ادبي بحثونه

ليكونكى

((الفت))ګل پاچا

بسم اهلل الرحمن الرحيم

ادبى بحثونهره خوښتتواوا چ چتته د پښتت و تتتو بيم تتي ادبتتي اډتتر د خ ر نتت تتر تته ېتتپښتت و لول تته پتته

را باسي.ادتب ښاالى ل پا چا الفتت ږچ ا د پښ و د پيا ى ا بوچېنوم))ادبي بحثونه(( دا ك اب

د تتو داست ندنتت ست ورى اډر دى. ښاالى ل پا چا الفت د پښ و د ادب په آستما كښت د ښتتودلو ا ستت اتلو حاشتتت نىتت ه. دى هرتپتتاو لتته ا ستتو كتتالو ېتت چا تته ېمثتتال لتترچ چتته

ېت را يس د پښ و ژب د ادبي ا علمي ختمت په الر كښ لگيادى كار كوچ ا ر ا سته چه ني چاپ وتتچ ا ني نتا چتاپ پرا ته دچ.پته ىد ى ېر م ظوم ا م ثور آډار ليكل

چاپ و ك ابونو كښ لغوچ څېړنه، بله توه، پښت و ست ترد د ده م ثتور ك ابونته ا عتالي م ظوم ك ابونه دچ.ېافكار، د آزادۍ پيغام

ږچ ا پتتد ې تم نانلته چتاپ دا دى ا س د ده تو بل م ثور اډر م د كابل په مجله كښ ا ږچ.ېصورت د پښ و آډار په نړى كښ تو بل اوره ك اب زتا

لتته لوستت لو څاتته فاتتتته اخلتتي ا د داستت آډتتار بتتتر ا اح تترام چتته پښتت انه ېتت ا ښتتاتي كړچ.

متتر( ى)صتتق اهلل ر ين د پښ و لول لو

د پښ و لول انګ لهڅد ادبيا و د

خوا خ ور و

كښ ۴۲۳۱دد ك اب په د خو حال خا شاتزه

اخيس ده

فهرست عنوان مخ

1 ....................................................................................................................................................... ادب

3 ........................................................................................................................................................ شعر

8 ............................................................................................................... په ژوندکښې دشعر اوادب اغېزه

16 .................................................................................. دادب تاثير په اسالمي فقه اوديني احکامو کښې

17 .......................................................................................................................................حقيقت اومجاز

17 ........................................................................................................................................ صريح او کنايه

18 .......................................................................................................................... ظاهر، نص، مفسر،محکم

18 .......................................................................................................................................... داستثنا بحث

19 ......................................................................................................................................... لغوي تدقيق

20 .....................................................................................................................................دادب بڼه او ګاڼه

21 ............................................................................................................................................... فصاحت

21 .................................................................................................................................................. بالغت

22 ................................................................................................................................................ عواطف

34 .................................................................................................................................................... خيا ل

37 ..................................................................................................................................................... تمثيل

38 ............................................................................................................................... ددې بخث خالصه

38 ........................................................................................................................................ عاميانه بالغت

40 ..................................................................................................................................... دپښتو څولنډۍ

1

بسم اهلل الرحمن الرحيم

ادب

دادب دکلمې اصل: دى د ب عيپه په مع ى. '' ذب '' اصل ې

بطت توه ا صتافه ېتله چ ني څانګ ا ني ښاخونه به ېد ذب کلمه په اصل کښ د غ ن ل اره اس عمال رک وه ېل و ه ا غه چا ه م تل وه چ عيپونه به به وه، ر س ه داکلمه له محسوسا و نه مع وتا و ه رانه

تع ى مهذب به و. ا ل لغت لول په دد بانتد م فق دچ چ دمهذب کلمه دتوه کامل انسا ل اره د ن له هذتپه رانهتل توتته، ن ته

، عهتا ل څاته چ مع وچ ا عهلي امورله حستي ا تيا څاته متاخو دچ ل ته دعهتل کلمته چت دا ، لته شلتب، عهتل ماخو ه ده.

ر مثالونته لترچ ل ته ذ تذم ، تتم، شتتم، شتذم ېت نو د ذب دکلم ) ( په )د(بتل و ا داه ابتال پته عربتي کښت متاه، متاا ا داست ،ل ل تهذ ا تل، آ ىدبط په مع ى )ه( په ) مزه( بتله وه ا دا ابتال م په عرب کښ م عارف د

نور... . و ا تب په ادب بتل و.نو ذب، تب

ښت نغمت ا خوږد د ا دښه ا ازېني اتي چ په توناني ژبه کښ ادتب غه چا ه تل کيته چ خپرد به خا نت به . نو رکله چ عربي ا توناني لغ ونه توله بله ګډ وتتچ داه لغت م له توناني څاه اخس ل وى دى.

