ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 πΧ στην πόλη Στάγειρα της Χαλκιδικής η οποία ήταν ελληνική και πρώτοι την είχαν αποικήσει οι Άνδριοι το 665 πΧ Ο πατέρας του Νικόmicroαχος από οικογένεια γιατρών Ασκληπιαδών που καταγόταν από τον οmicroηρικό Μαχάονα ο οποίος κατά την microυθολογία ήταν γιος του Ασκληπιού ήταν επίσης γιατρός συγγραφέας microερικών έργων φυσικής πλούσιος φίλος δε και γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αmicroύντα του Β΄ στην αυλή του οποίου και έζησε microέχρι τον θάνατό του Σύζυγος του Νικοmicroάχου από την οποία είχε τον Αριστοτέλη και δυο άλλους γιους ήταν η Φαιστιάς προερχόmicroενη από παλαιά και διαπρεπή οικογένεια των Χαλκιδέων Σε πολύ microικρή ηλικία ο Αριστοτέλης έχασε την microητέρα του δεν ήταν δε ακόmicroη έφηβος όταν πέθανε και ο πατέρας του Τότε ανέλαβε την κηδεmicroονία του Αριστοτέλη και των αδελφών του κάποιος φίλος του πατέρα τους ονοmicroαζόmicroενος Πρόξενος και microαζί του διέmicroεναν για κάποιο χρονικό διάστηmicroα στην πατρίδα του Ατάρνα αιολοκή πόλη της Μικράς Ασίας απέναντι από την Λέσβο Με αγάπη και ευγνωmicroοσύνη αναφέρει επανειληmicromicroένως σε microερικά από τα έργα του ο Αριστοτέλης τους κηδεmicroόνες του εκείνους τον Πρόξενο και την γυναίκα του Και στην διαθήκη του η οποία σώθηκε από τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο ορίζει να στηθούν ανδριάντες σε εκείνους προς ένδειξη της ευγνωmicroοσύνης του Σε ηλικία 17 ετών το 368 πΧ ο Αριστοτέλης έχοντας όπως φαίνεται ήδη την διαχείριση της εκ πατρικής και microητρικής κληρονοmicroιάς σηmicroαντικής περιουσίας του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το σπουδαιότερο τότε και περιφηmicroότερο πνευmicroατικό καλλιτεχνικό και αστικό κέντρο του πολιτισmicroένου κόσmicroου Και είναι πιθανό ότι είχε έκτοτε όχι microόνο αξιόλογη προκαταρκτική microόρφωση ώστε να microπορεί να φοιτήσει κοντά στους ρήτορες ή τους φιλοσόφους αλλά και σαν γόνος Ασκληπιαδών microερικές ιατρικές γνώσεις ιδίως στην ανατοmicroία Και πρώτα όπως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε από πληροφορίες των βιογράφων του υπήρξε ακροατής του Ευδόξου ου φιλοσόφου και ιδίως microαθηmicroατικού από την Κνίδο ο οποίος είχε διατελέσει microαθητής του Πλάτωνα αλλά κατόπιν ασπάσθηκε και δίδασκε τις ηδονιστικές δοξασίες του Αριστίππου των οποίων κέντρο ήταν η φρόνηση και το microέτρο δηλαδή δυο ηθικολογικές αντιλήψεις που επικρατούν σε όλο το έργο του Αριστοτέλη Πρέπει να σηmicroειωθεί ότι εκείνη την εποχή ο Πλάτωνας του οποίου κυρίως αναφέρεται να είναι microαθητής ο Αριστοτέλης έλειπε από την Αθήνα είχε αναχωρήσει το 367 ή 366 για τις Συρακούσες και επέστρεψε microετά microία εξαετία Σε εκείνη την περίοδο της νεανικής ηλικίας του Αριστοτέλη αναφέρονται και πολλά από αυτά για τα οποία τον κατηγόρησαν διάφοροι microεταξύ των

οποίων και ο φιλόσοφος Επίκουρος της επόmicroενης γενεάς Λέει ο Επίκουρος ότι ο Αριστοτέλης lsquoνέος ών κατέφαγε την πατρική περιουσία έπειτα δε συνεώσθη επί τω στρατεύεσθαι κακώς δε πράττων εν τούτοις επί τω φαρmicroακοπωλείν ήλθεν έπειτα αναπεπταmicroένης πάσι της του Πλάτωνος Ακαδηmicroείας εισώρmicroησεν εις αυτήνraquo Αλλά ότι αυτά και άλλα παραπλήσια δεν αληθεύουν γίνεται φανερό από το ότι αυτός αφού εγκαταστάθηκε στην Αθήνα έδειξε να είναι πολύ επιmicroελής και ασχολήθηκε microε την microάθηση γενόmicroενος microαθητής του Πλάτωνα και διακρίθηκε γρήγορα πάνω από όλους αυτό δε και αυτοί οι κατήγοροί του δεν τόλmicroησαν να το αρνηθούν Απεναντίας αναφέρεται σχετικά microε την φιλοπονία του ότι συχνά microελετώντας την νύχτα στο κρεβάτι του κρατούσε στα αριστερά microια χάλκινη σφαίρα ώστε όταν αποκοιmicroιόταν να πέφτει και να ξυπνά από τον κρότο Και αυτό που πιθανώς δίνει αφορmicroή για κακολογίες ήταν ότι ο Αριστοτέλης ο οποίος ήταν βραχύσωmicroος ισχνός microε microικρά microάτια και φαλακρός αρεσκόταν στον καλλωπισmicroό και στην επίδειξη Ίσως δε και λόγω της ευπορίας του να διήγε δαπανηρότερη και κοσmicroιώτερη ζωή Όντας microαθητής του Πλάτωνα microέχρι τον θάνατο αυτού (347 πΧ) διδάσκοντας δε ίσως τα τελευταία έτη της microαθητείας του την ρητορική στην Ακαδηmicroεία αποχώρησε από αυτήν έπειτα όταν την διεύθυνσή της ανέλαβε ο Σπεύσιππος Και τότε ίσως γιατί ήδη δεν τον έβλεπαν οι Αθηναίοι microε καλό microάτι σαν lsquomicroακεδονίζονταrsquo έφυγε microαζί microε τον Ξενοκράτη επίσης φιλόσοφο και microαθητή του Πλάτωνα στην Ατάρνα όπου εφιλοξενήθη από τον τύραννο των Αταρνών και της Άσσου Ερmicroεία Ήταν δε ο Ερmicroείας απελεύθερος ο οποίος αφού παρακολούθησε microαθήmicroατα ρητορικής από τον Αριστοτέλη στην Αθήνα microε την αρετή και την αξία του έφθασε στο αξίωmicroα του τυράννου (ηγεmicroόνος) στην πατρίδα του και αναδείχθηκε προστάτης της αυτονοmicroίας των ελληνικών πόλεων στην Μικρά Ασία την οποία microε κάθε τρόπο προσπαθούσαν να καταλύσουν οι Πέρσες Ο Αριστοτέλης έmicroεινε κοντά στον Ερmicroεία τρία χρόνια και κατόπιν έφυγε στην Λέσβο όταν microε προδοσία συνελήφθη ο Ερmicroείας από τους Πέρσες και εφονεύθη Φαίνεται δε ότι ο θάνατός του πολύ ελύπησε τον φιλόσοφο γιατί συνδεόταν microαζί του microε φιλία και ευγνωmicroοσύνη και συνέθεσε όπως λέγεται προς τιmicroήν του εκείνον τον έξοχο παιάνα στην αρετή Αρετά πολύmicroοχθε γένει βροτείω θήραmicroα κάλλιστον βίω Την ανηψιά και θετή θυγατέρα του Ερmicroεία Πυθιάδα microετά τον φόνο του φίλου του την παντρεύτηκε ο Αριστοτέλης και microαζί της απέκτησε microια κόρη την οποία ονόmicroασε επίσης Πυθιάδα Αργότερα δε έστησε σε microνήmicroη του Ερmicroεία ανδριάντα στους ∆ελφούς στην βάση του οποίου χάραξε το επίγραmicromicroα Τόνδε ποτrsquo ουχ οσίως παραβάς microακάρων θεών θέmicroιν αγνήν έκτεινε Περσών τοξοφόρων βασιλεύς

ου φανερώς λόγχη φονίους εν αγώσι κρατήσας αλλrsquo ανδρός πίστει χρησάmicroενος Στην Μυτιλήνη ο Αριστοτέλης έmicroεινε για δυο χρόνια συγγράφοντας ίσως και διδάσκοντας Και πιθανώς microερικά από τα έργα του να είναι της εποχής εκείνης Από εκεί αναχώρησε προσκληθείς από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο σαν δάσκαλος του γιου του Αλέξανδρου τότε δεκατριών ετών Η επιστολή microε την οποία προσκλήθηκε αλλά ίσως όχι γνήσια διασώζεται από τον Γέλλιο (ΙΧ 3) και έχει ως εξής laquoΦίλιππος Αριστοτέλει χαίρειν Ίσθι microοι γεγονόταν υιόν πολλήν ουν τοις θεοίς χάριν έχω ουχ ούτως επί τη γενέσει του παιδός ως επί τω κατά την σην ηλικίαν αυτόν γεγονέναι Ελπίζω γαρ αυτόν υπό σου τραφέντα και παιδευθέντα άξιον έσεσθαι και ηmicroών και της των πραγmicroάτων διαδοχήςraquo Συνδυάζοντας τις παρεχόmicroενες από τους βιογράφους πληροφορίες microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι διδάσκαλος microεν και παιδαγωγός του Αλεξάνδρου διετέλεσε για τρία χρόνια κοντά του σαν δικός του άνθρωπος και σύmicroβουλός του έmicroεινε πέντε ακόmicroα χρόνια microέχρις ότου δηλαδή ο Αλέξανδρος εκστράτευσε (335 πΧ) κατά της Ασίας Κατά την διαmicroονή του στην microακεδονική αυλή συνέγραψε microερικά από τα έργα του πιθανώς ιδικά για τον microαθητή του microεταξύ δε αυτών είναι και το χαmicroένο έργο lsquoπερί βασιλείαςrsquo και το αmicroφισβητούmicroενο lsquoρητορική εις Αλέξανδρονrsquo Τότε δε και επιmicroελήθηκε την αντιγραφή της Ιλιάδας επίσης χάριν του Αλέξανδρου Το αντίγραφο εκείνο πήρε microαζί του στην εκστρατεία ο Αλέξανδρος βρίσκοντας δε microεταξύ των λαφύρων πολύτιmicroο νάρθηκα (πολυτελές κιβώτιο) το φύλασσε από τότε σε αυτό και έτσι η έκδοση εκείνη από τον Αριστοτέλη του Οmicroήρου κατά την αρχαιότητα ονοmicroάσθηκε lsquoεκ του νάρθηκοςrsquo (Πλουτάρχου Αλέξ 8) Μετά την αναχώρηση από την Μακεδονία του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα Εν τω microεταξύ δε συζώντας microε κάποια Σταγιρίτισα ονοmicroαζόmicroενη Ερπυλλίδα την οποία κατόπιν κάποιοι αναφέρουν σαν σύζυγό του απέκτησε έναν γιο τον Νικόmicroαχο για τον οποίο έγραψε και προς τον οποίο απηύθυνε το έργο του laquoΗθικά Νικοmicroάχειαrsquo Τότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ίδρυσε σχολή ρητορικής δηλαδή ανώτερης microορφώσεως αντίπαλο της περίφηmicroης τότε σχολής του Ισοκράτους αλλά και της Ακαδηmicroίας δηλαδή της πλατωνικής σχολής την οποία διηύθυνε όπως λέγεται ο Σπεύσιππος ∆ηmicroιούργησε τη σχολή του στο Λύκειο ευρύχωρη δενδρόφυτη δηmicroόσια έκταση αφιερωmicroένη στον Λύκειο Απόλλωνα που εκτεινόταν κάτω από τον Λυκαβηττό δηλαδή σε microέρος της πόλης διαmicroετρικά αντίθετο στην Ακαδηmicroεία Και ένεκα της πολυmicroάθειας και της ικανότητάς του στην διδασκαλία η νέα σχολή γρήγορα ευδοκίmicroησε και ξεχώρισε Ονοmicroάσθηκε δε lsquoπεριπατητικήrsquo από την συνήθεια που είχε ο Αριστοτέλης να διδάσκει περπατώντας

Τα microαθήmicroατα στην σχολή γίνονταν σε δυο παραδόσεις το πρωί και το απόγευmicroα και από αυτό ονοmicroάστηκαν lsquoεωθινός και δειλινός περίπατοςrsquo Κατά microεν τον εωθινόν δίδασκε τους αρχαιότερους και σηmicroαντικότερους microαθητές τις βαθύτερες επιστηmicroονικές γνώσεις και την δική του συστηmicroατική φιλοσοφία αναπτύσσοντας και ελέγχοντας όπως microπορούmicroε να καταλάβουmicroε από τα συγγράmicromicroατά του και τις θεωρίες και δοξασίες άλλων διασήmicroων προγενεστέρων και συγχρόνων του φιλοσόφων Κατά δε τον δειλινόν δίδασκε τους αρχαρίους microαθητές και άλλους ακροατές στοιχειώδη microαθήmicroατα ρητορικής φιλοσοφίας γραmicromicroατολογίας και άλλα microάλλον κάπως σαν διάλεξη Έτσι τα microεν πρωινά microαθήmicroατα ονοmicroάσθηκαν lsquoακροαmicroατικοί λόγοιrsquo τα δε απογευmicroατινά lsquoεγκύκλιοιrsquo ή lsquoεν κοινώrsquo ή lsquoεξωτερικοί λόγοιrsquo Μολονότι αργότερα λέχθηκε ότι ήταν οι ακροαmicroατικοί λόγοι κάποια ιδιαίτερη και απόκρυφη διδασκαλία ώστε να υπάρξει φήmicroη ότι υπήρξε και microυστική αριστοτελική φιλοσοφία όmicroως από την microελέτη των αριστοτελικών έργων και από τον ενιαίο σαφή και καθορισmicroένο τρόπο θεωρίας σε αυτά συνάγεται το ασφαλές συmicroπέρασmicroα ότι microία και microόνη υπήρξε η αριστοτελική φιλοσοφία και microία επίσης η επιστηmicroονική σκέψη όπως microας παρουσιάζονται σήmicroερα Η microεγάλη και microοναδική ευρυmicroάθεια του Αριστοτέλη ο οποίος αν και εξακολούθησε microέχρι τέλους της ζωής του τις microελέτες τις έρευνες τα πειράmicroατα τις κάθε είδους φυσικές συλλογές του και ταξινοmicroήσεις είχε όmicroως ήδη αποθησαυρίσει όταν ίδρυσε την σχολή του το microεγαλύτερο microέρος των θεωρητικών και πρακτικών του γνώσεων και εκτός αυτών η σαφής και ευάρεστη αν και από τους εχθρούς του αναφέρεται σαν τραυλός ρητορική δεινότητά του έφερε και άλλους πολλούς Αθηναίους όπως και από άλλα microέρη ακροατές στο Λύκειο Γιατί εκτός της microεγάλης όπως λέγεται σοφίας του όση είχε αποκτήσει από την πρώτη επίσκεψή του στην Αθήνα φαίνεται ότι και κατά τους χρόνους της διαmicroονής του στην Μικρά Ασία και στην Μυτιλήνη microακρά από τον σοφιστικό συρmicroό και βρισκόmicroενος σε ησυχία και γαλήνη microεγάλωσε τις γνώσεις του microε ακριβή microάθηση αυτών που και παλιότερα και κατά την εποχή του δίδασκαν οι φιλόσοφοι της Ιωνικής Σχολής οι κυρίως περί τα φυσικά ασχολούmicroενοι και πάνω στη βάση αυτών και από αυτά κάθε ένας ανέπτυσσε την δική του φιλοσοφία Κατόπιν κατά το διάστηmicroα που εκπαίδευε τον Αλέξανδρο στην microακεδονική αυλή είχε άνεση να συστηmicroατοποιήσει microεν τις άπειρες γνώσεις του κατά τρόπο διδακτικό καθώς και τα ηθικά και πολιτικά πορίσmicroατα που συνεπάγονταν να αυξήσει δε σε microεγάλο βαθmicroό και microε δικά του πειράmicroατα και παρατηρήσεις τις γνώσεις του καιρού του για την φυσική και την φυσιολογία Γιατί του παρέχονταν άφθονα microέσα από τους βασιλείς της Μακεδονίας και τότε και κατόπιν όταν κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία microισθοδοτούνταν χιλιάδες ανδρών από τον βασιλιά για να συλλέγουν και να αποστέλλουν στον Αριστοτέλη όλα τα ζώα τα φυτά και τα περίεργα εν

γένει πράγmicroατα της ασιατικής χώρας όπως αναφέρει ο Πλίνιος Αν δε πιστέψουmicroε τον Αθήναιο για τον καταρτισmicroό των επιστηmicroονικών συλλογών και της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη χορήγησε ο Αλέξανδρος επτακόσια τάλανα δηλαδή τέσσερα και πλέον εκατοmicromicroύρια χρυσών φράγκων Έτσι δηmicroιούργησε την lsquoπερί ζώων ιστορίανrsquo και τα άλλα έργα πάνω σε φυσικές επιστήmicroες θαυmicroαστά microέχρι σήmicroερα για την microέθοδο και όχι σπάνια εκπληκτικά για την ακρίβεια τα οποία συνέγραψε κατά την δεύτερη διαmicroονή του στην Αθήνα και microετά την σύσταση της δικής του Περιπατητικής Σχολής Ήταν δε ο Αριστοτέλης την εποχή κατά την οποία ίδρυσε την σχολή του ηλικίας πενήντα και πλέον ετών Ώστε εύλογα να microπορεί κανείς να υποθέσει ότι τις microεν θεωρητικές γνώσεις του είχε microέχρι τότε συmicroπληρώσει την δε ταξινόmicroηση της από αυτόν συναχθείσης ποικίλης θεωρητικής και πρακτικής ύλης και την συνέχιση των πειραmicroάτων του και των παρατηρήσεων και την διαρρύθmicroιση των περισσότερων και σηmicroαντικότερων έργων του εξακολούθησε έκτοτε και microέχρι το τέλος της ζωής του Βοήθησε δε πολύ στην ταξινόmicroηση και στην κατασκευή η καθηmicroερινή και συστηmicroατική διδασκαλία και όχι λίγο συνετέλεσε η υπό την επίβλεψη και τις οδηγίες του και κατά αρχικό δικό του σχέδιο συνεργασία των microαθητών του Γιrsquo αυτό δε και στα σωζόmicroενα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη από τα οποία ίσως microερικά γράφτηκαν από τους microαθητές του όπως αυτός υπαγόρευε και οδηγούσε καταφαίνεται microεγάλη φροντίδα και ικανότητα σε συστηmicroατικοποίηση και σαφήνεια λίγη δε επιmicroέλεια ύφους και πλαστικής απεικόνισης Ώστε και κατά την ύλη και κατά την microορφή να θυmicroίζουν τύπο Εγκυκλοπαιδείας η οποία περιλαmicroβάνει το σύνολο σχεδόν των τότε γνώσεων αλλά υπό microορφή και κατά σύστηmicroα και σύmicroφωνα προς την φιλοσοφία ενός microόνου συγγραφέως Τόσο δε είναι το πλήθος των γνώσεων όσες τα αριστοτελικά συγγράmicromicroατα περιέλαβαν και τόσες πρόδηλα είναι οι νέες παρατηρήσεις και οι νέες θεωρίες όσες σε κάθε ένα θέmicroα ο φυσιοδίφης και φιλόσοφος συγγραφέας δικές του προσέθεσε και τόση είναι η δύναmicroη της διευκρινίσεως και της συστηmicroατοποιήσεως ώστε δίκαια λέχθηκε από Γερmicroανού σοφού ότι άλλος Αριστοτέλης ούτε γεννήθηκε ούτε θα γεννηθεί αλλά ούτε είναι ανάγκη να γεννηθεί Από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη λίγα microόνο το ένα τρίτο διασώθηκαν Και αυτό το συmicroπεραίνουmicroε από πολλούς αρχαίους συγγραφείς που αναφέρονται στα αριστοτελικά έργα άγνωστα σε microας microάλιστα δε από τον κατάλογο του ∆ιογένη Λαέρτιου και από τους καταλόγους του Μεναγίου και του Άραβα Εζ Καζίρ Πιθανότερο όmicroως είναι ότι η απώλεια αριστοτελικών έργων δεν είναι τόσο microεγάλη και ότι έχουmicroε ακόmicroη και τώρα το κυριότερο και σηmicroαντικότερο microέρος των έργων του Και χάθηκαν microεν βεβαίως microερικά αλλά ποια ήταν ακριβώς τα συγγράmicromicroατα αυτά και ποιοι οι τίτλοι τους δεν microπορούmicroε να γνωρίζουmicroε ακριβώς γιατί στην παράθεση αυτών από τους αρχαίους και στις microεταγενέστερες απαριθmicroήσεις επικρατεί ασάφεια και αοριστία Αλλά όmicroως

η σηmicroαντικότερη των απωλειών microπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της laquoΣυναγωγής Πολιτειώνraquo ενός πολύ ογκώδους έργου Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηmicroατικά και κατά διαφόρους τρόπους Έτσι χωρίσθηκαν σε lsquoυποmicroνητικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από σηmicroειώσεις και lsquoσυνταγmicroατικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από πλήρεις πραγmicroατείες από άλλης δε απόψεως σε lsquoεσωτερικάrsquo δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές διδασκαλίες του Αριστοτέλη και lsquoεξωτερικά ή εν κοινώrsquo δηλαδή προπαιδευτικά Και ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά microόνο έργα του τα ονοmicroασθέντα από αυτόν lsquoλόγοιrsquo σε lsquoοργανικούς λόγουςrsquo ή λογικούς σε lsquoθεωρητικούςrsquo και σε lsquoπρακτικούςrsquo Από τις νεώτερες κατατάξεις επικράτησε αυτή της πρώτης Αλδείου εκδόσεως η οποία χωρίζει τα σωζόmicroενα έργα σε 1) Λογική η οποία περιλαmicroβάνει τα έργα Κατηγορίαι Περί ερmicroηνείας Αναλυτικά πρότερα Αναλυτικά ύστερα Τυπικά και Περί σοφιστικών ελέγχων Η σειρά αυτή ονοmicroάσθηκε από τους νεώτερους laquoΟΡΓΑΝΟΝraquo 2) Φυσικά κατά την αρχαία έννοια του όρου που περιλαmicroβάνουν τις πραγmicroατείες Φυσικής ακροάσεως βιβλία οκτώ Περί ουρανού Περί γενέσεως και φθοράς Μετεωρολογικά Περί ψυχής Περί αισθήσεως και αισθητών Περί microνήmicroης και αναmicroνήσεων Περί microακροβιότητος και βραχυβιότητος Περί νεότητος και γήρατος Περί ύπνου και εγρηγόρσεως Περί microαντικής εν τοις ύπνοις Περί ζωής και θανάτου Περί αναπνοής Περί ζώων ιστορίας Περί ζώων γενέσεως Περί ζώων κινήσεως Περί ζώων microορίων Περί ζώων πορείας Περί ζώων χρωmicroάτων Περί ακουστών Φυσιογνωmicroικά Περί φυτών (το οποίο διασώθηκε στην λατινική και αραβική microετάφραση) Περί θαυmicroασίων ακουσmicroάτων Μηχανικά προβλήmicroατα και Περί Ατόmicroων γραmicromicroών 3) Τα microετά τα φυσικά περιλαmicroβάνοντας δεκατέσσερα βιβλία και τις διατριβές Περί Μελίσσου Περί Ξενοφάνους και Περί Γοργίου 4) Τα πρακτικά τα οποία περιλαmicroβάνουν τα Ηθικά Νικοmicroάχεια τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήmicroεια τα Πολιτικά την Αθηναίων Πολιτεία την Ρητορική την Ρητορική εις Αλέξανδρον (αmicroφισβητούmicroενη) και την Ποιητική και 5) Τα αποσπάσmicroατα (δηλαδή τα σωζόmicroενα παρενθετικά σε έργα αρχαίων συγγραφέων) ndash Τις επιστολές (αmicroφισβητούmicroενες κατά το πλείστον) και τα ποιήmicroατα επίσης κατά το πλείστον αmicroφισβητούmicroενα Οι τίτλοι αυτοί απλά χωρίς επεξηγήσεις παρατιθέmicroενοι microπορούν να δείξουν την ευρύτητα την ποικιλία και το τεράστιο microέγεθος του αριστοτελείου έργου το οποίο όπως στην αρχή είπαmicroε αποτέλεσε τον επιστηmicroονικό και

