Zahtev za izdavanje integrisane dozvole za rad

farme Ruklada, operatera „Vindija“ d.o.o. Lajkovac i obavljanja aktivnosti tova brojlera,

na lokaciji farme Ruklada, opština Lajkovac

Operater

Vindija d.o.o. Lajkovac

Farma Ruklada

Prilog broj 4

Plan vršenja monitoringa

Decembar, 2018. god.

SADRŽAJ

1. UVOD ........................................................................................................................................................... 1

2. RELEVANTNA ZAKONSKA REGULATIVA I OSTALA LITERATURA .................................... 2

3. OSNOVNE INFORMACIJE O OPERATERU ..................................................................................... 4

3.1. Osnovni podaci o operateru ...................................................................................................... 4

3.2. Lokacijske karakteristike ........................................................................................................... 5

3.3. Kratak opis proizvodnih aktivnosti na farmi ...................................................................... 6

4. MONITORING VAZDUHA ..................................................................................................................... 7

4.1. Praćenje emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora ................. 8

4.2. Praćenje kvaliteta vazduha ...................................................................................................... 12

4.3. Proračun emisija zagađujućih materija u vazduh ........................................................... 13

5. MONITORING VODA............................................................................................................................ 14

5.1. Monitoring otpadnih voda ....................................................................................................... 15

5.2. Monitoring podzemnih voda ................................................................................................... 18

6. MONITORING ZEMLjIŠTA ................................................................................................................. 21

7. ANALIZA STAJNJAKA .......................................................................................................................... 21

8. MONITORING BUKE ............................................................................................................................ 22

9. ZAKLjUČAK ............................................................................................................................................. 23

1/25

1. UVOD

Monitoring predstavlja kontrolu i praćenje stanja životne sredine, a obavlja se sistematskim praćenjem eventualnih negativnih uticaja na životnu sredinu, pre svega na vazduh, vode, zemljište, nivo buke itd.

Operater postrojenja, odnosno kompleksa koje predstavlja izvor emisija i zagađivanja životne sredine dužan je da u skladu sa zakonom, preko nadležnog organa, ovlašćene organizacije ili samostalno, obavlja monitoring, odnosno da prati indikatore koji mogu da ukažu na eventualne uticaje aktivnosti koje operater obavlja na medijume životne sredine. Osim toga, praćenjem odgovarajućih indikatora može se pratiti i efikasnost primenjenih mera prevencije nastanka ili smanjenja nivoa emisija.

Osnovna svrha Plana vršenja monitoringa je da definiše kriterijume monitoringa, medijume životne sredine koji će biti analizirani, indikatore koji će biti praćeni, a koji najbolje određuju posmatrane medijume životne sredine, mesta, način i periodičnost merenja. Analizom rezultata biće omogućeno praćenje uticaja farme na životnu sredinu i po potrebi, planiranje odgovarajućih aktivnosti na smanjenju uticaja.

Plan vršenja monitoringa i rezultati dobijeni njegovim sprovođenjem trebalo bi da ispune sledeće ciljeve:

- procenu usklađenosti emisija sa maksimalno dozvoljenim vrednostima koje su propisane zakonodavstvom Republike Srbije,

- procenu ispunjenosti uslova zadatih integrisanom dozvolom, - da omogući dobijanje podataka neophodnih za ocenu uticaja farme na životnu

sredinu, - da ukaže na eventualnu potrebu sprovođenja mera za smanjenje uticaja farme na

životnu sredinu, - da omogući dobijanje podataka za analizu primenjenih mera za smanjenje uticaja

na životnu sredinu, - da omogući dobijanje svih podataka neophodnih za prijavljivanje emisija

nadležnim organima u skladu sa zakonodavstvom Republike Srbije, - da obezbedi podatke neophodne za proračunavanje emisija koje se prijavljuju

Agenciji za zaštitu životne sredine kako bi se spovelo načelo „zagađivač plaća“, - da obezbedi podatke neophodne za ocenu usklađenosti sa BAT preporukama, - da obezbedi podatke za eventualno potrebnu reviziju integrisane dozvole.

Plan vršenja monitoringa na farmi brojlera Ruklada obuhvata praćenje eventualnih uticaja na vazduh, vode, zemljište, kvalitet đubriva i nivo buke. Na lokaciji farme ne postoje izvori jonizujućih zračenja, a analizom položaja izvora nejonizujućeg zračenja, shodno zakonskoj regulativi koja prati ovu oblast, utvrđeno je da nije potrebno vršiti monitoring izvora nejonizujućih zračenja.

2/25

2. RELEVANTNA ZAKONSKA REGULATIVA I OSTALA LITERATURA

� Zakon o zaštiti životne sredine (Sl. glasnik RS, br. 135/04, 36/09, 36/09 - dr. zakon, 72/09-dr. zakon, 43/11 - odluka US i 14/16);

� Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine (Sl. glasnik RS, br. 135/04 i 25/15);

� Zakon o zaštiti vazduha (Sl. glasnik RS, br. 36/09 i 10/13); � Zakon o vodama (Sl. glasnik RS, br. 30/10, 93/12 i 101/16); � Zakon o poljoprivrednom zemljištu (Sl. glasnik RS, br. 62/06, 65/08-dr. zakon,

41/09 i 112/15); � Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini (Sl. glasnik RS, br. 36/09 i 88/10); � Zakon o upravljanju otpadom (Sl. glasnik RS, br. 36/09, 88/10 i 14/16); � Uredba o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha (Sl. glasnik RS,

br. 11/10, 75/10 i 63/13); � Uredba o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz

stacionarnih izvora, osim postrojenja za sagorevanje (Sl. gl. RS, br. 111/15); � Uredba o merenjima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora

zagađivanja (Sl. gl. RS, br. 05/16); � Uredba o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz

postrojenja za sagorevanje (Sl. gl. RS, br. 06/16); � Uredba o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vode i rokovima

za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS, br. 67/11, 48/12 i 1/16); � Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i

podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS, br. 50/12);

� Uredba o graničnim vrednostima prioritetnih i prioritetnih hazardnih supstanci koje zagađuju površinske vode i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS, br. 24/14);

� Uredba o programu sistemskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologija za izradu remedijacionih programaR(Sl. glasnik RS, br. 88/2010);

� Uredba o indikatorima buke, graničnim vrednostima, metodama za ocenjivanje indikatora buke, uznemiravanja i štetnih efekata buke u životnoj sredini (Sl. glasnik RS, br. 75/2010);

� Pravilnik o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog izvora zagađivanja, kao i metodologiji za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka (Sl. glasnik RS, br. 91/10, 10/13 i 98/16);

� Pravilnik o načinu i uslovima za merenje količine i ispitivanje kvaliteta otpadnih voda i sadržini izveštaja o izvršenim merenjima (Službeni glasnik RS, br. 33/16);

� Pravilnik o higijenskoj ispravnost vode za piće (Sl. list SRJ, br. 42/98 i 44/99);

3/25

� Pravilnik o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog statusa podzemnih voda (Sl. gl. RS, br. 74/11);

� Pravilnik o sadržini i obrascu zahteva za izdavanje vodnih akata i sadržini mišljenja u postupku izdavanja vodnih uslova (Sl. glasnik RS, br. 74/2010 i 116/12 i 58/14);

� Pravilnik o metodama merenja buke, sadržini i obimu izveštaja o merenju buke (Sl.glasnik RS, br. 72/2010);

� Pravilnik o kategorijama, ispitivanju i klasifikaciji otpada (Sl. glasnik RS, br. 56/10);

� Pravilnik o načinu skladištenja, pakovanja i obeležavanja opasnog otpada (Sl. glasnik RS, br. 92/10);

� Pravilnik o uslovima, načinu i postupku upravljanja otpadnim uljima (Sl. glasnik RS, br. 71/10);

� Pravilnik o obrascu dokumenta o kretanju otpada i uputstvu za njegovo popunjavanje (Sl. glasnik RS, br. 72/09);

� Pravilnik o obrascu dokumenta o kretanju opasnog otpada i uputstvu za njegovo popunjavanje (Sl. glasnik RS, br. 72/09). Ostali relevantni dokumenti:

� BAT Conclusions for the IPPC Intensive Rearing of Poultry and Pigs (2017); � Enviromental health impact assessment of urban development project,

Guidelines and Recommendation, WHO, 1995; � Uputstvo za izradu Plana vršenja monitoringa, Centar za čistiju proizvodnju,

Tehnološko-metalurškog fakulteta Univerziteta u Beogradu, april 2016. godine.