اب( څاه ما خو دى چ دعادت په مع ى دى ا دحا ل ا په مع ى م کر وى ني نور اتي چ ادب له )دا نه لرچ. ر نظاترېدى ل ه ذ )کتااب ا ل فرعو ( مګر داه راز ا هاق په عربي کښ

دادب دکلمې تاريخ:

خت په ادبي اډار کښ ني اتي چ داکلمه دشا ليت په زمانه ا داسدم په اب تا کښ نه ه ن ه چ نه د غه ادتپي( کښ كتر نراال ده ا نه په برا کښ ه بل ه لومړى نل دا کلمه په دد نپوچ حتتث )ادب ي ربى فاحس

( ني نور اتي چت داکلمته دشتا ليتت پته زمانته کښت چضپط کړ چ وېته )داحتتث محتډي و په داو الفاظو نه دا برآ کرتم کښت نىت ه ددد دليتل نىتي کيتتاى چت داکلمته پته غته ختت م ه ا داچ د غه خت په ا عار

کښ ډ موشوده نه ه.د ئ د خ لتت متتتعا دډپتتوت ل تتاره دادليتتل را چ چتت کتتوم ختتت چتت داکلمتته پتته حتتتتث ا داصتتحابو تتتا د ابعي وپتته

ا م ه ا ار جتا النته ده تتل تود. دمع ى ا مفهوم پوښ ه نه کړه معلومه ده چ پاتو ېچا ېابوالوکښ رااله ا

2

ره راال ده ا دشا ليت په خت کښ م )اکتثم( بتن ې اتي چ دا کلمه د حضرت علي )رض ( په ابوالو کښ م تته.فى دب ي ميمو مىهور خطيب کر کړصي

دادب تعريف :

ږچ ېم اسب چ م ادب ر ه تل کله کوم ي سره التق ا هذتب دى ا څه ى چ له چاسره تاې لغوچ مع ى خو ......ل هذ دمجلس آداب دمعا رت آداب ا داس نور

ادب غه پو ه ده چ انسا پا له ت ا ا بيا کښ له خطا ا الطو څاه سا ي، ن ه ادبي علتوم مااته اصطدحاوښيي ا پته م ثتور ا م ظتوم كتدم الط ا صحيح، خوږ الى ا پي ه وب ، ت ا ښه الى ا بت الى ږچ چ دېعلوم بلل ک

ك د فصاحت ا بدات لاوا بحث كوچ. د ادب په عرتف کښ تل وچ دچ چ ادب دښو الفاظو په سيله دخ لو احساسا و ا ادراکا و تا دز ه دخپر ښ اره

اظهار نه دى بل ته لته کښي ول دچ، تع ادب توازد داف ار ا ر حي حاال و ېکو ل ا دا رتت ن و په ن کښ توه ه بل ن ه ان ها ل ا ابدغ م په کښ ملحو ظ دى.

داان ها ل که په ښه ل ا مهارت سره چ چ م په کښ ښه کلمات ان ااب وى چ ا م دکلمتا و دښته رکيتب است نته چ نتو عتادچ ږچ ا کته د ېت ا ښه اس عما ل په لحتاظ دفصتاحت ا بداتت مراعتات توى چ ادب ر ته تتل ک

خپرد دچ.

دادب تقسيم:

ا ي هسيم په لحاظ د ه له دىذ ادب د خ ل شو رچ ا .ادب محض، ادب مالوط

ادب محض غه دى چ ب دبيا له لطف ا خوږ الي څاه ا ب دبتت احساس له حرت ه بل مهصتت ا بلته ااتته پته تا د حميتت ا خو تحا ل ا نور تاعرانو پته دتوانتو کښت ګتور تتا کښ نه چ ل ه ني عىهي ازل چ درحما بابا

ني م ثور ا عار چ دطپيعي م اظر تا احساسا و ا عواطفو مثيل په کښ چ. ه اتي چ تو ادتب کوم ارتاي، علمي، اش ماعي مطلب په ادبي پيراته کښ را چ ا ادبي رنت ېمالوط ادب د

