Το Φαινόμενο του Τρομοκηπίου Το κλίμα αλλάζει συνεχώς, τα «ανθρώπινα» σπανίως Από τον ΛΕΩΝΙΔΑ ΛΟΥΛΟΥ ΔΗ

Cb.ristopber Essα and Ross McΚitridc, Tαken by Storm. 'Ihe troubled sdmce, polky and politiα of globQl warming (Στο έλ.ως της fCtιtτruyJ&rς. λνιιιτιφ"Χ'ί UΠJ1' επιιιπjμrι, πολιτιd( ruu Πολ.ιπrcή της 1rtlt}"'όuμur( ιππpθtpμφιιnις). Κey Porter Books. 2002. σελ. 320

Chήstopher Boobr. 'Ihe ReιU Globιιl Warming Disιuter (Η πpιιιyμιιιnιάι ιrιιιnιcπpοφή της� ιmφθtpμιιινσιrς). Continuum, 2010. σελ. 368

... ε/ναι «αξιομνημ6νειrrο παpάδειyμα της αούλληπτης πεpιtpyειας της φύσης μας. που σπαταλάει το χp6νο της yια νιιι μαντέψει τα μελλούμεvιιι, σιιιv να μην εtχε αpκεrή απασχόληση να χωνέψει τα παp6ντα.

Μισέλ ντε Μονταiνι 1

1. Ο Τζιμ Λιπ. γενικός διευθυντής του Δι­εθνούς WWF (Παγκόσμιο Ταμεlο για τη Φύση), λίγες ημέρες πριν από τη Σύνοδο της Κοπεγχάγης περνώντας από την Αθήνα ρωτήθηκε ποιο ε[ναι το μεγαλύ­τερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που αντι­μετωπίζει ο πλανήτης σήμερα. «Χωρiς αμφιβολlα», απάντησε, ιcη κλιματική αλ­λαγή. Δεν πρόκεπαι απλώς για "ένα περι­βαλλοντικό πρόβλημα': Αποτελεl επiσης το σημαντικότερο πρόβλημα στον τομέα της οικονομίας, των κοινωνικών θεμάτων, της ανάπτυξης και της uγεlας. Η κλιμα­τική αλλαγή θα επιφέρει μαζικές αλλαγές στον πλανήτη•2• Η απειλητική πρόγνωση -για την «υπερθέρμανση του πλανήτη• -αυτή είναι η τάση της κλιματικής αλλα­γής κατά τον Λιπ- μας έρχεται από τον ·προπερασμένο αιώνα. Τη διατύπωσε πρώτος το 1824, ως «φαινόμενο του θερ­μοκηπlου», ο Γάλλος μαθηματικός και μη-

50 [ The Athens Reνiew of books

γορότεpα από κάθε άλλη φορά κατά τη διάρκεια, το λιγότερο, των τελευ­ταίων 2.000 ετών)).

Ο Μάσλιν επικαλείται προς επίρρωση του ισχυρισμού του την τελευταία έκ­θεση της περιβόητης -για λόγους που θα αναφερθούν πιο κάτω- Διακυβερνητικής Επιτροπής περί της Κλιματικης Αλλαγης (IPCC), σύμφωνα με την οποία

«έχει πλήρως αποδειχθεi ότι κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα υπήρξε αίι­ξηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών κατa 0,75°C και aνοδος της θαλάσ­σιας στάθμης κατά 22 εκατ. Η πρό­βλεψη της IPCC είναι ότι στο τέλος του παρόντος αιώνα τα αντίστοιχα μεγέθη θα έχουν ενισχυθεί περαι­τέρω, το πρώτο μεταξίι 1,1 °C και 6,4°C και το δείιτερο μεταξύ 28 εκατ. και 79 εκατ., αν επιταχυνθεί το λιώ­σιμο των πaγων στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική.( ... ) Οι επιπτώσεις αυτής της εξέλιξης, σε οικονομικοίις όρους, αποτιμώνται [σ. σ.: κατά την Έκθεση του Ν. Στερν, 2006] σε 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ»3•

Άρθρο τοu Ncwιwcιιk. 28 Απριλίου 1975, με γράφημα βάσει τοu oπolou �αποδεικνiιπαι» ότι η Ι'η ταχiιτατα οδεύει προς μια νέα εποχή παγετώνων.

Όλα αυτά μοιάζουν πειστικά, ακόμη και πιθανa, αφοίι υπaρχει «σαφης τεκμηρί­ωση)) και όλα έχουν «πλήρως αποδειχθεί)). Είναι, όμως, αυτή η βεβαιότητα τόσο ακραδαντη όσο λέγεται; χανικός Ζοζέφ Φουριέ, τη συμπλήρωσε,

το 1896, ως προς τις συνέπειές της στην «υπερθέρμανση τοu πλανήτη)) από το οφειλόμενο στον άνθρωπο διοξείδιο του άνθρακα, ο Σουηδός χημικός Σβάντε Αρ­ρένιους, για να κυριαρχήσει απολirrως και παραδόξως στις κοιτίδες τοu επιστημονι­κοίι γίγνεσθαι, τη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, ειδικότερα το τελευταίο τέταρτο του 20ou αιώνα και μέχρι τη δρα­ματική αμφισβήτησή της την τελευταία δεκαετiα. Καθόλου τυχαiα, από το 1997 ο όρος «φαινόμενο του θερμοκηπiουι� σπάνια αναφέρεται. Αυτή την απίστευτη, σχεδόν παρανοϊκή ιστορία αφηγούνται και ερμηνεύουν οι Καναδοί καθηγητές περιβαλλοντικής οικονομίας Κρίστοφερ

Έσεξ και Ρος ΜακΚίτρικ και ο Βρετανός aρθρογράφος επιστημονικών θεμάτων στον Sundαy Telegταph και ιδρυτής του

2 θρυλικού σατιρικού περιοδικού Priναtt Eye Κρίστοφερ Μπούκερ. •

Τι έλεγε αυτή η απειλή της «κλιματικής, Οι Κρiστοφερ Έσεξ και Ρος ΜακΚ!τρικ αλλαγής»; Τη συνοψίζει ένας θιασώτης: έχουν εντελώς διαφορετική γνώμη. Στέ­της και κορυφαίος κλιματολόγος, ο κα- κονται καταρχην στη διαφορά μεταξίι θηγητής Μαρκ Μάσλιν: θεωριών, μοντέλων και μεταφορών. Αυτό

«Υπάρχει σαφής τεκμηρίωση ότι οι ήδη αυξημένες σuγκεντρώσεις του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άν­θρακα στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων πεντακοσίων ετών και ισως παραπaνω, θα θερμάνουν τη Γη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, γρη-