4/25

3. OSNOVNE INFORMACIJE O OPERATERU

3.1. Osnovni podaci o operateru

3.1 - Osnovne informacije o operateru i farmi

Operater

Naziv Vindija d.o.o.

Adresa Beogradski put 37, 14224 Lajkovac

Telefon +381 14 3433 545

Internet stranica www.vindija.hr

Farma

Naziv Živinarska farma Ruklada

Adresa Rubribreza bb, Lajkovac

Telefon

Godina početka rada 2010.

Matični broj/datum registracije 20005491 / 25.01.2005. godine

PIB 103723527

Šifra delatnosti 1012 - Prerada i konzervisanje živinskog

mesa

Broj zaposlenih 16

Kapacitet 336.000 brojlera po turnusu, primenjuje se 288.000 brojlera po turnusu

Površina kompleksa 83.272 m2 od čega je 17.623 m2 zauzimaju proizvodni objekti

Osoba za kontakt Ime i prezime Telefon e-mail Funkcija

Mario Brezić +381 60 83 99 117 mbrezic@gmail.com Upravnik proizvodnje u Srbiji

3.2. Lokacijske karakteristike

Živinarska farma RukladaKolubarskog okruga, koji se nalazi u zapadnomse nalazi na katastarskoj parceli broj m2, pri čemu proizvodni objekti zauzimaju 1

Farma se nalazi na putu udaljenosti od oko 500 mstrana obradivim površinama.

U radiusu od 5 km oko farme ne postoje nikakve zaštićene prirodne zone, kao ni zaštićeni objekti kulture.

Na slici 3.1 prikazan je satelitski snimak makrolokacije farme, sa obeleženim najbližim naseljenim mestima.

Slika 3.1 – Položaj farme u odnosu na

Položaj objekata na farmi je prikazan na satelitskom snimku, na sli

5/25

Lokacijske karakteristike

Ruklada „Vindija“ d.o.o. se nalazi u opštini Kolubarskog okruga, koji se nalazi u zapadnom delu Republike Srbije

na katastarskoj parceli broj 337 K.O. Rubribreza, čija površina, pri čemu proizvodni objekti zauzimaju 17.623 m2.

na putu Lajkovac - Ub. Najbliži objekti stanovanja se nalaze na m, u pravcu sela Murgaš. Proizvodni pogoni okruženi su sa svih

strana obradivim površinama.

od 5 km oko farme ne postoje nikakve zaštićene prirodne zone, kao ni

Na slici 3.1 prikazan je satelitski snimak makrolokacije farme, sa obeleženim najbližim

Položaj farme u odnosu na Lajkovac, Rubribrezu

Položaj objekata na farmi je prikazan na satelitskom snimku, na slici 3.2.

se nalazi u opštini Lajkovac, u okviru Republike Srbije. Predmetna farma

čija površina iznosi 83.272

. Najbliži objekti stanovanja se nalaze na . Proizvodni pogoni okruženi su sa svih

od 5 km oko farme ne postoje nikakve zaštićene prirodne zone, kao ni

Na slici 3.1 prikazan je satelitski snimak makrolokacije farme, sa obeleženim najbližim

Rubribrezu i Rukladu

ci 3.2.

Slika 3.2

Kompleks se nalazi na 4geografske dužine.

Farma se sastoji od 12 sastoje se od proizvodnog dela (smeštaj pilićproizvodnih objekata, na farmi se nalaze i sledeći pomoćni objekti: objekat za radnike farme (radnička kućica), silosi, trafostanica, agregat za rezervno napajanje električnom energijomobjekat sa posebnim prostorijama za skaldištenje slame, skladištenje srednstava za čišćenje i dezinfekciju, čuvanje uginulih životinja i za radionicu

Krug farme je ograđen ogradom od žičanogpešačka dezbarijera. Putevi unutar farme su asfaltirani i uređeni. Zelene površine na lokaciji su hortikulturno uređene.

3.3. Kratak opis proizvodnih aktivnosti na farmi

Na farmi Ruklada se vrši tov pilića od samoinkubatorskih stanica, pa sve do isporuke utovljenih pilića starosti 33prosečne telesne mase 2,3 Plandištu koja je u vlasništvu „Vindije“ d.o.o. Lajfinalnu preradu i kao gotov proizvod distribuiraju na tržište. U međuturnusnoj pauzi, koja prosečno traje 14 dana, obavljaju se aktivnosti na čišćenju i dezinfekciji proizvodnih objekata.

Projektovani kapacitet farme iznosi do kapacitet koji se primenjuje je 288.000 brojlera, zbog dobrobiti životinja i boljih

6/25

Slika 3.2 – Položaj objekata na farmi Ruklada

Kompleks se nalazi na 44o23’22.0’’ severne geografske širine i 2

proizvodnih objekata, sagrađenih 2010. godine. proizvodnog dela (smeštaj pilića) i predprostora (servisni deo

proizvodnih objekata, na farmi se nalaze i sledeći pomoćni objekti: objekat za radnike farme (radnička kućica), silosi, bunar i crpna stanica, gasno-

regat za rezervno napajanje električnom energijomobjekat sa posebnim prostorijama za skaldištenje slame, skladištenje srednstava za čišćenje i dezinfekciju, čuvanje uginulih životinja i za radionicu.

Krug farme je ograđen ogradom od žičanog pletiva. Na ulazu na farmu nalaze se kolska i pešačka dezbarijera. Putevi unutar farme su asfaltirani i uređeni. Zelene površine na lokaciji su hortikulturno uređene.

Kratak opis proizvodnih aktivnosti na farmi

se vrši tov pilića od samog prihvata jednodnevnih pilića iz inkubatorskih stanica, pa sve do isporuke utovljenih pilića starosti 33prosečne telesne mase 2,3 - 2,5 kg. Utovljeni pilići su namenjeni klanici s preradom u Plandištu koja je u vlasništvu „Vindije“ d.o.o. Lajkovac, gde se pilići upućuju na obradu i finalnu preradu i kao gotov proizvod distribuiraju na tržište. U međuturnusnoj pauzi, koja prosečno traje 14 dana, obavljaju se aktivnosti na čišćenju i dezinfekciji proizvodnih

apacitet farme iznosi do 336.000 komada pilića (brojlera)kapacitet koji se primenjuje je 288.000 brojlera, zbog dobrobiti životinja i boljih

’’ severne geografske širine i 20o07’28’’ istočne

. godine. Svi objekti a) i predprostora (servisni deo). Pored

proizvodnih objekata, na farmi se nalaze i sledeći pomoćni objekti: objekat za radnike -redukciona stanica,

regat za rezervno napajanje električnom energijom i višenamenski objekat sa posebnim prostorijama za skaldištenje slame, skladištenje srednstava za

pletiva. Na ulazu na farmu nalaze se kolska i pešačka dezbarijera. Putevi unutar farme su asfaltirani i uređeni. Zelene površine na

g prihvata jednodnevnih pilića iz inkubatorskih stanica, pa sve do isporuke utovljenih pilića starosti 33-42 dana ili

2,5 kg. Utovljeni pilići su namenjeni klanici s preradom u kovac, gde se pilići upućuju na obradu i

finalnu preradu i kao gotov proizvod distribuiraju na tržište. U međuturnusnoj pauzi, koja prosečno traje 14 dana, obavljaju se aktivnosti na čišćenju i dezinfekciji proizvodnih

rojlera) po ciklusu, ali kapacitet koji se primenjuje je 288.000 brojlera, zbog dobrobiti životinja i boljih

7/25

rezultata tova. Godišnje se u proseku odvija 5,5 ciklusa tova, pa je ukupna godišnja proizvodnja farme 1.584.000 brojlera.