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

οποίων και ο φιλόσοφος Επίκουρος της επόmicroενης γενεάς Λέει ο Επίκουρος ότι ο Αριστοτέλης lsquoνέος ών κατέφαγε την πατρική περιουσία έπειτα δε συνεώσθη επί τω στρατεύεσθαι κακώς δε πράττων εν τούτοις επί τω φαρmicroακοπωλείν ήλθεν έπειτα αναπεπταmicroένης πάσι της του Πλάτωνος Ακαδηmicroείας εισώρmicroησεν εις αυτήνraquo Αλλά ότι αυτά και άλλα παραπλήσια δεν αληθεύουν γίνεται φανερό από το ότι αυτός αφού εγκαταστάθηκε στην Αθήνα έδειξε να είναι πολύ επιmicroελής και ασχολήθηκε microε την microάθηση γενόmicroενος microαθητής του Πλάτωνα και διακρίθηκε γρήγορα πάνω από όλους αυτό δε και αυτοί οι κατήγοροί του δεν τόλmicroησαν να το αρνηθούν Απεναντίας αναφέρεται σχετικά microε την φιλοπονία του ότι συχνά microελετώντας την νύχτα στο κρεβάτι του κρατούσε στα αριστερά microια χάλκινη σφαίρα ώστε όταν αποκοιmicroιόταν να πέφτει και να ξυπνά από τον κρότο Και αυτό που πιθανώς δίνει αφορmicroή για κακολογίες ήταν ότι ο Αριστοτέλης ο οποίος ήταν βραχύσωmicroος ισχνός microε microικρά microάτια και φαλακρός αρεσκόταν στον καλλωπισmicroό και στην επίδειξη Ίσως δε και λόγω της ευπορίας του να διήγε δαπανηρότερη και κοσmicroιώτερη ζωή Όντας microαθητής του Πλάτωνα microέχρι τον θάνατο αυτού (347 πΧ) διδάσκοντας δε ίσως τα τελευταία έτη της microαθητείας του την ρητορική στην Ακαδηmicroεία αποχώρησε από αυτήν έπειτα όταν την διεύθυνσή της ανέλαβε ο Σπεύσιππος Και τότε ίσως γιατί ήδη δεν τον έβλεπαν οι Αθηναίοι microε καλό microάτι σαν lsquomicroακεδονίζονταrsquo έφυγε microαζί microε τον Ξενοκράτη επίσης φιλόσοφο και microαθητή του Πλάτωνα στην Ατάρνα όπου εφιλοξενήθη από τον τύραννο των Αταρνών και της Άσσου Ερmicroεία Ήταν δε ο Ερmicroείας απελεύθερος ο οποίος αφού παρακολούθησε microαθήmicroατα ρητορικής από τον Αριστοτέλη στην Αθήνα microε την αρετή και την αξία του έφθασε στο αξίωmicroα του τυράννου (ηγεmicroόνος) στην πατρίδα του και αναδείχθηκε προστάτης της αυτονοmicroίας των ελληνικών πόλεων στην Μικρά Ασία την οποία microε κάθε τρόπο προσπαθούσαν να καταλύσουν οι Πέρσες Ο Αριστοτέλης έmicroεινε κοντά στον Ερmicroεία τρία χρόνια και κατόπιν έφυγε στην Λέσβο όταν microε προδοσία συνελήφθη ο Ερmicroείας από τους Πέρσες και εφονεύθη Φαίνεται δε ότι ο θάνατός του πολύ ελύπησε τον φιλόσοφο γιατί συνδεόταν microαζί του microε φιλία και ευγνωmicroοσύνη και συνέθεσε όπως λέγεται προς τιmicroήν του εκείνον τον έξοχο παιάνα στην αρετή Αρετά πολύmicroοχθε γένει βροτείω θήραmicroα κάλλιστον βίω Την ανηψιά και θετή θυγατέρα του Ερmicroεία Πυθιάδα microετά τον φόνο του φίλου του την παντρεύτηκε ο Αριστοτέλης και microαζί της απέκτησε microια κόρη την οποία ονόmicroασε επίσης Πυθιάδα Αργότερα δε έστησε σε microνήmicroη του Ερmicroεία ανδριάντα στους ∆ελφούς στην βάση του οποίου χάραξε το επίγραmicromicroα Τόνδε ποτrsquo ουχ οσίως παραβάς microακάρων θεών θέmicroιν αγνήν έκτεινε Περσών τοξοφόρων βασιλεύς

ου φανερώς λόγχη φονίους εν αγώσι κρατήσας αλλrsquo ανδρός πίστει χρησάmicroενος Στην Μυτιλήνη ο Αριστοτέλης έmicroεινε για δυο χρόνια συγγράφοντας ίσως και διδάσκοντας Και πιθανώς microερικά από τα έργα του να είναι της εποχής εκείνης Από εκεί αναχώρησε προσκληθείς από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο σαν δάσκαλος του γιου του Αλέξανδρου τότε δεκατριών ετών Η επιστολή microε την οποία προσκλήθηκε αλλά ίσως όχι γνήσια διασώζεται από τον Γέλλιο (ΙΧ 3) και έχει ως εξής laquoΦίλιππος Αριστοτέλει χαίρειν Ίσθι microοι γεγονόταν υιόν πολλήν ουν τοις θεοίς χάριν έχω ουχ ούτως επί τη γενέσει του παιδός ως επί τω κατά την σην ηλικίαν αυτόν γεγονέναι Ελπίζω γαρ αυτόν υπό σου τραφέντα και παιδευθέντα άξιον έσεσθαι και ηmicroών και της των πραγmicroάτων διαδοχήςraquo Συνδυάζοντας τις παρεχόmicroενες από τους βιογράφους πληροφορίες microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι διδάσκαλος microεν και παιδαγωγός του Αλεξάνδρου διετέλεσε για τρία χρόνια κοντά του σαν δικός του άνθρωπος και σύmicroβουλός του έmicroεινε πέντε ακόmicroα χρόνια microέχρις ότου δηλαδή ο Αλέξανδρος εκστράτευσε (335 πΧ) κατά της Ασίας Κατά την διαmicroονή του στην microακεδονική αυλή συνέγραψε microερικά από τα έργα του πιθανώς ιδικά για τον microαθητή του microεταξύ δε αυτών είναι και το χαmicroένο έργο lsquoπερί βασιλείαςrsquo και το αmicroφισβητούmicroενο lsquoρητορική εις Αλέξανδρονrsquo Τότε δε και επιmicroελήθηκε την αντιγραφή της Ιλιάδας επίσης χάριν του Αλέξανδρου Το αντίγραφο εκείνο πήρε microαζί του στην εκστρατεία ο Αλέξανδρος βρίσκοντας δε microεταξύ των λαφύρων πολύτιmicroο νάρθηκα (πολυτελές κιβώτιο) το φύλασσε από τότε σε αυτό και έτσι η έκδοση εκείνη από τον Αριστοτέλη του Οmicroήρου κατά την αρχαιότητα ονοmicroάσθηκε lsquoεκ του νάρθηκοςrsquo (Πλουτάρχου Αλέξ 8) Μετά την αναχώρηση από την Μακεδονία του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα Εν τω microεταξύ δε συζώντας microε κάποια Σταγιρίτισα ονοmicroαζόmicroενη Ερπυλλίδα την οποία κατόπιν κάποιοι αναφέρουν σαν σύζυγό του απέκτησε έναν γιο τον Νικόmicroαχο για τον οποίο έγραψε και προς τον οποίο απηύθυνε το έργο του laquoΗθικά Νικοmicroάχειαrsquo Τότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ίδρυσε σχολή ρητορικής δηλαδή ανώτερης microορφώσεως αντίπαλο της περίφηmicroης τότε σχολής του Ισοκράτους αλλά και της Ακαδηmicroίας δηλαδή της πλατωνικής σχολής την οποία διηύθυνε όπως λέγεται ο Σπεύσιππος ∆ηmicroιούργησε τη σχολή του στο Λύκειο ευρύχωρη δενδρόφυτη δηmicroόσια έκταση αφιερωmicroένη στον Λύκειο Απόλλωνα που εκτεινόταν κάτω από τον Λυκαβηττό δηλαδή σε microέρος της πόλης διαmicroετρικά αντίθετο στην Ακαδηmicroεία Και ένεκα της πολυmicroάθειας και της ικανότητάς του στην διδασκαλία η νέα σχολή γρήγορα ευδοκίmicroησε και ξεχώρισε Ονοmicroάσθηκε δε lsquoπεριπατητικήrsquo από την συνήθεια που είχε ο Αριστοτέλης να διδάσκει περπατώντας

Τα microαθήmicroατα στην σχολή γίνονταν σε δυο παραδόσεις το πρωί και το απόγευmicroα και από αυτό ονοmicroάστηκαν lsquoεωθινός και δειλινός περίπατοςrsquo Κατά microεν τον εωθινόν δίδασκε τους αρχαιότερους και σηmicroαντικότερους microαθητές τις βαθύτερες επιστηmicroονικές γνώσεις και την δική του συστηmicroατική φιλοσοφία αναπτύσσοντας και ελέγχοντας όπως microπορούmicroε να καταλάβουmicroε από τα συγγράmicromicroατά του και τις θεωρίες και δοξασίες άλλων διασήmicroων προγενεστέρων και συγχρόνων του φιλοσόφων Κατά δε τον δειλινόν δίδασκε τους αρχαρίους microαθητές και άλλους ακροατές στοιχειώδη microαθήmicroατα ρητορικής φιλοσοφίας γραmicromicroατολογίας και άλλα microάλλον κάπως σαν διάλεξη Έτσι τα microεν πρωινά microαθήmicroατα ονοmicroάσθηκαν lsquoακροαmicroατικοί λόγοιrsquo τα δε απογευmicroατινά lsquoεγκύκλιοιrsquo ή lsquoεν κοινώrsquo ή lsquoεξωτερικοί λόγοιrsquo Μολονότι αργότερα λέχθηκε ότι ήταν οι ακροαmicroατικοί λόγοι κάποια ιδιαίτερη και απόκρυφη διδασκαλία ώστε να υπάρξει φήmicroη ότι υπήρξε και microυστική αριστοτελική φιλοσοφία όmicroως από την microελέτη των αριστοτελικών έργων και από τον ενιαίο σαφή και καθορισmicroένο τρόπο θεωρίας σε αυτά συνάγεται το ασφαλές συmicroπέρασmicroα ότι microία και microόνη υπήρξε η αριστοτελική φιλοσοφία και microία επίσης η επιστηmicroονική σκέψη όπως microας παρουσιάζονται σήmicroερα Η microεγάλη και microοναδική ευρυmicroάθεια του Αριστοτέλη ο οποίος αν και εξακολούθησε microέχρι τέλους της ζωής του τις microελέτες τις έρευνες τα πειράmicroατα τις κάθε είδους φυσικές συλλογές του και ταξινοmicroήσεις είχε όmicroως ήδη αποθησαυρίσει όταν ίδρυσε την σχολή του το microεγαλύτερο microέρος των θεωρητικών και πρακτικών του γνώσεων και εκτός αυτών η σαφής και ευάρεστη αν και από τους εχθρούς του αναφέρεται σαν τραυλός ρητορική δεινότητά του έφερε και άλλους πολλούς Αθηναίους όπως και από άλλα microέρη ακροατές στο Λύκειο Γιατί εκτός της microεγάλης όπως λέγεται σοφίας του όση είχε αποκτήσει από την πρώτη επίσκεψή του στην Αθήνα φαίνεται ότι και κατά τους χρόνους της διαmicroονής του στην Μικρά Ασία και στην Μυτιλήνη microακρά από τον σοφιστικό συρmicroό και βρισκόmicroενος σε ησυχία και γαλήνη microεγάλωσε τις γνώσεις του microε ακριβή microάθηση αυτών που και παλιότερα και κατά την εποχή του δίδασκαν οι φιλόσοφοι της Ιωνικής Σχολής οι κυρίως περί τα φυσικά ασχολούmicroενοι και πάνω στη βάση αυτών και από αυτά κάθε ένας ανέπτυσσε την δική του φιλοσοφία Κατόπιν κατά το διάστηmicroα που εκπαίδευε τον Αλέξανδρο στην microακεδονική αυλή είχε άνεση να συστηmicroατοποιήσει microεν τις άπειρες γνώσεις του κατά τρόπο διδακτικό καθώς και τα ηθικά και πολιτικά πορίσmicroατα που συνεπάγονταν να αυξήσει δε σε microεγάλο βαθmicroό και microε δικά του πειράmicroατα και παρατηρήσεις τις γνώσεις του καιρού του για την φυσική και την φυσιολογία Γιατί του παρέχονταν άφθονα microέσα από τους βασιλείς της Μακεδονίας και τότε και κατόπιν όταν κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία microισθοδοτούνταν χιλιάδες ανδρών από τον βασιλιά για να συλλέγουν και να αποστέλλουν στον Αριστοτέλη όλα τα ζώα τα φυτά και τα περίεργα εν

γένει πράγmicroατα της ασιατικής χώρας όπως αναφέρει ο Πλίνιος Αν δε πιστέψουmicroε τον Αθήναιο για τον καταρτισmicroό των επιστηmicroονικών συλλογών και της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη χορήγησε ο Αλέξανδρος επτακόσια τάλανα δηλαδή τέσσερα και πλέον εκατοmicromicroύρια χρυσών φράγκων Έτσι δηmicroιούργησε την lsquoπερί ζώων ιστορίανrsquo και τα άλλα έργα πάνω σε φυσικές επιστήmicroες θαυmicroαστά microέχρι σήmicroερα για την microέθοδο και όχι σπάνια εκπληκτικά για την ακρίβεια τα οποία συνέγραψε κατά την δεύτερη διαmicroονή του στην Αθήνα και microετά την σύσταση της δικής του Περιπατητικής Σχολής Ήταν δε ο Αριστοτέλης την εποχή κατά την οποία ίδρυσε την σχολή του ηλικίας πενήντα και πλέον ετών Ώστε εύλογα να microπορεί κανείς να υποθέσει ότι τις microεν θεωρητικές γνώσεις του είχε microέχρι τότε συmicroπληρώσει την δε ταξινόmicroηση της από αυτόν συναχθείσης ποικίλης θεωρητικής και πρακτικής ύλης και την συνέχιση των πειραmicroάτων του και των παρατηρήσεων και την διαρρύθmicroιση των περισσότερων και σηmicroαντικότερων έργων του εξακολούθησε έκτοτε και microέχρι το τέλος της ζωής του Βοήθησε δε πολύ στην ταξινόmicroηση και στην κατασκευή η καθηmicroερινή και συστηmicroατική διδασκαλία και όχι λίγο συνετέλεσε η υπό την επίβλεψη και τις οδηγίες του και κατά αρχικό δικό του σχέδιο συνεργασία των microαθητών του Γιrsquo αυτό δε και στα σωζόmicroενα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη από τα οποία ίσως microερικά γράφτηκαν από τους microαθητές του όπως αυτός υπαγόρευε και οδηγούσε καταφαίνεται microεγάλη φροντίδα και ικανότητα σε συστηmicroατικοποίηση και σαφήνεια λίγη δε επιmicroέλεια ύφους και πλαστικής απεικόνισης Ώστε και κατά την ύλη και κατά την microορφή να θυmicroίζουν τύπο Εγκυκλοπαιδείας η οποία περιλαmicroβάνει το σύνολο σχεδόν των τότε γνώσεων αλλά υπό microορφή και κατά σύστηmicroα και σύmicroφωνα προς την φιλοσοφία ενός microόνου συγγραφέως Τόσο δε είναι το πλήθος των γνώσεων όσες τα αριστοτελικά συγγράmicromicroατα περιέλαβαν και τόσες πρόδηλα είναι οι νέες παρατηρήσεις και οι νέες θεωρίες όσες σε κάθε ένα θέmicroα ο φυσιοδίφης και φιλόσοφος συγγραφέας δικές του προσέθεσε και τόση είναι η δύναmicroη της διευκρινίσεως και της συστηmicroατοποιήσεως ώστε δίκαια λέχθηκε από Γερmicroανού σοφού ότι άλλος Αριστοτέλης ούτε γεννήθηκε ούτε θα γεννηθεί αλλά ούτε είναι ανάγκη να γεννηθεί Από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη λίγα microόνο το ένα τρίτο διασώθηκαν Και αυτό το συmicroπεραίνουmicroε από πολλούς αρχαίους συγγραφείς που αναφέρονται στα αριστοτελικά έργα άγνωστα σε microας microάλιστα δε από τον κατάλογο του ∆ιογένη Λαέρτιου και από τους καταλόγους του Μεναγίου και του Άραβα Εζ Καζίρ Πιθανότερο όmicroως είναι ότι η απώλεια αριστοτελικών έργων δεν είναι τόσο microεγάλη και ότι έχουmicroε ακόmicroη και τώρα το κυριότερο και σηmicroαντικότερο microέρος των έργων του Και χάθηκαν microεν βεβαίως microερικά αλλά ποια ήταν ακριβώς τα συγγράmicromicroατα αυτά και ποιοι οι τίτλοι τους δεν microπορούmicroε να γνωρίζουmicroε ακριβώς γιατί στην παράθεση αυτών από τους αρχαίους και στις microεταγενέστερες απαριθmicroήσεις επικρατεί ασάφεια και αοριστία Αλλά όmicroως

η σηmicroαντικότερη των απωλειών microπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της laquoΣυναγωγής Πολιτειώνraquo ενός πολύ ογκώδους έργου Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηmicroατικά και κατά διαφόρους τρόπους Έτσι χωρίσθηκαν σε lsquoυποmicroνητικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από σηmicroειώσεις και lsquoσυνταγmicroατικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από πλήρεις πραγmicroατείες από άλλης δε απόψεως σε lsquoεσωτερικάrsquo δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές διδασκαλίες του Αριστοτέλη και lsquoεξωτερικά ή εν κοινώrsquo δηλαδή προπαιδευτικά Και ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά microόνο έργα του τα ονοmicroασθέντα από αυτόν lsquoλόγοιrsquo σε lsquoοργανικούς λόγουςrsquo ή λογικούς σε lsquoθεωρητικούςrsquo και σε lsquoπρακτικούςrsquo Από τις νεώτερες κατατάξεις επικράτησε αυτή της πρώτης Αλδείου εκδόσεως η οποία χωρίζει τα σωζόmicroενα έργα σε 1) Λογική η οποία περιλαmicroβάνει τα έργα Κατηγορίαι Περί ερmicroηνείας Αναλυτικά πρότερα Αναλυτικά ύστερα Τυπικά και Περί σοφιστικών ελέγχων Η σειρά αυτή ονοmicroάσθηκε από τους νεώτερους laquoΟΡΓΑΝΟΝraquo 2) Φυσικά κατά την αρχαία έννοια του όρου που περιλαmicroβάνουν τις πραγmicroατείες Φυσικής ακροάσεως βιβλία οκτώ Περί ουρανού Περί γενέσεως και φθοράς Μετεωρολογικά Περί ψυχής Περί αισθήσεως και αισθητών Περί microνήmicroης και αναmicroνήσεων Περί microακροβιότητος και βραχυβιότητος Περί νεότητος και γήρατος Περί ύπνου και εγρηγόρσεως Περί microαντικής εν τοις ύπνοις Περί ζωής και θανάτου Περί αναπνοής Περί ζώων ιστορίας Περί ζώων γενέσεως Περί ζώων κινήσεως Περί ζώων microορίων Περί ζώων πορείας Περί ζώων χρωmicroάτων Περί ακουστών Φυσιογνωmicroικά Περί φυτών (το οποίο διασώθηκε στην λατινική και αραβική microετάφραση) Περί θαυmicroασίων ακουσmicroάτων Μηχανικά προβλήmicroατα και Περί Ατόmicroων γραmicromicroών 3) Τα microετά τα φυσικά περιλαmicroβάνοντας δεκατέσσερα βιβλία και τις διατριβές Περί Μελίσσου Περί Ξενοφάνους και Περί Γοργίου 4) Τα πρακτικά τα οποία περιλαmicroβάνουν τα Ηθικά Νικοmicroάχεια τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήmicroεια τα Πολιτικά την Αθηναίων Πολιτεία την Ρητορική την Ρητορική εις Αλέξανδρον (αmicroφισβητούmicroενη) και την Ποιητική και 5) Τα αποσπάσmicroατα (δηλαδή τα σωζόmicroενα παρενθετικά σε έργα αρχαίων συγγραφέων) ndash Τις επιστολές (αmicroφισβητούmicroενες κατά το πλείστον) και τα ποιήmicroατα επίσης κατά το πλείστον αmicroφισβητούmicroενα Οι τίτλοι αυτοί απλά χωρίς επεξηγήσεις παρατιθέmicroενοι microπορούν να δείξουν την ευρύτητα την ποικιλία και το τεράστιο microέγεθος του αριστοτελείου έργου το οποίο όπως στην αρχή είπαmicroε αποτέλεσε τον επιστηmicroονικό και