σημαίνει ότι αν κάποιο από αυτά τα τρία επιζητείται να αποκληθεί βέβαιο αυτό είναι το πρώτο και η επιστήμη μάς έχει δεί­ξει πόσο πολίι επιφυλακτικοί οφείλουμε να είμαστε με τη χρήση αυτού του όρου. Με αυτή την έννοια, αν και χρήσιμα, τα μοντέλα, τα οποία επινοοίινται μόνο για να προσαρμόσουν κάποιες παρατηρήσεις,

Νοέμβριος 2011

tχοuν μικρότερο ιώρος στην επιστήμη και ακόμη μικρότερο οι μεταφορές όπως ε(ναι αvτή του «φαινομένου του θερμοκηπLου•. Τελικώς, στις φοοικές επιστήμες. μόνο η θεωρlα εl"αι αυτή η οποlα δοκιμάζεται σuνεχώς από πειράματα ελέγχου της. Η θεωρία καθορlζει ποια ε!ναι η κατάλληλη χρήση ενός μοντέλου και η αληθοφάνεια ή μη μιας μεταφοράς. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, απευθυνόμενοι στους αναγνclιστες τους δεν διστάζουν να βε­βαιώσουν ότι

«στο ερωτημα αν υπάρχει κάη σαν μια θεωρlα για το κλlμα, η απά­ντηση εlναι σύντομη (όχι) αλλά η εξήγηση τού γιατl θα απαιτούσε τη συγκέντρωση της προσοχής σας για πολλές σελlδες. Σας προειδοποιοόμε από τώρα ότι δεν υπάρχει η δυνατό­τητα συντομογραφιών σε αυτό το εγχείρημα•.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο πρώτος και κύριος λόγος, προσθέτουν λίγο πιο κάτω, γιατί

«η βεβαιότητα στο θέμα της μελλο­ντικής κατεύθυνσης του κλlματος είναι αδύνατη. Δεν υπάρχει θεωρη­τική βάση για την πρόγνωση του κλίματος· τα μοντέλα δεν αποτελούν ένα υποκατάστατο της θεωρίας, και η αβυσσαλέα πολυπλοκότητα πραγ­μάτων όπως η καταστασιακή αταξία (turbulence) και τα χαοτικά συστή­ματα συνεπάγονται ότι όποιος -πι­στεύει ότι μπορούμε να προβλέψουμε το κλίμα απλώς προκαλεl το γέλιο των θεών».

Και συμπληρώνουν ότι,

«εν απουσlα μιας θεωρlας για το κλίμα, το οποίο, άλλωστε, πάντοτε αλλάζει, δεν έχουμε καμlα δυνατό­τητα να κατανοήσουμε εάν συμβαl­νει μια αλλαγή του κλlματος εξαιτίας του ανθρώπου, ακόμη και αν συνέ­βαινε μπροστά στα μάτια μας. Ούτε μπορούμε να ανατρέξουμε στο πα­ρελθόν και να υποστηρlξουμε, έναντι των μακροπρόθεσμων φυσικών αλ­λαγών, ότι συνέβη και ότι ήταν υπεύ­θυνη για συγκεκριμένες αλλαγές σε συγκεκριμένες τοποθεσlες. Δεν εlμα­στε σε θέση να αναγνωρίσουμε την εξαιτlας του ανθρώπου κλιματική αλλαγή ακόμη και αφού αποτελέσει γεγονός».

Να προσθέσω εδώ όη οι συγγραφεlς δεν είναι τυχαία πρόσωπα. Διαδραμάτι­σαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην aποδό­μηση του δόγματος περl υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ειδικά ο ένας εξ αυτών, ο ΜακΚίτρικ, ειδικός στα οικονομικά του περιβάλλοντος και την κλιματική αλ­λαγή, μαζl με έναν άλλο Καναδό, τον

Νοέμβριος 2011

11:

Σχηματική απεικόνιση της mlδρασηc; των γαλαξιακών κοσμικών cικτlνων στο κλψατικό σύστημα, vποθέτοντcιc; την mlδραση στην �φοκάλιιψη μέσω τοu σχηματισμού στcιyονιδlων με ακόλουθη eπiδραση τόσο στην ηλιοφάνεια όσο και στον υδρολογικό κύκλο (Jasper Κirkby, 2008).

- ικ6οιιιν8 8Λό �" � C190t ι� 1999 μ.JQ - •�-.,... k�cιοοοι� ιΝΟμ.Χ) - ·�_.,... δcδομlyωον (40 nWY ��� -- r-W\�6.oη(1000�1900μ.JQ ....... ϊ9ΜΛάΡόϋi�·� ....

2000 'ειΟ( μJC

Η επlμαχη «Καμπύλη μnαστοuνιοiι τοu χόαϊ.ο τοu Μαν και σuνερyατών, την onolα υιοθέτησε άιφπα, καθιστώντcιc; την εμβληματική, η Διακuβφνητική Εππροπή για την Κλιματική λλλαyή (IPCC).

Στlβεν Μακlντάιρ, σύμβουλο χρηματοοι­κονομικής στην εξορυκτική βιομηχανlα, ειδικευμένο στη στατιστική ανάλυση, αναγνωρlσθηκαν διεθνώς όταν αμφισβή­τησαν εμπεριστατωμένα, το 2003, κάτι που αναγνώρισε μετά τρiα χρόνια και η αμερικανική Εθνική Ακαδημ!α των Επι­στημών (NAS), τις βάσεις δεδομένων και τη μεθοδολογία της εμβληματικής, για την IPCC και τους λοιπούς υποστηρικτές της υπερθέρμανσης, υπόθεσης του φυσι­κού Μάικλ Μαν και των συνεργατών του, το 1999. Σύμφωνα μ' αυτήν, οι αλλαγές της θερμοκρασίας των τελευταίων 1.000 χρόνων ακολουθούν μια καμπύλη η οποία προσομοιάζει με το μπαστούνι του χόκεϊ ("the hockey stick curνe"), συσχετίζοντας, λόγω του κυρτού άκρου του στις τελευ­τα!ες δεκαετίες του 20ού αιώνα, απόλυτα την αύξηση της θερμοκρασiας με εκείνη της συγκέντρωσης του C02 στην ατμό-

