26
KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 2-19 AΦIEPΩMA O Eλλην ωγράς Γιάννης Tσαρύης. Mαρ- τυρίες για τη ωή και τ έργ τυ μεγάλυ δημι- υργύ και σταστή. Tα παιδικά ρνια. H ωή τυ στην δ Λυκά Pάλλη και ι δεσμί τυ με τν Πειραιά. Oι πρώτες δημιυργίες. Aρισε να ενδιαέρεται για τη ωγραική σε ηλι- κία επτά ετών κάνντας εικνες αγίων. Kαραγκιης και Σπα- θάρης. Πώς γνώρισε τν μεγάλ καραγκιπαίτη στην Kηισιά. Tαίδι στην Πλη. H γνωριμία τυ με τν Kε- μάλ, στις εκδηλώσεις τυ «Mπαλκάν Φεστιαλί» τν Oκτώρι τυ 1934. Σκηνθεσία και ωτ- γραία. Φωτγράησε πρ- σωπα και τπία, τα πία υπήραν πηγή έμπνευσης στη ωγραική τυ. Aπ τν Kαΐμη στην Eσκενάυ. Στ στέκι της δύ Δώρυ μαί με τν Kντγλυ και τν υγγ- πυλ. Πρσκύνημα στ Aγιν Oρς. «H αληθινή θρη- σκεία δεν έει ναύς, δεν έει τίπτα δικ της, γιατί είναι λα δικά της». H γνωριμία με τν Kυν. H συνεργασία των δύ δημιυργών, τ 1934, για την παράσταση της «Eρωίλης». 20 KPITIKH Kριτική Θεάτρυ και δί- σκων. 21 BIBΛIO Nέες εκδσεις. 22 ΘEAMATA Kινηματγράι και Θέα- τρα. 23 ΓEYΣEIΣ Oίνς Aγαπητς. Συντα- γή μαγειρικής. 24-31 THΛEOPAΣH Kριτική. Eρτιανά. T πργραμμα της εδμά- δας. Yπεύθυνς «Eπτά Hμερών»: BHΣ. ΣTAYPAKAΣ A ΦIEPΩMA O Eλλην ωγράς Γιάννης Tσαρύης 2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 Mαρτυρίες για τη ωή και τ έργ τυ μεγάλυ δημιυργύ και σταστή O Γιάννης Tσαρύης υπαγρεύει στν Aλέη Σαάκη, στην αυλή τυ σπιτιύ τυ στ Mαρύσι τ 1988. (Φωτγραία τυ Στέλιυ Σκπελίτη). «IΩANNHΣ TΣAPOYXHΣ YΠO AΛEIOY ΣABBAKH» είναι τ νέ ιλί για τη ωή και τ έργ τυ μεγάλυ Eλληνα ωγράυ και σταστή πυ θα κυκλ- ρήσει σε λίγες μέρες απ τις εκδ- σεις «Kαστανιώτη». Συγγραέας τυ Aλέης Σαάκης, άνθρωπς πυ για ρνια λκληρα έει ήσει απ πλύ κντά τν Γιάννη Tσαρύη. T ιλί δεν συνιστά μια επιστημ- νική κατάθεση στην Iστρία της Tέ- νης ύτε μια κριτική εμάθυνση-απ- τίμηση στν σπυδαί Eλληνα ωγρά- . Eίναι πρώτα απ’ λα κατάθεση ψυ- ής - μαρτυρίες για πρσωπα και κατα- στάσεις, για τν κσμ, τν τσ μα- κριν και ταυτρνα τσ κντιν, τυ Γιάννη Tσαρύη. Πια η ωή, τ έργ, ι αγωνίες τυ ωγράυ; Πια τα σημαντικά πρσωπα στη ωή τυ; Πιες ι σημαντικές ημερμηνίες τυ; Πιες ι σέσεις τυ με την ρθ- δία, την Πλη και τ Aγιν Oρς; Πώς, τέλς, γεννήθηκε ένα τέτι ι- λί; «Hταν», λέει Aλέης Σαάκης, «μια επιθυμία πυ γεννήθηκε μέσα μυ την ίδια κιλας μέρα τυ θανάτυ τυ, ταν άρισα να συνειδητπιώ πως εέλιπε πια ριστικά ως υσική παρυσία. Iσως αυτή η αντίδραση να ή- ταν και η άμυνά μυ μπρς στ πανικ τυ κενύ, τυ πτέ ανά. Θέλησα λι- πν να καταθέσω σε κιν ταμεί τις αναμνήσεις μυ, ,τι δηλαδή η στενή κινωνία μαί τυ επί πλλά ρνια εί- ε έρει. Hθελα να επεκτείνω έτσι την παρυσία τυ για μένα και για συς θα τυς παρηγρύσε να ακύν γι’ αυ- τν. Kάπως σαν για να παραμυθήσω τη λύπη των κινών ίλων, ήθελα να διη- γηθώ δικές μυ αναμνήσεις. Kαι σκε- πτμυν πως κντά σ’ αυτύς πυ τν γνώρισαν, τν αγάπησαν και τν θαύ- μασαν, ίσως να ρησιμεύσυν ι ανα- μνήσεις αυτές και σε εκείνυς πυ στ μέλλν θα τν ανακαλύψυν και θα εν- διαερθύν να μάθυν περισστερα για τη ωή και τ έργ τυ. Γιατί είναι έαι πως τ μέλλν έει συμμαήσει μαί τυ απ παλιά, απ ττε πυ νές ακμη θα αισθανταν ασαλώς τα θαρρυντικά κεντήματα και τυς κνη- σμύς της αθανασίας». T ιλί, πυ απσπάσματά τυ πρδημσιεύυμε, απτελείται απ η- μερλγιακές σημειώσεις σύγρνα γραμμένες με τα γεγντα πυ περι- γράει συγγραέας. Συνά μιλάει ίδις Tσαρύης μέσα απ κείμενα πυ υπαγρευε στν Aλέη Σαάκη και πυ σετίνται με την πλύτιμη α- νησυία της ψυής τυ, ως καλλιτέ- νη, ως ανθρώπυ, αλλά κυρίως, και πάνω απ’ λα, ως Eλληνα πυ τίπτε δεν θεωρεί πι τιμαλές απ την αγά- πη τυ για την Eλλάδα. Kαι για ,τι έη- σε κι ,τι έκανε αυτή η αγάπη απτε- λύσε τ σημεί αναράς· ήταν τ κέντρ των συναισθημάτων τυ, των διανημάτων τυ και των ενεργειών τυ. Γιατί, ίσως, κανένας δεν αυ- γκραταν τυς πνυς αυτύ τυ τ- πυ και δεν πνύσε τσ για την πα- ρακμή τυ σ εκείνς. Tσ, πυ τα παράπνα και ι σαρκασμί δεν ήταν στ τέλς-τέλς παρά αυτσαρκασμί και κραυγές αγάπης δυνατής και απε- γνωσμένης. «Eπιειρώντας να γράψω για τη ωή τυ», λέει συγγραέας, «πρτίμησα να περιγράψω τν κσμ –πρσωπα και καταστάσεις– πυ τν συγκίνησαν και πυ κσμς αυτς τν αντανα- κλά και τν υπδεικνύει καθαρτερα. T πρσπάθησα αυτ ως ελάιστ ρε- ωστικ ευαριστίας. O Tσαρύης άλ- λωστε ανήκει στα εαιρετικά εκείνα - ντα πυ δεν περιγράνται κι ύτε ωτγραίνται τσ εύκλα».

Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

2-19 AΦIEPΩMA� O Eλλην �ωγρά�ςΓιάννης Tσαρ�ύ�ης. Mαρ-τυρίες για τη �ωή και τ�έργ� τ�υ μεγάλ�υ δημι-�υργ�ύ και στ��αστή.� Tα παιδικά �ρ�νια. H�ωή τ�υ στην �δ� Λ�υκάPάλλη και �ι δεσμ�ί τ�υ μετ�ν Πειραιά.� Oι πρώτες δημι�υργίες.Aρ�ισε να ενδιαέρεταιγια τη �ωγραική σε ηλι-κία επτά ετών κάν�νταςεικ�νες αγίων.� Kαραγκι��ης και Σπα-θάρης. Πώς γνώρισε τ�νμεγάλ� καραγκι���παί�τηστην Kηισιά.� Tα#ίδι στην Π�λη. Hγνωριμία τ�υ με τ�ν Kε-μάλ, στις εκδηλώσεις τ�υ«Mπαλκάν Φεστι%αλί»τ�ν Oκτώ%ρι� τ�υ 1934.� Σκην�θεσία και ωτ�-γραία. Φωτ�γράησε πρ-�σωπα και τ�πία, τα �π�ίαυπήρ#αν πηγή έμπνευσηςστη �ωγραική τ�υ.� Aπ� τ�ν Kαΐμη στηνEσκενά�υ. Στ� στέκι της�δ�ύ Δώρ�υ μα�ί με τ�νK�ντ�γλ�υ και τ�ν (υγγ�-π�υλ�.� Πρ�σκύνημα στ� Aγι�νOρ�ς. «H αληθινή θρη-σκεία δεν έ�ει να�ύς, δενέ�ει τίπ�τα δικ� της, γιατίείναι �λα δικά της».� H γνωριμία με τ�νK�υν. H συνεργασία τωνδύ� δημι�υργών, τ� 1934,για την παράσταση της«Eρωίλης».

20 KPITIKHKριτική Θεάτρ�υ και δί-σκων.

21 BIBΛIONέες εκδ�σεις.

22 ΘEAMATAKινηματ�γρά�ι και Θέα-τρα.

23 ΓEYΣEIΣOίν�ς � Aγαπητ�ς. Συντα-γή μαγειρικής.

24-31 THΛEOPAΣHKριτική. Eρτ�ιανά. T�πρ�γραμμα της ε%δ�μά-δας.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

AΦIEPΩMA

O Eλλην �ωγρά�ςΓιάννης Tσαρ�ύ�ης

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

Mαρτυρίες για τη �ωή και τ� έργ� τ�υ μεγάλ�υ δημι�υργ�ύ και στ��αστή

O Γιάννης Tσαρ�ύ ης υπαγ�ρεύει στ�ν Aλέ�η Σα��άκη, στην αυλή τ�υ σπιτι�ύ τ�υ στ� Mαρ�ύσι τ� 1988. (Φωτ�γρα�ία τ�υΣτέλι�υ Σκ�πελίτη).

«IΩANNHΣ TΣAPOYXHΣ YΠO AΛE�IOYΣABBAKH» είναι τ� νέ� �ι�λί� για τη�ωή και τ� έργ� τ�υ μεγάλ�υ Eλληνα�ωγρά��υ και στ�!αστή π�υ θα κυκλ�-��ρήσει σε λίγες μέρες απ" τις εκδ"-σεις «Kαστανιώτη». Συγγρα�έας τ�υ �Aλέ%ης Σα��άκης, � άνθρωπ�ς π�υ για!ρ"νια �λ"κληρα έ!ει �ήσει απ" π�λύκ�ντά τ�ν Γιάννη Tσαρ�ύ!η.

T� �ι�λί� δεν συνιστά μια επιστημ�-νική κατάθεση στην Iστ�ρία της Tέ-!νης �ύτε μια κριτική εμ�άθυνση-απ�-τίμηση στ�ν σπ�υδαί� Eλληνα �ωγρά-��. Eίναι πρώτα απ’ "λα κατάθεση ψυ-!ής - μαρτυρίες για πρ"σωπα και κατα-στάσεις, για τ�ν κ"σμ�, τ�ν τ"σ� μα-κριν" και ταυτ"!ρ�να τ"σ� κ�ντιν",τ�υ Γιάννη Tσαρ�ύ!η. Π�ια η �ωή, τ�έργ�, �ι αγωνίες τ�υ �ωγρά��υ; Π�ιατα σημαντικά πρ"σωπα στη �ωή τ�υ;Π�ιες �ι σημαντικές ημερ�μηνίεςτ�υ; Π�ιες �ι σ!έσεις τ�υ με την �ρθ�-δ�%ία, την Π"λη και τ� Aγι�ν Oρ�ς;Πώς, τέλ�ς, γεννήθηκε ένα τέτ�ι� �ι-�λί�;

«Hταν», λέει � Aλέ%ης Σα��άκης,«μια επιθυμία π�υ γεννήθηκε μέσαμ�υ την ίδια κι"λας μέρα τ�υ θανάτ�υτ�υ, "ταν άρ!ισα να συνειδητ�π�ιώπως ε%έλιπε πια �ριστικά ως �υσική

παρ�υσία. Iσως αυτή η αντίδραση να ή-ταν και η άμυνά μ�υ μπρ�ς στ� πανικ"τ�υ κεν�ύ, τ�υ π�τέ %ανά. Θέλησα λ�ι-π"ν να καταθέσω σε κ�ιν" ταμεί� τιςαναμνήσεις μ�υ, ",τι δηλαδή η στενήκ�ινωνία μα�ί τ�υ επί π�λλά !ρ"νια εί-!ε �έρει. Hθελα να επεκτείνω έτσι τηνπαρ�υσία τ�υ για μένα και για "σ�υςθα τ�υς παρηγ�ρ�ύσε να ακ�ύν γι’ αυ-τ"ν. Kάπως σαν για να παραμυθήσω τηλύπη των κ�ινών �ίλων, ήθελα να διη-γηθώ δικές μ�υ αναμνήσεις. Kαι σκε-πτ"μ�υν πως κ�ντά σ’ αυτ�ύς π�υ τ�νγνώρισαν, τ�ν αγάπησαν και τ�ν θαύ-μασαν, ίσως να !ρησιμεύσ�υν �ι ανα-μνήσεις αυτές και σε εκείν�υς π�υ στ�μέλλ�ν θα τ�ν ανακαλύψ�υν και θα εν-δια�ερθ�ύν να μάθ�υν περισσ"τεραγια τη �ωή και τ� έργ� τ�υ. Γιατί είναι�έ�αι� πως τ� μέλλ�ν έ!ει συμμα!ήσειμα�ί τ�υ απ" παλιά, απ" τ"τε π�υ νέ�ςακ"μη θα αισθαν"ταν ασ�αλώς ταθαρρυντικά κεντήματα και τ�υς κνη-σμ�ύς της αθανασίας».

T� �ι�λί�, π�υ απ�σπάσματά τ�υπρ�δημ�σιεύ�υμε, απ�τελείται απ" η-μερ�λ�γιακές σημειώσεις σύγ!ρ�ναγραμμένες με τα γεγ�ν"τα π�υ περι-γρά�ει � συγγρα�έας. Συ!νά μιλάει �ίδι�ς � Tσαρ�ύ!ης μέσα απ" κείμενα

π�υ υπαγ"ρευε στ�ν Aλέ%η Σα��άκηκαι π�υ σ!ετί��νται με την π�λύτιμη α-νησυ!ία της ψυ!ής τ�υ, ως καλλιτέ-!νη, ως ανθρώπ�υ, αλλά κυρίως, καιπάνω απ’ "λα, ως Eλληνα π�υ τίπ�τεδεν θεωρεί πι� τιμαλ�ές απ" την αγά-πη τ�υ για την Eλλάδα. Kαι για ",τι έ�η-σε κι ",τι έκανε αυτή η αγάπη απ�τε-λ�ύσε τ� σημεί� ανα��ράς· ήταν τ�κέντρ� των συναισθημάτων τ�υ, τωνδιαν�ημάτων τ�υ και των ενεργειώντ�υ. Γιατί, ίσως, κανένας δεν α��υ-γκρα�"ταν τ�υς π"ν�υς αυτ�ύ τ�υ τ"-π�υ και δεν π�ν�ύσε τ"σ� για την πα-ρακμή τ�υ "σ� εκείν�ς. T"σ�, π�υ ταπαράπ�να και �ι σαρκασμ�ί δεν ήτανστ� τέλ�ς-τέλ�ς παρά αυτ�σαρκασμ�ίκαι κραυγές αγάπης δυνατής και απε-γνωσμένης.

«Eπι!ειρώντας να γράψω για τη �ωήτ�υ», λέει � συγγρα�έας, «πρ�τίμησανα περιγράψω τ�ν κ"σμ� –πρ"σωπακαι καταστάσεις– π�υ τ�ν συγκίνησανκαι π�υ � κ"σμ�ς αυτ"ς τ�ν αντανα-κλά και τ�ν υπ�δεικνύει καθαρ"τερα.T� πρ�σπάθησα αυτ" ως ελά!ιστ� !ρε-ωστικ" ευ!αριστίας. O Tσαρ�ύ!ης άλ-λωστε ανήκει στα ε%αιρετικά εκείνα "-ντα π�υ δεν περιγρά��νται κι �ύτε�ωτ�γρα�ί��νται τ"σ� εύκ�λα».

Page 2: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 3

O ΓIANNHΣ TΣAPOYXHΣ γεννήθηκεστ ν Πειραιά στις 31 Δεκεμ�ρί υ1909 (παλαι� ημερ λ�γι ). Hταν δεύ-τερ παιδί τ υ έμπ ρ υ απ� τηνAρκαδία Aθανασί υ Tσαρ ύ�η, καιτης Mαρίας M ναρ�ίδη π υ καταγ�-ταν απ� Ψαριαν ύς πρ�σ!υγες π υμετά την καταστρ !ή των Ψαρών εί-�αν κατα!ύγει στη Σύρ .

T 1916 εγγρά!εται για τις πρώτεςεγκύκλιες σπ υδές στ εκπαιδευτή-ρι Mακρή. Aκ λ υθ ύν ι Γυμνα-σιακές σπ υδές στ A΄ Γυμνάσι Aθηνών. Aπ� π λύ νωρίς ενδια!έρε-ται για τη %ωγρα!ική.

T 1918 σε ηλικία κτώ ετών %ω-γρα!ί%ει τ πρώτ έργ , ένα παστέλμε καρά�ια.

Aπ� τ 1920 ώς τ 1925, διάστημαπ υ ι γ νείς τ υ λείπ υν στηνEλ�ετία για λ�γ υς υγείας της αδελ-!ής τ υ, !ιλ &ενείται με τ ν μικρ�αδελ!� τ υ Mάρι στ σπίτι της θεί-ας τ υ, αδελ!ής της μητέρας τ υΔέσπ ινας Mετα&ά. Eίναι ένα νε -

κλασικ� κτίρι τ υ Bαυαρ ύ αρ�ιτέ-κτ να Eρνέστ Tσίλερ π υ η νε κλα-σική σκηνική τ υ !αντασμαγ ρία μεδιακ σμήσεις %ωγρα!ικές και αετώ-ματα θα ερεθίσει απ� τ�τε την π ιη-τικ�τητα τ υ νεαρ ύ Tσαρ ύ�η καιμε τ ν υπ�λ ιπ νε κλασικ� Πειραιάτης επ �ής θα τ ν ακ λ υθεί, σ’ �λητ υ τη %ωή, καθ ρί% ντας απ !ασι-στικά την καλλιτε�νική τ υ ψυ� -σύνθεση, απ τελώντας ακένωτη πη-γή έμπνευσης.

T 1920 επισκέπτεται με τη μητέρατ υ τ Δα!νί π υ τ�τε ακ�μη λει-τ υργ ύσε ως μ ναστήρι και εντυ-πωσιά%εται απ� τα �υ%αντινά μωσαϊ-κά. Λίγες μέρες μετά, σε δεύτερη ε-πίσκεψη, κάνει τ αντίγρα! της πα-ράστασης με την πρ σευ�ή τηςAγίας Aννης.

T 1927 η ικ γένεια εγκαθίσταταιστην Aθήνα. T ν ίδι �ρ�ν εγγρά-!εται στ Π λυτε�νεί π υ αργ�τε-ρα ν μάσθηκε A.Σ.K.T. Δάσκαλ ίτ υ ήταν Δ. Mπισκίνης, Δ. Γερα-νιώτης, Σ. Bικάτ ς, B. Mπ κα-τσιάμης, Iακω�ίδης και αργ�τερα Kωνσταντίν ς Παρθένης. Συμαθητήςτ υ στη σ� λή ήταν ΔιαμαντήςΔιαμαντ�π υλ ς και στα δύ τελευ-ταία �ρ�νια η Nίκη Kαραγάτση.

T 1927 γνώρισε τ ν K�ντ γλ υκαι ενάμιση �ρ�ν αργ�τερα τ ν α-κ λ ύθησε ως μαθητής. Aπ� τ ν K�-ντ γλ υ γνώρισε την παρέα με τ νNίκ Kα%αντ%άκη, την Γαλάτεια τηνEλλη Aλε&ί υ τ ν Mάρκ Aυγέρη,τ ν Kώστα Bάρναλη. Tην ίδια επ �ήγνώρισε τ ν Kριστιάν Zερ��, τ ν Πα-παλ υκά, τ ν Πικιώνη, τ ν Δ ύκα,τ ν Eγγ ν�π υλ , τ ν Σωτήρη Σπα-θάρη, τ ν Aναστάσι Oρλάνδ καιτ ν Aνδρέα /υγγ�π υλ , την Aγγελι-κή Xατ%ημι�άλη και την Aθηνά Tαρ-σ ύλη, τ ν Aγγελ και την Eύα Σικε-λιαν ύ, τ ν Nτίν Δ &ιάδη.

T 1928 γνώρισε τ ν Φώτη Π λίτηπ υ τ υ ανέθεσε να κάνει τα σκηνι-κά για την «Πριγκίπισσα Mαλένα»

τ υ M ρίς Mέτερλινγκ π υ ανέ�α%εη Δραματική Σ� λή τ υ Eθνικ ύ Θε-άτρ υ.

T ν ίδι �ρ�ν τη μεσ λα�ήσει τ υK�ντ γλ υ γνωρί%εται με τ ν ηθ -π ι� και τε�ν κράτη Nίκ Bέλμ , στ «Aσυλ Tέ�νης» τ υ π ί υ εκθέτειμακέτες για τ έργ τ υ Eυριπίδη«Φ�νισσες».

T 1929 πρωτ εμ!ανί%εται ως %ω-γρά! ς συμμετέ� ντας σε έκθεσηγια την παλιά Aθήνα στ «Aσυλ Tέ-�νης».

T 1930 γνωρί%εται με την EλληΠαπαδημητρί υ π υ διηύθυνε τ κα-τάστημα «Λαϊκές Tέ�νες« πρ ς ενί-σ�υση της λαϊκής �ι τε�νίας. Συνερ-γά%εται μα%ί της δίν ντας σ�έδια υ-!ασμάτων επίπλων κεραμικώς. Πλη-θώρα τέτ ιων σ�εδίων �ρίσκ νταισήμερα κατά παρα�ώρησή τ υ στ

M υσεί Mπενάκη. Στ ίδι μ υσεί μελετά την ίδια επ �ή τα κ πτικά καιτις λαϊκές ενδυμασίες.

T 1931 Φώτ ς Π λίτης τ υ πρ -τείνει μ�νιμη συνεργασία στ Eθνικ�Θέατρ , πρ�ταση π υ εκείν ς απέρ-ριψε. T ν ίδι �ρ�ν επισκέπτεται μετ ν K�ντ γλ υ τα Mετέωρα για να α-ντιγράψ υν τ ι� γρα!ίες τ υ Θε -!άν υς τ υ Kρητ�ς και άλλων �υ%α-ντινών αγι γρά!ων.

T 1932 με τ ν K�ντ γλ υ τα&ι-δεύει στ Aγι Oρ ς .Eκεί τ ν εντυ-πωσιά% υν ι τ ι� γρα!ίες τ υ Mα-ν υήλ Πανσέλην υ αλλά γ ητεύεταικι απ� τη μ ναστική %ωή.

T 1933 με τ ν K�ντ γλ υ μέν υνγια μεγάλ διάστημα στ Mυστρά γιασυντήρηση και αντιγρα!ή τ ι� γρα-!ιών.

T 1934 απ �ωρεί απ� τ εργαστή-

ρι τ υ K�ντ γλ υ. T ν ίδι �ρ�ν γνωρί%εται με τ ν Kάρ λ K υν καισυγκρ τ ύν μα%ί την «Eλληνική Λαϊ-κή Σκηνή». Ως πρώτ έργ ανε�ά-% υν την «Eρω!ίλη» τ υ X ρτάτ%η. HK τ π ύλη είδε αυτ� τ έργ και θέ-λησε να τ ν γνωρίσει. Aμέσως τ υπρ�τεινε να κάνει τα κ στ ύμια στην«Kυρία δε με μέλλει» τ υ Σαρυτ ύ.

T ίδι διάστημα η KατερίναAνδρεάδη τ υ πρ�τεινε επίσης νακάνει τα σκηνικά και τα κ στ ύμιαγια τ έργ η «Kυρία με τας Kαμε-λίας».

T ν Oκτώ�ρι τ υ ίδι υ �ρ�ν υ μετην μάδα τ υ Λυκεί υ των Eλληνί-δων επισκέπτεται την Kωνσταντι-ν ύπ λη για τ Mπαλκάν Φεστι�αλί.Πηγαίν ντας για την Π�λη τ καρά�ι

Eπιμέλεια αιερώματ�ς

AΛE�HΣ ΣABBAKHΣ

«Π�δηλάτης», μετα��τυπία, 70x50 εκ., Aθήνα, 1983 (1936).

Συνέ�εια στην 4η σελίδα

AΦIEPΩMA

Page 3: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

πέρασε απ’ τη Σμύρνη �π υ εκεί είδεαληθιν ύς Zεϊμπέκηδες π υ � ρ�ςτ υς, τ Zεϊμπέκικ , τ ν συνήρπασε.Στην Π�λη εντυπωσιάσθηκε απ� ταμωσαϊκά στην Aγία Σ !ία π υ μ�λιςεί�αν απ κατασταθεί απ� τ συνερ-γεί τ υ T�μας Oυίτμ ρ. T ίδι ε-κείν διάστημα τ κτίρι απ� τ%αμίεί�ε μετατραπεί σε μ υσεί .

T ν Δεκέμ�ρι τ υ ίδι υ �ρ�ν υτα&ιδεύει στ Παρίσι �π υ και παρα-μένει περισσ�τερ απ� έτ ς. Στ Πα-ρίσι επισκέπτεται θέατρα και μελετάσε �ι�λι θήκες και μ υσεία. Mε τ ντ�τε ! ιτητή της Bυ%αντιν λ γίαςMανώλη Xατ%ηδάκη κάν υν ατέλειω-τές συ%ητήσεις !ιλ σ !ικές και τε-�ν κριτικές.

T 1935 γνωρί%εται με τ ν ΣτρατήEλευθεριάδη (Tεριάντ).

Aρ�ές 1936 επιστρέ!ει στην Eλλά-δα. Περνώντας απ� την Iταλία επι-σκέπτεται την Π μπηία. Mετά τ Πα-ρίσι αλλά%ει τ %ωγρα!ικ� τ υ κλίμαπ υ ώς τ�τε τ σ!ράγι%ε η θητείατ υ στ ν K�ντ γλ υ και η ευσυνεί-δητη γνωριμία τ υ με τις �υ%αντινέςρί%ες των νε ελλήνων. H �υ%αντινήγ ητεία �έ�αια δεν θα τ ν εγκατα-λείψει π τέ ακ�μα κι �ταν %ωγρα!ί-%ει αναγεννησιακά. Oι ε&ωτερικές!�ρμες ίσως να αλλά% υν αλλά ί-δι ς παραμένει αυτ� π υ είναι· δη-λαδή �υ%αντιν�ς, νε έλληνας.

Aπλώς θα γίνει πι «εσωτερικ�ς»στην ανα%ήτηση τ υ �υ%αντιν ύ ι-δεώδ υς. Kαι θα !θάσει εκεί �π υ η υσία κυριαρ�εί καταργώντας τημ ρ!ή.

«Oι π δηλάτες» είναι έργα αυτήςτης περι�δ υ, αλλά και π ρτρέτα,καθιστές !ιγ ύρες, γυμνά.

T 1937 κάνει τα σκηνικά για τηνK τ π ύλη στα έργα «Eλισά�ετ τ υJosset, «Kάντιτα» τ υ Shaw και«Στέλα Bι λάντη» τ υ /εν�π υλ υ.Kαι στ τέλ ς τ υ ίδι υ �ρ�ν υ κά-νει τ «A!ιέρωμα της Στρίγγλας»τ υ Σαί&πηρ για την KατερίναAνδρεάδη.

T 1938 κάνει την πρώτη τ υ ατ -μική έκθεση σε ένα άδει κατάστημαστην δ� Nίκης. Γνωριμία της περι�-

δ υ είναι η Bι�ίκα Zήση μετέπειταEμπειρίκ υ.

T 1939 στ σαλ�νι της Σ !ίαςΣπαν ύδη γνωρί%ει τη Mαρία Kάλλαςπ υ τ�τε λεγ�ταν Mαρία Kαλ γερ -π ύλ υ. O Παντελής Πρε�ελάκης εί-

ναι γνωριμία της ίδιας περι�δ υ. Eπί-σης Γιάννης Pίτσ ς και ΔημήτρηςMητρ�π υλ ς.

T 1940 με την κήρυ&η τ υ ελλη-ν ϊταλικ ύ π λέμ υ, επιστρατεύε-ται. Φεύγει για την Aλ�ανία. Mε τηνκατάρρευση τ υ μετώπ υ επιστρέ-!ει στην Aθήνα �π υ μέσα στη γενι-κή μι%έρια πρ σπαθεί να επι�ιώσειδ υλεύ ντας στ θέατρ ή εργα%�-μεν ς ως συντηρητής εικ�νων δια-!�ρων ιδιωτικών συλλ γών (Xαρ κ�-π υ, Λ �έρδ υ, Γεωργάκη και άλ-λων). O π ιητής Aνδρέας Eμπειρίκ ςείναι γνωριμία αυτής της περι�δ υ.Eπίσης η %ωγρά! ς Θάλλεια ΦλωράKαρα�ία. O Θάν ς M ύραιη Bελ ύ-δι ς, Oδυσσέας Eλύτης και Mά-ν ς Xατ%ηδάκις.

Στ θίασ της Kατερίνας εργάσθη-κε για τα σκηνικά και τα κ στ ύμιαστα έργα «Σ υπιά» τ υ Mπαλ%άκ,«Mικρ� Eϋν�λ» τ υ Iψεν, «Hρακλεί-δες» τ υ Eυριππίδη. «Kυρία δε μεμέλλει» τ υ Σαρντ ύ. Tην ίδια περί -δ δίδα&ε σε ιδιωτικά μαθήματα %ω-γρα!ική.

T 1945 δ ύλεψε στ Eθνικ� τ ν«Θεί Bάνια» τ υ Tσέ�ω! σε σκην -θεσία τ υ K υν. Tην «Kλυταιμνή-στρα» τ υ Aλε&. Mάτσα, τ ν «Aλκι-

�ιάδη» τ υ Θε τ κά. Mακέτες απ’αυτά τα έργα και άλλων π υ δεν ε&ε-τελέσθησαν, παρ υσιάστηκαν δύ �ρ�νια μετά στ ν «P�μ� » στη γωνίαΛεω!�ρ υ Aμαλίας και Oθων ς.

T 1947 κάνει τη δεύτερη ατ μικήτ υ έκθεση στην αίθ υσα «Π ύην» δ�ς Kριε%ώτ υ.

T 1949 συμμετέ�ει σε έκθεση τηςκαλλιτε�νικής Oμάδας «Aρμ�ς».

T 1950 γνωρί%εται με τ ν Aλέ&αν-δρ I�λα και δύ �ρ�νια μετά, υπ -γρά!ει συμ��λαι με την «IolasGallery».

T 1951 εκθέτει στ Παρίσι στη«Galerie d’ Art du Foubourg». H ίδιαέκθεση μετα!έρεται στ Λ νδίν στην «Redfern Gallery». Στ Λ νδίν γνωρί%ει τ ν μ υσικ� Γιάννη Xρή-στ υ. Tην ίδια περί δ στ σπίτι τ υTεριάντ στην Kυανή Aκτή �π υ !ιλ -&ενείται, συναντά τ ν Mατίς, τ νT%ιακ μέτι, τ ν Σαγκάλ, τ ν Mπρακ,τ ν Λ ράνς και τ ν Kαρτιέ Mπρεσ�ν.

Παρέα της επ �ής είναι και η ΛητώKατακ υ%ην ύ, παλιά τ υ !ίλη απ�τ ν Πειραιά και άνδρας της, Aγγε-λ ς Kατακ υ%ην�ς, !ίλ ι �λ ι καιτ υ Tεριάντ.

T 1952 εκθέτει στ Bρετανικ�Συμ� ύλι . Tην ίδια επ �ή συνεργά-

Στρατής Eλευθεριάδης (Tεριάντ) και Γιάννης Tσαρ�ύ�ης στ� σπίτι τ�υ πρώτ�υστ� Παρίσι τ� 1978.

Συνέ�εια απ� την 3η σελίδα

Σάμ�υελ Mπέκετ, Γιάννης Tσαρ�ύ�ης και Φίλιππ�ς Tάρλ��υ στ� Mαρ�ύσι τ� 1966.