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

ου φανερώς λόγχη φονίους εν αγώσι κρατήσας αλλrsquo ανδρός πίστει χρησάmicroενος Στην Μυτιλήνη ο Αριστοτέλης έmicroεινε για δυο χρόνια συγγράφοντας ίσως και διδάσκοντας Και πιθανώς microερικά από τα έργα του να είναι της εποχής εκείνης Από εκεί αναχώρησε προσκληθείς από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο σαν δάσκαλος του γιου του Αλέξανδρου τότε δεκατριών ετών Η επιστολή microε την οποία προσκλήθηκε αλλά ίσως όχι γνήσια διασώζεται από τον Γέλλιο (ΙΧ 3) και έχει ως εξής laquoΦίλιππος Αριστοτέλει χαίρειν Ίσθι microοι γεγονόταν υιόν πολλήν ουν τοις θεοίς χάριν έχω ουχ ούτως επί τη γενέσει του παιδός ως επί τω κατά την σην ηλικίαν αυτόν γεγονέναι Ελπίζω γαρ αυτόν υπό σου τραφέντα και παιδευθέντα άξιον έσεσθαι και ηmicroών και της των πραγmicroάτων διαδοχήςraquo Συνδυάζοντας τις παρεχόmicroενες από τους βιογράφους πληροφορίες microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι διδάσκαλος microεν και παιδαγωγός του Αλεξάνδρου διετέλεσε για τρία χρόνια κοντά του σαν δικός του άνθρωπος και σύmicroβουλός του έmicroεινε πέντε ακόmicroα χρόνια microέχρις ότου δηλαδή ο Αλέξανδρος εκστράτευσε (335 πΧ) κατά της Ασίας Κατά την διαmicroονή του στην microακεδονική αυλή συνέγραψε microερικά από τα έργα του πιθανώς ιδικά για τον microαθητή του microεταξύ δε αυτών είναι και το χαmicroένο έργο lsquoπερί βασιλείαςrsquo και το αmicroφισβητούmicroενο lsquoρητορική εις Αλέξανδρονrsquo Τότε δε και επιmicroελήθηκε την αντιγραφή της Ιλιάδας επίσης χάριν του Αλέξανδρου Το αντίγραφο εκείνο πήρε microαζί του στην εκστρατεία ο Αλέξανδρος βρίσκοντας δε microεταξύ των λαφύρων πολύτιmicroο νάρθηκα (πολυτελές κιβώτιο) το φύλασσε από τότε σε αυτό και έτσι η έκδοση εκείνη από τον Αριστοτέλη του Οmicroήρου κατά την αρχαιότητα ονοmicroάσθηκε lsquoεκ του νάρθηκοςrsquo (Πλουτάρχου Αλέξ 8) Μετά την αναχώρηση από την Μακεδονία του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα Εν τω microεταξύ δε συζώντας microε κάποια Σταγιρίτισα ονοmicroαζόmicroενη Ερπυλλίδα την οποία κατόπιν κάποιοι αναφέρουν σαν σύζυγό του απέκτησε έναν γιο τον Νικόmicroαχο για τον οποίο έγραψε και προς τον οποίο απηύθυνε το έργο του laquoΗθικά Νικοmicroάχειαrsquo Τότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ίδρυσε σχολή ρητορικής δηλαδή ανώτερης microορφώσεως αντίπαλο της περίφηmicroης τότε σχολής του Ισοκράτους αλλά και της Ακαδηmicroίας δηλαδή της πλατωνικής σχολής την οποία διηύθυνε όπως λέγεται ο Σπεύσιππος ∆ηmicroιούργησε τη σχολή του στο Λύκειο ευρύχωρη δενδρόφυτη δηmicroόσια έκταση αφιερωmicroένη στον Λύκειο Απόλλωνα που εκτεινόταν κάτω από τον Λυκαβηττό δηλαδή σε microέρος της πόλης διαmicroετρικά αντίθετο στην Ακαδηmicroεία Και ένεκα της πολυmicroάθειας και της ικανότητάς του στην διδασκαλία η νέα σχολή γρήγορα ευδοκίmicroησε και ξεχώρισε Ονοmicroάσθηκε δε lsquoπεριπατητικήrsquo από την συνήθεια που είχε ο Αριστοτέλης να διδάσκει περπατώντας

Τα microαθήmicroατα στην σχολή γίνονταν σε δυο παραδόσεις το πρωί και το απόγευmicroα και από αυτό ονοmicroάστηκαν lsquoεωθινός και δειλινός περίπατοςrsquo Κατά microεν τον εωθινόν δίδασκε τους αρχαιότερους και σηmicroαντικότερους microαθητές τις βαθύτερες επιστηmicroονικές γνώσεις και την δική του συστηmicroατική φιλοσοφία αναπτύσσοντας και ελέγχοντας όπως microπορούmicroε να καταλάβουmicroε από τα συγγράmicromicroατά του και τις θεωρίες και δοξασίες άλλων διασήmicroων προγενεστέρων και συγχρόνων του φιλοσόφων Κατά δε τον δειλινόν δίδασκε τους αρχαρίους microαθητές και άλλους ακροατές στοιχειώδη microαθήmicroατα ρητορικής φιλοσοφίας γραmicromicroατολογίας και άλλα microάλλον κάπως σαν διάλεξη Έτσι τα microεν πρωινά microαθήmicroατα ονοmicroάσθηκαν lsquoακροαmicroατικοί λόγοιrsquo τα δε απογευmicroατινά lsquoεγκύκλιοιrsquo ή lsquoεν κοινώrsquo ή lsquoεξωτερικοί λόγοιrsquo Μολονότι αργότερα λέχθηκε ότι ήταν οι ακροαmicroατικοί λόγοι κάποια ιδιαίτερη και απόκρυφη διδασκαλία ώστε να υπάρξει φήmicroη ότι υπήρξε και microυστική αριστοτελική φιλοσοφία όmicroως από την microελέτη των αριστοτελικών έργων και από τον ενιαίο σαφή και καθορισmicroένο τρόπο θεωρίας σε αυτά συνάγεται το ασφαλές συmicroπέρασmicroα ότι microία και microόνη υπήρξε η αριστοτελική φιλοσοφία και microία επίσης η επιστηmicroονική σκέψη όπως microας παρουσιάζονται σήmicroερα Η microεγάλη και microοναδική ευρυmicroάθεια του Αριστοτέλη ο οποίος αν και εξακολούθησε microέχρι τέλους της ζωής του τις microελέτες τις έρευνες τα πειράmicroατα τις κάθε είδους φυσικές συλλογές του και ταξινοmicroήσεις είχε όmicroως ήδη αποθησαυρίσει όταν ίδρυσε την σχολή του το microεγαλύτερο microέρος των θεωρητικών και πρακτικών του γνώσεων και εκτός αυτών η σαφής και ευάρεστη αν και από τους εχθρούς του αναφέρεται σαν τραυλός ρητορική δεινότητά του έφερε και άλλους πολλούς Αθηναίους όπως και από άλλα microέρη ακροατές στο Λύκειο Γιατί εκτός της microεγάλης όπως λέγεται σοφίας του όση είχε αποκτήσει από την πρώτη επίσκεψή του στην Αθήνα φαίνεται ότι και κατά τους χρόνους της διαmicroονής του στην Μικρά Ασία και στην Μυτιλήνη microακρά από τον σοφιστικό συρmicroό και βρισκόmicroενος σε ησυχία και γαλήνη microεγάλωσε τις γνώσεις του microε ακριβή microάθηση αυτών που και παλιότερα και κατά την εποχή του δίδασκαν οι φιλόσοφοι της Ιωνικής Σχολής οι κυρίως περί τα φυσικά ασχολούmicroενοι και πάνω στη βάση αυτών και από αυτά κάθε ένας ανέπτυσσε την δική του φιλοσοφία Κατόπιν κατά το διάστηmicroα που εκπαίδευε τον Αλέξανδρο στην microακεδονική αυλή είχε άνεση να συστηmicroατοποιήσει microεν τις άπειρες γνώσεις του κατά τρόπο διδακτικό καθώς και τα ηθικά και πολιτικά πορίσmicroατα που συνεπάγονταν να αυξήσει δε σε microεγάλο βαθmicroό και microε δικά του πειράmicroατα και παρατηρήσεις τις γνώσεις του καιρού του για την φυσική και την φυσιολογία Γιατί του παρέχονταν άφθονα microέσα από τους βασιλείς της Μακεδονίας και τότε και κατόπιν όταν κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία microισθοδοτούνταν χιλιάδες ανδρών από τον βασιλιά για να συλλέγουν και να αποστέλλουν στον Αριστοτέλη όλα τα ζώα τα φυτά και τα περίεργα εν

γένει πράγmicroατα της ασιατικής χώρας όπως αναφέρει ο Πλίνιος Αν δε πιστέψουmicroε τον Αθήναιο για τον καταρτισmicroό των επιστηmicroονικών συλλογών και της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη χορήγησε ο Αλέξανδρος επτακόσια τάλανα δηλαδή τέσσερα και πλέον εκατοmicromicroύρια χρυσών φράγκων Έτσι δηmicroιούργησε την lsquoπερί ζώων ιστορίανrsquo και τα άλλα έργα πάνω σε φυσικές επιστήmicroες θαυmicroαστά microέχρι σήmicroερα για την microέθοδο και όχι σπάνια εκπληκτικά για την ακρίβεια τα οποία συνέγραψε κατά την δεύτερη διαmicroονή του στην Αθήνα και microετά την σύσταση της δικής του Περιπατητικής Σχολής Ήταν δε ο Αριστοτέλης την εποχή κατά την οποία ίδρυσε την σχολή του ηλικίας πενήντα και πλέον ετών Ώστε εύλογα να microπορεί κανείς να υποθέσει ότι τις microεν θεωρητικές γνώσεις του είχε microέχρι τότε συmicroπληρώσει την δε ταξινόmicroηση της από αυτόν συναχθείσης ποικίλης θεωρητικής και πρακτικής ύλης και την συνέχιση των πειραmicroάτων του και των παρατηρήσεων και την διαρρύθmicroιση των περισσότερων και σηmicroαντικότερων έργων του εξακολούθησε έκτοτε και microέχρι το τέλος της ζωής του Βοήθησε δε πολύ στην ταξινόmicroηση και στην κατασκευή η καθηmicroερινή και συστηmicroατική διδασκαλία και όχι λίγο συνετέλεσε η υπό την επίβλεψη και τις οδηγίες του και κατά αρχικό δικό του σχέδιο συνεργασία των microαθητών του Γιrsquo αυτό δε και στα σωζόmicroενα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη από τα οποία ίσως microερικά γράφτηκαν από τους microαθητές του όπως αυτός υπαγόρευε και οδηγούσε καταφαίνεται microεγάλη φροντίδα και ικανότητα σε συστηmicroατικοποίηση και σαφήνεια λίγη δε επιmicroέλεια ύφους και πλαστικής απεικόνισης Ώστε και κατά την ύλη και κατά την microορφή να θυmicroίζουν τύπο Εγκυκλοπαιδείας η οποία περιλαmicroβάνει το σύνολο σχεδόν των τότε γνώσεων αλλά υπό microορφή και κατά σύστηmicroα και σύmicroφωνα προς την φιλοσοφία ενός microόνου συγγραφέως Τόσο δε είναι το πλήθος των γνώσεων όσες τα αριστοτελικά συγγράmicromicroατα περιέλαβαν και τόσες πρόδηλα είναι οι νέες παρατηρήσεις και οι νέες θεωρίες όσες σε κάθε ένα θέmicroα ο φυσιοδίφης και φιλόσοφος συγγραφέας δικές του προσέθεσε και τόση είναι η δύναmicroη της διευκρινίσεως και της συστηmicroατοποιήσεως ώστε δίκαια λέχθηκε από Γερmicroανού σοφού ότι άλλος Αριστοτέλης ούτε γεννήθηκε ούτε θα γεννηθεί αλλά ούτε είναι ανάγκη να γεννηθεί Από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη λίγα microόνο το ένα τρίτο διασώθηκαν Και αυτό το συmicroπεραίνουmicroε από πολλούς αρχαίους συγγραφείς που αναφέρονται στα αριστοτελικά έργα άγνωστα σε microας microάλιστα δε από τον κατάλογο του ∆ιογένη Λαέρτιου και από τους καταλόγους του Μεναγίου και του Άραβα Εζ Καζίρ Πιθανότερο όmicroως είναι ότι η απώλεια αριστοτελικών έργων δεν είναι τόσο microεγάλη και ότι έχουmicroε ακόmicroη και τώρα το κυριότερο και σηmicroαντικότερο microέρος των έργων του Και χάθηκαν microεν βεβαίως microερικά αλλά ποια ήταν ακριβώς τα συγγράmicromicroατα αυτά και ποιοι οι τίτλοι τους δεν microπορούmicroε να γνωρίζουmicroε ακριβώς γιατί στην παράθεση αυτών από τους αρχαίους και στις microεταγενέστερες απαριθmicroήσεις επικρατεί ασάφεια και αοριστία Αλλά όmicroως

η σηmicroαντικότερη των απωλειών microπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της laquoΣυναγωγής Πολιτειώνraquo ενός πολύ ογκώδους έργου Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηmicroατικά και κατά διαφόρους τρόπους Έτσι χωρίσθηκαν σε lsquoυποmicroνητικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από σηmicroειώσεις και lsquoσυνταγmicroατικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από πλήρεις πραγmicroατείες από άλλης δε απόψεως σε lsquoεσωτερικάrsquo δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές διδασκαλίες του Αριστοτέλη και lsquoεξωτερικά ή εν κοινώrsquo δηλαδή προπαιδευτικά Και ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά microόνο έργα του τα ονοmicroασθέντα από αυτόν lsquoλόγοιrsquo σε lsquoοργανικούς λόγουςrsquo ή λογικούς σε lsquoθεωρητικούςrsquo και σε lsquoπρακτικούςrsquo Από τις νεώτερες κατατάξεις επικράτησε αυτή της πρώτης Αλδείου εκδόσεως η οποία χωρίζει τα σωζόmicroενα έργα σε 1) Λογική η οποία περιλαmicroβάνει τα έργα Κατηγορίαι Περί ερmicroηνείας Αναλυτικά πρότερα Αναλυτικά ύστερα Τυπικά και Περί σοφιστικών ελέγχων Η σειρά αυτή ονοmicroάσθηκε από τους νεώτερους laquoΟΡΓΑΝΟΝraquo 2) Φυσικά κατά την αρχαία έννοια του όρου που περιλαmicroβάνουν τις πραγmicroατείες Φυσικής ακροάσεως βιβλία οκτώ Περί ουρανού Περί γενέσεως και φθοράς Μετεωρολογικά Περί ψυχής Περί αισθήσεως και αισθητών Περί microνήmicroης και αναmicroνήσεων Περί microακροβιότητος και βραχυβιότητος Περί νεότητος και γήρατος Περί ύπνου και εγρηγόρσεως Περί microαντικής εν τοις ύπνοις Περί ζωής και θανάτου Περί αναπνοής Περί ζώων ιστορίας Περί ζώων γενέσεως Περί ζώων κινήσεως Περί ζώων microορίων Περί ζώων πορείας Περί ζώων χρωmicroάτων Περί ακουστών Φυσιογνωmicroικά Περί φυτών (το οποίο διασώθηκε στην λατινική και αραβική microετάφραση) Περί θαυmicroασίων ακουσmicroάτων Μηχανικά προβλήmicroατα και Περί Ατόmicroων γραmicromicroών 3) Τα microετά τα φυσικά περιλαmicroβάνοντας δεκατέσσερα βιβλία και τις διατριβές Περί Μελίσσου Περί Ξενοφάνους και Περί Γοργίου 4) Τα πρακτικά τα οποία περιλαmicroβάνουν τα Ηθικά Νικοmicroάχεια τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήmicroεια τα Πολιτικά την Αθηναίων Πολιτεία την Ρητορική την Ρητορική εις Αλέξανδρον (αmicroφισβητούmicroενη) και την Ποιητική και 5) Τα αποσπάσmicroατα (δηλαδή τα σωζόmicroενα παρενθετικά σε έργα αρχαίων συγγραφέων) ndash Τις επιστολές (αmicroφισβητούmicroενες κατά το πλείστον) και τα ποιήmicroατα επίσης κατά το πλείστον αmicroφισβητούmicroενα Οι τίτλοι αυτοί απλά χωρίς επεξηγήσεις παρατιθέmicroενοι microπορούν να δείξουν την ευρύτητα την ποικιλία και το τεράστιο microέγεθος του αριστοτελείου έργου το οποίο όπως στην αρχή είπαmicroε αποτέλεσε τον επιστηmicroονικό και

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

Τα microαθήmicroατα στην σχολή γίνονταν σε δυο παραδόσεις το πρωί και το απόγευmicroα και από αυτό ονοmicroάστηκαν lsquoεωθινός και δειλινός περίπατοςrsquo Κατά microεν τον εωθινόν δίδασκε τους αρχαιότερους και σηmicroαντικότερους microαθητές τις βαθύτερες επιστηmicroονικές γνώσεις και την δική του συστηmicroατική φιλοσοφία αναπτύσσοντας και ελέγχοντας όπως microπορούmicroε να καταλάβουmicroε από τα συγγράmicromicroατά του και τις θεωρίες και δοξασίες άλλων διασήmicroων προγενεστέρων και συγχρόνων του φιλοσόφων Κατά δε τον δειλινόν δίδασκε τους αρχαρίους microαθητές και άλλους ακροατές στοιχειώδη microαθήmicroατα ρητορικής φιλοσοφίας γραmicromicroατολογίας και άλλα microάλλον κάπως σαν διάλεξη Έτσι τα microεν πρωινά microαθήmicroατα ονοmicroάσθηκαν lsquoακροαmicroατικοί λόγοιrsquo τα δε απογευmicroατινά lsquoεγκύκλιοιrsquo ή lsquoεν κοινώrsquo ή lsquoεξωτερικοί λόγοιrsquo Μολονότι αργότερα λέχθηκε ότι ήταν οι ακροαmicroατικοί λόγοι κάποια ιδιαίτερη και απόκρυφη διδασκαλία ώστε να υπάρξει φήmicroη ότι υπήρξε και microυστική αριστοτελική φιλοσοφία όmicroως από την microελέτη των αριστοτελικών έργων και από τον ενιαίο σαφή και καθορισmicroένο τρόπο θεωρίας σε αυτά συνάγεται το ασφαλές συmicroπέρασmicroα ότι microία και microόνη υπήρξε η αριστοτελική φιλοσοφία και microία επίσης η επιστηmicroονική σκέψη όπως microας παρουσιάζονται σήmicroερα Η microεγάλη και microοναδική ευρυmicroάθεια του Αριστοτέλη ο οποίος αν και εξακολούθησε microέχρι τέλους της ζωής του τις microελέτες τις έρευνες τα πειράmicroατα τις κάθε είδους φυσικές συλλογές του και ταξινοmicroήσεις είχε όmicroως ήδη αποθησαυρίσει όταν ίδρυσε την σχολή του το microεγαλύτερο microέρος των θεωρητικών και πρακτικών του γνώσεων και εκτός αυτών η σαφής και ευάρεστη αν και από τους εχθρούς του αναφέρεται σαν τραυλός ρητορική δεινότητά του έφερε και άλλους πολλούς Αθηναίους όπως και από άλλα microέρη ακροατές στο Λύκειο Γιατί εκτός της microεγάλης όπως λέγεται σοφίας του όση είχε αποκτήσει από την πρώτη επίσκεψή του στην Αθήνα φαίνεται ότι και κατά τους χρόνους της διαmicroονής του στην Μικρά Ασία και στην Μυτιλήνη microακρά από τον σοφιστικό συρmicroό και βρισκόmicroενος σε ησυχία και γαλήνη microεγάλωσε τις γνώσεις του microε ακριβή microάθηση αυτών που και παλιότερα και κατά την εποχή του δίδασκαν οι φιλόσοφοι της Ιωνικής Σχολής οι κυρίως περί τα φυσικά ασχολούmicroενοι και πάνω στη βάση αυτών και από αυτά κάθε ένας ανέπτυσσε την δική του φιλοσοφία Κατόπιν κατά το διάστηmicroα που εκπαίδευε τον Αλέξανδρο στην microακεδονική αυλή είχε άνεση να συστηmicroατοποιήσει microεν τις άπειρες γνώσεις του κατά τρόπο διδακτικό καθώς και τα ηθικά και πολιτικά πορίσmicroατα που συνεπάγονταν να αυξήσει δε σε microεγάλο βαθmicroό και microε δικά του πειράmicroατα και παρατηρήσεις τις γνώσεις του καιρού του για την φυσική και την φυσιολογία Γιατί του παρέχονταν άφθονα microέσα από τους βασιλείς της Μακεδονίας και τότε και κατόπιν όταν κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία microισθοδοτούνταν χιλιάδες ανδρών από τον βασιλιά για να συλλέγουν και να αποστέλλουν στον Αριστοτέλη όλα τα ζώα τα φυτά και τα περίεργα εν

γένει πράγmicroατα της ασιατικής χώρας όπως αναφέρει ο Πλίνιος Αν δε πιστέψουmicroε τον Αθήναιο για τον καταρτισmicroό των επιστηmicroονικών συλλογών και της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη χορήγησε ο Αλέξανδρος επτακόσια τάλανα δηλαδή τέσσερα και πλέον εκατοmicromicroύρια χρυσών φράγκων Έτσι δηmicroιούργησε την lsquoπερί ζώων ιστορίανrsquo και τα άλλα έργα πάνω σε φυσικές επιστήmicroες θαυmicroαστά microέχρι σήmicroερα για την microέθοδο και όχι σπάνια εκπληκτικά για την ακρίβεια τα οποία συνέγραψε κατά την δεύτερη διαmicroονή του στην Αθήνα και microετά την σύσταση της δικής του Περιπατητικής Σχολής Ήταν δε ο Αριστοτέλης την εποχή κατά την οποία ίδρυσε την σχολή του ηλικίας πενήντα και πλέον ετών Ώστε εύλογα να microπορεί κανείς να υποθέσει ότι τις microεν θεωρητικές γνώσεις του είχε microέχρι τότε συmicroπληρώσει την δε ταξινόmicroηση της από αυτόν συναχθείσης ποικίλης θεωρητικής και πρακτικής ύλης και την συνέχιση των πειραmicroάτων του και των παρατηρήσεων και την διαρρύθmicroιση των περισσότερων και σηmicroαντικότερων έργων του εξακολούθησε έκτοτε και microέχρι το τέλος της ζωής του Βοήθησε δε πολύ στην ταξινόmicroηση και στην κατασκευή η καθηmicroερινή και συστηmicroατική διδασκαλία και όχι λίγο συνετέλεσε η υπό την επίβλεψη και τις οδηγίες του και κατά αρχικό δικό του σχέδιο συνεργασία των microαθητών του Γιrsquo αυτό δε και στα σωζόmicroενα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη από τα οποία ίσως microερικά γράφτηκαν από τους microαθητές του όπως αυτός υπαγόρευε και οδηγούσε καταφαίνεται microεγάλη φροντίδα και ικανότητα σε συστηmicroατικοποίηση και σαφήνεια λίγη δε επιmicroέλεια ύφους και πλαστικής απεικόνισης Ώστε και κατά την ύλη και κατά την microορφή να θυmicroίζουν τύπο Εγκυκλοπαιδείας η οποία περιλαmicroβάνει το σύνολο σχεδόν των τότε γνώσεων αλλά υπό microορφή και κατά σύστηmicroα και σύmicroφωνα προς την φιλοσοφία ενός microόνου συγγραφέως Τόσο δε είναι το πλήθος των γνώσεων όσες τα αριστοτελικά συγγράmicromicroατα περιέλαβαν και τόσες πρόδηλα είναι οι νέες παρατηρήσεις και οι νέες θεωρίες όσες σε κάθε ένα θέmicroα ο φυσιοδίφης και φιλόσοφος συγγραφέας δικές του προσέθεσε και τόση είναι η δύναmicroη της διευκρινίσεως και της συστηmicroατοποιήσεως ώστε δίκαια λέχθηκε από Γερmicroανού σοφού ότι άλλος Αριστοτέλης ούτε γεννήθηκε ούτε θα γεννηθεί αλλά ούτε είναι ανάγκη να γεννηθεί Από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη λίγα microόνο το ένα τρίτο διασώθηκαν Και αυτό το συmicroπεραίνουmicroε από πολλούς αρχαίους συγγραφείς που αναφέρονται στα αριστοτελικά έργα άγνωστα σε microας microάλιστα δε από τον κατάλογο του ∆ιογένη Λαέρτιου και από τους καταλόγους του Μεναγίου και του Άραβα Εζ Καζίρ Πιθανότερο όmicroως είναι ότι η απώλεια αριστοτελικών έργων δεν είναι τόσο microεγάλη και ότι έχουmicroε ακόmicroη και τώρα το κυριότερο και σηmicroαντικότερο microέρος των έργων του Και χάθηκαν microεν βεβαίως microερικά αλλά ποια ήταν ακριβώς τα συγγράmicromicroατα αυτά και ποιοι οι τίτλοι τους δεν microπορούmicroε να γνωρίζουmicroε ακριβώς γιατί στην παράθεση αυτών από τους αρχαίους και στις microεταγενέστερες απαριθmicroήσεις επικρατεί ασάφεια και αοριστία Αλλά όmicroως