Period tova započinje nakon prihvata pilića. U tom periodu se optimalnim proizvodnim uslovima osigurava dobar prirast, uz odgovarajući utrošak hrane i vode, kao i održavanje mortaliteta unutar predviđenih normativa.

Gotova stočna hrana za prehranu pilića nalazi se u silosima. Uz svaki proizvodni objekt nalazi se po dva silosa, tj. na lokaciji se nalazi ukupno 24 silosa. Silosi su od pocinkovanog lima, kapaciteta 10 i 16 t. Hrana se iz silosa u sistem hranilica doprema automatski, preko usipnih koševa.

Sistem grejanja u objektima za uzgoj pilića sastoji se od gasnih grejalica. U proizvodnih objektima se koristi mehanička ventilacija. Upravljanje ventilacijom i grejanjem objekata obavlja se automatski. Ventilacija se koristi za održavanje optimalne temperature i vlage, i snabdevanje kiseonikom. Za napajanje brojlera se koristi zatvoreni sistem (nipl sistem). Za dobre rezultate tova i dobrobit pilića neophodno je osigurati pravilan intenzitet svetla, te distribuciju i trajanje svetlosnog dana, na šta se na farmi Ruklada obraća posebna pažnja. Grejanje objekta za zaposlene je po sistemu centralnog grejanja, pomoću gasnog kotla.

Za prostirku se koristi slama. Debljina prostirke u objektu zavisi od godišnjeg doba.

Izđubravanje objekata za uzgoj vrši se na kraju tovnog ciklusa, a stajnjak (iskorišćena prostirka) se nakon izđubrivanja proizvodnih objekata predaje poljoprivrednom preduzeću sa kojim je sklopljen ugovor o odnošenju.

Uginule životinje i jedinke koje su neiskoristive za tov sakupljaju se u PVC kese, koje se nalazi u predprostoru svakog objekta za tov pilića. Nakon sakupljanja zatvaraju se i stavljaju u zamrzivač. Uginuća se zbrinjavaju svakodnevno, a odvoženje sa lokacije obavlja pravno lice sa kojim je sklopljen ugovor.

Proizvodni proces se završava izlovom pilića, koji se obavlja ručno. Pilići se pakuju u PVC sanduke i utovaruju u kamion za transport u klanicu.

4. MONITORING VAZDUHA

Zagađujuće materije koje dospevaju u vazduh mogu se pratiti na dva načina: praćenjem koncentracija zagađujućih materija na izvoru, u emiterima odakle sa strujom gasova odlaze u vazduh (praćenjem emisija) i praćenjem zagađujućih materija u ambijentalnom vazduhu (praćenjem kvaliteta vazduha).

Oba ova aspekta su obuhvaćena Zakonom o zaštiti životne sredine (Sl. glasnik RS, br.

135/04, 36/09, 36/06 - dr. zakon, 72/09 - dr. zakon, 43/11 - odluka US i 14/16) i Zakonom o zaštiti vazduha (Sl. glasnik RS, br 36/09 i 10/13). Pored ova dva zakona, u zakonodavstvu Republike Srbije, postoje posebni podzakonski akti koji se bave pojedinačnim pitanjima koja se odnose na emisiju zagađujućih materija u vazduh, kao i pitanjima koja se odnose na kvalitet vazduha.

8/25

4.1. Praćenje emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora

U zakonodavstvu Republike Srbije, emisije zagađujućih materija u vazduh, pored pomenutih zakona, tretiraju i sledeći republički propisi:

���� Uredba o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora, osim postrojenja za sagorevanje (Sl. gl. RS, br. 111/15),

���� Uredba o merenjima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora zagađivanja (Sl. gl. RS, br. 05/16),

���� Uredba o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz postrojenja za sagorevanje (Sl. gl. RS, br. 06/16).

Prema Zakonu o zaštiti vazduha, između ostalog, operater je dužan da:

- podatke o stacionarnom izvoru zagađivanja i svakoj njegovoj promeni (rekonstrukciji) dostavi Ministarstvu, odnosno Agenciji, nadležnom organu autonomne pokrajine i nadležnom organu jedinice lokalne samouprave;

- obezbedi redovni monitoring emisije i da o tome vodi evidenciju; - obezbedi propisana povremena merenja emisije, preko ovlašćenog pravnog lica,

dva puta godišnje (na 6 meseci); - vodi evidenciju o obavljenim merenjima sa podacima o mernim mestima,

rezultatima i učestalosti merenja i dostavi podatke u formi propisanog izveštaja Ministarstvu, odnosno Agenciji, nadležnom organu autonomne pokrajine i nadležnom organu jedinice lokalne samouprave;

- vodi evidenciju o vrsti i kvalitetu sirovina, goriva i otpada u procesu spaljivanja;

Operater postrojenja snosi troškove monitoringa i dužan je da za merenje emisije angažuje organizaciju koja je poseduje akreditaciju Akreditacionog tela Srbije (ATS) i ovlašćenje za merenje odgovarajućih parametara, koje izdaje Ministarstvo nadležno za poslove zaštite životne sredine. Merenja se sprovode dva puta godišnje i to prvo merenje u toku prvih 6 meseci u godini, a drugo u toku drugih 6 meseci u kalendarskoj godini.

Uredba o merenjima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih izvora

zagađivanja propisuje izradu Plana merenja emisije, koji izrađuje ovlašćeno pravno lice u saradnji sa operaterom. Plan merenja između ostalog sadrži i identifikaciju:

- svih stacionarnih izvora emisije u vazduh koje poseduje operater sa njihovim koordinatama;

- svih ispusta (emitera) po stacionarnom izvoru; - svih zagađujućih materija i parametara stanja otpadnog gasa koji se meri po

svakom pojedinačnom ispustu sa obrazloženjem izbora u odnosu na tehnološki proces;

- procesnih parametara i uslova rada stacionarnog izvora relevantnih za emisiju u vazduh;

- graničnih vrednosti emisija; - učestalost merenja na godišnjem nivou; - rokove za izvršenje merenja, kao i za izradu i dostavljanje izveštaja.

9/25

U slučaju pojedinačnih merenja smatra se da je usklađenost sa graničnim vrednostima emisije postignuta ako dobijeni rezultati sukcesivne analize tri uzorka otpadnog gasa ne prelaze utvrđene granične vrednosti.

Merenja emisija zagađujućih materija vrše se na tačkastom izvoru stacionarnog izvora zagađivanja, na reprezentativnim mernim mestima. Određivanje položaja i opremnjenosti reprezentativnih mernih mesta za merenje emisije vrši ovlašćeno pravno lice za merenje emisije, na osnovu zahteva propisanih metoda merenja, u zavisnosti od zagađujućih materija koje se mere na predmetnom ispustu. Merno mesto se uspostavlja tako da bude dovoljno veliko, lako dostupno i opremljeno tako da je merenje moguće vršiti na propisan način i bez opasnosti za izvođača merenja i da su izvršena merenja reprezentativna za emisije iz datog postrojenja u odnosu na meteorološke uslove.

Periodično merenje se vrši u uslovima rada pri najvećem opterećenju stacionarnog izvora zagađivanja.

Kod stacionarnog izvora zagađivanja sa pretežno nepromenjivim uslovima rada (nepromenjiv kapacitet, vrsta i količina sirovine, goriva i sl), periodično merenje podzumeva uzastopnu analizu tri pojedinačna uzorka otpadnog gasa. Kod stacionarnog izvora zagađivanja sa pretežno promenjivim uslovima rada (promenjiv kapacitet, korišćenje različitih sirovina ili goriva i sl), periodično merenje podzumeva uzastopnu analizu šest pojedinačna uzorka otpadnog gasa.

