ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΠΙΣΗΣ

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

Στιγμές Τηλεόρασης

ΒΕΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Σπάζοντας τα Δεσμά της Νεύρωσης

ΝΑΝΑ ΠΑΛΑΙΤΣΑΚΗ

Εγώ και ο Ψυχίατρος

ΜΙΛΤΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ

Ο Επόπτης

ΖΗΝΑ ΚΟΥΤΣΕΛΙΝΗ

Ο πιο Δύσκολος Δρόμος

ΘΟΔΩΡΗΣ Α. ΚΑΛΟΥΔΗΣ

Πες το Έντιμα και Απλά

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

Κατάθλιψη: Το λυκόφως και το λυκαυγές

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

Κατάθλιψη: Το λυκόφως και το λυκαυγές

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΘΗΝΑ

Σειρά: ΠΟΙΚΙΛΑ ΘΕΜΑΤΑTίτλος: ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩΣυγγραφέας: ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣΕπιμέλεια: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΝΤΟΥΜΟΣ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΕΪΚΙΔΗ

Copyright © Σταμάτης ΜαλέληςCopyright © 2012: EKΔOTIKOΣ OPΓANIΣMOΣ ΛIBANH ABE Σόλωνος 98 – 106 80 Aθήνα. Tηλ.: 210 3661200, Fax: 210 3617791 http://www.livanis.gr Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδή-ποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προη-γούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Nόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαί-ου που ισχύουν στην Eλλάδα. Παραγωγή: Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη ISBN 978-960-14-2564-1

Ευχαριστώ από καρδιάς τον Κυριάκο Ντούμο

και τη Βασιλική Κεϊκίδη για την ανεκτίμητη βοήθειά τους.

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΗΤΑΝ, ΝΟΜΙΖΩ, άνοιξη του 2007, λίγο πριν τελειώσει η τηλεοπτική σεζόν, όταν μου ζητήθηκε μια συνέντευ­ξη από έναν τηλεοπτικό σταθμό για να κάνω το γνω­στό απολογισμό της χρονιάς που πέρασε. Όπως πά­ντα, δεν είχα σχεδιάσει τίποτα. Έδινα μέχρι τότε μια δυο συνεντεύξεις τη χρονιά και μιλούσα αποκλειστικά για τη δουλειά μου και γενικότερα για την τηλεόρα­ση.

Η παρουσιάστρια, συμπαθέστατη, που δούλευε σε ανταγωνιστικό κανάλι, με πήγε πολύ μαλακά με τις γνω­στές ερωτήσεις. Ποιος είναι ο νικητής της σεζόν, ποιον θα θέλατε στο κανάλι σας και διάφορα τέτοια, στα οποία είχα βαρεθεί να απαντάω.

Προς το τέλος της συνέντευξης, η παρουσιάστρια άρ­χισε να πλέκει το εγκώμιό μου.

«Δημιουργήσατε τα παράθυρα, διευθύνατε όλα τα με­γάλα κανάλια και τώρα κάνετε άλλη μια επιτυχία στο STAR. Δημιουργήσατε ένα νεανικό lifestyle πρόγραμμα,

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

10

το οποίο θεωρείται επιτυχημένο. Άρα, πρέπει να αισθά­νεστε ευτυχισμένος».

Η αυθόρμητη απάντησή μου πρέπει να τη σόκαρε.«Όχι, αγαπητή μου, δεν αισθάνομαι ευτυχισμένος». Το κορίτσι σώπασε κι εγώ συνέχισα. «Ποτέ δεν ήμουν ευτυχισμένος! Μια ζωή οι φίλοι μου

με ρωτούσαν τι έχω. Κι εγώ ήμουν λυπημένος. Κι όταν εσύ μου λες για τη μεγάλη επιτυχία του ΣΚΑΪ και τα πα­ράθυρα, θέλω να σου πω ότι τότε έπασχα από βαθιά κα­τάθλιψη. Όταν όλοι οι άνθρωποι νόμιζαν ότι απολάμβα­να τη μεγάλη μου επιτυχία, εγώ ήμουν άτομο με ειδικές ανάγκες που δεν μπορούσα να βγω ούτε από το σπίτι μου. Και πάλευα από το πρωί μέχρι το βράδυ με το τέρας της κατάθλιψης».