ده ا په لومړى صورت کښ ااته ده. رکړچ، نو دل ه ادب اسطهدلومړچ بسم ادب په لحاظ د ادب موضوع اعرانه احساسات ا عواطف، ر حى کيفي ونه، حسن ا شمتا ل، دطپيعتت

ږچ. مګر د م بسم ادب رڅه په ايږ کښ نيسي ا کيتاى ېښ لي مظا ر ا م اظر، نفسي اايزد، بلپي ماتدت ګڼل ک ي تا رتاضي مساتلو ه م ادب رن رکړچ ا ادب په رڅه کښ ګډ کانتچ. ي چ سړى سات س ا ا ي

3

شعر څوک اتي غه موز کدم دى چ دانسا په احساسا و ا عواطفو کښ حرتک پيتاکوچ، ني ت نتور اتي ترکدم

چ داه کارکولى ي ز ا بافيه لرچ ا که نه غه عر دى. چ په ز ه اډرکوچ ا په انسا کښ عجب تا شوش ا شذبه پيتاکوچ غه عر دى، نتو اتي چ نه رڅه څوک بيا

داسما په س ور ا فق کښ ، د کوا مس و سي ت نو په څ و، ېدد ئ په نظرکښ شها لو ل عر دى چ سړى پلو پته تور، دښت لو پته ښاتست ه څوکو، دابىار نو په مس و، دبل په لو دګلونو ا چم ونو په رن ا طرا ت کښ دار

ليو، ددردم وپته آه فرتتاد ، دمظلومتانو پته ېپته ا ست نه توازد دانه! دمهجور ا ارز م تت ، نو کښ ګورچ س رګو ا ناز ژ اکښ م عرچ کيفيت موشود دى.کدستي ي عپيتر ږچ چ تو داست کتدم چت پته ز ه ا احستاس تاډير کتوچ ا پته ېله داس ما لفو عرتفونو څاه معلوم

)بتتعي احساسات په ور را لي( غه خو ار مر عردى، نوکه ني نور يا م عر چ چ به، مګر غه تعر چت اعر س اتي غه متاه ى دى ا په الفاظو کښ ناى لرچ ددد عر دع اصتر ا اصتلي اشتزا پته بتاب خلق پرد تو

، ىد ىر اع تاک ل ېت مهتم شتز بللتى دى ا چتا ادبتي صت ع ونو ته پته رېرد خپرد وتتچ چاپه عرکښ ز ېکښ پاوا به خل و داه عرچ ص ات چ ني لفظي ا ني مع وچ دچ د عر په ما يت ا حهيهت کښ داخل ګڼل مګر

پته د عر لپاس ا زتوربولي. متاه سپب دى چ د پاوا خت ادبي مپصرت و ا م هتتت و داتو صت ع و ته ې ىا س په متاه معيار س جا ه، دد ئ په نظرکښت بته ښته تعر مااته ، چت کتوم مع توچ ېاصلي نظرک ل ا د عر بيمت

ص عت طپاق، ص عت مهابلته، مراعتات ال ظيتر، صت عت مىتاکله، صت عت مزا شته، صت عت ارصتاد، ذ ص عت به پ ښ ل هص عت فرتق، ص عت شم ا فرتق، شم ص عت ع س، ص عت رشوع ص عت ورته، ص عت اس اتام، ص عت شم ،

حسن عليل، اس پاع، اطراد، عجب ا داس نور..... ،ا هسيم، شم ا فرتق هسيمتا به په کښ له لفظ ص ا تعتو کاراخست ل توى ل ته ذ ج تيس ،بلتب، ا ت هاق، رد العجزعلتى الصتتر، الهتافي ين،

م لو ا داس نور........ښته ږچ ا د عر نا د پا له ګورچ، په دد کښ څته تک نىت ه چت تتو ېپه داه راز شامو ا کالونه اول مګرا س څوک

ږچ، مګرلپاس په ر خت کښ غيتر کتوچ ا ېلپاس په ر خت کښ رچا ه ضر ردى ا ب لپاسه يا ښه نه ښ اره کتچ کلته ل تډى تو ختت باتو ا ږچ. کلته خلتک ا ږدد شتام ااونت ېت زت تت ستاما ختت پته ختت بتل راز ک زتب د