σφαφα. Οι ΜακΙντάιρ και ΜακΚίτρικ έλεγξαν τη σειρά των έμμεσων δεδομέ­νων -έμμεσα ή προσεγγιστικά δεδομένα (proxy data), στην περίπτωση αυτή, εκτί­μηση δακτυλίων δένδρων- του παρελ­θόντος κλlματος που επεξεργάσθηκαν ο Μαν και οι συνεργάτες του και υποστήρι­ξαν, π.χ., ότι εμπεριέχουν αδικαιολόγητη χρήση των δεδομένων, καθώς και πολλά λάθη και ελλείψεις. Στη συνέχεια, χρησι­μοποιώντας διορθωμένα και επικαιροποι­ημένα ως προς την πηγή τους δεδομένα, εφάρμοσαν την αρχική μεθοδολογία και ανασύστησαν τον μέσο θερμοκρασιακό δείκτη για την περίοδο 1400-1980 μ.Χ. Το μείζον συμπέρασμά τους ήταν ότι οι τιμές στον πρώιμο 15ο αιώνα υπερέβαιναν όλες τις τιμές του 20ού αιώνα και ότι η καμπύλη του συγκεκριμένου γραφήματος "hockey stick cuτve" είναι πρωτ!στως ένα τεχνητό κατασκεύασμα. Οι εργασίες τους

αφενός αντιμετώπισαν την «ανωμαλία», για τους υποστηρικτές της υπερθέρμαν­σης, του «θερμού Μεσαlωνα» (900-1300 μ.Χ.), αλλά και της Μικρής Παγετωνικής» (1300-1850) περιόδου, κατά τις οποlες οι θερμοκρασίες ήταν αντιστοίχως μεγαλύ­τερες και μικρότερες της σημερινής, ενώ πυροδότησαν και μια άκρως ενδιαφέ­ρουσα επιστημονική συζήτηση, εν πολ­λοlς άγνωστη στο ευρύ κοινό και τους ακτιβιστές, για τη χρήση των έμμεσων δεδομένων ανακατασκευής των θερμο­κρασιών του απώτερου παρελθόντος.

Σ ήμερα, περίπου μετά από μια δεκα­ετ!α, τα πορlσματα αυτής της συ­ζήτησης έχουν γίνει κοινός τόπος,

τουλάχιστον μεταξύ ειδικών οι οποίοι δεν διστάζουν να τα μεταφέρουν στο ευρύ κοινό. Σε πρόσφατη συνέντευξή του σε περιοδικό μεγάλης κυκλοφορlας, ο κα­θηγητής της Θεωρητικής Κλιματολογίας Πέτρος Ιωάννου επιβεβαιώνει ότι

«μια πρόβλεψη, σαν αυτή της IPCC, ε! ναι αβέβαιη, επειδή δεν γνωρίζουμε πλήρως ούτε την λειτουργlα του co2 ούτε τις διαδικασίες της κλιματικής αλλαγής. Τα κλιματικά μοντέλα ανα­παράγουν αυτές τις αβεβαιότητες ( ... ).Όσον αφορά το C02, ειδικό­τερα, η επίπτωσή του στο κλίμα προ­κύπτει από την ανάδραση που μπορεί να έχει στην κατανομή των υδρα­τμών στην ατμόσφαιρα, που εlναι το κύριο αέριο του θερμοκηπίου, και τη διάταξη των νεφών που θα σχηματι­σθούν ... »�.

Επιπλέον, όπως σημειώνει ο ειδικός σε θέματα εξατμισοδιαπνοής των φυτών στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Σταύρος Αλεξανδρής, στον οποlο αυτό το κείμενο οφεlλει πολλά,

«η εκκεντρικότητα, η αξονική από­κλιση και η τροχιά της Γης οδηγούν σε μακροπρόθεσμες (περί τα 100.000 χρόνια) διακυμάνσεις της συνολικής ενέργειας που λαμβάνεται από τον Ήλιο (κύκλοι Milankoνitch), με αντί­στοιχες διακυμάνσεις στην θερμο­κρασlα του πλανήτη. Σε μικρότερες χρονικές κλ!μακες (δεκαετlες και αι­ώνες), θα μπορούσαν να προκληθούν μεταβολές στο κλίμα της Γης από ίδιες φυσικές αλλαγές του ήλιου»5•

Ενώ, εξαιτίας του κύκλου των παγετω­νικών περιόδων 100.000 χρόνων (του τελευταlου ενός εκατομμυρlου χρόνων) που διακόπτονται από ενδιάμεσες θερμές εποχές, ο Πέτρος Ιωάννου πιθανολογεί, στην προαναφερθείσα συνέντευξή του, ότι ίσως «να εισέλθουμε εκ νέου σε πα­γετωνικό κλ!μα, με πραγματικά ολέθριες συνέπειες στο περιβάλλον». Ας σημειωθεί

( The Athens Review ofbooks 51

ότι, περισσότερο ή λιγότερο σuμπτωμα­τικά, από το 2007 παρατηρείται, σε αντί­θεση με ό,τι προέβλεπαν τα μοντέλα των υπολογιστών, μια απότομη πτώση της «Παγκόsμιας θερμοκρασίας•.

Συνοψίζοντας όλα τα προηγούμενα, δύο Κύπριοι ερευνητές, οι Γ. Φλωρίδης και Π. Χριστοδουλίδης, αφού απορρί­πτουν και εκείνοι τον ρόλο του co2. ως του κύριου παρaγοντα της aνθρωπογε­νούς υπερθέρμανσης του πλανήτη, κα­ταλήγουν ότι «η επιστήμη σήμερα δεν

- προσφέρει ένα επαρκές επεξηγηματικό πλαίσιο για την κατανόηση του περίπλο­κου κλιματικού συστήματος του πλα­νήτψι. Και καταλήγουν:

«Πιστεύουμε. συνεπώς ότι η θερ­μοκρασία επηρεάζεται σημαντικά από φυσικούς παράγοντες που δεν έχουν ακόμη επαρκώς εκτιμηθεί ή πολύ περισσότερο αναγνωρισθεi. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κανείς να

� επικαλεσθεί τον ρόλο του νερού, το πανταχού παρόν στο έδαφος νερό, τους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα, όπως, επίσης, και τον Ήλιο σαν τη κύρια κινητήριο δύναμη του κλίμα­τος. Και των δύο αυτών παραγόντων οι ρόλοι είναι πολύ λίγο κατανοητοί προς το παρόν».

Αυτa λέει η καθιερωμένη επιστήμη, κα� κατά τη γνώμη μου, πειστικά. Όμως, η «καθεστωτική επιστήμη» ( official sci-

- ence) -νεολογισμός τον οποίο εισάγουν οι Έσεξ και ΜακΚΙτρικ για εκείνη τη δραστηριότητα η οποία επιβιώνει στη

.... διεπιφάνεια επιστήμης και πολιτικής από φορείς όπως η IPCC- περl άλλων κοπτό­ταν και μάλιστα με ιδιαίτερες επικοινωνι­ακές επιδόσεις.

