιδεότυποι είναι θεωρητικά κατασκευάσματα που αποσκοπούν στην κατανό-ηση των πραγματικών κοινωνικών πράξεων, αλλά και των κοινωνικών φαινο-μένων και διαδικασιών.

8. Η κοινωνική γνώση μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα γεγονότα και να αντιληφθούμε τις πραγματικές αιτίες των κοινωνικών φαινομένων.

9. Η κοινωνιολογία ερευνά την ανθρώπινη συμπεριφορά εστιάζοντας κυρίως στο άτομο, αλλά ασχολείται και με τις κοινωνικές σχέσεις του ατόμου και των ομάδων.

10. Η κοινωνιολογία εν πολλοίς οφείλει τη γέννησή της στην Αμερικανική Επανά-σταση (1775-1783).

11. Από τη στιγμή που αρχίζουμε να σκεφτόμαστε γύρω από ένα θέμα που μας απασχολεί προσωπικά, έχουμε αρχίσει να σκεφτόμαστε θεωρητικά.

12. Η βιομηχανική επανάσταση σημειώθηκε στην Αγγλία στα τέλη του 19ου αιώνα.13. Ο όρος «κοινωνιολογική φαντασία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον

Βρετανό κοινωνιολόγο Α. Γκίντενς.14. Στο θεολογικό στάδιο του Κοντ ο άνθρωπος χρησιμοποιεί αφηρημένες ιδέες και

έννοιες, όπως της «φύσης», για να ερμηνεύσει τον κόσμο.15. Στη μεσαιωνική Ευρώπη σχεδόν κανείς δεν παντρευόταν από έρωτα, αλλά κυρίως

για οικονομικούς λόγους και κυρίως για να παραμείνει η περιουσία στην οικογένεια.

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

16. Η ανομική αυτοκτονία εμφανίζεται σε περιόδους κατά τις οποίες παρατηρείται έντονη κοινωνική αποδιοργάνωση.

17. Για τον Βέμπερ η έννοια της γραφειοκρατίας είναι ένα αρνητικό κοινωνικό και διοικητικό φαινόμενο.

18. Ο Κοντ θεωρούσε ότι η κοινωνιολογία ήταν η ανώτερη μορφή του θετικού πνεύματος.

19. Οι βιομηχανικές κοινωνίες διακρίνονται από τη «μηχανική αλληλεγγύη» και τον χαμηλό βαθμό του καταμερισμού της εργασίας.

20. Σύμφωνα με τη μαρξιστική ανάλυση, το κράτος αποτελεί όργανο των καπιταλιστών.21. Στις κοινωνίες όπου επικρατεί η «μηχανική αλληλεγγύη» τα άτομα χαρακτηρί-

ζονται από συνοχή γύρω από τις επικρατούσες αξίες και τις πεποιθήσεις, ενώ υπάρχει μεγάλη εξάρτηση από τις παραδόσεις και την οικογένεια.

22. Ο έρωτας και η σχέση του με τον γάμο υπακούουν περισσότερο σε βιολογικές ανάγκες της ανθρώπινης ζωής και δεν επηρεάζονται τόσο από τις ιστορικές και κοινωνικές διαδικασίες.

23. Κατά τον Βέμπερ, η επικράτηση του καπιταλισμού, μεταξύ άλλων, οδήγησε και στην υποχώρηση των θρησκευτικών και των ηθικών αξιών, καθώς και των παραδοσιακών τρόπων δράσης των ανθρώπων.

24. Ο Μιλς θεωρούσε ότι ο εξορθολογισμός είναι το μέσο μετάβασης από την προ-βιομηχανική στην καπιταλιστική βιομηχανική κοινωνία.

25. Η έννοια της ανομίας, λόγω των ταχύτατων μεταβολών που παρατηρούνται στον σύγχρονο κόσμο, δημιουργεί σε πολλούς ανθρώπους συναισθήματα μα-ταιότητας ή απελπισίας.