پونته ا ېږچ ا کلته بيتا غته پاتز ېت ر افتراط ک ېت ه کتالو کښت پت ږچ، کلته ېچ ونه ر اج چ بل خت ساده لپاس ښه ګڼل کږچ. عر م په دد خت کښ خ ل لپتاس ا زتتور لته پاوانته بتل راز کتړى دى ا غته لتو ل ېن و له ر اشه لو دسر

ګڼي.ې نه خوښوچ بل ه عيب ېرز ر ا لف ر ااونتچ نو خلک ې په ېوک پاواني کالي نه ااونتچ، که څداه ا س و نظرته چ د عرپه باب کښ پيتا ود ا عر ايرله داو ادبي ص اتعو څاه تو بل مع توچ تى بتولي دپښت و

ر ليتف ې و ل اره په له پاوا نه طپيق ت و ا زمونږ ددد خت ني و ښاالو ادبيانو چ دداه ص عېپه ا عار کښ دا مااته صت ع ونه دچ چت پته ايتر بصتتچ ا چبيت چېر ه په دتو انونو کښ دمثتا ل ا نمتون پته ل پيتتاکړ تو تورزتات کوښت رپيست نته دى توى. تع ت پښت و تاعرانو د خ تل ې ل په پښ و ا عار کښ پيتا وچ ا څه چاراد

نوکه به ني ص ع ونه تم پته کښت راالته تلېماني کوله ا خ ل س ترد به احساسا و ا عواطفو رش ز ه، خ لو ر ه ک ل.ېبل ه دزتور ا لپاس په نظر لى عرنه تې ه اصلي ى نه ګاڼه ا متاه ى ىرا له به، مګر د

و پته نظرکښت ښتيو، تاعران ددد ل اره چ دا خپره په خو پي و ا محض عپيرا تو حمتل نىتي تعر بته د ني تو پښت و ه څ ګه شلوه کړد ده؟ ى عر ه په کومه س رګه ک لي دچ ا د عرما يت د چ د ى

4

شعردخوشحال خان په نظرکښې :

لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتره بوتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته يرانتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز ىل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته اىتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت

ستتتتتتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتتتتتتتعر لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتره بوتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتحر ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز

ميىتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته دز ه پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته الس لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته د ز

زتتتتتتتتتتتتتتتتتتتات کتتتتتتتتتتتتتتتتتتم لتتتتتتتتتتتتتتتتتته زنتتتتتتتتتتتتتتتتتته تو تتتتتتتتتتتتتتتتتتورى امتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز

ت نتتتتتتتتتتتتتتتتتا د ستتتتتتتتتتتتتتتتت ره کتتتتتتتتتتتتتتتتتا پتتتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتتتورآس دحهيهتتتتتتتتتتتتتتتتت

پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ين متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتخ پلونيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتولى دمجتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز

ستتتتتتتتتتتتتتتتل شلتتتتتتتتتتتتتتتتود ستتتتتتتتتتتتتتتتل کر تتتتتتتتتتتتتتتتم ستتتتتتتتتتتتتتتتل م يز نتتتتتتتتتتتتتتتته

ښتتتتتتتتتتتتتت اره دستتتتتتتتتتتتتت رګو نتتتتتتتتتتتتتتاز ېتتتتتتتتتتتتتتپتتتتتتتتتتتتتته نظتتتتتتتتتتتتتتر کښتتتتتتتتتتتتتت

دصتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت عت زتورپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته څورنګتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته رپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتورد

د ىتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتپيه چ تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت چتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو ه بانتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتد طتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتراز

دمضتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتمو دنزاکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت امتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتزه رڅاتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر رپاته درستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت صتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتورت ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتره تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوراز

چکتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتته نظتتتتتتتتتتتتتتتم کښتتتتتتتتتتتتتتت کارګتتتتتتتتتتتتتتته ا ل تتتتتتتتتتتتتتتوس را

تتتتتتتتتتتتتتتم دز نتتتتتتتتتتتتتتتو پتتتتتتتتتتتتتتته ښتتتتتتتتتتتتتتت ار ګرنتتتتتتتتتتتتتتتي ل تتتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتتتتاز

کتتتتتتتتتتتتتتړه وښتتتتتتتتتتتتتتيار غتتتتتتتتتتتتتته ېتتتتتتتتتتتتتتچتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتتتوه ت تتتتتتتتتتتتتتا

عتتتتتتتتتتتتتتتتتتابد بتتتتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتتتتتل کانتتتتتتتتتتتتتتتتتتتى پتتتتتتتتتتتتتتتتتته اتجتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز

5

کتوچ ن ته چت د عراىتى تم پته ز نتو ۍا يرانتتاز ىخو حا ل په دد بي وکښ کما ل کوچ چ خ ل اااز په اىى مګتر م لتى ا مستلمه خپتره ده، داچت لته تف دى، سحر تل ر ه که څه م نوى عپيتر نته د ېږچ ا متاه ېلګ

ښه خپره ده ا لته امارنته ر ته بلته ښته کلمته نىتوپيتا کولى، کته اتتو چت د ه رېولي ب زنه توزتات تاکم ورى اماز چا داس په ناى نه چ اس عما ل کړى څه الطه خپره به نه چ.ېامازکلمه به

زنه كدم ه عر نه اتي، په درتم بيت کښ چ دحهيهت نا د ږچ چ دى بېد خو حا ل له داه عر څاه معلومنيسي څومره ښه عپير دى ن ه چ حهيهت مجاز عد ه په داته مفهتوم پلو دمجازېپه ورآس س ر چ ا په س ين مخ

اتو ما ل په موضتوع لته، مع تى کښت حهيهتت بتولي ا پته نتور نت ع لرچ ا دتود کلم اس ېچ دبدات په فن کښ لرچ ا نورکواتف په کښ ليته ي. په رصورت موږ تلى تو ىٰ مجاز ګڼي د صرف ا عرفا په لحاظ بله مع ېكښ

حهيه ه کدم ه عرنه اتي ا ب دحهيهت له س ين ماه دمجاز ښاتس ه پلتوا رنګتين پتو نى تم څته بچ خو حال اصلي ااته نه بولي.

هيه نا د ده چ م س ين مخ لرچ م مجاز چ پلو، چ له سلو شلو سلو کر مو د خو حا ل په نظرکښ عرتوه ح په س رګو کښ م ناز ه ا دص عت څورنګه زتور رپورد دى. ېم يز نو سره

بت نه ګڼي دمضمو دنزاکت امزه م ېپه س رګه ګورچ ا اصلي معىوبه ګورئ! چ خو حا ل ص عت ه د زتورپاته د عر په صورت کښ اسب ا تو راز الى اوا چ بيانو اتتي چت پته داستى نظتم ى ګڼي ا سر رله ص ع ه توبل

کښ که کار ګه ا ل وس را ل ي م داس باز رن شو ي چ د ز نو ښ ارکوچ.لته کاراته سره کاردى ا د متاه ښ ارل اره پيتا وى دى په دد بيت کښ عد ه په دد لطف چ و! د عرله ز نو

ى يرانتتاز درصت لطف م ه چ دز ه دښ ارپه تادلو سړچ ته دخ لت ا لت م ا ل وس نه ز ه ن ى باز شو چ داتوه اعرانه ا ادبي وښيارچ بولي ښتاتي چت د خ تل داته تعر م تاد چ، په ر س ى بيت کښ چ اتجاز ا اى

ېت په کښ ناى کړى دى ا پته توڅوبي وکښت ېره ښه مطالب اتجاز ا زتا و دالل ونو ه به م ا اره کوچ چ څوم د مره څه تلي دچ چ توه لوته مهاله تاتوه رساله رن شو تتى ي.

شعردحميد په نظرکښې:

تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتعرنه دى داخونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاب دزخمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتي ز ه دى

تادستتتتتتتتتتتتتتتتتتت ي لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتى دم لتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ختتتتتتتتتتتتتتتتتتتول دمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتړه دى

تتتتتتتتتتتتتتتتتا نغمتتتتتتتتتتتتتتتته دنتتتتتتتتتتتتتتتتيم بستتتتتتتتتتتتتتتتمل مراتتتتتتتتتتتتتتتته دختتتتتتتتتتتتتتتتول ده

متتتتتتتتتتتتتتتتتا ښتتتتتتتتتتتتتتتتت ل ليلتتتتتتتتتتتتتتتتتى ده تتتتتتتتتتتتتتتتتتا مج تتتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتتتتتتتتته مع

6

تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا د ت تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو اباستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتي ت لى متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوج دى

تالتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ښتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاره دحيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترت لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتى فتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوج دى

دادى چت متاته تى تعردى ا پته دد ېت دل ه که څه م حميت په ظا ره کښ اتي چ عرنه دى مګتر مطلتب