AΦIEPΩMA

Page 4: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 5

%εται με τη Δώρα Στράτ υ π υ τ�τεσυγκρ τεί τ ν �μιλ των Λαϊκών � -ρών. Oι γνώσεις τ υ για τα λαϊκά κ -στ ύμια α&ι π ι ύνται απ’ τη Στρά-τ υ.

T 1953 δίδα&ε στη ΔραματικήΣ� λή Σταυράκ υ.

T 1954 ε&έθεσε έργα τ υ στην«Πανελλήνι Eκθεση». T ν ίδι �ρ�-ν εργάσθηκε στ ν κινηματ γρά! για την ταινία τ υ Mι�άλη Kακ γιάν-νη «Xαρ ύμεν &ύπνημα».

Eργα αυτής της περι�δ υ είναι ιγυναίκες σε !υσικ� μέγεθ ς με λαϊ-κές ενδυμασίες (Bλά�ες). Tα κα!ε-νεία, ι ναύτες. Kτίρια νε κλασικά.

Στ θέατρ τ υ Kήπ υ έκανε τ ν«Pωμαί και I υλιέττα». T 1955 ερ-γάσθηκε για την ταινία «Στέλλα».Eργ των ίδιων �ρ�νων είναι «P %Nαύτης» της συλλ γής.

T 1956 εκλέγεται μα%ί με τ ν Γ.Mπ υ%ιάνη και τ ν A. K ντ�π υλ , υ-π ψή!ι ς για τ �ρα�εί Gugg-enheim. Στ θέατρ κάνει τ ν «Διγε-νή» τ υ Σικελιαν ύ σε σκην θεσίαNίκ υ Xατ%ίσκ υ.

T 1957 !ιλ τε�νεί για τ ν I�λατην «/ε�ασμένη !ρ υρά».

T 1958 παίρνει μέρ ς στη Mπιενά-λε της Bενετίας. T ν ίδι �ρ�ν κά-νει τα σκηνικά και τα κ στ ύμια γιατη «Mήδεια», με τη Mαρία Kάλλαςστην �περα τ υ Nτάλας στ Tέ&αςAμερικής. Kαι την κινηματ γρα!ικήταινία «Tελευταί ψέμα».

T 1959 κάνει σκηνικά και κ στ ύ-μια για τ υς «Oρνιθες» στ Θέατρ Tέ�νης σε σκην θεσία τ υ K υν.

T 1960 κάνει τα σκηνικά στη«N�ρμα» με την Kάλλας στ αρ�αί θέατρ της Eπιδαύρ υ. Kαι στη Bι-τσέντ%α της Iταλίας στ TeatroOlympico κάνει τ ν «Oιδίπ δα Tύ-ρανν » σε σκην θεσία Mινωτή. T 1961 ανε�αίνει η «Mήδεια» στη Σκά-λα τ υ Mιλάν υ. Eνώ ανάγεται ηγνωριμία με την Nτεν�μπιλι.

T 1961-62 με την Kατίνα Πα&ιν ύκάνει την «Eπιστρ !ή της ΓηραιάςKυρίας» και τ «Σπίτι της Mπερνάρ-ντα Aλμπα». Tην ίδια περί δ εργά-

%εται στην Eμπ ρική Tράπε%α ωςκαλλιτε�νικ�ς σύμ� υλ ς και διδά-σκει και στη Σ� λή Δ &ιάδη τη %ω-γρα!ική.

T 1965 σε σκην θεσία M. Kακ -γιάννη και μετά!ραση στα γαλλικάτ υ Σαρτρ κάνει τις «Tρωάδες» τ υEυριπίδη στ Tεν Πε της Γαλλίας.Στην Eλλάδα με την Aννα Συν διν ύ

κάνει στ θέατρ τ υ Λυκα�ηττ ύτην «Hλέκτρα».

T 1966 εκθέσει στην γκαλερί«Mέρλιν» και την ίδια �ρ νιά στηνγκαλερί «Aστ ρ». Στ Παρίσι λαμ�ά-νει μέρ ς σε μαδική έκθεση με θέ-μα τ π ρτρέτ στην γκαλερί Kλ ντMπερνάρ.

T 1967 στις αρ�ές κάνει με την

Xριστίνα Tσίγκ υ τις «Eυτυ�ισμένεςμέρες» τ υ Mπέκετ. Mε την επι� λήτης δικτατ ρίας των συνταγματαρ-�ών !εύγει για τη Γαλλία.

T ι 1969-71 συστήνει με την Λίλαντε N�μπιλι μια μικρή Aκαδημία �π υδιδάσκ υν τ σ�έδι και τη %ωγρα!ι-κή. Tην επ �ή αυτή %ωγρά!ισε τις ε-π �ές της συλλ γής Tεριάντ και τιςπαραλλαγές με τ υς «X ρ ύς».

T 1974 εκθέτει στη Pώμη στηνγκαλερί «Il Gabbianorr» Γνωριμία τηςεπ �ής Λ υκίν Bισκ�ντι, Πιέρ T�%ι, P�μ λ Bάλι και άλλ ι π λλ ίκαλλιτέ�νες τ υ θεάτρ υ.

T ι 1975 η ίδια έκθεση παρ υσιά%ε-ται στην Mπ λώνια.

T 1977 ανε�ά%ει τις «Tρωάδες»τ υ Eυριπίδη σε δική τ υ μετά!ρα-ση, δική τ υ σκην θεσία και σκην -γρα!ία.

T 1978 εκθέτει στην γκαλερί «Zυ-γ�ς» σ�έδια κυρίως απ’ τη δεκαετίατ υ ’70.

T 1979 επισκέπτεται τ Bερ λίν .Στ μ υσεί Dalem Dorf μελετά τη� υδιστική %ωγρα!ική της KεντρικήςAσίας π υ �ρίσκεται εκεί. H �ρωματι-κή κλίμακα αυτής της %ωγρα!ικήςτ ν επηρεά%ει έντ να στη %ωγρα!ικήτ υ των «Zεϊμπέκικων» της περι�δ υεκείνης.

T ν ίδι �ρ�ν επισκέπτεται τ νAθω. H γνωριμία τ υ με τ ν μ να��Iερ�θε τ υ δημι υργεί την ατμ�-σ!αιρα της απ�λυτης ε& ικείωσηςμε τ �ώρ . Eκτ τε ώς τ θάνατ�τ υ επισκέπτεται τ Oρ ς και καθί-σταται πρ�σωπ ικεί και αγαπητ�εν μέσω μ να�ών. T Aγι ν Oρ ς γί-νεται τ�π ς κατα!υγής, τ ενδιαί-τημά τ υ.

T 1980 τ ν Δεκέμ�ρι έργα τηςσυλλ γής Δ &ιάδη, ι «Tέσσερεις ε-π �ές» και «Oι μήνες» εκτίθενταιστην γκαλερί «Aίθ υσα Tέ�νης Aθη-νών».

T 1981 μεγάλη αναδρ μική έκθε-ση έργων τ υ γίνεται απ� τ Mακε-δ νικ� Kέντρ σύγ�ρ νης τέ�νηςστη Θεσσαλ νίκη. T ν ίδι �ρ�ν δι-δάσκει μαθήματα %ωγρα!ικής στ «Iωνικ� Kέντρ » στη Xί κάτι π υ θαεπαναλαμ�άνεται κάθε �ρ�ν ώς τ 1984. T ν ίδι επίσης �ρ�ν καταρτί-%εται τ καταστατικ� τ υ Iδρύματ ςΓιάννη Tσαρ ύ�η.

T 1982 γίνεται η έκθεση με εκθέ-ματα της πρώτης δωρεάς. T ν ίδι μήνα τ ν Mάι στην γκαλερί «Z υ-μπ υλάκη» εκτίθενται τα «Zεϊμπέκι-κα».

T ν ίδι �ρ�ν ανε�ά%ει τ έργ τ υ Aισ�ύλ υ «Eπτά επί Θή�ας» στηΘή�α. T ν Oκτώ�ρι τ υ ίδι υ �ρ�-ν υ επισκέπτεται την Kωνσταντιν ύ-π λη. Στ Φανάρι συναντά τ ν επί-σκ π Xαλκηδ�ν ς Mελίτωνα.

T 1983 επισκέπτεται την B υλγα-ρία. T ν εντυπωσιά%ει η λαϊκή %ω-γρα!ική σε τα�άνια αρ� ντικών, ι-δι κτησίες άλλ τε Eλλήνων της πε-ρι �ής.

T 1988 μια μεγάλη έκθεση με θεα-τρικές μακέτες παρ υσιά%εται στ μ υσεί Kυκλαδικής Tέ�νης.

T 1989, γεμάτ ς σ�έδια και ρά-ματα για τη %ωή, !εύγει στις 20 I υλί- υ Γιάννης Tσαρ ύ�ης.«Aνα�ώρηση II», μετα��τυπία,71X112 εκ., Aθήνα, 1985 (1968).

«O Πανάρετ�ς», μετα��τυπία, 46,5X34 εκ., Aθήνα, 1984.

AΦIEPΩMA

Page 5: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

AΦIEPΩMA

Tα παιδικά �ρνιαH �ωή τ�υ στην �δ� Λ�υκά Pάλλη και �ι δεσμ�ί τ�υ με τ�ν Πειραιά

H OIKOΓENEIA Tσαρ�ύ�η έμενεστ�ν Πειραιά στην �δ� Λ�υκά Pάλ-λη, στ�ν τελευταί� �ρ��� εν�ς τρί-πατ�υ νε�κλασικ�ύ σπιτι�ύ. Tα τα-�άνια τ�υ ήταν �ωγρα�ισμένα απ�έναν Iταλ�, �πως άκ�υγε τ�υς δι-κ�ύς τ�υ να λένε. Π�λλά ανάγλυ�απ�υ δημι�υργ�ύσαν �πτική απάτηκαι σε ένα ω�ειδές σ�ήμα στ� κέ-ντρ� π�υ πλαισιων�ταν απ� κυμάτιακαι άκανθες ήταν �ωγρα�ισμένη ηπαράσταση τ�υ Aδάμ και τ�υ Θε�ύ,αντίγρα�� απ� τ� γνωστ� έργ� τ�υMι�αήλ Aγγέλ�υ.

Στ� δωμάτι� της μητέρας τ�υ υ-πήρ�ε �ωγρα�ισμένη στ� ίδι� μέρ�ςη αλληγ�ρία της άν�ι$ης και στηντραπε�αρία, πάλι μέσα σε μια ρ��έ-τα, υπήρ�ε μια �ωγρα�ιά π�υ παρί-στανε τ� άρμα τ�υ Hλί�υ πρ��πτι-κώς ιδιωμέν� κατά πρ�σωπ�.

Oι καναπέδες και �ι καρέκλες ή-ταν με ψηλές πλάτες και τα �έριακατέληγαν σε μπρ�ύντ�ινες λε�ντ�-κε�αλές. Yπήρ�ε και μια κ�νσ�λα μ’έναν καθρέ�τη Λ�υδ��ίκ� IΣT΄. Tαέπιπλα έμ�ια�αν μ’ αυτά π�υ έ�λεπεστ�ν κινηματ�γρά�� στα �ιλμ τ�υ�ω��ύ �π�υ έπαι�αν η Mπερτίνι, ηMενικέλι, η Mπ�ρέλι και άλλ�ι.

Π�λη μυθική

O Πειραιάς των αρ�ών τ�υ 1900με τα νε�κλασικά, τ�υς λ���υς στ��άθ�ς, η θάλασσα με τα �ρώματατ�υ απ�γεύματ�ς, ήταν μια π�λημυθική για τ�ν Tσαρ�ύ�η. Eί�ε κάτι

απ� τα �ανταστικά τ�πία τ�υ Γάλ-λ�υ �ωγρά��υ τ�υ 18�υ αιώνα Kλω-ντ Λ�ραίν. Ωραία σπίτια με αετώμα-τα και κ�ρινθιακ�ύς θριγκ�ύς, με α-γάλματα, περιστύλια και αυλές με

��ίνικες. Kαι σ’ �λα αυτά μια αρρε-νωπή σ��αρ�τητα, αυτήν π�υ διέ-κρινες και στα πρ�σωπα και τα σώ-ματα των ανθρώπων. H ατέρμ�νηπαιδική πλή$η τ�υ άν�ιγε τα �τεράτης �αντασίας. Aτενί��ντας επί ώ-ρες, πρ�σπαθ�ύσε να μαντέψει πώςείναι � κ�σμ�ς μακριά, πίσω απ� τ�ωραι�σ�ημ� μεγαλ�πρεπές αέτωματ�υ Δημ�τικ�ύ Θεάτρ�υ, γιατί �τανρωτ�ύσε π�ύ είναι � κ�σμ�ς, τ�υ έ-λεγαν δεί�ν�ντάς τ�υ τ� αέτωμαπως πίσω απ� κει είναι.

Oι πρώτες απ�δράσεις τ�υ Tσα-ρ�ύ�η απ� τ� ασ�υκτικ� αστικ� πε-ρι�άλλ�ν γίν�νταν πέρα απ� τα νε�-κλασικά αετώματα, εκεί �π�υ υπήρ-�αν τα �αμ�σπιτα, για να συνατήσειμικρά �τω��παιδα, καταμελά�ρινααγ�ρια �τω�ών �ι�παλαιστών και ναπαί$ει μα�ί τ�υς. Eίναι �ι πρώτες ε-μπειρίες π�υ θα ��ηθήσ�υν στηνκαταν�ηση της λαϊκής ψυ�ής.

O Πειραιάς αυτ�ς είναι η π�ιητικήπερι��ή της τέ�νης τ�υ Tσαρ�ύ�η,κι αυτ� τ� τ�πί� θα τ� ’�ει πάντα μέ-σα τ�υ. Θυμάμαι �τι κάθε ��ρά π�υκάτι τ�ν στεν��ωρ�ύσε και τ�ν πί-κραινε ήθελε να κατα�εύγει στ�νΠειραιά. Kατε�αίναμε με τ� τρέν�και περιτρέ�αμε τ�υς δρ�μ�υς, ενώμ�υ μιλ�ύσε αδιάκ�πα για τ�ν παλι�Πειραιά. T� νε�κλασικ� σπίτι (έργ�τ�υ Eρνέστ�υ Tσίλερ) της θείας τ�υΔέσπ�ινας Mετα$ά �π�υ μέσα εκείέ�ησε μεγάλ� διάστημα, �ταν �ι γ�-

νείς τ�υ έλειπαν με την άρρωστη α-δελ�ή τ�υ στην Eλ�ετία, θα απ�τε-λέσει τ� σκηνικ� των πρώτων παρα-στάσεων της �ωής τ�υ.

Tα σαλ�νια ήταν σ�εδιασμένα απ�τ�ν Tσίλερ και τα έπιπλα έγιναν απ�τ� ��ηθ� τ�υ Xάιμαν. Στ�υς τ�ί��υςμεγάλες �ωτ�γρα�ίες κρεμασμένεςψηλά με �ρυσ�π�ίκιλτες κ�ρνί�εςκαι πασπαρτ�ύ ω�ειδή. Xρωμ�λιθ�-γρα�ίες απ� έργα τ�υ Γκ�υίντ� Pέ-νι και μ�ν� ένα έργ� �ωγρα�ικήςπ�υ παρίστανε ένα στρατιώτη κατάτα τρία τέταρτα σε μαύρ� ��ντ�. Γι’αυτ� τ�ν άγνωστ� π�υ δεν ήταν μέ-λ�ς της �ικ�γένειας αλλά ένα πρ�-σωπ� �ανταστικ� έλεγαν �τι σκ�τώ-θηκε στ�ν π�λεμ�, κάτι σύμ�ων� μετη δραματικ�τητα και τ� λυρισμ�της επ��ής. Aργ�τερα αναρτήθηκανδιά��ρα έργα �ωγρα�ικής π�υ πρ�-έρ��νταν ίσως απ� ε$��ληση �ρέ-�υς ή ήταν δώρα. Tα περισσ�τερα ή-ταν δ�υλεμένα με σπάτ�υλα και τα�αρακτήρι�αν ως «γερμανική �ω-γρα�ική».

Στα σαλ�νια αυτ�ύ τ�υ σπιτι�ύπ�υ εί�αν στ�λιστεί με λ�υλ�ύδιαείδε να παντρεύ�νται �ι δύ� ε$α-δέλ�ες τ�υ, η Θηρεσία και η Σ��ία.

Πρώτ�ς θάνατ�ς

O πρώτ�ς θάνατ�ς της �ικ�γένει-ας στ� σπίτι αυτ� ήταν της θείαςτ�υ Δέσπ�ινας π�υ πέθανε τ� 1918

Πειραιάς 1980. O Γιάννης Tσαρ ύ�ης εί�ε ικ δ μήσει εκεί παιδικές �ιλίες π υκράτησαν μέ�ρι τα γεράματα.

O Γιάννης Tσαρ ύ�ης σε ηλικία 7 ετών τ 1917. H μητέρα τ υ Mαρία Tσαρ ύ�η τ 1917.

Page 6: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 7

AΦIEPΩMA

και τ�υ έκανε εντύπωση τ� λειτ�υρ-γικ� με τ�υς ιερείς να ψέλν�υν γύ-ρω απ� τ� �έρετρ� π�υ ήταν τ�π�-θετημέν� στη μέση της μεγάλης σά-λας πάνω σε �άθρ�. Oι π�λυέλαι�ικαι �ι καθρέ�τες εί�αν καλυ�θεί μεμεγάλα μαύρα πανιά. O ίδι�ς, μικρ�παιδί, �κτώ ετών, πρ�σπαθ�ύσε νακλάψει αλλά δεν μπ�ρ�ύσε γιατίσκεπτ�ταν πως η θεία τ�υ ήταν τυ-ραννική και δε λυπ�ταν π�υ πέθανε.Παρ’ �λα αυτά �μως, για να μην εί-ναι έ$ω απ� τ� γενικ� κλίμα τ�υπένθ�υς, πίε�ε τ�ν εαυτ� τ�υ να�γάλει λίγα δάκρυα. Θυμάται και τ�θάνατ� εν�ς μικρ�ύ κ�ριτσι�ύ απέ-ναντι απ� τ� δικ� τ�υς σπίτι.

Eλευθέρι�ς Bενι�έλ�ς

Σ’ αυτ� τ� σπίτι, είδε στα έ$ι τ�υκαι τ�ν Eλευθέρι� Bενι�έλ� π�υ εί-�ε έρθει ως επισκέπτης και � �π�ί�ςτ�ν ρώτησε: «Tι θα γίνεις �ταν με-γαλώσεις;» και � μικρ�ς Tσαρ�ύ�ηςείπε: «Zωγρά��ς». O Bενι�έλ�ς τ�υ�ήτησε τ�τε με τη σ��αρ�τητα π�υκαμιά ��ρά συν�μιλ�ύν �ι μεγάλ�ιμε τα παιδιά, να τ�υ σ�εδιάσει τ�πρ�σωπ�. Eκείν�ς, ευτυ�ής αλλάσυνεσταλμέν�ς, κάθισε να τ� κάνεικαι � Bενι�έλ�ς για να τ�ν ενθαρρύ-νει τ�υ έλεγε: «Για να γίνετε καλ�ς�ωγρά��ς, πρέπει να κ�ιτάτε τ� μ�-ντέλ� στα μάτια».

K�ντά στ�ν ηλεκτρικ� σταθμ�Πειραιώς ήταν τ� μαγα�ί με τα είδηκιγκαλερίας τ�υ πατέρα τ�υ. T� σπί-τι πάνω απ� τ� μαγα�ί ήταν ένα κ�μ-ψ� κτίρι� διακ�σμημέν� στην πρ�-σ�ψη με τ�ι��γρα�ίες π�μπηιαν�ύύ��υς π�υ περικλεί�νταν ανάμεσασε επι�άνειες π�υ ήταν �αμμένεςσε απ�μίμηση μαρμάρ�υ. Aπ� τ�μπαλκ�νι τ�υ μαγα�ι�ύ αυτ�ύ είδενα περν�ύν �ι κηδείες των π�λιτι-κών Pέπ�υλη και Δεληγιάννη.

O Πειραιάς ήταν γεμάτ�ς Kαστελ-λ�ρι�ήτισσες με τις τ�πικές τ�υς

ενδυμασίες και Ψαριανές π�υ �ι άν-δρες τ�υς ήταν ναυτικ�ί κι �ταν κα-μιά ��ρά �αν�ταν κανείς δικ�ς τ�υςσε ναυάγι�, συγκεντρών�νταν �λες,έστρωναν στη μέση τ�υ σπιτι�ύ ένασεντ�νι, έ�α�αν επάνω τ� καπέλ�και τα ρ�ύ�α τ�υ κι άρ�ι�αν τ� ψα-ριαν� μ�ιρ�λ�ι. Oσ� μικρ�ς και ανί-δε�ς κι αν ήταν μέσα στ� αστικ� έως

μεγαλ�αστικ� τ�υ περι�άλλ�ν, � μι-κρ�ς Tσαρ�ύ�ης καταλά�αινε πωςεκτ�ς απ� τ�ν κ�σμ� π�υ κατ�ικ�ύ-σε στα σπίτια αυτά π�υ έμ�ια�αν μεπαλάτια, υπήρ�ε κι ένας άλλ�ς κ�-σμ�ς π�υ �ι άλλ�ι αστ�ί εί�αν κατα-δικάσει σε ανυπαρ$ία.

Φτω��ς λα�ς

H «ευρωπαϊκή» αντίληψη εί�ε ε-πηρεάσει τα πάντα, αλλά παρ’ �λααυτά κάπως επι�ανειακά. Δίπλα σ’αυτ� τ�ν κ�σμ� των ε$ευρωπαϊσμέ-νων αστών υπήρ�ε � λα�ς, την υπε-ρ��ή τ�υ �π�ί�υ γρήγ�ρα αντιλή-�θηκε � Tσαρ�ύ�ης· � �τω��ς λα�ςπ�υ κρατ�ύσε ακ�μη τα ελληνικά ήκαι τα ρωμαϊκά έθιμα �πως αυτά ε-$ελί�θηκαν και αλλ�ιώθηκαν με τιςπεριπέτειες της αυτ�κρατ�ρίας,πρ�τ�ύ � αρ�αι�λ�γικ�ς νε�κλασι-κισμ�ς $εσηκώσει τα μυαλά τωνEλλήνων μα�ί με τη μανία τ�υ «ευ-ρωπαϊκ�ύ». O λα�ς δεν εί�ε μείνειτελείως ανεπηρέαστ�ς αλλά �ιλ-τράρι�ε και τα �ιλτραρίσματά τ�υεί�αν ένα ν�ημα �αθύ.

O αστ�ς αλλ�ίωνε, μπαστάρδευεαπ� ατ�αμ�σύνη, δεν εί�ε �ύτεπνευματικές �ύτε �ιλ�σ��ικές ικα-ν�τητες για να �ιλτράρει. «Aυτ�ς �λα�ς», λέει � Tσαρ�ύ�ης, «π�λύγρήγ�ρα γίνηκε � δάσκαλ�ς μ�υ και� σύμ��υλ�ς μ�υ και μ�υ έμαθε πα-λι�ύς τρ�π�υς αυθεντικ�ύς. T� τι ε-πιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται,π�τε πρέπει να επαναστατείς καιπ�τε ��ι. Oι καλ�ί τρ�π�ι της αστι-

κής τά$ης είναι τρ�π�ι θεατρικ�ί, ε-πιπ�λαι�ι, καιν�ύργι�ι, με σκ�π� νακρατήσ�υν σε απ�σταση τ� �τω��λα� π�υ τ�σα εί�ε να της δώσει. Για-τί η ανερ��μενη αστική τά$η στηνEλλάδα, �πως και αλλ�ύ, πρ�έρ�ε-ται απ� τ�υς ελεύθερ�υς και αδί-στακτ�υς, ενώ � λα�ς απ� τ�υς υπ�-ταγμέν�υς σ’ αυτ�ύς π�υ έ��υν ευ-θύνες. T�υς αριστ�κρατικ�ύς τρ�-π�υς λ�ιπ�ν τ�υς εί�ε � λα�ς π�υεί�ε υπ�τα�θεί στην ιεραρ�ία τηςκ�ινωνίας και δεν τ�υς εί�ε � αστ�ςπ�υ εί�ε επαναστατήσει. O αρ�αί�ςσε�ασμ�ς στ� �ασιλικ� πρωτ�κ�λλ�τ�υ Bυ�αντί�υ εί�ε μετα�ληθεί σ’ έ-να ε$ίσ�υ αυστηρ� πρωτ�κ�λλ� π�υ�λ�ι εσέ��ντ�. Eίναι τ� πρωτ�κ�λλ�π�υ ένας λα�ς μ�ν�ς τ�υ εί�ε θυ-σιάσει για να γίνει Eυρωπαί�ς ή Eυ-ρωπαί�ς �ιλέλλην, �ίλ�ς της ελλη-ν�ρωμαϊκής κληρ�ν�μιάς.

Eκκλησία

O λα�ς στην Eλλάδα εί�ε κάνειτην επανάσταση κατά των T�ύρκων,αλλά τ� αυθεντικ� περιε��μεν� αυ-τής της επανάστασης τ�υ τ� εί�εδώσει η Eκκλησία π�υ στεκ�ταν α-κ�μα, και η ίδια η �υ�αντινή Eκκλη-σία �ιλτράρι�ε τις ανθρωπιστικέςθεωρίες της Eυρώπης π�υ επηρέα-σαν την ελληνική επανάσταση. Oτανη Eκκλησία απ�δυναμώθηκε, η αστι-κή ευρωπαϊκή �αρ�αρ�τητα μπήκε�ωρίς �ραγμ�ύς και διέλυσε τηνντελικάτη ελληνική κ�ινωνία.

Σ’ αυτή τη �υσική ευγένεια τ�υλα�ύ τ�υ πειθαρ�ημέν�υ στηνOρθ�δ�$η Eκκλησία αντιτά�θηκε η��νδρ�ειδής μα�ί και περίτε�νη α-π�μίμηση της ευγένειας τύπ�υ 18�υαιώνα, �πως την πραγματ�π�ίησε η�υδαία κ�ινωνία τ�υ. Oλη η MέσηAνατ�λή με τα ασιατικά άγρια ένστι-κτα απάντησε κατα�ατικά και με εν-θ�υσιασμ� στην απ��αση της κάθεαστής να γίνει Mαρία Aντ�υανέτα,σκληρ�τερη και απαιτητικ�τερη απ�την ίδια τη �ασίλισσα π�υ καρατ�-μησε. T� Παρίσι ήταν η παγκ�σμιαMέκκα �λων �σ�ι ήθελαν να γίν�υν�ασιλείς. Ως τ�ν Πειραιά έ�θανε ηλύσσα των αστών της Eυρώπης να$αναγίν�υν �πως �ι αριστ�κράτεςτ�υ 18�υ αιώνα. H λύσσα αυτή ερ-��τανε σε αντίθεση με μια γηγενήπαράδ�ση μεγαλεί�υ και εν�ς πρω-τ�κ�λλ�υ ρι�ωμέν�υ π�υ κρατ�ύσεαπ� τ� �αμέν� για πάντα Bυ�άντι�.

Aκ�μα και στις στιγμιαίες �ωτ�-γρα�ίες των πλαν�διων, �ι ταπεινές�ικ�γένεις τ�υ λα�ύ π��αραν με τ�νίδι� απλ� τρ�π� των αυτ�κρατ�ρωνκαι η κάθε �ικ�γένεια �αντα��ταννα είναι τ�υ Παλαι�λ�γ�υ ή τ�υ Kα-τακ�υ�ην�ύ ή τ�υ Λάσκαρη.

Π�ια η δια��ρά; Mεγάλη ή μικρή,είναι η δια��ρά εν�ς θιάσ�υ π�υ έ-κανε π�λλές και καλές πρ��ες και ε-ν�ς άλλ�υ π�υ έκανε λίγες και κα-κές. Bέ�αια, �λα είναι θέατρ� καιπαράσταση. Eίναι δυστύ�ημα �τι τ��ρήμα πάει σε �έρια ανθρώπων π�υδεν έ��υν καλ�ύς τρ�π�υς �ύτε καιδυνατ� ένστικτ� π�υ �δηγεί αργά ήγρήγ�ρα στ�υς καλ�ύς και συ�νάστ�υς κάλλιστ�υς τρ�π�υς.«Πειραιάς», μετα� τυπία σε μέταλλ , 53x67 εκ., Aθήνα, 1981.

«T αλάνι τ υ Πειραιά», μετα� τυπία, 73x60 εκ., Aθήνα, 1984 (1939).

Page 7: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

ΣTHN HΛIKIA των επτά ετών, άρ�ισενα ενδια�έρεται για τη �ωγρα�ικήπαρατηρώντας με ενδια�έρ�ν ταλίγα έργα π�υ εί�ε μέ�ρι τ�τε τηνευκαιρία να δει.

«Θα �ανεί παρά�εν�», έ�ει πει,«αλλά έ!ρισκα τα περισσ�τερα έρ-γα π�υ έ!λεπα �τι δεν ήταν αρκετά“�υσικά”. T�ν �ρ� αυτ� άκ�υγα να�ρησιμ�π�ι�ύν γύρω μ�υ. Aυτ� εί-ναι π�ύ �υσικ�, αυτ� δεν είναι �υ-σικ�. Mια �ωγρα�ιά π�υ δεν ήταν�υσική, ήταν σκληρή, επέμενε στ�σ�έδι� �ωρίς λ�γ�. Oι �ωγρα�ικέςπ�υ εί�α την ευκαιρία να δω ήτανλίγες. Mερικές πρ�σωπ�γρα�ίεςτ�υ Mαθι�π�υλ�υ (τα π�ρτρέτα τωνδεσπ�ινίδων Παπαλε�νάρδ�υ) τ�ν�π�ί� θεωρ�ύσαν ως τ�ν Mπ�λντίνιτης επ��ής. Xρωμ�λιθ�γρα�ίες α-π� έργα της Aναγέννησης και τιςτ�ι��γρα�ίες σε νε�κλασικ� ύ��ςαπ� εκκλησίες τ�υ Πειραιά. Aκ�μη,η αισθητική μ�υ μ�ρ�ωση εσυντε-λείτ� εκείν� τ�ν καιρ� απ� δύ� γαλ-λικά περι�δικά: τ� «Ilustration» καιτ� «Vie Parisienne», περι�δικά π�υλά!αινε ως συνδρ�μητής � μεγαλύ-τερ�ς σε ηλικία ε�άδελ��ς μ�υAγγελ�ς Mετα�άς.

Πρέπει κάπ�τε να είδα σε μια κάρ-τα ή σε ένα !ι!λί� ένα τ�πί� τ�υTurner π�υ με εντυπωσίασε. Tα �ω-γρα�ιστά τα!άνια τ�υ σπιτι�ύ μαςήταν επίσης απ� τις πρώτες μ�υ �ω-γρα�ικές εντυπώσεις.

Eικ�νες αγίων

Tα πρώτα �ωγρα�ικά έργα π�υ έ-κανα ήταν εικ�νες αγίων π�υ τ�πρ�σωπ� τ�υς ήταν μαύρ� �πωςστις παλιές ασημωμένες εικ�νες·θα ήμ�υν έ�ι ετών. Λίγ� αργ�τεραέκανα πρ�σωπα με �ρώματα απ�-�εύγ�ντας να τ�νίσω π�λύ τηγραμμή π�υ �ωρί�ει τ� πιγ�ύνι μετ� λαιμ�. Π�λύ αργ�τερα, �ταν έμα-θα τ�υς �ρ�υς της �ωγρα�ικής καιγνώρισα καλύτερα τις κλίσεις μ�υκαι τα γ�ύστα μ�υ, κατάλα!α πως έ-τρε�α μια αντιπάθεια για την ανα-γλυ�ική �ωγρα�ική και για τ� κιάρ�σκ�ύρ�. Aκ�μη, κατάλα!α πως � άν-θρωπ�ς μένει � ίδι�ς απ� μικρ� παι-δί έως τα γεράματα και �ι μεγάλες�υγές απ� τ�ν εαυτ� μας, �,τι ν�μί-��υμε τ�υλά�ιστ�ν �τι είναι �υγή,είναι στ� τέλ�ς επιστρ��ή στ�ν ευ-ατ� μας.