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογήςΣτις προτάσεις που ακολουθούν να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.1. Η πάλη των τάξεων απασχόλησε κυρίως τον: α. Βέμπερ. β. Μαρξ. γ. Κοντ. δ. Ντυρκέμ.2. Σύμφωνα με τον Κοντ στο θετικό στάδιο κυρίαρχη κοινωνική ομάδα είναι: α. οι στρατιωτικοί. β. οι ιερείς. γ. οι επιχειρηματίες. δ. οι πολιτικοί.3. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης παρατηρούμε αυξημένα ποσοστά σε: α. αλτρουιστικές αυτοκτονίες. β. ανομικές αυτοκτονίες.

27

γ. εγωιστικές αυτοκτονίες. δ. Κανένα από τα παραπάνω.4. Ως συμβατική γνώση συνήθως ονομάζουμε: α. τη λογική διάταξη των ιδεών που συνδέονται με το φαινόμενο που προσπα-

θούμε να εξηγήσουμε. β. αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν αλήθεια. γ. τη βιωματική σχέση και την άμεση εμπειρία με το φαινόμενο που αναλύουμε. δ. την αποτελεσματική και ορθολογική αξιολόγηση των δεδομένων της ζωής

μας.5. Ο όρος κοινωνιολογική φαντασία σημαίνει: α. την ανάγκη της ορθολογικοποίησης της κοινωνικής θεωρίας, έτσι ώστε να

είναι πιο συστηματική, υπακούοντας σε λογικούς κανόνες αναφορικά με την εμπειρία, αλλά και τις ιδέες.

β. την απόπειρα να εξηγήσουμε την καθημερινή μας εμπειρία με όρους θεωρη-τικούς, οι οποίοι δεν μας είναι τόσο οικείοι.

γ. την ικανότητα των ατόμων να συνδέουν αυτό που συμβαίνει στην προσωπική τους ζωή με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα.

δ. την ανατροπή και την απόρριψη όσων ισχυρίζεται μια απλοποιημένη και συχνά μη ορθολογική κατανόηση της πραγματικότητας.

6. Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί αντικείμενο μελέτης της κοινωνιολογίας; α. Τα αίτια της φτώχειας και οι συνέπειές της για την υγεία και την εκπαίδευση. β. Η σχέση της εκπαίδευσης με την κοινωνική κινητικότητα των ασθενέστερων

οικονομικά τάξεων. γ. Η αστικοποίηση και ο τρόπος που επηρεάζει τις οικογενειακές σχέσεις. δ. Όλα τα παραπάνω.7. Σύμφωνα με τον Ντυρκέμ, οι προβιομηχανικές κοινωνίες χαρακτηρίζο-

νται από: α. υψηλό βαθμό καταμερισμού εργασίας. β. χαμηλή κοινωνική ομοιομορφία. γ. μηχανική αλληλεγγύη. δ. οργανική αλληλεγγύη.8. Η εγωιστική αυτοκτονία παρατηρείται συνήθως όταν: α. οι κοινωνικοί δεσμοί είναι πολύ δυνατοί. β. παρατηρούνται έντονες κοινωνικές μεταβολές. γ. κυριαρχεί η μηχανική αλληλεγγύη. δ. τα άτομα δεν έχουν αναπτύξει αρκετούς κοινωνικούς δεσμούς.9. Σε ποιο στάδιο, σύμφωνα με τον Κοντ, ο άνθρωπος παρατηρεί τα φαινό-

μενα και ανακαλύπτει τους νόμους που τα διέπουν; α. Στο τεχνολογικό στάδιο. β. Στο θετικό στάδιο.

28

Κεφάλαιο 1

γ. Στο θεολογικό στάδιο. δ. Στο μεταφυσικό στάδιο.10. Αντικείμενο μελέτης της κοινωνιολογίας είναι: α. ο κοινωνικός μετασχηματισμός. β. οι σχέσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων. γ. οι σχέσεις μεταξύ ατόμου και ομάδων. δ. Όλα τα παραπάνω.11. Αντικείμενο μελέτης του Βέμπερ ήταν οι έννοιες: α. της οργανικής και μηχανικής αλληλεγγύης. β. της κοινωνικής βάσης και του εποικοδομήματος. γ. της δύναμης και της εξουσίας. δ. του έρωτα και του γάμου.12. Μία βασική διαφορά ανάμεσα στην κοινωνική θεωρία και την καθημερινή