Izveštaj o godišnjem bilansu emisije zagađujućih materija u vazduh iz postrojenja za sagorevanje operater je dužan da dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine jednom godišnje unosom podataka u Informacioni sistem Nacionalnog registra izvora zagađivanja, odnosno organu nadležnom za poslove zaštite životne sredine unosom podataka u informacioni sistem lokalnog registra izvora zagađivanja. Izveštaj o godišnjem bilansu emisije zagađujućih materija u vazduh se dostavlja do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu, a nalazi se u tabeli datoj u Prilogu 5 Uredbe o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz postrojenja za

sagorevanje.

Svi stacionarni izvori emisije mogu se podeliti na dve osnovne kategorije: postrojenja za sagorevanje i ostale stacionarne izvore emisije (npr. sušnice, mlinovi i sl).

Postrojenja za sagorevanje se razlikuju po svojoj toplotnoj snazi (mala, srednja i velika postrojenja za sagorevanje) i po vrsti goriva koje se koristi (čvrsto, tečno i gasovito). U zavisnosti od veličine postrojenja i tipa goriva razlikuju se zagađujuće materije koje se prate i njihove granične vrednosti emisija (GVE) koje su propisane Uredbom.

Vrste zagađujućih materija koje je neophodno pratiti i njihove GVE za sve ostale stacionarne izvore emisije (koji ne spadaju u postrojenja za sagorevanje) razlikuju se u zavisnosti od tipa industrije koji ih produkuje i od vrste aktivnosti koja se obavlja, a propisane su Uredbom o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz

stacionarnih izvora, osim postrojenja za sagorevanje.

10/25

Pomenutim uredbama propisane su i metode za pojedinačne parametre koji se mere (npr. brzina strujanja, zapreminski protok, pritisak u emiteru, vlažnost gasa, procenat kiseonika u gasu, koncentracija pojedinačnih zagađujućih materija itd).

Merna mesta na izvorima emisije na kojima se sprovodi merenje emisije zagađujućih materija u vazduh trebalo bi da budu opremljena u skladu sa SRPS EN 15259:2010

Kvalitet vazduha - Merenje emisije iz stacionarnih izvora - Zahtevi za merne preseke i

ravni i za ciljeve merenja, planiranje i izveštavanje.

Na živinarskoj farmi Ruklada ne postoje tačkasti stacionarni tehnološki izvori emisije čije je emisije potrebno pratiti.

Jedini stacionarni izvor emisija je toplovodni kondenzacioni zidni kotao na gas Baxi snage 33 kW (slika 4.1) koji služi za grejanje objekta u kojem borave zaposleni i za zagrevanje vode za tuširanje zaposlenih.

Slika 4.1 – Uređaj za grejanje Baxi na farmi „Ruklada“

Dostupni tehnički podaci o uređaju za grejanje Baxi koji se nalazi na farmi u Rukladi dati su u tabeli 4.1.

Tabela 4.1 – Tehnički podaci o uređaju za grejanje koji se koristi na farmi „Ruklada“

Koordinate postrojenja za sagorevanje 44o23’22.9’’ N i 20o07’29.1’’ E Proizvođač Baxi 330 Model Prime HT 330 Serijski broj C02545825 Godina montiranja 2010. godina

Snaga 28 kW 10,6 – 36,0 kW 10,2 – 33 kW 12,2 – 40,5 kW

Efikasnost 94% Potrošnja 4,1 m3/h zemnog gasa NOx class 5

11/25

Uređaj za grejanje se koristi oko 320 dana godišnje i to: zimi 24 h/dan, leti najviše 2 sata dnevno za potrebe tuširanja radnika, dok se u jesen i proleće koristi prosečno po 12 sati dnevno.

S obzirom na svoju snagu od 33 kW, uređaj za grejanje Baxi HT 330, koji se koristi na farmi u Rukladi, u skladu sa Uredbom o graničnim vrednostima emisija zagađujućih

materija u vazuh iz postrojenja za sagorevanje, spada u mala postrojenja za sagorevanje na gas. Propisane granične vrednosti za ovaj tip uređaja su date u Prilogu 3, Deo III pomenute uredbe. Za mala postrojenja na gas u emisiji gasova potrebno je pratiti ugljen monoksid (CO) i okside azota NOx izražene kao NO2. Granične vrednosti u slučaju korišćenja prirodnog gasa su:

- za ugljen monoksid (CO) ...................................... 100 mg/m3N, - za okside azota izražene kao NO2 ..................... 200 mg/m3N.

Zapreminski udeo kiseonika u otpadnom gasu za postoječa mala postrojenja za sagorevanje na gasovita goriva iznosi 3%.

Za merenja i izradu Plana merenja emisije operater je dužan da angažuje ovlašćeno pravno lice i da sprovodi merenja dva puta godišnje. Merenja se obavljaju dva puta godišnje, jednom u prvih 6 meseci, a drugi put u drugih 6 meseci u toku godine. Merenje emisije zagađujućih materija u vazduh iz predmetnog kotla obavljeno je 22.06.2018. godine od strane akreditovane laboratorije Institut za bezbednost i preventivni inženjering d.o.o. iz Novog Sada. Na osnovu rezultata merenja zaključeno je da emisije zagađujućih materija ne prelaze granične vrednosti emisije (GVE) i da je, na osnovu toga, stacionarni izvor zagađivanja usklađen sa propisima koji utvrđuju GVE. Pomenuti Izveštaj je dat u Prilogu 9 - Izveštaji o ispitivanjima.

Zagrevanje objekata za smeštaj brojlera se obavlja malim gasnim grejalicama, snage 11,7 kW, koje se nalaze u objektima. U svakom objektu se nalazi po 23 grejalica. U ovom slučaju nije izvodljivo vršenje bilo kakvog monitoringa emisija u vazduh, jer ne postoje emiteri (strujovodi gasa) na kojima bi se izvodila merenja.

Pri uzgoju živine javljaju se difuzne emisije zagađujućih materija u vazduh, a glavni izvori emisija na živinarskoj farmi Ruklada su:

- ishrana životinja (javljaju se praškaste materije - PM i metan - CH4), - način gajenja životinja i održavanje okoline (javljaju se amonijak - NH3, PM i

nemetanska isparljiva organska jedinjenja - NMVOCs),

- skladištenje stajnjaka (NH3, azotmonoksid - NO, NMVOCs, CH4).

Difuzne emisije se ne mogu pratiti merenjem emisije, iz prostog razloga što ne postoje emiteri (strujovodi gasa, dimni kanali, dimnjaci).

S obzirom da na farmi nema tehnoloških tačkastih stacionarnih izvora (emitera) zagađujućih materija u vazduh čije emisije bi trebalo pratiti, osim merenja emisija iz postrojenja za sagorevanje, operater nije u mogućnosti da sprovodi merenja emisije zagađujućih materija u vazduh koje nastaju u postupku proizvodnje. Umesto toga, vrši se proračun emisija, koji je opisan u poglavlju 4.3.

12/25

4.2. Praćenje kvaliteta vazduha

Zakon o zaštiti životne sredine i Zakon o zaštiti vazduha generalno se bave i kvalitetom vazduha, dok su posebne odredbe propisane u:

���� Uredbi o uslovima za monitoring i zahtevima kvalitata vazduha (Sl. gl. RS, br.