Η παρουσιάστρια δε μιλούσε για αρκετά δευτερόλε­πτα και με κοιτούσε απορημένη. Κάτι ψέλλισε στη συνέ­χεια.

«Ξέρετε, εμείς είχαμε άλλη άποψη για εσάς...»«Ναι, το ξέρω!» της απάντησα. «Όλοι έχουν άλλη άπο­

ψη για μένα εκτός από τους φίλους μου που έζησαν την κόλασή μου».

Το κορίτσι κόλλησε, το μόνο που πρόλαβε να πει ήταν: «Και τώρα είσαστε καλύτερα;»

«Ναι, σχεδόν καλά! Αυτή την αρρώστια δεν την ξεπερ­νάς ποτέ ολοκληρωτικά, αλλά βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής σου. Αρκεί να έχεις τα κότσια και να πας στον ειδι­κό και να του πεις ό,τι αισθάνεσαι. Αρκεί να μπορέσεις

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

11

να κάνεις βουτιά στα σκουπίδια που έχεις μέσα σου. Αρ­κεί να αναθεωρήσεις την ίδια τη ζωή σου».

Η κοπέλα με ευχαρίστησε κι έφυγε. Πήγα στο γραφείο μου χωρίς να είμαι σίγουρος ότι είχα πράξει σωστά. «Τι θα λέει ο κόσμος τώρα;» σκεφτόμουν. «Ότι είμαι ψυχα­σθενής. Πόσοι άραγε θα με πουν τρελό, αφού δεν μπο­ρούν να καταλάβουν πόσο άγρια είναι αυτή η αρρώστια, που την άφηνα να με τρώει για περισσότερα από εφτά χρόνια, γιατί δεν είχα τη δύναμη να πάω σε ένα γιατρό και να του εξηγήσω τι μου συμβαίνει. Γιατί απέφευγα να συζητήσω με τον εαυτό μου και άφηνα τις ενοχές μου να με χαστουκίζουν».

Το συζήτησα με τον αδερφικό μου φίλο Κυριάκο Ντούμο, που –όπως θα καταλάβετε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο– έπαιξε και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου.

«Γιατί το έκανες;» με ρώτησε.«Και για μένα, αλλά κυρίως για όλους αυτούς που υπο­

φέρουν, περνούν τον Γολγοθά τους και δεν πηγαίνουν στο γιατρό για να αποφύγουν το στίγμα. Αλλά το έκανα και αυθόρμητα, Κυριάκο! Σιχαίνομαι να με θεωρούν ευτυχι­σμένο! Είναι δυνατόν να με αισθάνονται ευτυχισμένο επειδή πέτυχα στην τηλεόραση; Αυτός είμαι, Κυριάκο; Αυτή είναι η εικόνα μου;»

«Ίσως να έκανες καλά», μου απάντησε ο φίλος μου και συμπλήρωσε: «Πολλοί βέβαια θα το πάρουν στραβά».

Δεν έδωσα συνέχεια. Την επόμενη μέρα μεταδόθηκε η εκπομπή. Η γραμματέας μου μπήκε στο γραφείο μου.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

12

«Έχει μπλοκάρει το τηλεφωνικό κέντρο. Είναι πολλοί τηλεθεατές που θέλουν να σας μιλήσουν».

Την κοίταξα ξαφνιασμένος. Αν και ήξερα ότι περισ­σότεροι από ένα εκατομμύριο Έλληνες πάσχουν από διά­φορες μορφές κατάθλιψης, αυτό δεν μπορούσα να το πε­ριμένω.

«Δώσε μου μερικά τηλέφωνα», της είπα. «Έτσι για να ακούσω περίπου τι θέλουν να μου πουν».

Στα λίγα τηλέφωνα που απάντησα ήταν απεγνωσμένοι άνθρωποι οι οποίοι ζητούσαν βοήθεια. Όλων των ηλικι­ών. Σχεδόν εκλιπαρούσαν κλαίγοντας να τους δώσω μια λύση. Τι λύση να τους δώσω εγώ, που έκανα χρόνια να το πω, ακόμα και στους κολλητούς μου;

Οι περισσότερες ήταν γυναίκες που δεν είχαν το κουρά­γιο να σηκωθούν ούτε από το κρεβάτι τους. Άλλοι, νέοι άν­θρωποι στα πρόθυρα της αυτοκτονίας με συνεχείς κρίσεις πανικού. Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη που εγκατέλει­ψε τα παιδιά της και γυρνούσε επί μέρες στο δρόμο. Και πολλές τέτοιες περιπτώσεις που σου σχίζουν την καρδιά.