3. Η αποκάλυψη της αλήθειας, εντός ει­σαγωγικών πaντα, δεν ήταν εύκολη. Να αναφέρω ότι και γνωστa ονόματα τα οποlα έχουν πρωταγωνιστήσει, με το έργο τους, στο ρεύμα το.υ «σκεπτικιστι­κού περιβαλλοντισμού•, όπως το 2001 ο Μπγιορν Λ6μποργκ6 ή πιο πρόσφατα ο Ζαν ντε Κερβασντουέ7, παρά τις αντιpρη­σεις τους για την προτεραιότητα που απο­δίδει στην υπερθέρμανση του πλανήτη το οικολογικό ιcίνημα, δεν το αμφισβητούν ως φυσικό φαινόμενο. Νομlζω, συνεπώς, ότι ένα ερώτημα έχει γενικότερο ενδιαφέ­ρον και, ως εκ τούτου, απαιτεl την προ­σοχή μας. Το διατυπώνει με σαφήνεια ο Κρίστοφερ Μπούκερ, στην εξαντλητική ιστορική του αναδρομή Ύια το θέμα ως εξής, σε δύο σκέλη: πώς μπορεί το αν-

-θρώπινο είδος να δραπετεύσει από αυτό το πρωτοφανές μπλέξιμο μέσα στο οποlο tχ,ει εμπλακεί και ποιοι ήταν οι βαθύτεροι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν σε αυτή την καθ'

52 [ The Athens Review ofbooks

Δεξιά: ο Τροφlμ Λυσένκο, εκλεκτός του σοβιετικού καθεστώτος aπό το 1927 έως το 1964. Αριστερά: ομιλία του Λυσένκο στο Κρεμλίνο το 1935.

Πίσω του: Στάνισλαβ Κοσιόρ, Αναστάς Μικογιά\•, Αντρέι Αντρέγιεφ και ο Ιωσήφ Στάλιν.

ολοκληρία απογείωση από την πραγματι­κότητα;

Νομίζω ότι το πρώτο σκέλος του ερω­τήματος απαντάται εμμέσως, αν εστια­σθούμε στο δεύτερο σκέλος αναζητώντας και ερμηνεύοντας με τη δική του αξιο­θαύμαστη επιμονή τα πραγματολογικa δεδομένα αυτής της aπίστευτης ιστορίας. Όχι μόνο ως προς το αυτονόητο, την επι­στημονική διάσταση του προβλήματος, αλλά και ως προς τις πολιτικές του σu­νεπαΎωΎές. Αηιχώς, αν και φυσικοί επι­στήμονες, όπως οι Έσεξ και ΜακΚίτρικ ή ο Αυστραλός περιβαλλοντολόΎος Ίαν Πλάιμερ8 έχουν προσφέρει εξαιρετικές ερμηνείες και στο ιστορικό-πολιτικό επί­πεδο, οι καθ' ύλην αρμόδιες Επιστήμες του Ανθρώπου λίγο έχουν ασχοληθεl με αυτή την προσέγγιση του θέματος. Αν και όποτε οι aνθρωπιστικές επιστήμες εστι­άσουν το ενδιαφέρον τους σε ανάλογα φαινόμενα εκτιμώ ότι η κατανόησή τους αναμένεται να είναι εξίσου αν όχι πιο απο­τελεσματική για την αποφυγή παρόμοιων «ατυχημάτων» στο μέλλον.

Η πολιτικοποίηση της Επιστήμης δεν είναι καινοφανές φαινόμενο. Το απο­δε.ικνύει το επεισόδιο Λυσένκο, με τον τρόπο που το εξετάζουν οι Αλτουσέρ και Λεκούρ9• Όχι «εξωτερικά», ως χρήση της επιστήμης, αλλά «εσωτερικά», στον πυ­ρήνα της, ως κατάχρηση, για να μην πω αποικιοποίηση, της θεωρίας και της με­θοδολοΎίας της. Αυτό συνέβη και με το επεισόδιο της υπερθέρμανσης του πλα­νήτη όπως δείχνει η ιστορlα της κατα­σκευής του. Από τα πολλά που μπορούν να τεκμηριώσουν αυτή τη θέση επιλέγω, για την οικονομία του κειμένου, μόνο ένα, ενδεχομένως το πιο χαρακτηριστικό και σημαντικό: τον ρόλο της Διακυβερνη­τικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλ­λαγή, την διεθνώς γνωστή ως IPCC, για τον οποί� μάλιστα. τιμήθηκε, όπως και ο ανεκδιήΎητος Αλ Γκορ10 με Νόμπελ Εφή­νηςτο2006.

Πώς, όμως, ξεκίνησε αυτή η ιστορία; Την IPCC σuνέστησαν το 1988 τα Ηνω­μένα Έθνη με πρωτοβουλία της αμερικα-

νικής κυβέρνησης, στους κύκλους των οποlων ήδη από την αυγή του Ψυχρού Πολέμου το περιβάλλον και ειδικότερα η «κλιματική αλλαγή» κυοφορούνταν ως το μεταπολεμικό προοδευτικό όραμα έναντι της κομμουνιστικής απειλής11• Θα έπρεπε, ωστόσο, να περιμένουμε το ασu­νήθιστα ζεστό καλοκαίρι του 1988, όταν το <<όραμα» φάνηκε να παίρνει σάρκα και οστά. Τότε, η Επιτροπή για την Ενέργεια και τους Φυσικούς Πόρους της Γερου­σίας προσκάλεσε ενώπιόν της τον Τζέ­ιμς Χάνσεν, διευθυντή του Ινστιτούτου GISS (Ινστιτούτο Γκοντaρ Ερευνών του Διαστήματος) της NASA. Η κατάθεση τοu τελευταίου, επικαλούμενη τις προ­σομοιώσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών, έμεινε στην ιστορία από τη φράση του: «στην ιστορ/α των ενόργανων μετρήσεων η Γη είναι [σήμερα] θερμότερη από ποτέ». Οι παρόντες Γερουσιαστές Αλ Γκορ και Τιμ Γουiρθ, υποκινητές της πρόσκλησης και -ι<υρlως- της προετοιμασίας του πε­ριεχομένου της δεν έκρυβαν τον ενθου­σιttσμό τους.