»Στα περι�δικά π�υ εί�αν αναλά-!ει τη μ�ρ�ωσή μ�υ πρ�στέθηκανλίγ� αργ�τερα και δύ� άλλα, τ�«Femina» και τ� «Vogue». Tα έ�ερ-ναν απ� τη Γαλλία �ι ε�αδέλ�εςμ�υ μα�ί με παρτιτ�ύρες τραγ�υ-διών της μ�δας π�υ τα παί�ανε στ�πιάν� και τα τραγ�υδ�ύσαν. T�τε ά-κ�υγα να μιλ�ύν π�λύ για τ�ν B�λα-νάκη π�υ τ� εργαστήρι τ�υ ήταν α-πέναντι απ� τ� σπίτι της θείας μ�υ·μιλ�ύσαν με ενθ�υσιασμ� για τ� έρ-γ� τ�υ «H εν Σαλαμίνι ναυμα�ία» κιήταν τ� θέμα π�υ τ�υς άρεσε πε-ρισσ�τερ�· η επ��ή ήταν επική.

Πάντως, επηρεασμέν�ς απ� �σαάκ�υγα γι’ αυτ� τ� έργ�, κάθισα και�ωγρά�ισα και εγώ κάτι καρά!ιαπ�υ τα αντέγραψα απ� μια κάρτα�λλανδέ�ικη. Eργ� τ�υ B�λανάκηείδα πρώτη ��ρά στ� κτίρι� με τ�παλι� ρ�λ�ι π�υ ήταν τ� Δημαρ�εί�Πειραιώς σε μια δε�ίωση π�υ γιν�-ταν πρ�ς τιμήν τ�υ ναυάρ��υ

Φ�υρνιέ. Δεν θυμάμαι με π�ια ευ-καιρία είδα με τη μητέρα μ�υ και μιαέκθεση της Σ��ίας Λασκαρίδ�υ,στ� σπίτι της �ωγρά��υ στην Kαλλι-θέα. Eνα μικρ� έργ� π�υ λεγ�ταν η«N�ικ�κυρ�ύλα» μ�υ άρεσε π�λύκαι τ� αντέγραψα πιστά απ� μνή-μης, κάτι π�υ ε�έπλη�ε τ�υς γύρωμ�υ. Kάπως αργ�τερα πάλι είδαστην Aθήνα στην Aνωτάτη Σ��λήKαλών Tε�νών μια έκθεση τ�υ P�ϊ-λ�ύ, �π�υ εί�αν εκτεθεί ανάμεσα σεάλλα � «Iππ�λυτ�ς» και τ� «XαίρεPα!!ί».

T� διάστημα εκείν� είδα και ταεκθέματα στην Eθνική Πινακ�θήκη.Oλα αυτά μ�υ πρ�κάλεσασν έντ�νησυγκίνηση αλλά και αντιρρήσεις �-

σ� κι αν αυτ� �αίνεται παρά�εν�. HΠινακ�θήκη με ��ρτωσε με ένα αί-σθημα αγωνίας για τ� �τι θα ’πρεπενα κάνεις �λα αυτά για να λ�γισθείςως μεγάλ�ς �ωγρά��ς. Eνιωθα σ�ε-δ�ν περι�ρ�νηση. T� σ�!αρ� καθή-κ�ν να είναι κάπ�ι�ς μεγάλ�ς �ω-γρά��ς ερ��ταν κατά την γνώμημ�υ σε αντίθεση με αυτ� π�υ θα’πρεπε να ’ναι κανείς ως �ωγρά��ςαληθιν�ς και μ�ν� αληθιν�ς.

»Θαυμασμ�ς και πλή�η, �θ�ν�ςκαι μίσ�ς ήταν τα αισθήματα π�υμ�υ γενν�ύσε μια �ωγρα�ική �π�υτ� σ�έδι� κυριαρ��ύσε. Aπ� μικρ�παιδί έ!ρισκα �τι τ� σ�έδι�, τ�υλά-�ιστ�ν ένα �ρισμέν� σ�έδι�, ήτανσαν �υλακή των αισθημάτων μας

και έκανε τη �ωγρα�ική να μην είναι«�υσική».

Mπ�ρώ να πω πως ήδη απ� τα α-τ�αμίδικα έργα της εργασίας μ�υως παιδι�ύ επιδίωκα να !ρω έναδια��ρετικ� σ�έδι� απ� αυτ� π�υδίδασκαν �ι δάσκαλ�ι.

Aκ�υαρέλα

»Aπ� τ� 1920 ως τ� 1925 άρ�ισανα �ωγρα�ί�ω με ακ�υαρέλα. Aπ�τ�τε, θυμάμαι, δεν �ωγρά�ισα �ανάμε ευκ�λία και αγωνία με κατεί�εκάθε ��ρά π�υ έπιανα στα �έριαμ�υ τ� πινέλ�. N�μί�ω �τι η μανίαμ�υ για τη �ωγρα�ική �επερν�ύσετη �υσική τάση �λων των παιδιώννα σ�εδιά��υν.

Θα ήμ�υν εννέα ετών, �ταν μ�υπήραν δάσκαλ�, ένα Γάλλ� π�υ λε-γ�ταν Πικ, ειδικευμέν� να διδάσκεισ�έδι� και �ωγρα�ική, σε παιδιά.Aσ�αλώς μ�υ δίδα�ε σωστά τα �ρή-σιμα πράγματα, αλλά εγώ έ!ρισκαπως �λα αυτά δεν �δηγ�ύσαν σεμια �υσική �ωγρα�ική και διέκ�ψατα μαθήματα. Για μένα �υσικ� ήταν�,τι εί�ε �ως διά τ�υ �ρώματ�ς και�,τι γιν�ταν εύκ�λα �ωρίς τ� μ��θ�τ�υ σ�εδί�υ.

»Στ� σ��λεί� Παπακώστα π�υ πή-γαινα, άρ�ισα να σ�εδιά�ω και να�ρωματί�ω εκ τ�υ �υσικ�ύ. Στην ι-�ν�γρα�ία και στα τε�νικά μαθήμα-τα δεν εί�α καμία επίδ�ση και με θε-ωρ�ύσαν παιδί σ�εδ�ν καθυστερη-μέν�. Oταν �μως �ι καθηγήτριέςμ�υ είδαν πώς �ωγρά�ι�α με τα�ρώματα έμειναν έκλπηκτες και μ’έ!αλαν στην πρ�τελευταία τά�ητ�υ γυμνασί�υ �π�υ στ� μάθηματης �ειρ�τε�νίας �ι μαθήτριες �ω-γρά�ι�αν εκ τ�υ �υσικ�ύ !ά�α μελ�υλ�ύδια. Mια μέρα άκ�υσα μιακαθηγήτρια να λέει στις άλλες πώς�ωγρά�ι�α σαν τ�ν Mαθι�π�υλ�.

M�νή Δα�νί�υ

»Σε ηλικία εννέα ή ίσως και μικρ�-τερ�ς είδα τα μωσαϊκά της M�νήςΔα�νί�υ. A�έ�αστη συγκίνηση. Στ�Δα�νί λειτ�υργ�ύσαν ακ�μα τ�τεκαι συ�νά η μητέρα μ�υ και η θείαμ�υ πήγαιναν εκεί με αμά�ι συνδυά-��ντας την ημερήσια εκδρ�μή μαςμε τη Λειτ�υργία π�υ έκανε πάντ�-τε � ιερέας π�υ έ�ερναν μα�ί τ�υςαπ� τ�ν Πειραιά, ένας ηλικιωμέν�ςπαπάς π�υ τ�ν έλεγαν παπα-Πη-ρ�υνάκη. Σε μια τέτ�ια εκδρ�μή έ-κανα τ� αντίγρα�� της «Πρ�σευ�ήςτης Aγίας Aννης» απ� τ� μωσαϊκ�π�υ !ρίσκεται στ� νάρθηκα. Eίναιτ� πρώτ� αντίγρα�� π�υ έκανα απ�έργ� !υ�αντιν�. Tι συγκίνηση μ�υ«διναν αυτές �ι εκδρ�μές! Συνα-ντ�ύσα έναν άλλ� κ�σμ�, δια��ρε-τικ� απ� τ�ν κ�σμ� τ�ν πληκτικ�και ακαταν�ητ� �π�υ ��ύσε η αστι-κή μ�υ �ικ�γένεια. Hταν μια πληγήπ�υ δέ�τηκα πρώτη ��ρά, �ταν εί-δα τα μωσαϊκά τ�υ Δα�νί�υ π�υ �ύ-πνησε μέσα μ�υ ένστικτα και ατα!ι-σμ�ύς περίεργ�υς. Aυτ�ύς τ�υς α-τα!ισμ�ύς θα τ�υς �υπν�ύσε αργ�-τερα σε επιτείν�ντα !αθμ� � K�-ντ�γλ�υ.

«E�ακ�λ�υθ�ύσα να �ωγρα�ί�ωμε περισσ�τερη ένταση ακ�υαρέ-λες εκ τ�υ �υσικ�ύ, νεκρές �ύσειςκαι κτίρια, αλλά και πρ�σωπ�γρα-�ίες».

O Γιάννης Tσαρ�ύ ης σε ηλικία 18 ετών τ� 1928.

Oι πρώτες δημι�υργίες

Aρ�ισε να ενδια�έρεται για τη �ωγρα�ική

σε ηλικία επτά ετών κάν�ντας εικ�νες αγίων

Page 8: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AΦIEPΩMA

Kαραγκι��ης και ΣπαθάρηςΠώς γνώρισε τ�ν μεγάλ� Kαραγκι���παί�τη στην Kη�ισιά

T� 1926 η �ικ�γένεια Tσαρ�ύ�η ε-γκατέλειψε τ�ν Πειραιά κι ήρθε ναεγκατασταθεί στην Aθήνα, στην �δ�Eρμ�ύ στ� M�ναστηράκι. Aλλά �Πειραιάς θα ακ�λ�υθεί τ�ν Tσαρ�ύ-�η ως αδιάλειπτη και διηνεκής ανά-μνηση. Eί�ε �ικ�δ�μήσει εκεί παιδι-κές �ιλίες π�υ κράτησαν μέ�ρι ταγεράματα.

Mε την Kατίνα Kωνσταντ�π�ύλ�υ,μετέπειτα Πα�ιν�ύ και τις αδελ�έςτης Mαρία και Bαρ�άρα Kωνσταντ�-π�ύλ�υ. Tην Aικατερίνη και την KικήΠαπαλε�νάρδ�υ, μετέπειτα Πα�ύρηκαι Παπαστράτ�υ, αντίστ�ι�α. TηΛητώ Πρωτ�παπα, μετέπειτα Kατα-κ�υ#ην�ύ. Στα επτά τ�υ �ρ�νια άλ-λα�ε σ��λεί�· στ� νέ� σ��λεί� π�υπήγε εί�ε συμμαθητή τ�ν Nίκ� Kα-�αδία (Mαραμπ�ύ), τ�ν K�λια �πως�ικεία τ�ν απ�καλ�ύσε. Kαι ακ�μαένα νεαρ� δύ� �ρ�νια μεγαλύτερ�τ�υ π�υ π�λύ τ�υ άρεσε να διακρί-νεται και να δια�έρει απ� τ�υς άλ-λ�υς. «O,τι ��ρώ εγώ, δεν θέλω νατ� ��ρεί κανένας άλλ�ς», έλεγε.Eπρ�κειτ� για τ�ν μετέπειτα ε��-πλιστή Σταύρ� Nιάρ��, π�υ πήγαινεστ� ίδι� σ��λεί� καθώς και την α-δελ�ή τ�υ Mαίρη, �ίλη κι αυτή τ�υTσαρ�ύ�η.

Aλλες πρ�σωπικ�τητες ταυτισμέ-νες με τ�ν Πειραιά ήταν � Παύλ�ςNιρ�άνας, � Λάμπρ�ς Π�ρ�ύρας, �Aιμίλι�ς Bεάκης, � Pώμ�ς Φιλύρας, �Γεράσιμ�ς Bώκ�ς και � Σπύρ�ς Mε-λάς, θαμώνες �λ�ι τ�υ �ιλ�λ�γικ�υκα�ενεί�υ τ�υ Δι�νυσιάδη. Mα#ίτ�υς και � #ωγρά��ς Kωνσταντίν�ςB�λανάκης π�υ ά�ησε μια στρωμέ-νη καριέρα στη Γερμανία για να ’ρθειστην Eλλάδα, παρά τις παραινέσειςτ�υ �ίλ�υ τ�υ #ωγρά��υ Γύ#η: «Mη�ύγεις απ� δω για να πας σ’ έναν τ�-π� �π�υ η #ωγρα�ική π�υλιέται στ�πάρκ�». Tελικά, έ#ησε κάτω απ� τηντυραννία της γυναίκας τ�υ π�υ τ�νπίε#ε να πρ�σαρμ�#ει την τέ�νη τ�υστα γ�ύστα των μικρ�αστών τ�υΠειραιά πρ�κειμέν�υ να επι�ιώσει,και της κ�ινωνίας π�υ τ�ν αγν��ύσε.Πέθανε πικραμέν�ς, �τω��ς, αντι-κείμεν� εκμετάλλευσης εν�ς κ�ρνι-#ά τ�υ Πειραιά π�υ τ�υ έπαιρνε ταέργα για μια πεντάρα (...).

O Kαραγκι��ης

Για τ�ν Tσαρ�ύ�η, μέσα σ’ �λα �-σα σήμαινε � Πειραιάς, σήμαινε καιτη γνωριμία τ�υ με τ�ν Kαραγκι�#η,μια συγκίνηση π�υ μετασ�ημάτισεμε π�λλ�ύς τρ�π�υς μέσα στην τέ-�νη τ�υ. O Xαρίδημ�ς στη Φρεαττύ-δα και � Δεδ�ύσαρ�ς στ�ν Oμιλ�των Eρετών. Oι έντ�ν�ι �ρωματι-σμ�ί πάνω στα �τηνά �αρτιά· �ρώ-ματα π�υ, αργ�τερα �ταν έγινε κά-τ���ς της σημαντικής της #ωγρα�ι-κής και της ερμηνείας της, έμαθε �-

τι τα απ�καλ�ύσαν �ρώματα π�λυ-γνώτεια.

Oι �ωνές των ηρώων τ�υ ’21. E�ειπει �τι «� Kαραγκι�#ης, ήδη απ� ε-κείνη την επ��ή π�υ δεν ή�ερα τί-π�τα, με γεμί#ει μ’ εκείν� τ� αίσθη-μα της πληρ�τητας στην περι��ήτης ανθρώπινης �ωνής π�υ αργ�-τερα θα μ�υ ’δινε η ανατ�λίτικη #ω-γρα�ική με τα καθαρά �ρώματάτης, �πως κάθε μεγάλη τέ�νη με�αθιά πίστη και γι’ αυτ� με ασήμα-ντα μέσα.

Aπ� κείνη την ηλικία διαισθαν�-μ�υν πως η λεπτ�τητα πρέπει νασυνυπάρ�ει με κάτι π�λύ πρωτ�γ�-ν� και απλ� για να είναι αληθινή α-πλ�τητα, δηλαδή ��ύτητα και ��ιαδυναμία. Mέσα στ�ν Kαραγκι�#η,αντίκρισα �λη τη γλύκα τ�υ ανατ�-λίτικ�υ ρεαλισμ�ύ ως πραγματικ�-τητα και ��ι ως αντικείμεν� μ�υ-σεί�υ».

Σε ηλικία δεκαεπτά ετών, �ταν εί-�αν πια μετακ�μίσει στην Aθήνα καιπήγαιναν τα καλ�καίρια στην Kη�ι-σιά, γνώρισε τ�ν καραγκι�#�παίκτηΣωτήρη Σπαθάρη, γνωριμία π�υ π�-λύ κ�λάκευσε τ�ν νεαρ� Tσαρ�ύ�η.

Mπήκε δειλά στη σκηνή τ�υ για νατ�ν ρωτήσει πώς ετ�ίμα#ε την ψα-ρ�κ�λλα ως �άση για τα �ρώματαπ�υ �ρησιμ�π�ι�ύσε για να #ωγρα-�ί#ει τις ρεκλάμες. «O ΣωτήρηςΣπαθάρης ήταν απ� τ�υς πι� αρι-στ�κρατικ�ύς ανθρώπ�υς π�υ γνώ-ρισα κι απ� τ�υς πι� σπ�υδαί�υςκαλλιτέ�νες».

Διατήρησαν αληθινή �ιλία π�υσυνε�ίστηκε με τ� γι� τ�υ Eυγένι�τ�ν �π�ί� � Tσαρ�ύ�ης πάντρεψεως κ�υμπάρ�ς. E�ει πει ακ�μα �τι«� μπερντές τ�υ Σπαθάρη με τ�ν�ρκ� τ�υ Kατσαντώνη πάνω στην“π�διά” τ�υ εμένα μ�υ δίδα�ε πώςήταν αυτά τα “�θ�νια” τα “κατά-

γρα�α γρα�αίς”, π�υ σκέπα#αν τησκηνή». Kαι �τι «� Kαραγκι�#ης μα-#ί με τη μ�υσική της εκκλησίας καιτων τραγ�υδιών και των ελληνικών��ρών, � τσάμικ�ς κι � ��ρ�ς των��ρών � #εϊμπέκικ�ς, περισσ�τερ�κι απ’ τη �υ#αντινή #ωγρα�ική π�υμ�υ δίδασκε � K�ντ�γλ�υ, με στήρι-#αν στην πρ�σπάθειά μ�υ εκείνηςτης επ��ής» (1928-1936).

H κ�ινωνική και �ικ�ν�μική υπ�-σταση της �ικ�γένειας στην Aθήναπήρε μεγάλες διαστάσεις. Oι επι�ει-ρήσεις τ�υ Aθανασί�υ Tσαρ�ύ�ηγνώρισαν άνθηση. Aγ�ράστηκανμαγα#ιά στην Eρμ�ύ, � ίδι�ς έ�αλε��υλευτική υπ�ψη�ι�τητα στηνAρκαδία ως ανε�άρτητ�ς.

Hταν και επίτρ�π�ς στην εκκλη-σία τ�υ M�ναστηρακί�υ. Aργ�τερα,επί K�ντ�γλ�υ, π�υ � Tσαρ�ύ�ηςως μαστ�ρ�π�υλ� τ�υ τ�ν ��ηθ�ύ-σε στις επιδι�ρθώσεις τ�υ τέμπλ�υσ’ αυτή την ίδια εκκλησία, η μητέρατ�υ ανέλα�ε τη δαπάνη της κατα-σκευής των �ημ�θυρων π�υ #ωγρα-�ίστηκαν απ� τ� νεαρ� Tσαρ�ύ�ηπρ�ς μεγάλη αγαλλίαση της μητέ-ρας τ�υ.

Στην Kη�ισιά

Στ� σπίτι της Kη�ισιάς γειτ�νευανμε την �ικ�γένεια Σε�εριάδη και α-π� τ�τε �ρ�ν�λ�γείται η μετα�ύτ�υς �ιλία με τα παιδιά, την Iωάννακαι τ� Γιώργ�. Aυτ� τ� σπίτι, π�λύαργ�τερα, τη δεκαετία τ�υ 1960,κληρ�δ�τήθηκε απ� τη μητέρα τ�υκαι την αδελ�ή τ�υ στ�ν Eρυθρ�Σταυρ�, κάτι π�υ τ�υ πρ��ένησε λύ-πη και πικρία, �ταν � ίδι�ς την επ��ήεκείνη δεν εί�ε μ�νιμη στέγη και#�ύσε ανασ�αλής, μετακιν�ύμεν�ςσυνε�ώς σαν πρ�σ�υγας.

T� ίδι� ν�σταλγικά �πως για τ�νΠειραιά μιλ�ύσε � Tσαρ�ύ�ης καιγια την Kη�ισιά. Για τα υπέρ��α νε-�κλασικά και τις θαυμάσιες αρτ-ν�υ�� επαύλευς, για τα περι��λιακαι τα περί�ημα �εν�δ��εία-θέρε-τρα. T� «Γκραντ Oτέλ», τ� «Σέσιλ».T�υ «Aπέργη» �π�υ σύ�να#αν �ι γ�-νείς τ�υ τις Kυριακές.

Στην αυλή τ�υ �εν�δ��εί�υ αυ-τ�ύ, παί#�ντας ένα απ�γευμα τ�υΣεπτεμ�ρί�υ τ�υ 1922, μ’ άλλα παι-διά, άκ�υσε να μιλ�ύν με σ��αρ�τη-τα και περίσκεψη �ι μεγάλ�ι για μια���ερή καταστρ��ή τ�υ Eλληνι-σμ�ύ. Xάθηκε έλεγαν η Mικρασία. HΣμύρνη κάηκε.

T�ν π�νεσε η είδηση κι ας μην π�-λυκαταλά�αινε. Λίγες μέρες αργ�-τερα είδε τ�υς πρώτ�υς πρ�σ�υγεςστ�υς δρ�μ�υς της Kη�ισιάς. K�υ-ρελήδες και συντετριμμέν�ι, αλλάμε τη σ�ραγίδα στην έκ�ραση τηςαυτ�κρατ�ρικής τ�υς καταγωγής.

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 9

«O Σπαθάρης», μετα� τυπία, 70X50 εκ., Aθήνα, 1981 (1948).

Page 9: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AΦIEPΩMA

Tα�ίδι στην Π�ληH γνωριμία τ�υ με τ�ν Kεμάλ στις εκδηλώσεις τ�υ «Mπαλκάν Φεστι�αλί» τ�ν Oκτώ�ρι� τ�υ 1934

10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

...TO HΘEΛE π�λύ αυτ� τ� τα�ίδι καιγια να τ�υ τ� επιτρέψ�υν απ� τ�σπίτι αναγκάστηκε να συμμετάσ�ειως ��ρευτής στ� Λύκει� των Eλλη-νίδων π�υ με τ�υς ��ρευτές τ�υ θαλά�αινε μέρ�ς στις !ιέστες τωνBαλκανικών Aγώνων (Mπαλκάν Φε-στι�αλί). Hταν στ� πλαίσι� των κα-λών σ�έσεων μετα�ύ των �ωρώντων Bαλκανίων, η επ��ή της ελλη-ν�τ�υρκικής !ιλίας π�υ πρ�σπα-θ�ύσαν να �ικ�δ�μήσ�υν �ι Bενι$έ-λ�ς με τ�ν Aτατ�ύρκ.

Δεν θα μπ�ρ�ύσε να αλλά�ει τη�αρά αυτ�ύ τ�υ τα�ιδι�ύ με την

πρεμιέρα στ� θέατρ� κι ας ήταν �υ-σιαστικά η πρώτη τ�υ στ� επαγγελ-ματικ� θέατρ�, με μια απ� τις μεγα-λύτερες ηθ�π�ι�ύς τ�υ θεάτρ�υ.Tην πρ�σκληση απ� τ� Λύκει� τηνε�ασ!άλισε μέσω της λα�γρά!�υAθηνάς Tαρσ�ύλη, π�υ την εί�εγνωρίσει απ� τ� $εύγ�ς Σικελιαν�ύστα Δελ!ικά.

O πραγματικ�ς τ�υ π�θ�ς ήταν ναδει την Π�λη και τα μωσαϊκά τηςAγίας Σ�!ίας, π�υ εκείν� τ�υ καιρ�εί�αν απ�καλυ!θεί και για πρώτη!�ρά εί�ε επιτραπεί η είσ�δ�ς στ�π�λυθρύλητ� μνημεί�, έπειτα απ�

τρία �ρ�νια απ�κάλυψης, και απ�κα-τάστασης των μωσαϊκών.

T�μας Oυίτμ�ρT�ν άνθρωπ� π�υ εί�ε σηκώσει

στ�υς ώμ�υς τ�υ �λη αυτή την ευ-θύνη τ�ν ή�ερε· τ�ν εί�ε γνωρίσειστ� σπίτι τ�υ K�ντ�γλ�υ με τ�ν �-π�ί� εκείν�ς συνδε�ταν. Hταν � αγ-γλικής καταγωγής Aμερικαν�ς κα-θηγητής T�μας Oυίτμ�ρ, ιδρυτήςτ�υ ανατ�λικ�ύ �ρθ�δ���υ Iνστι-τ�ύτ�υ, επισκέπτης συ�ν�ς τωνEλλήνων επιστημ�νων της �υ$αντι-ν�λ�γίας, �πως τ�υ +υγγ�π�υλ�υ

και άλλων. «Hταν ένας �ρθ�δ���ςπ�υ δεν πρ�λα�ε να �απτισθεί», έ-λεγε � K�ντ�γλ�υ, «και να λά�ει τηνεπίγνωσιν της αλήθειας», �πως � ί-δι�ς διατύπωνε την επιθυμία τ�υ. Kιήταν ακ�μη αυτ�ς π�υ έπεισε τ�νKεμάλ Aτατ�ύρκ να μετατρέψει τηνAγία Σ�!ία απ� τ$αμί σε μ�υσεί�· έ-λεγε μάλιστα σ�ετικά μ’ αυτ� �τι «α-π� τη μέρα π�υ μίλησα στ�ν Aτα-τ�ύρκ, �ταν πήγα να αρ�ίσω την ερ-γασία, είδα γραμμένη με τα δικά τ�υγράμματα μια επιγρα!ή στην π�ρτα:“T� μ�υσεί� είναι κλειστ� λ�γω επι-σκευών”».

Aριστερά: «Φαντάρ�ς π�υ ��ρεύει �εϊμπέκικ�», λιθ�γρα�ία, 60 x 35 εκ., Aθήνα, 1978 (1976). Δε�ιά: «Zεϊμπέκικ�», μετα��τυπία, 70 x 50 εκ., Aθήνα, 1984 (1976).

Page 10: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 11

AΦIEPΩMA

«T� πλ�ί� με την �μάδα των ��-ρευτών απ� την Eλλάδα πέρασε απ�τη Σμύρνη. Eκεί � Tσαρ�ύ�ης είδεαληθιν�ύς $εϊμπέκηδες. Hταν απ�την περι��ή τ�υ Aϊδινί�υ κι έναςπ�υ μιλ�ύσε καλά ελληνικά τ�υ ε�ή-γησε �ταν πήγαιναν στην Π�λη να��ρέψ�υν κι αυτ�ί για τ� MπαλκάνΦεστι�αλί, γιατί τέτ�ι�υς ��ρ�ύς, �-πως είπε, δεν εί�αν στην Π�λη. Eναςμικρ�ς, ως δεκα�κτώ ετών, π�υ ή-ταν μτα�ύ τ�υς, ήταν � πρώτ�ς ��-ρευτής. «Aν με ρωτ�ύσαν», εδιηγεί-τ� � Tσαρ�ύ�ης, «π�ι�ς είναι � κα-λύτερ�ς ��ρευτής π�υ είδα π�τέστη $ωή μ�υ θα απαντ�ύσα αδίστα-κτα αυτ�ς π�υ δε �έρω �ύτε τ� �ν�-μά τ�υ, ευτυ�ώς �μως έ�ω μια !ω-τ�γρα!ία τ�υ, π�υ μ�υ την έδωσε έ-νας B�ύλγαρ�ς !�ιτητής».

Πώς μπ�ρεί ένας ��ρ�ς να σημαί-νει τ�σ� π�λλά, να αν�ίγει κ�σμ�υς�λ�κληρ�υς, απίστευτ�υς, μυθ�λ�-γικ�ύς με μερικές κινήσεις και μερι-κά �ήματα και ένα θεί� ρυθμ� π�υτ�ν απέδιδαν κτυπώντας πήλινατ�υμπελέκια. O Γιάννης Pίτσ�ς γρά-!ει σ’ έναν τ�μ� της σειράς «Πρ�-σκυνητάρια αγίων» �τι η περιγρα!ήτ�υ Tσαρ�ύ�η για τ�υς ��ρ�ύς των$εϊμπέκηδων στη Σμύρνη είναι απ�τα πι� ωραία λ�γ�τε�νήματα π�υγνωρί$ει. Στην Π�λη είδε και π�ντια-κ�ύς ��ρ�ύς τ�υς �π�ί�υς «θαύμα-$ε �μως λιγ�τερ� ως μη θαυμαστήςτ�υ αρ�αϊσμ�ύ γενικώς». Eνώ τ� $ε-ϊμπέκικ� είναι � μεγάλ�ς και �αθύςθρησκευτικ�ς π�λιτισμ�ς. Eίναι �ρ-!ικ�ς, ανθρώπιν�ς, �αθύτατα πα-νανθρώπιν�ς. Θα μπ�ρ�ύσαμε ναπ�ύμε γι’ αυτ� τ� ��ρ� τη λέ�η ιμπε-ριαλιστικ�ς.

Στην Π�λη

H Π�λη υπήρ�ε γι’ αυτ�ν μια απ�-κάλυψη. Aκ�υγες παντ�ύ να μιλ�ύνελληνικά και �ι παπάδες π�υ τ�υ έ-�λεπαν στ�υς δρ�μ�υς, έσκυ�ανκαι !ιλ�ύσαν τις !�υστανέλες π�υ!�ρ�ύσαν. Oλ�ι μα$ί, μ�υσικ�ί και��ρευτές, πήγαν και στ� Πατριαρ-�εί�. T�υς δέ�τηκε στ� Mεγάλ� Συ-ν�δικ� � τ�τε πατριάρ�ης Φώτι�ς. OTσαρ�ύ�ης θυμ�ταν ένα διάλ�γ� α-νάμεσα στ�ν πατριάρ�η και σε μιακυρία τ�υ Λυκεί�υ των Eλληνίδων,σύ$υγ� τ�υ παλι�ύ ναυάρ��υ T�υ-τ�υντ$ή. Kαθώς λ�ιπ�ν έρ��νταν τατραταρίσματα και ανταλλάσσ�νταντυπικές κ�υ�έντες, � πατριάρ�ηςρώτησε την κυρία T�υτ�υντ$ή, π�υεί�ε καθήσει απέναντί τ�υ: «Eίναι ηπρώτη !�ρά π�υ έρ�εσθε στην Π�-λη;». «Nαι… O�ι… Δηλαδή ήταν να’ρθω με τ�ν άνδρα μ�υ τ� 1915 μετ�ν “A�έρω!”, αλλά εν τέλει δενήρθα». «Eίναι λ�ιπ�ν η πρώτη !�-ρά!». «O�ι ακρι�ώς…ακ�ύστε, �ανάμετά απ� �ρ�νια είπαμε να κάν�υμεαυτ� τ� τα�ίδι τ� !θιν�πωρ� τ�υ1922». «A! ώστε δεν είναι η πρώτη!�ρά π�υ έ�ετε �αναέλθει», τη διέ-κ�ψε � πατριάρ�ης. «Πάλι �μως τ�τα�ίδι δεν έγινε, γιατί �έσπασαν εντω μετα�ύ τα γεγ�ν�τα της Σμύρ-νης». «Kαι έτσι δεν ήλθατε». «Φτά-σαμε μέ�ρι…». «A! ήλθατε εν τέ-λει», διέκ�ψε πάλι � πατριάρ�ης.

«Mέ�ρι τη Γιάλ��α, γιατί εκεί μαςπρ�λα�αν τα γεγ�ν�τα». «T�τε αυ-τή είναι η πρώτη !�ρά π�υ έρ�ε-σθε». «Στην Π�λη, ναι!» είπε τελειώ-ν�ντας τη συ$ήτηση η κυρία T�υ-τ�υντ$ή ανακ�υ!ισμένη, π�υ λ�γωτης αμη�ανίας και της αδε�ι�τηταςτης στιγμής εί�ε πάρει να γίνεται α-στεία.

Eκεί στ�υς κήπ�υς τ�υ παλατι�ύτ�υ Nτ�λμά Mπα�τσέ, έγιναν �ι ε�ρ-τές. Oταν αναγγέλθηκε η συμμετ�-�ή της Eλλάδ�ς, ως ελληνικ� μ�υσι-κ� �ργαν�, πέρασε ένα πιάν� στ�λι-σμέν� με λ�υλ�ύδια. Kαι τ�τε καιτώρα �ι Eλληνες ντρέπ�νται για τημ�υσική τ�υς, π�υ είναι η σπ�υδαι�-τερη μ�υσική �λων των αιώνων. Tηλένε τ�υρκική, �πως και τ� $εϊμπέκι-κ�. «Mα, αν είναι έτσι, τ�τε θα πρέ-πει να αλλά��υμε γνώμη για τ�υςT�ύρκ�υς, είπε κάπ�τε � Tσαρ�ύ-�ης σε σ�ετική συ$ήτηση: «Tη μ�υ-σική, π�υ για να τη μειώσ�υν την �-ν�μασαν λαϊκή ενώ είναι κλασική,κάτι π�υ και �ι T�ύρκ�ι παραδέ��-νται, συσταίν�ντας μάλιστα στ�νκ�σμ� τ�υς, να μην τα ακ�ύν αυτά,δεν είναι δικά μας, λένε, είναι Rum,ελληνικά δηλαδή».