11/10, 75/10 i 63/13). Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha su definisani kriterijumi za ocenu kvaliteta vazduha. U skladu sa Uredbom, operativni monitoring kvaliteta vazduha u mreži automatskih stanica za praćenje kvaliteta vazduha realizuje Agencija za zaštitu životne sredine, dok je operater dužan da sprovodi merenja kvaliteta vazduha u okolini svog postrojenja samo u slučaju naloga nadležnog organa. Za taj slučaj, u članu 22a Uredbe, definisana su namenska merenja za zone i aglomeracije u okviru kojih su smešteni različiti izvori emisija zagađujućih materija čiji proizvodni procesi mogu uticati na nivo zagađenosti vazduha, zdravlje ljudi i/ili vegetaciju, pri čemu nadležni organ može naložiti merenja zagađujućih materija koje su definisane članom 22a Uredbe, među koje spadaju: gasovite neorganske materije (amonijak, vodonik sulfid itd), organske materije, kancerogene materije, ukupne suspendovane čestice (TSP), ukupne taložne materije i čađ.

Maksimalne dozvoljene koncentracije (MDK) za zaštitu zdravlja ljudi u slučaju namenskih merenja date su u prilogu XV pomenute Uredbe.

Obično se na farmama ne javljaju merljive koncentracije zagađujućih materija, pa samim tim ne dolazi ni do značajnijih zagađenja vazduha, pa iz tog razloga, farme i njihova okolina nisu predmet monitoringa kvaliteta vazduha, osim u slučaju da nadležni organ naloži merenje.

Ono što kod farmi najčešće pravi problem su neprijatni mirisi, a problem je izraženiji što je farma bliža stambenim objektima. Operater je dužan da spovodi sve potrebne mere kako bi se pojava neprijatnih mirisa redukovala na najmanji mogući nivo. U slučaju farme „Ruklada“ u blizini ne postoje osetljivi receptori, najbliži objekti stanovanja su udaljeni više od 500 m prema selu Murgaš, dok je naseljeno mesto Lajkovac udaljeno preko 3 km. Pored toga, na farmi nema tečnog stajnjaka, dok se čvrsti stajnjak odmah po završetku ciklusa tova, direktno iz objekata za tov utovaruje na transportna sredstva poljoprivrednog preduzeća koje ga odvozi sa lokacije. Sa ovim preduzećem je sklopljen kupo-prodajni ugovor, čija kopija je data uz Prilog 6 - Plan upravljanja otpadom.

Operater „Vindija“ d.o.o. Lajkovac, farma „Ruklada“ je, 2015. godine, sproveo indikativna merenja kvaliteta ambijentalnog vazduha, merenjem koncentracija amonijaka i vodonik sulfida u periodu od 7 dana i ukupnih taložnih materija u periodu od mesec dana. Merenja je obavio „Institut za bezbednost i preventivni inženjering“ d.o.o. iz Novog Sada. Dobijene vrednosti su znatno ispod MDK, a izveštaj o ispitivanjima je dostavljen u Prilogu 9 - Izveštaji o ispitivanjima.

13/25

4.3. Proračun emisija zagađujućih materija u vazduh

S obzirom da na živinarskoj farmi „Ruklada“ nema tačkastih tehnoloških stacionarnih izvora emisije, tj. emitera iz kojih se zagađujuće materije emituju u vazduh, umesto merenja emisije, vrši se proračun emisija zagađujućih materija u vazduh u skladu sa Pravilnikom o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog izvora zagađivanja, kao i

metodologiji za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka. Prema prilogu br. 1 ovoga pravilnika, Lista 1 delatnost 7a) - Postrojenja za intenzivno gajenje živine i svinja deo i) sa

40.000 mesta za živinu i sa minimalno 10 zaposlenih, operater „Vindija“ d.o.o. Lajkovac, farma „Ruklada“ je u obavezi da dostavlja podatke za Nacionalni registar Agenciji za zaštitu životne sredine. Ovi podaci se dostavljaju najkasnije do 31. marta tekuće godine za podatke iz prethodne godine.

Za potrebe izveštavanja prema Nacionalnom registru izvora zagađivanja sa farmi brojlera i druge tovne živine određuju se količine sledećih zagađujućih materija koje se emituju u vazduh:

- metan (CH4) - azot monoksid (NO), - amonijak (NH3) i - suspendovane čestice manje od 10 μm (PM10).

Pored ovih zagađujućih materija, preporučuje se i izračunavanje lako isparljivih nemetanskih organskih jedinjenja (NMVOC).

Osnovni metodološki pristup za procenu količina emitovanih zagađujućih materija u vazduh sa farmi brojlera i druge tovne živine se zasniva na jednačini:

Ez.m.= PGBživ. x EFz.m./živ./god.

pri čemu je: Ez.m. – Količina emitovane zagađujuće materija,

PGBživ. – prosečni godišnji broj životinja,

EFz.m./živ./god. – emisioni faktor zagađujuće materije po životinji godišnje.

Prosečni godišnji broj životinja na farmi za tov brojlera ili druge tovne živine određuje se na osnovu broja hranidbenih dana, prema sledećoj formuli:

���ž��. = ��ℎ �������ℎ� �

365

Broj hranidbenih dana predstavlja broj životinja u turnusu pomnožen sa brojem dana trajanja tova (turnusa) i brojem turnusa u toku godine.

Broj hranidbenih dana = (broj životinja u turnusu x broj dana tova) x broj turnusa

Emisioni faktori predstavljaju reprezentativne vrednosti kojima se dovode u vezu količine zagađujuće materije koje se emituju u atmosferu sa aktivnostima koje izazivaju pojavu te emisije. Ovi faktori olakšavaju procenu emisija iz različitih izvora zagađenja vazduha. U većini slučajeva, emisioni faktori su prosek svih raspoloživih podataka potrebnog kvaliteta, i generalno predstavljaju dugoročni prosek svih objekata iz iste

14/25

kategorije. Ovaj pristup se najčešće koristi u pripremi inventara emisija za potrebe izveštavanja prema različitim konvencijama.

U tabeli 4.2. dati su emisioni faktori za proračun emisija zagađujućih materija u vazduh sa farmi na kojima se gaje brojleri.

Tabela 4.2 – Emisioni faktori za kategoriju gajenje brojlera

Zagađujuća materija Emisioni faktor Jedinica CH4 0,01 kg po životinji godišnje NO 0,001 kg po životinji godišnje NH3 0,22 kg po životinji godišnje PM10 0,069 kg po životinji godišnje

NMVOC 0,108 kg po životinji godišnje

U tabeli 4.3 dat je proračun zagađujućih materija na bazi trenutnog kapaciteta (288.000 pilića po turnusu) i tehnološkog procesa proizvodnje koji se sprovodi na živinarskoj farmi Ruklada (42 dana tova pilića i 5,5 turnusa godišnje).

Tabela 4.3 – Proračun emisija u vazduh sa živinarske farme Ruklada

Vrsta životinja Prosečni godišnji broj životinja na

farmi (PGBživ.)

Zagađujuća materija

Emisioni faktor (kg/živ.·god)

Količina emitovane zagađujuće materije

(kg/god) A B C D E=B x D

Brojleri

288.000 · 42 · 5,5

365

= 182.268

CH4 0,01 1.822,7 NO 0,001 182,3 NH3 0,22 40.099,1 PM10 0,069 12.576,5

NMVOC 0,108 19.685,0

Podaci prikazani u tabeli 4.3 podložni su promenama ukoliko dođe do promene broja pilića (koji mogu varirati i od turnusa do turnusa), broja dana tova i broja turnusa u toku godine.

5. MONITORING VODA

Vodna osnova je dugoročni plan za održavanje i razvoj vodnog režima na teritoriji Republike Srbije, na jednom ili više vodnih područja ili delu vodnog područja. U skladu sa vodnom osnovom izdaju se sledeći vodni akti: vodni uslovi, vodna saglasnost i vodna dozvola.