ږچ ېت ګورچ غته پتو بي ونه په دبت درد بي وکښ دى خ له نظرته د عر په باب کښ پوره ښ اره کوچ. که څوک داچ حميت عر ه څه اتي ا عر دده په نظرته کښ څ ګه ښ اره وى دى؟ ) ددى بي و مورد به خاص چ مګر ح تم

ر ېت عر تاد زخم ز ه خوناب دى تا غه ر س و دم دى چ له صورت ا کتالپوت څاته پته ي عام دى( دى اتېچ تا دعىق دنيم بسمل مراه تا مج تو ته دليلتى معمتا ده تتا د ت تو د ىرد ارز ګان پرد اتښېحسرت لى چ ا

را لى ګڼي.ېشوش موج تاتو عالم حيرت دى چ دى ر ه فوج اتي ا د حيرت له ښاره د حميت زتات مهارت په دى کښ دى چ د عرپه عرتف کښت توعتالم تر دد ښت اره کتوچ ا ستړى پو توچ چت تعر

ه دى. دا آسانه خپره ده چ سړى اتي عر دانسا بتتعي احساسات خو نوچ مګر کته پوښت ه ژنتل څه اسانه کارنېپمو تګاف ږچ ا د حميتت اونتتد تتو ېت ره ګرانې ي چ څ ګه ا په څه راز، ا عر د مره اايزه له کومه کړه؟ نو خپره

بيا کړچ.بوته چ دانواب اتي ا د عر په معرفي کښ د عر د اډير علت ا سپب م ه مل ف کوچ چت تعر تتو درد ا احستاس، تودعىتق ددحميت داه عرتف چ د عر ل اره اعرانه عرتف دى، موږ د

ګور .ېا شما ل پيغام، دتوه يجا ا اعجاب ا حير موج ا فوج دى چ په الفاظو ا کلما و کښ

شعر دشيداپه نظرکښې:

مضتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتمو د تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتعر ل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته پي تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتردى

رختتتتتتتتتتتتتتتتتتتت زتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوردى ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتت رنګتتتتتتتتتتتتتتتتتتتين الفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاظ

زه ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ر تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ضتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر ر دچ دا د ا ه څ

پي رکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر څودلربتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتردى

يتا م په عرکښ پي را زتور سره بيل کړ ى دى ا داس نه کوچ چ توازد رنګي و الفاظو ه عر اتي ا تاعرچ کته رښت يا اتتو لته داته .زتوره پي ر م نه خوښوچ ا په دد ضتر رت ابترار کتوچ په الفاظو کښ لټوچ مګرب رخت

اډير توه بولو ن ه چ دالفاظوې زتور څوک س رګ نىي پټولى ا رنګين الفاظ دا حق لرچ چ رخت ېضر ر ه ږچ چ ادبي کلمات په ر چا ا رناى کښ بوچ حاکميت لرچ.ېم ل خپره ده ا رڅوک پو

د په اډرکښ غه څه چ توه اعر تلي بل تم تلتي دچ ر عر نه ه چ تومضمو په کښ راالى دى ا د وارې ږچ ا د بل غومره نه. ېن ه دتوه عرښه ګڼل ک ىا دبل نه د ىمګر دتوه الفاظ اعرانه د

7

په نظرکښې:خټك شعردعليخان

ډتتوب دى عتتذاب نتته دى نتته ډتتواب تتعر ختتو

ااونتتتتتچ انستتتتا ګتتتتا ستتتتپوع ېتتتتګتتتتاه

ح تتتتتتتمع وانتتتتتتتات دچ دا ابيتتتتتتتات مع تتتتتتتو

ښتتتتته بتتتتتت ګتتتتتوره دمحمتتتتتول ا د موضتتتتتوع

ښته ېت ږچ چ دى م ظوم الفاظ عرګڼي ا اتي چت تعرتو لپتاس دى چت کلته بته ېدعلياا له دد د ه بي و معلوم ېت عر توپي رنه بولي چت لپتاس ته مح تاج چ بل ته لپتاس سړى ااونتچ ا کله بت، تع دى ل ه خو حا ل ا يتا

ږچ، دعلياا نظرته م د عرپه نسپت ل ه دپاوانيو نظرته داس ې ه په اا ه ک ىا کله بت ى ګڼي چ کله توه ښه ږچ تا عر تتو ېده ا س م ني کسا ه چ اتي عرتو ښاتس ه لوښى دى چ کله په کښ د ا ا كله پكښ ز رلو