παρά τις διαnmωθείσες επιφυλά­ξεις από τμήμα της επιστημονι­κής κοινότητας, δύο φορείς των

ΟΗΕ, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) και το Πρόγραμμα για το Περιβaλλον (UNEP), είχαν αρχί­σει από το προηγούμενο έτος, υπό την επίδραση της Έκθεσης Μπρούντλαντ ccTo Κοινό μας Μέλλον», να προετοιμάζουν μια «διακυβερνητική επιτροπή» με αντι­κεlμενο την εκτίμηση, από αντίστοιχες ομάδες εργασίας, της επιστημονικής τεκ­μηρlωσης περί της aνθρωπογενούς κλιμα­τικής αλλαγής, των πιθανών επιπτώσεών της στον aνθρωπο και το περιβιlλλον και, τέλος, της vποβολής προτάσεων αντιμε­τώπισης αυτών των επιπτώσεων. Αυτό και έγινε με πρωτοβουλία του UNEP στη Γενεύη τον Νοέμβριο του 1988. Στους πρώτους ενθουσιώδεις vποστηρικτές της IPCC συγκαταλέγονται η πρωθvπουργός Μάργκαρετ θάτσερ, η οποία διέβλεπε

ότι έπρεπε να υποστηριχθεί η πυρηνική ενέργεια καθώς μόνο αυτή μπορούσε να εγγυηθεί την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, ο ανερχόμενος πολιτικός Αλ Γ κο ρ, οι γνωστότερες ΜΚΟ, η Greenpeace, οι Friends of the Earth, το WWF και το En­νironmental Defense Fund, οι οποίες το 1989 σχημάτισαν μια οργάνωση-ομπρέλα, το Δίκτυο Δράσης για το Κλίμα, καθώς και η Ένωση των Συνειδητοποιημένων Επιστημόνων οι οποίοι μάζεψαν 700 υπο­γραφές υποστήριξης, μεταξύ των οποίων φιγούραραν τα ονόματα αρκετών Νόμπελ και ακαδημαϊκών.

Ο <<Πρώτος Απολογισμός Εκτιμή­σεων» ή FAR της IPCC (θα ακολουθού­σαν άλλοι τρεις) παρουσιάσθηκε το 1990 στον ΟΗΕ. Οι προθέσεις του ήταν aπρο­κάλυπτες, ήδη από τη δομή και τη μέ­θοδο σuγγραφής του κειμένου. Στις τρεις ομάδες εργασίας μετείχαν κaθε λογής συγγραφείς, όχι μόνο φυσικοί ή κοινω­νικοί επιστήμονες αλλα και ακτιβιστές. Σημειώστε ότι από τους διαφημιζόμενους ως ((2.500 επιστήμονες» της IPCC, οι ει­δικοί της κλιματολοΎίας ήταν ελaχιστοι. Η πρώτη ομάδα εργασίας είχε αντικεί­μενο την επιστημονική τεκμηρίωση της κλιματικής αλλαγής. Η πρώτη γραφή της ομάδας κοινοποιούνταν για σχολrια­σμό σε εκατοντάδες ((ειδικούς aξιολογη­τές» ανά τον κόσμο και επέστρεφε στους συγγραφείς για διορθώσεις. Το τελευταίο και κρίσιμο σταδιο ήταν η συγγραφή της «Περίληψης για τους διαμορφωτές Πο­λιτικής (Executive Summary for Polίcy Makers)». Η τελική μορφή του κειμένου της Περίληψης, μετά τις αλλαγές που επέφεραν οι κυβερνήσεις στις οποίες υποβάλλονταν, συμφωνούνταν σε μια ειδική προς τούτο ολομέλεια.

Το αποτέλεσμα ήταν, όπως σύντομα φάνηκε, ότι η τελική Περίληψη της πρώ­της ομάδας εργασlας, στην οποία κατεξο­χήν έπεφταν τα φώτα της δημοσιότητας, διέφερε σημαντικά σε σημεία-κλειδιά της αρχικής τεχνικής έκθεσης. Και, περιπό να προστεθεί, επιβεβαίωνε πλήρως την προ­ειλημμένη βεβαιότητα ότι η κλιματική αλ-

Νοέμβριος 2011

λαγή οδηγούσε στην υπερθέρμανση του πλανήτη εξαιτίας του ανθρώπου. Αυτή η διαδικασία, η οποία ακολουθήθηκε και στους επόμενους Απολογισμούς Εκτιμή­σεων της IPCC, και αποσκοπούσε ρητά στη «συναίνεση� ενώπιον της ανάγκης λήψης άμεσων μέτρων κατά του τερά­στιου κινδύνου που δήθεν αντιμετώπιζε η ανθρωπότητα υπήρξε το κύριο όχημα υπαγωγής της επιστημονικής έρευνας στην πολιτική.

πώς αλλοιώνει την Επιστήμη η Πολιτική, μέσω αυτού του τύπου της «συναίνεσης», εξηγούν δύο

από τους εγκυρότερους επικριτές των δι­αδικασιών της IPCC. Κατά τον Πολ Ρετέρ του Ινστιτούτου Παστέρ του Παρισιού, το ζήτημα της συναίνεσης αποτελεί το κλειδί της κατανόησης των περιορισμι.iιν των ανακοινώσεων της IPCC. Η συναίνεση είναι ίδιον της πολιτικής, όχι της επιστή­μης ( ... ) Στην εποχή της πληροφορίας, η εκλαίκεuση των επιστημονικι.iιν θεμάτων -ιδιαιτέρως στους τομείς της υγείας και του περιβάλλοντος- ξεχειλίζει από την πλημμυρίδα της παραπληροφόρησης, η οποία συχνά χαρακτηρίζει τη μεγαλοστο­μία των επαγγελματιι.iιν επιστημόνων.

Πιο αυστηρά, ο επιφανής Αμερικανός κλιματολόγος καθηγητής Ρίτσαρντ Λί­ντγκρεν, ένας ακόμη, όπως και ο Ρετέρ, από τους πιο μαχητικούς πρωταγωνι­στές των «σκεπτικιστων�. δεν δίστασε να στηλιτεύσει δημόσια τη βαθιά πνευ­ματική διαφθορά της επιστημονικής κοινότητας εξαιτίας τού ότι η πρόσβαση σε κρατικές και ιδιωτικές επιχορηγήσεις μπορούσε να εξασφαλισθεί μόνο με την παραδοχή της «συναίνεσης» για την υπερθέρμανση του πλανήτη12• Από την άλλη, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι, έστω και μέσα από «σαράντα κύματα�. η ακαδημαϊκή κοινότητα των «σκεπτι­κιστών» βρήκε τον τρόπο να εκφράσει δημόσια την κριτική της. Η τόλμη τους απέδειξε ότι η επιστήμη, όταν αποστα­σιοποιείται από την εξυπηρέτηση πολι­τικι.iιν και οικονομικών σκοπιμοτήτων ενσαρκι.iινει τον κοινωνικό της ρόλο, ως πυλώνας της φιλελεύθερης δημοκρατίας και θεσμός παραγωγής γνώσης.