Aπ� τη μια γίνεται κα�γάς για τηνυ!αλ�κρηπίδα, έλεγε � Tσαρ�ύ�ης,και απ� την άλλη �αρί$�υμε στ�υς

T�ύρκ�υς �,τι ωραι�τερ� έ��υμεελληνικ�. Oν�μά$�υμε τ�υρκικά τασπίτια με τις εσωτερικές αυλές π�υσυνε�ί$�υν την ελληνιστική παρά-δ�ση, και τη �υ$αντινή μ�υσική, στ�σύν�λ� της καθώς και τ�υς ελληνι-κ�τατ�υς αμανέδες π�υ τις απαρ-�ές τ�υς έ��υν στα επί σκηνής ά-σματα τ�υ Eυριπίδη, διαλέγ�νταςγια ιδανικ� μας την �γδ�ης π�ι�τη-τας Eυρώπη.

Aλλά �ι Eλληνες �ταν θέλ�υν να�γά$�υν τ� κεντρί, να α!αιρ�ύν τηδύναμη απ� κάτι σπ�υδαί� –απ� τά-ση αυτ�κατάργησης μέ�ρι και αυτ�-καταστρ�!ής– τ� κηρύσσ�υν γρα-!ικ� μ�υσει�π�ιώντας τ�, α!αιρώ-ντας τ�υ τ� ν�ημα, την αληθινή �υ-σία τ�υ. Oπως δεν υπάρ��υν πι�θλι�ερ�ί �ρ�ι και πι� ύπ�πτ�ι απ�τ� «διατηρητέ�» και την «αναπαλαί-ωση», λέ�η υπ�υργική π�υ σημαίνει«�αναγερασμ�ς», λέ�εις π�υ τελευ-ταίως π�λύ συ$ητ�ύν �ι Nε�έλλη-νες. Eίναι αυτ�ί �λ�ι π�υ απεμπ�-λ�ύν κάθε ί�ν�ς αληθιν� ελληνικ�-τητας.

Nτ�λμά Mπα�τσέ

Tην τελευταία μέρα, � πρ�εδρ�ςτης T�υρκίας M�υστα!ά Kεμάλ δέ-�θηκε αντιπρ�σωπείες απ� κάθε

�ώρα π�υ εί�ε λά�ει μέρ�ς στ� !ε-στι�άλ. O Tσαρ�ύ�ης συμμετεί�εστην ελληνική αντιπρ�σωπεία.

T�υς δέ�θηκε στη μεγάλη σ�υλ-τανική αίθ�υσα τ�υ θρ�ν�υ των α-νακτ�ρων τ�υ Nτ�λμά Mπα�τσέ. Oσπιρτ�$�ς νεαρ�ς Tσαρ�ύ�ης τ�υάρεσε π�λύ και τ�ν �άιδεψε στ� μά-γ�υλ�. «T�ύρκ�ι και Pωμι�ί έπρεπενα $�ύνε μα$ί σαν μια εθν�τητα», εί-πε � Kεμάλ. «Kαι τι ν�μί$ετε, κύριεπρ�εδρε, �τι �ι Eλληνες θα μπ�ρ�ύ-σαν να ασπασθ�ύν τ� μωαμεθανι-σμ�;» είπε � Tσαρ�ύ�ης. «A! O�ι, �ιT�ύρκ�ι θα γίν�νταν �ριστιαν�ί».«Kαι απ� τ� �ριστιανισμ�, τι δ�γμαθα διαλέγατε;». «Δε με ενδια!έρει ��ριστιανισμ�ς, στ� διά��λ� � �ρι-στιανισμ�ς, με ενδια!έρει μ�ν� ηOρθ�δ��ία», είπε � Kεμάλ. T� διά-λ�γ� τ�ν παρέθεσα αυτ�ύσι� �πωςπ�λλές !�ρές εί�α ακ�ύσει τ�νTσαρ�ύ�η να τ�ν διηγείται.

T� τα�ίδι στην Π�λη, εί�ε μεγάλησημασία για τ�ν Tσαρ�ύ�η. Eκτ�ςαπ� τα μωσαϊκά της Aγίας Σ�!ίαςκαι τ�υ Kα�ριέ T$αμί π�υ τ�ν έρι�ανσε κάθε είδ�υς �αθιές σκέψεις, ή-ταν και η πρώτη επα!ή με κάτι π�λύσπ�υδαί� γι’ αυτ�ν. Hταν η γνωρι-μία απ� κ�ντά των $εϊμπέκηδων π�υεί�ε δει και συναναστρα!εί στηΣμύρνη.

Στην Kωνσταντιν�ύπ�λη ως ��ρευτής τ�υ Λυκεί�υ των Eλληνίδων, για τ� Mπαλκάν Φεστι#αλί. Oκτώ#ρι�ς 1934.

Page 11: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AΦIEPΩMA

12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

Σκην�θεσία και ωτ�γρα ίαΦωτ�γράησε τ�πία και πρ�σωπα, τα �π�ία υπήρ�αν πηγή έμπνευσης στη �ωγραική τ�υ

...HTAN ένας μανιώδης της �ωτ -γρα�ίας. Φωτ γρα� ύσε πρ�σωπακαι τ πία, σκηνές της �ωής και σπί-τια έρημα ή κατ ικημένα, �λα αυτάως πλαίσια τ υ μέγιστ υ �ντ ς, δη-λαδή τ υ ανθρώπ υ. Στη �ωγρα�ικήτ υ, ακ�μα και �ταν �ωγρα�ί�ει τ -πία, αισθάνεσαι την παρ υσία τ υανθρώπ υ να ελλ �εύει κάπ υ κ -ντά. Kάτι ανάλ γ μ’ αυτ� π υ έ�ειπει Aνδρέας Eμπειρίκ ς �τι « ι άν-δρες π υ �ωγρα�ί�ει Tσαρ ύ�ης,ακ�μα και �ταν είναι ντυμέν ι, είναισαν να ’ναι γυμν ί».

Mπ ρ ύσε να διανύσει �ιλι�μετραπρ κειμέν υ να !ρει και να �ωτ -γρα�ήσει τ αντικείμεν π υ τ νενδέ�ερε. Mε τ πρ�σ�ημα της �ω-γρα�ικής πλησία�ε και πράγματαπ υ κάτω απ� άλλες συνθήκες πα-ραμέν υν δυσπρ�σιτα. Mια �ρήσιμηγια τη δ υλειά τ υ �ωτ γρα�ία τηναντάλλασσε με ένα ή και δύ �ωγρα-�ικά έργα τ υ.

E�ει �ωτ γρα�ήσει γειτ νιές -λ�κληρες με σπίτια νε κλασικά ή α-πλώς �ωριάτικα, π υ σήμερα δεν υ-πάρ� υν. Aπ� ένστικτ , λες, έσπευ-δε με τη �ωτ γρα�ική τ υ μη�ανήσαν συνεργεί διάσωσης εν�ς κ�-σμ υ πείσμ ν ς στ να καταστρα-�εί. T υλά�ιστ ν ας σωθ ύν, σκε-πτ�ταν, ι σκην γρα�ίες μέσα στις π ίες κινήθηκε κ�σμ ς αυτ�ς, τ�σ μισητ�ς και υπέρ � ς μέσαστη δραματικ�τητά τ υ.

Παρελάσεις

Στην περί δ μετά την απελευθέ-ρωση έμενε στη γωνία KαραγεώργηΣερ!ίας και Πλατείας Συντάγματ ς,πάνω απ� τα γρα�εία της ε�ημερί-δας «Eλευθερία» τ υ Πάν υ K�κκα.T διαμέρισμά τ υ ήταν ψηλά καιμπ ρ ύσε άνετα να παρακ λ υθείτις π μπές απ� διά� ρες τελετέςκαι εκδηλώσεις, απ’ αυτές (και ήτανπ λλές εκείνη ειδικά την περί δ )π υ ι συ�νά ιδι�μ ρ�ες π λιτικέςκαι κ ινωνικές καταστάσεις πρ κα-λ ύσαν.

Στρατιωτικές παρελάσεις σε εθνι-κές γι ρτές, ευκαιριακές «νικη��-ρες» π ρείες δε$ιών ή αριστερών �-πως τις επε$εργά� νταν και τις υπα-γ�ρευαν απ� τ άντρ τ υς, τ $ε-ν δ �εί της «Mεγάλης Bρετα-νίας», ι Aγγλ ι κατάσκ π ι τηςIντέλιτ�ενς Σέρ!ις. Iδιαίτερα τ ν ε-ντυπωσία�αν ι νεκρικές π μπέςστρατιωτικών, π λιτικών, !ασιλέωνκαι αρ�ιερέων, �πως τ υ Παπάγ υ,τ υ Πλαστήρα, τ υ Γεωργί υ B΄, τωναρ�ιεπισκ�πων Δαμασκην ύ, Σπυρί-δων ς, Θε κλήτ υ και Xρυσάνθ υTραπε� ύντ ς. Oι � ρ ί των κληρι-κών π υ ακ λ υθ ύσαν κατά στ ί-� υς με τα �ελ�νια και τα επανωκα-λύμμαυ�α, τα αγήματα στρατιωτών

και ναυτών μ’ αυτ ύς π υ ηγ ύντανκαι $ε�ώρι�αν κρατώντας τα διακρι-τικά !αθμ ύ, τα παράσημα και ταστε�άνια με τις άσπρες και μπλεκ ρδέλες. Tα σημαιάκια και ι ε$έ-δρες των παρελάσεων, τα ανεμί� -ντα ράσα ήταν �λα αυτά πράγματαπ υ τ ν ηλέκτρι�αν και τ ν παρέ-λυαν, γιατί απ τελ ύσαν τη νωπή ι-στ ρία τ υ έθν υς.

Oλα αυτά και �σα δημι υργ ύσανέντ νη την ατμ�σ�αιρα τ υ θανά-τ υ και τ υ έρωτα τ ν επηρέα�ανκαι απ τελ ύσαν ακένωτη πηγή έ-μπνευσης για τ έργ τ υ.

Σκην�θεσία

Σκην θετ ύσε �ωτ γρα�ήσεις σεελά�ιστ �ρ�ν . Eντυνε τα μ ντέλαμ’ �,τι πρ��ειρ σεντ�νι ή τραπε� -μάντιλ , ανάλ γα με τ ν τύπ π υήθελε να παραστήσει, με αρ�αία κ -στ ύμια, με λαϊκά ή ιερατικά, με

ρ μ�αίες και διαδήματα καμωμένα�λα απ� �αρτιά, κατασκευάσματατης στιγμής, με κ ρδέλες και λ υ-δ υδένια στε�άνια με �ρ ύτα καικ σμήματα διά� ρα. Mε τ�ση ευκ -λία δημι υργ ύσε παραστάσεις.

Oι �ωτ γρα�ίες αυτές, π υ περι-εί�αν εν σπέρματι τα �ωγρα�ικά τ υ ράματα, θα α$ι π ι ύνταν κάπ ιαστιγμή. Πρέπει να σημειωθεί πως θαήταν γεγ ν�ς μεγάλης σημασίας μιαέκθεση αυτών των �ωτ γρα�ιών δί-πλα στα �ωγρα�ικά έργα, για τα -π ία στάθηκαν πηγή έμπνευσης. Θαπρ σδι�ρι�ε την �ραση τ υ Tσαρ ύ-�η, τ πέρασμα της ματιάς τ υ απ�τα «πράγματα» π υ τ ν δηγ ύσανστης «π ιήσεώς τ υ την περι �ή».Oι πι καλές �ωτ γρα�ίες μ υ π υέ�ω είναι �σες εκείν ς μ υ έ�ει!γάλει. Δεν εί�ε ως πρ�τυπ κανένα�ωτ γρά� , αλλά $έρω �τι θαύμα�ετ ν Kαρτιέ Mπρεσ�ν, με τ ν π ί διατηρ ύσε �ιλικές σ�έσεις και α-

ρεσκ�ταν �πως κι εκείν ς στις α-σπρ�μαυρες �ωτ γρα�ίες.

Σ’ αυτές τις �ωτ γρα�ήσεις, π υσκην θετ ύσε για τ υς άλλ υς, λά-!αινε κι εκείν ς μέρ ς και, για να πωτην αλήθεια, κυρίως εκείν ς, π υτ ν διέκρινε η μανία της μεταμ�ίε-σης, στ ι�εί θεατρικ�τητας και έ-ντασης μιας πρ σωπικ�τητας π υ ηενέργεια και η δραματικ�τητά της$ε�είλι�αν.

Mπ ρ ύσε εν ριπή �θαλμ ύ ναμετα!άλει ένα τραπε� μάντιλ σε�λαμύδα κι απ� �αρτιά γυαλιστεράνα κατασκευάσει �ρυσ π ίκιλτα τα-!λία και σκαραμάγγια ή τη !εντάλιατης Tρα!ιάτα απ� σελ �άν, κι απ��αρτιά να �τιά$ει κ σμήματα ή λ�-κληρες γιρλάντες π λύ�ρωμα λ υ-λ ύδια.

Aμια

T κ στ ύμι �μως π υ τ ν συγκι-ν ύσε ιδιαίτερα και π υ ε$έ�ρα�ε έ-να π λύ συγκεκριμέν και ευγενέςαπωθημέν τ υ ήταν τ ιερατικ�.Διατηρ ύσε λ�κληρ !εστιάρι α-π� στ λές διακ νικές και αρ�ιερατι-κές με �λα τ υς τα ε$αρτήματα μέ-�ρι λεπτ μέρειας. Oλα αυτά τα έρα-ψε τ 1971 ! ηθ ύμεν ς απ� δύ μ δίστρες π υ τις κάλεσε κι έμεινανγια μέρες στην ε$ �ή.

H μια απ’ αυτές, π υ ήταν Σερ! - υγγαρέ�α, η Nατάσα K υκλ��, εί�ε�έρει και τ μωρ� της μα�ί, θ ρυ!ώ-δες και απαιτητικ�. Mια μέρα, Tσα-ρ ύ�ης αναγκάστηκε να τ υ αγ ρά-σει ένα κ υνέλι π υ μικρ�ς �ητ ύ-σε επίμ να, κι �λα αυτά τα ανε��τανμ�ν και μ�ν για να τελειώσει η σ -!αρή αυτή υπ�θεση τ υ ραψίματ ςτων αμ�ίων.

Π λλές � ρές ντυν�μασταν τα ιε-ρατικά κι εμ�ανι��μασταν, έτσι,$α�νικά, α�ήν ντας κατάπληκτ υςτ υς �ίλ υς π υ τύ�αινε να !ρίσκ -νται εκεί. T υ πήγαινε τέλεια π ια-δήπ τε ιερατική στ λή αλλά τ υ ε-πισκ�π υ ιδιαίτερα. Θα’ λεγες �τιγέρασε μέσα σ’ αυτήν. Mέγας ηθ -π ι�ς. Πώς ή$ερε να ενώνει τα δά-�τυλα σε κίνηση ευλ γίας και με τ ύ� ς δ κιμασμέν υ ιεράρ�η να ρί-�νει τ !λέμμα στηλιτευτικ�, σαν α-π� άμ!ων ς.

T� ράσ�

Θεωρ ύσε τ ράσ (αντερί) ως τ ωραι�τερ ένδυμα· ήταν, έλεγε, τ ρ ύ� π υ επί αιώνες � ρ ύσαν ιEλληνες σ’ �λες τις επικράτειες �-π υ έ�ησαν και είναι κρίμα, κατά τηγνώμη τ υ, π υ δεν � ριέται ακ�μηως καθημεριν� ένδυμα �πως στ Bυ�άντι , κι έ!ρισκε την ευκαιρία νασυμπληρώσει πως αυτ� ήταν η «π -δέα» (π διά) των αρ��ντων και πως

«Θεατρίνι», απ� τ «Hμερλ�γι Kαταστρώματς, B΄» τυ Γιώργυ Σε�έρη.Yδατγρα�ία, 21,5 x 15,5 εκ. Aθήνα, 1945.

Page 12: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 13

απ� εκεί πρ έρ�εται τ γνωστ� «�ί-λησα κατ υρημένες π διές», ρήσηαυτών π υ �ητ ύσαν εκδ υλεύσειςαπ� τ υς ηλικιωμέν υς, καθ�σ ν η-λικιωμέν ι ήταν �λ ι �σ ι μπ ρ ύ-σαν να παρα�ωρ ύν εκδ υλεύσειςκαι λ�γω ηλικίας έ!ρε�αν την π διάτ υς κατά την ύρηση.

Γνώρι�ε τη σημασία και τ συμ! -

λισμ� καθεν�ς απ� τα ε$αρτήματατων ιερατικών στ λών καθώς καιτ ν αριστ τε�νικ� τρ�π τ υ να τα�έρεις, πράγμα ��ι και τ�σ απλ�,�πως, παραδείγματ ς �άρη, να τυλί-γεις τ μεγάλ ράρι τ υ επισκ�-π υ έτσι περίπλ κα, ώστε η ένθετηεικ�να τ υ Xριστ ύ να πέ�τει στημέση της πλάτης.

Για τ �αιλ�νι ή �αιν�λι πί-στευε πως η �ρήση τ υ αναγ�τανστη �ρήση της στρατιωτικής ρωμαϊ-κής �λαμύδας και πως συμ! λί�ει τ ε�ήμερ πέρασμα τ υ ανθρώπ υ α-π� τη �ωή· για τ ράρι τ υ διακ�-ν υ, π υ α� ύ περιτυλι�θεί τ σώ-μα, καταλήγει �πως η πετσέτα στ �έρι τ υ σερ!ιτ�ρ υ, �τι συμ! λί�ει

την ετ ιμ�τητα και τη σπ υδή τ υθεράπ ντ ς υπηρέτ υ για υπηρεσία(διακ νία) και �τι έ�ει την καταγωγήτ υ στις πρωτ �ριστιανικές «αγά-πες», τα π λυπληθή γεύματα τωνπρώτων Xριστιανών. Tέλ ς, για τ πετρα�ήλι έλεγε �τι συμ! λί�ει τηνένωση τ υ σώματ ς τ υ ανθρώπ υμε τη γη».

Aγιασμ�ς για τη θεμελίωση τυ σπιτιύ στ Mαρύσι τ 1964. Πλάιστν Tσαρύ"η στέκεται #ωγρά�ς Παύλς Kαλαντ#�πυλς.

Στ σπίτι τυ, στην δ� Eυ#ώνων, Kλωνάκι (1957). Eίναι η επ"ή πυ �ιλτε"νεί τ έργτυ «$ε"ασμένη Φρυρά».

Aριστερά: Mε τν Kαρτιέ Mπρεσ�ν στην Eπίδαυρ εμπρ�ς στ σκηνικ� της «Mήδειας» τ 1961 Δε'ιά: O Γιάννης Tσαρύ"ης στ Mερί τ 1974. (Φωτγρα�ία τυ Γιώρ-γυ Tυρκ*ασίλη).

Page 13: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AΦIEPΩMA

Aπ� τ�ν Kαΐμη στην Eσκενά�υΣτ� στέκι της �δ�ύ Δώρ�υ μα�ί με τ�ν K�ντ�γλ�υ και τ�ν �υγγ�π�υλ�

14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

«Zεϊμπέκης», μετα��τυπία, 82x65 εκ. Aθήνα, 1982 (1981).

O TZOYΛIO Kαϊμης ήταν ένας ελλη-νιστής I�υδαί�ς, �πως αυτ�ί τηςAλε�άνδρειας και της Σιδών�ς στα�ρ�νια τ�υ Xριστ�ύ. Eνας πρά�ςδιαν�ητής και �ιλ�σ���ς. O Tσα-ρ�ύ�ης τ�ν γνώρισε απ� τ�ν K�-ντ�γλ�υ τ� 1928 και άρ�ισε έναςδιάλ�γ�ς μετα�ύ τ�υς π�υ στάθηκεα��ρμή να μάθ�υν π�λλά και �ιδύ�. T�υ έμαθε τ�ν κ�σμ� της Bί-"λ�υ, ένα πνεύμα ελεύθερ� και α-νε�άρτητ� μπρ�στά στην αλήθεια.Aπ� τ�ν Kαΐμη, � Tσαρ�ύ�ης γνώρι-σε τη P�$α Eσκενά$υ, τη μεγάλητραγ�υδίστρια.

Στην �δ� Δώρ�υ π�υ τραγ�υδ�ύ-σε , πήγαιναν με τ�ν K�ντ�γλ�υ καιτ�ν &υγγ�π�υλ� να την ακ�ύσ�υν,στα πρώτα �ρ�νια της δεκαετίαςτ�υ ’30, π�λύ πριν απ� την ανακά-λυψη τ�υ �ιλέτ�υ με τ�ν αρακά καιτ�ν ε�ευτελισμ� τ�υ μπ�υ$�υκι�ύ.O πατέρας τ�υ τ�ν παρατηρ�ύσεπως αυτά π�υ έκανε δεν ήταν τηςτά�εώς τ�υς, �ύτε της ηλικίας τ�υ,κι εκείν�ς απαντ�ύσε με την αναί-δεια της σιγ�υριάς, της πίστης γιακάτι π�υ τ�ν ευ�αριστ�ύσε και τ�αναγνώρι$ε ως σπ�υδαί�.

Στ� κέντρ� η Eσκενά$υ καθ�τανστην καρέκλα ακίνητη σαν γλυπτ�απ� μετ�πη, κτυπώντας ρυθμικά τ�ντέ�ι και μ�ν� σαν έμπαιναν και τη�αιρέτι$αν κ�υν�ύσε ελα�ρά τ� κε-�άλι πρ�ς τα κάτω, σημεί� αντι�αι-ρετισμ�ύ. Eτσι κάθ�νταν τ�τε �ιτραγ�υδίστριες. Aργ�τερα, η Mαρί-κα Nίν�υ ήταν η πρώτη π�υ ά�ησετην καρέκλα της και εκινείτ� αυτ�-σ�εδιά$�ντας. Πίσω στ�ν τ�ί��κρέμ�νταν γ�ύνες, π�λύτιμα δώραπ�υ η Eσκενά$υ εί�ε δε�θεί απ� πα-σάδες της Aιγύπτ�υ.

Σ��ία Σπαν�ύδη

Eνα "ράδυ � Tσαρ�ύ�ης παρέσυ-ρε σ’ αυτ� τ� κέντρ� τη Σ��ία Σπα-ν�ύδη, μια απ� τις μ�ρ�ωμένες καιεκλεπτυσμένες Eλληνίδες της επ�-�ής, ειδική στα περί κλασικής μ�υ-σικής, έτ�ιμη �μως και να αγαπήσεικάθε τι τ� ωραί� και αληθιν� �πωςτη μ�υσική τ�υ ρεμπέτικ�υ. H κλα-σική της μ�ρ�ωση δεν την εμπ�δι-σε να γράψει τις πι� θερμές κριτι-κές π�υ έ��υν γρα�εί για τ�ν Bασί-λη Tσιτσάνη.

H Σ��ία Σπαν�ύδη, π�υ ήταν �ί-λη της K�$ιμα Bάγκνερ και πρ�σω-π� �ικεί� στ� περι"άλλ�ν τ�υMπάιρ�ϊτ, άκ�υσε την Eσκενά$υ καιενθ�υσιάστηκε και �ταν η P�$α πή-γε μετά στ� τραπέ$ι της παρέας, �-πως συνήθι$ε με τ�υς �ίλ�υς, η Σ�-�ία Σπαν�ύδη της είπε: «Hσαστανπάρα π�λύ καλή και θα σας γράψωκριτική». H Eσκενά$υ δεν κατάλα-"ε. «Eυ�αριστώ», είπε, «αλλά δεντραγ�υδάω μαντινάδες». «Mα είμαι

Page 14: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 15

κριτικ�ς σε ε�ημερίδα». «Σας είπα:δεν τραγ�υδάω κρητικά». «Mα δενκατάλα"ες, �ρυσ� μ�υ, είναι η δ�υ-λειά μ�υ αυτή, γρά�ω στ� “Eλεύθε-ρ� Bήμα”». «Kυρία μ�υ, �π�ια δ�υ-λειά κι αν κάνει κανείς, ντρ�πή δενείναι», απάντησε με την α�έλειά τηςη P�$α Eσκενά$υ (...).

Πάθη και "άσανα

H P�$α Eσκενά$υ, μ�υ είπε κάπ�τε� Tσαρ�ύ�ης, ήταν απ� τ�υς ανθρώ-π�υς εκείν�υς π�υ $�υν και εκ�ρά-$�νται με τ� τραγ�ύδι τ�υς. «Δενμπ�ρείς να τη συλλά"εις αλλιώς»,μ�υ είπε. Oταν τη γνώρι$ες, τ� πρ�-σωπ� της έπαιρνε μια λάμψη και πε-ρίμενες να τραγ�υδήσει για να σετρα"ή�ει στη μετα�υσική τ�υ τρα-γ�υδι�ύ της.

Oι τρ�π�ι της μ�υ θύμισαν και �α-να$ωντάνεψαν τις αρ�αίες "εντέ-τες τ�υ τραγ�υδι�ύ π�υ δια"ά$�υ-με ακ�μα τ� �υδέτερ� των �ν�μά-των τ�υς Xελιδ�νι�ν, Xαρμί�ν καιλ�ιπά άλλα �ν�ματα γεμάτα θαυμά-σια μελαγ��λία και αισι�δ��ία, τηναισι�δ��ία της τέ�νης. Δεν σ�υ ’δι-νε την ευκαιρία να γνωρίσεις καιάλλα της �αρίσματα π�υ ασ�αλώςυπήρ�αν. H�ερε �τι καταλήγ�υνστ� τραγ�ύδι της, π�υ τ�υ ά�ηνεθέση να περάσει και να πάει κατ’ ευ-θείαν στην ψυ�ή, γιατί απ� κει πρ�-ερ��ταν. &ε�νι�ταν απ’ τα πάθη καιτα "άσανα και έ�τανε στην τέλειαμ�ρ�ή τ�υ τραγ�υδι�ύ, ��ι σαν ευ-συνείδητ�ς επαγγελματίας, αλλάσαν κάπ�ι�ς π�υ πίστευε στ� τρα-γ�ύδι κι ήταν ��ρέας τ�υ.

Oταν της $ητ�ύσα να τραγ�υδήσειτ� «A�, σ’ αγάπησα γκαρσ�ν, γιατί��ράς και παπι�ν», μ�υ απαντ�ύσε:«Eίναι παλι�, δεν τ� τραγ�υδάωπια!». O «�ιλ�καλλ�ς» &υγγ�π�υ-λ�ς τη θαύμα$ε και μα$ί τ�υς με$έ-δες τ�υ μαγα$ι�ύ. O K�ντ�γλ�υ εί�ε

τις αντιρρήσεις τ�υ· π�τε π�τε έλε-γε �τι τα τραγ�ύδια της ήταν �-θνεία, δηλαδή �ένα.

Aλλ�ς άνθρωπ�ς

H P�$α Eσκενά$υ καθ�ταν ακίνητησαν άγαλμα, κτυπώντας τ� ντέ�ι μετ� μεσαί� της δά�τυλ�. M�υ έλεγεπάντ�τε: «O καλλιτέ�νης πρέπει να�αίνεται, να παί$ει, πρέπει να εμ�α-νί$εται, αλλά εσείς πρέπει να γνωρί-σετε τ� αδερ�άκι μ�υ». «Eίναι κι’

αυτ�ς καλλιτέ�νης;» τη ρωτ�ύσα.«Tι λέτε, καλέ! Eίναι υπάλληλ�ςστ�υ Λαμπρ�π�υλ�υ. Eγώ είμαι η"ασίλισσα τ�υ δίσκ�υ και αυτ�ς π�υ-λάει τ�υς δίσκ�υς μ�υ». «Eίναι μι-κρ�;». Aρ�ι$ε να τραγ�υδάει κι �ταντελείωνε μ�υ απαντ�ύσε: «Δεν πήγεστρατιώτης ακ�μα, τα καν�νισε μετ�υς α�ιωματικ�ύς τ�υ και δεν πήγε,πάντως έ��υμε την ίδια ηλικία». Eτσιμιλ�ύσε η Eσκενά$υ, αλλά, �ταν άρ-�ι$ε τ� τραγ�ύδι, δεν ήταν τ� ίδι�πρ�σωπ�, γιν�ταν άλλ�ς άνθρωπ�ς.

Hταν η P�$α Eσκενά$υ με την περί-�ημη �ωνή π�υ την άκ�υγες στην �-δ� Eρμ�ύ, �αμηλά πρ�ς τ� M�να-στηράκι κ�ντά σε μαγα$ιά π�υ π�υ-λ�ύσαν παπ�ύτσια ή γυαλικά.

Eτσι π�υ την έ"λεπες στυλωμένη,σ�"αρή, σίγ�υρη μέσα στην ηγεμ�-νία της τέ�νης της, �αντα$�σ�υνπως θα ’ταν αυτές �ι τραγ�υδίστριεςπ�υ μάγευαν τα πλήθη στ�ν ιππ�-δρ�μ� της Kωνσταντιν�ύπ�λης τηνεπ��ή των K�μνηνών και των Παλαι-�λ�γων.

O T��ύλι� KαΐμηO TZOYΛIO Kαΐμη γεννήθηκε στην Kέρ-κυρα τ� 1897. Πέθανε στις 30 Iαν�υαρί�υ1982 στ� ν�σ�κ�μεί� Nέας Iωνίας «H AγίαOλγα» μ�ν�ς, �ωρίς την παρ�υσία συγγε-νών ή �ίλων. Σπ�ύδασε στην Iταλική Σ��λήτης Aθήνας και μετά στη Σ��λή Kαλών Tε-�νών. Eί�ε δάσκαλ� τ�ν Παρθένη και συμ-μαθητές τ�ν Παπαλ�υκά και τ�ν Bασιλεί�υ.

Στα �ρ�νια τ�υ Mεσ�π�λέμ�υ γνωρίστη-κε με τ�υς K�ντ�γλ�υ, Πικιώνη, Δ�ύκα,Λ�ύ#αρη, Bέλμ� κ.ά. Aσ��λήθηκε #ι�π�ρι-στικά πρ� τ�υ π�λέμ�υ με τη δημ�σι�γρα-�ία (ανταπ�κριτής της ιταλικής ε�ημερίδας«Tribuna»), συνεργάσθηκε με την «Kαθη-μερινή» παρ�υσιά$�ντας συνεντεύ%εις μετ�υς Xαλεπά, K�ντ�γλ�υ, Xατ$ηκυριάκ� -Γκίκα, Πικιώνη, τα%ίδεψε στην Iταλία, Aί-γυπτ�, Συρία, Παλαιστίνη και επισκέ�τηκετ� Aγι� Oρ�ς τ� 1927, �π�υ έμεινε εκεί έ%ιμήνες.

T� 1932 δημ�σίευσε σε #ι#λί� τη μετά�ρα-σή τ�υ απ� τα αγγλικά: Σαντάγκα ή �ι έ%ικαν�νες της $ωγρα�ικής. Eρμηνεία τ�υ Tα-γκ�ρ (αδελ��ύ τ�υ π�ιητή) απ� τ� Σαν-σκριτικ� κώδικα της τέ�νης. T� 1934 εκδίδειμε τ� �ίλ� και συνεργάτη τ�υ KlausVrieslander τ� #ι#λι�: «T� σπίτι τ�υ P�δάκη

στην Aίγινα» με 21 �ωτ�γρα�ίες. T� 1935εκδ�θηκε απ� τις ελληνικές τέ�νες τ� #ι#λί�τ�υ «La Comedie Grecque dans l’ ame duTheatre d’ Ombres» με 40 %υλ�γρα�ίες πρω-τ�τυπες απ� λαϊκές εικ�νες, τ�υ Vrieslander.

Aλλα έργα τ�υ Kαΐμη: T� Θέατρ� Σκιών(�υλλάδι�), «Bι#λικές Iστ�ρίες», #ασικέςθεωρίες γύρω στις αρ�ές της Tέ�νης (ε-μπνευσμένες απ� δέκα σ�νέτα τ�υ Mι�αήλAγγέλ�υ (1948). Aτυ��ς γάμ�ς (αρα#ικ�παραμύθι). Kαραγκι�$ης, �ρ�υρά της K�-λασης (�υλλάδι�), Παραδ�σεις (1975) «μεαρ�αία σ�έδια και των: Φώτη K�ντ�γλ�υ,Γεωργί�υ Γιάλτα, Γιάννη Παπαδέλλη, Σπύ-ρ�υ Bασιλεί�υ, M. K��ινά και Kαΐμη».«Eλληνικά τ�πία» (1973) με σ�έδια: Kαΐμη,Tσαρ�ύ�η, Γεωρ. Γιάλτα, Kλ. Λ�υκ�π�υ-λ�υ, Γεωρ. Xαρίδημ�υ. Mύθ�ι (1979).

Oι μετα�ράσεις τ�υ παραμέν�υν σκ�ρ-πιες σε περι�δικά ή ανέκδ�τες �πως τ� «υπ�Mανδραγ�ραν» τ�υ Mακια#έλι. Hσί�δ�ς,Bα$άρι, Benedetto Groce, Γκ�λντ�νι, Θέα-τρ� N�, μετα�ράσεις στα ιταλικά π�ιημά-των τ�υ Kα#ά�η, Σαραντάρη και άλλων.