Βρέθηκα σε πολύ δύσκολη θέση. Σε όλους απαντούσα ότι πρέπει να πάνε σε γιατρό. Άλλοι μου έλεγαν ότι δεν μπορούν γιατί μένουν σε κλειστές κοινωνίες και φοβού­νται το στίγμα και άλλοι ότι δεν έχουν χρήματα για το γιατρό. Πολλοί ζήτησαν το τηλέφωνό μου. Σε μερικούς έδωσα και το κινητό. Σε κανέναν βέβαια δεν έδωσα το όνομα κάποιου γιατρού!

Είπα στη γραμματέα μου να μη μου δώσει άλλα τηλέ­

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

13

φωνα και μηχανικά άνοιξα το Facebook. Είχε κατακλυ­στεί από μηνύματα. Σε αρκετά μου έδιναν συγχαρητήρια για το θάρρος να μιλήσω για το πρόβλημά μου και σε άλ­λα μου ζητούσαν συμβουλές. Σε όσα μπόρεσα να απαντή­σω έγραφα μονότονα ότι πρέπει να επισκεφθούν κάποιο γιατρό. Σε δύο γυναίκες μεγάλης ηλικίας μίλησα αρκετές ώρες για να τις ηρεμήσω. Άκουγα την απόγνωσή τους, μου έλεγαν τις ιστορίες τους. Η μια από την Καστοριά και η άλλη από τα Τρίκαλα. Δεν ήξερα τι να τους πω, κα­τέρρεα μαζί τους. Το επόμενο πρωί επικοινώνησα με φί­λους μου στις πόλεις τους. Μου σύστησαν κάποιους για­τρούς. Τις πήρα και τις ενημέρωσα.

Αυτό δεν έχει σταματήσει από τότε μέχρι και την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές. Από τότε μίλησα αρκετές φορές για την κατάθλιψη, θέλοντας να δώσω έναν τόνο αισιοδοξίας. ΠΕΡΝΑΕΙ! ΓΙΑΤΡΕΥΕΤΑΙ! Πριν από λίγες μέρες, καλοκαίρι του 2012, κι ενώ ταξίδευα με το πλοίο της γραμμής για τη Σκιάθο με τους φίλους μου, με πλη­σίασε μια ηλικιωμένη γυναίκα. Μου συστήθηκε και έσφι­ξε δυνατά το χέρι μου.

«Κύριε Μαλέλη, σας ευχαριστώ πολύ γιατί με βοηθή­σατε να γίνω καλά. Έπασχα από κατάθλιψη. Η ζωή μου είχε γίνει κόλαση. Δεν μπορούσα να ασχοληθώ, όχι μόνο με τον εαυτό μου, αλλά ούτε και με την οικογένειά μου. Παρακολούθησα όλες τις συνεντεύξεις σας, διάβασα τα κείμενά σας και αποφάσισα να πάω σε ειδικό. Πήρα φάρμακα, πάλεψα με τον εαυτό μου και άλλαξα ζωή».

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

14

Σταμάτησε, ανάσανε βαριά, γύρισε συγκινημένη στο πλάι και μου έδειξε δύο χαριτωμένα κορίτσια. «Αυτά είναι τα παιδιά μου!» Σηκώθηκα αυθόρμητα και πήγα και χαι­ρέτησα τα κορίτσια. Η γυναίκα μού έκανε την πιο ζεστή αγκαλιά που μου έχουν κάνει. Δε θα την ξεχάσω ποτέ.

Καιρό αργότερα, μετά την τηλεοπτική συνέντευξη, άρ­χισα να γράφω αυτό το βιβλίο. Ξεκινούσα και σταματού­σα συνεχώς. Ήξερα όμως ότι, αν γράψω αυτά που βίω­σα, θα είναι μια ολοκληρωμένη ψυχανάλυση που ίσως με λυτρώσει.

Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να βάλω σε τάξη τη ζωή μου. Προσπάθησα να συνδυάσω την πορεία της ζω­ής μου με τις συνεδρίες των ειδικών. Συχνά αναγκαζό­μουν να γυρίζω πολύ πίσω, στα παιδικά μου χρόνια, για να ανιχνεύσω την προέλευση των τραυμάτων. Πολλές φο­ρές μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου προσπάθησα να τα επουλώσω. Από το μυαλό μου περνούσε Η Μυστη­ριώδης Φλόγα της Βασίλισσας Λοάνα, όπου ο Ουμπέρτο Έκο προσπαθεί να ξαναβρεί τη μνήμη του μέσα από παλιά κόμικς. Έτσι κι εγώ προσπαθούσα να συνθέσω το παζλ της ζωής μου. Μέσα από παλιά κιτρινισμένα βιβλία που βρίσκονταν στη βιβλιοθήκη μου.

Όλα, λοιπόν, γιατρεύονται, όλα περνούν, αρκεί να έχεις τη δύναμη να κοιτάξεις βαθιά μέσα σου και να ξε­τυλίξεις σιγά σιγά το κουβάρι της ζωής σου. Κι αυτό δεν μπορείς να το κάνεις μόνος σου, παρά μόνο με τη βοή­θεια των ειδικών. Δια φορετικά θα χαθείς σε διάφορες

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

15

ατραπούς. Ασχολούμαι πολλά χρόνια τώρα με την κατά­θλιψη. Διαβάζω όσο περισσότερα βιβλία μπορώ, παρα­κολουθώ αρκετά συνέδρια, μιλάω με καταθλιπτικούς και κυρίως μιλάω με τους ειδικούς. Όχι, βέβαια, δεν έγινα ει­δικός! Αλλά μπορώ να περιγράψω τη δική μου εμπειρία, στην οποία πολλοί αναγνώστες θα αναγνωρίσουν τη δική τους. Διαβάζοντας όλα αυτά, έχω καταλήξει σε ένα βασι­κό συμπέρασμα. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την κα­τάθλιψη σε όποιο στάδιο και αν είναι, όποια μορφή και αν έχει, αν δεν καθαρίσεις την «καμινάδα του μυαλού σου», όπως λέει ο Γιάλομ παραφράζοντας τον Φρόιντ.

Με τον καιρό όλο και περισσότεροι μιλούσαν για την κατάθλιψη. Βεβαίως και επώνυμοι... Άλλοι έλεγαν αλή­θεια και άλλοι όχι. Άλλοι πάλι μπέρδευαν την κατάθλιψη με τη μελαγχολία. Η μελαγχολία μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, αλλά δεν είναι κατάθλιψη. Δεν μπορείς να έχεις κατάθλιψη και να γυρνάς σε κότερα και να κά­νεις μεγάλη ζωή. Όταν έχεις αυτή την καταραμένη αρ­ρώστια, κλείνεσαι στο σπίτι. Δεν έχεις ζωή! Συζείς με το τέρας. Όταν κάποια site έγραφαν για τη ζωή μου σε κο­σμοπολίτικα νησιά, ήταν η περίοδος που δεν μπορούσα να πάω ούτε μέχρι το περίπτερο της γειτονιάς μου.

Ο πρώτος που είπε ότι έχω κατάθλιψη, και ήταν κα­τηγορηματικός, είναι ένας καταπληκτικός επιστήμονας και άνθρωπος, ο Απόστολος Πολύζος. Η τυχαία γνωρι­μία μου μαζί του, μια μέρα που η κόρη μου ήταν άρρω­στη, μου άλλαξε τη ζωή.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

16

Τελευταία τον επισκέφθηκα στο ιατρείο του –είναι γε­νικός παθολόγος– για μια ίωση που με ταλαιπωρούσε. Συ­νεχίζει να ερευνά και να εξελίσσει την επιστήμη του. Με ρώτησε για την κατάθλιψη.

Πολλές φορές στο παρελθόν το είχαμε συζητήσει. «Ήθελες να τα κάνεις όλα! Να μην αδικήσεις κανέναν. Και να κάνεις μια άλλη ζωή που σου υπαγόρευε το υπο­συνείδητο και να συνεχίσεις τη δουλειά σου για να μην απογοητεύσεις αυτούς που αγαπούσες. Πατούσες σε πολ­λές βάρκες και ζούσες σε ένα φαύλο κύκλο, κι αυτό το πλήρωνες ακριβά».