θεωρητική σκέψη είναι: α. το ότι η καθημερινή σκέψη αμφισβητεί τις κοινότοπες ερμηνείες της κοινωνι-

κής συμπεριφοράς. β. το ότι στη θεωρητική προσέγγιση ενός θέματος είναι απαραίτητη η βιωματι-

κή σχέση με αυτό. γ. το ότι η κοινωνική θεωρία σε σχέση με τη συμβατική γνώση είναι πιο συστηματική. δ. Κανένα από τα παραπάνω.13. Ποιο από τα παρακάτω γεγονότα επηρέασε την κοινωνική πραγματικό-

τητα της Ευρώπης στα τέλη του 18ου αιώνα; α. Η εισαγωγή της μηχανής στους χώρους δουλειάς. β. Η ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου. γ. Η εμφάνιση της εργατικής τάξης. δ. Όλα τα παραπάνω.14. Ο όρος κοινωνιολογία αποτελεί δημιούργημα του: α. Κοντ. β. Βέμπερ. γ. Μιλς. δ. Μαρξ.15. Το σύστημα εξορθολογισμού, όπως υποστηρίζει ο Βέμπερ,: α. είναι απρόσωπο. β. αποτέλεσε το κύριο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού. γ. λειτουργεί στο πλαίσιο τυπικών κανόνων. δ. Όλα τα παραπάνω.16. Κατά τον Βέμπερ, μία από τις κατηγορίες στις οποίες διακρίνεται η κοι-

νωνική δράση του ατόμου είναι η: α. συγκινησιακή. β. αλτρουιστική.

29

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία

γ. ατομοκεντρική. δ. ωφελιμιστική.17. Ο πρώτος κοινωνιολόγος που χρησιμοποίησε τη στατιστική στις μελέτες

του ήταν ο: α. Ντυρκέμ. β. Βέμπερ. γ. Κοντ. δ. Μαρξ.

Ερωτήσεις συμπλήρωσης κενώνΣτις προτάσεις που ακολουθούν να συμπληρώσετε τα κενά.

1. Η κοινωνιολογική ……………........... είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον ……………........... κοινωνιολόγο Τ. Ρ. Μιλς και σημαίνει την ……………........... των ατό-μων να συνδέουν αυτό που συμβαίνει στην προσωπική τους ζωή με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Αυτή η σύνδεση γίνεται ……………..........., όταν μπορέ-σουμε να σκεφτούμε τον ……………........... μας από κάποια απόσταση, όταν τον παρατηρήσουμε έξω από την καθημερινότητά μας.

2. Ο ……………........... υποστήριζε ότι οι άνθρωποι δρουν με βάση τη δική τους ……………........... για τα πράγματα. Οι κοινωνιολόγοι πρέπει να ανακαλύψουν τα προσωπικά ……………........... και τις ……………........... των ανθρώπων. Για να ανακα-λύψουμε αυτά τα νοήματα, θα πρέπει να δούμε τα πράγματα από τη δική του οπτική γωνία. Μόνον έτσι θα καταλάβουμε την ……………........... συμπεριφορά του και τις αιτίες της.

3. Κατά τον Κοντ, το ανθρώπινο πνεύμα προχωρά από τον ……………........... στον με-ταφυσικό τρόπο σκέψης, για να καταλήξει στον ……………........... τρόπο που απο-τελεί την κορυφαία φάση της ……………........... του πνεύματος. Ο Κοντ θεωρούσε ότι η ……………........... ήταν η ανώτερη μορφή του ……………........... πνεύματος και μπορούσε να συμβάλει στην ευημερία της κοινωνίας, αν χρησιμοποιούσε την ……………........... παρατήρηση, για να κατανοήσει, να προβλέψει και να ελέγξει την ανθρώπινη ……………........... .