(Πηγή: Mαρτυρία τυ Δαμιανύ Aϊνσαμ στ«Xρνικ� ’82», τ�μς 13ς, εκδ. «Ωρα», Δεκέμ�ρης1982).

H P��α Eσκενά�υ, τ� 1980. Hταν απ� τ�υς ανθρώπ�υς εκείν�υς π�υ ��υν και εκ�ρά��νται με τ� τραγ�ύδι τ�υς, είπε κάπ�-τε για την τραγ�υδίστρια � Γιάννης Tσαρ�ύ�ης.

O T��ύλι� Kαΐμη (Φωτ. X�λ Oυίνσλ��υ).

Page 15: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Πρ�σκύνημαστ� Aγι�ν Oρ�ς«H αληθινή θρησκεία δεν έ�ει να�ύς, δεν έ�ει

τίπ�τα δικ� της, γιατί είναι �λα δικά της»

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

ΣTIΣ APXEΣ Φε�ρ�υαρί�υ (1981)�ύγαμε για τ� Παρίσι, απ’ �π�υ επι-στρέψαμε παραμ�νές τ�υ Πάσ�α.Για τις μέρες τ�υ Πάσ�α πήγαμε καιπάλι στ� Oρ�ς. Eκεί � Tσαρ�ύ�ηςγιν�ταν απλ�ς σαν παιδί. Mικρά δια-λείμματα �ι ώρες κατά τις �π�ίεςδεν γίν�νταν ακ�λ�υθίες στην εκ-κλησία. Tρώγαμε σπαράγγια και άλ-λα ��ρτα τ�υ ��υν�ύ και δεν επρ�-κειτ� καν περί αισθητισμ�ύ, αλλάγια διάθεση π�υ ανά�λυ#ε εκ �αθέ-ων. Eκεί � Tσαρ�ύ�ης ήταν πι� αλη-θιν�ς απ’ �,τι στ�ν κ�σμ�.

Στ� Oρ�ς �ιώναμε μια σπάνια �α-ρά, τη �αρά της αναμ�νής της μετά-ληψης. E%�μ�λ�γείτ� πάντ�τε, �-πως απ� παιδί εί�ε συνηθίσει, καιθυμ�ταν αυτ� π�υ τ�υ εί�ε πει ένας

παπάς στη μικρή εκκλησία της �δ�ύEυαγγελιστρίας στ� M�ναστηράκι:«H αμαρτία, παιδί μ�υ, λευκαίνειτην ψυ�ή �πως τ� κύμα της θάλασ-σας τ� ��τσαλ�». «Tι σπ�υδαί�ι η-θ�π�ι�ί �ι μ�να��ί και τι ανεπηρέα-στ�ι», έλεγε. «Aπ� τ�υς κ�ιν�ύς η-θ�π�ι�ύς παί#�υν καλύτερα ακ�μακι �ταν �ι θεατές είναι ελά�ιστ�ι».

H μια ακ�λ�υθία διαδέ�εται τηνάλλη. T� αυστηρά επικ� ύ��ς τωνπρώτων ημερών της MεγάληςE�δ�μάδας διαδέ�εται η δραματι-κ�τητα της ακ�λ�υθίας των ωρώντης Mεγάλης Παρασκευής, και τ�μεσημέρι, στην κ�ρύ�ωση της έ-ντασης, διακρίνεται σιγά σιγά να αρ-�ί#ει τ� καταστάλαγμα, η λύση τ�υ

«Aγι�ς Δημήτρι�ς». Mετα �τυπία, 84X63 εκ., Aθήνα, 1981 (1938).

Συνέ�εια στην 18η σελίδα

Page 16: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 17

Aγι�ς Θε�δωρ�ς Στρατηλάτης. T�ι��γρα�ία Πρωτάτ�υ. Aρ�ές 14�υ αιώνα.

M�νή Σταυρ�νικήτα, Aγι�ν Oρ�ς, 1982. Oι Γιάννης Tσαρ�ύ�ης, Aλέ ης Σα$$άκης και Λεωνίδας Παπακωνσταντίν�υ.

Page 17: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

δράματ�ς, τ� απλ� πένθ�ς, π�υ υ-παινίσσεται τη �αρά της Aναστάσε-ως. T� �αρ�π�ι� πένθ�ς των Πατέ-ρων, η �αρμ�συνη μελαγ��λία �πωςστ� �λέμμα τ�υ Kυρί�υ και τ�υ Aδώ-νιδ�ς, η συνάντηση τ�υ γήιν�υ μετ� αιώνι�.

Bυ"αντινή M�υσική

Eλεγε: «Kαι πάνω απ’ �λα πάλι ημ�υσική η �υ#αντινή, π�υ δεν έ�ειτίπ�τα τ� ειρωνικ� κατά τ� ύ��ςτων εμ�ατηρίων. Aυτ� είναι �έ�αιακαι τ� παράπ�ν� �λων των αριστε-ρών, κ�μμ�υνιστών και μη, �τι δενμπ�ρεί σύγ�ρ�ν�ς στρατ�ς να πα-ρελάσει με καμιά μ�υσική σύνθεση�υ#αντινή ή μετα�υ#αντινή. Oι νεώ-τερ�ι μ�υσικ�ί κατά�εραν να δημι-�υργήσ�υν αυτ� τ� ιδεώδες των εμ-�ατηρίων, παίρν�ντας μερικ�ύςρυθμ�ύς απ� τη γειτ�νική Γι�υγκ�-σλα�ία και τη B�υλγαρία, ίσως κι α-π� τη P�υμανία.

»O αμανές κατάγεται απ� τα �υ-#αντινά μέλη και αυτή η επίδρασιςγίνηκε, �ταν τ� Iσλάμ θέλησε να κα-τακτήσει τ�ν κ�σμ�. H κατεργασίατης μ�υσικής, �πως και της αρ�ιτε-κτ�νικής, γίνεται σε μια επ��ή π�υ�ι Aρα�ες θέλ�υν να είναι κ�σμ�-κράτ�ρες, �πως �ι Bυ#αντιν�ί. Oιμελέτες �σ� είναι δυνατ�ν επιμελη-μένες σ�ετικά με την αρ�ή της αρα-�ικής τέ�νης, αρ�ιτεκτ�νικής καιμ�υσικής, θα μπ�ρ�ύσαν να τ� δεί-%�υν αυτ�.

Eπιστρέ��ντας στην Eλλάδα �,τιεί�αν πάρει απ� την ελληνιστικήEλλάδα, επαναλάμ�αναν κάτι π�υσυνέ�αινε συ�νά στην ελληνική ι-στ�ρία. Δηλαδή απ� τα απ� σκηνήςάσματα �θάν�με στ�ν αμανέ, π�υ ε-πηρεά#ει την ελληνική μ�υσική σεμια επ��ή π�υ η αρα�ική αρ�ιτεκτ�-νική και διακ�σμητική επηρεά#�υντην ελληνική αρ�ιτεκτ�νική. E��μεέτσι τα λεγ�μενα μακεδ�νικά σπίτια,τα �π�ία διαιωνί#�υν την παράδ�ση

τ�υ τρίκλιν�υ. Tα τρία μιντέρια π�υαντιμετωπί#�υν τ� τ#άκι στ�ν τέταρ-τ� τ�ί�� ή αλλ�ύ.

»O αμανές, με τα �ιλ�σ��ικά τ�υθέματα, δεν υπάρ�ει εκεί π�υ δεν υ-πάρ�ει ελληνική επίδραση.

Διακ�σμητική

»Aλλ� θέμα η επίδρασις της αρα-��περσικής διακ�σμητικής στην αρ-�ιτεκτ�νική και άλλ� θέμα η κατα-γωγή αυτών των πρ�τύπων αρ�ιτε-κτ�νικής. H #ωγρα�ική με τ�πία πά-νω απ� τις π�ρτες, �πως μας διδά-σκει η Pα�ένα, δεί�νει την καταγω-γή απ� ελληνιστικά πρ�τυπα π�υ εί-ναι μετα%ύ �αρτ�γρα�ίας και #ω-γρα�ικής. Eίναι θεωρίες �ασισμένεςστην παρατήρηση.

»T� ίδι� ισ�ύει για τις διακ�σμή-σεις σε αρα�ικά κτήρια της επ��ήςτης εικ�ν�μα�ίας στην Iταλία μεδιακ�σμήσεις κυνηγιών και τ�πίων.Eπί Mακεδ�νων θριαμ�εύει η μανιε-ριστική επιστρ��ή στην αρ�αίαEλλάδα. Eνώ η επ��ή των K�μνηνώνθέτει ένα τέρμα στ�ν ε%ελληνισμ�της �υ#αντινής #ωγρα�ικής, αυτ�ςεπανέρ�εται στην επ��ή των Παλαι-�λ�γων δριμύτερ�ς και πι� μανιερι-στικ�ς. Oι ν�σταλγίες της ε%ελληνι-σμένης Aνατ�λής ε%ακ�λ�υθ�ύν ωςτην επ��ή τ�υ 17�υ αιών�ς, αλλάδι��ετεύ�νται απ� μια άλλη π�ληπ�υ δεν είναι πια η Π�λη αλλά η Pώ-μη. Aργ�τερα αυτή η επίδρασις θα�ν�μασθεί Nε�κλασικισμ�ς.

Eνας νε�κλασικισμ�ς π�υ πλησιά-#ει και έ�ει �μ�ι�τητες στ� έργ� τ�υΣ�λωμ�ύ ιδίως, π�υ μπ�ρεί κανείςνα τ� παρ�μ�ιάσει με την περίπτω-ση τ�υ Γκ�για στην ευρωπαϊκή τέ-�νη. H π�ρεία απ� τ� νε�κλασικ� καιρ�μαντικ� στη μ�υσική των Mπελίνι,Nτ�νιτσέτι, Bέμπερ και Mάντ#αρ�υδεί�νει πως η Eλλάς με τ�υς πρ��η-τικ�ύς π�ιητές και μ�υσικ�ύς πρ�-σ�έρει με τ� κατά δύναμιν στην Eυ-ρώπη, την ε%έλι%η απ� τ� νε�κλασι-κ� στ� ρ�μαντικ�.

»Kαι πάντ�τε η υπερ��ή τηςOρθ�δ�%ίας, πάντ�τε απέναντι στ�νδυτικ�ύ τύπ�υ �ριστιανισμ� � �π�ί-�ς δίδει μια ψευδή εν�τητα σε λα-�ύς π�υ τ�υς �ωρί#ει ά�υσσ�ς θρη-σκευτικών αντιλήψεων μετα%ύ τ�υς.Oλα τα ε�ραϊκής καταγωγής πρ�ϊ�-ντα ��ηθ�ύν πάντ�τε τ�υς ελεύθε-ρ�υς λα�ύς να αδικ�ύν τ�υς υπ�-δ�υλ�υς, και αυτ� γιατί δίν�υν μιαεν�τητα.

O δυτικ�ς π�λιτισμ�ς επιστρέ�ειμε έναν τρ�π� περίεργ� και πρ�σω-πικ� σε παλι�ύς π�λιτισμ�ύς. Mι-λ�ύμε για επιστρ��ή στη Pώμη,στην Eλλάδα και κ.τ.λ. H Aναγέννη-ση είναι μια επιστρ��ή στ� Bυ#άντι�τ�σ� πρ�σωπική, τ�σ� καταπληκτι-κή, π�υ �αίνεται να είναι μια �ιαία α-π��ώρησις απ� τ� Bυ#άντι�.

O δυτικ�ς �ριστιανισμ�ς επιστρέ-�ει στ� Bυ#άντι� με τ�ν Kαθ�λικι-σμ� και στη Bί�λ� με τ�υς Διαμαρ-τυρ�μεν�υς. Γενικά ιδωμέν�ς �μως� δυτικ�ς �ριστιανισμ�ς είναι μια ε-πιστρ��ή στ�ν ι�υδαϊσμ�, περίεργηκαι αδικαι�λ�γητη.

T� μεσαιωνικ� σκ�τ�ς δεν είναιάλλ� τίπ�τα παρά η απ�μάκρυνσιςαπ� τη θρησκεία. Oταν η θρησκείαδεν �ασί#εται στην ανάγκη της ε-λευθερίας και ασ��λείται εν �ν�μα-τι τ�υ Θε�ύ με αστυν�μικά #ητήμα-τα, τ�τε έ��υμε πάντ�τε μεσαίωνα.

H τρ�μ�κρατία της ψυ�ής είτε γί-νεται με μέσα λ�γικά (επιστημ�νι-κά), είτε γίνεται με μέσα τ�υ υπ�συ-νειδήτ�υ (δεισιδαιμ�νία-ταμπ�ύ) εί-ναι τ� αντίθετ� της θρησκείας. Hκαλλιέργεια τ�υ ����υ, η καλλιέρ-γεια της �υσικής ρ�πής τ�υ ανθρώ-π�υ πρ�ς τ� ����, είναι μια επανά-σταση κατά τ�υ Θε�ύ. Xρήσιμη γι’αυτ�ύς π�υ θέλ�υν να μπ�υν ανά-μεσα στ� Θε� και στ�υς ανθρώπ�υς.H καλλιέργεια της �υσικής ικαν�τη-τας τ�υ ανθρώπ�υ να συμ�ιλιώνε-ται με τ� θάνατ� είναι η �άση, η εν-στικτώδης �άση της θρησκείας.

H καλλιέργεια της �υσικής τάσε-ως τ�υ ανθρώπ�υ να ���άται και να

#ει, #ώντας τ� θάνατ� είναι τ� μ�ν�μέσ� των κατακυριευ�ντων και ειδι-κ�τερα τ�υ εκτελεστικ�ύ τ�υς �ρ-γάν�υ π�υ λέγεται αστυν�μία.

H πειθαρ�ία, π�υ μ�νη αυτή γεν-νιέται απ� αγάπη, πίστη και ελπίδα,δεν έ�ει καμία σ�έση με την πειθαρ-�ία π�υ �ασί#εται στην τρ�μ�κρατίαπ�υ �δηγεί στ�ν πρ� τ�υ θανάτ�υθάνατ�ν, τ�ν μ�ν�ν άλλωστε. Hθρησκεία είναι η καλλιέργεια της ε-σωτερικής ανάγκης τ�υ ανθρώπ�υγια ελευθερία.

Π�λιτική

»Kάθε π�λιτική είναι π�λιτική�ίας: η π�λιτική τ�υ ισ�υρ�τερ�υ.T� �υσικ� γεγ�ν�ς της πάλης των�μάδων για επικράτηση στην ε%�υ-σία δεν πρέπει να συσκ�τί#ει και ναθ�λώνει την πρώτη ανάγκη τ�υ αν-θρώπ�υ, την ανάγκη για ψυ�ική ε-λευθερία. Oλες �ι άλλες ελευθερίεςείναι αστει�τητες. Oντας κανείς υ-πέρ της θρησκείας είναι, γιατί είναιυπέρ της απ�λύτ�υ ψυ�ικής ελευ-θερίας, �ωρίς την �π�ία είναι αδύ-νατ�ν να καταλά�ει κανείς τι σημαί-νει π�λιτική ελευθερία. Στ� �άθ�ς,�λες �ι π�λιτικές ελευθερίες είναιπενι�ρ�τατ� αντάλλαγμα για την έλ-λειψη ψυ�ικής ελευθερίας.

»Bέ�αια, θρησκεία δεν είναι �λααυτά τα ��ηθητικά της αστυν�μίαςιδρύματα. Oι άγιες εικ�νες τ�υ �ρι-στιανισμ�ύ, ανατ�λικ�ύ και δυτικ�ύ,�ι τ�σ� λατρευ�μενες μάσκες τωναγρίων (απ� τ�υς Eυρωπαί�υς σή-μερα), �λα αυτά μπ�ρ�ύν να γίν�υνεύκ�λα τα σκιά�τρα και �ι παγίδεςγια ανθρώπ�υς στημένα στην «κ�ι-λάδα των δακρύων», μα#ί με τ�υς α-δριάντες π�υ πρ�έρ��νται και %ανα-πηγαίν�υν στ� ����, δεν είναι θρη-σκεία γιατί δεν έ��υν αγάπη, έ��υνμ�ν� λίγη αγάπη κα��υρντισμένη,στριμωγμένη. H αληθινή θρησκείαδεν έ�ει να�ύς, δεν έ�ει τίπ�τα δι-κ�της γιατί είναι �λα δικά της».

Aγι�ν Oρ�ς, Kαρυαί 1981.

Συνέ�εια απ� την 16η σελίδα

Aριστερά: Στις Kαρυές στ� κελί τ�υ γέρ�ντ�ς Iερ�θε�υ, 1981. Γιάννης Tσαρ�ύ�ης, Λεωνίδας Παπακωνσταντίν�υ, μ�να��ς Iερ�θε�ς, μ�να��ς Kύριλλ�ς και Aλέ ης Σα$-$άκης. Δε ιά: O Γιάννης Tσαρ�ύ�ης με τ�ν γέρ�ντα Iερ�θε� μέσα στ� να� τ�υ Πρωτάτ�υ στις Kαρυές τ�υ Aθω, 1979.

Page 18: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

Aγι�ν Oρ�ς, Kαρυές 1981. O Γιάννης Tσαρ�ύ�ης στ� κελί τ�υ γέρ�ντα Iερ�θε�υ. (Φωτ�γρα�ία: Πέτρ�ς Φλεμετάκης).

Kαρυές. O Γιάννης Tσαρ�ύ�ης έμενε, τα τελευταία �ρ�νια, στ� κελί τ�υ γέρ�ντα Iερ�θε�υ, πρ�σκυν�ύσε στ� Πρωτάτ�, ε �μ�λ�γείτ� πάντ�τε και θυμ�ταν αυ-τ� π�υ τ�υ εί�ε πει ένας παπάς στη μικρή εκκλησία της �δ�ύ Eυαγγελιστρίας στ� M�ναστηράκι: «H αμαρτία, παιδί μ�υ, λευκαίνει την ψυ�ή �πως τ� κύμα της

θάλασσας τ� $�τσαλ�».

Page 19: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 19

Mε την Kαίτη Γκραίη στα εγκαίνια της εκθέσεως για τα «Zεϊμπέκικα» στην γκαλερί Z�υ-μπ�υλάκη (Mάι�ς 1982)

Στην είσ�δ� της Aγίας Σ��ίας τ� 1982. Πέρης Eμπειρίκ�ς, ΓιάννηςTσαρ�ύ�ης, Aλέ�ης Σα��άκης και Eλένη Φίλων�ς.

Aριστερά: O Γιάννης Tσαρ�ύ�ης στ� ατελιέ τ�υ. Mαρ�ύσι, 1988. Δε�ιά: Στ�ν κήπ� τ�υ σπιτι�ύ στ� Mαρ�ύσι, στις 28 Aυγ�ύστ�υ 1987. (Φωτ. Γιώργ�υ T�υρκ��ασίλη).

Page 20: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

KPITIKH

Tης Γιώτας Συκκά

EINAI ένας δίσκς πυ είλει νατν αγράσει κανείς. Eνας δίσκς,πυ μέσα στη στείρα, απ� έμπνευ-ση, επ�ή μας, έρ�εται να απδεί-�ει τ αντίθετ. Δίσκς με ιστρία,απ� τ παρελθ�ν και τ παρ�ν.Πρ�κειται για τα «Reflections»,πυ έγραψε Mάν�ς Xατ�ιδάκις,τ 1968 στην Aμερική, ι «Aντικα-τ�πτρισμ�ί», �πως εκδ�θηκανπρ�σ ατα απ� τν «Σείρι�», ύστε-ρα απ� δυσκλίες πυ διήρκεσανέ�ι �ρ�νια.

H νέα πνή πυ έδωσε δημι-υργ�ς τυς, στα «Reflections», τακάνει ακ�μη πι ισ�υρά, υπγραμ-μί!ντας τη δια�ρνικ�τητά τυς.Kι �μως πρ�κειται για μια μικρήδια ρά, μια απ��ρωση πυ τυςδίνει η νέα ενρ�ήστρωση τυ Mά-νυ Xατ!ιδάκι –η πία στηρί!ε-ται κυρίως σε ακυστικά �ργανα–�ωρίς να αλλιώνει τ αρ�ικ� μυ-σικ� �ρώμα.

Oμως δεν είναι μ�ν η ενρ�ή-στρωση. Eίναι και ι στί�ι τυ Nί-κυ Γκάτσυ και $έ$αια η ερμη-νεία της Aλίκης Kαγιαλ�γλυ. Eί-

ναι ίσως η πρώτη ρά πυ η Kα-γιαλ�γλυ τάνει σε τέτι ερμη-νευτικ� σημεί. Tις δυνατ�τητέςτης και ικαν�τητές της, τις έ�ει α-πδεί�ει και στ παρελθ�ν (θυμη-θείτε τα κινηματγρα ικά τρα-γύδια), σε τέτι �μως $αθμ�, τάνει για πρώτη ρά. Περισσ�-τερ ώριμη, πι άμεση, λες και α-πελευθερώθηκε απ� δυνάμεις πυτην συγκρατύσαν.

Tι λέει ίδις Mάνς Xατ!ιδά-κις; Στ εσώ υλλ τυ δίσκυ, ση-μειώνει: «Tα “Reflections” με τη �ρτιση των ελληνικών στί�ων τυΓκάτσυ έγιναν σαν τα πλλάπρ�σωπα μιας γυναίκας. Mιας γυ-ναίκας πυ θα μπρύσε να είναικι ένας νές άνδρας μέσα στην ε-παναστατημένη ατμ�σ αιρα αμ ι-σ$ήτησης πυ �αρακτήρι!ε τη NέαY�ρκη τυ ’68.

Eγιναν ι αντικατπτρισμί τηςπ�λης και των νέων ανθρώπων τηςκαι απαιτύσαν πλυεδρική ερμη-νεία γυναίκας με δια ρετικές ω-νές, με αντιδράσεις, με �ψεις σπα-σμένες μέσα σε κρύσταλλα. H Aλί-κη Kαγιαλ�γλυ ανερώνεται ά-�ια ερμηνεύτρια, παί!ντας και με-ταπηδώντας απ� τ ως της Γκρέ-τα Γκάρμπ στην πληθωρικ�τητατης Mανιάνι ή την τραγική έ�αρσητης Kατίνας Πα�ινύ. Mε την ερ-μηνεία της τ έργ απκαλύπτε-ται. Kι έτσι με την απ�σταση τυ�ρ�νυ και με την ωριμ�τητα τηςερμηνείας ανερώθηκαν �ανά ι«Aντικατπτρισμί» στην Aθήνατυ ’93».

ΔIΣKOI

Aλληγ�ρικές ε��υσίες«O κύρι�ς Aμιλκάρ» στ� Θ. Bρετάνια και «H �άρμα των �ώων» στ� Eθνικ�

T�υ Γιάννη Bαρ�έρη

«&α νικά ένα ύλλυπερέ$η τ κιγκλίδωμα!»

Kώστας Σ�ιαν�ς, «Aπ�λαύσεις»

ΣTO ανα�απτι��μεν� ελέω απ�υσιώναλλά ιδίως ελέω της παρ�υσίας τ�υNικ. Tσακίρ�γλ�υ Θέατρ� Bρετάνια,� ακμαί�ς και σ��αρ�τατ�ς αυτ�ςκαλλιτέ�νης κάνει με σω�ρ�σύνη καισεμνή καθυστέρηση την πρώτη τ�υθιασαρ�ική εμ�άνιση. Mε έγκριτ�σκην�θετικ� παραστάτη τ�ν N.Aρμά� απ�δεικνύει πώς ένας ηθ�-π�ι�ς κύρ�υς μπ�ρεί να διεκδικήσειτην πρ�σέλευση εν�ς ευρύτερ�υκ�ιν�ύ υπ�στηρί��ντας –ίσως περισ-σ�τερ� απ’ �σ� α"ί�ει– ένα εμπ�ρικ�έργ�. Aπ’ την πλευρά τ�υ � N. Aρμά-�ς υπ�γρά�ει τ�ν «Kύρι� Aμιλκάρ»(1974) τ�υ Γάλλ�υ Y� Zαμιάκ (1918-1987) με μια καλλιγρα�ική ευσυνει-δησία π�υ κρατάει αμείωτ� τ� ενδια-�έρ�ν τ�υ μέσ�υ θεατή και δεν πρ�-σ�άλλει τ� καλ� τ�υ γ�ύστ�. Pυθμ�ίτα�είς, εναλλαγές ευ�υείς σ’ ένανεκ κατασκευής στριμωγμέν� �ώρ�,αδρή διαγρα�ή των ημιρεαλιστικών�αρακτήρων, �ι�υμ�ριστική λεπτ�-μέρεια αλλά και δραματική πινελιά �-π�υ τ�ύτ� �ρειά�εται, συνιστ�ύν ταστ�ι�εία ταυτ�τητας τ�υ εγ�ειρήμα-τ�ς. E�ω την εντύπωση �τι � σκην�-θέτης, ��ι απ� αμη�ανία αλλά απ��υσιαστική κριτική ανάγνωση, απ�-�εύγει να θέσει απ��ασιστική σ�ρα-γίδα στην παράστασή τ�υ. Kινείται σ’ένα κλίμα ιδι�ρρυθμα, αστυν�μικάκωμικ�, έτσι ώστε να πρ�ετ�ιμά�εταιη δραματική απ�λη"η, �πως τ�υλά�ι-στ�ν �αίνεται να τη �αντάστηκε ησυγγρα�ική πρ�θεση. O κύρι�ς Aμιλ-κάρ είναι μια ιδι�τυπη, απ�γ�ητευ-μένη απ� τις ανθρώπινες σ�έσεις πι-ραντελλική �ιγ�ύρα η �π�ία πρ��αί-νει, μέσω τ�υ �ρήματ�ς, σ’ έναν ν�-σηρ�, ε"�υσιαστικ� εταιρισμ� ψυ-�ών: «ν�ικιά�ει» εικ�νική σύ�υγ�, κ�-ρη και επιστήθι� �ίλ� για να εγκλω-�ισθεί τελικά μέσα στις πλαστές σ�έ-σεις π�υ κάπ�ια στιγμή θα "ε�ειλί-σ�υν τη σ�ύ��υσα αλήθεια τ�υς.Iδέα ευρηματική, αναπ��άσιστη με-τα"ύ θεάτρ�υ τ�υ παράλ�γ�υ και��υλε�άρτ�υ ή �αρσικ�ύ ��υλε�άρ-τ�υ με παραλ�γικά ρινίσματα, ιδέαγ�νιμη για �αθύτερ�υς πρ��ληματι-σμ�ύς, των �π�ίων �μως � �ειρισμ�ςμένει σ�ετικά αν�λ�κλήρωτ�ς, είτελ�γω των πεπερασμένων δυνατ�τή-των τ�υ συγγρα�έα, είτε λ�γω ακρι-�ώς αυτής της μετέωρης ψυ�ικήςτ�υ διάθεσης και της επίμ�νης μέρι-μνάς τ�υ να απευθυνθεί στ� πλατύκ�ιν�, δί�ως να τ� παρακ�υράσει και�άσει. Mέσα σ’ αυτή τη λ�γική τ�υ«και τ�ύτ� π�ιείν κακείν� μη α�ιέ-ναι», η παράσταση (μετά�ραση M.Γεωργιάδη) κυλάει ευ�άριστα και ευ-πρ�σωπα, με τ�ν έσω και έ"ω τε�νή-εντα Tσακίρ�γλ�υ στη σ��ή αναλ�-γία αινιγματικ�ύ, δραματικ�ύ και �α-

νται�ίστ και με τη Xρ. Δια�άτη ��ν-γκλέρ στ�υς ρυθμ�ύς, διασκεδαστι-κή στα γκρ�τέσκα και άκρως ευέλι-κτη στα σλάλ�μ των μεταμ�ρ�ώσε-ων τ�υ ρ�λ�υ. Mε τ�ν υπέρ��� Π.Xαϊκάλη (τ�ν θαύμασα ήδη απ’ τ�1984 στη «Λέ"η» τ. 31, ως «κωμικ� -απ�κάλυψη» στ� «Tέλ�ς τ�υ τα"ιδι-�ύ» τ�υ Σέρι�) στις αλλεπάλληλεςωρ�λ�γιακές, μικρές και μεγάλες, ε-κρή"εις μιας απ’ τις γνησι�τερες νέ-ες κωμικές στ��ες τ�υ θεάτρ�υ μας.Kαι, τέλ�ς, με πειστικ�ύς τη N. M�υ-ρ�ύ�η στ� κ�ριτσίτσικ� αγρίμι καιτ�ν Aπ. Γκλέτσ� στ�ν σύγ�ρ�ν� μη-�αν��ι�. H Π. Παπαδάκη μετέ�ερεσυγκινητικά επί σκηνής έναν εμ�α-νώς �ρ�ν�λ�γημέν� υπ�κριτικ� κώ-δικα. O Πάτσας έντυσε έ"��α τ�υς η-θ�π�ι�ύς· τ� κεντρικ� σκηνικ� τ�υ,επαναληπτικά λ�"�, επιπλώθηκε απ�αισθητικώς ακαταν�ητα αγάλματα. OΠασ�αλίδης �ρθά �άρισε ν�τες εύ-θυμ�υ τρ�πισμ�ύ στις περισσ�τερες�άσεις τ�υ έργ�υ. Aπ�τέλεσμα �λωναυτών, � «Kύρι�ς Aμιλκάρ» να �α-ντά�ει ως ένα ημιτελές συγγρα�ικ�σκίτσ�, τ�υ �π�ί�υ την �λ�κλήρωσηαναλαμ�άνει με κέ�ι, πρ�σ��ή καισε�ασμ� στ� εισιτήρι�, η παλέτα τ�υθεάτρ�υ Bρετάνια.

� � �

Eνα μεγάλ� μπρά�� ανήκει στ�υςήρωες ηθ�π�ι�ύς τ�υ Eθνικ�ύ (εν-δεικτικά ανα�έρω τ�ν έ"��� M�ύ-τσι� και τ�υς Mπ�υσδ�ύκ�, Tσι�ύνη,

Φασιαν�) π�υ υπηρέτησαν, κάθιδρ�ιμασκ���ρ�ι, τη δυσε"ήγητη επιλ�γήτ�υ Eθνικ�ύ στ� αναμ�ρ�ωμέν�«K�τ�π�ύλη». H «Φάρμα των �ώων»τ�υ T�. Oργ�υελ, κατά επίπεδη δια-σκευή Πίτερ X�λ, κατά πρ�σεκτικήτης μετά�ραση Eρ. Mπελιέ και κατάαμή�ανη ή έστω εγκλω�ισμένη σε α-νυπέρ�λητα εγγενή εμπ�δια σκην�-θεσία Δ. Π�ταμίτη, δεν εί�ε κανέναλ�γ� να παρ�υσιασθεί. H περί ε"�υ-σίας αλληγ�ρία τ�υ Oργ�υελ, �π�υτα �ώα επαναστατ�ύν κατά τ�υ α-γρ�τη και τέλ�ς υπ�κύπτ�υν σε εσω-τερικ�ύς δυνάστες, τα γ�υρ�ύνια, ή-δη "επερασμένη ως κραυγαλέ�ςσυμ��λισμ�ς, αντέστη σθεναρά στηθεατρ�π�ίηση. Aρνήθηκε τ� �ι�υμ�-ριστικ� ή τ� δραματικ�, τ� π�λιτικ�παραμύθι ή σκέτ� τ� παραμύθι.

Oι άνισες ετερ�γενείς μ�υσικές(M. Πλέσσας), τα ανευ�άνταστα κ�-στ�ύμια και �ι ά��λες έως κακ�γ�υ-στες μάσκες (A�ρ. K�υτσ�υδάκη), τ�μετωπικ� παί"ιμ� και μια ��ρ�γρα�ία��ρ�στασίας (M. Γκ�ύτη), � τελείωςανεκμετάλλευτ�ς σκηνικ�ς �ώρ�ς(με ντρ�παλ�ύλη ανώνυμ� τ�ν σκη-ν�γρά��) ε"ασ�άλισαν τ� πλατύ �ά-σμημα τ�υ κ�ιν�ύ π�υ, �σ� κι αν α-νακλαδίστηκε στ� κάπως νευρικ�τε-ρ� δεύτερ� μέρ�ς, ψυ��λ�γικά πρ-�σδ�κ�ύσε συνε�ώς, σαν παραπ�νε-μέν� εγγ�νάκι, την παρέμ�αση τηςθωπευτικής α�ήγησης μερών τ�υκειμέν�υ απ� τη M. Aλκαί�υ.

Θέατρ� Bρετάνια. «O κύρι�ς Aμιλκάρ» τ�υ I� Zαμιάκ. Nικήτας Tσακίρ�γλ�υ καιXρυσ�ύλα Δια�άτη. (Σκίτσ� Eλλη Σ�λ�μωνίδ�υ - Mπαλάν�υ).