Πάντα στο τέλος των συζητήσεών μας μου σύστηνε έναν ψυχίατρο που εμπιστευόταν. «Αυτός είναι ειδικός, σε αυτόν θα πας. Θα τον πάρω να τον ενημερώσω».

Ήταν από τις ελάχιστες φορές που δεν άκουσα αυτό τον υπέροχο άνθρωπο και το πλήρωσα ακριβά. Δέκα χρό­νια αβίω της ζωής, από τα οποία εφτά πολύ σκληρά. Άλ­λη μια φορά, όταν ένιωθα ότι θα λιποθυμήσω από έναν πανικό, ήρθε στο σπίτι.

«Σταμάτη μου, σου το έχω πει. Πρέπει να πας στο για­τρό που σου είπα. Δεν έχεις κάτι άλλο».

Δεν μπορούσα όμως. Ήταν πάνω από τις δυνάμεις μου.«Θα έρθω κι εγώ μαζί σου. Πρέπει να μάθεις να ζεις,

Σταμάτη, να χαίρεσαι τη ζωή. Εσύ ταλαιπωρείσαι! Θέ­λεις και κάνεις διαφορετικά πράγματα. Πρέπει να απο­φασίσεις. Δεν μπορείς να επιλέγεις τη Σαχάρα και να δια­μαρτύρεσαι γιατί δε βρέχει».

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

17

Του είπα ότι θα το κάνω χωρίς να το εννοώ. Ήμουν σε ένα τούνελ χωρίς φως και δεν πίστευα ότι μπορούσε κανείς να με βγάλει. Την ίδια ώρα ήμουν στην κορύφω­ση της διευθυντικής μου καριέρας στην τηλεόραση. Φαι­νομενικά, η τέλεια αντίθεση! Όμως το φαίνεσθαι είναι πολύ διαφορετικό από την πραγματικότητα.

Το βιβλίο δεν είναι βιογραφικό. Με την έννοια ότι δεν περιγράφω όλη τη ζωή μου, αλλά μόνο τις περιόδους που έχουν σχέση με τη μάχη μου με το τέρας ή άλλες που πι­θανόν το επηρέασαν. Έμεινα περισσότερο σε αυτά που επέμεναν να μάθουν οι ειδικοί.

Το βιβλίο δεν είναι επιστημονικό. Εκτίμησα ότι έπρε­πε να δώσω και εικόνες από την ίδια μου τη ζωή. Ίσως ένα βιβλίο που διάβασα και ήταν καθοριστικό για μένα. Ένα ποίη μα. Μια βαθιά συζήτηση. Ένα δρώμενο. Πολ­λοί δε θα βρουν τον εαυτό τους. Τα αίτια είναι διαφορε­τικά. Το θέμα είναι ότι οι περισσότεροι μπορούν να το ξεπεράσουν. Να καθαρίσουν την «καμινάδα» τους, να αλ­λάξουν ζωή. Που είναι πολύτιμη, μοναδική!

Κίνητρό μου είναι να πείσω όσους ανθρώπους μπορώ να μην εγκαταλείψουν τη ζωή τους στο έλεος της άθλιας αρρώστιας.

Την ιδέα να ονομάσω την ασθένεια τέρας μού την έδω­σε ένας φίλος μου, καταξιωμένος δημοσιογράφος, που υπέφερε πολύ από αυτή. Εγώ μπορούσα να τον καταλά­βω, οι γύρω όχι. Μια μέρα που άργησε στη δουλειά στο MEGA τον ρώτησα αν του συνέβη κάτι.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

18

«Όχι, απλώς με κυνήγησε το τέρας, κι εκεί που νόμι­ζα ότι θα με κατασπαράξει, χώθηκα σε ένα κατάστημα με παπούτσια. Η υπάλληλος με ρώτησε τι θα ήθελα κι εγώ της είπα να σωθώ».

Βάλαμε τα γέλια. Έτσι γίνεται συνήθως. Όταν περά­σει λίγος καιρός, τα θυμάσαι και γελάς.