Vodnim uslovima određuju se tehnički i drugi zahtevi koji moraju da se ispune pri izgradnji i rekonstrukciji objekata, izradi planskih dokumenata i izvođenju drugih radova koji mogu trajno, povremeno ili privremeno uticati na promene u vodnom režimu, odnosno ugroziti ciljeve životne sredine, kao i za izradu planskih dokumenata za uređenje prostora i gazdovanja šumama. Pre izdavanja vodnih uslova za objekte, radove

15/25

i planska dokumenta, podnosilac zahteva je dužan da pribavi mišljenje republičke organizacije nadležne za hidrometeorološke poslove i javnog vodoprivrednog preduzeća.

Vodna saglasnost potvrđuje usklađenost tehničke dokumentacije za objekte i radove sa izdatim vodnim uslovima. Vodna saglasnost se izdaje pre početka izgradnje novih i rekonstrukcije postojećih objekata i postrojenja i izvođenja drugih radova koji mogu imati uticaj na vodni režim (prirodno i/ili ljudskim aktivnostima prouzrokovano kvantitativno i/ili kvalitativno stanje podzemnih i površinskih voda na određenom prostoru i u određenom vremenu). Izuzetno, vodna saglasnost se može izdati i bez vodnih uslova ako, na osnovu tehničke dokumentacije, organ nadležan za izdavanje vodne saglasnosti utvrdi da se izgradnjom objekata ili radovima koji su predmet tehničke dokumentacije ne remeti vodni režim. Vodnu saglasnost izdaje organ koji je izdao vodne uslove.

Vodnom dozvolom se utvrđuju način, uslovi i obim korišćenja voda, način, uslovi i obim ispuštanja otpadnih voda, skladištenja i ispuštanja hazardnih i drugih supstanci koje mogu zagaditi vodu, kao i uslovi za druge radove kojima se utiče na vodni režim.

Živinarska farma Ruklada ima obavezu pribavljanja vodnih dozvola po osnovu:

- crpljenja i korišćenja bunarske vode iz sopstvenog bunara i - ispuštanja otpadnih voda.

Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode“ Beograd, Vodoprivredni centar „Sava - Dunav“ izdalo je operateru „Vindija“ d.o.o. Lajkovac, živinarska farma „Ruklada“ Rešenje o izdavanju vodne dozvole broj 3446/3 od 05.06.2018. godine, kojom je obuhvaćeno zahvatanje, korišćenje voda i ispuštanje otpadnih voda. Važnost dozvole je do 05.06.2019. godine. Pomenuto Rešenje je dato u okviru Priloga 1 - Rešenja nadležnih organa.

5.1. Monitoring otpadnih voda

Prema Pravilniku o načinu i minimalnom broju ispitivanja kvaliteta otpadnih voda kvalitet otpadnih voda se ispituje za svaki izliv i to pre mešanja otpadnih voda sa vodama prijemnika. U Pravilniku su dati parametri koje je potrebno pratiti, kao i minimalan broj potrebnih merenja godišnje.

Granične vrednosti otpadnih voda iz objekata za uzgoj stoke, koje se odnose na živinarske farme, svinjogojske farme i farme goveda, date su u prilogu 2 Granične vrednosti emisije za otpadne vode, deo II Druge otpadne vode, tačka 1. Granične vrednosti emisije otpadnih voda iz objekata za uzgoj stoke, koje su date u Uredbi o

graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vode i rokovima za njihovo

dostizanje. Pored graničnih vrednosti, u Uredbi su propisane i metode izrade programa uzorkovanja, čuvanja uzoraka i njihove analize.

16/25

U tabeli 5.1 dati su parametri koji se prate u otpadnim vodama, preporučene metode merenja i maksimalno dozvoljene vrednosti (MDV).

Tabela 5.1 - Parametri, preporučene metode merenja i MDV za otpadne vode

Parametar Metoda Jedinica MDV Temperatura SRPS H.Z1.106

oC 30

pH SRPS H.Z1.111 SRPS EN ISO 10523

6,5-9

Suspendovane čestice SRPS EN 872 SRPS H.Z1.160

mg/l 35

Biohemijska potrošnja kiseonika (BOD5) SRPS EN 1899-1/2

mgO2/l 25 Hemijska potrošnja kiseonika (COD) SRPS ISO 6060

mgO2/l 150

Amonijak (kao NH4-N)

SRPS ISO 6778:1984 SRPS ISO 7150-1:1984 SRPS ISO 5664 SRPS EN ISO 11905-1 SRPS H.Z1.184

mg/l 10

Ukupni neorganski azot (NH4-N, NO3-N, NO2-N) SRPS EN 12260

mg/l 18 Ukupni fosfor SRPS ISO 6878

mg/l 2 Napomena: Mogu se koristiti i druge metode ukoliko su akreditovane i ekvivalentne sa standardnim metodama

Metode koje se odnose na uzorkovanje vode date su u tabeli 5.2.

Tabela 5.2 - Metode uzorkovanja voda

Standard Naziv standarda

SRPS EN ISO 5667-1 Kvalitet vode - Uzimanje uzoraka - Deo 1: Smernice za izradu programa uzimanja uzoraka i postupke uzimanja uzoraka

SRPS EN ISO 5667-3 Kvalitet vode - Uzimanje uzoraka - Deo 3: Smernice za zaštitu i rukovanje uzorcima vode

SRPS EN ISO 5667-10 Kvalitet vode - Uzimanje uzoraka - Deo 10: Smernice za uzimanje uzoraka otpadnih voda

Pravilnikom o načinu i uslovima za merenje količine i ispitivanje kvaliteta otpadnih voda i

sadržini izveštaja o izvršenim merenjima propisan je interval monitoringa i u zavisnosti od protoka može biti 3 puta godišnje (svaka 4 meseca) ukoliko je protok 0-50 l/s ili 4 puta godišnje (svaka 3 meseca) ukoliko je protok otpadnih voda od 50 - 90 l/s.

U toku gajenja i tova stoke, da bi se omogućilo da se otpadne vode ne ispuštaju u površinske vode, kao i da bi se obezbedio minimalan uticaj na podzemne vode, moraju se primenjivati sledeće mere:

- čišćenje prostora gde se uzgajaju životinje pod visokim pritiskom (u konkretnom slučaju, bolje rezultate je dalo suvo čišćenje, pa se ono primenjuje),

- sprovođenje redovnog kalibrisanja uređaja za vodu za piće da bi se izbegla curenja,

- praćenje podataka o potrošnji vode i detekcija i opravka mesta gde voda curi,

17/25

- redovna analiza na sadržaj kolifomnih i fekalnih bakrerija (u vodi za piće i napajanje životinja),

- mesta za odlaganje otpad moraju biti udaljena od osetljivih receptora kao što su domaćinstva i vodotokovi do kojih mogu dospeti različiti efluenti.

Pomenutom Uredbom propisani su zahtevi za granične vrednosti emisije na mestu ispuštanja u površinske vode.

Na lokaciji živinarske farme Ruklada javljaju se sledeće otpadne vode:

- atmosferske otpadne vode, - sanitarno-fekalne otpadne vode i - otpadne vode iz dezbarijera.

Tehnoloških otpadnih voda nema zato što se u objektima sprovodi suvo čišćenje, te se voda koristi jedino za pojenje pilića i kao sanitarna voda.

Atmosferska voda sa krovova objekata, sa platoa i pristupnih saobraćajnica sliva se u zemljane kanale koji se nalaze pored objekata (slika 5.1). Ovi kanali su u nagibu 0% (samoupijajući su), izuzev na početku i kraju koji su u nagibu. Kada se kanal ispuni vodom više od 50%, voda se izliva prema njegovim krajevima, odakle odlazi do postojećih centralnih kanala 1 i 2, odnosno do postojećeg putnog, zemljanog kanala. Najbliži vodotok je Rukladska reka, koja pripada podslivu reke Kolubare, vodno područje Sava.