20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

Page 21: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

BIBΛIO�. K�τ�αγεώργη - A. Παναγιω-

τ�π�ύλ�υ , «Nε�τερη και Σύγ-�ρ�νη Iστ�ρία της Θράκης. Bι-�λι�γρα�ικ�ς Oδηγ�ς», Θεσσα-λ�νίκη, Iδρυμα Mελετών Xερσ�-νήσ�υ τ�υ Aίμ�υ, 1993, σ. 292.

O �ι�λι�γραικ�ς αυτ�ς �δηγ�ςαπ�τελεί μία απ� τις εργασίες π�υεκπ�νήθηκαν στ� πλαίσι� συγκε-κριμέν�υ ερευνητικ�ύ πρ�γράμ-ματ�ς για τη νεώτερη ιστ�ρία τηςΘράκης, τ� �π�ί� σ�εδιάστηκε και�λ�κληρώθηκε απ� τ� Iδρυμα Mε-λετών Xερσ�νήσ�υ τ�υ Aίμ�υ. Eί-ναι μια εργασία υπ�δ�μής, μιαπρ�σπάθεια για την καταγραήκαι τη θεματική τα�ιν�μηση �ι-�λίων και άρθρων σ�ετικών με τηνε�τερη θρακική ιστ�ρία. H δημ�-σίευση μιας αυτ�ν�μης ειδικήςθρακικής �ι�λι�γραίας έ�ει με-γάλη σημασία για τ�υς ειδικ�ύς ε-ρευνητές, αλλά και για τ� ευρύκ�ιν�, καθώς δεν υπάρ�ει άλλ� α-ντίστ�ι�� έργ� στην ελληνική �ι-�λι�γραία. Oι συγγραείς είναι ι-στ�ρικ�ί και υπ�ψήι�ι διδάκτ�-ρες στ� Πανεπιστήμι� Θεσσαλ�νί-κη. H έρευνα έ�ει περιλά�ει τις με-γάλες �ι�λι�θήκες της Aθήνας καιτης Θεσσαλ�νίκης και α�ρά τηΘράκη ως ενιαί� γεωγραικ� καιπ�λιτιστικ� �ώρ�· α�ρά δηλαδήτη Δυτική (ελληνική), την Aνατ�-λική (τ�υρκική) και τη B�ρεια(��υλγαρική) Θράκη.

Mπάιρ�ν, «Eπιλ�γές απ� επι-στ�λές, ημερ�λ�για και π�ιήμα-τα», μετ. Eιρήνη Bρης, «Oδ�ςΠαν�ς», Aθήνα 1993, σ.σ. 143, �΄έκδ�ση.

O Mπάιρ�ν ανήκει στ�υς ρ�μα-ντικ�ύς και ταυτ��ρ�να είναι δια-�ρετικ�ς. Aντιπρ�σωπεύει τ�

συνδυασμ� μιας λ�γερής αντα-σίας και μιας λ�γικής ρεαλιστικήςκαι �ρθ�λ�γιστικής. Δεν έ�ει τηντε�νική τελει�τητα τ�υ Σέλεϊ ήτ�υς τρυερ�ύς τ�ν�υς τ�υ Kιτς,εκεί �μως π�υ τ� έργ� τ�υ υστερείσε τε�νική και ευαισθησία, κερδί-&ει σε υσικ�τητα και αμεσ�τητα.

Martin Waddell, «Πάμε σπίτιαρκ�υδάκι μ�υ», εικ�ν.: PeterWeevers, μετ.: Pένα Pώσση -Zαΐρη, εκδ�σεις «Pώσση», Aθή-να 1993.

Kαθώς �ι δύ� αρκ�ύδες γυρί-&�υν στ� σπίτι τ�υς απ� μια μεγά-λη ��λτα στ� �ι�νισμέν� δάσ�ς, τ�αρκ�υδάκι διασκεδά&ει με την ψυ-�ή τ�υ ώσπ�υ �ανικά θα ακ�ύ-σαν έναν περίεργ� θ�ρυ�� και θαπαγώσει απ� τ� ��� τ�υ.

KYKΛOΦOPHΣAN

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 21

«Eκτ�ς έδρας»T� δεύτερ� π�λυπρ�σωπ� μυθιστ�ρημα τ�υ Bασίλη Tσιαμπ�ύση

NEEΣ EKΔOΣEIΣOυμπέρτ� Eκ� «Eρμηνεία και υπερερ-

μηνεία», μετ. Aναστασία Παπακωνστα-ντίν�υ, εκδ�σεις «Eλληνικά Γράμματα»,Aθήνα 1993, σ.σ. 197, τιμή 2.000 δρ�.

Yπάρ��υν «καλές» και «κακές» ερμηνείεςεν�ς κειμέν�υ ε’ �σ�ν η ερμηνεία δεν έ�ειαντικειμενικά κριτήρια. Yπάρ��υν ωστ�σ�και �παδ�ί της μιας άπ�ψης, της υπερερμη-νείας ε’ �σ�ν τ� κείμεν� δικαι�λ�γείται α-π� τη σειρά των απαντήσεων π�υ συνεπάγε-ται. Kατ’ άλλ�υς τ� κείμεν� α�ι�λ�γείται α-π� τη «λειτ�υργία» τ�υ, απ� την αλήθειαπ�υ έρει μέσα τ�υ, και για άλλ�υς τ� κείμε-ν� πρέπει να αναλυθεί έτσι ώστε εμείς ναμπ�ρέσ�υμε να κάν�υμε «�ρήση» τ�υ. Στ��ι�λί� αυτ� παρατίθενται �ι απ�ψεις τ�υIταλ�ύ διαν�ητή Oυμπέρτ� Eκ�, � �π�ί�ς α-παντώντας στις κριτικές παρατηρήσεις τωνσυν�μιλητών τ�υ, τ�υ ιλ�σ��υ RichardRorty, τ�υ θεωρητικ�ύ της λ�γ�τε�νίαςJonathan Guller, της κριτικ�ύ-συγγραέως

Christine Brooke-Rose και τ�υ θεωρητικ�ύStefan Collini, υπ�στηρί&ει �τι «μετα�ύ τηςπρ�θεσης τ�υ συγγραέα και της πρ�θεσηςτ�υ ερμηνευτή, υπάρ�ει και μια τρίτη δυνα-τ�τητα: η ίδια η πρ�θεση τ�υ κειμέν�υ».

J. L. S. Bartholdy «Tα'ιδιωτικές εντυ-πώσεις απ� την Eλλάδα 1803-1804», απ�-δ�ση Φώντας K�νδύλης, εκδ�σεις «Eκά-τη», Aθήνα 1993, σ.σ. 284.

Πρώσ�ς περιηγητής ε�ραϊκής καταγω-γής, � Jakob Salmon Bartholdy (1779-1825)πραγματ�π�ίησε μια επ�πτική - π�λιτική,�ικ�ν�μική και γεωγραική - μελέτη για τηνEλλάδα, η �π�ία �ταν εκδ�θηκε τ� 1805 σταγερμανικά και τ� 1807 στα γαλλικά �εσήκω-σε θύελλα διαμαρτυριών ανάμεσα στ�υς υ-π�δ�υλ�υς Eλληνες ε�αιτίας της ε�θρικήςστάσης τ�υ συγγραέα απέναντι στ�υς υπ�-δ�ύλ�υς. Aν ε�αιρέσει ωστ�σ� κανείς �τι �Bartholdy υπήρ�ε ανατικ�ς ε�θρ�ς των δη-

μ�κρατικών και ιλελεύθερων ιδεών, τ� τα-�ιδιωτικ� τ�υ �ρ�νικ� απ�τελεί μιαν ανεκτί-μητη πηγή πληρ��ριών για την Eλλάδατων αρ�ών τ�υ 19�υ αιώνα.

Γρ. Λ. Παγκάκη «Oι π�λιτικ�ί μας. Oρ�λ�ς και η σ�έση τ�υς με την κ�ινω-νία», εκδ�σεις Aντ. N. Σάκκ�υλα, Aθήνα-K�μ�τηνή 1993, σ.σ. 68.

H σημασία και η σπ�υδαι�τητα τ�υ θε-σμ�ύ των ��υλευτών-π�λιτικών δεν γίνεταικαταν�ητή μ�ν�ν απ� την �μαλή λειτ�υργίατης εθνικής αντιπρ�σωπείας, αλλά κυρίωςμέσα απ� τ� κ�ινωνικ� σύστημα με τις π�ικί-λες σ�έσεις π�υ δημι�υργ�ύνται και ανα-πτύσσ�νται μετα�ύ ��υλευτών-π�λιτικώνκαι π�λιτών: σ�έσεις επιρρ�ής ή ε�άρτησηςκαι πρ�στασίας, σ�έσεις π�υ επηρεά&�υν ά-μεσα τα στάδια ε�έλι�ης της π�λιτικής &ωής,σ�έσεις π�ιυ επιτρέπ�υν τη διαιώνιση τωνπ�λιτικών δ�μών ή τη μετα��λή τ�υς.

Tης EΛIΣABET KOTZIA

Bασίλης Tσιαμπ�ύσης «Eκτ�ς έ-δρας», εκδ�σεις «Kέδρ�ς», Aθήνα1993, σ.σ. 186.

MYΘIΣTOPHMA γραμμέν� με τέ�νηκαι με �ι�ύμ�ρ και συγ�ρ�νως έργ�ευανάγνωστ�, τ� �ι�λί� τ�υ BασίληTσιαμπ�ύση δεν κατ�ρθώνει ίσωςνα επιτύ�ει τ�υς ε'αιρετικά υψη-λ�ύς αισθητικ�ύς και θεματ�γρα�ι-κ�ύς στ���υς, �ι �π�ί�ι αναγρά��-νται στ� �πισθ��υλλ�, αλλά τ�ύτ�δεν έ�ει σημασία. Mέσα σε έναν α-διά��ρ� συνήθως πε��γρα�ικ�πληθωρισμ� �πως � σημεριν�ς, δενέ��υμε κάθε μέρα την ευκαιρία ναδια�άσ�υμε ένα καλ� και συμπαθη-τικ� �ι�λί�.

«Eκτ�ς έδρας» θα παί'�υν �λ�ισ�εδ�ν �ι ήρωες της ιστ�ρίας –ή κα-λύτερα �ι ήρωες των π�λλών, άλλ�-τε απλώς παράλληλων και άλλ�τεδιαπλεκ�μενων ιστ�ριών, π�υ εκτυ-λίσσ�νται μέσα σε ένα Σα��ατ�κύ-ριακ�, μέσα σ’ ένα κρίσιμ� διήμερ�π�υ θα μπ�ρ�ύσε να δώσει δια��-ρετική τρ�πή στη �ωή των πρωτα-γωνιστών.

Bρισκ�μαστε στην επαρ�ία (στηΔράμα �π�υ γεννήθηκε και �ει σήμε-ρα και � συγγρα�έας τ�υ �ι�λί�υ).T�σ� � έμπ�ρ�ς σιδηρικών ειδώνMήτσ�ς Nικ�λαΐδης, � επ�ν�μα��-μεν�ς Nταγιάν, �σ� και � Γιώργ�ς,�ήρ�ς και συντα'ι�ύ��ς μη�ανικ�ς,κα�εν��ι�ι και τα�λαδ�ρ�ι κι �ι δυ�,θα εγκαταλείψ�υν τ� συνηθισμέν�τ�υς στέκι, � ένας για να πάρει μέ-ρ�ς σε εκδρ�μική ε'�ρμηση στ� πα-ρακείμεν� �ι�ν�δρ�μικ� κέντρ� και� άλλ�ς για να �ρεθεί στη συνεστία-ση τ�υ επαγγελματικ�ύ τ�υ σωμα-τεί�υ. Eτσι αρ�ί�ει να 'ετυλίγεταιμια α�ήγηση, η �π�ία, ακ�λ�υθώ-

ντας τις πρ�διαγρα�ές των ρεαλι-στικών ιστ�ριών – �πως άλλωστε καιτα διηγήματα της πρώτης συλλ�γήςτ�υ Bασίλη Tσιαμπ�ύση «H �έσπα»(1988)– εμπλέκει �λ� και περισσ�τε-ρα πρ�σωπα. Kαι καθώς �ι ήρωεςαυ'άν�νται και �ι ιστ�ρίες �λ� καιπληθαίν�υν, �ι καταστάσεις περι-πλέκ�νται. H απ�μάκρυνση �μως α-π� την καθημεριν�τητα δεν �γά�ειαπλώς τη �ωή των ανθρώπων αυτώναπ� τη ρ�υτίνα, αλλά δίνει ταυτ�-�ρ�να και ένα δια��ρετικ� πρ�σα-νατ�λισμ� στην ίδια τη διήγηση.

Oταν θα αρ�ίσ�υμε έτσι να διαπι-στών�υμε �τι �λες �ι πρωτ���υλίεςτων ηρώων τ�υς �δηγ�ύν με μαθη-ματική ακρί�εια στην απ�τυ�ία και�τι τ�υς παρασύρ�υν σε ένα αναπ�-�ευκτ� �ιάσκ�, συγ�ρ�νως αντιλαμ-�αν�μαστε �τι και η α�ήγηση έ�ειλά�ει τρ�πή δια��ρετική, �τι έ�ειμετατραπεί σε κάτι άλλ�, �τι έ�ει γί-νει παρωδία.

Eκτ�ς έδρας λ�ιπ�ν και �λ�ι �ά-

ν�υν τα νερά τ�υς. Oι πρ��λέψεις,�ι εκτιμήσεις, �ι επιθυμίες τ�υς π�-τέ δεν επαληθεύ�νται, παραμέν�υνασύμπτωτες, δεν ικαν�π�ι�ύνται.Kαι � μ�ν�ς π�υ κατά ειρωνική σύ-μπτωση παί�ει πάντα στην έδρα τ�υείναι εν τέλει � πάμπτω��ς, � α'ι�-λύπητ�ς, τ� ψώνι� της περι��ής, �Γιάννης � επ�ν�μα��μεν�ς «Aριστ�-κράτης», � �π�ί�ς ��ι μ�ν� είναι πα-ντ�ύ σαν στ� σπίτι τ�υ αλλά θα ανα-δει�θεί στ� τέλ�ς, κατά ακ�μα μεγα-λύτερη ειρωνεία, σε εθνικ� ευεργέ-τη, �ταν κερδί��ντας τ� λα�εί� θαπρ�σ�έρει �γδ�ντα εκατ�μμύριαστ� �ρ�αν�τρ��εί� της π�λης.

Tα μικρά μ�ν���ρδης διάθεσηςκειμενάκια της «Bέσπας» διαδέ�θη-κε με τ� «Eκτ�ς έδρας» ένα π�λυ-πρ�σωπ� μυθιστ�ρημα τ� �π�ί� α-π�δεικνύει ικαν�τητα τ�υ συγγρα-�έα και για τις π�λυπλ�κ�τερεςσυνθέσεις. E�ω ωστ�σ� την εντύπω-ση �τι τ� πρ��λημα τ�υ μυθιστ�ρή-ματ�ς είναι �τι, στ� δεύτερ� μέρ�ςτ�υλά�ιστ�ν, σημειώνεται μια κά-π�ια αμ�ιταλάντευση. Eνώ η ανά-πτυ'ή τ�υ είναι δηλαδή παρωδιακή,υπάρ�ει μια ανάσ�εση, κάπ�ια αδυ-ναμία π�υ εμπ�δί�ει την α�ήγηση νααπελευθερωθεί, να απ�γειωθεί, ναγίνει, �πως τ� απαιτεί τ� είδ�ς της,κατά κάπ�ι� τρ�π� δαιμ�νική.

T� πώς θα έπρεπε να είναι γραμ-μέν� δεν 'έρω, κανείς δεν μπ�ρεί νατ� πει. Aλλά γιατί α�ήνει εν τέλει α-νεκμετάλλευτ� αυτ� π�υ η ίδια η ι-στ�ρία επισημαίνει στην πρώτη σελί-δα, τ� �τι �ρισκ�μαστε στ� τελευ-ταί� Σα��ατ�κύριακ� της Aπ�κριάς;΄H γιατί ενώ στ� δεύτερ� μισ� τ�υ �ι-�λί�υ συμ�αίν�υν σημεία και τέρα-τα, � ρυθμ�ς της α�ήγησης παραμέ-νει ίδι�ς, ε'ακ�λ�υθεί δηλαδή απα-ράλλακτ�ς με την αργή και μελαγ��-λική διαδ��ή των σκηνών της αρ�ής;

Page 22: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

Aνάργυρ�υ Γ. K�υτσιλιέρη, «Iστ�-ρία της Mάνης», εκδ. Δ. Παπαδήμα,σ.σ. 592.

Στ� νέ� �ι�λί� τ�υ ά�κν�υ μελετητήκαι λάτρη της Mάνης κ. A. K�υτσιλιέρηε�ιστ�ρείται η ιστ�ρία της Xερσ�νήσ�υτ�υ Tαινάρ�υ, π�υ �πως ευθύς ε� αρ�ήςδιευκρινί&ει � συγγραέας «δεν είναιδυνατ�ν να γίνει �ωρίς τη συνε�ή ανα-�ρά στη &ωή των Σπαρτιατών». T� �ι-�λί� �ωρί&εται σε τρία μέρη, την αρ�αίαιστ�ρία απ� τ�ν 2� π.X. αιώνα, τη νεω-τέρα μετά την πτώση τ�υ Mυστρά καιτέλ�ς την περί�δ� κατά τ�υς �ρ�ν�υςτης Eθνεγερσίας τ�υ 1821.

T� �ι�λί�, με πρ�σεκτικά α�ι�λ�γημέ-να π�ρίσματα, απ�τελεί σημαντική συμ-��λή στη σπ�υδαίας σημασίας περι��ήτης Mάνης.

Φρανσ�υά� Zιρ�ύ, «T�ένυ Mαρ'. Hγυναίκα τ�υ δια��λ�υ», μετ.: Pεγγί-να Zερ��ύ, εκδ�σεις «Σ.I. Zα�αρ�-π�υλ�ς», Aθήνα 1993, σ.σ. 265.

H T&ένυ �ν Bεστάλεν υπήρ�ε γιατριάντα δύ� �ρ�νια η σύ&υγ�ς τ�υ δια-��λ�υ, δηλαδή τ�υ Kαρλ Mαρ�. E�υπνηκαι �μ�ρη, συνδέθηκε στενά με τ� έρ-γ� τ�υ συ&ύγ�υ της και έ&ησε μια &ωήγεμάτη περιπέτειες, σημαδεμένη απ�την ε��ρία και –συ�νά– απ� τη τώ�εια.

Δημήτρη Π. Φιλντίση, «E, και…»,«Eιδική εκδ�τική», Aθήνα 1993, σ.σ.346.

E�ήντα �ρ�νων, γυναίκα ασυμ�ί�α-στη και επαναστάτρια, η ηρωίδα τ�υ �ι-�λί�υ, συγγραέας και π�ιήτρια, ανα-π�λεί τ� �θες, στηλιτεύει τ� σήμερα καιδιαπιστώνει πως υπάρ�ει και γι’ αυτήναύρι�.

Oικ�υμενικ�ύ Πατριαρ�εί�υ Kων-σταντιν�υπ�λεως, «Σταυρ�πήγια καιM�ναί Πριγκιπ�ννήσων». Eκδ. «Oλυ-μπιακή Aερ�π�ρία».

Iδιαίτερα επιμελημέν� λεύκωμα �π�υπαρ�υσιά&�νται με �ε�ωριστή ρ�ντίδαη σεμνή παράδ�ση και η υψηλή αισθητι-κή των μ�ναστηριών στα Πριγκιπ�ννη-σα. Xαιρετί&ει την έκδ�ση � Oικ�υμενι-κ�ς Πατριάρ�ης Kωνσταντιν�υπ�λεωςκ. Bαρθ�λ�μαί�ς. Kαλ�γραμμένα καιπρ�σεκτικά τα κείμενα τ�υ αρ�αι�λ�-γ�υ κ. Γ. Mαστ�ρ�π�υλ�υ, με συνέπειακαι μεράκι η �λη επιμέλεια απ� τ�υς κ.Γ. K�νταδάκη, Π. Δ�κ�π�ύλ�υ, Γ. Πα-ντελίδη. Πνευματικ�τητα, ευλά�εια, σε-�ασμ�ς, η Bασιλεύ�υσα και η μελαγ��-λία…

T��ν Mπάν�ιλ: «T� �ι�λί� της αλή-θειας» μετ. Mαρία Δημητρ�π�ύλ�υ -Aθανασιάδ�υ εκδ�σεις «Ωκεανίδα»,Aθήνα 1993, σ. 227. Tιμή 2.000 δρα�-μές.

Eνας �επεσμέν�ς αριστ�κράτης δ�λ�-�νεί μια νέα γυναίκα. Σε έναν εντυπω-σιακ� μ�ν�λ�γ�, � δ�λ��ν�ς ε�ιστ�ρείτα γεγ�ν�τα της &ωής τ�υ, πρ�σπαθώ-ντας να δικαι�λ�γήσει τ�υς εν�ρκ�υς τα�αθύτερα αίτια τ�υ �ν�υ. T� �ι�λί� τηςαλήθειας �ασί&εται σε ένα υπαρκτ� γεγ�-ν�ς και απ�τελεί τ� �γδ�� μυθιστ�ρηματ�υ Iρλανδ�ύ συγγραέα T&�ν Mπάν�ιλ.

ΠPOΣOXHPEΣTA AΠO281193

Page 23: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AA££HHNNAA™™

A' ΠPOBOΛHΣ

AABOPA* (Tέρμα Iππκράτυς, τηλ. 6423271 -6462253 Air Condition

Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 5.15-8.10-11 μ.μ.ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kη�ισίας 234-Kλ-

λέγι, τηλ. 6715905) Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 7.15-10.15 μ.μ.AEΛΛΩ* (Πατησίων, 8214675) O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.AΘHNA (A�ύδυ 93, Aνω Iλίσια, τηλ. 77.92.568) Kι�υ Z�υ μια γυναίκα της Kίνας (περιπ.) Ωρες

6.30-8.20-10.30 μ.μ.AΘHNA* (Στάση Kε�αλληνίας, τηλ. 8233149) Δύσκ�λ�ς δρ�μ�ς (περιπ.) Ωρες 6.50-9-11 μ.μ.AΘHNAION* (Tέρμα Aμπελκήπων, τηλ. 7782122)

Air ConditionO �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.AΛE�ANΔPA* (Kαλλιθέα. Tηλ. 9560306)Aγρυπν�ς στ� Σιάτλ (κινων. K) Ωρες 6.40-8.50-11

μ.μ.Kυριακή πρωί ώρα 11 H πεντάμ�ρ�η και τ� τέραςAΛE�ANΔPA* (Πατησίων - O.T.E., Tηλ. 8219298 -

8832666)Aγρυπν�ς στ� Σιάτλ (κινων. K) Ωρες 6.40-8.50-11

μ.μ.Kυριακή πρωί ώρα 11.30 H πεντάμ�ρ�η και τ� τέραςAΛOH* (Πατησίων 300 - Iακω�άτων 25, τηλ.

2286978 - 2237660)Στρα��ί πιλ�τ�ι σε F-16 - Mέρς δεύτερ (κωμ.

K) Ωρες 6.40-8.40-10.40 μ.μ.AΛΦABIΛ* (Tέρμα Mαυρμ., τηλ. 6460521)Λε�λ� (A) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.AMΠEΣE* (Oδ. Bυλιαγμένης τηλ. 9011063)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.05-7.40-10.15 μ.μ.ANΔOPA* (Eρυθρ!ς Σταυρ!ς, τηλ. 6919815) E�δμάδα ταινιών τυ Zυλ NτασσένANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελκήπων τηλ. 7782316 -

7785449)Aγρυπν�ς στ� Σιάτλ (κινων. K) Ωρες 6.40-8.50-11

μ.μ.ANNA NTOP* (Γλυ�άδα τηλ. 8946617)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.AΠOΛΛΩN* (Oδ!ς Σταδίυ, τηλ. 3236811)Aγρυπν�ς στ� Σιάτλ (κιν. K) Ωρες 6-8.10-10.20

μ.μ.AΣTEPIA AΣΣOΣ - ONTEON* (Kη�ισίας 334, τηλ.

6208521)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.30-8.05-10.40 μ.μ.AΣTOP* (Σταδίυ τηλ. 3231297)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.10-7.45-10.20 μ.μ.AΣTPON* (Tέρμα Aμπελκήπων τηλ. 6922614)Δύσκ�λ�ς δρ�μ�ς (περιπ.) Ωρες 6.50-9-11 μ.μ.AΣTY* (Oδ!ς Kραή τηλ. 3221925)Oνειρεύ�μαι τ�υς �ίλ�υς μ�υ (ελλην. K) Ωρες 6-

8.15-10.30 μ.μ.

ATΛANTIΣ* (Λεω�. Bυλιαγμένης Πλ. Kαλγήρωντηλ. 9711511)

Aγρυπν�ς στ� Σιάτλ (κινων. K) Ωρες 6-8.10-10.20μ.μ.

ATTAΛOΣ* (Nέα Σμύρνη τηλ. 9331280) O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.ATTIKA* (Πλατεία Aμερικής, τηλ. 8674252 -

8674078) Για την αγάπη ή τ� �ρήμα (περιπ. K) Ωρες 6.50-9-

11 μ.μ.ATTIKON* (Oδ!ς Σταδίυ, τηλ. 3228821) Aγριες νύ�τες (περιπέτεια A) Ωρες 5.30-8-10.30

μ.μ.AΦAIA* (Kαλλιθέα, τηλ. 9595534) Mαθήματα πιάν�υ (K) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ.AXIΛΛEYΣ* (Πατησίων 177, τηλ. 8656355) Mυστηριώδεις ��ν�ι στ� Mαν�άταν (κωμωδ. K)

Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ.ΓAΛA�IAΣ* (Aρ#ή Λεω�. Mεσγείων - Aμπελ!κη-

πι, τηλ. 7773319)H δεύτερη ευκαιρία (περιπ. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ.Kυριακή πρωί ώρα 11 H πεντάμ�ρ�η και τ� τέραςΔANAOΣ* (Λεω�. Kη�ισίας - Παν!ρμυ, τηλ.

6922655) SR Διαθέτει parkingΓια την αγάπη ή τ� �ρήμα (περιπέτ. K) Ωρες 6.50-

9-11 μ.μ.ΔIANA* (Hλ. Σταθμ. Mαρύσι, τηλ. 8028587) Boxing Helena (περιπέτεια A) Ωρες 6-8.10-10.20

μ.μ.Kυριακή πρωί ώρα 11.30 π.μ. και 3 μ.μ. Παιδικ! Θέ-

ατρEΛΛH* (Oδ!ς Aκαδημίας, τηλ. 3632789) Zωή �αρισάμενη (ελλην. K) Ωρες 6.10-8.20-10.30

μ.μ.EMΠAΣΣY* (Πατριάρ#υ Iωακείμ 5 Kλωνάκι,

τηλ. 7220903) Sommersby (K) Ωρες 5.50-8.10-10.30 μ.μ.ETOYAΛ* (Πλατεία Δα�άκη Kαλλιθέα τηλ.

9510042-9592611) Δύσκ�λ�ς δρ�μ�ς (περιπ.) Ωρες 6.50-9-11 μ.μ.ZINA* (Λ. Aλε&άνδρας στ. Σ!νια 6422714) Sommersby (K) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ.IΛION (Tρίας Πατησίων στάση Aγγελπύλυ,

τηλ. 8810602) H δεύτερη ευκαιρία (περιπ. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ.INTEAΛ* (Oδ. Πανεπιστημίυ, τηλ. 3626720)Boxing Helena (περιπ. A) Ωρες 5.50-8.10-10.30 μ.μ.Σά��ατ ώρα 1 μετά τα μεσάνυ#τα Nταπ�άιρ με

τν P!μπιν OυίλιαμςKAΛYΨΩ* (Δημ. Σταδίυ - Kαλυψύς Kαλλιθέα

τηλ. 9510950, 9510909)Sommersby (K) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ.KINHMATOΘEATPO PE� (Πανεπιστημίυ 48, τηλ.

3614591 - 3625842) H δεύτερη ευκαιρία (περιπ. K) Kαθημερινώς 7.40-

10 μ.μ.KOPONET* (Oδ!ς Φρύνης Παγκράτι τηλ. 7521521

- 9029964)

O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.MAPΓAPITA* (Πλατεία Δα�άκη Kαλλιθέα, τηλ.

9568370)Boxing Helena (περιπέτεια A) Ωρες 6.40-8.50-11

μ.μ.MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 1* (Λεω�. Kη�ισίας

215 Mαρύσι. Tηλ. 6208939)Για την αγάπη ή τ� �ρήμα (περιπ. K) Ωρες 6.40-

8.40-10.40 μ.μ.MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 2* (Λεω�. Kη�ισίας

215 Mαρύσι, τηλ. 6208939)Sommersby (K) Ωρες 5.50-8.10-10.30 μ.μ.METAΛION* (Παγκράτι, τηλ. 7511515) Για την αγάπη ή τ� �ρήμα (περιπ. K) Ωρες 6-8.10-

10.20 μ.μ.METPOΠOΛITAN* (Λεω�. Bυλιαγμένης Πλ. Kα-

λγήρων τηλ. 9706010) Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 7-10 μ.μ.MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίυ, τηλ.

8620232)Zωή �αρισάμενη (ελλην. K) Ωρες 6.40-8.50-11

μ.μ.NANA* (Bυλιαγμένης, τηλ. 9711285) T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K) Ωρες 4.50-7.30-10.10

μ.μ.NIPBANA* (Λεω�. Aλε&άνδρας, τηλ. 6469398) Mαθήματα πιάν�υ (K) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. OΠEPA AΣΣOΣ - ONTEON* (Oδ!ς Aκαδημίας 57.

Tηλ. 3622683)Για την αγάπη ή τ� �ρήμα (περιπέτ. K) Ωρες 6-

8.15-10.20 μ.μ.OPΦEYΣ* (Aρτέμωνς 57 - Aγ. Iωάννης Bυλιαγ-

μένης, τηλ. 9019724)Sommersby (K) Ωρες 6.30-8.30-10.30 μ.μ.OΣKAP* (A#αρνών 330–-K. Πατήσια. 2281563)T#�υράσικ Παρκ (περιπέτεια K) Ωρες 6-8.20-10.40

μ.μ.ΠAΛAΣ* (Παγκράτι, 7515434)Mυστηριώδεις ��ν�ι στ� Mαν�άταν (κωμωδ. K)

Ωρες 6.25-8.30-10.45 μ.μ.Σά��ατ - Kυριακή ώρα 4 μ.μ. Γκι�ύλι�ερ - Λ�ύκυ

Λ�υκKυριακή πρωί 11 Γκι�ύλι�ερ - Λ�ύκυ Λ�υκΠΛAZA* (Λ. Kη�ισίας Φλ!κα, τηλ. 6921667 -

6917722)Zωή �αρισάμενη (ελλην. K) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ.ΠTI ΠAΛAI* (Bασιλέως Γεωργίυ B' Pι/άρη, τηλ.

7291800 - 7243707)Aγρυπν�ς στ� Σιάτλ (κινων. K) Ωρες 6.10-8.10-

10.30 μ.μ.PAΔIO ΣITY AΣΣOΣ - ONTEON* (Πατησίων Στάση

Λυσσιατρεί, τηλ. 8674832)Sommersby (K) Ωρες 6-8.20-10.40 μ.μ.ΣOΦIA (Aργυρύπλη τηλ. 9927447, 9917094) Boxing Helena (περιπ. A) Ωρες 6.30-8.30-10.30

μ.μ.ΣTOYNTIO* (Πλ. Aμερικής, τηλ. 8619017) Aρι#�να Nτριμ (κινων.) Ωρες 5.40-8.20-11 μ.μ.TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.10-7.45-10.20 μ.μ.TPIANON (Πατησίων-Kδριγκτώνς, τηλ.

8215469)Mαθήματα πιάν�υ (K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα,

9594422) O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.ΦIΛIΠ* (Πλ. Aμερικής - Θάσυ 11, 8647444-

8612476)Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 5-7.50-10.45 μ.μ

HMIKENTPIKOI

AΛEKA (Zωγρά�υ, τηλ. 7773608)T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K)ANTAMΣ* (Aιγάλεω, τηλ. 5989226)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5-7.30-10 μ.μ.NTAΛIA (Aιγάλεω, τηλ. 5981432))T� �ι�λί� της #�ύγκλας (κινυμ. σ#έδια K)ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820)T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K) Ωρες 5.10-7.45-10.20

μ.μ.TPIA AΣTEPIA (N. Hράκλει, τηλ. 2826873)T#�υράσικ Παρκ (περιπ. K)ΦOIBOΣ (Περιστέρι, τηλ. 5711105)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.45-8.15-10.45 μ.μ.

ΣYNOIKIAKOI

ANNA NTOP (πλατ. Γλυ�άδας, τηλ. 89.46.617)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.50-8.25-11 μ.μ.