Όταν δημοσιοποίησα το πρόβλημά μου, συναντήθη­κα τυχαία σε χώρους δουλειάς, ημερίδων, διαλέξεων, πο­τού, με διάφορους υπεράνω υποψίας καθηγητές, καλλι­τέχνες, διανοούμενους, οι οποίοι με πλησίαζαν συνωμο­τικά και με ρωτούσαν τι να κάνουν. Βλέπετε, η κατάθλι­ψη είναι υπερταξική. Έχει περάσει στο τελευταίο μαρξι­στικό στάδιο. Άνθρωποι που για την κοινή γνώμη ζούσαν την απόλυτη ευτυχία υπέφεραν από την αρρώστια. Και άλλοι έπαιρναν έναν κουβά φάρμακα για να κρατηθούν στα πόδια τους. Ποια ήταν, λοιπόν, η λύση; Αυτό που λέ­ει ο Σοπενχάουερ, να αποφεύγουμε ό,τι προκαλεί οδύνη; Έχει αμφισβητηθεί!!! Τι να γίνεις δηλαδή, μισάνθρωπος ή μισογύνης;

Είναι η ίδια η ζωή που έχει αλλάξει. Λένε ότι είναι η ασθένεια της εποχής. Από τι χαρακτηρίζεται όμως αυτή η εποχή; Από ένα συνεχές κυνήγι πλούτου και δόξας ή καλύτερα ματαιοδοξίας. Χωρίς αρχές, χωρίς αξίες. Εάν κάτι από αυτά έχει μείνει μέσα σου, την πάτησες! Αυτοί που σίγουρα ευτυχούν –και γι’ αυτό δεν είμαι καθόλου βέ­βαιος– είναι οι άνθρωποι που θεωρώ τελείως άδειους. Δε θα αδικήσω και μια μερίδα ανθρώπων που ζουν καλά για­

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

19

τί ακολούθησαν αρχές. Αλλά και γι’ αυτό δεν είμαι βέ­βαιος. Πώς μπορούν να είναι ευτυχισμένοι όταν ζουν σε μια κοινωνία που οι λέξεις «αρχές» και «αξίες» ακούγο­νται παράφωνες; Πώς ένας άνθρωπος μπορεί να είναι υγιής σε ένα άρρωστο περιβάλλον; Θυμάστε την Πανού­κλα του Καμί; Πόσοι άραγε μπορούν να σωθούν; Λίγοι, εκτός εάν η κοινωνία, όλες οι κοινωνίες, οργανωθούν δια­φορετικά. Αν ανοίξουν τα αφτιά και ακούσουν καθαρά τον Ζαρατούστρα του Νίτσε.

Η θεραπεία από την κατάθλιψη θα σε οδηγήσει σε πο­λύ καλύτερες μέρες, πιο φυσιολογικές. Την ευτυχία θα σου τη στερήσει η ίδια η κοινωνία. Η άπληστη, η εκδικη­τική, η προσωποκεντρική, η χουλιγκανική, η ανάλγητη. Και οι πολίτες δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι στρώνουν το χαλί της κατάθλιψης.

Μέσα από τη μελέτη που έκανα για τη ζωή μου με την κατάθλιψη, έπεσαν στα χέρια μου και κάποια βιβλία με ανατολικές θεωρίες για την ευτυχία και τη νιρβάνα. Δε με έπεισαν, γιατί ουσιαστικά είναι φυγή. Κι αυτό με ενοχλεί! Δεν τα παρατάω εύκολα και φεύγω. Άλλοι βρήκαν κατα­φύγιο μόνο στην πίστη. Πάλι είναι απομόνωση. Το θέμα είναι να γίνεσαι καλά μέσα στην κοινωνία και μετά να παλεύεις να την αλλάξεις, χωρίς βία που δημιουργεί νέα βία και μίσος. Όπως ο Θορό που ενέπνευσε ειρηνικές επαναστάσεις. Και ο Τόμας Μουρ που μίλησε για τις θε­τικές ουτοπίες.

Αλλά τα κείμενα που πραγματικά με επηρέασαν σαν

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

20

άνθρωπο και στην ουσία με έκαναν ενοχικό ήταν τα μαρ­ξιστικά. Αλλά και μυθιστορήματα που με έκαναν στην εφηβική μου ηλικία να αιωρούμαι στο κενό. Το κράμα του Μαρξ και του αγαπημένου Μάρκες ήταν μολότοφ στο μυαλό μου.

Ευχαριστώ όλους αυτούς τους εκατοντάδες που μου άνοιξαν την καρδιά τους και μιλήσαμε για το τέρας.