η σηmicroαντικότερη των απωλειών microπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της laquoΣυναγωγής Πολιτειώνraquo ενός πολύ ογκώδους έργου Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηmicroατικά και κατά διαφόρους τρόπους Έτσι χωρίσθηκαν σε lsquoυποmicroνητικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από σηmicroειώσεις και lsquoσυνταγmicroατικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από πλήρεις πραγmicroατείες από άλλης δε απόψεως σε lsquoεσωτερικάrsquo δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές διδασκαλίες του Αριστοτέλη και lsquoεξωτερικά ή εν κοινώrsquo δηλαδή προπαιδευτικά Και ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά microόνο έργα του τα ονοmicroασθέντα από αυτόν lsquoλόγοιrsquo σε lsquoοργανικούς λόγουςrsquo ή λογικούς σε lsquoθεωρητικούςrsquo και σε lsquoπρακτικούςrsquo Από τις νεώτερες κατατάξεις επικράτησε αυτή της πρώτης Αλδείου εκδόσεως η οποία χωρίζει τα σωζόmicroενα έργα σε 1) Λογική η οποία περιλαmicroβάνει τα έργα Κατηγορίαι Περί ερmicroηνείας Αναλυτικά πρότερα Αναλυτικά ύστερα Τυπικά και Περί σοφιστικών ελέγχων Η σειρά αυτή ονοmicroάσθηκε από τους νεώτερους laquoΟΡΓΑΝΟΝraquo 2) Φυσικά κατά την αρχαία έννοια του όρου που περιλαmicroβάνουν τις πραγmicroατείες Φυσικής ακροάσεως βιβλία οκτώ Περί ουρανού Περί γενέσεως και φθοράς Μετεωρολογικά Περί ψυχής Περί αισθήσεως και αισθητών Περί microνήmicroης και αναmicroνήσεων Περί microακροβιότητος και βραχυβιότητος Περί νεότητος και γήρατος Περί ύπνου και εγρηγόρσεως Περί microαντικής εν τοις ύπνοις Περί ζωής και θανάτου Περί αναπνοής Περί ζώων ιστορίας Περί ζώων γενέσεως Περί ζώων κινήσεως Περί ζώων microορίων Περί ζώων πορείας Περί ζώων χρωmicroάτων Περί ακουστών Φυσιογνωmicroικά Περί φυτών (το οποίο διασώθηκε στην λατινική και αραβική microετάφραση) Περί θαυmicroασίων ακουσmicroάτων Μηχανικά προβλήmicroατα και Περί Ατόmicroων γραmicromicroών 3) Τα microετά τα φυσικά περιλαmicroβάνοντας δεκατέσσερα βιβλία και τις διατριβές Περί Μελίσσου Περί Ξενοφάνους και Περί Γοργίου 4) Τα πρακτικά τα οποία περιλαmicroβάνουν τα Ηθικά Νικοmicroάχεια τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήmicroεια τα Πολιτικά την Αθηναίων Πολιτεία την Ρητορική την Ρητορική εις Αλέξανδρον (αmicroφισβητούmicroενη) και την Ποιητική και 5) Τα αποσπάσmicroατα (δηλαδή τα σωζόmicroενα παρενθετικά σε έργα αρχαίων συγγραφέων) ndash Τις επιστολές (αmicroφισβητούmicroενες κατά το πλείστον) και τα ποιήmicroατα επίσης κατά το πλείστον αmicroφισβητούmicroενα Οι τίτλοι αυτοί απλά χωρίς επεξηγήσεις παρατιθέmicroενοι microπορούν να δείξουν την ευρύτητα την ποικιλία και το τεράστιο microέγεθος του αριστοτελείου έργου το οποίο όπως στην αρχή είπαmicroε αποτέλεσε τον επιστηmicroονικό και

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

γένει πράγmicroατα της ασιατικής χώρας όπως αναφέρει ο Πλίνιος Αν δε πιστέψουmicroε τον Αθήναιο για τον καταρτισmicroό των επιστηmicroονικών συλλογών και της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη χορήγησε ο Αλέξανδρος επτακόσια τάλανα δηλαδή τέσσερα και πλέον εκατοmicromicroύρια χρυσών φράγκων Έτσι δηmicroιούργησε την lsquoπερί ζώων ιστορίανrsquo και τα άλλα έργα πάνω σε φυσικές επιστήmicroες θαυmicroαστά microέχρι σήmicroερα για την microέθοδο και όχι σπάνια εκπληκτικά για την ακρίβεια τα οποία συνέγραψε κατά την δεύτερη διαmicroονή του στην Αθήνα και microετά την σύσταση της δικής του Περιπατητικής Σχολής Ήταν δε ο Αριστοτέλης την εποχή κατά την οποία ίδρυσε την σχολή του ηλικίας πενήντα και πλέον ετών Ώστε εύλογα να microπορεί κανείς να υποθέσει ότι τις microεν θεωρητικές γνώσεις του είχε microέχρι τότε συmicroπληρώσει την δε ταξινόmicroηση της από αυτόν συναχθείσης ποικίλης θεωρητικής και πρακτικής ύλης και την συνέχιση των πειραmicroάτων του και των παρατηρήσεων και την διαρρύθmicroιση των περισσότερων και σηmicroαντικότερων έργων του εξακολούθησε έκτοτε και microέχρι το τέλος της ζωής του Βοήθησε δε πολύ στην ταξινόmicroηση και στην κατασκευή η καθηmicroερινή και συστηmicroατική διδασκαλία και όχι λίγο συνετέλεσε η υπό την επίβλεψη και τις οδηγίες του και κατά αρχικό δικό του σχέδιο συνεργασία των microαθητών του Γιrsquo αυτό δε και στα σωζόmicroενα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη από τα οποία ίσως microερικά γράφτηκαν από τους microαθητές του όπως αυτός υπαγόρευε και οδηγούσε καταφαίνεται microεγάλη φροντίδα και ικανότητα σε συστηmicroατικοποίηση και σαφήνεια λίγη δε επιmicroέλεια ύφους και πλαστικής απεικόνισης Ώστε και κατά την ύλη και κατά την microορφή να θυmicroίζουν τύπο Εγκυκλοπαιδείας η οποία περιλαmicroβάνει το σύνολο σχεδόν των τότε γνώσεων αλλά υπό microορφή και κατά σύστηmicroα και σύmicroφωνα προς την φιλοσοφία ενός microόνου συγγραφέως Τόσο δε είναι το πλήθος των γνώσεων όσες τα αριστοτελικά συγγράmicromicroατα περιέλαβαν και τόσες πρόδηλα είναι οι νέες παρατηρήσεις και οι νέες θεωρίες όσες σε κάθε ένα θέmicroα ο φυσιοδίφης και φιλόσοφος συγγραφέας δικές του προσέθεσε και τόση είναι η δύναmicroη της διευκρινίσεως και της συστηmicroατοποιήσεως ώστε δίκαια λέχθηκε από Γερmicroανού σοφού ότι άλλος Αριστοτέλης ούτε γεννήθηκε ούτε θα γεννηθεί αλλά ούτε είναι ανάγκη να γεννηθεί Από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη λίγα microόνο το ένα τρίτο διασώθηκαν Και αυτό το συmicroπεραίνουmicroε από πολλούς αρχαίους συγγραφείς που αναφέρονται στα αριστοτελικά έργα άγνωστα σε microας microάλιστα δε από τον κατάλογο του ∆ιογένη Λαέρτιου και από τους καταλόγους του Μεναγίου και του Άραβα Εζ Καζίρ Πιθανότερο όmicroως είναι ότι η απώλεια αριστοτελικών έργων δεν είναι τόσο microεγάλη και ότι έχουmicroε ακόmicroη και τώρα το κυριότερο και σηmicroαντικότερο microέρος των έργων του Και χάθηκαν microεν βεβαίως microερικά αλλά ποια ήταν ακριβώς τα συγγράmicromicroατα αυτά και ποιοι οι τίτλοι τους δεν microπορούmicroε να γνωρίζουmicroε ακριβώς γιατί στην παράθεση αυτών από τους αρχαίους και στις microεταγενέστερες απαριθmicroήσεις επικρατεί ασάφεια και αοριστία Αλλά όmicroως

η σηmicroαντικότερη των απωλειών microπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της laquoΣυναγωγής Πολιτειώνraquo ενός πολύ ογκώδους έργου Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηmicroατικά και κατά διαφόρους τρόπους Έτσι χωρίσθηκαν σε lsquoυποmicroνητικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από σηmicroειώσεις και lsquoσυνταγmicroατικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από πλήρεις πραγmicroατείες από άλλης δε απόψεως σε lsquoεσωτερικάrsquo δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές διδασκαλίες του Αριστοτέλη και lsquoεξωτερικά ή εν κοινώrsquo δηλαδή προπαιδευτικά Και ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά microόνο έργα του τα ονοmicroασθέντα από αυτόν lsquoλόγοιrsquo σε lsquoοργανικούς λόγουςrsquo ή λογικούς σε lsquoθεωρητικούςrsquo και σε lsquoπρακτικούςrsquo Από τις νεώτερες κατατάξεις επικράτησε αυτή της πρώτης Αλδείου εκδόσεως η οποία χωρίζει τα σωζόmicroενα έργα σε 1) Λογική η οποία περιλαmicroβάνει τα έργα Κατηγορίαι Περί ερmicroηνείας Αναλυτικά πρότερα Αναλυτικά ύστερα Τυπικά και Περί σοφιστικών ελέγχων Η σειρά αυτή ονοmicroάσθηκε από τους νεώτερους laquoΟΡΓΑΝΟΝraquo 2) Φυσικά κατά την αρχαία έννοια του όρου που περιλαmicroβάνουν τις πραγmicroατείες Φυσικής ακροάσεως βιβλία οκτώ Περί ουρανού Περί γενέσεως και φθοράς Μετεωρολογικά Περί ψυχής Περί αισθήσεως και αισθητών Περί microνήmicroης και αναmicroνήσεων Περί microακροβιότητος και βραχυβιότητος Περί νεότητος και γήρατος Περί ύπνου και εγρηγόρσεως Περί microαντικής εν τοις ύπνοις Περί ζωής και θανάτου Περί αναπνοής Περί ζώων ιστορίας Περί ζώων γενέσεως Περί ζώων κινήσεως Περί ζώων microορίων Περί ζώων πορείας Περί ζώων χρωmicroάτων Περί ακουστών Φυσιογνωmicroικά Περί φυτών (το οποίο διασώθηκε στην λατινική και αραβική microετάφραση) Περί θαυmicroασίων ακουσmicroάτων Μηχανικά προβλήmicroατα και Περί Ατόmicroων γραmicromicroών 3) Τα microετά τα φυσικά περιλαmicroβάνοντας δεκατέσσερα βιβλία και τις διατριβές Περί Μελίσσου Περί Ξενοφάνους και Περί Γοργίου 4) Τα πρακτικά τα οποία περιλαmicroβάνουν τα Ηθικά Νικοmicroάχεια τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήmicroεια τα Πολιτικά την Αθηναίων Πολιτεία την Ρητορική την Ρητορική εις Αλέξανδρον (αmicroφισβητούmicroενη) και την Ποιητική και 5) Τα αποσπάσmicroατα (δηλαδή τα σωζόmicroενα παρενθετικά σε έργα αρχαίων συγγραφέων) ndash Τις επιστολές (αmicroφισβητούmicroενες κατά το πλείστον) και τα ποιήmicroατα επίσης κατά το πλείστον αmicroφισβητούmicroενα Οι τίτλοι αυτοί απλά χωρίς επεξηγήσεις παρατιθέmicroενοι microπορούν να δείξουν την ευρύτητα την ποικιλία και το τεράστιο microέγεθος του αριστοτελείου έργου το οποίο όπως στην αρχή είπαmicroε αποτέλεσε τον επιστηmicroονικό και

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

η σηmicroαντικότερη των απωλειών microπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της laquoΣυναγωγής Πολιτειώνraquo ενός πολύ ογκώδους έργου Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηmicroατικά και κατά διαφόρους τρόπους Έτσι χωρίσθηκαν σε lsquoυποmicroνητικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από σηmicroειώσεις και lsquoσυνταγmicroατικάrsquo δηλαδή αποτελούmicroενα από πλήρεις πραγmicroατείες από άλλης δε απόψεως σε lsquoεσωτερικάrsquo δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές διδασκαλίες του Αριστοτέλη και lsquoεξωτερικά ή εν κοινώrsquo δηλαδή προπαιδευτικά Και ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά microόνο έργα του τα ονοmicroασθέντα από αυτόν lsquoλόγοιrsquo σε lsquoοργανικούς λόγουςrsquo ή λογικούς σε lsquoθεωρητικούςrsquo και σε lsquoπρακτικούςrsquo Από τις νεώτερες κατατάξεις επικράτησε αυτή της πρώτης Αλδείου εκδόσεως η οποία χωρίζει τα σωζόmicroενα έργα σε 1) Λογική η οποία περιλαmicroβάνει τα έργα Κατηγορίαι Περί ερmicroηνείας Αναλυτικά πρότερα Αναλυτικά ύστερα Τυπικά και Περί σοφιστικών ελέγχων Η σειρά αυτή ονοmicroάσθηκε από τους νεώτερους laquoΟΡΓΑΝΟΝraquo 2) Φυσικά κατά την αρχαία έννοια του όρου που περιλαmicroβάνουν τις πραγmicroατείες Φυσικής ακροάσεως βιβλία οκτώ Περί ουρανού Περί γενέσεως και φθοράς Μετεωρολογικά Περί ψυχής Περί αισθήσεως και αισθητών Περί microνήmicroης και αναmicroνήσεων Περί microακροβιότητος και βραχυβιότητος Περί νεότητος και γήρατος Περί ύπνου και εγρηγόρσεως Περί microαντικής εν τοις ύπνοις Περί ζωής και θανάτου Περί αναπνοής Περί ζώων ιστορίας Περί ζώων γενέσεως Περί ζώων κινήσεως Περί ζώων microορίων Περί ζώων πορείας Περί ζώων χρωmicroάτων Περί ακουστών Φυσιογνωmicroικά Περί φυτών (το οποίο διασώθηκε στην λατινική και αραβική microετάφραση) Περί θαυmicroασίων ακουσmicroάτων Μηχανικά προβλήmicroατα και Περί Ατόmicroων γραmicromicroών 3) Τα microετά τα φυσικά περιλαmicroβάνοντας δεκατέσσερα βιβλία και τις διατριβές Περί Μελίσσου Περί Ξενοφάνους και Περί Γοργίου 4) Τα πρακτικά τα οποία περιλαmicroβάνουν τα Ηθικά Νικοmicroάχεια τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήmicroεια τα Πολιτικά την Αθηναίων Πολιτεία την Ρητορική την Ρητορική εις Αλέξανδρον (αmicroφισβητούmicroενη) και την Ποιητική και 5) Τα αποσπάσmicroατα (δηλαδή τα σωζόmicroενα παρενθετικά σε έργα αρχαίων συγγραφέων) ndash Τις επιστολές (αmicroφισβητούmicroενες κατά το πλείστον) και τα ποιήmicroατα επίσης κατά το πλείστον αmicroφισβητούmicroενα Οι τίτλοι αυτοί απλά χωρίς επεξηγήσεις παρατιθέmicroενοι microπορούν να δείξουν την ευρύτητα την ποικιλία και το τεράστιο microέγεθος του αριστοτελείου έργου το οποίο όπως στην αρχή είπαmicroε αποτέλεσε τον επιστηmicroονικό και

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

φιλοσοφικό κώδικα της πολιτισmicroένης ανθρωπότητας για δυο και πλέον χιλιάδες χρόνια αποτελεί δε και τώρα ακόmicroη το πνευmicroατικό έθιmicroο σχεδόν όλης της συνήθους επιστηmicroονικής και φιλοσοφικής δηmicroιουργίας Και ανάλυση microεν του φιλοσοφικού συστήmicroατος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστηmicroονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούmicroενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε microια ογκώδη πραγmicroατεία Αυτό microόνο microπορεί να λεχθεί συmicroπερασmicroατικά και από microια microόνο άποψη γενική και όχι συνολική ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήmicroης έθετε το πείραmicroα και την παρατήρηση σαν σκοπό δε κάθε επιστήmicroης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγmicroάτων και φαινοmicroένων εκείνων όσα υπόκεινται στην πείρα Έτσι όπως και ο ίδιος διευκρινίζει lsquoΗ πείρα microεν microας παρέχει το γεγονός η επιστήmicroη δε ζητά το αίτιον και διότι είναι πρώτο Από κάθε αφετηρία ξεκινώντας ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας ενώ ίσως βαθύτερη microελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία αντίθετα microε την γνώmicroη και την απόφανση του microεγάλου της ιδρυτή ότι ασχολείται κυρίως microε ένα microέρος των πλατωνικών αντιλήψεων και ακολουθεί microια από τις microεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα η οποία διείδε σαν ορισmicroένο microεν και ωφέλιmicroο τον βαθmicroιαία πλατυνόmicroενο ορίζοντα των γνώσεων ndash την ανθρώπινη δηλαδή συνθήκη και συmicroφωνία - αόριστο δε και ατέρmicroονα τον ορίζοντα της όλης ζωής προς τον οποίο αναγκαστικά και από εσωτερική ορmicroή βλέπει ο ανθρώπινος νους και έτσι συmicroπερασmicroατικά χάραξε τους επάλληλους και οmicroόκεντρους κύκλους της Επιστήmicroης και της Υπόθεσης Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης microέχρι το 323 πΧ οπότε επειδή το αντιmicroακεδονικό κόmicromicroα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μ Αλεξάνδρου κινδυνεύοντας σαν φίλος της microακεδονικής δυναστείας αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας όπου και πέθανε microετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσηmicroα του στοmicroάχου Οι σπερmicroολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακmicroής και microερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερmicroεία και σαν αγνώmicroονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του microαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου όπως και ο microύθος περί αυτοκτονίας του αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγmicroατα δηλαδή από τα συγγράmicromicroατα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτοmicroέρειες της ζωής του τελείως αστήρικτα microυθεύmicroατα ανάξια εκτενέστερης microνείας

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ laquoΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑraquo Μεταξύ των έργων του Αριστοτέλους εκείνων όσα είτε συνετάχθησαν

για την εξωτερική ή εν κοινώ διδασκαλία είτε εξ αυτής προέκυψαν είναι και το

φερόmicroενο υπό τον τίτλον laquoΣυναγωγή Πολιτειώνraquo ή απλώς laquoΠολιτείαιraquo

(πολιτεύmicroατα) Αυτό είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά microόνο δε πριν από έναν

περίπου αιώνα βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τmicroήmicroα του το

πραγmicroατευόmicroενο το πολίτευmicroα των Αθηναίων

Στο σύγγραmicromicroά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύmicroατα αυτονόmicroων πόλεων και κρατών κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόmicroενο του Πτολεmicroαίο 161 κατά τον Αmicromicroώνιον 240 κατά τον Μενάγιο 245 και κατrsquo άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύmicroατα από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά microερικά δε βαρβαρικά Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαmicroβάνοντο όλα σε microια microόνη πραγmicroατεία υπό τον τίτλο Νόmicroιmicroα βαρβαρικά πλην του πολιτεύmicroατος των Καρχηδονίων το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο Την τόση έκταση της Συναγωγής Πολιτειών microαρτυρεί και ο Κικέρων παρέχοντας σχόλια για την ύλη της στο σύνολο της συγγραφής Και προκειmicroένου microεν περί του αριθmicroού των βιβλίων των αποτελούντων την συγγραφή το πιθανότερο είναι ότι η διαφορά προέρχεται από το ότι οι microεν όσοι αναφέρουν τον microικρότερο αριθmicroό υπολογίζουν τα βαρβαρικά νόmicroιmicroα σαν ένα βιβλίο οι δε όσοι αναφέρουν τον microεγαλύτερο (250-255) υπολογίζουν και συναριθmicroούν ένα έκαστο των κεφαλαίων τούτου σαν ένα ξεχωριστό βιβλίο Ο συνολικός αριθmicroός των πολιτειών του Αριστοτέλη όπως προκύπτει από τα αποσπάσmicroατα όσα σε διάφορους συγγραφείς διασώθηκαν είναι 99 Στα 51 από αυτά τα αποσπάσmicroατα το όνοmicroα του Αριστοτέλη και ο τίτλος των Πολιτειών αναφέρονται ειδικά ως επί το πλείστον έτσι laquoΑριστοτέλης εν τη ων πολιτείαraquo Σε άλλα 16 αναφέρεται ο Αριστοτέλης αλλά όχι και το όνοmicroα της πολιτείας Και στα υπόλοιπα είναι πρόδηλα από το περιεχόmicroενο και του Αριστοτέλους το όνοmicroα σαν συγγραφέας και το όνοmicroα της πολιτείας