Slika 5.1 - Jedan od kanala za odvođenje atmosferske vode

U blizini predmetne lokacije ne postoji izgrađena kanalizaciona mreža. Otpadne vode iz objekta za radnike (WC, kupatilo, veš mašina) se odvode u dve postojeće vodonepropusne septičke jame, zapremine po 10 m3, koju prazni nadležno komunalno preduzeće (JP „Gradska čistoća“ iz Lajkovca) sa kojim investitor ima sklopljen ugovor, koji je dat sa Prilogom 6 - Plan upravljanja otpadom.

18/25

Otpadne vode dezbarijere odvode se u drugu vodonepropusnu sabirnu jamu, zapremine 10 m3, koju takođe prazni JP „Gradska čistoća“ Lajkovac, kao nadležno komunalno preduzeće.

Operater „Vindija“ d.o.o. Lajkovac farma Ruklada ne ispušta otpadne vode direktno u površinske vode.

Atmosferske vode se odvode do separatora masti i ulja kapaciteta 30 l/s i odatle se odvode i ispuštaju u putni kanal. Operater je dužan da platoe održava čistim, bez ikakvih ostataka životinjske hrane, hemikalija i havarijski ispuštenih ulja na njima.

Prema Rešenju o izdavanju vodne dozvole, operater je dužan da vrši redovna merenja količina i kvaliteta ispuštenih otpadnih voda, da o tome vodi evidenciju i da izveštaje dostavlja redovno nadležnim službama u skladu sa propisima.

Radi utvrđivanja eventualnog uticaja otpadnih voda se farme, ovlašćena i akreditovana laboratorija „Zavod za javno zdravlje Šabac“ je obavio uzorkovanje otpadnih voda sa farme i ispitivanje njihovih parametre kvaliteta. Prema izdatom stručnom mišljenju na osnovu rezultata ispitivanja uzorka uzetog 21.08.2018. godine, parametri koji se prate ne prekoračuju dozvoljene vrednosti. Izveštaj o ispitivanju je dostavljen u okviru Priloga 9 - Izveštaji o ispitivanjima.

U slučaju da dođe do nekih tehnoloških i drugih promena, potrebno je izvršiti reviziju ovog plana monitoringa otpanih voda.

5.2. Monitoring podzemnih voda

Generalno, za živinarske farme nije neophodno obavljati monitoring podzemnih voda, jer ove farme ne predstavljaju značajne zagađivače podzemnih voda.

Operater „Vindija“ d.o.o. Lajkovac farma brojlera Ruklada koristi bunarsku vodu za koju je 21.01.2015. godine dobio Rešenje Ministarstva rudarstva i energetike broj 310-02-00724/2014-02 kojim su utvrđene i overene bilansne geološke rezerve podzemnih voda sa stanjem na dan 09.11.2013. godine, koje ukupno iznose 0,8 l/s i sve spadaju u kategoriju C1. Rešenje se nalazi u Prilogu 1 - Rešenja nadležnih organa.

Ovim Rešenjem je utvrđeno, na osnovu Elaborata o rezervama podzemnih voda istražno

eksploatacionog bunara R-1 na izvorištu „Vindija“ d.o.o. - farma brojlera u Rukladama, da je podzemna voda hidrokarbonatno - kalcijumskog tipa, temperature 16,0 oC.

Mogućnost upotrebe vode je za tehnološko - tehničke potrebe.

Gaus - Krigerove koordinate overenih bilanskih rezervi izvorišta „Vindija“ d.o.o. Lajkovac farma brojlera Ruklada su date u tabeli 5.3.

19/25

Tabela 5.3 - Koordinate overenih bilanskih rezervi izvorišta farme u Rukladi

Tačka X Y 1 4 916 567 7 430 484 2 4 916 508 7 430 828 3 4 916 158 7 430 714 4 4 916 448 7 430 413 5 4 916 523 7 430 523

Na slici 5.2 prikazan je bunar iz koga se crpi voda na farmi brojlera u Rukladi.

Slika 5.2 - Bunar na farmi u Rukladi

Voda se iz bunara pumpa uz pomoć 2 pumpe (slika 5.3), od kojih su obe snage po 5,5 kW.

20/25

Slika 5.3 - Pumpe za crpljenje vode iz bunara R-1 na farmi u Rukladi

Operater poseduje merač količine utrošene vode (slika 5.4).

Slika 5.4 - Merač količine utrošene vode iz bunara R-1

Voda iz bunara se hloriše, a njenu kontrolu u svakom proizvodnom ciklusu kontroliše interna laboratorija „Vindije“ d.o.o. Lajkovac, dok se eksterno kontroliše četiri puta godišnje. Ispitivanje vode obavlja se prema Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za

piće. Dosadašnja ispitivanja su pokazala da voda odgovara odredbama Pravilnika. Izveštaji o potrošnji i kvalitetu voda redovno se dostavljaju JVP „Srbijavode“.

Na osnovu rezultata ispitivanja kvaliteta bunarske vode uzorkovane 17.09.2018. godine, Zavod za javno zdravlje Valjevo, koji poseduje sertifikat o akreditaciji i ovlašćenje za ispitivanje vode za piće, izdao je stručno mišljenje u kome se konstatuje da kvalitet vode zadovoljava propisani kvalitet i higijensku isptavnost vode za piće u pogledu ispitivanih

21/25

parametara, u odnosu na kontrolisane pokazatelje za redovne prilike. Kompletan Izveštaj o ispitivanju Zavoda za javno zdravlje Valjevo, zaveden pod brojem 6650 od 28.09.2018. godine, dat je u Prilogu 9 - Izveštaji o ispitivanju.

Prema članu 74 Zakona o vodama, operater je dužan da podatke o merenjima količine i kvaliteta vode na vodozahvatu dostavlja Ministarstvu nadležnom za poslove vodosnabdevanja (odnosno, nadležnom organu autonomne pokrajne) i javnom vodoprivrednom preduzeću, najmanje jednom godišnje.

6. MONITORING ZEMLjIŠTA

„Vindija“ d.o.o. Lajkovac živinarska farma Ruklada ne poseduje sopstveno zemljište na kome bi se koristio stajnjak, te iz tog razloga nije predviđen monitoring zemljišta.

Do havarijskog zagađenja na farmi može doći u slučaju oštećenja cevi za sanitarne vode i septičkih jama, curenja i havarija na podzemnoj cisterni za prirodni gas, curenja uskladišteno dizel goriva i ulja itd. U ovim slučajevima bi se obavljala hitna sanacija zemljišta, a zatim i njegova analiza.

7. ANALIZA STAJNJAKA

Efluenti i čvrsti stajnjak bi trebalo da se analiziraju na lokaciji jednom godišnje, u slučajevima kada nema značajnih promena u proizvodnom procesu. U tabeli 7.1 prikazani su parameti koje treba analizirati u stajnjaku.

Tabela 7.1 - Parametri koji se prate u čvrstim bio produktima

Parametar Primena Suve materije Za izračunavanje nutrijenata u zemljištu Ukupan azot ili TKN* Mera azota za izračunavanje masenog bilansa

Amonijačni azot Mera dostupnog azota ili potencijalno izgubljenog isparljivanjem amonijaka

Nitratni azot Mera azota trenutno dostupnog za unos biljkama Ukupni fosfor Mera fosfora za izračunavanje masenog bilansa Orto - fosfor Mera fosfora dostupnog za unos biljkama Kalijum Mera kalijuma za izračunavanje masenog bilansa Organski ugljenik Utiče na stabilnost zemljišta Električni konduktivitet i hloridi

Mera saliniteta zemljišta

* - Ukupni Kjeldahl azot

U tabeli 7.1 obavezno je praćenje ukupnog azota ili TKN i ukupnog fosfora, dok se praćenje ostalih parametara preporučuje.

Operater „Vindija“ d.o.o. Lajkovac živinarska farma Ruklada ne poseduje poljoprivredno zemljište na koje bi se razbacivalo prirodno đubrivo.