4. Ο Ντυρκέμ υποστήριζε ότι η κοινωνία είναι μία ……………........... ενότητα ανθρώ-πων, οι οποίοι μοιράζονται τα ίδια ……………........... και την ίδια προσήλωση σε ……………........... και κανόνες. Το σύνολο των αξιών και των κανόνων συγκροτεί τη ……………........... συνείδηση, η οποία καθορίζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων και διακρίνει μια κοινωνία. Η κοινωνική ……………........... των μελών μιας κοινωνί-ας εκφράζεται ως κοινωνική ……………........... .

30

Κεφάλαιο 1

5. Η κοινωνιολογία ερευνά την ανθρώπινη συμπεριφορά όπως αυτή εκδηλώνεται στο πλαίσιο μιας ……………........... και πάντα σε σχέση με άλλα ……………........... και με άλλες ομάδες. Είναι ……………........... επιστήμη, γιατί δεν εστιάζει στο ……………..........., αλλά ασχολείται με το κοινωνικό σύνολο και συνεπώς επικεντρώνεται στις ……………........... σχέσεις του ατόμου και των ομάδων των σύγχρονων κοινωνιών.

6. Ο ……………........... θεωρούσε ότι η ……………........... βάση καθορίζει τις κοινωνικές, πο-λιτικές και πνευματικές διαδικασίες της κοινωνίας, δηλαδή το ……………........... . Στον ……………........... τρόπο παραγωγής η οικονομική βάση εκφράζεται από τις ……………........... σχέσεις των καπιταλιστών και των εργατών, ενώ το ……………...........αποτελεί όργανο των καπιταλιστών.

7. Ο ……………........... ήταν ο πρώτος κοινωνιολόγος που εισήγαγε τη ……………........... στις μελέτες του και συγκεκριμένα στο έργο του «Η ……………...........». Έδειξε ότι ορισμένες πλευρές της ανθρώπινης ……………..........., ακόμα και αυτές που τις χα-ρακτηρίζουμε ……………..........., μπορεί να ερμηνευτούν κοινωνικά.

8. Στο ……………........... στάδιο ο άνθρωπος ερμηνεύει τον κόσμο με προσφυγή σε ……………........... ιδέες και έννοιες, όπως είναι αυτή της «φύσης», που την ανέδειξε σε πρωταρχική οντότητα. Στο ……………........... στάδιο, ο άνθρωπος ……………........... τα φαινόμενα και ανακαλύπτει τους ……………........... που τα διέπουν.

9. Η ……………........... αυτοκτονία παρατηρείται ότι ……………........... όταν τα άτομα δεν έχουν αναπτύξει αρκετούς ……………........... δεσμούς. Στην ……………........... αυτο-κτονία, αντίθετα, οι κοινωνικοί δεσμοί είναι πολύ δυνατοί. Η ……………........... αυ-τοκτονία, εμφανίζεται σε περιόδους κατά τις οποίες παρατηρείται κοινωνική ……………........... .

10. Ο ορθολογισμός είναι αυτός που δίνει έμφαση στη ……………........... και τον ……………........... . Το σύστημα εξορθολογισμού είναι ……………..........., λειτουργεί στο πλαίσιο ……………........... κανόνων και απετέλεσε το κύριο χαρακτηριστικό του ……………........... και του δυτικού πολιτισμού.

11. Οι ……………........... κοινωνίες στηρίζονταν σε αυτό που ο Ντυρκέμ ονόμασε ……………........... αλληλεγγύη, που σημαίνει μεγάλη κοινωνική ……………..........., συνοχή και συναίνεση γύρω από τις αξίες και τις πεποιθήσεις. Αντίθετα, οι ……………........... κοινωνίες στηρίζονται στην ……………........... αλληλεγγύη η οποία βασίζεται στον ……………........... καταμερισμό εργασίας ανάμεσα σε ……………........... ρόλους.

12. Η αμφισβήτηση για τη ……………........... γνώση, δηλαδή αυτό που οι περισσότε-ροι άνθρωποι θεωρούν αλήθεια, μας κάνει πιο ……………........... στην ……………........... των δεδομένων της ζωής μας, μας βοηθά να στηριζόμαστε στην ……………........... και όχι στις κοινωνικά αποδεκτές αληθοφανείς ιδέες.

31

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία