-Sokratesin-Savunması

8/3/2019 -Sokratesin-Savunmas

1/18

SOKRATES'NSAVUNMASI

1


2/18

M . 399'd, Atinal yurttalardan Meletos, Anytos ve Lykon, toplum ve devlet bakmndantehlikeli bir kimse olduunu syleyerek Sokrates'i mahkemeye verdiler. Sulamalarnn

birinci blmnde, Sokrates'in dinden sapm olduunu ileri sryorlard. Ama Sokrates, dindevlerini titizlikle yerine getirdii iin bu iddiay ispatlamak gt. Ne var ki, yineSokrates'in, geleneksel inanlardaki tutarsz ve sama yanlar gstermi olabileceini

unutmamak gerekir. Ayrca, kendini kt davranlardan koruduunu syledii tanrsal sesde, geleneksel dini inanlar benimsemeyiinin ve deiik bir tanr ortaya karnn kantolarak kabul edilmi olabilirdi.Sulamann ikinci blmnde ise, Sokrates'in, genleri batan kard, ahlkszlasrkledii ileri srlyordu ve bu ok daha tehlikeliydi. Burada ileri srlen sulama siyasi

bir temele dayanyordu. nk, Sokrates'in evresinde, Kritias gibi, hayatta olmad haldekendinden hl nefret edilen ve lkesine byk ktl dokunmu bir kimse olarakhatrlanan Alkibiades ve daha baka sa kanat aristokratlar toplanmt. Bu kimseler zerindeSokrates'in kt bir etkisi olduunu ileri srmek ve sonutan onu sorumlu tutmak mmknd.Kamuoyunun, gerekleri kavrayamadn ileri srmesi de Sokrates'i, Anytos'un nemliyelerinden biri olduu demokratlarn, pheli bir kimse olarak grmesine yol ayordu.

Sulayanlar, Sokrates'e ynelen dini ve siyas dmanlktan yararlanmak istiyorlard.Sokrates'in krd kimselere gveniyorlar ve onun mahkeme karsnda yalvarp yakarmayaya da pohpohlamaya kalkmayp bildiini dosdoru syleyerek yarglar kzdracanumuyorlard. Ve sonu, umduklar gibi kt. Kanunla belirlenmi bir ceza olmad iin,mahkeme sann sulu olduuna karar verdii zaman, sulayan ve sulanan belirli bir cezateklif ediyordu. Yarglar da bu tekliflerden birini oyluyordu. Bylece Sokrates, lmcezasna arptrld.Sokrates'in Savunmas blmdr: I. Sokrates'in yapt savunma; II. Ceza konusunda ilerisrd kar teklif ve III. Mahkeme karsnda son konuma.Konuma boyunca, Sokrates'in ahlk salaml ve gerek din inanca ball apakgrlmektedir. Atina mahkemesinin Sokrates iin lm karar vermesi inanlmas g bireydir. Ne var ki, bu kararn verildii kesin olarak biliniyor. Sokrates'in lm cezasnaarptrlmas, sofistlere kar beslenen dmanln sonucu olabilir, Aristophanes'in,Bulutlar'n da sofistler alaya alnrken, bu dnrlerin temsilcisi olarak sahneyekarlmasna ramen Sokrates bir sofist deildi. Para iin ders vermiyor, derslerinin sonundarencilerinin belli sonular elde edeceklerini; para ya da n kazanacaklarn sylemiyordu.Tabiat olaylarn da inceleme konusu yapmyordu. Sokrates'in amac, dorulua ve kiinin ruhasndan ycelip yetkinlemesine gtren yolu gstermekti. Bu, ilk bakta zararl bir eygibi grnmemektedir. Ama Sokrates, insanlar doru dndrmek ve lyle doruluaulatrmaya alyordu. Ne var ki, zellikle din konusunda dnmek ve dndrmekmuhafazakrlarn houna gitmiyordu. Sokrates'in gerekleri irdeleyen, hakikati bulmaya a-

lan pheci ve alayc metodu da, bir ok kimsenin tedirgin olmasna, fkelenmesine ve kinbeslemesine yol amt. Meletos ve Sokrates'i lm cezasna arptran yarglar, her haldedine yararl bir i yaptklarna inanyorlard. Ama daha sonraki kuaklar, onlarn bu kararndoru bulmad.

I

Atinallar, beni sulayanlarn zerinizdeki etkisini bilemiyorum; ama szleri o kadar kan-drcyd ki, ben kendi hesabma onlar dinlerken az daha kim olduumu unutuyordum. Byleolmakla beraber, inann ki doru tek sz bile sylemediler. Ancak uydurduklar birok yalanarasnda, beni usta bir hatip diye gstererek szlerimin etkisinde kalmamak iin sizi uyank

bulunmaa davet etmelerine ok atm. Azm aar amaz hi de gzel konuan bir adamolmadm meydana kacak, yalanclklar anlalacak olduu halde, bunu sylemek iin

2


3/18

insan dorusu ok utanmaz olmal. Eer onlar her doru syleyen adama hatip diyorlarsaszm yok. Bunu demek istiyorlarsa hatip olduumu kabul ederim; ama onlarndndnden bambaka anlamda... Her halde, demin de dediim gibi, sylediklerindedoru bir yan hemen hemen yok; ben ise size btn hakikati syleyeceim. Ama Atinallar,

ben batan baa parlak ve gsterili szlerle bezenmi hazr bir nutuk syleyecek deilim;

Tanr korusun. Hayr, u anda iyi kt dilim dnd kadar syleyeceim; nk btndiyeceklerimin doru olduuna inanyorum, iinizde kimse benim dorudan baka bir eysyleyeceimi sanmasn. Toy delikanllarmz gibi karnzda bir takm ssl cmlelerlekonumak, benim yamdaki bir adama yakmaz. Sizden yalnz unu dileyeceim; kendimisavunurken teden beri alk olduum gibi konutuumu; arda ve sarraf tezghlarnnyannda nasl konuursam, burada da yle konutuumu grrseniz amayn; o yzden deszm kesmeyin. nk ben yetmiimi atm halde ilk defa yarg karsna km

bulunuyorum; bu yerin diline btn btne yabancym. Bunun iin bir yabancnn ana dili ileve yurdunda edindii tavrlarla konumasn nasl tabi karlarsanz, beni de tpk bir yabancsayarak alk olduum gibi konumama izin verin. Bu dileimi yersiz bulmayacanzumarm. Syleyi iyi veya kt olmu, bundan ne kar? Siz yalnz benim doru syleyip

sylemediime bakn, asl buna nem verin. Zaten yargcn asl meziyeti buradadr; nitekimhatibinki de doruyu sylemektir.Atinallar, nce bana yneltilmi olan daha eski sulamalara ve beni ok daha eskiden berisulayanlara cevap vermek isterim, bundan sonra daha yenilerine cevap vereceim. nkAtinallar, yllardan beri haksz yere beni size kar sulayp duran birok kimse olmutur;Anytos ile arkadalar benim iin daha az tehlikeli olmamakla beraber, ben tekilerden dahaok korkarm. Evet, yarglarm, tekiler daha tehlikelidirler; nk onlar, birounuzu taocukluunuzdan beri yalanlarla kandrarak gya gklerde olup bitenlerle uraan, yerinaltnda neler getiini aratran, yanl doru gibi gstermeyi beceren, Sokrates adl bir

bilgin olduuna sizi inandrmlardr. Beni sulayanlar iinde en ok korktuklarm ite bumasal yayanlardr; nk onlar dinleyenler, bu gibi konular irdeleyenlerin Tanrlarainanmadn sanyorlar. Ayrca bu adamlar bir yn, stelik beni eskiden beri suluyorlar.stelik ocukluunuzda olsun, genliinizde olsun, daha ok etki altnda kalabileceinizalardayken, kulaklarnza doldurmular. Hem bu sulamalar, karlarnda kendilerine cevapverecek kimse olmadan, benim arkamdan oluyordu. Bir komedya yazarn (1)bir yana bra-krsak, tekilerinin adn ne biliyorum, ne de size syleyecek durumdaym; iin en korkuntaraf ite bu. Kskanlklar, ktlkleri yznden, bazen ilkin kendilerini bile inandrmaakadar vararak, sizi btn bu sulamalara inandran bu adamlar, uralmas en g olanlardr,nk bunlar ne buraya getirmek, ne de sylediklerini rtmek mmkndr... Bu yzdenkendimi savunurken, sadece glgelerle arpmak, karmda cevap verecek biri olmadaniddialarnn yanlln gstermek zorunda kalyorum. O halde, demin de dediim gibi,

dmanlarmn iki eit olduunu gryorsunuz: Bir, beni imdi sulayanlar; bir de eskidensulam olanlar. Umarm ki, ilkin ikincilere cevap vermemi siz de yerinde bulursunuz; nkbunlar hem tekilerden daha nce, hem de daha sk duymusunuzdur.O halde, Atinallar, artk savunmama balayabilirim. Ylardan beri kafanzda kklemi olan

bir sulamay ksa bir zamanda skp atmaa almalym. Eer hakkmda ve hakknzdahayrl ise, bunu baarmay ve kendimi temize karmay temenni ederim. Ama bunun kolay

bir i olmadn da iyi biliyorum Her ne ise, bunu Tanrnn buyruuna brakalm; bana dendev, yasalarn buyruuna boyun emek ve kendimi savunmaktr.Batan balayarak, benim itham edilmeme yol aan ve aleyhime bu davay aacak kadarMeletos'u cesaretlendiren sulamann ne olduunu aratralm. Bur defa, bana iftira edenler

bakalm ne diyorlar. Beni dava ettiklerini var sayarak bunlarn sulamalarn yle zetleyece-

im: Sokrates kt bir insandr: Yeraltnda, gkyznde olup bitenlere karyor, eriyidoru diye gsteriyor, bunlar bakalarna da retiyor. Sulamann z aa yukar bu.

3


4/18

Aristophanes'in komedyasnda grdnz gibi, sahnede Sokrates adl bir adam dolatrlyor;havada gezdiinden, benim hi ama anlamadm eylerden dem vurarak bir sr sama sapansz sylyor. Bunu, byle bir bilgisi olanlar varsa onlar kltmek iin sylemiyorum.Meletos'un bana at bu davadan kurtulamayaym, Atinallar gerekte benim bunlarla enufak ilgim yok. Burada bulunanlarn ou bunun doruluuna tanktr; onlara sesleniyorum:

Beni daha nce dinlemi olanlar, iinizde bu konular zerinde imdiye kadar tek szsylediimi bilen varsa, buradakilere sylesin. Sulamann bu ksmna verdikleri cevapkarsnda, geri kalannn doruluu hakknda da bir yargya varabilirsiniz.Bunun gibi, benim para ile ders vermekte olduuma dair dolaan szn de hi bir temeliyoktur, bu da tekiler kadar aslszdr. Dorusu, bir kimse insanlara gerekten bir eyretebiliyorsa, buna karlk para almas bence o kimse iin bir eref olurdu. Leontinoi'liGorgias (2), Keos'lu Prodikos (3) ve Elis'li Hippias (4) gibi ehir ehir gezerek ders veren vegenlerin kendi hemerilerinden parasz ders almalar pekl mmkn iken onlar buhemerilerinden ayrarak kendilerine ekecek kadar kandran; dersleri iin para almaklakalmayp stelik bu paray ltfen kabul ettiklerinden dolay bir de teekkr ettiren kimselervar! imdi Atina'da Paroslu bir bilgin varm. Bu adam reniim yle olmutu: bir gn,

sofistlerin uruna dnya kadar para harcayan Hipponikos olu Kallias'a (5) rastlamtm. Buzatn iki olu olduunu biliyordum, onun iin kendisine sordum: Kallias dedim, ki olunolacana iki tayn veya buzan olsayd, bunlar, eline verecek birini bulmakta zorlukekmezdik; onlar kendi tabiatlarnn mmkn kld lde yetitirecek ve olgunlatracak

bir seyis veya bir ifti tutardk; fakat mademki birer insandrlar, onlar kimin eline vereceimbiliyor musun? Onlar bir insan ve bir yurtta olarak yetitirecek biri var m? Oullarnolduuna gre bu meseleyi her halde dnmsndr? Ne dersin, byle bir kimse var m?Killias, bana, Evet vardr dedi. yleyse kim? Nereli? Derslerini kaa veriyor? diyesorunca. Paroslu Evenos (6), dersine be mina (7) alyor cevabn verdi. O zaman kendikendime dndm ve dedim ki: Evenos gerekten byle bir bilgin ise, bu bilgisini bu kadarucuza retiyorsa, dorusu mutlu bir kimseymi. Bende de yle bir bilgi olsayd, gerekten

ben de gurur ve sevin duyardm; ama, Atinallar, dorusu benim byle bir bilgim yoktur.Belki iinizden biri btn bunlara diyecek ki: Sokrates, bunlarn hepsi gzel, ama uradn

bu sulamalar nereden kyor? Her halde allann dnda bir ey yapm olacaksn ki, aley-hinde bu gibi sulamalar var. Sen de herkes gibi olsaydn, btn bu dedikodular kmazd; ohalde hakknda acele bir hkm vermemizi istemiyorsan bize bunlarn nedenini anlat Buitirazn hakl ve yerinde olduunu kabul ederim; onun iin ben de size bu kt nmnnereden geldiini anlatacam. Ltfen, dikkatle dinleyin. Bazlarnz belki aka ediyorumsanacak; ama inann ki, tamamyla doru sylyorum. Atinallar, bu n bende bulunan bir tr

bilgiden, sadece ondan kmtr. Bunun ne biim bir bilgi olduunu sorarsanz, derim ki buherkesin elde edebilecei bir bilgidir: Ben de ancak bu anlamda bilgim olduunu sanyorum.

Halbuki szn ettiim kimselerin, bende olmad iin size anlatamayacam insanst birbilgileri var. Benim byle bir bilgim olduunu syleyen yalanlar syler, bana iftira eder.Atinallar, size belki mbala ediyorum gibi gelecek, ama szm kesmemenizi dilerim.nk size imdi syleyeceim szler benim szlerim deildir. Gvenilir bir tankgstereceim size. Benim bir bilgim varsa, bunun nasl bir bilgi olduunu DelphoiTanrsndan dinleyin. Khairephon'u (8) tanrsnz; ok eski bir arkadamd, halkn dostuydu,geen srgnde o da sizinle birlikteydi; dnerken de birlikte gelmitiniz. Khairephon'unhuyunu bilirsiniz, kafasna kovduu eyi mutlaka yapard. Bir gn Delphoi'ye (9) gitmi(ltfen szm kesmeyin), benden daha bilgin bir kimse olup olmadn Tanrya ekinmedensormu; Pythonlu Tanr szcs de benden daha bilgin bir adam olmadn sylemi.Khairephon bugn sa deil, ama kardei burada mahkemededir, sylediklerimi

dorulayabilir.

4


5/18

Bunu size sadece bu kt nmn nereden geldiini gstermek iin sylyorum. Tanrnnbu cevabn renince dndm: Tanr bu szyle ne demek istemi? Bu bilmece nedir?nk az olsun, ok olsun bende byle bir bilgi olmadn biliyorum. Byle olduu halde,insanlarn en bilgini olduumu sylemekle, Tanr ne demek istiyordu? Tanr yalan sylemez,yalan onun z ile uzlar bir ey deil. Ne demek istediini uzun zaman dndm; en

sonunda iin asln bir irdeleyim dedim. Bilgelii kabul edilmi birini bulup, Tanrya gitmeye,szn rtmeye ve yle demeye karar verdim: te benden daha bilgili bir adam; oysa senbenini iin en bilgili demisin. Bunun zerine bilgisi ile n alm birine gittim, kendisineiyice baktm. Ad lzm deil, denemek iin setiim bu adam devlet ileriyle urar.Vardm sonu u oldu: Bu adam ok kimselere, hele kendine bilgin gzkyor, amagerekten hi bir bilgisi yok. Bunun zerine, kendisini bilgin sandn, hakikatte iseolmadn anlatmaa altm. Bunun sonucu, hem onun, hem de orada bulunup benidinleyen birok kimsenin dmanln kazanmak oldu. Yanndan ayrlrken, kendi kendimededim ki: Dorusu belki ikimizin de iyi ve gzel bir ey bildiimiz yok; ama, gene benondan daha bilginim; nk o hi bir ey bilmedii halde bildiini sanyor; ben ise

bilmiyorum ama bildiimi de sanmyorum. Demek ben ondan biraz bilgiliyim, nk

bilmediklerimi bildiimi sanmyorum. Ondan sonra baka birine, daha da bilgili tannan bakabirine gittim. Gene ayn sonuca vardm; onun da, daha biroklarnn da dmanlnkazandmBylece, kendime birok dman edindiimi bile bile, birini brakp tekine gidiyor, gittikeumutsuzlanyor ve kederleniyordum. Artk boynumun borcu olmutu, her eyden nce Tanr-nn szn gz nnde tutmalym, diyordum. Bilgili denen kim varsa ona ba vurarak,Tanrnn ne demek istediini anlamam gerekti. Size doruyu sylemeliyim. Atinallar, kpekhakk iin (10), btn o aratrmalarmda asl bilgisizlerin, bilgili diye tannm kimselerolduu sonucuna vardm. Botur denenlerde ise daha ok akl var. Size btn o dolapdurmalarm anlataym, Atinallar: O kadar didindim ama, Tanrnn szn rtemedim.Devlet adamlarndan sonra tragedya yazanlara, Dithyrambos airlerine (11), her eidindenairlere ba vurdum. Kendi kendime: Artk bu sefer greceksin, onlardan ok daha bilgisiz

bir kimse olduunu anlayacaksn diyordum. Yazlarndan en ilenmi olduunu dndmparalan setim; ne demek istemi olduklarn gidip kendilerinden sordum, bir eyreneceimi umuyordum. Yarglar, inanr msnz? Doruyu sylemeye utanyorum; amasylemeliyim. O airlerin, eserleri hakknda syledikleri, orada bulunan hemen herkesindiyebileceinden daha iyi deildi. O zaman anladm ki, airler eserlerini bilgiyle deil, bireit igd ile, Tanrdan gelme bir ilhamla yazyorlar; tpk bir sr gzel eyler syleyip dedediklerinden bir ey anlamayan Tanr szcleri, biliciler gibi. airler iin de yle olduunugrdm; stelik onlar, kendilerinde airlik var diye, bilmedikleri eylerde de insanlarn en

bilgini olduklarn sanyorlar. Yanlarndan ayrlrken, devlet adamlar karsnda nasl bir

stnlm varsa, onlardan da ylece stn olduumu anlamtm.En son, zanaatkarlara gittim. nk kendimin bir ey bilmediimin farknda olduum gibi,onlarn da hem ok, hem iyi eyler bildiklerine emindim. Bu sefer aldanmamm; onlar be-nim bilmediim birok eyleri gerekten biliyorlard ve bu adan, hi phesiz, benden daha

bilgindiler. Ama, Atinallar, grdm ki usta zanaatkarlarda da airlerdeki kusur var, kendiilerinin eri olduklar iin en yksek eylerden de anladklarn sanyorlar; byle sandklariin de asl bilgileri glgede kalyordu; o kadar ki Tanrnn szne geldim. Onlar gibi bilgin,onlar gibi de bilgisiz olmaktansa, bilgilerini de, bilgisizliklerini de edinmeyip olduum gibikalmak iyi deil mi? diye dndm; gerek kendime, gerek Tanr szne cevap vererek,olduum gibi kalmak benim iin daha iyi dedim.Atinallar, btn bu aratrmalarm birok dman, hem de en kt, en tehlikeli ovundan

dmanlar edinmeme yol at; ok iftiraya yol at; bilge diye n saldm; nk beni dinle-yenler, bakalarnda bulunmadm gsterdiim bilginin bende bulunduunu sandlar. Atina

5


6/18

yarglar, bilgili olan yalnz tanrdr; o szyle de insan bilgisinin byk bir ey olmadn,hatta hi bir ey olmadn gstermek istemitir; Sokrates demi olmas ancak sz geliidir;Ey insanlar! Aranzda en bilgesi, Sokrates gibi bilgeliinin gerekte bir hi olduunu

bilendir" demek istemitir. te bylece Tanrnn szn dnerek bugn de yer yerdolayor, yurtta olsun, yabanc olsun, bilge sandm kimi bulursam konuup soruyorum;

bilge olmadklarm anlaynca da, Tanr szne hak vererek bilge olmadklarn kendilerinegsteriyorum. Bu i btn vaktimi alyor, bu yzden devlet ileriyle de, kendi ilerimle deiyice uraacak vakit bulamyorum; o kadar ki, tanrya hizmet edeyim diye yoksul kaldm.Dahas var; birtakm genler kendiliklerinden bama toplanyor; babalar zengin, vakitleri

bol; ben nme aldm adama sorular sorarken durup dinliyorlar; stelik bilgilerin sorguyaekilmesini dinlemekten holanyorlar, ok defa bana benzeyerek kendileri de bakalarndenemeye kalkyorlar; pek az bilgili ya da tamamen bilgisiz olduklar halde, kendilerini

bilgin sayan bir yn insanla karlayorlar. Sktrdklar adamlar kendilerine kzacaklarnabana kzyor, Ah bu alak Sokrates! Genleri bastan karyor!.. diyorlar. Halbuki biri kpda kendilerine sorsa, Peki, ama bunun iin ne yapyor? Ne retiyor? dese ne cevapvereceklerini bilmezler; ama aknlklarn belli etmemek iin de her zaman filozoflara

yneltilen bulutlarda, yerin dibinde olup bitenleri retmek, Tanrlara inanmamak, iyiyikt gstermek gibi beylik sulamalar sayp dkerler; nk bir ey bilmedikleri halde,

biliyor grnmek istemelerinin aa vurulduunu sylemee bir trl dilleri varmaz. Onlarille iyi tannacaz, szmz geecek diyen bir yn insandr; benim szm alnca, az

birlii edip karlarndakini kandrmay bildikleri iin, teden beri, ar iftiralarla kulaklarnzdoldurdular, gene de dolduruyorlar. Meletos'a, Anytos'a ve Lykon'a, bana saldrmak cesaretiniveren, ite bu iftiralardr. Meletos airlerin; Anytos, zanaatkarlarla politikaclarn; Lykon dahatiplerin kinlerini dile getiriyor. Szme balarken de dediim gibi, byle kk salm biriftiradan, kendimi byle bir zamanda temize karabileceimi ummam, te, Atinallar, sizedoruyu syledim; nemli ya da nemsiz hi bir eyi saklamadm, hi bir eyi deitirmedim.Biliyorum, bu yzden yine garazlarna urayacam; bu da gsterir ki ben doruyusylyorum; bana iftira ediliyor, kayna da bu ite. Bu konuyu ne kadar aratrrsanzaratrn baka bir sonuca varamazsnz. Sonra arayn, bulacanz hep budur.Beni sulayanlarn birincilerine kar savunmam iin bu kadar sz yeter; imdi ikincilere d-nyorum. Bunlarn banda Meletos, kendi szyle iyi, yurdunu gerekten seven Meletos var.Bunlara kar da kendimi savunmaa alacam. Nelerden ikyet ettiklerini bir okuyalm.Aa yukar yle deniyor: Sokrates, genleri doru yoldan ayrmakla, devletin tanrlarnainanmamakla, bunlarn yerine yeni Tanrlar koymakla suludur. te bana ykledikleri sular;

bunlar bir bir ele alalm.Genleri doru yoldan ayrmak suunu iliyormuum. Ben de iddia ediyorum ki, Meletosciddi eyleri alaya alarak herkesle elenmekten, gerekte zerinde hi uramad ilere gya

ballk ve ilgi gstererek herkesi mahkemeye srklemekten suludur. Bunun byleolduunu size ispata alacam. Meletos, yle gel, bana cevap ver: Genlerimizin mmkn olduu kadar erdemli olmalarna ok nem veriyorsun, deil mi?- Tabii veriyorum.

O halde, onlar daha iyi hale getirenin kim olduunu da yarglara syle. Mademkionlar doru yoldan ayran meydana karmak zahmetine katlanmsn ve yarglarnkarsnda beni gstererek bu sulunun ben olduumu iddia ediyorsun; o halde, onlar terbiyeeden kim, yarglara adn syle... Grdn m? Meletos, susuyorsun ite. Bir eysyleyemiyorsun, ama bu susman, senin iin utanlacak bir ey deil mi? Bu konuyla hi biriliiin yoktur demitim; te bu szmn ak bir kant. Syle dostum, syle, genleri dahaiyi klan kimdir?

Kanunlar.

6


7/18

Ama, delikanlm, bu benim soruma cevap deil ki. Ben unu bilmek istiyorum, her eydennce bu kanunlar bilen kim?

ste bu mahkemedeki yarglar, Sokrates. Ne dedin? Nasl, Meletos? Onlar genleri yetitirebilir, daha iyi hale getirir mi diyorsun? Elbette.

Hepsi mi, yoksa bazlar m? Hepsi. Hera(12) hakk iin ne gzel sz! Demek genleri daha iyi hale getirenler birdenfazlaym. O halde, syle bakalm, burada bizi dinleyenler de genlii terbiye ediyorlar m?

Evet, onlar da. Peki, ya bule (13) yeleri? Onlar da... Acaba ekklesia'da (14) toplanan yurttalar, genlii doru yoldan ayryorlar m, yoksaonlar da terbiye mi ediyorlar dersin?

Onlar da terbiye ediyorlar. O halde, benden baka, btn Atinallar onlar gzel ve iyi hale getiriyor; onlar yalnz ben

doru yoldan ayryorum. ddian bu, deil mi? Ta kendisi. Sen hakl isen, ben gerekten, ok mutsuz bir adamm... Ama tut ki sana yle bir eysoruyorum; acaba sana gre atlar iin de byle mi? Atlara da herkesin, iyilik ettiine, yalnz

bir kimsenin ktlk ettiine inanyor musun? Hakikat bunun tam tersi deil mi? Atlar, birveya birka kii, yani seyisler terbiye edebiliyor; kullananlar ise onlar bozuyorlar, deil mi?Atlar iin de, baka hayvanlar iin de byledir, deil mi, Meletos? Bu, phesiz byledir;Anytos ile sen ne derseniz deyin, genleri yalnz bir kiinin yanl yola srkledii, ondan

baka herkesin daha iyi hale getirdii doru olsayd, bu onlar iin gerekten esiz birbahtiyarlk olurdu. Ama hayr, Meletos, genler zerinde hi kafa yormadn yetecek kadar

gsterdim; senin kaytszln, beni suladn konuyu hi umursamam olmandan da akaanlalyor.imdi sana bir sorum daha var, Zeus hakk iin cevap ver: Sence kt kimselerle birlikteyaamak m, yoksa iyi kimselerle birlikte yaamak m daha iyi?.. Cevap versene, dostum; zor

bir ey sormuyorum. yi insanlar yanlarndakilere hep iyilik, ktler de ktlk ederler, deilmi? phesiz. imdi, bir arada yaad kimselerden faydadan ok zarar grmek isteyen var m?.. Cevap

ver, dostum, kanun, cevap vermeni emrediyor. Zarar grmek isteyecek kimse var mdr? Elbette yoktur. Peki, genleri doru yoldan karyor, ktle gtryor diye beni suluyorsun; sence

ben bu suu bilerek mi, bilmeyerek mi iliyorum? Bilerek diyorum. Demek ki, Meletos, iyilerin, yanlarndakilere iyilik, ktlerin ise ktlk ettikleri u genyanda senin yksek zeknca bilinen bir hakikat olduu halde, ben bu yamda, birlikteyaamak zorunda olduum bir kimseyi doru yoldan ayrrsam, ondan bana zarar geleceini

bilmeyecek kadar karanlk ve bilgisizlik iindeyim; hem de bunu, ileri srdne gre bilebile yapyorum. Meletos, buna ne beni inandrabilirsin, ne de bakalarn.yleyse ya ben onlar doru yoldan karmyorum, yahut da karyorsam bunu bilmeyerekyapyorum; demek ki, her iki halde de yalan sylyorsun. Bundan baka, ilediim su

bilmeyerek ilenmise, kanun onu su olarak tanmaz. Bu durumda, beni bir kenara ekerekayrca hatrlatman ve t vermen gerekirdi; nk tle, bilmeyerek ilediim suu

herhalde ilemekten vazgeerdim; oysa sen benimle konumaktan, bana bilgi vermekten

7


8/18

kandn; bunu istemedin; beni mahkemeye kanunun aydnlatlmas gerekenleri deil,cezalandrlmas gerekenleri gnderdii mahkemeye srkledin.Atinallar, artk anlalyor ki Meletos bu ilere az olsun ok olsun kafa yormamtr; amaMeletos sen gene syle; ben genleri nasl yanl yola srklyorum? Yazdn sulamadananladma gre, genlere devletin tand Tanrlar tanmamay, onlarn yerine baka

tanrlara inanmay retiyormuum; genleri bozan derslerim bunlardr, diyorsun, deil mi? Evet, bunu btn gcmle iddia ediyorum. yleyse, Meletos, szn ettiimiz Tanrlar hakk iin ne demek istediini bana ve buyarglara daha aka anlat. Sence ben birtakm Tanrlara inanmay retiyormuum; yle iseo Tanrlara ben kendim de inanyorum, demek ki bsbtn Tanr tanmaz deilim, byle birsu ilememiim; imdi unu anlayalm: sen beni devletin Tanrlarn brakp baka Tanrlarainanmakla m suluyorsun? Yoksa Tanrlara bsbtn inanmayp bunu bakalarna daalamakla m?

Evet, ben senin hibir Tanrya inanmadn sylyorum. alacak ey! Meletos, bunu nereden karyorsun? Herkes gibi, gnein veya ayntanrlna inanmadm m sylemek istiyorsun?

Emin olun, yarglar inanmaz; nk gnein ta, ayn toprak olduunu sylyor. Fakat, dostum Meletos, sen beni Anaksagoras (15) sanmsn da buraya karmsn.Buradaki yarglar, Klazomenai'li Anaksagoras'n yazlarnn bu kuramlarla dolu olduunu

bilmeyecek kadar bo ve cahil mi sanyorsun? Genler bu yazlar, orkestra'da (16) en okbir drahmiye satn alabilirlerse, Sokrates de bu fikirleri kendine mal edince delikanllaronunla pekl alay edebilirlerse, bunlar neden gelip benden rensinler? Doru syleMeletos, sen gerekten benim hi bir Tanrya inanmadm m sanyorsun?

Zeus'a yemin ederim ki, hi, hi bir tanrya inanmyorsun. Buna kimse inanmayacak, Atinallar, bu Meletos azgnn, kstahn biri; beni sulamasda gen ve nemsenen bir kimse olmamasndan ve sadece hakaret olsun diye. Kim bilir,

belki de beni denemek iin bu bilmeceyi uydurmutur. Belki de, kendi kendine, Bakalm,bilgin Sokrates ii alaya alp birbirini tutmaz szler sylediimi bulacak, meydanakaracak m, yoksa onu da bizi dinleyenleri de aldatabilecek miyim? demitir. Bana ylegeliyor ki, sulamasnda bir dedii bir dediini tutmuyor. Sanki yle demi: Sokrates,Tanrlarn varlna inanmamaktan, Tanrlar olduuna da inanmaktan suludur. Bunadpedz alay derler.

Atinallar, Meletos'un dt tutmazlklar benimle beraber gzden geirin! Ve sen Meletos,bize cevap ver. Siz de benim ta bataki dileimi hatrlayn da, alk olduum gibi szsylersem, ses karmayn. Dnyada bir kimse var mdr ki, Meletos, insan ileri olduunainansn da insanlar bulunduuna inanmasn? una syleyin, Atinallar, kaamakl yollarasapmadan bana cevap versin. Bir adam bulunur mu ki at yoktur, ama atn kullanld iler

vardr, flvtaclar yoktur ama flvtaclk vardr desin? Bulunmaz, dostum, bulunmaz.Mademki sen cevap vermekten kanyorsun, sana da buradakilere de cevab ben vereyim;ama hi olmazsa una cevap ver: bir kimse var mdr ki Tanr ilerine inansn da Tanrlarainanmasn? Daimon'lara (17) inanmasn da, Daimonlann gcne inansn?

Hayr, yoktur. ok kr, yarglarn zoruyla azndan bu cevab alabildim. Demek Daimon ilerine, builer yeni olsun eski olsun, inandm ve bunlar rettiimi iddia ediyorsun. O halde,sylediine gre ben Daimon ilerine inanyorum. Sulamanda buna yemin bile ediyorsun. Builere inanyorsam, onlarn varlna da ister istemez inanmam gerekir yle deil mi? Hiphesiz, cevap vermediine gre senin de ayn fikirde olduunu kabul ediyorum. Peki,Daimon'lar Tanr veya Tanr oullar olarak alabiliriz, deil mi?

Evet, phesiz.

8


9/18

yle ise sylediim gibi, Daimon'larn varlna inanyorsam, te yandan da, ne adlaolursa olsun, Daimon'lar bir nevi Tanr iseler, bilmeceler ortaya atyorsun ve bizimleeleniyorsun demekte haksz mym? Hem tanrlara inanmadm iddia ediyorsun, hemde biraz sonra Daimon'lara inandm sylemekle Tanrlara inandm kabul etmioluyorsun! Denildii gibi Daimon'lar, Tanrlarn nymphalar(18) veya baka analardan

doan pileri iseler, Tanrlar olmad halde, Tanrlarn ocuklar olduuna kiminanabilir? Bu, katrn eek ve atn rn olduuna, ama eein de, atn da var olduunainanmak kadar yersiz olur. Hayr Meletos, sen btn bu samalklar ya beni denemek iinkasten karmsndr, ya da bana kar ciddi bir su bulamadndan sulamana koydun.Ama inan ki, ayn bir kimsenin daimon ilerine inand halde, Daimon'lara, Tanrlara,kahramanlara inanamayacana biraz anlay olan hi bir kimseyi inandramazsn.

Meletos'un sulamalarna yeter lde cevap verdim sanyorum, daha fazla savunma gereksiz.Bununla beraber zerime ne kadar ok kin ekmi olduumu dnyorum ve hkmgiymem gerekirse, beni yok edecek olann bu olduunu, yani, Meletos, Anytos deil, imdiyekadar bir ok iyi insann lmne yol aan, belki ileride de ayn sonucu verecek olan iftira veekememezlik olduunu dnyorum; nk bu kurbanlarn sonuncusu her halde ben

olmasam gerek.Belki biri yle diyecek: Sokrates, seni byle vakitsiz bir sona srkleyen bir mrden utanduymuyor musun? Bana bunu soracak olana aka cevap verebilir ve diyebilirim veDostum yanlyorsun diyebilirim. Deeri olan bir kimse, yaayacak mym yoksa lecekmiyim diye dnmemelidir; bir i grrken yalnz doru mu eri mi hareket ettiini, cesur

bir adam gibi mi yoksa dleklikle mi hareket ettiini, dnmelidir. Oysa sizin gznzde,Troia'da len kahramanlarn, hele namussuzlua kar her trl tehlikeyi kmseyen Thetisolunun (19) bir deeri olmamas lzm. Hektor'u ldrmek iin sabrszlanrken, anas tanrona, yanlmyorsam, aa yukar u szleri sylemiti: Olum, arkadan Patroklos'un cnalacak ve Hektor'u ldreceksin, ancak bil ki onun ardndan sen de hemen leceksin; nkTanr yargs byle buyuruyor. Oysa o, bu de aldrmayp her eyi gze alarak, arkada-nn cn almadan namussuzca yaamaktansa, lm ve tehlikeyi gze ald: Burada ueri gemilerin yannda, dnyaya lzumsuz bir yk olarak, maskara gibi durmaktansa,dmanmdan cm alaym, arkasndan da leyim dedi. Onun bu hareketinde lm vetehlike korkusu diye bir ey var myd? En doru hareket, Atinallar, bir kimsenin yeri neresiolursa olsun, ister kendinin setii, ister komutannn gsterdii yer olsun tehlike karsndadirenmek; lm veya baka tehlikeleri deil, ancak namusu gz nnde bulundurmaktr.Atinallar, benim iin de bundan baka trl hareket etmek gerekten ok garip olurdu; nk,Potidaida'da, Amphipolis'te. Delion'da (20) setiiniz komutanlarn gsterdikleri yerde, hertrl lm tehlikesi karsnda btn cesaretiyle duran ben, imdi, kendi fikir ve sanmca,Tanr tarafndan, kendimi ve bakalarn denemek iin filozofluk deviyle gnderildiim

zaman, lm veya baka bir ey korkusu ile bu devi brakp nasl kaardm? Byle birhareket gerekten ar bir su olurdu. Kendimi bilge sanarak lm korkusuyla Tanrlarnszne ba emeseydim, o zaman mahkemeye pek hakl olarak arlabilir, Tanrlarnvarln inkrdan sulandrlabilirdim. nk yarglar, lm korkusu gerekte bilgeolmad halde kendim bilge sanmak deil midir? bilinmeyeni bilmek iddias deil midir? sanlarn, korkularndan tr en byk ktlk saydklar lmn en byk iyilik olmadnkim syleyebilir? Bilmediimiz bir eyi bildiimizi sanmak gerekten utanlacak bir

bilgisizlik deil midir? ite yarglar, ancak bu noktada bakalarndan farkl olduumainanyorum. Belki de onlardan daha bilge olduumu iddia edebilirim: Ben, teki dnyadaolup bitenler hakknda pek az bir ey bildiim halde, bir ey bildiime inanmyorum, amaTanr olsun, insan olsun, belki, kendinden daha iyi olanlara hakszlk etmenin ve boyun

ememenin bir ktlk, bir namussuzluk olduunu biliyorum; ben, ktlk olduunu iyicebildiim eylerden korkarm, ama iyi mi yoksa kt m olduunu kestiremediim eylerden

9


10/18

ne korkar, ne de kanrm. Onun iin siz beni imdi serbest brakp; Anytos'un size:Sokrates'e madem ki byle bir yklendi, ona her halde lm cezasn vermek gerekiyor,yoksa btn ocuklarnz onun tlerini dinleyerek bsbtn bozulacaklar" demesine

bakmayarak, Sokrates, biz Anytos'un fikirlerine inanmak istemiyoruz, seni serbestbrakacaz ama bir artla: artk bir daha byle herkesi sorguya ekmeyeceine ve filozofluk

etmeyeceine sz vermek artyla; bunlar yapmakla bir daha sulandrlrsan, leceksinderseniz, kurtulmam iin ileri srlebilecek byle bir arta kar derim ki: Atinallar, sizesayg ve sevgim vardr; ancak, ben size deil, yalnz Tanrlara ba eerim; mrm ve gcmolduka da iyi biliniz ki, felsefe ile uramaktan, karma kan herkesi buna tevik etmekten,felsefeyi retmekten vazgemeyeceim; karma kana, her zaman dediim gibi gene ylediyeceim: Sen ki dostum, Atinalsn, dnyann en byk kudretiyle, bilgeliiyle en nlehrinin hemerisisin; paraya, erefe, ne bu kadar nem verdiin halde bilgelie, akla, hidurmadan ykseltilmesi gereken ruha bu kadar az nem vermekten sklmaz msn? Ken-disiyle tarttm bir adam bu saydklarma nem verdiini sylerse, yakasn brakacamve salvereceimi sanmaynz; hayr, gene soracam, onu gene sorguya ekeceim, onunlagene tartacam; erdemli olduunun bir szden baka bir ey olmadn anlarsam, kendini,

deeri byk olana az deer verdiinden, deeri kk olana ok deer verdiinden trutandracam. Ayn szleri gen, yal, yurtta, yabanc, herkese, hele benim kardelerimolduklarndan dolay btn hemehrilerime tekrarlayacam. nk, biliniz, bu banaTanrnn bir buyruudur; una inanyorum ki, ehrimizde imdiye kadar Tanrya benim buhizmetimden daha byk bir iyilik edilmemitir. nk ben, gen, ihtiyar, hepinizi,vcudunuza, paranza deil, her eyden nce ruhun en yksek terbiyesine nem vermenizgerektiine kandrmaktan baka bir ey yapmyorum... Evet, benim vazifem, size para ileerdemin elde edilemeyeceini, parann da, genel olsun, zel olsun, her trl iyiliin de, ancakerdemden geldiini sylemektir. Ben bunlar retmekle genleri doru yoldan ayryorsamzararl bir insan olduumu kabul ederim. Ama biri gelip rettiim eylerin bunlar olmadnileri srerse yalan sylemi olur. Bu noktada, Atinallar, Anytos'a ister inann, isterinanmayn, hakkmda ister beraat hkm verin, ister vermeyin; her halde, iyice bilin ki, birdeil bin kere lmem gerekse bile, yolumu asla deitirmeyeceim.Atinallar, szm kesmeyiniz, beni dinleyiniz; sonuna kadar dinleyeceinize sz vermitiniz,syleyecek bir eyim daha kald, yle bir ey ki iitince korkarm haykrmak isteyeceksiniz;fakat beni dinlemek sizin iin daha hayrl olacaktr, onun iin ok yalvarrm, sakin olunuz.Bilmelisiniz ki benim gibi bir adam ldrmekle beni deil kendinizi zarara sokacaksnz.Bana kimse, ne Meletos ne Anytos, zarar verebilir; kt bir kimse iyi bir adam nasl zararasokabilir? Ancak kendine zarar vermi olur. Onlarda phesiz beni ldrtmek, srdrmekveya hemehrilik haklarndan yoksun brakmak gc vardr; onlar herkesle beraber byle bircezann bana kar byk bir ktlk olduunu sanabilirler. Ama burada onlarla bir

dnemem; nk, onlarn imdi yaptklar gibi, baka bir kimsenin hayatn haksz yere yoketmek daha byk bir ktlk yapmaktr.O halde, Atinallar, siz Tanrnn bir vergisi olan beni mahkm etmekle ona kar bir gnahilemeyiniz dediim zaman, sandnz gibi kendimi deil, sizi dnyorum. nk, gln

bir benzetme yapmama izin verin: beni ldrrseniz, hem byk, hem cins, amabyklnden dolay ar ve drtlmek isteyen bir ata benzeyen devleti yerinden oynatmakiin, Tanrnn musallat ettii benim gibi bir at sineinin yerine geecek birini kolayca

bulamazsnz. Ben, Tanrnn, devletin bana musallat ettii bir at sineiyim, her gn heryerde sizi drtyor, sktryor, azarlyorum; peinizi brakmyorum. Benim gibi bir kimseyikolay kolay bulamayacaksnz; onun iin, size kendinizi benden yoksun brakmamanztavsiye ederim. Belki de, anszn uykusundan uyandrlan biri gibi, cannz sklarak,

Anvtos'un dne uyar, beni kolayca vurup ldrebileceinizi sanr ve Tanr size acypbaka bir at sinei gnderinceye kadar, hayatnzn geri kalannda gene uykuya dalarsnz.

10


11/18

Size Tann tarafndan gnderildim demenin ispatn m istiyorsunuz? Ben bakalar gibiolsaydm, yllarca sizi erdeme yneltmekle, bir baba, bir aabey gibi teker teker sizinmeselelerinizle uramakla, kendi ilerimi savsaklamaz, onlara sabrla seyirci kalmazdm:

byle bir hal, sanrm ki, insan tabiatna uyan bir ey deildir. Bundan bir ey kazansaydm,yahut yol gsterme ve aydnlatmalarmn karlsnda para alsaydm, bu hareketimin belki bir

anlam olurdu; ama imdi, kendiniz de sryorsunuz ki, beni sulayanlarn kstahl bile birkimseden para aldm veya almak istediimi sylemeye yaramyor: nk bunu hi bir vakitgrmemilerdir. Bu szmn doruluuna, yetecek kadar tanklk edecek bir evim var:yoksulluum...Devlet ilerine girerek fikirlerimi orada sylemek varken herkese ayr ayr t vermee,

bakalarnn ilerine karmaa kalkmam belki size alacak bir ey gibi gelir. Bununnedenini de syleyeceim. Bir Tanrnn veya Tanrsal bir ruhun bana grndnden, okkere ve bir ok yerde sz atm iitmisinizdir. Meletos'un, sulamasnda, bununla alayettiini de bilirsiniz. Bir eit ses olan bu iaret, bana ocukluumda gelmee balamt; buses beni hep greceim ilerden alkoyar, ama hi bir vakit yap! diye buyurmazd. te benisiyasete girmekten alkoyan da budur. Bu alkoymann da ok yerinde olduuna inanyorum.

nk Atinallar, ben siyasetle urasaydm, besbelli ki oktan yok olurdum; ne size ne dekendime, hi bir iyilikte bulunamazdm. Cannz sklmasn ama, hakikat udur ki, devlettegrlen bir ok kanunsuz, haksz ilere kar dorulukla savaarak size veya herhangi baka

bir kurula kar kan hi kimse lmden kurtulamyor. Evet, ancak hak yolunda alan birkimsenin, ksa bir zaman olsun yaayabilmesi iin, devlet adam deil, sadece yurtta olarakkalmas gerekiyor.Size, yalnz szle deil, daha ok deer verdiiniz ile, sylediklerimi ispat edebilirim. Ba-mdan geen bir olay anlataym size. O zaman lm korkusu yznden hakszla hi birvakit boyun ememi, emee lm ye tutmu bir adam olduumu grrsnz. Sizemahkemeler hakknda, belki pek nemli gzkmeyen, ama gerekten olmu olan bir eyanlatacam.Atinallar! imdiye kadar zerime aldm biricik devlet memurluu, halk kurulu yelii ol-mutur: yesi olduum Antiokhis oyma, deniz savandan sonra lenlerin cesetlerinitoplamayan on komutann durumasnda Prytaneia (21) makamnda bulunuyordu; hepinizinsonralar kabul ettiiniz gibi, kanuna aykr olarak onlar toptan muhakeme etmeyi ilerisrmtnz. O zaman kanuna aykr olan bu harekete kar koyan biricik ye ben olmu,oyumu sizin tarafnza vermemitim; hatipler beni sulamakla, hapse sokmakla korkuttuklarzaman, sizler barp ardnz zaman, ben ne hapsolmaktan ne de ldrlmekten korkarakve hakszlklara ortak olmaktansa kanunun ve doruluun safnda tehlikeye atlmaa kararvermitim. Bu olay, ehrimizin demokratlkla ynetilmekte olduu zamanlarda olmutu.Otuzlarn oligarkhl, iktidar ele alnca (22) benimle birlikte br drt kiiyi Tholos'a

ararak, ldrmek istedikleri Salamin'li Leon'u Salamin' den getirmemizi istediler. Bu,onlarn iledikleri cinayetlerden ellerinden geldii kadar ok sayda kiiyi sorumlu klmak iinverilmi buyruklardan biriydi. O zaman bu artlar altnda, szm yerindeyse, lme zerrekadar nem vermediimi, en ok hatta biricik nem verdiim eyin hakszlktan, gnahilemekten saknmak olduunu yalnz szle deil, ile de gsterdim. Bu zorlu ynetiminkuvvetli kolu, beni, hakszlk iletecek kadar korkutmad; Tholos'tan kar kmaz teki drtkii Salamin'e gidip Leon'u getirdikleri halde, ben sadece evime dndm. Belki ok gemedenOtuzlarn ynetimi sona ermeseydi, bu hareketimi hayalmla deyecektim. Bu szlerindoruluuna size bir ok kimse tanklk eder.O halde, siyaset hayatna girdiim halde iyi bir adam gibi hep hak gzetseydim ve tabi olarakdoruluu her eyden stn tutsaydm, imdiye kadar sa kalabilir miydim, sanrsnz? Hayr

Atinallar, hayr; bu ne bana, ne de baka bir kimseye nasip olurdu. Oysa btn hayatmda;zel olsun, genel olsun, btn hareketlerimde hi deimedim, rettiklerimi lekeleyenlere

11


12/18

de, bakalarna da, doruluktan ayrlarak, alakasna boyun emedim. Devaml rencilerimolduu iddias da doru deildir. Ben, bana deni yerine getirmee alrken, gen, ihtiyar,

beni dinlemek isteyenleri geri evirmedim. Bana yalnz para verenlerle konumadm; zengin,yoksul, herkes bana sorabilir, cevap verebilir, szlerimi dinleyebilir. Ama, bundan sonra, okimse iyi ya da kt bir insan olmu, her iki durumda da kabahati bana yklemek hakszlk

olur, nk ben ona ne bir ey rettim, ne de reteceime sz verdim. Bir kimse,bakalarnn iitmedii, ayr bir eyi benden rendiini veya iittiini ileri srerse, biliniz ki,yalan sylyor.yleyse, bir ok kimsenin benimle konumak iin zamannn byk bir blmn bana ver-mekten holanmas neden? Bunun asl nedenini, Atinallar aka size syledim: bu kimselerhi bir bilgelikleri olmad halde, bilge olduklarn iddia eden kimselerin sorguya ekilmesinidinlemekten holanyorlar, gerekten bu pek tatsz bir ey de deildir. Bakalarn sorguyaekmeyi bana Tanr emretmitir, bu yol bana Tanr szleriyle, gzme gzken hayallerle,Tanr iradesinin insanlara grnd her arala gsterilmitir. Atinallar, bu szm gerektir;yle olmasayd imdiye kadar kart ispatlanrd. Ben genleri bozmusam, hl da

bozuyorsam, imdiye kadar bym olanlar, genliklerinde kendilerine kt tler

verdiimi anlam olanlar ortaya karak beni sular, benden alrlard. Bunu yapmak is-temezlerse bile, hi olmazsa yaknlarndan biri, babalan, kardeleri veya hsmlar benimyzmden ailelerinin ne gibi felketlere uradn sylerdi. imdi tam zamandr. Onlarn birounu burada gryorum, ite ocukluk arkadam ve benim blgemden olan Kriton, iteolu Kritobulos. Sonra, Aeskhines'in babas da, Sphettos'lu Lvsanias da burada; ayrca,Epigenes'in babas Kephisia'l Antiphon'u ve benimle beraber bulunmu olan bir ok kimseninkardelerini de gryorum. Theozotides'in olu ve Theodotos'un kardei Nikostrates(Theodotos imdi sa deil, bundan tr, rica edip onu engelleyenez): Demodokos'un oluve Theaees'in kardei Paralos; Ariston'un olu ve urada grdmz Efltun'un kardeiAdeimantos hazr bulunuyor; Apollodoros' la kardei Aiantodoros'u da gryorum. Daha biroklarn savabilirim. Meletos bunlarn bazsn, sulamasnda tank gstermeliydi.Unutmusa imdi yapsn, kendisine yol gsteriyorum. Bu eitten istedii tan gstersin.Ama Atinallar, hakikat bunun tam tersi. nk bunlarn hemen hepsi Meletos'la Anvtos'uniddiasna gre arkadalarn bozmu, batan karm olar benden yana tanklk edeceklerdir;hem yalnz bozulan genler deil, benden yana tanklk etmelerine hi sebep olmayan

bozulmam daha yal akrabalar da... Bunlar tanklkta niin benim tarafm tutarlar? Herhalde, yalnz hakikatin, doruluun hatr iin, doru sylediimi, Meletos'un yalansylediini bildikleri iin.Szn ksas, Atinallar, savunmam iin btn syleyeceklerim, buna ve buna benzer eylerevarr. Bir szm daha var. Belki, iinizde, buna benzer, hatta bundan daha az nemli bir du-rumda kendinin, gz yalar dkerek yarglara yalvarp yakardm, yarglar yumuatmak

iin ocuklarn bir sr hsm ve dostlaryla birlikte mahkemeye getirdiini hatrlayarak kzanbiri olacaktr; oysa ben, belki de hayatm tehlikede olduu halde, bunlarn hi biriniyapmadm. Bunun tam tersine davrandm grnce, belki bu kzgnlkla, oyunu benden yanavermeyecektir. Aranzda byle biri varsa (kesin olarak vardr demiyorum) ona aka cevapverip derim ki: Dostum, herkes gibi ben de bir insanm; Homeros'un dedii gibi, tahtadanveya tatan deil, etten, kandan yaplm bir varlm; benim de oluum ocuum var; evet,Atinallar, biri hemen hemen yetimi, erkek olmu, ikisi henz ocuk, olum var; byleolduu halde, sizden beraatm dilemeleri iin, hi birini buraya getirmeyeceim. Niin?Kstahlktan ya da size kar saygszlktan dolay deil. lmden korkup korkmadn daayr bir konu, imdi bundan sz aacak deilim. Ancak, bence byle bir davran, kendimin,sizin ve btn devletin onuruna aykrdr. Benim yama gelmi, bilgelii ile tannm bir

kimsenin byle yakksz bir duruma dmemesi gerekir. Herhalde, herkes Sokrates'in uveya bu bakmdan bakalarndan ayr olduuna inanyor, halkn bu gr bana uyuyormu,

12


13/18

uymuyormu, bunu burada aratrmyorum. Aranzda bilgelii, cesareti yahut herhangi birerdemi ile sivrilmi olduu sylenen kimselerin byle yakksz bir davranta bulunmas nekadar utanlacak bir eydir! Hkm giydikleri zaman bir takm garip davranlarda bulunannice tannm adam grdm; bunlar, sanki ldrlrlerse korkun aclar ekeceklerini, sankisadece yaamalarna izin verilmekle lmez olacaklarn sanyorlar. Bence, bu gibi eyler

devlete kar saygszlktr. Atinann en nl adamlarnn, gene kendi hemehrilerinin n vemevki verdii bu kimselerin, kadnlar kadar bile yrekli olmadklarn dnmelerine yolaar. O halde, Atinallar, bu gibi eyleri hi olmazsa bizim gibi nl kimselerin yapmamasgerekir; yaparlarsa, sizin de onlara gz yummamanz; soukkanllk gsterecei yerde, acklsahneler hazrlayarak ehri gln bir hle sokan bu gibi kimseleri daha iddetle mahkmetmek istediinizi gstermeniz gerekir.Bundan baka (halkn gr sorununu bir yana brakalm), yargc aydnlatmak ve ikna et-mek verine, ona yalvarp yakararak beraat etmek de doru bir ey deildir. nk yargcnvazifesi, doruluu balamak deil, herkesin hakkn lerek yarglamak; kendi keyfinegre deil, kanunlara gre yargya varmaktr. Yalan yere and imee alarak sizi etki altnda

brakmamalyz, siz de buna gz yummamalsnz; bu, dine uymaz bir davran olur.

O halde, Atinallar, (hele imdi, Meletos'un ileri srd iddiaya gre, burada dinsizliktenmuhakeme edildiim bir srada) erefsiz, dine uymaz, yanl saydm bir eyi yapmam

benden beklemeyiniz. nk, sizi yalvarp yakararak kandrmaa, yeminlerinizi bozmaaalsaydm, Tanrlarn olmadna inanmay size retmi, kendimi savunurken, Tanrlarinkr etmek ithamna kar yalnz kendi kendimi kandrm olurdum. Fakat hakikat bsbtn

bunun tersidir; ben, Tanrlarn varlna, ey Atinallar, btn beni sulayanlarn inandndandaha yksek bir anlamda inanrm; bundan dolaydr ki sizin iin ve benim iin hayrls ne iseona karar vermek zere davam size ve Tanrya brakyorum.

II

Atinallar, benim iin verdiiniz mahkmiyet kararna zlmeyiimin bir ok nedenleri var.Bunun byle olacan bekliyordum, yalnz, oylarn birbirine bu kadar denk denecek ldeikiye ayrlm olmasna atm; nk benim aleyhimde olan ounluu daha byksanyordum. Oysa imdi, br tarafa otuz oy gitmi olsayd beraat etmi olacaktm. Buyzden, Meletos'un sulamasndan beraat etmi saylabileceimi syleyebilirim; hatta stelik.Anvtos ile Lvkon beni sulamak iin buraya gelmeselerdi, kanunun istedii gibi, oylarn bete

birini kazanmayarak bin drahmi para cezasna da mahkm olacaktm.Ama Meletos imdi lm cezas teklif ediyor. Bense kendi hesabma neyi ileri sreyim,Atinallar? phesiz deerim neyse onu. O halde hakkm nedir? Btn hayatnda herkesindkn olduu bir ok eye, zenginlie, aile balarna, askerlik rtbelerine, halk kurullarnda

nutuklar vermee, bakanlklara, siyas topluluklara ve ilikilere aldrmam bir adamaverilecek karlk ne olabilir? Ben bir siyaset adam olamayacak kadar drst olduumudnerek, size ve kendime iyilik etmemi engelleyecek hi bir yola sapmadm! Tam tersine,hepinize iyilik etmemi mmkn klan bir yola girdim, herkesin kendini dnmekten, kendiilerinin peinde komaktan nce erdemi, bilgelii aramas gerektiini, devletin srtndanfaydalanmaa bakmazdan nce devlete bakmas lzm geldiini sizlere kabul ettirmeyealtm. Byle bir kimseye ne yaplr? Atinallar, her halde ona bir dl verilmek gerekirse,iyi bir ey verilmeli ve bu iyilik ona yakr bir ey olmaldr. Sizi yetitiren, sizi aydnlatmakiin iini gcn brakmay her eyden stn gren yoksul bir adama yakan dl ne olabilir?Atinallar, ona Prytaneion'da beslenmekten (23) daha uygun bir dl olamaz; byle bir dl,Olympia'da at yarlarnda, bilmem ka atl araba varlarnda dl kazanan bir yurttatan ok

ona yarar. nk ben yoksulum, oysa onun, yetecek kadar geliri vardr: o size yaln birmutluluu, bense gerek mutluluu veriyorum. Onun baklmaa ihtiyac yok, ama benim var.

13


14/18

Bana vereceiniz cezann uygun ve yerinde bir ceza olmas isteniyorsa, Prytancion'dabeslenmeme karar verilmesi doru olur. Belki, daha nce, gz yalar ve yalvarmalarkonusunda sylediim gibi, bu szlerimle de size boyun emediimi gstermek istediimisanacaksnz; ama yle deil; hi yle deil; bunlar isteyerek, hi bir yanl davranta

bulunmadma inanarak sylyorum. Byle olduu halde sizi de buna kandramam, nk

vakit pek dar; baka ehirlerde olduu gibi, Atina'da da byk davalarn bir gndegrlmemesi iin bir kanun olsayd, o zaman sizi kandrabileceime inanrdm. Ama bu kadaraz bir vakitte bu kadar byk iftiralar rtemem. Nasl imdiye kadar kimseye ktlketmemisem, kendime de elbette etmeyeceim; kendimin bir ktle lyk olduumu sy-lemeyeceim, kendim iin bir ceza teklif etmeyeceim. Niin edeyim? Meletos'un ilerisrd lm cezasndan korktuumdan m? lmn bir iyilik mi, yoksa bir ktlk molduunu bilmediim halde, muhakkak ktlk olan bir cezay neden nereyim? Hapis cezasm? Niin, cezaevlerinde, yln yarglarnn, On birlerin (24) klesi olaym? Para cezas mdiyeceksiniz, yoksa para cezas deninceye kadar hapislik mi diyeceksiniz? Buna kar daayn ey sylenebilir; nk be param olmadndan, cezay da deyemeyeceimden,cezaevinde leceim. O halde, srgnl m teklif edeyim? Belki siz de bu cezay kabul

edersiniz. Ama benim kendi hemehrilerim olan sizler bile, artk benim konumalarma,szlerime tahamml edemezken, bunlar ekemez ve iren bulurken, bakalarnn banatahamml edeceim umacak kadar dncesiz olmak iin, yaamak hrsnn gerektengzlerimi brm olmas lzm. Hayr, hayr, Atinallar, byle ey olmaz. Yer yer dolaarak,srgn yerimi hep deitirerek, her gittiim yerden kovularak yaamak, benim yamda biradam iin ne ac bir ey! iyi biliyorum ki burada olduu gibi, her gittiim yerde, genler benidinlemek iin gene etrafma ecekler; onlar yanmdan uzaklatrsam daha yalhemehrilerini ayaklandrarak beni dar attracaklar; etrafma toplanmalarna izin verirsem

babalar, dostlar gene onlarn yznden beni yurtlarndan kovacaklar.Belki bana denecek ki: Sokrates; azn tutamaz msn, sana kimse karmadan yabanc birehre giderek, yaayamaz msn? Buna vereceim cevab anlamanz salamak ok g biri. nk dediinizi yapmann Tanr'ya kar bir bakaldrma olacan, bundan tr azmtutamayacam sylersem cidd bir sz sylediime inanmayacaksnz; erdemi, zerinde hemkendimi hem bakalarn snadm daha bir ok sorunu her gn tartmann, insan iin en

byk iyilik olduunu, imtihansz bir hayatn yaanmaa deer bir hayat olmadnsylersem bana gene inanmayacaksnz. Size kabul ettirmek kolay olmamakla beraber,sylediklerim dorudur.Kendimi hi bir cezaya lyk grmee de almadm. Param olsayd, beni beraat ettirecek bir

para cezasn teklif ederdim; bundan bana bir ktlk gelmez. Ama ne yapaym, yok; bununiin bu kesmenizi dilerim. Evet, belki bir mina (25) verebilirim, onun iin, bu cezay teklifediyorum. Buradaki dostlarm Efltun, Kriton, Kritobulos ve Apollodoros otuz mina teklif

etmem iin beni sktryorlar; onlar kefil olacaklar. Haydi otuz olsun; bu parann kefili onlar.

III

Atinallar, Sokrates'i bir bilgeyi ldrm olmakla, ehrimizi ayplayacak olanlardan alaca-nz kt ne karlk, byk bir krnz olmayacak; ben gerekte hi bir ey bilmeyen biradam olduum halde onlar bizi ktlemek istedikleri zaman, benim bilge olduumusyleyecekler. Halbuki biraz daha beklemi olsaydnz, istediiniz, kendiliindengereklemi olacakt. nk, grdnz gibi, yam ok ilerlemitir; lmden ok uzakdeilim. imdi, hepinize deil, sadece bana lm hkmn verenlere sesleniyorum. Onlarasyleyecek bir szm daha var: Belki beraatm kolaylatracak eyler sylemediimden,

sululuk kararndan kurtulmak iin gereken eyleri sylemei ve yapma kabuletmediimden tr mahkmiyetime karar verildiini sanacaksnz. Hayr; mahkm olmama

14


15/18

yol aan kusur, szlerimde deil, sizin istediiniz gibi, alayarak, szlayarak, haykrarak,bence bana yakmayan, ama bakalarndan daima iitmee altnz bir ok eyi syleyerekve yaparak, arsz ve utanmaz bir insan gibi davranmaymdr. Ama ben, tehlikeye dtmzaman, ne byle adiliklere, alaklklara saparm, ne de kendimi savunmadma pimanolurum. Asla! Byle bir ey yapmaktansa, sizin altnz gibi kendimi savunmaktansa,

altm gibi sz syleyerek lmei ye tutarm. nk, sava meydannda olduu kadaradalet karsnda da, ne ben ne de baka bir kimse, kendini lmden kurtaracak yollarasapmaktadr. Evet ok defa, bir kimse savata silahlarn brakmakla, dmanlarnn nndediz kmekle lmden kurtulabilir; her eyi sylemeyi, her eyi yapmay kabul eden birkimse iin her trl tehlike karsnda lmden kurtulmann daha bir ok aresi vardr; yalnzuna iyice inannz, yarglarm, asl mesele, lmden saknmak deil, hakszlktansaknmaktr; nk ktlk lmden daha hzl koar. Ben, yal ve ar olduumdan yavakoan bana yetimitir, oysa beni sulayanlar gl ve abuk olduklarndan, abuk koanktlk, onlara yetimitir. imdi ben, tarafnzdan lm cezasna, onlar da hakikat tarafndanktln ve hakszln cezasna mahkm edilerek birbirimizden ayrlyoruz. Ben cezama

boyun eerim, onlar da cezalarna boyun esinler. Her halde byle olmas bir aln yazsym;

belki de yerindedir...imdi, ey beni mahkm edenler! Size bir kehanetimi sylemek isterim; nk ben imdihayatn yle bir annda bulunuyorum ki, bu anda insanlar lmeden nce kehanet gcneeriirler. O halde benim katillerim olan sizlere haber vereyim ki, lmmden ok gemeden

bana verdiiniz cezadan daha ar bir ceza sizi beklemektedir. Beni ldrmekle hayatnznhesabn vermekten kurtulacanz sanyorsunuz. Ama, bana inann, sandnzn tem tersiolacaktr. Evet, hi phe etmeyin, imdiye kadar ne atlmalarna engel olduum bir okkimse, karnza kacak, sizi iddetle sulayacak; bunlar daha gen olduklar iin sizi dahaok incitecekler, sizinle daha ok uraacaklar. Atinallar, insanlar ldrmekle, herkesi kthayatnz knamaktan alkoyacanz sanyorsanz, yanlyorsunuz; bu, mmkn bir kayolu, onurlu bir ka yolu deildir; en kolay, en asil yol, bakalarn hi bir ey yapamayacakhle getirmek deil, kendinizi ykseltmektir. te buradan ayrlmadan nce beni mahkmeden yarglara syleyeceim kehanet budur.Beni beraat ettiren dostlar, yarglar ileriyle urarken ve ben, leceim yere gitmeden ncesizlerle de olup bitenler hakknda grmek isterim. Onun iin azck daha durun, birbirimizlegrebilecek kadar vakit var. Siz benim dostlarmsnz, onun iin bama gelenin tad an-lam size belirtmek isterim. Ey yarglarm! (nk ancak sizlere gerekten yargdiyebilirim), size gerekten alacak bir olay anlatmak isterim. imdiye kadar, gndelikilerde bile, kt veya yanl bir i ilemek tehlikesi karsnda iimden gelen Tanrsal bir ruh

beni alkoyuyordu; imdi ise, grdnz gibi, herkese gre belki de ktln en kts veen sonuncusu bama geldi. Oysa, sabahleyin evimden ayrlrken de, mahkeme karsna

ktmda da, burada sz syleyeceim anlarda da Tanr sesi beni alkoyamad; bakahallerde, bir ok kere sz sylerken, beni alkoyarken, bugn bu mesele zerinde sylediimve yaptm eylerin hi birinin nne gemedi. Bu susmann anlam nedir? te size bunusyleyeceim: bu phesiz bama gelenin iyilik olduuna, lmn bir ktlk olduunainananlarmzn yanldklarna iarettir. nk iyilie deil, ktle doru gitmi olsaydm,her vakit ki iaret herhalde beni alkoyacakt.Baka trl dnrsek, lmn bir iyilik olduunu umduracak nedenler olduunu da gr-rz; lm iki eyden biridir: ya bir hilik, bsbtn bilinsizlik durumudur; ya da. herkesindedii gibi, ruhun bu dnyadan ayrlarak baka bir dnyaya gemesidir. lm bir bilinsizlik,deliksiz ve ryasz uyuyan bir kimsenin uykusu gibi bir uyku ise, o ne kusursuz, ne tam birkazantr! Bir kimse, uykusunda, hi rya grmedii bir gecesini dnerek, bunu hayatnn

teki gnleri ve geceleriyle karlatrsayd, btn hayatnda bundan daha iyi ve daha ho kagn ve ka gece geirmi olduunu da bize syleseydi, sanrm ki herkes, deil yalnz sradan

15


16/18

kimseler, Byk Hkmdar(26) bile, hayatnda byle pek az gndz ve gece bulurdu. lmbu eit bir uyku ise, byk bir kazantr; nk yle olunca, zamann btn ak, tek birgece gibi gzkecektir. Ama lm bizi bu dnyadan baka bir dnyaya gtren bir yolculukise ve herkesin dedii gibi, btn lenler baka dnyada yayorlarsa, yarglarm, bizim iin

bundan daha byk ne gibi iyilik olabilir? Gerekten teki dnyaya vardmzda, bu dnyada

adaletli olduunu iddia eden kimselerden kurtularak, denildii gibi asl adaleti veren gerekyarglar, Minos'u, Rahadamanthos'u, Aiakos'u (27) Triptolemos'u (28) dorulukla yaamolan yar Tanrlar bulacaksak, bu yolculuk hibir zaman bir ceza olamaz. Bir kimse orada,Orpheus'a, Musaios'a, Homeros'a, Hesiodos'a (29) kavuacaksa, bunun iin neler vermez ki?Hayr, bu doru ise, braknz bir daha, bir daha leyim. Hele Palamedes ile, Telamon oluAias (30) ile, haksz bir hkm yznden len eski kahramanlarla bulumak bizim iin neyce bir ey! Kendi sonumu onlarn sonu ile karlatrmak benim iin ne byk bir zevk!Hepsinin stnde, burada olduu gibi teki dnyada da gerek ve sahte bilgelii aratrmamilerletebileceim; kimin bilgi, kimin cahil olduunu anlayabileceim. Yarglar! BykTroia seferinin nderini, ya da Odysseus'u ve Sisyphos'u (31) kadnl erkekli daha biroklarmdeneyebilmekte ne byk bir zevk var! Onlarla konumakta, onlarn arasnda yaamakta,

onlara sorular sormak ne byk mutluluk! Orada hi phesiz, sormak yznden lmemahkm edilmek tehlikesi de yoktur. Bizden daha mutlu olduktan baka, doruyu syleyen,orada lmez de olacaktr. O halde, yarglar! Siz de benim gibi lmden korkmaynz, unu

biliniz ki, iyi bir insana, ne hayatta ne de ldkten sonra, hibir ktlk gelmez. Onu ve onungibileri Tanrlar daima korurlar. Benim yaklaan sonum, sadece bir tesadf ii deildir: tamtersine, apaydn gryorum ki lmek ve bylece btn aclardan bsbtn kurtulmak benimiin daha deerlidir. te, iimden gelen iaretin beni alkoymamasnn nedeni budur. Gene

bunun iin beni mahkm edenlere, beni sulayanlara asla kzmyorum. Onlar bana iyiliketmei bile bile istememilerse de, ktlk de etmemilerdir. Onlar ancak, bana bilerekktlk etmek istediklerinden dolay knayabilirim.Sizden dileyeceim bir ey daha kald: ocuklarm bydkleri zaman, Atinallar, erdemdenok zenginlie ya da herhangi bir eye dknlk gsterecek olurlarsa, ben sizinle nasluramsam, siz de onlarla uran, onlar cezalandrn; kendilerine, kendilerinde olmayan birdeeri verir, nem vermeleri gereken eye nem vermez, bir hi olduklar halde kendilerini

bir ey sanrlarsa, ben sizi nasl azarlamsam, siz de onlar yle azarlayn. Bunu yaparsanz,bana da, oullanma da doruluk etmi olursunuz.Artk ayrlma zaman geldi, yolumuza gidelim: ben lmee, siz yaamaa. Hangisi daha iyi?Bunu Tanrdan baka kimse bilmez...

SOKRATES'N SAVUNMASINDAN NOTLAR

(1) Bu komedya yazar, biraz sonra ad geecek olan Aristophanes'tir.(2)Leontinoi'li Gorgias pheci bir filozof ve parlak bir hatipti. Efltun, Gorgias'nda bu

filozofu alaya alr.(3) Keos'lu Prodikos, dil zerinde duran ve anlam inceliklerine nem veren bir dnrdr.

Efltun, Protagoras'-nda Prodikos'tan alayl bir ekilde sz eder.(4) Elis'li Hippias, derin bilgisi olmad halde, hemen her eyi bilen bir kimse olarak

geiniyordu.(5)Kallias, zengin bir kimseydi. Sofistler iin byk masraflara girdii ve eli ak olduu iinbtn servetini kaybetmiti.(6) Evrenos'lu Paros, sair ve hatipti. Ad, Efltun'un Phaidon'unda da geer.

(7) Eski Grek paras.

16


17/18

(8) Khairephon hakknda fazla bilgi yoktur. Aristophanes, Bulutlar adl oyununda, Sokratesgibi onu da alaya almtr.(9) Atina'nn 130 kilometre kadar kuzeybatsnda Phokis'te, Parnassos danda dik birkayalkta bulunan tapnak. Tanrya danmak isteyen erkekler ya da kadnlar, burayabavurur; sorularna cevap veren Tanrnn szn rahipler aracl ile renirlerdi. Buraya

Python da denir.(10) Bu andn, kahin ve byc Orpneus'un kurduu dine bal geleneklerde yer ald

sanlmaktadr. Aristophanes'in Eekarlar adl eserinde, kle Ksanthias da kpek" adnaand ier. Sokrates'in bu and kullanmasnn alayc bir hava tadn sylemek gerekir.(11) Dionysos din trenleriyle ilgili olan ve elli kadar arkcnn koro halinde okuduu

iirlere Dithyrambos denir.(12) Hera, Zeus'un kzkardei, evli kadnlarn ve evliliin koruyucusudur. Sokrates,ounlukla Tiera adna and ier. Bu, genellikle kadnlar arasnda yaygndr. Erkekler ise,

Zeus ya da Herakles adna and ierlerdi.(13) Bule, d ilerine, mali konulara bakan, resmi grevlileri denetleyen ve halk meclisineEkklesia kanun tasars hazrlayan kuruldu.

(14) Ekklesia, Atina'da btn hr yurttalarn kuruluydu. Devletin en nemli ilerine bakard.(15) Anaksagoras, nl bir Grek filozofudur. Perslerle ibirlii yapmakla ve dinsizlikle

sulanm, yakn dostu olan Perikles tarafndan kurtarlmt. Gnein ve Ayn, Yeryzndenkopmu ve byk bir hzla dndkleri iin akkor hale gelmi paralar olduunu ileri

srmtr.(16) Akhava tiyatrosunda, sahnenin nnde bulunan ve koronun dans ettii emberbiimindeki blm. Bu kelime ayn zamanda arnn (agora) bir blmn de belirtir.(17) Daimonlar, en eski Yunan dininde, eyay ve insanlar etkiledii kabul edilen tabiat stvarlklardr.(I8) Yunan mitolojisinde, dere, aa, da gibi tabiat paralarn kiiletiren, gzel ve diivarlklar.(19) Thetis'in olu, Akhilleus'tur.(20) Peloponessos savalarnn getii nemli yer.(21) Prytaneia, Bule'nin yrtme kuruluydu.(22) Otuzlar, sparta'nn yardmyla demokratlara bakaldran aznlk zengin snfndiktatrln kuran kimselerdir. Yunanllar bu ynetime Oligarkhlk demilerdir.(23) lerini kesintiye uratmamak iin Prytaneion yeleri srekli toplant halinde bulunurlarve bu srada devlet hesabna yiyip ilerlerdi.(24) Onbirler, sanklar tutuklamak, gardiyanlara ve celltlara emir vermekle grevli birkuruldu.(25) O dnem kullanlan para.

(26) Byk Hkmdar, yeryzndeki zenginliin sembol olarak kabul edilen Pers kralyd.(27) Minos, Rahadamanthos ve Aiakos, Zeus'un lml oullandr. Yeryzndeki adaletliyaaylarndan tr teki dnyada lleri yarglyorlard.(28) Trirttolemos, insanlara tarm retmitir ve baka herhangi bir yerde llerin yargcolarak ad gemez.(29) Orpheus ile Musaios, Homeros'tan nce yaadna inanlan iki airdir. BuradaOrpheus'un adnn air ve arkc olarak deil, din kurucusu olarak getii besbellidir.

Homeros ve Hesiodos Greklerin en byk iki airidir.(30) Troya sava kahramanlarndan olan Palamedes, Odysseus'un bir sahtekrln ortayakarm ve onun tarafndan hazrlanan dzenin kurban olarak ldrlmt. Aias isekendini ldrmt. Akhilleus, ld zaman, silahlarnn Aias'a deil de odysseus'a

verilmesini, Sokrates bir hakszlk olarak grr.

17


18/18

(31) Byk Troya seferinin nderi, Greklerin babuu Agamemnon'du. Odysseus veinsanlarn en kurnaz olan Sisyphos, Homeros'a gre rnek bilgelerdi.

18

Documents

-Sokratesin-Savunması