22/25

Sav stajnjak se prodaje poljoprivrednom preduzeću sa kojim je sklopljen ugovor i koje po potrebi i vrši njegove analize. Stajnjak se direktno iz objekata utovaruje u kamione kupca i odvozi sa farme. Iz tog razloga nije predviđen monitoring stajnjaka.

8. MONITORING BUKE

Živinarska farma Plandište u sastavu „Vindija“ d.o.o. Ruklada je udaljena od najbližih objekata stanovanja više od 500 m, a od prvih kuća u Lajkovcu oko 3 km. Na farmi nema izrazitih izvora buke. Potencijalni izvori buke su kamioni koji dovoze i odvoze piliće, hranu i ostale sirovine, kao i rad ventilatora. S obzirom na vrstu delatnosti, farma nije značajan generator buke.

Operater je obavio indikativno merenje nivo buke, za šta je angažovao ovlašćenu i akreditovanu organizaciju, „Institut za bezbednost i preventivni inženjering“ d.o.o. iz Novog Sada. Merenja su obavljena 16. januara 2015. godine u dnevnom režimu i 22. januara 2015. godine u večernjem i noćnom režimu.

Kao osnov za merenje, uz pomenutu zakonsku regulativu, korišćeni su i standardi SRPS

ISO 1996-2:2010 - Akustika - Opisivanje, merenje i ocenjivanje buke u životnoj sredini -

Deo 1 - Osnovne veličine i postupci merenja i SRPS ISO 1996-2:2010 - Akustika -

Opisivanje, merenje i ocenjivanje buke u životnoj sredini - Deo 2 - Određivanje nivoa buke

u životnoj sredini.

Farma se tretira kao industrijski objekat, pa se granične vrednosti sa kojima se upoređuju izmerene vrednosti odnose na zonu sa kojom se farma graniči, a to je, prema prilogu 2 Uredbe o indikatorima buke, graničnim vrednostima, metodama za ocenjivanje

indikatora buke, uznemiravanja i štetnih efekata buke u životnoj sredini, zona 3 – čisto stambena područja. Za ovu zonu propisani nivo buke za dan i veče iznosi 55 dB(A), a za noć 45 dB(A).

Izmereni nivo buke u dnevnom režimu iznosio je 48,07 dB(A), u večernjem 46,69 dB(A) i u noćnom režimu 44,71 dB(A), pa je na osnovu toga donesen zaključak da merodavni nivoi buke ispitanih zvučnih izvora ne prelaze granične vrednosti.

Kako nije bilo prekoračenja dozvoljenih nivoa, plan je da se sledeće merenje uradi najkasnije 5 godina nakon pomenutog, indikativnog merenja, dakle do januara 2020. godine.

23/25

9. ZAKLjUČAK

Na osnovu izloženog, može se zaključiti da se na živinarskoj farmi Ruklada, u sastavu „Vindija“ d.o.o. Lajkovac, sprovodi monitoring sledećih medijuma životne sredine:

VAZDUH

- Emisije zagađujućih materija u vazduh – Na farmi se koristi kotao snage 33 kW za zagrevanje prostorija u kojima borave zaposleni i za zagrevanje vode. Operater, preko ovlašćene organizacije, dva puta godišnje, na emiteru kotla sprovodi merenja emisija ugljen monoksida (CO) i azotovih oksida izraženih kao NO2. U dosadašnjim merenjima nije dolazilo do prekoračenja propisanih graničnih vrednosti emisije (GVE).

- Kvalitet vazduha – Ispitivanje kvaliteta vazduha će se obavljti samo u slučaju da to naloži nadležni organ. U tom slučaju bi bila angažovana akreditovana i ovlašćena laboratorija, a sprovodila bi se merenja parametara koje naloži nadležni organ u skladu sa Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha (Sl. glasnik RS, br. 11/10, 75/10 i 63/13). Merna mesta i trajanje uzorkovanja odredila bi ovlašćena laboratorija uz saglasnost nadležnog organa.

- Proračun emisija zagađujućih materija u vazduh obavljaće se u skladu sa Pravilnikom o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog registra izvora

zagađivanja, kao i metodologiji za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka (Sl.

glasnik RS, br. 91/10, 10/13 i 98/16). Za potrebe izveštavanja prema Nacionalnom registru izvora zagađivanja biće praćeni metan (CH4), azot monoksid (NO), amonijak (NH3) i suspendovane čestice (PM10). Pored ovih zagađujućih materija, preporučuje se i izračunavanje lako isparljivih nemetanskih organskih jedinjenja (NMVOC).

VODE

- Monitoring otpadnih voda se sprovodi kroz redovno praćenje koje je predviđeno Rešenjem o izdavanju vodne dozvole, prema kome je operater dužan da vrši redovna merenja količina i kvaliteta atmosferskih otpadnih voda na ulazu i na izlazu iz separatora masti i ulja i da o tome vodi evidenciju. Za ova ispitivanja operater je dužan da angažuje ovlašćeno pravno lice, a izveštaje o ispitivanjima je dužan da redovno dostavlja nadležnim službama u skladu sa propisima.

- Monitoring bunarske vode se interno obavlja u toku svakog novog ciklusa tova, dok eksterna ovlašćena i akreditovana laboratorija vrši ispitivanje bunarskih voda četiri puta godišnje. Izveštaji o potrošnji i kvalitetu voda redovno se dostavljaju JVP „Srbijavode“. Operater je dužan da podatke o merenjima količine i kvaliteta vode na vodozahvatu dostavlja Ministarstvu nadležnom za poslove vodosnabdevanja i javnom vodoprivrednom preduzeću, najmanje jednom godišnje.

24/25

ZEMLjIŠTE

- Monitoring zemljišta neće se obavljati, s obzirom da operater „Vindija“ d.o.o. Lajkovac farma Ruklada ne poseduje zemljište na kome bi aplicirao stajnjak.

U slučaju havarijskih procurivanja, potrebno je izvšiti sanaciju i analizu zemljišta.

ANALIZA STAJNJAKA

- Jednom godišnje, ukoliko ne dolazi do tehnoloških promena, bi trebalo vršiti analizu stajnjaka i to pre svega ukupno azota (ili TKN) i ukupnog fosfora. Analize bi trebalo da sprovodi pravni subjekt koji preuzima stajnjak.

BUKA

- Na farmi nema značajnijih emitera buke, a s obzirom da su najbliži objekti stanovanja udaljeni više od 500 m od lokacije farme, buka ne predstavlja realan problem sa kojim se farma može suočavati.

Obavljeno je jedno indikativno merenje nivoa buke u dnevnom, večernjem i noćnom režimu i kako nije bilo prekoračenja dozvoljenih vrednosti, plan je da se sledeće merenje izvrši do januara 2020. godine, ukoliko to ranije ne bude naloženo od strane nadležnih organa usled eventualnih pritužbi stanovništva.

Na slici 9.1 dat je šematski prikaz dispozicije objekata na farmi brojlera u Rukladi, sa sledećim mernim mestima:

- E - merenje emisija zagađujućih materija iz kotlarnice u vazduh. Merenja se sprovode dva puta godišnje

- OV - merenje kvaliteta otpadnih voda na ulazu i izlazu iz separatora masti i ulja, koje će se vršiti u skladu sa Rešenjem o izdavanju vodne dozvole.

- BV - Analiza bunarske vode. Eksterna analiza se vrši četiri puta godišnje, a interna tokom svakog ciklusa tova.

- NB - Merenje nivoa buke. Sprovedeno je jedno indikativno merenje u dnevnom, večernjem i noćnom režimu. S obzirom da nije bilo prekoračenja nivoa buke, naredna merenja planirana su za pet godina nakon prvih, indikativnih merenja, osim u slučaju pritužbi, kada bi merenja bila sprovedena po nalogu nadležnog organa.

Slika 9.1 - Dispozicija objekata na farmi brojlera

25/25

Dispozicija objekata na farmi brojlera Ruklada sa označenim mernim mestima

sa označenim mernim mestima