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

Έτσι καταρτίσθηκε ο κατάλογος των πολιτειών του Αριστοτέλους Αθηναίων Κυρηναίων Αντανδρίων Επιδαmicroνίων Αιγινητών Λακεδαιmicroονίων Αδραmicroυτηνών Ερετριέων Αιτωλών Λευκαδίων Επιδαυρίων Ερυθραίων Ακαρνάνων Λοκρών Θηβαίων Εστιαίων Ακαγαντίνων Λυκίων Ιασέων Ζαγκλαίων Αmicroβρακιωτών Μασσαλιωτών Κρητών Ηραιέων Αργείων Μεγαρέων Κροτωνιατών Ηρακλεωτών Αρκάδων Μεθωναίων Κυθηρίων Θηραίων Αχαιών Μηλιέων Μηλίων Ιστιαίων Βοττιαίων Ναξίων Μιλησίων Καρχηδονίων Γελώων Νεαπολιτών Ρηγίνων Καταναίων ∆ελφών Οπουντίων Ροδίων Κλαζοmicroενίων ∆ηλίων Ορχοmicroενίων Σολέων Κώων Ηλείων Παρίων Συβαριτών Λαρισαίων Ηπειρωτών Πελληναίων Τηνίων Λεοντίνων Θετταλών Σαmicroίων Χαλκηδονίων Μαγνήτων Ιθακησίων Σαmicroοθρακών (16) Μαντινέων Ιmicroεραίων Σικυωνίων Μολοσσών Κίων Σινωπαίων Αmicroφιπολιτών Μυτιληναίων Κερκυραίων Συρακοσίων Αντισσαίων Ροδίων Κιανών Ταραντίνων Απολλωνιστών Φαρσαλίων Κολοφωνίων Τεγεατών εν Πόντω Χαλκιδέων Κορινθίων Τενεδίων Αρυδηνών Χίων Κυθνίων Τροιζηνίων Αφυταίων Ωρειτών Κυmicroαίων Φωκαέων Βυζαντίων Κυπρίων (51) Για την προπαρασκευή του συγγράmicromicroατος ο Αριστοτέλης θα χρησιmicroοποίησε βέβαια πολλούς συνεργάτες και microάλιστα τους επιδεξιώτερους από τους microαθητές του Την συγγραφή του όmicroως microπορούmicroε να συmicroπεράνουmicroε ότι την έκανε ο ίδιος Πρώτη στο όλο έργο όπως έχουmicroε πει ήδη ήταν η Αθηναίων Πολιτεία σαν αυθεντική αλλά η οποία χάθηκε και πιο νωρίς από τα άλλα έργα Γιατί και ο Φώτιος που την γνώρισε από κάποια επιτοmicroή και ο παλαιότερός του Ησύχιος δεν αναφέρουν κανένα ακριβές της απόσπασmicroα Είναι δε περίεργο ότι συνέβη τόσο νωρίς η απώλειά της γιατί βέβαια υπήρχαν πολλά αντίγραφά της και της αποδιδόταν πολύ microεγάλη σηmicroασία καθόσον είχε γραφεί από ίδια και προσωπική αντίληψη του Αριστοτέλη ο οποίος το microεγαλύτερο microέρος της ζωής του έmicroεινε στην Αθήνα Από το έργο του αυτό πολλοί από τους επόmicroενους συγγραφείς δανείζονταν πληροφορίες κρίσεις και περικοπές Ο Κικέρων είχε το έργο αυτό στην βιβλιοθήκη του ο Πλούταρχος από αυτό ιδίως άντλησε τον βίο του Σόλωνα και microε αυτό διευκρίνησε πολλά στους βίους του Θησέα του Περικλή και του Νικίου Ο Αρποκρατίων δε τέλος και άλλοι λεξικογράφοι από

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

αυτό το έργο πήραν σαφείς πληροφορίες για τους Αθηναϊκούς θεσmicroούς Αυτή την χρησιmicroοποίηση του έργου από πολλούς συγγραφείς αναφέρει και ο Th Reinach σαν αιτία της απώλειάς του ισχυριζόmicroενος ότι οι Βυζαντινοί αντιγραφείς θεωρούσαν ανωφελές να επιχειρούν την αντιγραφή έργου το οποίο ολόκληρο σχεδόν κατά την αντίληψή τους περιλαmicroβανόταν αποσπασmicroατικά σε άλλα συγγράmicromicroατα Οπωσδήποτε βέβαιο είναι ότι ήδη από την εποχή της Αναγεννήσεως η Αθηναίων Πολιτεία θεωρείτο απωλεσθείσα οριστικά και από τότε microόνο τα συλλεγέντα από πολλές microεριές αυθεντικά ή αλλοιωmicroένα αποσπάσmicroατα 90 περίπου και η δισέλιδη περίληψη των περιεχοmicroένων της η γνωστή microε τον τίτλο laquoεκ των Ηρακλειδών περί πολιτείας Αθηναίωνraquo έδιναν κάποια ιδέα αυτής και της όλης πραγmicroατείας των πολιτευmicroάτων από τον Αριστοτέλη Το 1885 όmicroως σε φθαρmicroένο πάπυρο της βιβλιοθήκης του Βερολίνου ανέγνωσαν αποσπάσmicroατα ιστορικής ύλης τα οποία αναγνωρίσθηκαν ότι ανήκαν στην Αριστοτελική Αθηναίων Πολιτεία Επειδή δε ο πάπυρος προερχόταν από την Αίγυπτο όπου είχαν ήδη βρεθεί οι λόγοι του ρήτορα Υπερείδη και το Παρθένιον του ποιητού Αλκmicroάνος γεννήθηκε η ελπίδα ότι εκεί θα βρισκόταν και η Αθηναίων Πολιτεία καθώς microάλιστα σε κάποιον κατάλογο Αιγυπτιακής βιβλιοθήκης ο οποίος βρισκόταν στην Πετρούπολη βεβαιωνόταν πως το έργο βρισκόταν στην Αίγυπτο κατά τον 3ο microΧ αιώνα Και η ελπίδα πραγmicroατοποιήθηκε microετά από λίγο καιρό Το 1891 αναγγέλθηκε στο Λονδίνο ότι microεταξύ δέσmicroης παπύρων άγνωστο πως και πότε εισαχθέντων στο Βρετανικό Μουσείο ανευρέθη η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη Μετά από λίγες εβδοmicroάδες εκδόθηκε από τον Kenyon κατά πρώτη φορά Από την αρχή το κείmicroενο σύmicroφωνα άλλωστε και microε τα σωζόmicroενα αποσπάσmicroατα αναγνωρίσθηκε σαν αυθεντικό διαπιστώθηκε microάλιστα και η microεγάλη αρχαιότητα του αντιγράφου που αναγόταν στον 1ο microΧ αιώνα Αν και ο γραφικός χαρακτήρας στο σύνολό του είναι κανονικός και επιmicroεληmicroένος η ανάγνωση όmicroως παρουσίασε δυσχέρειες εξ αιτίας της συνεχόmicroενης γραφής όλων των λέξεων της microη στίξεως της συντmicroήσεως των τελικών συλλαβών των λέξεων και της φθοράς σε πολλά σηmicroεία του παπύρου Ώστε πράγmicroατι ήταν πολύ microεγάλο κατόρθωmicroα η πρώτη ανάγνωση από τον Άγγλο φιλόλογο Κένυον Αν και τα σχετικά λίγα λάθη της πρώτης έκδοσης διορθώθηκαν έπειτα σίγουρα αποmicroένουν και άλλα ουσιωδέστερα λάθη οφειλόmicroενα στους παλαιούς αντιγραφείς Και από αυτήν την άποψη ο πάπυρος της Αθηναίων Πολιτείας microας παρέχει σηmicroαντικότατα ωφελήmicroατα γιατί microας δίνει να καταλάβουmicroε το πλήθος των παραφθορών και αλλοιώσεων οι οποίες έγιναν στα αρχαία κείmicroενα από τους αντιγραφείς Λέξεις αλλοιωmicroένες φράσεις microετατοπισmicroένες κακή ανάγνωση του αντιγραφόmicroενου παραλείψεις φράσεις αυθαίρετα εξηγητικές που αντικαθιστούν microερικές φορές το αρχικό κείmicroενο ή

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

παρεmicroβάλλονται δίπλα στις γνήσιες αλλοιώνουν σε πολλά microέρη το κείmicroενο Μεγαλύτερη ακόmicroη αλλοίωση όπως απέδειξε η κριτική microελέτη του κειmicroένου προήλθε από την παρεmicroβολή περικοπών άλλου προγενεστέρου αλλά ασηmicroαντότερου συγγράmicromicroατος πάνω στο ίδιο θέmicroα ndash παρεmicroβολή που έγινε microεθοδικά microεν σύmicroφωνα microε τις χρονολογίες αλλά αντιφάσκει συχνά microε το κείmicroενο Αφού αυτές οι παρεmicroβαλλόmicroενες φράσεις αφαιρεθούν τότε φαίνεται το γνωστό ύφος του Αριστοτέλη η λιτότητα και η ακρίβεια της φράσης και η ξηρή διατύπωση αυτού που σκοπεύει να πει χωρίς πλεονασmicroούς και χωρίς ελλείψεις Από αυτό το ίδιο το σύγγραmicromicroα microπορεί να ορισθεί η εποχή της συγγραφής του Γιατί ο τελευταίος αναφερόmicroενος σε αυτό άρχοντας είναι ο Κηφισοφών (sect 54) επώνυmicroος του έτους 329 ndash 328 πΧ και δεν γίνεται κανένας λόγος για σηmicroαντικές microεταβολές στο Αθηναϊκό πολίτευmicroα από αυτές που επέφερε ο Αντίπατρος το 322 πΧ δηλαδή ακριβώς το έτος του θανάτου του Αριστοτέλη Ώστε είναι σίγουρο ότι η συγγραφή έγινε microεταξύ του 328 και του 322 πΧ

Το σύγγραmicromicroα διαιρείται σε ιστορικό και σε περιγραφικό microέρος Το ιστορικό microέρος όπως βρέθηκε στον πάπυρο είναι ελλιπές στην αρχή του γιατί δεν υπάρχει η ιστορία των Αθηνών microέχρι την συνωmicroοσία του Κύλωνα Το δε περιγραφικό αποmicroένει ατελές γιατί λόγω φθοράς του παπύρου λείπει η περιγραφή του οργανισmicroού και των δικονοmicroικών τύπων των αθηναϊκών δικαστηρίων Και η απώλεια microεν της αρχής του έργου δεν είναι microεγάλη γιατί και από αλλού microπορούmicroε να την συmicroπληρώσουmicroε σχεδόν από αυτό το ίδιο το αριστοτελικό κείmicroενο και οι ιστορικές πηγές από τις οποίες χρησιmicroοποίησε κοmicromicroάτια ο Αριστοτέλης όσα αφορούν την γένεση και τις αρχές της αθηναϊκής πολιτείας διασώθηκαν σχεδόν όλες microέχρι εmicroάς Η έλλειψη όmicroως του τέλους αποβαίνει σηmicroαντική ιδίως για τους microελετητές του αττικού δικαίου

Το πρώτο microέρος του έργου το καθαρά ιστορικό ακολουθεί αυστηρή

χρονολογική σειρά συντοmicroότατη δε ή καmicroία microνεία γίνεται για τους άνδρες έστω και επιφανείς όσοι δεν συνετέλεσαν σε πολιτειακές ή διοικητικές microεταβολές Έτσι πουθενά δεν αναφέρεται ο Αλκιβιάδης ενώ απεναντίας αναφέρονται εκτενώς τα όσα έγιναν επί Σόλωνος Κλεισθένη τα της διοίκησης και πτώσης των Πεισιστρατιδών το microετά την καταστροφή στην Σικελία ολιγαρχικό κίνηmicroα η άλωση των Αθηνών από τον Λύσανδρο και τέλος η αποκατάσταση του δηmicroοκρατικού πολιτεύmicroατος το 403 πΧ Σταmicroατά δε ο Αριστοτέλης στο σηmicroείο αυτό γιατί την θριαmicroβευτική επάνοδο του δήmicroου στην εξουσία microε τον Θρασύβουλο την κρίνει ως την ενδεκάτη και τελευταία microεταβολή της πολιτειακής ιστορίας των Αθηναίων Είναι αλήθεια ότι καθrsquo όλον τον 4ο πΧ αιώνα η αθηναϊκή πολιτεία εκτός από microερικές τροποποιήσεις στις λεπτοmicroέρειες δεν υπέστη καmicroία ριζική microεταβολή

Το δεύτερο microέρος του έργου ελάχιστα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές

γιατί ο Αριστοτέλης σε αυτό περιγράφει το σύγχρονό του πολιτειακό σύστηmicroα

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

αντιλαmicroβανόmicroενος και πληροφορούmicroενος αυτός ο ίδιος τα πράγmicroατα Και ενώ στο πρώτο microέρος την ιστορική δηλαδή εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας διακρίνεται δυνατή κριτική ρέει δε οmicroαλά και καθαρά η διήγηση στο δεύτερο microέρος το περιγραφικό και αναλυτικό επικρατεί τροmicroερή microεθοδικότητα και ο θαυmicroάσιος διασαφητικός τρόπος της αριστοτελικής διάνοιας Συνολικά στο έργο αυτό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται βαθύτατος κριτικός και στην χρήση των ιστορικών κειmicroένων και στην εκλογή αυτών και στην εκτίmicroηση της σηmicroασίας των γεγονότων

Παρά τα πλεονεκτήmicroατα αυτά ο Αριστοτέλης δεν microπορεί να θεωρηθεί

το πρότυπο ιστορικού συγγραφέως όχι microόνο κατά την σηmicroερινή αντίληψη της ιστορίας αλλά ούτε παραβαλλόmicroενος προς τους επιφανείς αρχαίους ιστορικούς συγγραφείς Γιατί την ιστορική του αφήγηση δεν την ολοκληρώνει το βαθύ εκείνο και ιδιότυπο κριτικό ύφος του Θουκυδίδη το οποίο καθιστά το σύγγραmicromicroα του Πελοποννησιακού πολέmicroου ένα σύνολο άρτιο και αδιάσπαστο ούτε εmicroψυχώνει αυτή η υψηλότερη και γενική κοσmicroοπολίτικη αντίληψη των γεγονότων που διαπνέει και διακρίνει την ιστορία του Πολύβιου

Επίσης αν και ασχολείται microε αρκετές λεπτοmicroέρειες ο Αριστοτέλης δεν

είναι πάντα και σε αυτές αλάθητος χρονογράφος Αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στο εσπευσmicroένο της συγγραφής και στην microη εκ των υστέρων αναθεώρηση και εξέταση του έργου microάλλον παρά σε άγνοια ιστορικών πηγών και αυθεντικών κειmicroένων Έτσι ιστορεί τον Κίmicroωνα νέον κατά την εποχή της εξασθένισης των εξουσιών του Αρείου Πάγου ενώ τότε δηλαδή microετά τον θάνατο του δηmicroαγωγού Εφιάλτη εκείνος ήταν τουλάχιστον 40 ετών Οmicroοίως για τις περί ειρήνης προτάσεις των Λακεδαιmicroονίων ορίζει ότι έγιναν microετά την ναυmicroαχία στις Αργινούσες ενώ έγιναν microετά την ναυmicroαχία στην Κύζικο

Αλλά και από διευκρινιστικής άποψης και καθορισmicroού των συmicroβάντων

παρουσιάζει microερικές ανακρίβειες Έτσι εξηγεί λάθος την σεισάχθεια που έγινε επί Σόλωνος συγχέοντας τα επιβεβληmicroένα βάρη επί των ακινήτων κτηmicroάτων microε τα ενυπόθηκα επrsquo αυτών ιδιωτικά δάνεια Επίσης βεβαιώνει εσφαλmicroένα ότι όλοι οι κατά το έτος της ναυmicroαχίας των Αργινουσών Αθηναίοι στρατηγοί καταδικάσθηκαν σε θάνατο και άλλα παρόmicroοια

Αλλά αυτές οι ανακρίβειες ελάχιστες στον αριθmicroό και σχετικά

ασήmicroαντες δεν ελαττώνουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια του όλου κειmicroένου της Αθηναίων Πολιτείας

Άλλα διακριτικά χαρίσmicroατα αυτού του αριστοτελείου έργου είναι η απrsquo

αρχής microέχρι τέλους υπάρχουσα καλή πίστη του συγγραφέως και το διαυγές λιτό και αβίαστο αφηγηmicroατικό ύφος για το οποίο microε ενθουσιασmicroό microίλησαν κατά την αρχαιότητα από τον Κικέρωνα ο οποίος ονόmicroασε τον αριστοτέλειο λόγο σαν lsquoποταmicroό χρυσούrsquo microέχρι του ∆ιονυσίου του Αλικαρνασσέως ο οποίος θαυmicroάζει την διαύγεια και το θέλγητρο των αριστοτελικών σαφηνίσεων και microέχρι του Πλουτάρχου ο οποίος εξαίρει την δύναmicroη και την χάρη του ύφους

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

του Έτσι δε όχι microόνο από ιστορικής αλλά και από φιλολογικής απόψεως η Αθηναίων Πολιτεία είναι ένα από τα πολυτιmicroότερα κειmicroήλια που κληροδοτήθηκαν σε microας από την ελληνική αρχαιότητα όταν βρισκόταν στην ακmicroή της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η αρχή της Αθηναίων πολιτείας έχει χαθεί αλλά υπάρχουν microερικά αποσπάσmicroατα είτε αυτολεξεί είτε περιγραφικά σε microεταγενέστερους συγγραφείς όπως στον Ηρακλείδη στον λεξικογράφο Αρποκρατίωνα στον Πλούταρχο στον ανώνυmicroο του Πατmicroιακού λεξικού σε ένα από τους σχολιαστές του Πλάτωνα και σε έναν από τους σχολιαστές του Ευριπίδη Και δεν αποκαθίσταται microεν από αυτά τα αποσπάσmicroατα αλλά microε τον συνδυασmicroό τους σύmicroφωνα microε όσα ιστορεί ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης από τους οποίους ο Αριστοτέλης πήρε στοιχεία και ο Πλούταρχος ο οποίος πήρε στοιχεία από τον Αριστοτέλη καταρτίζεται microια πιθανή περίληψη των περιεχοmicroένων του Για τον λόγο αυτό πρώτα παραθέτουmicroε microερικά αποσπάσmicroατα δηλώνοντας τις πηγές τους και microετά θα microπούmicroε στο κείmicroενο του παπύρου

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) ΑΠΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙ∆ΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΤΟΜΗΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1) Οι Αθηναίοι αρχικά microεν κυβερνώνταν από βασιλεία όταν δε ο Ίων κατοίκησε (microε αυτούς) τότε κατά πρώτον ονοmicroάσθηκαν Ίωνες Ο δε Πανδίων που βασίλευσε microετά τον Ερεχθέα microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Και αυτοί (οι Αθηναίοι) συνεχώς ευρίσκονταν σε στασιαστικές διενέξεις microεταξύ τους Ο Θησέας δε τους συγκάλεσε microε προκήρυξή του και τους συνένωσε θέτοντας ισονοmicroία και όmicroοια δικαιώmicroατα Αυτός αφού microετέβη στην Σκύρο πέθανε εκεί αφού τον έριξε πάνω σε βράχους ο Λυκοmicroήδης επειδή φοβήθηκε microην σφετερισθεί (ο Θησέας) το νησί Οι δε Αθηναίοι ύστερα microετά τους Περσικούς πολέmicroους microετέφεραν τα οστά του στην Αθήνα Από δε τους Κοδρίδες (τους απογόνους του Κόδρου) δεν εκλέγονταν πια βασιλείς γιατί θεωρούνταν ότι ήταν τρυφηλοί (αγαπούσαν την καλοπέραση) και είχαν γίνει microαλθακοί Ο δε Ιπποmicroένης ένας από τους απογόνους του Κόδρου θέλοντας να καταρρίψει την κατηγορία αυτή όταν συνέλαβε microε την κόρη του την Λειmicroώνη κάποιον microοιχό εκείνον microεν τον εφόνευσε αφού τον έδεσε

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

microαζί microε την κόρη του και τον έσυρε πίσω από το άρmicroα του αυτήν δε (την κόρη του) την έκλεισε microαζί microε ένα άλογο έως ότου πέθανε 2) ΟΜΟΙΩΣ Αυτούς που συνέπραξαν microαζί microε τον Κύλωνα για εγκατάσταση της απολυταρχίας (τυραννίδας) αφού κατέφυγαν στον βωmicroό της θεάς τους εφόνευσαν εκεί οι οπαδοί του Μεγακλέους Και τους δράστες της πράξης αυτής εξόρισαν (οι Αθηναίοι) σαν ιερόσυλους 3) ΟΜΟΙΩΣ

Ο Σόλων δίνοντας νοmicroοθεσία στους Αθηναίους έκανε και αποκοπές των χρεών δηλαδή την λεγόmicroενη σεισάχθεια

Επειδή παρενοχλούσαν αυτόν microερικοί σχετικά microε τους νόmicroους (του) ταξίδεψε στην Αίγυπτο 4) ΟΜΟΙΩΣ Ο Πεισίστρατος διατελέσας (απολυταρχικός κυβερνήτης) τύραννος τριάντα και τρία έτη γέρων πλέον απέθανε Ο Ίππαρχος ο γιος του Πεισιστράτου ήταν φίλος των διασκεδάσεων και επιρρεπής σε έρωτες και φιλόmicroουσος ο δε Θέσσαλος νεώτερος (γιος του Πεισίστρατου) και αυθάδης Αυτόν microετέχοντα της απολυταρχικής εξουσίας microη microπορώντας να φονεύσουν εφόνευσαν τον Ίππαρχο τον αδελφό του Ο δε Ιππίας έκτοτε σκληρότατα απολυταρχικά κυβερνούσε Και εισηγητής έγινε του νόmicroου περί εξοστρακισmicroού ο οποίος τέθηκε (θεσπίστηκε) για τους επιδιώκοντες να γίνουν απολυταρχικοί κυβερνήτες Και άλλοι δε πολλοί εξοστρακίσθηκαν και ο Ξάνθιππος και ο Αριστείδης 5) ΟΜΟΙΩΣ Ο Θεmicroιστοκλής και Αριστείδης Και η βουλή του Αρείου Πάγου είχε microεγάλη (τότε) δύναmicroη 6) ΟΜΟΙΩΣ Ο Εφιάλτης (Ο Κίmicroων) άφηνε ελεύθερους στα κτήmicroατά του να συλλέγουν καρπούς όσοι ήθελαν εκ των οποίων (microάλιστα) πολλούς κρατούσε να δειπνούν (microαζί του) 7) ΟΜΟΙΩΣ Ο Κλέων όταν ανέλαβε την αρχή επέφερε την διαφθορά της πολιτικής ζωής Και ακόmicroη περισσότερο οι κατόπιν αυτού οι οποίοι όλα τα γέmicroισαν microε παρανοmicroία και σκότωσαν όχι λιγότερους από χίλιους πεντακόσιους Όταν δε αυτοί εξεδιώχθηκαν από την εξουσία ανέλαβαν την αρχή ο Θρασύβουλος και ο Ρίνων ο οποίος ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων και ενάρετος

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

8) ΟΜΟΙΩΣ Και έχουν την επίβλεψη των οδών για να microην κτίζουν microερικοί επrsquo αυτών ή εκτείνουν πολύ πάνω από αυτές τους εξώστες Οmicroοίως δε διορίζουν και τους ένδεκα τους άρχοντες την επιστασία αυτών που ήταν στο δεσmicroωτήριο Είναι δε και εννέα άρχοντες (εκ των οποίων) θεσmicroοθέτες έξι οι οποίοι αφού εξετασθούν ορκίζονται ότι microε δικαιοσύνη θα διαχειρισθούν την αρχή και δεν θα λάβουν δώρα ούτε θα αναθέσουν υπέρ αυτών χρυσό ανδριάντα Ο δε (άρχων) βασιλιάς διαχειρίζεται αυτά που αφορούν τις θυσίες και ο (πολέmicroαρχος) τα πολεmicroικά 9) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη ΑΠΟΛΛΩΝ ΠΑΤΡΩΟΣ) Απόλλων πατρώος ο Πύθιος Είναι ένα από τα επώνυmicroα του θεού ο οποίος έχει και άλλα πολλά Τον δε Απόλλωνα οι Αθηναίοι γενικά τιmicroούν σαν πατρογονικό θεό (πατρώον) από τον καιρό του Ίωνα ∆ιότι αφrsquo ότου αυτός κατοίκησε microαζί (microε τους Αθηναίους) στην Αττική όπως λέγει ο Αριστοτέλης ονοmicroάσθηκαν οι Αθηναίοι Ίωνες και ο Απόλλων επωνοmicroάσθηκε σε αυτούς πατρογονικός 10) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ (ΒΙΟΣ ΘΗΣΕΩΣ 25) Θέλοντας δε ακόmicroη περισσότερο να αυξήσει την πόλη (ο Θησέας)

προσκάλεσε όλους παρέχοντας ισονοmicroία και η δια του κηρύκου πρόσκληση lsquoεδώ

ελάτε όλος ο λαόςrsquo λέγουν ότι έγινε από τον Θησέα όταν κάποτε έκανε

συνέλευση όλου του λαού Όmicroως δεν άφησε να γίνει η δηmicroοκρατία άτακτη ούτε

ανάmicroεικτη από το ανεξέλεγκτα συγκεντρωθέν πλήθος αλλά πρώτος αφού

διαχώρισε σε ευπατρίδες και γεωργούς κτηmicroατίες και τεχνίτες στους

ευπατρίδες δε αναγνωρίσας το δικαίωmicroα να έχουν την γνώση (την επιστασία)

των θείων (των ιερών) και να παρέχουν από την τάξη αυτών τους άρχοντες

και να είναι δάσκαλοι (ερmicroηνευτές και κριτές) των νόmicroων και εξηγητές των

οσίων και των ιερών κατέστησε αυτούς τρόπον τινά σε ίση microοίρα microε τους

άλλους πολίτες γιατί οι microεν ευπατρίδες θωρούνταν έτσι υπέρτεροι κατά την

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

δόξα οι δε κτηmicroατίες γεωργοί κατά την χρησιmicroότητα και οι τεχνίτες κατά το

πλήθος Ότι δε πρώτος απέκλινε προς την κατωτέρα του λαού τάξη (τον όχλο)

όπως λέγει ο Αριστοτέλης και παράτησε την microοναρχική εξουσία φαίνεται να

το microαρτυρεί και ο Όmicroηρος στην απαρίθmicroηση των πλοίων (καταλόγων νεών)

microόνους τους Αθηναίους επονόmicroασε δήmicroον

11) ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΤΜΙΑΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ (ανωνύmicroου) Γεννήται Παλαιά το πλήθος των Αθηναίων πριν ο Κλεισθένης φέρει την τακτοποίηση κατά φυλάς ήταν διαιρεmicroένο σε γεωργούς και τεχνίτες Και φυλές αυτών ήταν τέσσερις κάθε microία δε των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρας) τις οποίες ονόmicroαζαν φατρίες και τριττύες Κάθε microια δε τούτων αποτελείτο από τριάντα γένη και κάθε ένα γένος είχε τριάντα άνδρες συντεταγmicroένους σε οικογένειες (οικογενειάρχες) οι οποίοι λέγονταν γεννήται από τους οποίους τα αρmicroόζοντα (τα αναλογούντα) σε κάθε έναν ιερατικά λειτουργήmicroατα δια κλήρου προσδιορίζονταν ώστε οι Ευmicroολπίδες και οι Κήρυκες και οι Ετεοβουτάδαι καθώς εξιστορεί στην Αθηναίων πολιτεία ο Αριστοτέλης λέγοντας ως εξής laquoότι δε κατενεmicroήθησαν όλοι αυτοί οmicroού εις τέσσαρας φυλάς αποmicroιmicroηθέντες τις εποχές (ώρες) του έτους ότι δε κάθε microία των φυλών ήταν διηρηmicroένη σε τρία microέρη ώστε να γίνουν όλα τα microέρη δώδεκα όπως οι microήνες στον χρόνο ότι δε αυτά ονοmicroάζοναν τριττύες και φατρίες Σε δε την φατρία ήταν κανονισmicroένα τριάντα γένη όπως οι ηmicroέρες στον microήνα το δε γένος αποτελούνταν από τριάντα άνδρεςraquo 12) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ∆ΙΑΛΟΓΟ ΑΞΙΟΧΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Αριστοτέλης λέγει ότι το όλον πλήθος χωρισmicroένο στην Αθήνα σε

γεωργούς και σε τεχνίτες αποτελείτο από τέσσερις φυλές ότι δε κάθε microία

των φυλών είχε τρεις τάξεις (microοίρες) τις οποίας ονοmicroάζουν τριττύς και

φατρίας Και ότι σε καθεmicroία τους ήσαν τριάντα γένη Ότι δε το γένος

συνίστατο καθένα από τριάντα άνδρες Τούτους λοιπόν τους άνδρες τους

προσδιορισmicroένους στα γένη ονοmicroάζουν γεννήτας

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

13) ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΑ (στην λέξη τριττύς) Τριττύς είναι το τρίτον microέρος της φυλής ∆ιότι αυτή είναι διαιρεmicroένη σε τρία microέρη (ονοmicroαζόmicroενα) τριττύς και έθνη και φατρίας όπως λέγει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτείαν 14) ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΛΥΤΟ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙ∆Η (κώδ Βατικανού) Ο Αριστοτέλης ιστορεί ότι ο Θησέας αφού ήλθε στην Σκύρο για να επισκεφθεί λεπτοmicroερώς αυτήν πιθανώς λόγω της συγγενείας του Αιγέα (microε τον Λυκοmicroήδη) βρήκε τον θάνατο κρηmicroνισθείς από των βράχων από τον Λυκοmicroήδη ο οποίος βασιλεύοντας εκεί φοβήθηκε (microη του σφετερισθεί το νησί) Οι δε Αθηναίοι microετά τους Μηδικούς πολέmicroους συmicromicroορφούmicroενοι microε χρησmicroό λαβόντες από εκεί τα οστά του τα έθαψαν στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ του χαmicroένου στην αρχή τmicroήmicroατος microετά από συνδυασmicroό των αποσπασmicroάτων που παραθέσαmicroε και την ιστορία του Ηροδότου του Θουκυδίδη και του Πλουτάρχου Τα αρχαία χρόνια οι Αθηναίοι κυβερνώντο από βασιλεία Αφού ήλθε

στην Αθήνα ο Ίων και κατοίκησε microαζί microε τους Αθηναίους έδωσε το όνοmicroά

του στους αυτόχθονες οι οποίοι έκτοτε επωνοmicroάσθηκαν Ίωνες Επιφανής

microυθολογούmicroενος βασιλιάς υπήρξε ο Ερεχθέας και ο microετά από αυτόν Πανδίων

microοίρασε την βασιλική εξουσία στους γιους του Λόγω αυτής της διανοmicroής και

διαίρεσης η χώρα βρισκόταν σε επαναστάσεις microέχρι την εποχή του Θησέα

Αυτός συνένωσε τους δήmicroους της Αττικής έκανε δε πυκνότερο τον οικισmicroό των

Αθηνών και τροποποίησε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση ώστε να γίνει

πιο δηmicroοκρατική απονέmicroοντας ίσα δικαιώmicroατα και όmicroοια ισχύ στις τρεις τάξεις

των πολιτών τις οποίες διέκρινε σε ευπατρίδες γεωργούς και τεχνίτες

Σε microεταγενέστερους χρόνους επιφανής και φιλόπατρις βασιλιάς των Αθηνών υπήρξε ο Κόδρος ο οποίος έπεσε στον πόλεmicroο Μετά τον θάνατό του ορίσθηκε να microην είναι πλέον microονάρχης στην Αθήνα αλλά ισόβιος άρχων

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

κυβερνήτης Πρώτος ισόβιος άρχων έγινε ο γιος του Κόδρου Μέδων και microετά από αυτόν οι απόγονοί του οι οποίοι περιορίσθηκαν να άρχουν για δεκαετία Η επελθούσα microετά από αυτόν ηθική κατάπτωση πολλών από του βασιλικού οίκου των Κοδριδών και η ανάπτυξη των δήmicroων επέφεραν την κατάλυση του δικαιώmicroατος αρχοντίας (βασιλικής εξουσίας) το οποίο είχε αποκλειστικά αυτός ο οίκος Τότε δε η Αθήνα κυβερνήθηκε από παλαιές ευγενείς οικογένειες (ευπατρίδες) Αλλά οι microεταξύ αυτών αντιζηλίες και έριδες προκαλούσαν συνεχείς στάσεις Έως ότου κάποιος νέος ευπατρίδης ο Κύλων Ολυmicroπιονίκης γαmicroπρός του Θεαγένους τυράννου των Μεγάρων επιχείρησε να αρπάξει την εξουσία Πέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη αλλά έσπευσαν από τους αγρούς πλήθος πολιτών και τον πολιόρκησαν εκεί Χωρίς τρόφιmicroα όσοι ήσαν microέσα στην Ακρόπολη έγινε δύσκολο να συνεχίσουν Και ο microεν Κύλων microπόρεσε κρυφά να διαφύγει οι δε οπαδοί του κατέφυγαν ικέτες στον ναό της Αθηνάς Εκεί συνθηκολόγησαν microε τον άρχοντα Μεγακλέα από τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών αρχηγό των πολιορκητών Αλλά όταν βγήκαν από τον ναό κατασφάγησαν microερικοί microάλιστα κοντά στον βωmicroό των Ερινύων όπου είχαν καταφύγει Αυτή η πράξη κατέστησε στον λαό microισητό τον οίκο των Αλκmicroεωνιδών η δε φατρία του Κύλωνα ενισχυθείσα έτσι στασίαζε εναντίον τους Για να δοθεί τέλος στους εmicroφύλιους σπαραγmicroούς αποφάσισε ο δήmicroος να υποβληθούν σε δίκη οι δράστες της εναγούς πράξης ενώπιον δικαστηρίου τριακοσίων ανδρών που είχαν εκλεγεί από τις επιφανείς πολίτες και ορκίσθηκαν στους βωmicroούς για να κρίνουν την καταγγελία που είχε υποβληθεί από τον Μύρωνα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Το πρώτο πολίτευmicroα 1Έγιναν δε δικασταί τριακόσιοι ενώπιον των οποίων υπέβαλε την κατηγορία ο Μύρων ορκισθέντες προ του βωmicroού επί των ιερείων (οι οποίοι είχαν εκλεγεί) εκ των ευγενών την καταγωγήν Απαγγελθείσης δε καταδίκης (εναντίον εκείνων) δια το ανοσιούργηmicroα αυτοί microεν (οι ανουσιουργήσαντες) εξεχώθησαν από τους τάφους τους η δε γενεά των καταδικάσθηκε σε παντοτεινή εξορία Ο Επιmicroενίδης δε ο Κρης ευθύς microετά ταύτα έκαmicroε θρησκευτικό εξαγνισmicroό της πόλεως 2 Ύστερα δε από αυτά επακολούθησε οξεία διάσταση microεταξύ των ευγενών και του λαού για πολύ χρόνο ∆ιότι το πολίτευmicroα αυτών ήταν και καθrsquo όλα τα άλλα ολιγαρχικό και επί πλέον microάλιστα οι πτωχοί ήσαν υποδουλωmicroένοι εις τους πλούσιους και αυτοί και τα παιδιά τους και οι γυναίκες τους Και ονοmicroάζονταν πελάται και εκτήmicroοροι διότι κατrsquo αυτήν την αναλογία microισθώσεως καλλιεργούσαν τους αγρούς των πλουσίων Όλη δε η γη (όλα τα κτήmicroατα)

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

ανήκε σε ολίγους Και αν δεν έδιδαν όλο το microίσθωmicroα ήσαν εκ του νόmicroου υποκείmicroενοι σε δουλεία αυτοί και τα τέκνα τους Και τα χρέη από οποιανδήποτε αιτία επέφεραν υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας (του χρεώστου) έως τον καιρόν του Σόλωνος Αυτός δε πρώτος έγινε προστάτης της λαϊκής τάξεως Το σκληρότατο λοιπόν και πικρότατο (απrsquo όλα) σε εκείνη την πολιτική κατάσταση ήταν για τους πολλούς αυτός ο θεσmicroός της δουλείας αλλά όmicroως και για τα άλλα πολιτικά πράγmicroατα επίσης ήταν δυσαρεστηmicroένοι ∆ιότι δεν είχαν καmicroίαν να το πούmicroε έτσι συmicromicroετοχή στην διοίκηση της πολιτείας ΙΙΙ Η δε οργάνωση του αρχαίου πολιτεύmicroατος εκείνου που υπήρχε προ του ∆ράκοντος ήταν ως εξής Οι microεν άρχοντες προήρχοντο από την αριστοκρατική και από την πλουτοκρατική τάξη Και κατrsquo αρχάς microεν ισοβίως έπειτα δε για microια δεκαετία Τα πλέον microεγάλα δε και πρώτα αξιώmicroατα ήταν ο βασιλεύς ο πολέmicroαρχος και ο άρχων Από αυτά δε πρώτο αξίωmicroα ήταν το του βασιλέως διότι αυτό υπήρξε ανέκαθεν δεύτερον δε αξίωmicroα ιδρύθηκε η πολεmicroαρχία ένεκα του ότι υπήρξαν microερικοί από τους βασιλείς ανίκανοι στα πολεmicroικά πράγmicroατα Εξ αιτίας αυτού και είχαν προσκαλέσει τον Ίωνα (ως στρατηγό) όταν βρέθηκαν σε κρίσιmicroη περίσταση Τελευταίο δε αξίωmicroα συνέστη αυτό του άρχοντος διότι όπως microεν λέγουν οι περισσότεροι επί της αρχοντίας του Μέδοντος όπως δε λέγουν microερικοί επί της αρχοντίας του Ακάστου ιδρύθη το αξίωmicroα αυτό Αυτοί δε προβάλλουν ως τεκmicroήριο του ισχυρισmicroού τους το ότι οι εννέα άρχοντες ορκίζονται και τώρα να τηρούν τις ενόρκους τους υποχρεώσεις όπως αυτές ισχύουν από την εποχή του Ακάστου ώστε επί της βασιλείας τούτου (συmicroπεραίνουν) παραχώρησαν οι απόγονοι του Κόδρου microέρος του βασιλικού αξιώmicroατος σε αντάλλαγmicroα των δοθεισών εις τον τότε άρχοντα (εκ του γένους των) δωρεών Το πράγmicroα λοιπόν κατά ποια εκ των δύο υποθέσεων συνέβη microικρή διαφορά παρουσιάζει ως προς την εποχή που συνέβη Απόδειξη δε ης microεταγενέστερης ίδρυσης του αξιώmicroατος του άρχοντος είναι το ότι αυτός δεν διοικεί καmicroία από τις πατροπαράδοτες τελετές όπως ο βασιλιάς και ο πολέmicroαρχος αλλά όλες οι τελετές τις οποίες διευθύνει είναι microεταγενέστερες Γιrsquo αυτό και το αξίωmicroα τούτο έχει microεγαλυνθεί σε νεώτερους χρόνους αυξανόmicroενο βαθmicroηδόν microε πρόσθετες δικαιοδοσίες Οι θεσmicroοθέτες δε άρχοντες εξελέγησαν ύστερα από πολλά έτη όταν πλέον γινόταν εκλογή των αρχόντων ετησίως για τον σκοπό καταγράφοντες τους ψηφιζόmicroενους νόmicroους να τους διαφυλάττουν για να δικάζονται σύmicroφωνα microε αυτούς οι παρανοmicroούντες Έτσι και είναι το microόνο αξίωmicroα τούτο που δεν είχε ποτέ διάρκεια περισσότερο του ενός έτους Ως προς microεν λοιπόν τον χρόνο της ιδρύσεώς τους έχουν τα αξιώmicroατα τέτοια διαφορά microεταξύ τους ∆εν ήταν δε όλοι εγκατεστηmicroένοι σε ένα microέρος οι εννέα άρχοντες Αλλά ο microεν βασιλιάς έmicroενε στο ονοmicroαζόmicroενο τώρα Βουκαλείο πλησίον του πρυτανείου Απόδειξη δε αυτού είναι ότι ακόmicroη και τώρα εκεί γίνεται η σύmicromicroειξη της γυναίκας του βασιλέως microε τον ∆ιόνυσο Ο δε άρχων έmicroενε στο πρυτανείο ο δε πολέmicroαρχος στο Επιλύκειο - το οποίο προηγούmicroενα microεν λεγόταν πολεmicroαρχείο αφού δε ο Επίλυκος γενόmicroενος πολέmicroαρχος το ανοικοδόmicroησε και το καλλώπισε ονοmicroάσθηκε Επιλύκειο - οι δε θεσmicroοθέτες έmicroεναν στο θεσmicroοθετείο Στον καιρό δε του Σόλωνος όλοι microαζί οι άρχοντες συνήλθαν στο θεσmicroοθετείο είχαν δε εξουσία να δικάζουν κατrsquo ουσίαν και απrsquo

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

ευθείας τις δίκες και όχι όπως τώρα να ενεργούν microόνο προανάκριση Ο οργανισmicroός λοιπόν της διοικήσεως έτσι ήταν Η δε βουλή των Αρεοπαγιτών είχε αποστολή το να επιβλέπει στην τήρηση των νόmicroων διηύθυνε δε τα περισσότερα κυβερνητικά πράγmicroατα της πόλης και τα microεγαλύτερα έχουσα συγχρόνως εξουσία και να τιmicroωρεί και να επιβάλλει πρόστιmicroο σε όλους ιδίως τους παραβαίνοντες τους κοινωνικούς θεσmicroούς (Αυτό δε) διότι η εκλογή των αρχόντων γινόταν από την αριστοκρατική τάξη και πλουτοκρατική από εκείνους δε όσοι είχαν διατελέσει άρχοντες γίνονταν οι Αρεοπαγίτες Γιrsquo αυτό και από όλα τα αξιώmicroατα microόνο αυτό διατηρήθηκε ισόβιο microέχρι τώρα

Οι νόmicroοι του ∆ράκοντος IV Η οργάνωση λοιπόν του πρώτου πολιτεύmicroατος τέτοια ήταν στις γενικές γραmicromicroές Μετά δε αυτά ύστερα από την πάροδο όχι πολλού καιρού επί του άρχοντος Αρισταίχmicroου ο ∆ράκων έθεσε τους πολιτικούς νόmicroους του Το δε σύστηmicroα των νόmicroων αυτό ήταν κατά τον εξής τρόπο Τα πολιτικά δικαιώmicroατα απενεmicroήθησαν στους έχοντες να εισφέρουν έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτου Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη από κάθε βάρος για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό στρατιώτη Για δε τα αξιώmicroατα των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών ήταν εκλέξιmicroοι όσοι είχαν περιουσία όχι microικρότερη των δέκα microνων ελεύθερη (από κάθε βάρος) για δε τα άλλα αξιώmicroατα τα microικρότερα εκλέξιmicroοι ήταν όλοι οι εισφέροντες έναν πολεmicroικό οπλισmicroό Στρατηγοί δε και ίππαρχοι γίνονταν από αυτούς που είχαν περιουσία όχι λιγότερη από εκατό microνες ελεύθερη (από βάρη) και ήταν γνήσια τέκνα από νόmicroιmicroο γυναίκα και microεγαλύτερα των δέκα ετών Αυτούς δε έπρεπε να κρατούν υπό εγγύηση οι πρυτάνεις και οι στρατηγοί και οι ίππαρχοι από το περασmicroένο χρόνο microέχρις ότου θα λογοδοτούσαν ως εγγυητές δε ήταν δεκτοί τέσσερις από την ίδια τάξη των στρατηγών και των ιππάρχων Συστήθηκε δε Βουλή από τετρακόσιους και έναν οριζόmicroενους δια κληρώσεως από αυτούς που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα Για την κλήρωση αυτή καθώς και για τα άλλα αξιώmicroατα λαmicroβάνονταν οι άνω των τριάντα ετών και ορίσθηκε να microη γίνεται δυο φορές άρχοντας ο ίδιος microέχρις ότου όλοι οι πολίτες να γίνονταν άρχοντες Τότε δε πάλι να γίνεται εξ αρχής νέα κλήρωση (προς εκλογήν αρχόντων) Και αν κανείς από τους βουλευτές απουσίαζε από την συνέλευση όταν συνεδρίαζε η βουλή ή συνήρχετο ο δήmicroος αυτός πλήρωνε πρόστιmicroο τρεις microεν δραχmicroές αν ήταν πεντακοσιοmicroέδιmicroνος δυο δε ο ιππεύς και microία ο ζευγίτης Η δε Βουλή του Αρείου Πάγου ήταν φύλακας των νόmicroων και επέβλεπε τους άρχοντες όπως κυβερνούν σύmicroφωνα microε τους νόmicroους Είχε δε δικαίωmicroα κάθε

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

αδικούmicroενος να καταγγέλει ενώπιον της βουλής των Αρεοπαγιτών ορίζοντας τον νόmicroο κατά παράβαση του οποίου αυτός (ο καταγγέλων) αδικείτο Τα χρέη όmicroως επέφεραν (και τότε) υποχρέωση σωmicroατικής δουλείας όπως έχει προαναφερθεί Και η ιδιοκτησία της γης βρισκόταν στα χέρια ολίγων

Νοmicroοθεσία Σόλωνος V Ενώ δε τέτοια ήταν η πολιτική οργάνωση και οι πολλοί διατελούσαν δούλοι των ολίγων έκαmicroε επανάσταση ο δήmicroος (ο λαός) εναντίον των επιφανών Επειδή δε η επανάσταση ήταν ισχυρή και οι αντίπαλοι επί πολύ καιρό βρίσκονταν σε διάσταση microεταξύ τους εξέλεξαν από κοινού ως συνδιαλλακτήν και άρχοντα τον Σόλωνα και ανέθεσαν σε αυτόν να συντάξει την πολιτική οργάνωση συνεπεία της ελεγείας (του ελεγειακού ποιήmicroατος) την οποία αυτός είχε κάmicroει και η οποία αρχίζει ως εξής Γνωρίζω εγώ και στην ψυχή microου microέσα φωλιάζει η θλίψη που βλέπω έτσι την παλιότερη χώρα της Ιωνίας δυστυχισmicroένη Σε αυτή (την ελεγεία) συνηγορεί και υπέρ των δυο αντιπάλων microερίδων

και συζητεί τις αξιώσεις τους και microετά ταύτα συmicroβουλεύει microαζί και τους δυο

να καταπαύσουν την υπάρχουσα φιλονικία

3 Ήταν δε ο Σόλων κατά microεν την καταγωγή και την υπόληψη microεταξύ των πρωτευόντων κατά δε την περιουσία και την κατάσταση microεταξύ εκείνων της microεσαίας τάξης όπως από άλλα πράγmicroατα είναι οmicroολογούmicroενο και όπως αυτός ο ίδιος στα ακόλουθα ποιήmicroατά του βεβαιώνει συmicroβουλεύοντας τους πλούσιους να microην είναι πλεονέκτες Σεις δε πρααίνοντας στην ψυχή το δυνατό πόθο που απrsquo τα πολλά αγαθά τον χορτασmicroό πετύχατε σε microετριοπάθεια βάλετε την υψηλοφροσύνη σας τι ούτε εmicroείς (αλλιώς) θα στέρξωmicroε ούτε αυτά σε καλό θα σας βγουν

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

και εν γένει πάντοτε την αιτία της επανάστασης (ο Σόλων στην ελεγεία του)

επιρρίπτει στους πλουσίους Γιrsquo αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέγει ότι

φοβάται lsquoκαι την φιλοχρηmicroατία και την υπερηφάνειαrsquo διότι εξ αιτίας αυτών

προέκυψε η έχθρα

VI Αφού έγινε κύριος των πολιτικών πραγmicroάτων ο Σόλων και τον λαό αποκατέστησε σε ελευθερία και κατά το παρόν και κατά το microέλλον απαγορεύοντας να συνοmicroολογούνται δάνεια microε σωmicroατική εγγύηση και νόmicroους συνέταξε και έκαmicroε κατάργηση των χρεών και των ιδιωτικών και των δηmicroοσίων την οποία ονοmicroάζουν lsquoσεισάχθειαrsquo διότι απέσεισαν τα βάρη 2 Και ως προς τούτο microερικοί προσπαθούν να τον επικρίνουν microε συκοφαντίες Γιατί συνέβη στον Σόλωνα ενώ επρόκειτο να εφαρmicroόσει την σεισάχθεια να προείπει αυτό σε microερικούς από τους γνωστούς του Έπειτα όπως microεν λέγουν οι δηmicroοκρατικοί έγινε καταστρατήγηση του νόmicroου από τους φίλους προς όφελός τους όπως δε λέγουν αυτοί που θέλουν να τον υβρίσουν από την καταστρατήγηση ωφελήθηκε και ο ίδιος Γιατί αυτοί (οι καταστρατηγήσαντες τον νόmicroο) δανείσθηκαν χρήmicroατα και αγόρασαν πολλήν έκταση γης και microετά από λίγο καιρό όταν έγινε η αποκοπή των χρεών βρέθηκαν πλούσιοι Ως εκ τούτου λέγουν ότι έγιναν πλούσιοι και κατόπιν παρουσιάζονταν ως ανέκαθεν πλούσιοι 3 Αλλά όmicroως πιθανότερο είναι εκείνο που λέγεται από τους δηmicroοκρατικούς Γιατί δεν είναι φυσικό ως προς microεν τα άλλα να δειχθεί ο Σόλων τόσο microετριοπαθής και φιλόπατρις ώστε ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν αφού προσεταιρισθεί την microια microερίδα να γίνει τύραννος της πόλης νrsquo αποκρούσει και τα δυο αυτά και να προτιmicroήσει το καλό και την σωτηρία της πόλης microάλλον παρά την δική του επικράτηση για τόσο microικρά και φανερά να κατακηλιδώσει τον εαυτό του 4 Ότι δε βρέθηκε να έχει τέτοια δικτατορική εξουσία αυτό το microαρτυρούν και η άθλια πολιτική κατάσταση και τα ποιήmicroατα του ίδιου του Σόλωνος ο οποίος σε πολλά microέρη των ποιηmicroάτων αναφέρει αυτό (ότι δηλαδή θα microπορούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας) και όλοι οι άλλοι το οmicroολογούν Αυτή λοιπόν η κατηγορία πρέπει να θεωρούmicroε ότι είναι ψευδής VII Συνέστησε δε πολιτική οργάνωση και έφτιαξε άλλους νόmicroους Οι δε πολιτικοί θεσmicroοί του ∆ράκοντος έπαυσαν να έχουν ισχύ εκτός των νόmicroων περί φόνου Αφού χάραξαν δε τους νόmicroους στους κύρβεις έστησαν αυτούς στην βασίλειο στοά και ορκίστηκαν να τους τηρούν όλοι Οι δε εννέα άρχοντες ορκιζόmicroενοι προ του ιερού λίθου οmicroολογούσαν ότι εάν θα παρέβαιναν κανέναν

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

από τους νόmicroους θα προσέφεραν (ως πρόστιmicroο της παράβασης) έναν ανδριάντα χρυσό Έτσι ακόmicroα και τώρα ορκίζονται 2 Όρισε δε (ο Σόλων) να ισχύουν οι νόmicroοι αmicroετάτρεπτοι για 100 έτη και τακτοποίησε τον πολιτικό οργανισmicroό κατά τον εξής τρόπο 3 Κατά το περιουσιακό εισόδηmicroα (στο οποίο στηριζόταν η φορολογία) χώρισε τον λαό σε τέσσερις τάξεις (τέλη) όπως ακριβώς ήταν διαιρεmicroένος και πριν δηλαδή σε πεντακοσιοmicroεδίmicroνους σε ιππείς σε ζευγίτες και σε θήτες Και τα microεν άλλα αξιώmicroατα έδωκε προνόmicroιο να τα έχουν οι πεντακοσιοmicroέδιmicroνοι και οι ιππείς και οι ζευγίτες δηλαδή αυτά των εννέα αρχόντων και των ταmicroιών και των πολιτών (οικονοmicroικών υπαλλήλων) και των ένδεκα και των κωλακρετών αφού έδωσε σε κάθε microια από αυτές τις τάξεις τα αξιώmicroατα αυτά ανάλογα microε την φορολογία Σε δε την τάξη των θητών έδωσε το δικαίωmicroα να microετέχουν microόνο της γενικής συνέλευσης του λαού και των δικαστηρίων 4 Ορίσθηκε δε να πληρώνει φόρους πεντακοσιοmicroεδίmicroνου microεν εκείνος του οποίου η δική του περιουσία δίδει εισόδηmicroα πεντακοσίους microεδίmicroνους (microέτρα χωρητικότητας) καρπών ξηρών και υγρών microαζί ιππέως δε φόρους αυτός που είχε εισόδηmicroα τριακοσίους microεδίmicroνους όπως δε microερικοί λένε αυτός που έχει τα microέσα να συντηρεί ίππο Αυτοί δε σαν απόδειξη προβάλλουν και την ονοmicroασία της πολιτικής αυτής τάξης όπως προέκυψε από το πραγmicroατικό αυτό γεγονός και τα αφιερώmicroατα των παλαιών Γιατί υπάρχει στην ακρόπολη αναθηmicroατική εικόνα κάποιου ∆ιφίλου στην οποία είναι γραmicromicroένα τα εξής Ο γ ι ο ς τ ο υ ∆ ι φ ί λ ο υ Αν θ ε micro ί ω ν α υ τ ή ν ε δ ώ τ η ν ε ι κ ό ν α τ ο υ ς θ ε ο ύ ς α φ ι έ ρ ω σ ε ε π ε ι δ ή α ν έ β η κ ε α π ό τ η ν τ ά ξ η τ ω ν θ η τώ ν σ τ η ν τ ά ξ η τ ω ν ι π π έ ω ν και βρισκόταν πλησίον της επιγραφής ίππος σε ένδειξη ότι αυτό (το σηmicroείο) δηλώνει την τάξη των ιππέων Αλλά εν τούτοις είναι πιο εύλογο το ότι (η τάξη των ιππέων) κανονίσθηκε από το εισόδηmicroα όπως ακριβώς η τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων Στην τάξη δε των ζευγιτών κατατάχθηκαν οι εκ της περιουσίας των έχοντες εισόδηmicroα διακοσίων microεδίmicroνων καρπών και από τα δύο είδη (ξηρούς και υγρούς) Οι δε άλλοι η θητική δηλαδή τάξη δεν είχαν συmicromicroετοχή σε κανένα αξίωmicroα Γιrsquo αυτό και τώρα ακόmicroη όταν ρωτώνται οι προσερχόmicroενοι σαν κληρώσιmicroοι για οποιοδήποτε αξίωmicroα σε ποια τάξη (φορολογική) ανήκουν κανείς από αυτούς δεν λέει ποτέ ότι ανήκει στην τάξη των θητών VIII Τις δε αρχές όρισε να εκλέγονται microε κλήρο από αυτούς που είχαν από πριν κριθεί (ως εκλέξιmicroοι) τους οποίους γι αυτόν τον λόγο υπεδείκνυε κάθε φυλή Κάθε δε φυλή για το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων υπεδείκνυε δέκα και από αυτούς γινόταν η κλήρωση Από αυτό ισχύει ακόmicroα το να κληρώνει κάθε

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

φυλή δέκα από αυτούς δε κατόπιν να γίνεται η εκλογή δια ψηφοφορίας (δια κυάmicroων) Του ότι δε τα αξιώmicroατα δια του κλήρου όρισε (ο Σόλων) να παρέχονται ανάλογα microε τις τάξεις απόδειξη είναι ο νόmicroος περί ταmicroιών ο ισχύων ακόmicroη και τώρα Γιατί ο νόmicroος ορίζει να κληρώνονται οι ταmicroίες από την τάξη των πεντακοσιοmicroεδίmicroνων 2 Ο Σόλων λοιπόν έθεσε τέτοιους νόmicroους για τους εννέα άρχοντες Γιατί σε παλιότερη εποχή η Βουλή στον Αρειο Πάγο όριζε τους εκλέξιmicroους δια τα αξιώmicroατα microεταξύ των microελών αυτής και απrsquo αυτούς εξέλεγε τους πιο ικανούς για κάθε αξίωmicroα τους οποίους όριζε για ένα έτος 3 Οι φυλές δε διατηρήθηκαν όπως πριν τέσσερις και φυλοβασιλείς ήταν τέσσερις Κάθε δε φυλή υποδιαιρείτο σε τριττύες microεν τρεις σε ναυκραρίες δε δώδεκα Αρχηγός δε κάθε ναυκραρίας ήταν ένας ναύκραρος ορισmicroένος να εποπτεύει τις εισφορές και τις πραγmicroατοποιούmicroενες δαπάνες Γιrsquo αυτό και στους νόmicroους του Σόλωνα τους microη εν χρήσει πλέον υπάρχει σε πολλά microέρη η διάταξη ότι οι ναύκραροι εισπράττουν και δαπανούν από το ναυκραρικό χρήmicroα 4 Ίδρυσε δε και βουλή από τετρακοσίους εκατό από κάθε φυλή Σε δε την βουλή του Αρείου Πάγου έδωσε να έχει την εποπτεία της τήρησης των νόmicroων καθώς ήταν αυτή και πριν επόπτης του πολιτεύmicroατος έχοντας το microεγαλύτερο και πιο σηmicroαντικό microέρος της πολιτικής διαχείρισης και δικαιούνταν να τιmicroωρεί τους παραβάτες και να επιβάλλει πρόστιmicroο και χρηmicroατικές ποινές και να καταθέτει στο ταmicroείο της πόλης τα εισπραττόmicroενα πρόστιmicroα χωρίς να είναι υποχρεωmicroένη να παρέχει αιτιολογία των αποφάσεών της Στην δικαιοδοσία αυτή ο Σόλωνας πρόσθεσε την εκδίκαση των κατηγορουmicroένων για συνωmicroοσία κατά των πολιτικών δικαιωmicroάτων του λαού 5 Βλέποντας δε την microεν πόλη να στασιάζει συχνά microερικούς δε από τους πολίτες από αδιαφορία (απέχοντες και) προκρίνοντες να αφήσουν τα πράγmicroατα στην τύχη τους θέσπισε ειδικό νόmicroο γιrsquo αυτούς κατά τον οποίο lsquoόποιος ενώ η πόλη βρίσκεται σε στάση δεν επεmicroβαίνει ενόπλως υπέρ microιας από τις αντίπαλες microερίδες καταδικάζεται σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωmicroάτων και δεν δικαιούται στο εξής να microετέχει στη διοίκηση της Πολιτείαςrsquo IX Οι αφορώσες λοιπόν στα αξιώmicroατα (στις αρχές) διατάξεις κανονίζονταν κατrsquo αυτόν τον τρόπο Φαίνεται δε ότι το πολίτευmicroα του Σόλωνος παρείχε τρεις υπερβολικά

ευνοϊκές διατάξεις για τον λαό τις εξής Πρώτη microεν και microεγίστη το ότι

απαγορεύθηκε η συνοmicroολόγηση δανείων δια προσωπικής (δηλ της ατοmicroικής

ελευθερίας) εγγυήσεως ∆εύτερον το ότι απέκτησε το δικαίωmicroα κάθε πολίτης

(ο βουλόmicroενος) να υποβάλει microήνυση υπέρ των υφισταmicroένων κάποιο αδίκηmicroα

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

(εναντίον του αδικούντος) Τρίτη δε (διάταξη) δια της οποίας όπως λέγεται

ισχυροποιήθηκε πολύ ο λαός ότι έφεση εναντίον των αποφάσεων των αρχών

θεσπίσθηκε να γίνεται ενώπιον του δήmicroου Γιατί γινόmicroενος κύριος της δια

ψηφοφορίας αποφάσεως ο δήmicroος αποβαίνει έτσι κύριος της πολιτείας

2 Τόσο microάλλον όσον επειδή οι νόmicroοι δεν έχουν διατυπωθεί microε απλότητα και σαφήνεια αλλά όπως παραδείγmicroατος χάριν ο περί κλήρων και επικλήρων νόmicroος προκύπτουν κατrsquo ανάγκην πολλές αmicroφισβητήσεις και για όλα αυτά και για τις δηmicroόσιες και ιδιωτικές υποθέσεις οριστικά αποφαίνεται το δικαστήριο του δήmicroου Πιστεύουν λοιπόν microερικοί ότι αυτός (ο Σόλων) επίτηδες έκαmicroε ασαφείς τους νόmicroος για να αποmicroένει κύριος ο δήmicroος να τους ερmicroηνεύει Αυτό όmicroως δεν είναι εύλογο αλλά (εύλογο φαίνεται) το συνέταξε έτσι αυτούς γιατί δεν microπορούσε ως προς όλα να περιλάβει την τελειότερη διάταξη Γιατί δεν είναι δίκαιο να κρίνουmicroε την θέληση εκείνου (του Σόλωνος) από τα γινόmicroενα τώρα αλλά από την άλλη πολιτική οργάνωση (την οποία αυτός συνέταξε) Χ Στους νόmicroος λοιπόν αυτούς φαίνεται ότι όρισε υπέρ του λαού τις νέες διατάξεις προ της εφαρmicroογής δε της νοmicroοθεσίας επιβαλών την αποκοπή των χρεών και microετά ταύτα ενεργήσας την διακανόνιση των microέτρων και των βαρών και την αύξηση του νοmicroίσmicroατος 2 ∆ιότι επί της εποχής εκείνου (του Σόλωνος) έγιναν και τα microέτρα microεγαλύτερα των Φειδωνείων και η microνα έχουσα προηγούmicroενο βάρος (αξίζουσα) εβδοmicroήντα δραχmicroές συmicroπληρώθηκε σε εκατό (δραχmicroές) Ο παλαιός δε νοmicroισmicroατικός τύπος ήταν το δίδραχmicroο Έκανε δε και microέτρα βάρους (σταθmicroά) σχετικά microε το νόmicroισmicroα microε τάλαντο ισοδύναmicroο microε εξήντα τρεις microνας οι δε τρεις microνες κατανεmicroήθηκαν αναλογικά στον στατήρα και στα άλλα (microικρότερα) σταθmicroά ΧΙ Αφού κανόνισε λοιπόν το πολίτευmicroα κατά τον τρόπο ο οποίος διατυπώθηκε παραπάνω επειδή προσερχόmicroενοι σε αυτόν πολλοί τον ενοχλούσαν άλλοι microεν επικρίνοντας άλλοι δε ζητώντας ερmicroηνείες επειδή ήθελε και να microην microεταβάλει τίποτα από τα νοmicroοθετήmicroατα και να microη γίνει microισητός microένοντας στην πόλη ταξίδεψε microε εmicroπορικό microαζί και περιηγητικό σκοπό στην Αίγυπτο αφού είπε ότι δεν θα επανέλθει πριν παρέλθουν δέκα χρόνια Γιατί έκρινε ότι δεν ήταν δίκαιο παραmicroένοντας (στην Αθήνα) να εξηγεί τους νόmicroους αλλά ότι κάθε ένας χρωστούσε να εκτελεί όσα είχαν αναγραφεί στους νόmicroους 2 Συγχρόνως δε συνέβη σε αυτόν να διατεθούν εχθρικά εναντίον του πολλοί από τους επιφανείς πολίτες ένεκα της αποκοπής των χρεών και γιατί είχε

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

δυσαρεστήσει και τις δυο πολιτικές microερίδες νοmicroοθετώντας το πολίτευmicroα παρά τις προσδοκίες τους Ο microεν δήmicroος δηλαδή είχε νοmicroίσει ότι αυτός (ο Σόλων) θα προέβαινε σε εκ νέου διανοmicroή όλων των περιουσιών Οι δε ευγενείς απrsquo εναντίας ότι θα έφερε πάλι σε ισχύ την παλαιά πολιτική κατάσταση ή κατά τι διαφορετική Εκείνος όmicroως δείχθηκε αντίθετος και προς τους δυο και ενώ ήταν δυνατόν σε αυτόν προσεταιριζόmicroενος οποιανδήποτε από τις δυο microερίδες ήθελε να γίνει τύραννος προτίmicroησε να δυσαρεστήσει αmicroφότερους σώζοντας (έτσι) την πατρίδα και καταρτίζοντας άριστη νοmicroοθεσία ΧΙΙ Αυτά δε ότι κατrsquo αυτόν τον τρόπο συνέβησαν και οι άλλοι συmicroφωνούν και αυτός ο ίδιος στο ποίηmicroά του αναφέρει κάνοντας γιrsquo αυτά λόγο στους εξής στίχους Εις τον δήmicroο microεν έδωκα τόσο microερίδιο όσο του ήταν αρκετό ούτε αφαιρώντας τίποτα από την ισχύ όση είχε ούτε αυξάνοντάς την Και για εκείνους δε όσοι είχαν δύναmicroη και υπερείχαν σε πλούτο και γιrsquo αυτούς σκέφθηκα να microην έχουν τίποτα περισσότερο από το δίκαιο Στάθηκα δε στο microέσον προτάσσοντας ισχυρά ασπίδα απέναντι και στους δυο τους δεν επέτρεψα δε σε κανέναν από τους δυο να επικρατήσει άδικα 2 Πάλι δε microιλώντας περί του λαού πως δηλαδή πρέπει να φέρεται κανείς προς αυτόν (λέγει) Ο λαός δε κατά τον εξής τρόπο θα είναι δυνατόν να υπακούει τους ηγεmicroόνες Μήτε χαλαρό έχοντας το χαλινάρι microήτε πολυτεντωmicroένο γιατί γεννά η υπερβολή την αυθάδεια όταν συγκεντρώνεται πολύς πλούτος στους ανθρώπους εκείνους όσοι δεν έχουν άρτιο τον νουν 3 Και πάλι δε κάπου αλλού λέγει για τους θέλοντες να γίνει διανοmicroή περιουσίας Όσοι δε ήλθαν microε σκοπό αρπαγών είχαν πλούσια ελπίδα κι ενόmicroιζαν ότι καθένας απrsquo αυτούς θα εύρη πλούτον πολύν Κι εγώ που microιλούσα σε αυτούς microε πραότητα τους φάνηκα σκληρός ώστε δυσάρεστα microεν τότε για microένα σκέφθηκαν τώρα δε εναντίον microου οργιζόmicroενοι εχθρικά microε κοιτάζουν όλοι σαν αιτία καταστροφής Αυτό δεν έπρεπε Γιατί όσα microεν είπα microε την βοήθεια των θεών εκτέλεσα άλλα δε όχι microάταια έπραξα Ούτε σε microένα microε τυραννική εξουσία γεννάται ο πόθος να επιβάλω κάτι δια της βίας ούτε την αγαθή γη της πατρίδας (άφησα) να διανεmicroηθούν εξ ίσου οι ασήmicroαντοι και οι επιφανείς 4 Πάλι δε και για την αποκοπή των χρεών και για τους δούλους microεν προηγούmicroενα ελευθερωθέντες δε τώρα microε την σεισάχθεια (γράφει) Εγώ δε απrsquo εκείνα microεν για τα οποία συνάθροισα γύρω microου

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

τον λαό ποιο πριν να κατορθώσω απrsquo αυτά σταmicroάτησα να ενεργώ Μάρτυς δε λαmicroπρή ως προς αυτά στην κρίση που ο χρόνος θα κάνει θα microου είναι η microεγίστη microητέρα των Ολυmicroπίων θεών η microαύρη δηλαδή Γη που αυτής εγώ κάποτε αφαίρεσα τα σύνορα εκείνα που σε πολλά microέρη ήταν microπηγmicroένα και η οποία ήταν πριν δούλη τώρα είναι ελεύθερη Πολλούς δε στην Αθήνα την θεοκτισmicroένη πατρίδα microας ελευθέρωσα πωληθέντες πριν σαν δούλους άλλους άδικα και άλλους νόmicroιmicroα εκείνους δε που από αδυσώπητη ανάγκη είχαν φύγει και που την γλώσσα την Αττική δεν microιλούσαν πλέον περιπλανηmicroένοι σε πολλά microέρη κι εκείνους που εδώ στον τόπο ανάρmicroοστη δουλεία είχαν φοβισmicroένοι από την αγριότητα των δεσποτών τους έκανα εγώ ελεύθερους Αυτά microεν microε ισχύ εγώ αφού συνάρmicroοσα microαζί την βία και τον νόmicroο τον εκτέλεσα και τα έφερα σε πέρας όπως είχα υποσχεθεί Οmicroοίως δε νόmicroους και για το κακό και για το αγαθό αρmicroονικά έχοντας προνοήσει για καθένα απrsquo αυτά συνέθεσα Την microάστιγα δε άλλος κανένας όπως εγώ λαβών κακοmicroίλητος εάν ήταν και φιλοκερδής άνθρωπος δεν θα microπορούσε να εξουσιάσει πάνω στον λαό Γιατί αν εγώ ήθελα όσα στους αντίθετους ήταν αρεστά τότε ή και απεναντίας αν δεχόmicroουν όσα οι άλλοι υπαγόρευαν αυτή εδώ η πόλη θα είχε στερηθεί από πολλούς άνδρες τώρα

Και εξ αιτίας όλων τούτων επιδεικνύοντας σθένος προς όλους στράφηκα απέναντί τους όπως ο λύκος απέναντι σε πολλούς σκύλους 5 Και πάλι ελέγχοντας ονειδιστικά τις (microετά την θέσπιση των νόmicroων) microεmicroψιmicroοιρία των δυο microερίδων (λέγει) Εάν δεν πρέπει τον λαό τρανώς να επιτιmicroήσω (λέγω ότι) όσα έχει τώρα ποτέ στους οφθαλmicroούς του δεν θα microπορούσε να τα ίδη και στον ύπνο του ακόmicroη κείνοι δε που microεγαλύτεροι και ισχυρότεροι είναι (το ίδιο) πρέπει να microrsquo επαινούν και φίλον να microε κάνουν ∆ιότι λέγει (περαιτέρω ο Σόλων) εάν κανείς άλλος τύχαινε να λάβει αυτή την εξουσία δεν θrsquo άφηνε από την εξουσία του τον λαό και δεν θα έπαυε πριν αφού ανατάραξε αυτόν θα αφαιρούσε το πάχος και το γάλα Εγώ δε αυτών (των αντιπάλων) καθώς έmicroεινα στο microεταίχmicroιο έγινα σύνορο microεταξύ τους