Βέβαια αυτός ο κοινωνικός ρόλος της Επιστήμης δεν βρίσκεται στο απυρό­βλητο. Η πολιτικοποίηση της Επιστήμης, με εγκέφαλο την IPCC, στηριζόμενη στις πρωτοβουλίες της αμερικανικής κυβέρνη­σης (κυρίως του Αλ Γκορ) και -αργότερα της βρετανικής, της Μάργκαρετ Θάτσερ και, κυρίως, του Τόνι Μπλερ- μέσω του ΟΗΕ, θα έπεφτε στο κενό αν δεν τύχαινε της ομόθυμης συμπαράταξης όσων, κατά παραβίαση κάθε επιστημονικής δεοντο­λογίας, ενστερνlστηκαν, ως απόλυτη βεβαιότητα, την πρόβλεψη της κλιματι­κης αλλαγής. Οι Έσεξ και ΜακΚίτρικ1' καταγράφουν πέντε κύριες κατηγορίες

Νοέμβριος 2011

Μερεωρολογικός σταθμός μέτρησης εξατμισοδιαπνοής στο αγρόκτημα Κωπαίδας του Τμήματος

Αξιοποlησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής του Γεωπονικού Πανεπιστημlου Αθήνας.

Επιστημονικός Υπεύθυνος Στ. Αλεξανδρής.

παικτι.iιν-κλειδιι.iιν σε αυτή την οιονεί συ­νωμοσία της παραπλάνησης του κοινού. Αυτοί είναι οι Πολιτικοί του Δημόσιου Τομέα, η Καθεστωτική Επιστήμη και οι Καθεστωτικοί Επιστήμονες, Τα Μέσα Ενημέρωσης, οι Περιβαλλοντιστές ή οι Πολιτικοί του Ιδιωτικού Τομέα και η Βι­ομηχανία. Ο χώρος δεν επαρκεί εδώ για μια αναλυτική εμβάθυνση σε αυτή την τεράστιας σημασίας συζήτηση.

Η πολιτικοποίηση της Επιστήμης όταν έχει τόσο ισχυρούς και αδlστακτους συμ­μάχους σημαlνει πολλά για την κρίση, αν όχι την ίδια την παρακμή αυτού που κομψά αποκαλεlται «κρίση» της φιλε­λεύθερης αντιπροσωπευτικής δημοκρα­τίας στις μέρες μας. Μια εξήγηση, αν και επιμένω ότι δεν επαρκεί, για τη συ­γκεκριμένη εκτροπή είναι ότι «Τα λεφτά είναι πολλά», κατά την έκφραση των αδελφι.iιν Κοέν στο κωμικοτραγικό Fargo. Και ήταν και είναι πολλά. Στον μη ειδικό αναγνι.iιστη το μυαλό πηγαίνει αμέσως, και ορθώς, στην ανάπτυξη του επιχειρη­ματικού τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Παρά την υπεραισιόδοξη εκτί­μηση αυτής της δυνατότητας που μέλλει να αποδειχθεί, ο Σταύρος Αλεξανδρής σημειι.iινει μια πιο σκοτεινή πτυχή «πρά­σινης ανάπτυξης», την οποία ασμένως και ως συνήθως άκριτα υιοθέτησε ο επιρρε­πής fiώργος Α. Παπανδρέου, ιδρυτής του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής [sic]. Ιδιαίτερα στην μετά τη Συμφωνία του Κιότο ( 1997} εφαρμογή του υιοθετηθέντος εκεί Πρω­τοκόλλου περί εφαρμογής του παγκό­σμιου εμπορίου αέριων ρύπων14•

Δυο μόνο επιπλέον παρατηρήσεις για τους παίκτες-κλειδιά στην υπόθεση του «θερμοκηπίου».

Πρώτον, όσον αφορά τα ΜΜΕ, να ση-

μειι.iισω ότι στη δημόσια διαμάχη για την υπερθέρμανση του πλανήτη εκτέθηκαν για τη μεροληπτική τους στάση δημοσι­ογραφικά μεγαθήρια, όπως οι New York Yimes, Observer, Guardian, Independent, τα περιοδικά Yime, Newsweek και τηλε­οπτικά δίκτυα όπως τα NBC, CBS, ABC, BBC, ενώ επιστημονικά περιοδικά-θεσμοί όπως τα Science, Nature, Scientific Ameri­can έδωσαν απτά δείγματα ότι η πολυ­θρύλητη aντικειμενικότητά τους, μέσω των αδιάβλητων peer-reviews (ανι.iινυμη κρlση ειδικευμένων aξιολογητών), έχει, σε ανησυχητικό βαθμό, διαβρωθεί από πολιτικές σκοπιμότητες. Από την άλλη οι βρετανικοί Yimes αντέταξαν τον σκε­πτικισμό τους, ενώ χάρις στο ντοκιμαντέρ του Μάρτιν Ντάρκιν για το Channel Four, με τον χαρακτηριστικό τίτλο Ίhe Great Global Warming Swindle, δημοσιοποι­ήθηκε επιτέλους, το 2007, σε ευρύτερα ακροατήρια, η άλλη άποψη περί της υπερ­θέρμανσης του πλανήτη15•

Δεύτερον, νομίζω ότι οι Έσεξ και Μακ­Κίτρικ ακριβολογούν όταν προσφυώς και αρκούντως ειρωνικά αποκαλούν τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (NGOs) ως ΟΠΛ ή Ομάδες Περιβαλλοντικού Λόμπι (Environmental Lobby Groups). Μακάρι να αφορούσε ο χαρακτηρισμός μόνο την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η μετεξέ­λιξη ορισμένων διεθνών ΜΚΟ, με πα­ρουσία και στην Ελλάδα, σε ΟΠΛ, χωρίς δηλαδή μαζική κοινωνική βάση και τον ανάλογο έλεγχο της λειτουργίας και των αποφάσεών τους, έχει επισημανθεί σε πολλές άλλες μεγάλες υποθέσεις, όπως, για παράδειγμα, η στήριξη την οποία προσέφεραν στην κυβέρνηση Κλίντον κατά την ίδρυση, το 1993, της Παγκό­σμιας Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (ΝΑFτΑ) έναντι παχυ­λών ανταποδοτικών χορηγιών από πανί­σχυρα επιχειρηματικά κέντρα. Το φύλλο

συκής ήταν πάντοτε, για αυτή τη δια­πλοκή με τα κέντρα οικονομικής ισχύος, η προστασlα του περιβάλλοντος16•

4. Ο Κρίστοφερ Μπούκερ, στον επίλογο της συναρπαστικής εξιστόρησής του, πα­ραθέτει τέσσερεις λόγους οι οποίοι εξη­γούν κατά τη γνι.iιμη του πώς φτάσαμε ως εδι.iι. Ο πρι.iιτος συνδέεται με το περιβαλ­λοντικό κίνημα που αναδύθηκε από την κρίση της δεκαετίας του 1960. Πι.iις αυτή η εναντίωση στον τεχνολογικό πολιτι­σμό διαπέρασε κάθε στιβάδα της Δυτικής κουλτούρας. Ευαισθησία η οποία εδραι­ωμένη στην υπαρκτή περιβαλλοντική κρίση απογειι.iιθηκε σταδιακά σε μια βι­ομηχανία παραγωγής περιβαλλοντικι.iιν κινδύνων και απειλι.iιν.