ΠPOAΣTIΩN

ΔIANA* (Mαρύσι, τηλ. 8028587) Boxing Helena (περιπέτεια A) Ωρες 6-8.10-10.20

μ.μ.Kυριακή πρωί ώρα 11 και 3 μ.μ. Παιδικ! ΘέατρΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990)Γυναίκες δηλητήρι� (ελληνικ! K-13)ΣOΦIA (Aργυρύπλη, τηλ. 9927447) Boxing Helena (περιπέτεια A) Ωρες 6.30-8.30-

10.30 μ.μ.

¶¶EEIIPPAAIIAA

A' ΠPOBOΛHΣ

AΠOΛΛΩN* (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 5.10-7.45-10.20 μ.μ.ATTIKON ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλ.

Aγ. Kωνσταντίνυ - Hρώων Πλυτ., τηλ.4175897)

Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 6.45-9.45 μ.μ.ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY

(Hλεκτρικ!ς Σταθμ!ς, τηλ. 4816276) Στρα��ί πιλ�τ�ι σε F-16 - Mέρς δεύτερ (κωμ.

K) - M!ν Παρασκευή - Kυριακή ώρα 8.30 μ.μ.ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ PE� (Aγ. Δι-

νύσις) Bαρ�μετρικ� �αμηλ� (περιπ. K) Ωρες 6-8.10-

10.20 μ.μ.ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388) T#�υράσικ Παρκ (περ. K) Ωρες 2.10-4.50-7.30-

10.10 μ.μ.KINHMATOΓPAΦIKH ΛEΣXH ΔHMOY NIKAIAΣ

(Hλιυπ!λεως - 7ης Mαρτίυ, τηλ. 4915598)Kάθε Παρασκευή και Σά��ατ ώρα 9 μ.μ.ΠNEYMATIKO KENTPO ΔHMOY KOPYΔAΛΛOY

(Γρηγ. Λαμπράκη -Tα&ιαρ#ών, τηλ. 4970475)M!ν Σά��ατ - Kυριακή ώρα 8.00 μ.μ. Aρι#�να

Nτριμ. Kυριακή πρωί MπάμπιΣINE AKPOΠOΛ (Tα&ιαρ#ών 44-Kρυδαλλ!ς,

4952232)Γυναίκες δηλητήρι� (ελληνικ! K-13)ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλα-

τεία Δημαρ#είυ τηλ. 4115354)Δύσκ�λ�ς δρ�μ�ς (περιπ.) Ωρες 5.50-8-10.10 μ.μ.ΦΩΣ (B' Mεραρ#ίας, τηλ. 4520982)Eναρ&η απ! πρωίας δύ έργα. Eκδίκηση σε δεύ-

τερ� �έρι - σε%

ΘEAMATA

ΘEATPA

KINHMATOΓPAΦOI

Eπειδή �ι ώρες πρ���λών μπ�ρεί να δια��ρ�π�ιηθ�ύν κατά μερικά λεπτά, πρ�τιμήστεπρώτα να τηλε�ωνείτε.

Oι κινηματ�γρά��ι π�υ έ'�υν * διαθέτ�υν Nτ)λμπι Στέρε�.

AΘHNA (Δεριγνύ 10, τηλ. 82.37.330). Nηλ Σάιμν «Eνα αταίριαστ /ευγάρι». Π. Φιλιππίδης, T.Xαλκιάς.

AΘHNAΪKO ΔHMOTIKO ΘEATPO (Tιμκρέντς 6α, Aγ. Σώστης, τηλ. 93.44.131). Θίασς«Eλεύθερη Aυλαία». Xρ. Δ&αρά «Στην άκρη της π!λης». Nτ. Kαρύδης, T/. Aργυρπύ-λυ (έως και 16/12).

AΘHNΩN (Bυκυρεστίυ 10, τηλ. 32.35.524). Eυγ. O’ Nηλ «Πέρα απ’ τν ρί/ντα». Kατερί-να Mαραγκύ, Γ. Kαρατ/γιάννης

AKAΔHMOΣ (Iππκράτυς 17 & Aκαδημίας, τηλ. 36.25.119, 36.03.835). Δ. Ψαθά «Eνας �λάκαςκαι μισ!ς». Δ. Πιατάς. ΠAIΔIKH ΣKHNH: T. Γεωργέλη «O Kντρε�υθύλης και η ΠνηρήAλεπύ» - «H Kκκινσκυ�ίτσα και Λύκς Tρελγιατρ!ς» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

AKPOΠOΛ (Iππκράτυς 9 - 11, τηλ. 36.08.666, 36.43.700). Nέα Eλληνική Σκηνή. Aριστ�άνη«Λυσιστράτη». Θ. Kαρακατσάνης.

AΛAMΠPA (Πατησίων και Στυρνάρη 53, τηλ. 52.27.497, 52.44.400). Aλ. Γαλανύ «Tα K!κκιναΦανάρια». M. T/ιραλίδυ, Στ. Zαλμάς, Eλ. Φίλιππα, Eιρ. Iγγλέση.

AΛIKH (Aμερικής 4, τηλ. 32.44.146). Mπέρναρ Σω «Ωραία μυ Kυρία». Aλ. Bυγιυκλάκη, Στ.Ληναίς, Γ. Mσ#ίδης.

AΛKYONIΣ (Iυλιανύ 42-46, τηλ. 88.15.402). Mντέρν Θέατρ Γιώργυ Mεσσάλα. NεανικήΣκηνή. Σαμ Σέπαρντ «Σκ». Γ. Mεσσάλας, N. Aλέ&η. Kεντρική Σκηνή. Aλ. Λιδωρίκη «Λ!ρ-δς Bύρων». Γ. Mεσσάλας, Nτ. Θεμελή (Tετ., Σα�., Kυρ. 6.30 μ.μ.).

ALDEBARAN (Xαρ. Tρικύπη 134, τηλ. 36.12.217). Iδεθέατρ Aντώνη Aναστασάκη «Kσμ-γνία Oρέστη» (Παρ., Σά�., Kυρ. 9.15 μ.μ.).

AΛΦA (Πατησίων 57 & Στυρνάρη, τηλ. 52.38.742, 52.25.032). Mπωμαρσαί «Oι γάμι τυ Φί-γκαρ». Γ. Παρτσαλάκης, Δ. Xατύπη.

AMOPE (Πριγκηπννήσων 10, τηλ. 64.42.869, 64.68.009). KENTPIKH ΣKHNH: Σαί&πηρ «Δωδε-κάτη Nύ#τα» Λ. Φωτπύλυ, Oλια Λα/αρίδυ, Aρης Λεμπεσ!πυλς. E>ΩΣTHΣ: Φιτ/.Kυς «T τελευταί τρέν» Aννα Mακράκη, Σ�ία Σεϊρλή. ΠAIΔIKH ΣKHNH: Tάκη Σαρρή«Oνείρυ Oδύσσεια». Θέατρ Kύκλας (Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.)

AMΦI-ΘEATPO (Aδριανύ 111, Πλάκα, τηλ. 32.33.644). Πά�ελ K!#υτ «O Γύρς τυ K!σμυσε 80 μέρες». Γ. Tσιτσ!πυλς, Xρ. Mπίρς.

ANOIXTO ΘEATPO (Kάλ�υ 70 - Γκύ/η, τηλ. 64.45.749). Aισ#ύλυ «Oρέστεια». M. Σγυρδαί-υ, M. Xατ/ησά��ας, Z. P!#ας (Παρ., Σά�., Kυρ. 8 μ.μ.).

ANTIΘEATPO (Tήνυ 14 και Πατησίων, τηλ. 82.20.207). Aυγ. Στρίντμπεργκ «O Xρ!ς τυ Θα-νάτυ». M. >ενυδάκη.

AΠOΘHKH (Σαρρή 40, πλ. Aγ. Aσωμάτων, τηλ. 32.53.153). O Mπέτι «Eγκλημα στ νησί των κα-τσικιών». K. Kαστανάς.

AYΛAIA (Kυντυριώτυ και 2ας Mεραρ#ίας, Πασαλιμάνι, τηλ. 42.96.414). K. Παπαπέτρυ«Πέτα τη μαμά απ’ τ παράθυρ». M. Λε/ές, N. Γκίνη.

BEAKH (Στυρνάρη 32, τηλ. 52.23.522). Kε#αΐδη – Xα�ιαρά «Δά�νες και πικρδά�νες». Στ.Φασυλής, K. Pηγ!πυλς, M. Xρυσμάλλης, Γ. Mπέ/ς.

BEMΠO (Kαρ!λυ 18, τηλ. 52.29.519, 52.21.767). Nιλ Σάιμν «Sweet Charity».Σμ. Γιύλη, Xρ.Πλίτης, M. T!λη.

BEPΓH (Bυκυρεστίυ 1, τηλ. 32.35.235). Zαν Kκτώ «Tα ιερά τέρατα». Xρ. Φράγκς, T/.Pυσέα.

BPETANIA (Πανεπιστημίυ 7, τηλ. 32.21.579). Y� Zαμιάκ «O κύρις Aμιλκάρ». N. Tσακίρ-γλυ, Xρ. Δια�άτη, Π. Xαϊκάλης.

ΓKΛOPIA (Iππκράτυς 7, τηλ. 36.09.400). Σαί&πηρ «T ημέρωμα της στρίγγλας». Γ. Kιμύ-λης, M. Παπακωνσταντίνυ.

ΔHMOTIKO ΘEATPO KAΛΛIΘEAΣ (Kρέμυ 123 και Φιλαρέτυ, τηλ. 95.87.715, 95.84.832). Θε-ατρική Oμάδα «Tέσσερα». Σ. Π. Tέιλρ «Oλι αυτί ι καλί άνθρωπι» - μυσικ! νει-ρ!δραμα. N. Xατ/!πυλς (έως και 31/12).

ΔHMOTIKO ΘEATPO ΠEIPAIA (τηλ. 41.78.351). «Aγάπη, πάμε... κρε�άτι». Γ. Πάντ/ας, M. Iω-αννίδυ.

ΔIANA (Iππκράτυς 7, τηλ. 36.26.956). A. Σακελλάριυ - Z. Γιαννακ!πυλυ. «Oι Γερμανί&ανάρ#νται». Σ. Mυστάκας, M. Mπνέλλυ.

ΔIONYΣIA (Aμερικής 10, τηλ. 36.24.021). Aντν Tσέ#ω� «O Γλάρς». K. Δανδυλάκη, Γ. Φέρ-της.

EΘNIKO ΘEATPO - KENTPIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνυ 22, τηλ. 52.33.322). A. Mπένετ «Hτρέλα τυ Γεωργίυ Γ'». Γ. Mι#αλακ!πυλς, Eρση Mαλικέν/υ.

EΘNIKO ΘEATPO - KATINA ΠA�INOY / PE� (Πανεπιστημίυ 48, τηλ. 33.01.880). Mλιέρυ «OMισάνθρωπς».

EΘNIKO ΘEATPO - KOTOΠOYΛH / PE� (Πανεπιστημίυ 48, τηλ. 33.01.880). T/ρτ/ Oργυελ(διασκευή Πίτερ Xλ) «H �άρμα των /ώων». M. Aλκαίυ, Γ. Mύτσις.

EΘNIKO ΘEATPO - NEA ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνυ 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Aνρί M-ντερλάν «H π!λη πυ πρίγκιπάς της ήταν ένα παιδί». B. Eυτα&!πυλς, M. Pευματάς.

EΘNIKO ΘEATPO - ΠAIΔIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνυ 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Kάρ-μεν Pυγγέρη «Aντ/ελίνα, η Στα#τπύτα» (Kυρ. 3-5.30 μ.μ.).

EΛYZE (Nυμ�αίυ 12, Iλίσια, τηλ. 77.82.354, 77.71.766). Xανς Kρίστιαν Aντερσεν «MαγεμένιKύκνι». Παιδαγωγική Σκηνή T/ένης Φωτίυ (Σα�. 3 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.).

EΛΠIΔAΣ (Aρισττέλυς 53 & Σμύρνης, τηλ. 82.29.030). T.X. Mάνερς «Πεγκ, καρδύλαμυ...». Eλενα Tσαλδάρη.

E�APXEIΩN (Θεμιστκλέυς 69, τηλ. 33.00.879). Aρθυρ Mίλλερ «T Tίμημα». T. Bυτέρης,Aν. Δεκα�άλλα.

EPEYNAΣ (Iλισίων 21, Zωγρά�υ, τηλ. 77.80.826). ΠAIΔIKH ΣKHNH. Nτ. Γυντ «O άνθρωπς -ψωμί». Aγγ. Bελυδάκη (Σά�. 5 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

EMΠPOΣ (Pήγα Παλαμήδη 2,, Πλ. Aγ. Aναργύρων, Ψυρρή, τηλ. 32.38.990) Nτ. Mάμετ «Aμερι-κανικ!ς Bύ�αλς». Δ. Kαταλει�!ς, Γ. Kέντρς, Δ. Tάρλυ.

ΘEATPO TOY HΛIOY (Φρυνί#υ 10, Πλάκα, τηλ. 32.31.591, 92.27.784). T/έιμς Mπάρι «ΠήτερΠαν». Δ. Bασιλειάδυ, Aντ. Διαμαντής (Σα��. 4 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. – 4 μ.μ.

ΘEATPO TEXNHΣ-YΠOΓEIO (Πεσμα/!γλυ 5, τηλ. 32.28.706, 32.29.703). Λ!ρκα «Γέρμα». Pέ-νη Πιττακή.

ΘEATPAKI (Aδμήτυ 54, τηλ. 86.41.322, 86.52.505). Γ. Zέριγγα «Περίσκεψη».ΘEATPIKH ΣKHNH (Nά&υ 84 - Πλ. Kλιάτσυ, τηλ. 22.36.890). Nτέι�ιντ Mάμετ «Tέρμα τα

γκά/ια». Aντ. Aντωνίυ, N. Aσίκη.ΘYMEΛH (Mσ#νησίων 32 πλ. Aμερικής, τηλ. 86.57.677). T/. Φερρέττι. «H Στα#τπύτα»

(Σά�. 4 μ.μ., Kυρ. 11.15 π.μ. - 4 μ.μ.).KAΛOYTA (Πατησίων 249, τηλ. 86.75.888 - 86.11.311). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Kαι μα/ί και...

μ!νς». B. Tσι�ιλίκας, Aννα Kαλυτά. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασς «Θεατρικί Oρί/ντες».Στ. Σπυρ!πυλυ «Σαλτσγιαυρτπ!λεμς στ σύπερ μάρκετ» - μιύ/ικαλ (Σά�., Kυρ.3 μ.μ.).

KAΠΠA (Kυψέλης 2, τηλ. 88.31.068). «T Hμερλ!γι της Aννας Φρανκ». Δημ. Παπαμι#αήλ,Eλένη Kύρκυλα.

KAPAΓKIOZHΣ KOYKΛOΘEATPO Θ. ΣΠYPOΠOYΛOY (Λαμπρινής – Eρσης 9, πλ. Λαμπρινής,τηλ. 26.29.046, 29.32.000). (Kυρ. 11.00 π.μ.–5.30 μ.μ.)

KAPAΓKIOZHΣ TOY AΘANAΣIOY (Πν. Kέντρ Δήμυ Mσ#άτυ, Πλ. Mεταμρ�ώσεως, τηλ.41.31.226, 90.11.636). Παραστάσεις Kαραγκι!/η (Kυρ. 11.30 π.μ.)

ΛAMΠETH (Λ. Aλε&άνδρας 106, τηλ. 64.63.685). P. Λνγκ - Nτ. Φρένκελ Φρανκ «Tσέ#ω� - TMιύ/ικαλ». Γρ. Bαλτιν!ς, Σ. B!σσυ, Eλλη Πασπαλά.

ΛYPIKH ΣKHNH - OΛYMΠIA (Aκαδημίας 59, τηλ. 36.12.461). Φρ. Λέ#αρ «H Xώρα τυ Mειδιά-ματς» - περέτα (Kυρ., Tετ., Σα�.), Bραδιά Mπαλέτυ ’93 (Παρ.).

MAΣKEΣ (Λήθης 6 & Aγ. Mελετίυ 107, τηλ. 86.12.509). Mπ. Tσικληρ!πυλυ «Ω#, τα νε�ρά

μυ».MEΓAPO MOYΣIKHΣ (Λεω�. Bασ. Σ�ίας, τηλ. 72.82.333). AIΘOYΣA ΦIΛΩN THΣ MOYΣIKHΣ.

Kύκλς Mεγάλες Oρ#ήστρες. Tσέ#ικη Φιλαρμνική (Kυρ., Δευτ., Tρ.). AIΘOYΣAΔHMHTPH MHTPOΠOYΛOY. Eλληνικά Kυαρτέτα Eγ#!ρδων (Πεμ.), PεσιτάλFassbaender, Caussé, Kατσαρής (Σα�.).

METAΛΛA�H (Yμηττύ 56 και Mαραθώνς - αίθυσα Γκυέρνικα - Kαμίνια, τηλ. 48.28.647,41.30.761). Aν. Mπελεγρή «O Mέταλλς, Kλ!υν και K!κκινς».

MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048 - 82.32.578). Eνεκεν - Bέμπερ «Kυρία Πρέδρυ». B.Tρι�ύλλη, Π. Kντγιαννίδης.

MONTEPNOI KAIPOI - ΠAPOΔOΣ (Γεννηματά 20, τέρμα Παν!ρμυ, τηλ. 69.29.090). AντνTσέ#� «Θείς Bάνιας» (Παρ., Σα�., 9.15) ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θεατρικ! Παι#νίδι - OμάδαΠάρδς (Σα�. 3 μ.μ. - 4.30 μ.μ.).

MOYΣOYPH (Πλ. Kαρύτση 6, τηλ. 32.32.391). K. Γυ!τερ#αυ/ «T τραγύδι μας». Aγγ.Aντων!πυλς, B. Παναγπύλυ, Eλ. Φωτίυ.

OΔOY ANTIOXEIAΣ (Aντι#είας 1 και Πιπίνυ, τηλ. 88.32.050). Φραντς Kά�κα «η Δίκη». Π.Oικνμπύλυ, Aντ. Aλε&ίυ.

OΔOY EPMOY (Eρμύ 106, Mναστηράκι, τηλ. 32.14.950, 86.40.555). Λ!ρκα «H θαυμαστήμπαλωματύ». M Pα/ή, T. Xρυσύλης.

OΔOY KEΦAΛΛHNIAΣ (Kε�αλληνίας 16, τηλ. 88.38.727). T. Nτρστ «O Φερνάντ Kραπ πυέγραψε ένα γράμμα». Mπ. Aρ�ανίτη, Γ. B!γλης.

OΔOY KYKΛAΔΩN (Kε�αλληνίας και Kυκλάδων 11, Kυψέλη, τηλ. 82.17.877). «Nέα Σκηνή»Λευτέρη Bγιατ/ή. Γ. Xρτάτση «Kατσύρμπς». N. Zρμπάς, Στ. Λι�αθιν!ς.

ΠANEΛΛHNION (Λεω�. Συγγρύ 106, τηλ. 92.34.197) Mπεθ Xένλι «Eγκλήματα καρδιάς». Kα-τερίνα Bασιλάκυ, Aννα Φ!νσυ, Eύα Kταμανίδυ.

ΠEPOKE (Oδυσσέως 2 - Πλ. Kαραϊσκάκη, τηλ. 52.40.040, 52.32.132). Eπιθεώρηση «Aπ! τ ω#στ Πασ...ω#». Στ. Ψάλτης, N. Παπαναστασίυ.

ΠEIPAMATIKO ΘEATPO THΣ ΠOΛHΣ (Σταδίυ 4, τηλ. 32.22.035). Bασ. Aνδρε!πυλυ«Aγρια Παι#νίδια». Tατιάνα Λύγαρη, Kίμων Pηγ!πυλς.

ΠOPTA (Mεσγείων 59, τηλ. 77.11.333). Σ. Xιλ - Σ. Mάλατρατ «H γυναίκα με τα μαύρα». Aλ.Aλε&ανδράκης, Δ. Kατρανίδης. MIKPH ΠOPTA >ένιας Kαλγερπύλυ. Pάινερ Xά#-�ελντ «O Mρμ!λης» (Σα�. 3 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

PIAΛTO (Kυψέλης 54 & Aγ. Mελετίυ, τηλ. 82.18.973, 88.27.000). Γκλντ!νι «Kα�γάδες στηνKι!τ/α». N. Δα�νής, Γ. Γεωγλερής, N. Nικλάυ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασς ’81. «Oι περι-πέτειες τυ Bαρ!νυ Mιν#άυ/εν» (Σα�. 5 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.).

ΣOYΠEP ΣTAP (Aγ. Mελετίυ και Πατησίων, τηλ. 86.42.888). Eπιθεώρηση «Δώσε τύρτα στλα!». Nτίνς Hλι!πυλς, Nίκς Pί/ς, Zω/ώ Σαπυντ/άκη.

ΣTOA (Mπισκίνη 55 Zωγρά�υ, τηλ. 77.02.830). Mπστ «Mήδεια». Λ. Πρωτψάλτη, Θ. Παπα-γεωργίυ.

ΣYΓXPONO ΘEATPO (Nρντάυ 12–14, Πλ. Γκύ/η, τηλ. 64.58.222). Πέτερ Bάις «H ανάκρι-ση». Bασίλης Διαμαντ!πυλς, Mαρίνα Γεωργίυ.

ΣΦENΔONH (Mακρή 4, Mακρυγιάννη, τηλ. 9235296). Mρ�ές απ! τ έργ τυ Bι/υηνύ.Aννα Kκκίνυ.

TEXNOXΩPOΣ (Πρώην εργστάσι Φι&, Πατησίων 307, στάση Kλωναρίδη). Oμάδα Θέαμα.«Στ �άθς ...�άθς αμέτρητ».

TZENH KAPEZH (Aκαδημίας 3, τηλ. 36.36.144, 36.25.520). Aρθυρ Mίλλερ «O θάνατς τυEμπράκυ». K. Kα/άκς, Δ. Mπεμπεδέλη, Γ. Kυρίτσης. Παιδική Σκηνή: «Παιδική Aυ-λαία» Γ. Kαλατ/!πυλυ. Aριστ�άνη «Eιρήνη» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

XATZHXPHΣTOY (Πανεπιστημίυ 38, τηλ. 36.27.248, 36.10.171). Λ. Mι#αηλίδη - B. Mακρίδη«T ...κρ!ιδ της #ρνιάς». Π. Mι#αλ!πυλς, Γ. M!ρτ/ς.

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

Page 24: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

H έντ�νη επιθυμία της πραγματικής απ�λαυσηςαγαπητ�ί μ�υ αναγνώστες, μας κατευθύνει σ’ ένα νέ� κ�ινω-νικ� �αιν�μεν�. Eίναι σίγ�υρ� �τι δεν πίν�υμε �ύτε τρώμε �-πως παλαι�τερα. H ανα�ήτηση της γευστικής ηδ�νής είναιμια καιν�ύργια διάσταση, π�υ τείνει να ε�απλωθεί σ’ �λες τιςκ�ινωνίες τ�υ πλανήτη.

Σήμερα υπάρ�ει ανάγκη να θρέψ�υμε τ� πνεύμα μας, τρέ-��ντας τ� σώμα μας, με τις π�ικιλίες και π�ι�τητες των κρα-σιών και εδεσμάτων. Tέλεια γευστική ηδ�νή δεν υπάρ�ει.Kαθένας απ� εμάς, ανάλ�γα με την πρ�σωπικ�τητά τ�υ, τιςαπαιτήσεις τ�υ, την καλλιέργειά τ�υ και τις εμπειρίες τ�υ,πρ�σπαθεί να δώσει στη �αρά τ�υ τραπε�ι�ύ μια «ένν�ια»και μια «α�ία». Στ� τεράστι� αυτ� γαστρ�ν�μικ� λ�ιπ�ν θέ-μα θα πρ�σπαθήσ�υμε και εμείς να δώσ�υμε τη δική μας.

O ιδανικ�ς συνδυασμ�ς πιάτων και κρασιών είναι τ� ψυ-��λ�γικ� πρ�ϊ�ν π�υ πρ�σ�έρει στην ανθρώπινη ύπαρ�ημια �ε�ωριστή �αρά και απ�λαυση. O αληθιν�ς μύστης τωναυθεντικών γεύσεων είναι � �ραματιστής εκείν�ς π�υ εμπ�-δί�ει τ�ν κ�σμ� να γλυστρήσει στη #ι�μη�αν�π�ίηση των αι-σθήσεων. Eίναι �υσιαστικά ένας �ιλ�σ���ς, ένας ανθρωπι-στής, π�υ μ�ιρά�εται με �λ�υς τις �αρές της επίγειας αυτής�ωής. Ωστ�σ�, πιστεύω �τι είναι κάπως παρακινδυνευμέν�να πρ�τείν�υμε κάπ�ι� συγκεκριμέν� κρασί με κάπ�ι� πιά-τ�, απ�κλεί�ντας μ’ αυτ� τ�ν τρ�π� π�λλ�ύς άλλ�υς πετυ�η-μέν�υς συνδυασμ�ύς. Παρ’ �λα αυτά θα μπ�ρ�ύσαμε να α-νατρέ��υμε στα τυπικά και κλασικά �αρακτηριστικά κρα-σιών π�υ παράγ�νται σε μια περι��ή, με στ��� να #ρ�ύμε τιςγεύσεις π�υ πιθαν�ν θα ταίρια�αν.

Eτσι είναι �ρ�νιμ�τερ� να αρ�ίσ�υμε απ� τ�υς τύπ�υςτων κρασιών και τ�υς τύπ�υς των εδεσμάτων πρ�κειμέν�υνα κατ�ρθώσ�υμε μια πρώτη και πετυ�ημένη πρ�σέγγισηστ� �λ� θέμα. Kυρι�τερ�ι τύπ�ι κρασιών π�υ μπ�ρ�ύν νασυν�δέψ�υν ένα γεύμα, είναι τα λευκά και �ηρά κρασιά, ταερυθρά �ηρά, τα ρ��έ �ηρά, τα ημίγλυκα, τα α�ρώδη, �ι σα-μπάνιες, τα επιδ�ρπια και η ρετσίνα. Στην περίπτωση των ε-δεσμάτων κυριαρ��ύν τρεις μεγάλες κατηγ�ρίες θρεπτικών�υσιών: Oι υδατάνθρακες, �ι πρωτεΐνες και τα λίπη. Συνή-θως �μως σε ένα πιάτ� παρευρίσκ�νται ταυτ��ρ�να σε διά-��ρες αναλ�γίες, γεγ�ν�ς π�υ δυσκ�λεύει περισσ�τερ� τηνεπιλ�γή της γευστικής συμπ�ρευσης στ� τραπέ�ι με έναν συ-γκεκριμέν� τύπ� κρασι�ύ.

Eίναι πάντως παραδεκτ� απ� τ�υς περισσ�τερ�υς γα-στρ�ν�μ�υς, �τι τ� ερυθρ� �ηρ� κρασί «πρ�τιμά» μέσα στ�ν�υρανίσκ�, την κατηγ�ρία των πρωτεϊνών π�υ εντ�πί�εταικυρίως στα κρεατικά και πτερωτ�, τ� τετράπ�δ� κυνήγι, αλ-λά και τα κίτρινα τυριά.

Eίναι κάπ�ι�ς γενικ�ς καν�νας, αλλά πρ�ς Θε�ύ, δεν εί-ναι ν�μ�ς, �ύτε δ�υλεύει αν τ�ν τρα#ή��υμε στα άκρα.

Πριν μπ�ύμε στις λεπτ�μέρειες πρέπει να ε�ηγήσ�υμε τηνπρ�έλευση αυτής της τ�σ� παλαιάς ρήσης: κ�κκιν� με κρέας.

T� ερυθρ� κρασί περιέ�ει μέσα τ�υ, μια �μάδα �υσικών�υσιών π�υ είναι υπεύθυνες για δύ� συγκεκριμένα πράγ-ματα: Tην στυ�άδα τ�υ μπρ�ύσκ�υ... κρασι�ύ και τ� ερυ-θρωπ� ρ�υμπινί τ�υ �ρώμα. Oι �υσίες αυτές είναι #ασικά �ιταννίνες και �ι ανθ�κυάνες και #ρίσκ�νται πάνω στη �λ�ύ-δα τ�υ ερυθρ�ύ στα�υλι�ύ, και εμ�ανί��νται μέσα στ�μ�ύστ� κατά την �άση της εκ�ύλισης. Aναλύσαμε αυτές τις�υσίες τ�υ κ�κκιν�υ κρασι�ύ και διεπιστώσαμε �τι εκτ�ς α-π� τη στυ�ή τ�υς γεύση διαθέτ�υν κάπ�ι� αρνητικ� στατι-κ� ��ρτί�.

Oλ�ι �έρ�υμε απ� την άλλη πλευρά, �τι τ� κρέας περιέ�ειμεγάλες π�σ�τητες �ωικών πρωτεϊνών �ι �π�ίες διαθέτ�υνθετικ� ��ρτί� απ� τη �ύση τ�υς.

Eτσι �ταν συναντηθ�ύν στ� στ�μα με τις ταινίες τ�υ κ�κ-κιν�υ κρασι�ύ, δημι�υργ�ύν ένα αρμ�νικ� σύμπλεγμα, τ�σ�για τ� αίσθημα της γεύσης �σ� και για την εργασία της πέ-ψης π�υ αρ�ί�ει �υσιαστικά απ� τ�ν �ισ��άγ�. Tην επιτυ�ία�λης αυτής της γευστικής αντίδρασης, #�ηθ�ύν σαν καταλύ-τες και �ι σιελ�γ�ν�ι αδένες π�υ δεν σταματ�ύν να τρ���-δ�τ�ύν τ� στ�μα με σάλι�, π�υ επιτα�ύνει τ� �ευγάρωμα τ�υκ�κκιν�υ κρασι�ύ και τ�υ κρέατ�ς. Aρκεί τ� κρέας να μηνείναι π�λύ καλά ψημέν�, �π�τε ε�α�ανί��νται και καίγ�νται�ι πρωτεΐνες. E��ντας λ�ιπ�ν υπ’ �ψη σας αυτές τις λεπτ�-μέρειες α�ήστε τη �αντασία σας να επιλέ�ει τ� κατάλληλ�κρασί για τ� γι�ρτιν� τραπέ�ι.

Oσ� για τ� γ�ύστ� είναι σίγ�υρ� �τι δεν διδάσκεται αλλά�ύτε και �ι γευστικές συνήθειες τ�υ λα�ύ μας μπ�ρ�ύν εύκ�-λα να αλλά��υν. Mπ�ρ�ύν �μως να #ελτιωθ�ύν με τη #�ή-θεια της ενημέρωσης πάνω στα θέματα της αρμ�νίας τωνσυνδυασμών...

ΓEYΣEIΣOINOΣ O AΓAΠHTOΣ

K�κκιν με κρέαςT�υ Δημήτρη Xατ�ηνικ�λά�υ

T�υ Hλία Δελλ�γλ�υ

Tης Mαρίας Xαραμή

H ΛAXTAPA διαυγής απ� την αθηναϊκή ατ�νία�υδ�λως ελαττώνει την αντιστρ�ή της: την ε-πιθυμία τ�υ ν�στ�υ. E της γυναίκας η καρδιά εί-ναι μια ά�υσσ�ς. Aμιθυμική, τ�ύτ� δε συνιστά,κατά τ�ν Claudio Fabris, την �υσία τ�υ �δυσσαϊ-κ�ύ τα�ιδι�ύ. Φεύγω λ�ιπ�ν ευκαιρίας δ�θεί-σης. Πρώτη σκάλα η γαλλική και γαστρ�ν�μικήπρωτεύ�υσα. Oι κ�υ"ιν�λ�γ�ι, �λέπετε, ανα-�α-πτί"�νται $ατ"ήδες στ� Σηκ�υάνα. Mε τη ��λικήπτήση της UNITED κερδί"ω $ρ�ν� και $ρήμα.Π�υ κατά τ�υς Aμερικαν�ύς ταυτί"�νται.

Mεί�ν 3 �αθμ�ί και τ� γκρί"�, παγωμέν� Πα-ρίσι παραμένει μαγευτικ�. Nα και τα $αμπέριατ�υ. H γαλλική κ�υ"ίνα διέρ$εται μιαν αμή$ανηκαθήλωση. H διεθνής τάση της μεσ�γειακής δί-αιτας α�ι�π�ιήθηκε απ� τ�υς Iταλ�ύς με εστια-τ�ρια, πρ�ϊ�ντα, συνταγές. Γνωστ�ί chefs με έ-�αρ$� τ�ν Alain Ducasse μαγειρεύ�υν ιταλικά.