(١ږچ )ېزتوردى چ کله ښ ښځ ا کله بتد ه په اا ه ک دد خپرد ه ا کړى دى چ عر ه لپاس اتي، غه ى دادى ېته کښ تو ى ه چ دى مګر دعلياا په نظر

چ علياا له ني و داس مدتانو سره خپرد کوى چ غوى عر مم وع ګڼي نودى مجپور دى چ عر ه نه ډواب المله دداو بي واااز م پته له السه خدصه کړچ، د متد ىد بولي ا د عر لم ه دېا نه عذاب اتي بل ه ډوب

دى ل کوچذ

مم تتتتتتتتتتتتتتتتتوع عالمتتتتتتتتتتتتتتتتتا تتتتتتتتتتتتتتتتتعر پتتتتتتتتتتتتتتتتته څتتتتتتتتتتتتتتتتته ګڼتتتتتتتتتتتتتتتتتي ر ابيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتات لتتتتتتتتتتتتتتتتتتته آنحضتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر ه دچ مستتتتتتتتتتتتتتتتتتتموع ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتت

عتتتتتتتتتتتتذاب نتتتتتتتتتتتته دى نتتتتتتتتتتتته ډتتتتتتتتتتتتواب تتتتتتتتتتتتعر ختتتتتتتتتتتتو ډتتتتتتتتتتتتوب دى

انستتتتتتتتتتتتتتتا ګتتتتتتتتتتتتتتتا ستتتتتتتتتتتتتتتپوع ى ااونتتتتتتتتتتتتتتتتېتتتتتتتتتتتتتتتګتتتتتتتتتتتتتتتاه

ه تى دى؟ ته پوښت ه کتړى اى چت تعر څت ېرد علياا ب دداس کوم عامله د عر حهيهتت بيتانولى تتا چا ر ېکه چ ت لست وڼى نته ګڼلتى ن ته چت علياتا کتوم داست تاعرنه دى چت د تعر حهيهتت ا ېت تهين دى چت تعر بته

مع وتت ه نه چ پرتتو لى ا محتض م ظتوم الفتاظ ر ته تعر ښت اره توى چ. کته څتوک دده دتتوا ګتورچ ا د ده ر ستره لترد دچ. مگتر خپترد د اب ضتاآ و تاب دچ ېت ى ركړچ تهين به كړچ چ داه راز مفكوره ا دې عر نه له نظره

م بل راز ي. ېكله چ د سړچ مطلب په توه ي کښ بل ان ه چ نظرته

بيانه رانهلوم . ې (پتد باب په بله توه ک تومضمو ه چ دل ه ١)

8

ده له نظره د عر حهيهت پت نته رحما بابا چ د عرا ادب په مهام کښ لو ناى لرچ ا سړى تهين کولى ي چ د په دتوا کښ کوم عر ما ه نه دى راالى چ ده د عر په نسپت خ له نظرته په کښ ښ اره ېدى پا ه، خوما ه

دا تم پته نظتر ګتور ا ېت ؟ مګرچ د عر رن صورت ه کړى چ ا موږ پوه و چ عر دد ه په نظرکښ څه رازږ چت دى پته عرکښت مع توچ حهيهتت ا ستوز ېت په ساده انىاا ا سوزا عر س اتي پو كښ نيسو چ دى خ ل عر

ږچ. ېخوښوچ ا ساده شما ل ر ه ښه ښ اره ک

زهېپه ژوندکښې دشعر اوادب اغ

پونو دانسانانو کاميابى ا ناکامي په نظرکښ نيسو، دبتبا يو ا ني پا يو په پټوپټو سپ که ژ نت ا حيات ه ښه نير و ا ږ چت ادب ا ادبتي رشتا ل پته دنياکښت موفتق دچ ا ژ نتت دادب پته ارابتو ر ا دى. غته ېپس س رګ اړ پو

لږ ېږچ په عهل ا ف ر، عمل ا کردار کښ به ېا ااص چ په شامعه کښ مهپول ا غه کسا چ په بتنظرک ل ک ر فا ت لرچ.ېفرق چ مګر په ادبي لحاظ به

ږچ تادښه سلوک خا نت دى، فدنى سړت وب لرچ، ددد لولو خپر رش ېله تو ه بل نه ا ر فدن ى په خپره پو داچ د غه ادبي حيثيت ا اصيت ه چ ا د غه له ادبي ا صافو څاه ما لف عپير نه دچ.