Ο δεύτερος λόγος συνδέεται με την απόπειρα να αποτελέσει στη μεταπο­λεμική εποχή ο ΟΗΕ (διάβαζε ο αμερι­κανικός παράγων) το εφαλτήριο μιας «παγκόσμιας διακυβέρνησης». Οι κύκλοι που υποστήριξαν αυτή την προοπτική απέβλεπαν ιδανικά στην αναδιανομή του πλούτου μεταξύ πλουσίων και φτωχών κρατι.iιν. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η (<Πα­γκοσμιοποίηση» είχε και άλλες άρρητες στοχεύσεις πολύ ταπεινότερες.

Στην επιδίωξη αυτή, τον τρίτο λόγο αποτέλεσε η επιστημονική πρόγνωση περί της απειλής από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Προσέφερε την ενοποιητική ύλη παγκόσμιας εμβέλειας για την υπέρ­βαση των κρατικι.iιν συμφερόντων.

Ο τέταρτος λόγος αυτής της έμμονης εστίασης σε ένα εξωφρενικό σενάριο πα­γκόσμιας απειλής ήταν η ανάγκη θετικής αναπλήρωσης του κενού που άφηνε η συ­ντριβή του κομμουνισμού μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου· να αναπληρι.iι­σει ένας νέος δογματισμός το κενό του παλαιού. Η περιβαλλοντική αφήγηση είχε όλα τα εχέγγυα να διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο με εργαλείο την «υπερ­θέρμανση του πλανήτη». Η επιστήμη, καταλλήλως χειραγωγημένη είχε το θε­σμικό κύρος να εγγυηθεί το νέο δόγμα και οι προγνωστικές δυνατότητες των πανlσχυρων ηλεκτρονικι.iιν uπολογιστι.iιν να το υποστηρlξουν. Τα υπόλοιπα είναι απλώς ιστορία.

Αλλά τι είδους ιστορία; Τα βιβλία των Έσεξ-ΜακΚίτρικ και Μπούκερ, τα οποία συνιστι.iι ενθέρμως για τους ρέκτες του είδους, είναι γραμμένα με εντιμότητα, ταλέντο και γνήσια αγωνία για την αποκάλυψη μιας ανθιστάμενης σε ευθ\ι­γραμμες, εμπειρικές ερμηνείες «ιστορlας καθημερινής τρέλας». Δεν αρκεί αυτό. Ο Λουl Αλτουσέρ θεωρο\ισε, στον πρόλογο του βιβλlου τού Λεκο\ιρ στο οποlο ανα- ·

φερθήκαμε ήδη, το επεισόδιο Λυσένκο, καθεαυτό, ως ένα επεισόδιο μικρότερου ιστορικού βάρους. Το απλό αλλά σοβαρό

[ The Athens Review of books ] 53

πρόβλημα, έγραφε, συνδέεται με το ερώ­τημα του εlδους των κοινωνικών σχέσεων και της μεταφυσικής τους καταγωγής, οι οποlες συγκροτούν σήμερα [1977] τον Σοβιετικό κοινωνικό σχηματισμό: «Αν δεν μιλήσουμε για όλα αυτά -κατέληγε ο Αλτουσέρ, απευθυνόμενος στους Γάλλους κομμουνιστές- η ιστορlα του Λυσένκο έχει τελειώσει. Η ιστορlα των αιτlων του Λυσενκισμού συνεχlζεται. Η μια ιστορlα έχει ένα τέλος. Η άλλη θα παραμεlνει ατελεlωτη;». Παραφράζοντας τον Αλτου­σέρ, το επεισόδιο της υπερθέρμανσης του πλανήτη προβλέπω ότι αργά ή γρήγορα θα τελειώσει. Μήπως, όμως, αν δεν επι­χειρηθεl η διερεύνηση, από τους εντε­ταλμένους προς τούτο αρμόδιους, των πολιτικο-κοινωνικών και μεταφυσικών του αναγωγών, η ιστορlα του θα παραμεl­νει ατελεlωτη; ·ιδωμεν. .Α.

1 Μισέλ ντε Μονταίνι, Δοκίμια. Βιβλίο Πρώτο, μτφρ. Φ. Δρακονταειδής, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1999, σ. 83.

2 Συνέντευξη του Τζιμ Λιπ στην Τάνια Γε­ωργιοπούλου, Καθημερινή της Κυριακής, 26.4.2009.

3 Mark Maslin, Global Warming, Α Very Short Introduction, Oxford Uniνersity Press, 2009, σ. 1 και 23.

4 Πέτρος Ιωάννου, συνέντευξη στην Τ. Γε­ωργιοπούλου, περ. Οικο της Καθημερινής, 8.3.2011.

5 Σταύρος Αλεξανδρής, <<0 ήλιος και οι κοσμι­κές ακτίνες οδηγούν το κλίμα;», περ. Τριπτό­λεμος Γ.Π.Α., τεύχος 32, υπό έκδοση στο τέ­λος Νοεμβρίου 2011.

6 Bj0rn Lomborg, The Skeptical Enνironmen­talist, Cambridge Uniνersity Press, Καίμπριτζ 2001.

7 )ean de Kervasdouι\ Κι αν όλα όσα λένε οι οικολόγοι δεν είναι αλήθεια;, μτφρ. Α. Μιχα­ηλίδης, επιμ. Α. Μαραγκάκη, Πόλις, Αθήνα 2010, σ. 31.

8 Ian Plimer, Heaνen and Earth. Global Warm­ing the Missing Science, Taylor Trade Pub­lishing, 2009.

. 9 Βλ. Dominique Lecourt, Proletarian Science? The case of Lysenko, New Left Books 1977.

10 Για τον βίο και την πολιτεία αυτού του <<ακραιφνούς» περιβαλλοντολόγου και γε­νικότερα την περιβαλλοντική πολιτική της κυβέρνησης Κλlντον ο Α. Κόκμπουρν γρά­φει: <<ΟΙ περιβαλλοντιστές οι οποίοι εναπό­θwαν τις ελπίδες τους στον Γκορ μαθαί­νουν ότι ο καθένας μπορεί να προβαίνει σε γενναίες δηλώσεις για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όμως οι ουσιαστικές μάχες για το περιβάλλον δίνονται για συγκεκρι­μένες δράσεις και παραγωγικούς τομείς. Τα λύματα από τα γεωργικά λιπάσματα αποτε­λούν μια καθημεpινή περιβαλλοντική κα­ταστροφή, αλλά ποιος αντέχει να τα βQ­λει με το γεωργικό λόμm και τοιις γίγαντες της χημικής βtομηχανίας;». Βλ. Alexander Cockbum, "'Wm-Wιri with Bruce Babbitt: The Clinton Administration Meets the En-

54 [ The Athens Reνiew of books

Ο Τζέιμς Λιπ, γενικός διευθυντής του Διεθνούς WWF.

ΟΙΚΙΑ ΔΙΟΝΎΣΟΥ

Δε γνώρισα στις λέξεις τα σημάδια όπως θα όφειλαν να αντιστοιχούν στα πεπραγμένα Αέρας δεν σηκώθηκε απ' τις σελίδες Εκστατικός δεν μπόρεσα να μείνω -όπως περνάς από παλιό πολυβολείο που έκαψε ο εχθρά; και βλέπεις στο μπετόν μαύρες φιγούρες τίποτα δεν επέστρεψε το φλέγον στάχτη, αριθμοί -το έτος, ο μήνας, η ημέρα-όπως το συνηθίζουνε στον κολοφώνα οι τυπογράφοι Αριθμοί! Αδιάψευστα του βίου μου στοιχεία

Σάλεψε τότε μέσα μο"!' ο εαυτός σαν κάποιος που_ δεν έχει ολότελα τι:εθάνει και τρόμαξα τακτοποιώντας το βιβλίο -άχρηστο κτέρισμα κενοταφείου Κι άφησα μόλις να διακρίνεται η ράχη στο columbarium της βιβλιοθήκης

Το έχουν αποσύρει το βιβλίο μουχλιάζουν τα αντίτυπα στις ντάνες Φιξαρισμένη διαπαντός η ιστορία έπους ιδιωτικού που ένας ηλίθιος συνεχίζει να το γράφει προσθέτοντας ένα επιπλέον βάρος σ' ό,τι υπέθετε ως λογοτεχνία χωρίς καμiα αυταπάτη ασφαλώς πως πρόκειται οι φιλόλογοι να μπερδευτούν στο μέλλον

κι όμως τα γράμματα, τα γράμματα, μουντά ψηφιδωτά αρχαιας οικιας θα δεiχνουνε τον Δήλιο ιδιοκτήτη στο δάπεδο πάνω από. τη βοuλισμένη στέρνα VCI βαοιλεύει Και πλάι η λεοπάρδαλη και η μάσκα χαλασμένα

vironment� New Left Review, 201 (1993), σ. 46-59. Ας σημειωθεί ότι το 2007, ενώπιον σύσσωμης της πολιτικής ηγεσίας του τόπου, ο Αλ Γκορ παρουσίασε ο ίδιος, ομολογου­μένως θεατρικότατα, στο Μέγαρο Μουσι­κής, το φιλμ του An Inconvenient Tnιth. Την αμοιβή του, περl τα 200.000 δολάρια, εξα­σφάλισαν τρεις χορηγοί ελληνικών πολιτι­στικών ιδρυμάτων.

1 Κατά τον Μάσλιν, ο Σπένσερ Γουlαpτ, διευ­θυντής του Κέντρου Ιστορίας της Φυσικής στο Αμερικανικό Ινστιτοirrο Φυσικής, ισχυ­ρίζεται ότι όλα τα επιστημονικ<l δεδομένα περί της αύξησης του C02 και της ενδεχό­μενης υπερθέρμανσης του πλανήτη συσσω­ρεύτηκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1950 και στην αρχή της δεκαετίας του 1960. Κατ' αυτόν, οφείλεται κυρίως στις γεωεπιστήμες. οι οποίες χρηματοδοτήθηκαν κατά προτε­ραιότητα στο περιβάλλον του Ψυχρού Πο­λέμου, ότι ολοκληρώθηκε τόσος όγκος βα­σικής εργασίας για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ο Γκίλμπερτ Πλαςς δημοσίευσε ένα άρθρο στο Scientific Alnerican, το 1959, ανακοινώνοντας ότι η παγκόσμια θερμο­κρασία θα αυξηθεί κατά 3°C στο τέλος του αιώνα_ Βλ. Mark Maslin, ό.π., σ. 26.

12 Chήstopher Booker, ό.π., σ. 135 και 274.

13 Christopher Essex and Ross cΚitήck. ό.π., σ. 26-38.

14 «Για παρά&ιγμα», λέει ο Αλεξανδρής, 11η ΔΕΗ, ξεπερνώντας κατά 18% τα δικαιώμα­τα ρύπων που της αναλογούσαν, καταβιiλ­λει περίπου 11 εκατομμύρια ευρώ για αγο­ρα επιπλέον δικαιωμάτων εκπομπών για το 2008, με συνέπεια το έλλειμμα της ΔΕΗ να αυξάνεται, επιβαρύνοντας τον συνήθη ύπο­πτο, τον Έλληνα φορολογούμενο. Στο με­ταξύ αυξάνονται υπέρμετρα οι τιμές των ρύπων, καθώς καταργείται το καθεστώς δω­ρεάν παραχώρησης δικαιωμάτων τα επόμε­να χρόνια (20 13 ). Η λύση για τους ρυπαντές της Δύσης έρχεται από την Κίνα που έχει αναπτύξει τη μεγαλirrεpη αγορ(ι Ανανεώ­σιμων Πηγών Ενέργειας, παρέχοντας ήδη "πρ(ισινα πιστοποιητικ<l" σε τιμή κόστους μέσω των Carbon Funds, που τα διαχειρίζο­νται μεγάλοι κολοσσοί όπως η World Bank, Asian Deνelopment Bank. Η αγοραπωλη­σία "πράσινων δικαιωμάτων" μέσω μαζι­κών πωλήσεων αποδίδει τις καλirrερες τιμές "πράσινων mστοποιητικών"» (Στ. Αλεξαν­δρής, συνέντευξη στην Έφη Δρίβα, στο περ . Α Περιβάλλον της εφημ. Απογευματινή, τχ. 11, Φεβρουάριος 2010).

15 Μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για τη δια­φορετική αντιμετώmση του θέματος της υπερθέρμανσης του πλανήτη στη Βρετα­νία, μεταξύ του κεντροαριστερού Guardian και του συντηρητικού 1ime, στο διάστημα 1985-1997, έχει εκπονήσει η Ποpτογαλίδα Αναμπέλα Καρβιiλιο. Ειδικά η εστίασή της στην κατάχρηση της αμφιλεγόμενης ��αρ­χής της προφύλαξης» (precautionary prin­ciple) εκ μέρους του Guardίan αξίζει πε­ραιτέρω μελέτης. Αναφέρεται στο Mark Maslin, ό.π., σ. 33-37.

16 ηα τον ρόλο ως ΟΠΛ των οιονεί ΜΚΟ World Wιldlife Fund, National Wιldlife Federation, The Nature Conservancy. Wιl­demess Society στη δημιουpγlα της NAFrA βλ. Α. Cockbum, ό.π ..

Νοέμβριος 2011