Ένα λιθαράκι θέλω να βάλω στην αντιμετώπιση της άθλιας αρρώστιας. Ευχαριστώ τους αγαπημένους μου φί­λους που στάθηκαν και στέκονται δίπλα μου. Ιδιαίτερα τον Κυριάκο, τον Στέλιο και τον Σωτήρη. Και φυσικά το γιατρό μου.

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

21

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ

ΠΡΩΤΟΣΥΝΑΝΤΗΣΑ ΤΟ ΤΕΡΑΣ στα μέσα της δεκαετίας του '80. Ήταν μια βραδιά του Σεπτέμβρη σε ένα ταβερνάκι της Πατησίων. Μέχρι τότε ήμουν απλώς ένας μελαγχολι­κός νέος. Ξεφυλλίζοντας τα νεανικά και εφηβικά μου άλ­μπουμ, έβλεπα πάντα ότι κοιτούσα το φακό με σοβαρό βλέμμα. Ακόμα και στην κλασική φωτογραφία της πρώ­της Δημοτικού, κι ενώ όλα τα παιδιά χαμογελούν, εγώ μοιάζω να κλαίω. Στα πρώτα χρόνια της ζωής μου έζησα στο Παλιό Λιμάνι, στην Επάνω Σκάλα της Μυτιλήνης, δί­πλα ακριβώς από το Κάστρο και το Σκαλοχώρι, ένα πα­νέμορφο χωριό στη μέση της Λέσβου. Στην Επάνω Σκά­λα έχω τις πρώτες μου εικόνες. Φτωχοί άνθρωποι, οι πε­ρισσότεροι πρόσφυγες από την απέναντι ακτή, αλλά γλε­ντζέδες. Το ρακέλι, που είναι το ούζο στη Μυτιλήνη, έρεε χύμα. Η Επάνω Σκάλα ήταν γεμάτη με τέτοια ουζάδικα. Στο ισόγειο του σπιτιού μου ήταν το «Κέφι» και απέναντι το «Γλέντι», που είχαν το καλύτερο ούζο του νησιού.

Στα κατοπινά εφηβικά μου χρόνια, διαβάζοντας ημε­

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ

22

ρολόγια που σκόρπια κρατούσα, έβλεπα τα κείμενά μου να τα διαπερνά η μελαγχολία. Κυρίως στις τρεις τελευ­ταίες τάξεις του Γυμνασίου, που το τελείωσα στο Αιγά­λεω. Ακόμα και σε κάποια ποιήματα που προσπαθούσα να σκαρώσω η θλίψη ήταν διάχυτη! Συνήθως, όταν το συ­νειδητοποιούσα, το απέδιδα στην κοινωνική ευαισθησία που με είχε καταλάβει και στην ένταξή μου στις αριστε­ρές οργανώσεις της εποχής. Αλλά και οι συμμαθητές μου, ο Γιώργος Μαρκατσέλης, ο Μιχάλης Γκούμας και άλλοι, βρίσκονταν στον ίδιο παρονομαστή με εμένα, χωρίς όμως να τους κατακλύζει η θλίψη που είχε γίνει ένα με την προ­σωπικότητά μου. Οι γονείς μου ήταν φτωχοί άνθρωποι, αλλά όχι μίζεροι. Ακόμα και σήμερα αστειεύονται και γε­λούν. Τα πρώτα μου χρόνια στο 5ο Δημοτικό της Μυτι­λήνης, αλλά και σε ένα καταπληκτικό σχολείο στο Σκα­λοχώρι που έχτισε ο Γεώργιος Παπαν δρέου, σημάδεψαν την προσωπικότητά μου. Δημιούργησαν τη μήτρα που, όπως θα μου εξηγούσαν οι ψυχολόγοι, θα αναζητούσα σε όλη μου τη ζωή. Πέρα από το σόι μου, που ήταν όλοι βιο­παλαιστές και κλασικοί λιμανίσιοι άνθρωποι, θεωρώ ότι καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ψυχισμού μου έπαιξε ένας σπουδαίος άνθρωπος. Ένας γιατρός, ο οποί­ος έμενε απέναντι από το σχολείο μου. Μου άνοιξε ένα άλλο παράθυρο στη ζωή. Στην πέμπτη Δημοτικού μετα­κομίσαμε στο Αιγάλεω. Το μόνο κοινό με την Επάνω Σκά­λα η φτώχεια.

Οι δικοί μου, αν και φτωχοί άνθρωποι, φρόντιζαν να