Στις Bερσαλλίες περνά μια περίημη έκθεσηγια «τα �ασιλικά τραπέ"ια της Eυρώπης». Xλι-δή, τέ$νη. Λεπτ�εργασμένα, μπαρ�κ, $ρυσάσερ�ίτσια. Must για τ�ν ιστ�ρικ�, τ�ν εστέτ, τ�νσυλλέκτη και για μας τ�υς μερακλήδες τ�υ �υ-ρανίσκ�υ. Mεγαλύτερη π�ικιλία και αυτ�μάτως$αμηλ�τερες τιμές για τ�ν καπνιστ� σ�λ�μ� ε-έτ�ς.

A’ ετέρ�υ πρώτη είδηση π�υ παγώνει τ� αί-μα της $ώρας, �ι δεκάδες θάνατ�ι αστέγων απ�τ� κύρ�. Z��ς. Πλάι στ�ν clochard π�υ επέλε-�ε τ� δρ�μ�, η ετ�ιμ�γεννη έγκυ�ς άνεργη, �ανήμπ�ρ�ς συντα�ι�ύ$�ς, � ναυαγισμέν�ς έ-μπ�ρ�ς. Aτέλειωτες �υρές στα λαϊκά συσσίτιαγια τα �π�ία εργά"�νται εθελ�ντές. O α��άςPierre, π�υ ως άλλ�ς Nίκων εκρ�ύει πρ� π�λ-λ�ύ την απειλητική καμπάνα, δηλώνει με συ-ντρι�ή: αργά πια και η γενναι�τερη αρωγή δενεπαρκεί. Στη γενέτειρα των δικαιωμάτων τ�υανθρώπ�υ � άνθρωπ�ς γνωρί"ει την ε�ευτελι-στική τώ$εια. H �αθιά κρίση της Eυρώπης,κ�ινωνίες των δύ� τρίτων, αήστε δα π�υ είναικαι δεύτερ�υ γ�ύστ�υ να γράεις για μι"έριασε μια σελίδα μαγειρικής. C’ est la vie! Στ� γε-ύρι τ�υ B�λταίρ�υ, απέναντι απ� τα κι�σκιατων υπαίθριων παλαι��ι�λι�πωλών, υπήρ$ε έναθρυλικ� μαγα"ί σπανίων γαστρ�ν�μικών εκδ�-σεων. Σε κάπ�ι� τα�ίδι δεν τ� �ανα�ρήκα. Π�σ�μ�υ ’λειψε � ηλικιωμέν�ς μυσταγωγ�ς ιδι�κτή-της, � νεαρ�ς ψηλέας ��ηθ�ς τ�υ, η λυαρίαμας, τα μαύρα ράια τα �ρτωμένα θησαυ-ρ�ύς. Tι κρίμα να γερν�ύν �ι άνθρωπ�ι, να τε-λειώνει η ιστ�ρία τ�υς. Πάντα θυμάμαι τη γωνιά

εκείνη με ν�σταλγία. Kαι εν�σω τα π�δαράκιαμ�υ πιλαλάνε, σ$εδ�ν ερήμην μ�υ σηκώνω $ει-ρ�ρεν�. Oθαλμαπάτη; H ίδια π�ρτα, �ιτρίνα,τ� ίδι� σκηνικ� μεταερμέν�. Eισελαύνω και να� λέλεκας � Rémy μ�υ, � τέως υπάλληλ�ς, ση-κώνεται απ� τ� γραεί� γελώντας και πρ�σπα-θεί να με μαϊνάρει. Mάλιστα, $ρυσ�ί μ�υ ανα-γνώστες! Eδώ τ� �νειρ� εδώ και τ� θαύμα. Aυ-θωρί ενημερών�μαι για τα διατρέ�αντα: τηνπώληση και μεταστέγαση της επι$είρησης. Nαπ�υ η ιστ�ρία των ανθρώπων δεν τελειώνει.Mετε�ελίσσεται. Δεν απ�τ�λμώ την ερώτησηαν � γλυκύς πρώην �ι�λι�πώλης "ει ακ�μη. Γιαμένα υπάρ$ει πάντα και πανδαήμων αηγείταιτην π�λιτεία των μεγάλων γαστρ�ν�μων ενώμ�υ δεί$νει τα κιτάπια τ�υς. C’ est la vie?

� H συνταγή μας σήμερα είναι υσικά ένακλασικ� γαλλικ� πιάτ� τ�υ $ειμώνα.

YΛIKA ΓIA 4 ATOMA

1 κιλ� μ�σ$αράκι κ�μμέν� σε μπ�υκιές (απ�τ�ν ώμ�)

3 κ.σ. κρέμα γάλακτ�ς ρευστή20 cl λευκ� �ηρ� κρασί50 γρ. ��ύτυρ�50 γρ. αλεύρι2 κρ�κ�υς2 κρεμμύδια τρυπημένα με γαρίαλα2 σκελίδες σκ�ρδ�υ $ωρίς την πράσινη �υρί-

τσα$υμ� 1 λεμ�νι�ύδάνη, θυμάριαλάτι, ρεσκ�τριμμέν� πιπέρι

EKTEΛEΣH

T�π�θετ�ύμε μέσα σε μεγάλη κατσαρ�λα τ�κρέας, τ� κρασί, τα κρεμμύδια, τ� σκ�ρδ�, τηδάνη και τ� θυμάρι. Kαλύπτ�υμε με κρύ� νερ�και σιγ��ρά"�υμε σε $αμηλή ωτιά. Aαιρ�ύμετ�ν αρ�. Aλατ�πιπερών�υμε, �ρά"�υμε σεσκεπασμένη κατσαρ�λα επί 2 ώρες, περίπ�υ.

Zεσταίν�υμε τ� ��ύτυρ� σε μέτρια ωτιά καιδιαλύ�υμε τ� αλεύρι. Πρ�σθέτ�υμε 2 π�τήριααπ� τ�ν "ωμ� τ�υ κρέατ�ς αναμιγνύ�ντας α-σταμάτητα. Aλατ�πιπερών�υμε αν $ρειαστεί.

Πρ�σθέτ�υμε τ� κρέας στραγγισμέν� και τηνκρέμα γάλακτ�ς. Aναμιγνύ�υμε, σκεπά"�υμεκαι σιγ��ρά"�υμε επί 20΄. Xτυπάμε τ�υς κρ�-κ�υς μα"ί με τ�ν $υμ� λεμ�νι�ύ. Σερ�ίρ�υμε τ�κρέας στην πιατέλα. Πρ�σθέτ�υμε τ� μίγματων αυγών στην σάλτσα. Aναμιγνύ�υμε και πε-ρι$ύν�υμε τ� μ�σ$αράκι. Συν�δεύ�υμε μεπράσσα και μανιτάρια.

Mσ�αράκι μπλανκέτ

KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993 - H KAΘHMEPINH 23

Page 25: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

Tης Mίκας Tασ�ύλη

ME AΦOPMH την ΠαγκσμιαHμέρα τ�υ Παιδι�ύ � Mελωδία θαεπι�ειρήσει να δώσει λίγη �αρά σε�ρισμένα παιδιά π�υ �ρειά��νταιπραγματικά την αγάπη μας και τηνπρ�σ��ή μας. Σε συνεργασία με τ�υπ�υργεί� Δικαι�σύνης θα δι�ρ-γανώσει μία συναυλία στ� Σω!ρ�-νιστήρι� Aνηλίκων στ�ν K�ρυδαλ-λ την 11η Δεκεμ"ρί�υ. Aυτή είναιη πρώτη !�ρά π�υ επιτρέπεται σεέναν !�ρέα, πως � σταθμς Mε-λωδία να μπει στ� Σω!ρ�νιστήρι�και να δι�ργανώσει συναυλία.

� � �Aραγε γρά!�υν τα σημερινά

παιδιά γράμματα στ�ν Aη Bασίλη,ή έ��υν σταματήσει πια να πιστεύ-�υν στ�ν πα��υλ κ�κκιν�ντυμέν�γενει�!ρ� με τ� τραντα�τ γέλι�π�υ μ�ιρά�ει �ωρίς !ειδώ δώρα; OΣKAΪ 100,4 θα καλέσει, πάντως,τ�ν Aη Bασίλη στα γρα!εία τ�υκαι θα �ργανώσει μία μικρή γι�ρτήγια τα παιδιά. Παιδάκια απ 6 έως11 �ρνων μπ�ρ�ύν να στείλ�υν ταγράμματά τ�υς στ� ΣKAΪ και αυ-τς θα !ρ�ντίσει να τα παραδώσειστ�ν Aη Bασίλη… Tριάντα παιδιά,π�υ θα επιλεγ�ύν μετά απ κλήρω-ση, θα παρακ�λ�υθήσ�υν τη γι�ρ-τή, θα δια"άσ�υν τ� γράμμα τ�υςκαι θα πάρ�υν δώρ� απ τ�ν AηBασίλη. H διεύθυνση τ�υ ΣKAΪ εί-ναι: Φαληρέως 2 και Eθνάρ��υMακαρί�υ, 185.47 Nέ� Φάληρ�,Πειραιάς και τα γράμματα πρέπεινα έ��υν !τάσει μέ�ρι τις 20 Δεκεμ-"ρί�υ. Oσ�ι γράψ�υν, ας μην &ε�ά-σ�υν να σημειώσ�υν τ� ν�μα καιτ� τηλέ!ων τ�υς.

� � �Δεν θα &εκινήσει τελικά συνερ-

γασία με τ� δημ�τικ σταθμ τηςπρωτεύ�υσας � Θ�δωρής P�υσσ-π�υλ�ς, � �π�ί�ς εί�ε με τ�ν αρ�ικσ�εδιασμ τ�υ πρ�γράμματ�ς ε-ντα�θεί στ� πργραμμα τ�υ Σα"-"ατ�κύριακ�υ. Ωστσ�, � «Aθήνα9,84» θα απ��ημιώσει τ�υς ακρ�α-τές τ�υ, !έρν�ντας στα στ�ύντιτ�υ δύ� π�λύ γνωστά πρσωπα.Aυτήν την περί�δ� συ�ητά με τηBάσια Tρι!ύλλη και τ�ν ΓιάννηKαλαμίτση κι αν λα πάνε κατ’ ευ-�ήν στις διαπραγματεύσεις τ�υςσύντ�μα η πρώτη - π�υ έ�ει και στ�παρελθν συνεργαστεί με τ�ν 9,84 -θα επιμελείται ένα ευ�άριστ� ρα-δι�!ωνικ παι�νίδι, ενώ � δεύτε-ρ�ς μία σ��λιαστική εκπ�μπή.

� � �Tην εκπ�μπή τ�υ πρ�γράμ-

ματς τ�υ στη Θεσσαλ�νίκησ�εδιά�ει � μ�υσικς Kiss Fm.Hδη έ�ει κάνει μία δ�κιμαστικήεκπ�μπή, απ την �π�ία �ι υ-πεύθυν�ι τ�υ σταθμ�ύ έμεινανευ�αριστημέν�ι τσ� απ την υ-π�δ��ή π�υ τ�υς επε!ύλα&αν �ιΘεσσαλ�νικείς, σ� και απ τηνκαθαρτητα τ�υ ή��υ, π�υ πέ-τυ�αν. O Kiss Fm ετ�ιμά�ει καιένα μεγάλ� πάρτυ για τ�υς α-κρ�ατές τ�υς, μέσα στ� Δεκέμ-"ρι�. Πρκειται για τ� πρώτ�πάρτυ τ�υ σταθμ�ύ, τ� �π�ί�θα είναι σε συνεργασία με τ�μ�υσικ κανάλι MTV. Παρ-ντες θα είναι δημ�!ιλείς παρ�υ-σιαστές τ�υ καναλι�ύ καθώςκαι στελέ�η τ�υ σταθμ�ύ.

EPTZIANATHΛEOPAΣH

Pεαλισμ�ς ή κυνισμ�ς;Tης Π�πης Διαμαντάκ�υ

H THΛEOPAΣH έ�ει μεγάλη δύναμηγια να την α�ήσ�υν �ι π�λιτικ�ί μαςανεκμετάλλευτη, ενώ � �ώρ�ς της έ-�ει υπ�στεί �ρ�νια διά�ρωση απ� κά-θε είδ�υς παρεμ�άσεις και ε!υπηρε-τήσεις π�λιτικών σκ�πιμ�τήτων, ώστενα μπ�ρεί !α�νικά να επιδεί!ει τηνδυνατ�τητα αυτ�ρύθμισης, �πως θααπαιτ�ύσε ένα απ�λυτα ελεύθερ� ρα-δι�τηλε�πτικ� καθεστώς. Eτσι η έν-ν�ια της «απ�ρύθμισης» πρ�σαρμ�-στηκε, απ� τ�υς κρατ�ύντες, στα ελ-ληνικά δεδ�μένα. Eρμηνεύτηκε ως«κατά τ� δ�κ�ύν ε�αρμ�γή τ�υ ν�-μ�υ», � �π�ί�ς έμεινε ανενεργ�ς αρ-κετ� διάστημα, ώστε να δ�θεί η δυνα-τ�τητα να λειτ�υργήσ�υν τηλε�πτικάμέσα, υπ� καθεστώς πλήρ�υς ε�αρ-μ�γής τ�υ. Eίναι γεγ�ν�ς �τι � ν�μ�ςλειτ�υργ�ύσε ως πρ�σ�ημα για τηνπρ�ώθηση κυ�ερνητικών επιδιώ!εωνκαι διεκδικήσεων τ�σ� στ�ν τ�μέατων αδειών τηλε�πτικών σταθμών, �-σ� και στ� θέμα των δι�ικήσεων τηςEPT, π�υ �υδέπ�τε συμπλήρωσαν τηθητεία τ�υς, γεγ�ν�ς π�υ απ�δεικνύ-ει �τι στ���ς των κυ�ερνήσεων δενήταν η ανα�άθμιση της EPT, αλλά η υ-π�ταγή της στις επιδιώ!εις τ�υς. Στηνπραγματικ�τητα � ραδι�τηλε�πτικ�ς�ώρ�ς, ρυθμι"�ταν με παρασκηνιακέςκυ�ερνητικές ενέργειες.

Eνα καιν�ύργι� ν�μ�σ�έδι� έρ�ε-ται τώρα να �άλει τα πράγματα στηθέση τ�υς. T� �έ�αι� είναι �τι δεν ε-πι�ειρεί δι�λ�υ να ανατρέψει τα δε-δ�μένα, να μειώσει δηλαδή την πα-ρέμ�αση της κυ�ερνήσεως στη ρύθ-μιση των ραδι�τηλε�πτικών θεμάτων.Στ���ς τ�υ, �πως καθαρά τ� δήλωσεσε συνέντευ!ή τ�υ στην «K» της πε-ρασμένης Kυριακής � εμπνευστήςτ�υ Eυάγγελ�ς Bενι"έλ�ς, είναι νακαταργήσει τα πρ�σ�ήματα. Nα ν�μι-μ�π�ιήσει και πάλι αυτ� π�υ γιν�τανστη σκιά, να δώσει επισήμως τα ηνίαστην κυ�έρνηση.

E�αρμ�γή

Pεαλισμ�ς ή κυνισμ�ς ; Oι υπ�στη-ρικτές τ�υ ν�μ�σ�εδί�υ σίγ�υρα θαπ�υν τ� πρώτ�, �ι π�λέμι�ί τ�υ τ�δεύτερ�. H αλήθεια είναι �τι μ�ν�ν ηε�αρμ�γή τ�υ θα απ�δεί!ει τι απ� ταδύ� είναι. Kαι η ε�αρμ�γή τ�υ μπ�ρείνα σημαίνει την απρ�σκ�πτη παρέμ-�αση της κυ�έρνησης τ�σ� στη λει-τ�υργία της EPT, �σ� και στ� θέματων ραδι��ωνικών και τηλε�πτικών α-δειών για την ε!υπηρέτηση πελατεια-κών εκλ�γικών της στ��ων. Mπ�ρεί,�μως, θαυμάσια να είναι και μια πρ�-κληση πρ�ς τ�ν π�λιτικ� κ�σμ� να ε-πιδεί!ει ωριμ�τητα απέναντι στα ρα-δι�τηλε�πτικά μέσα. Nα απ�δεί!ει �τιέ�ει αντιλη�θεί πως η τηλε�ραση λει-τ�υργεί με �ρ�υς θεάματ�ς, π�υ δεν

ελέγ��νται �ύτε απ� ν�μ�υς, �ύτε α-π� κυ�ερνητικές απαγ�ρεύσεις.

T� θέμα της λειτ�υργίας των ιδιω-τικών τηλε�πτικών και ραδι��ωνικώνσταθμών ε!αρτάται ��ι απ� τις κυ�ερ-νητικές διαθέσεις, αλλά απ� τις διαθέ-σεις τ�υ κ�ιν�ύ και απ� τη δια�ημιστι-κή αγ�ρά. T� αν θα επι�ιώσ�υν και υ-π� π�ιες συνθήκες τα κανάλια π�υ ή-δη λειτ�υργ�ύν και π�υ πρ�κειται ναλειτ�υργήσ�υν θα ε!αρτηθεί απ� τ� τιθα πρ�σ�έρ�υν στ� κ�ιν� τ�υς και τ��έ�αι� είναι �τι τ� ραδι�τηλε�πτικ�μας πεδί� �ρίσκεται μπρ�στά σε ση-μαντικές και απρ��λεπτες πρ�ς τ�παρ�ν ε!ελί!εις, �πως άλλωστε τα ρα-δι�τηλε�πτικά πεδία �λων των ευρω-παϊκών �ωρών.

Aπ�μένει τ� θέμα της EPT, �π�υ ηκυ�έρνηση έ�ει δύ� δρ�μ�υς να ακ�-λ�υθήσει. O ένας είναι � συνήθης, τηςπλήρ�υς ε!αρτήσεως, με την επιλ�γήμιας δι�ίκησης υπ�τακτικών της, μεδελτία ειδήσεων πρ�παγανδιστικάτ�υ έργ�υ της, με αναθέσεις παραγω-γών σε ημέτερ�υς, με συντήρηση τηςευν�ι�κρατίας κλπ.

H τακτική αυτή �έ�αια γνωρί"ει ηκυ�έρνηση �τι δεν πρ�κειται να της α-π��έρει εκλ�γικά ��έλη, αλλά λει-τ�υργεί θαυμάσια ως μη�ανισμ�ς δι�-ρισμών και ικαν�π�ίησης πρ�εκλ�γι-κών υπ�σ�έσεων σε εκλ�γική πελα-τεία. Ως τέτ�ι�ι μπ�ρ�ύν να λειτ�υρ-γήσ�υν και �ι δύ� υπηρεσίες, τ� Iνστι-τ�ύτ� Oπτικ�ακ�υστικών Mέσων και ηYπηρεσία Hλεκτρ�νικών Mέσων Eνη-μέρωσης, π�υ πρ�ε�λέπ�ντ� και απ�τ�ν πρ�ηγ�ύμεν� ν�μ�, αλλά �υδέπ�-τε συστάθηκαν και π�υ σύμ�ωνα μετ� νέ� ν�μ�σ�έδι� θα υπάγ�νται στ�υπ�υργεί� Πρ�εδρίας.

Eδώ πρ��λέπεται η ίδρυση μιας υ-πηρεσίας π�υ υπάρ�ει και σε άλλακράτη, η �π�ία στελε�ωμένη με ειδι-κ�, επιστημ�νικ� και τε�νικ� πρ�σω-πικ� συντάσσει έγκυρες μελέτες τ�υ

ραδι�τηλε�πτικ�ύ πεδί�υ ώστε ναπρ�λαμ�άν�νται �ι ε!ελί!εις. Ωστ�σ�,σε μια �ώρα π�υ �ασίλευε πάντα η ευ-καιριακή και αναλ�γως με τις π�λιτι-κές συγκυρίες αντιμετώπιση των θε-μάτων τ�υ ραδι�τηλε�πτικ�ύ �ώρ�υ,� κίνδυν�ς να μετατραπεί η υπηρεσίααυτή σε �ώρ� «��λέματ�ς» ημετέρωνείναι �ρατ�ς.

O δεύτερ�ς δρ�μ�ς π�υ έ�ει να α-κ�λ�υθήσει η κυ�έρνηση είναι να γί-νει η πρώτη π�υ θα επιδεί!ει ωριμ�τη-τα στ� θέμα της ραδι�τηλε�ρασης, ναεπιλέ!ει μία δι�ίκηση στην EPT μεστ��� μ�ν�ν τ� συμ�έρ�ν τ�υ ραδι�-τηλε�πτικ�ύ �ργανισμ�ύ, η �π�ία θαεπι��ρτιστεί με τ� δυσ�άστακτ� �ά-ρ�ς της αναμ�ρ�ωσης και �ελτίωσήςτ�υ και να α�εθεί πλήρως ελεύθερηνα ε�αρμ�σει την π�λιτική της ε!α-ντλώντας και τη θητεία της. Mε τ� πα-ρελθ�ν της συγκεκριμένης κυ�έρνη-σης αλλά και �λ�κληρ�υ τ�υ π�λιτι-κ�ύ μας κ�σμ�υ αυτ� μ�ιά"ει μάλλ�ναπίθαν�.

Kι �μως τ� ν�μ�σ�έδι� απλώνειστην κυ�έρνηση ένα τεντωμέν� σ��ι-νί και την καλεί να ισ�ρρ�πήσει, πρ�-σ�έρ�ντάς της απ� τη μια τη δυνατ�-τητα να ε�αρμ�σει ανεν��λητη τηνπαλιά, ��λική και γνώριμη τακτική τ�υυπαγ�ρευ�μεν�υ απ� π�λιτικές σκ�-πιμ�τητες ελέγ��υ στα MME, αλλά καιαπ� την άλλη την πρ�κληση με τις κα-τάλληλες επιλ�γές να εκσυγ�ρ�νίσειτην EPT, να την καταστήσει ανταγωνι-στική και με την υπ�δειγματική τηςλειτ�υργία να παρασύρει σε �ελτίωσηκαι τ�ν υπ�λ�ιπ� ραδι�τηλε�πτικ��ώρ�.

T� ν�μ�σ�έδι� μπ�ρεί να είναι είτε«τ� �ρ�νικ� πρ�αναγγελθέντ�ς θανά-τ�υ της EPT», είτε η απαρ�ή της ανα-�ίωσής της. Oι επιλ�γές της κυ�έρνη-σης, αλλά η κρίση τ�υ ελληνικ�ύ λα-�ύ, π�υ δίνει πάντα την ετυμηγ�ρίατ�υ στις κάλπες.

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

T� ν�μ�σέδι� για τα ραδι�τηλε�πτικά μέσα επικ�ινωνίας

T� συγκρ�τημα της EPT στην �δ� Mεσ�γείων.

Page 26: Ο Έλλην ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης - Αφιέρωμα.pdf

AΦIEPΩMA

H γνωριμία με τ�ν K�υνH συνεργασία των δύ� δημι�υργών, τ� 1934, για την παράσταση της «Eρω�ίλης»

32 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΔEKEMBPIOY 1993

THN ANOI�H τ�υ 1934, λίγ�υς μήνεςπρ�τ�ύ απ��ωρήσει απ� τ� εργα-στήρι τ�υ K�ντ�γλ�υ, � Tσαρ�ύ�ηςγνωρί�εται με τ�ν Kάρ�λ� K�υν. OΔι�νύσης Δε�άρης, δημ�σι�γρά��ςστη «Bραδυνή», �ίλ�ς τ�υ Σικελια-ν�ύ και παλι�ς συνεργάτης τ�υ Pα-ϋμ�νδ�υ Nτάνκαν, τ�ν κάλεσε στ�σπίτι τ�υ Oμηρ�υ Nτέι�ις, διευθυ-ντ�ύ τ�υ Aμερικανικ�ύ K�λλεγί�υAθηνών. Eκεί θα συναντ�ύσε τ�νK�υν για να ιδρύσ�υν μα�ί και �ιτρεις ένα θίασ� π�υ θα ’παι�ε ωςπρώτ� έργ� την «Eρω�ίλη».

Eργ�«Hταν ένα έργ�», σημειώνει �

Tσαρ�ύ�ης «π�υ τ� μελετ�ύσα συ-νε�ώς απ� τη μέρα π�υ τ� αγ�ρασα,παρασυρ�μεν�ς κυρίως απ� τιςθαυμάσιες εικ�ν�γρα�ήσεις τ�υK�ντ�γλ�υ. T�ν K�υν τ�ν ή$ερα ήδηαπ� μια μαθητική παράσταση π�υ εί-�α δει στ� K�λλέγι�, �π�υ άλλωστεδίδασκε και � K�ντ�γλ�υ σ�έδι�. Oιεκλεκτ�ί θεατές ήταν ενθ�υσιώδειςγι’ αυτές τις παραστάσεις τ�υ K�υν.Δεν μπ�ρώ να πω �τι ήμ�υν σύμ�ω-ν�ς μα�ί τ�υς. Eκεί, σ’ αυτ� τ� αγ-γλ�σα$�νικ� τσάι, στ� σπίτι τ�υ δι-ευθυντ�ύ τ�υ K�λλεγί�υ, μιλήσαμεπρώτη ��ρά με τ�ν K�υν.

O K�υν εί�ε μα�ί τ�υ �ωτ�γρα-�ίες απ� κάτι θαυμάσια αιγυπτιακάανάγλυ�α, π�λύ αρ�αία. T� έργ� τ�εγνώρι�α, τ� εί�α δια�άσει, εί�α ερ-γασθεί πάνω σ’ αυτ� �ωρίς να μπ�-ρώ να �ρω πώς πρέπει να παι�τεί α-κρι�ώς. O K�υν μ�υ έδει$ε τις �ω-τ�γρα�ίες και είπε: «Eτσι τα �λέπωτα κ�στ�ύμια. T� έργ� παί�εται στηνAίγυπτ�, αυτή την Aίγυπτ� πρέπεινα δώσ�υμε». Δεν ήμ�υν σύμ�ων�ςμα�ί τ�υ και ας λέει � Xάρ�ς στ�νπρ�λ�γ� «τσ’ Aίγυ�τ�ς τώρα, τη γηπατείτε». T�υ ε$ήγησα �τι έτσι θακινδύνευε τ� έργ� να γίνει σαν την«Aΐντα». H σκηνή αυτ�ύ τ�υ έργ�υ,�πως και τ�υ «Eρωτ�κριτ�υ» καιτης «Θυσίας τ�υ A�ραάμ», υπ�κει-ται σ’ αυτ� τ�ν ειδικ� τύπ� τ�υ λαϊ-κ�ύ ρωμαίικ�υ μπαρ�κ ή τ�υ λαϊκ�ύνε�κλασικισμ�ύ, �πως �ι $υλ�γρα-�ίες τ�υ «Eρωτ�κριτ�υ» της αθη-ναϊκής εκδ�σεως. Θέλει μακριά μαλ-λιά, στριμμένα μ�υστάκια σαν τ�νAθανάσι� Διάκ�, περικε�αλαίες καιθώρακες σαν τ�ν Mέγα Aλέ$ανδρ�τ�υ Kαραγκι��η και τ�υς αρ�αί�υςήρωες τ�υ Θε��ιλ�υ, �αρτ�νένιεςπαν�πλίες �πως τ� γαϊτανάκι. Oι γυ-ναίκες πρέπει να είναι ανδρ�πρε-πείς σαν τις ηρωίδες της παντ�μί-μας π�υ εί�α δει στ� θέατρ� τ�υΠειραιώς.

O θίασ�ςO θίασ�ς ιδρύθηκε γρήγ�ρα και

άρ�ισαν �ι πρ��ες. Γίν�νταν σ’ ένα

καμαρίνι τ�υ Δημ�τικ�ύ Θεάτρ�υπ�υ �ρησίμευε και σαν σ��λή ή α-κρι�ώς ειπείν σαν �ώρ�ς auditions.Παρά τις σ��ές συμ��υλές τ�υ Δ.Διαμαντ�π�υλ�υ, τα σκηνικά της«Eρω�ίλης» δεν γίνηκαν �πως τα ε-πιθυμ�ύσα. Δυ� ή και περισσ�τερ�ικ�σμ�ι πάλευαν μέσα μ�υ.

T� σκηνικ� εί�ε ένα ��ντ� π�λύ�υ�αντιν�. Tα κ�στ�ύμια ήταν κα-λύτερα. Eνα έ�ει σημασία, �τι τ� κα-θώς πρέπει τ�υ ακαδημαϊκ�ύ Eθνι-κ�ύ Θεάτρ�υ εί�ε τεθεί σε συ�ήτη-ση. Πρωταγωνίστρια ήταν η Φρ�σωK�κ�λα και jeune-premier ένας νέ-�ς απ� την Kρήτη, � Λυκ�ύργ�ςKαλλέργης.

O Παντελής Zερ��ς ήταν � πατέ-ρας. H πρεμιέρα έγινε στα Oλύμπια.Tα λίγα σκηνικά κ�υ�αλήθηκαν μ’ έ-να κάρ� απ’ τ� Δημ�τικ� ως τα Oλύ-μπια. Aπάνω στ� κάρ� ήμ�υν εγώκαι μερικ�ί ηθ�π�ι�ί, �αστώντας τασκηνικά για να μην τα παρασύρει �άνεμ�ς.

Eί�α μεγάλη λα�τάρα μη με δεικανένας απ� τ�υς συγγενείς μ�υ ήκανένας �ίλ�ς τ�υ πατέρα μ�υ. Eτσιήταν τ�τε η αστική κ�ινωνία. H πα-

ράστασις άρεσε σε �ρισμέν�υς δια-ν��ύμεν�υς.

O Σικελιαν�ς μπαιν��γαινε στακαμαρίνια και τ�υς ασπα��ταν �-λ�υς. «Tι ωραί�ς π�υ ηκ�ύσθη � λ�-γ�ς!», έλεγε και $ανάλεγε. H Γαλά-τεια Kα�αντ�άκη έκλαιγε και συνε-�ώς επαναλάμ�ανε κατά την παρά-σταση: «Xριστέ μ�υ, τι σκληρή καρ-διά έ�ει αυτ�ς � πατέρας!». Στ� τέ-λ�ς, �ταν έ�υγε � κ�σμ�ς, πήγαμεστ�υ Zα��ρίτη και με τ�ν π�ιητή καιμε άλλ�υς �άγαμε παγωτά.

Παράσταση

»H “Eρω�ίλη” έκανε εντύπωση σε�σ�υς κατάλα�αν τι γυρεύαμε, αλλάεί�ε παθητικ�. Σε μια ειδική παρά-σταση για τ�υς ��ιτητές π�υ εί�ανδιδα�θεί τ� έργ� απ� τ�ν Bέη, α-κ�ύστηκαν γέλια και πετά�θηκανμερικές σαΐτες καμωμένες απ� τ�πρ�γραμμα π�υ εί�α σ�εδιάσει. OKαλλέργης τρακαρίστηκε και δεν ή-θελε να παί$ει.

O Γερμαν�ς �ωγρά��ς Kλά�υςΦρισλάντερ, π�υ δεν έλειψε απ� κα-μιά παράσταση, έγραψε ένα ενθ�υ-

σιώδες γράμμα στη “Bραδυνή” καιεπαιν�ύσε την πρ�σπάθειά μας κα-ταλήγ�ντας �τι τη σημασία αυτήςτης παράστασης θα καταλά��υν �ιEλληνες μετά πενήντα �ρ�νια. Mετάτην παράσταση αυτή, δεν θέλησα να$αναδ�υλέψω με τ�ν K�υν, γι’ αυτ�στ� δεύτερ� έργ� π�υ έπαι$ε, τασκηνικά και τα κ�στ�ύμια τα έκανε ��ωγρά��ς Δ. Διαμαντ�π�υλ�ς. Hτανμια υπέρ��η εργασία, γεμάτη λεπτήαίσθηση και έμπνευση. Kάτι τ� ανε-πανάληπτ� και τ� α$έ�αστ�.

»T� �τι δεν $αναδ�ύλεψα με τ�νK�υν ως τ� 1945, αυτ� δεν ��είλε-ται τ�σ� σε δια�ωνίες μ�υ μα�ί τ�υ,�σ� σε δια�ωνίες με τ�ν ίδι� τ�ν ε-αυτ� μ�υ και με τ� ίδι� τ� επάγγελ-μα τ�υ σκην�γρά��υ και για τ� ίδι�τ� θέατρ� καμιά ��ρά. O,τι έκαναστ� θέατρ� πρ�σωπικώς, τ� θεωρώαπλώς σαν μαθητεία, μαθητεία �ω-ρίς τέλ�ς.

Eκτ�ς αυτ�ύ μπ�ρώ να πω τ� ίδι�π�υ είπε η Aννα Mανιάνι, μιλώνταςγια τ� επάγγελμα της ηθ�π�ι�ύ: “Tιυπέρ��� πράγμα τ� θέατρ�, τι απαί-σι� πράγμα τ� επάγγελμα τ�υ θεά-τρ�υ”».

O Γιάννης Tσαρ�ύ ης με τ�ν Kάρ�λ� K�υν.