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

Οι τρεις φατρίες ΧΙΙΙ Την αποδηmicroία λοιπόν επιχείρησε γιrsquo αυτούς τους λόγους Όταν δε έφυγε ο Σόλων ενώ η πόλη βρισκόταν ακόmicroη σε ταραχές για τέσσερα microεν χρόνια πέρασε ο λαός ήσυχα Κατά δε το πέmicroπτο έτος microετά την αρχοντία του Σόλωνα δεν αναγόρευσαν άρχοντα εξ αιτίας της στάσεως και πάλι κατά την διάρκεια του πέmicroπτου έτους ένεκα του λόγου τούτου έmicroειναν ακυβέρνητοι 2 Κατόπιν δε τούτων στην εποχή περίπου εκείνη ο ∆αmicroασίας αφού εκλέχθηκε διατέλεσε άρχοντας για δυο χρόνια και δυο microήνες έως ότου εκδιώχθηκε από την αρχή microε βία Έπειτα δε αποφάσισαν επειδή βρίσκονταν σε διάσταση να εκλέξουν δέκα άρχοντες πέντε microεν από την τάξη των ευπατριδών τρεις δε από την τάξη των αγροτών δυο δε από την τάξη των τεχνιτών (δηmicroιουργών) Αυτοί δε (οι δέκα άρχοντες) έmicroειναν στην εξουσία το έτος το microετά την αρχοντία του ∆αmicroασίου Είναι δε φανερό ότι microεγίστη δύναmicroη είχε ο άρχοντας από το γεγονός ότι διαρκώς ξεσηκωνόταν στάση για απόκτηση αυτού του αξιώmicroατος 3 Εξακολουθούσαν δε να βρίσκονται σε όλως διόλου καλή πολιτική κατάσταση άλλοι microεν σαν αιτία και πρόφαση έχοντας την αποκοπή των χρεών (γιατί είχε συmicroβεί σε αυτούς να καταντήσουν πένητες) άλλοι δε δυσανασχετούντες εναντίον του πολιτεύmicroατος ένεκα της microεγάλης microεταβολής η οποία είχε γίνει microερικοί δε ένεκα της microεταξύ τους φιλονικίας 4 Ήταν δε τρεις οι πολιτικές microερίδες Μια microεν η microερίδα των παραλίων της οποίας αρχηγός ήταν ο Μεγακλής ο γιος το Αλκmicroέωνος οι οπαδοί δε της microερίδας αυτής φαίνονταν να στέργουν κυρίως τον microετριοπαθή τύπο πολιτεύmicroατος Άλλη δε microερίδα ήταν των πεδινών οι οποίοι ζητούσαν την ολιγαρχία αρχηγός δε αυτών ήταν ο Λυκούργος Τρίτη δε microερίδα ήταν των διακρίων (των ορεινών) της οποίας την αρχηγία είχε ο Πεισίστρατος φαινόmicroενος να είναι πάρα πολύ φίλος του λαού 5 Μαζί δε microε τούτους (τους διακρίους) είχαν συνταχθεί και οι απελευθερωθέντες από τα χρέη ένεκα της πτωχείας τους και οι microη καταγόmicroενοι από γονείς ελεύθερους ένεκα του φόβου τους Απόδειξη δε τούτου είναι ότι microετά την καθαίρεση των τυράννων έκαναν (οι Αθηναίοι) εκκαθάριση αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώmicroατα microε τον λόγο ότι όχι νόmicroιmicroα υπήρχαν πολλοί που microετείχαν των πολιτικών δικαιωmicroάτων Είχε δε καθεmicroία πολιτική microερίδα την ονοmicroασία της από τους τόπους τους οποίους καλλιεργούσαν οι οπαδοί της

Τυραννία Πεισιστράτου

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

XIV Ο Πεισίστρατος δε θεωρούmicroενος ότι ήταν κατrsquo εξοχήν φίλος του λαού και επειδή πολύ είχε ευδοκιmicroήσει στον πόλεmicroο κατά των Μεγαρέων κατόρθωσε αφού αυτοτραυmicroατίσθηκε σοβαρά σε διάφορα microέρη του σώmicroατός του να πείσει όλον microαζί τον λαό ότι αυτά (τα τραύmicroατα) είχε πάθει από τους αντίθετους ώστε να δοθεί σε αυτόν σωmicroατοφυλακή microετά από πρόταση του σχετικού ψηφίσmicroατος του Αριστίωνα Όταν πήρε δε τους ονοmicroαζόmicroενους ροπαλοφόρους και microαζί microε αυτούς στράφηκε εναντίον του λαού κατέλαβε την ακρόπολη κατά το τριακοστό δεύτερο έτος microετά την θέσπιση των νόmicroων επί Κωmicroέου άρχοντος 2 Λέγεται δε ότι ο Σόλων όταν ο Πεισίστρατος ζήτησε σωmicroατοφυλακή αντέκρουσε την αίτηση και ότι είπε ότι αυτός άλλων microεν ήταν σοφώτερος άλλων δε ανδρειότερος Όσοι δηλαδή αγνοούν ότι ο Πεισίστρατος επιδιώκει να γίνει τύραννος απrsquo αυτούς είναι σοφώτερος όσοι δε γνωρίζοντες αυτό τηρούν σιωπή απrsquo αυτούς είναι ανδριώτερος Αφού δε λέγοντας αυτά δεν κατόρθωσε να πείσει τον λαό αφού αφαίρεσε απrsquo επάνω του τα όπλα (τα οποία κρέmicroασε) microπροστά στις πόρτες (του σπιτιού του) είπε ότι αυτός microεν είχε παράσχει βοήθεια στην πατρίδα όσο του ήταν δυνατόν ndash γιατί τώρα πια ήταν πολύ γέρος ndash έχει δε την αξίωση και οι άλλοι το ίδιο να πράξουν 3 Ο Σόλων λοιπόν τότε τίποτε δεν κατόρθωσε επίmicroονα συmicroβουλεύοντας Ο δε Πεισίστρατος αφού κατέλαβε την εξουσία κυβέρνησε τα κοινά κατά τρόπο microάλλον ήπιο παρά αυταρχικό Ενώ δε ακόmicroη δεν είχε αρκετά στερεωθεί η εξουσία του συνενωθέντες οι περί τον Μεγακλέα και τον Λυκούργο εκδίωξαν αυτόν κατά το έκτο έτος microετά την πρώτη του άνοδο στην εξουσία επί άρχοντος Ηγησίου 4 Κατά το δωδέκατο δε έτος microετά από αυτά από όλα τα microέρη στενοχωρούmicroενος ο Μεγακλής από την αντίθετη microερίδα πάλι αφού έστειλε για συmicroβιβασmicroό κήρυκα προς τον Πεισίστρατο υπό τον όρο να πάρει σε γάmicroο την κόρη του ο Πεισίστρατος επανέφερε αυτόν κατά τρόπο παλλαϊκό και πολύ απλοϊκό Αφού δηλαδή διέδωσε προηγουmicroένως φηmicroολογία ότι τάχα η Αθηνά επανέφερε τον Πεισίστρατο βρίσκοντας microια γυναίκα ωραία και microεγαλόσωmicroη καθώς λέγει ο Ηρόδοτος από τον δήmicroο Παιανιέων καθώς δε microερικοί άλλοι λέγουν από τον δήmicroο Κολυττού δούλη από την Θράκη που πουλούσε στεφάνους η οποία ονοmicroαζόταν Φύη και την στόλισε microιmicroούmicroενος την θεά την έφερε microέσα στην πόλη microαζί microε αυτόν Και ο microεν Πεισίστρατος εισερχόταν πάνω σε άρmicroα στο οποίο microε πλήρη πανοπλία δίπλα του στεκόταν ορθή η γυναίκα οι δε πολίτες προσκυνώντας τον υποδέχονταν microε θαυmicroασmicroό XV Η πρώτη λοιπόν επάνοδος στην πόλη έγινε microε τέτοιο τρόπο Μετά από αυτά όmicroως αφού δεύτερη φορά έπεσε από την εξουσία κατά το έβδοmicroο έτος περίπου από την επάνοδό του - όχι γιατί τότε κατακρατούσε την εξουσία πολύ καιρό αλλά γιατί δεν θέλησε να πάρει σύζυγο την κόρη του Μεγακλέους - επειδή φοβήθηκε και τις δυο πολιτικές microερίδες έφυγε από την πόλη κρυφά

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

2 Και πρώτα microεν κατοίκησε αυτός microαζί microε τους δικούς του κοντά στον Θέρmicroαιο κόλπο ένα microέρος το οποίο ονοmicroάζεται Ραίκηλος από εκεί microετέβη στους τόπους που βρίσκονται κοντά στο Πάγγαιο όρος από όπου αφού κέρδισε χρήmicroατα και πρόσλαβε microισθωτούς στρατιώτες ήρθε στην Ερέτρια πάλι κατά το ενδέκατο έτος επιχείρησε κατrsquoαρχάς να αναλάβει την εξουσία δια της βίας microε την πρόθυmicroη βοήθεια και πολλών άλλων περισσότερο δε των Θηβαίων και του Λυγδάmicroιος του Ναξίου εκτός δε αυτών και της τάξης των ιππέων που κυριαρχούσαν στην Ερέτρια 3 Αφού δε νίκησε στην microάχη της Παλληνίδος και κατέλαβε την πόλη και αφαίρεσε τα όπλα του λαού κατείχε στερεά πλέον την εξουσία σαν τύραννος Και αφού κυρίευσε την Νάξο εγκατέστησε εκεί άρχοντα τον Λύγδαmicroι 4 Αφαίρεσε δε τα όπλα του λαού κατά τον εξής τρόπο Αφού προκάλεσε στο Θησείο ένοπλη συνάθροιση του λαού άρχισε να microιλάει ενώπιον της συνέλευσης του λαού Και για λίγο χρόνο microίλησε Όταν δε φώναξαν ότι δεν ακούνε καλά πρότεινε σε αυτούς να ανεβούν microαζί του στο πρόπυλο της ακρόπολης για να είναι περισσότερο ακουστός Ενώ δε εκείνος εξακολουθούσε να αγορεύει προς τον λαό αφαίρεσαν οι επίτηδες βαλmicroένοι από αυτόν τα (αποτεθειmicroένα) όπλα και φυλάξαντες αυτά στα πλησίον του Θησείου οικήmicroατα ήρθαν κοντά στον Πεισίστρατο και του το ανήγγειλαν 5 κείνος δε αφού συmicroπλήρωσε την υπόλοιπη αγόρευσή του είπε δε και για τα όπλα το ότι είχε γίνει και ότι δεν πρέπει να απορούν γιrsquo αυτό ούτε να δυσανασχετούν αλλά αφού φύγουν να φροντίζουν για τις ιδιωτικές τους υποθέσεις για δε τις δηmicroόσιες υποθέσεις όλες ότι αυτός θα φροντίσει XVI Η τυραννίδα λοιπόν του Πεισίστρατου από της εmicroφανίσεώς της microε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε και αυτές τις microεταβολές υπέστη 2 Ενεργούσε δε την διοίκηση των πολιτικών πραγmicroάτων ο Πεισίστρατος όπως λέχθηκε κατά microετριοπαθή τρόπο και microετά πολιτικότητας microάλλον παρά απολυταρχικά ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήταν φιλάνθρωπος και ήmicroερος και σε αυτούς που έπεφταν σε παραβάσεις παρείχε συγχώρηση Μάλιστα δε και στους φτωχούς έδιδε προκαταβολικά δάνεια για τις εργασίες τους ώστε να διατρέφονται κατά τον χρόνο της καλλιέργειας 3 Αυτό δε έκανε για δυο λόγους Και για να microην διαmicroένουν microέσα στην πόλη αλλά να βρίσκονται διασπαρmicroένοι στους αγρούς και έχοντας κάποια microέτρια ευπορία και προσηλωmicroένοι στα ιδιωτικά τους συmicroφέροντα ούτε να επιθυmicroούν ούτε να ευκαιρούν να φροντίζουν για τα πολιτικά πράγmicroατα 4 Συγχρόνως δε microε το συmicroφέρον το δικό του ερχόταν έτσι και η αύξηση των εισοδηmicroάτων microε την καλλιέργεια της χώρας Γιατί εισέπραττε σαν φόρο την δεκάτη (φόρος 110) των προϊόντων

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

5 Έτσι διόρισε τους δικαστές σε κάθε δήmicroο και αυτός έβγαινε συχνά έξω στην αγροτική χώρα επιθεωρώντας και διαλύοντας τις διαφορές των διαδίκων για να microην κατεβαίνουν στην πόλη και παραmicroελούν τις εργασίες τους 6 Και σε microια τέτοια έξοδο του Πεισίστρατου λένε ότι του συνέβη το επεισόδιο microε τον γεωργό που καλλιεργούσε στον Υmicroηττό έναν τόπο ο οποίος ονοmicroάσθηκε microετά αφορολόγητο χωριό Βλέποντας δηλαδή έναν που έσκαβε και καλλιεργούσε έδαφος όλως διόλου πετρώδες απόρησε και διέταξε τον δούλο (ο οποίος τον συνόδευε) να ρωτήσει τι προϊόν παράγεται από τον τόπο εκείνο Ο δε γεωργός είπε τα κακά και πανάθλια και απrsquo αυτά όmicroως τα κακά και τα πανάθλια χρειάζεται να δίνω στον Πεισίστρατο την δεκάτη Και ο microεν άνθρωπος βεβαίως αποκρίθηκε (έτσι) αγνοώντας (microε ποιον microιλούσε) ο δε Πεισίστρατος ευχαριστήθηκε microε την ελευθεροστοmicroία του και την αγάπη στην εργασία του και έτσι άφησε αυτόν εντελώς αφορολόγητο 7 Και ως προς τα άλλα δε δεν στενοχωρούσε καθόλου την λαϊκή τάξη microε την εξουσία του αλλά φρόντιζε πάντοτε να επικρατεί ειρήνη και διατηρούσε την ησυχία Γιrsquo αυτό και πολλές φορές λεγόταν ότι η εξουσία του Πεισίστρατου ήταν ο επί Κρόνου βίος διότι συνέβη κατόπιν όταν διαδέχθηκαν αυτόν οι γιοι του να αποβεί πολύ πλέον τυραννική η διοίκηση 8 Ο microεγαλύτερος δε από τους επαίνους ήταν ότι στην συmicroπεριφορά του ήταν δηmicroοτικός και φιλάνθρωπος ∆ιότι και ως προς τα άλλα ήθελε να διοικεί όλα σύmicroφωνα microε τους νόmicroους microη παρέχοντας στον εαυτό του κανένα ιδιαίτερο πλεονέκτηmicroα και κάποτε οδηγηmicroένος ενώπιον του Αρείου Πάγου για καταγγελία εναντίον του για φόνο αυτός microεν προσήλθε για να απολογηθεί ο δε microηνυτής του φοβήθηκε και δεν προσήλθε 9 Γιrsquo αυτό και πολύ καιρό έmicroεινε στην εξουσία και όποτε έπεφτε απrsquo αυτήν πάλι εύκολα την αναλάmicroβανε Γιατί τον ήθελαν οι περισσότεροι και από τους επιφανείς και από τον λαό γιατί εκείνους microεν microε την φιλία αυτούς δε microε την συνδροmicroή του στα ιδιωτικά τους πράγmicroατα τους προσήλκυε Και προς τις δυο δε microερίδες (έτσι) προσαρmicroοζόταν καλά 10 (Αλλιώς) δε και οι εναντίον των τυράννων νόmicroοι των Αθηναίων κατά την εποχή εκείνη (την προ του Πεισιστράτου) ήταν microετριοπαθείς και όλοι microεν οι άλλοι και microάλιστα ο νόmicroος εκείνος ο αφορών στην τιmicroωρία απόπειρας για εγκαθίδρυση της τυραννίδας Γιατί ως προς τούτο υπήρχε σrsquo αυτούς (τους Αθηναίους) ο εξής νόmicroος laquoΝόmicroιmicroα και πατροπαράδοτα των Αθηναίων είναι τα εξής Εάν microερικοί επιχειρήσουν στασιαστικό κίνηmicroα αποβλέπον σε σύσταση τυραννικού πολιτεύmicroατος ή εάν συνεργήσουν σε εγκαθίδρυση τυραννικής εξουσίας στερούνται των πολιτικών δικαιωmicroάτων τους αυτοί και το γένος τουςraquo

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

Οι γιοι του Πεισίστρατου XVII Ο Πεισίστρατος λοιπόν έmicroεινε microέχρι βαθειά γεράmicroατα στην εξουσία και πέθανε microετά από αρρώστεια επί άρχοντος Φιλονέου από την εποχή microεν που πρώτη φορά έγινε τύραννος έζησε τριάντα τρία έτη είκοσι δε έτη παρά ένα διέmicroεινε στην εξουσία Γιατί τα υπόλοιπα ήταν εξόριστος 2 Γιrsquo αυτό και προφανώς λένε φλυαρίες οι ισχυριζόmicroενοι ότι ο Πεισίστρατος ήταν ερωmicroένος του Σόλωνα και ότι αυτός είχε την στρατηγία στον εναντίον των Μεγαρέων πόλεmicroο ∆ιότι δεν προσαρmicroόζονται αυτά microε τις ηλικίες αν κάποιος αναλογιστεί την ζωή του καθενός από τους δυο και επί εποχής ποιου άρχοντα απέθανε 3 Αφού δε απέθανε ο Πεισίστρατος την εξουσία κατέλαβαν οι γιοί του διευθύνοντες τα πολιτικά πράγmicroατα κατά τον ίδιο τρόπο Ήταν δε δυο microεν από την νόmicroιmicroη σύζυγό του ο Ιππίας και ο Ίππαρχος δυο δε από την Αργεία γυναίκα του ο Ιοφών και ο Ηγησίστρατος του οποίου πατρωνύmicroιο ήταν Θέσσαλος 4 Γιατί πήρε ακόmicroη ο Πεισίστρατος γυναίκα από το Άργος θυγατέρα κάποιου Αργείου του οποίου το όνοmicroα ήταν Γοργίλος ονοmicroαζόmicroενη Τιmicroώνασσα την οποία προηγουmicroένως είχε σύζυγό του ο Αρχίνος ο Αmicroπρακιώτης από το γένος των Κυψελιδών Από το γεγονός δε αυτό δηmicroιουργήθηκε και η φιλία του Πεισιστράτου προς τους Αργείους από τους οποίους χίλιοι προσήλθαν συmicroπολεmicroιστές του στην microάχη της Παλληνίδος οδηγώντας αυτούς εκεί ο Ηγήστρατος Λέγουν δε ότι παντρεύτηκε την Αργεία γυναίκα άλλοι microεν microετά την πρώτη έκπτωση αυτού από την εξουσία άλλοι δε ενώ ακόmicroη κατείχε την αρχή XVIII Ήταν δε κύριοι των πραγmicroάτων και λόγω της επίσηmicroης καταγωγής και λόγω της (microεγαλύτερης) ηλικίας τους ο Ίππαρχος και ο Ιππίας microεγαλύτερος δε κατά την ηλικία ήταν ο Ιππίας και έχοντας εκ φύσεως πολιτική επιδεξιότητα και σύνεση προϊστατο της εξουσίας Ο δε Ίππαρχος ήταν φίλος των νεανικών διασκεδάσεων και των ερωτικών απολαύσεων και των καλλιτεχνικών τέρψεων και αυτός προσκαλούσε στην Αθήνα τον Ανακρέοντα τον Συmicroωνίδη και τους φίλους τους και τους άλλους ποιητές 2 Ο Θέσσαλος δε (ο Ηγησίστρατος) ήταν πολύ νεώτερος και κατά τη συmicroπεριφορά θρασύς και υβριστής εξ αιτίας του οποίου και έγινε αρχή όλων των κακών Γιατί αφού αγάπησε ερωτικά τον Αρmicroόδιο και απέτυχε στο να αποκτήσει την φιλία του δεν συγκρατούσε την οργή του αλλά και ως προς τα άλλα έδειχνε προσβλητική συmicroπεριφορά προς αυτόν Και ιδίως εmicroπόδισε την αδελφή του από το να παρακολουθήσει τα Παναθήναια ως κανηφόρος παρθένος ενώ είχε εκλεχθεί αυτή εκτός από αυτό εξύβρισε microάλιστα microε

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^

microερικές φράσεις τον Αρmicroόδιο σαν διεφθαρmicroένο Από αυτό δε (το επεισόδιο) συνέβη ερεθισmicroένος ο Αρmicroόδιος να εκτελέσει microαζί microε τον Αριστογείτονα τον φόνο microε συmicromicroετοχή (στο πραξικόπηmicroα τούτο) πολλών 3 Την ηmicroέρα λοιπόν των Παναθηναίων καθώς παρατηρούσαν τον Ιππία στην Ακρόπολη γιατί αυτός περίmicroενε εκεί για να υποδεχθεί την ποmicroπή ενώ ο Ίππαρχος επιστατούσε στην εκκίνηση βλέποντας (δε) ένα από τους συmicromicroετέχοντες στην συνωmicroοσία microε πολλή οικειότητα να συνδιαλέγεται microε τον Ιππία και νοmicroίζοντας ότι καταγγέλλει σε αυτόν την υπόθεση θέλοντας να κάνουν κάτι πριν συλληφθούν αφού κατέβηκαν και εκδήλωσαν την εξέγερσή τους πριν από τους άλλους σκότωσαν τον Ίππαρχο κοντά στο Λεωκόρειο ενώ τακτοποιούσε την ποmicroπή έβλαψαν δε έτσι το όλο συνωmicroοτικό κίνηmicroα 4 Από τους δύο δε αυτούς ο microεν Αρmicroόδιος εφονεύθη επί τόπου από τους δορυφόρους ο δε Αριστογείτονας κατόπιν αφού συνελήφθη και επί πολύ καιρό κακοποιήθηκε ∆ιατελώντας δε σε βασανιστήρια κατήγγειλε (σαν συνωmicroότες) πολλούς οι οποίοι και κατά την καταγωγή ήταν επίσηmicroοι και φίλοι των τυράννων επίσης Γιατί έτσι δεν microπορούσαν αυτοί (οι τύραννοι) να προσκοmicroίσουν ενδείξεις για την συνωmicroοσία Όmicroως η επικρατούσα φήmicroη ότι ο Ιππίας διέταξε να καταθέσουν τα όπλα τους όλοι όσοι ακολουθούσαν την ποmicroπή επειδή θεώρησε ως επrsquo αυτοφώρω συλληφθέντες συνωmicroότες εκείνους που είχαν εγχειρίδια δεν είναι αληθινή Γιατί δεν γινόταν ακόmicroη την εποχή εκείνη η ποmicroπή microε ενόπλους (ακολουθούντες αυτήν) αλλά αυτό αργότερα επικράτησε ως συνήθεια κατά τους δηmicroοκρατικούς χρόνους 5 Κατηγορούσε δε (ο Αριστογείτονας) ως συνωmicroότες τους φίλους του τυράννου καθώς microεν λένε οι δηmicroοκρατικοί επίτηδες για να τους καταδιώξει αυτός άδικα και έτσι οι τύραννοι να εξασθενήσουν στην δύναmicroή τους φονεύοντε τους αθώους και φίλους τους Όπως δε microερικοί λένε δεν κατήγγειλε φανταστικά πρόσωπα ο Αριστογείτονας αλλά τους πράγmicroατι συνωmicroότες 6 Και τέλος επειδή δεν κατόρθωνε παρrsquo όλες του τις προσπάθειες να πεθάνει αφού υποσχέθηκε ότι είχε να καταγγείλει και πολλούς άλλους ακόmicroη και αφού έπεισε τον Ιππία να του δώσει το δεξί του σε επίσηmicroη υπόσχεση όταν πήρε το χέρι του αφού κορόϊδεψε τον τύραννο ότι στον φονέα του αδελφού του έδινε το δεξί του χέρι τόσο πολύ θύmicroωσε τον Ιππία ώστε αυτός από την οργή δεν microπόρεσε να συγκρατηθεί αλλά αφού έσυρε το microαχαίρι του τον σκότωσε ^ ^