ږچ جزته کانتچ ېلېکه سړى دا ااصو اصيت حليل کړچ ا غه لو ل صف ونه چ د ا ااصو اصيت رد نه ى څ ک نى ه چ ادبي خصاتص ا مميزات په کښت ست ره برخته لترچ ا داش متاعي ستعادت ا تها ت سترپه متاته ې

د غتو ادبتا پته ىدل ه اس د ني و بتبا و اعرانو حا ل ا حيات په نظرکښ مه نيست ن ته چت د .ناى کښى دىا لطتاتفو، ادبت ح اتتا و ا ا تعار است فادد کتوچ ختور ا لتږ د چ نسپت چ له موابعو نه په ختوږ خپتر ، ظراف تو نتو

څ په حساب کښ نه راني.ېا دل ه ارض له ادب ا ادبا څاه توان عر ا اعرا نه دچ بل ته غته ا تااص دچ چت د ختت ا حتا ل لته مه ضتا

اظهارا و کار اخيس لى ي ا کله کله م اسب سره سم له خ ل ادبي اب تار، له خ لو ا ضاعو ا حرکا و، له خ لو خپر ا بي ونه م په ني و موارد کښ تلى ى نو دداته راز طپيهتي ادب خا نتتا کته څته تم بيستواده چ ا څته نته تي

است د تعرا پته تذکر ا شراتتت تتامجلو کښت مته ږچ، داه راز ادبتا ېلي لى ادبي رشا ل ا د ادب خا نتا بلل ک را څومره موفق دچ.ې ګورئ چ څومره ېپه مجلسو ا محافلو الر ا کوڅو، کور کلي کښ لټوئ بل ه

تو مګتر کتوم ا تااص چت ېت ود سوچ پ ګا اتو، تلتى ېتوه بولو ا اعرانو ه ددا ادب رد عرېکه چا کله دپ په نستپت ښته ښته شو کړى کله د م په نسپتېود په رڼا کښ ناست دچ، ا ادبي محفل ېددا

دچ چت لته تعرا ادبته ګټته ا است فاده ابي ونه اتي ا په ما ښ ر ته ک تاب کپتاب د ا ه اتښتي چ دا مااته ادبتا کوچ.

ىد رچا ه به پا ل کور کلي کښ ني کسا معلوم چ چ غوئ په خلهو کښ نفو ا اډير لرچ ا داه نفو ديتا وى چ څوک چ له خلهو سره په خوږه ژبه خپرد کوچ، پا تل مهصتت ا مطلتب تر څتوک ښته له ادبي اب تاره پ

پو ولى ي.ر اډېر لرچ پيتاکولى ي غه رګوره په شامعه ېد خ ل متعا ل اره ادب دالتل چ په عامه طپهه بل ه په خواصو م

رڅته ګټلتى تي ن ته چت ادب ، تهرت ښته ، اصتيت ،کښ مهپوليت لرچ ا په ادبي مهارت بانتد عتزت، ډتر ت زموږ په ژ نتا حيات حاکميت لرچ ا په داو خوږ پس ر څوک څه کوچ.

9

مصيپت ا بت با تي راالتى چ نتو پته ادبتي ت تا خ لته ستلي م وى چ، تاکوېکله چ موږ خ ه توا خ ګا راپپه تو داس صحپت ا مجلس کښ ګډ کړ چ ل ه کو ا په عر نو خ ل ام الطو ، په داسى احوالو کښ که

صپر اس هامت په نسپت عر نه اتي ا راز راز ح ات ونته کتوچ ضتر ر ،لطاتف ا ظراف ونه چ تاڅوک دام ا مصيپترد کوم دښتادۍ مجلتس چ ا دد ه تو دپاتد ېر راني که چېږچ ا په ضعيت کښ غي غه پاوانى حا ل نه پا ه ک

ر ېت ا نژدد کولو دپاره کوم مجلس م عهت وى چ ل ه تم ادبتي م طتق ا ادبتي است تالل دخو تالو تعر نه کولوږچ. داته راز ېت کارکوچ، کته دد ه تو څته شګتړه ا دعتوه چ نتو م پته ادبتي برا ي تو ا توا ت ښت ښت فيصتل ک

رى دى چ په ام ا ښادۍ کښ راستره دى ه ملګغحيا ي شرتانات چ په نظر کښ نيسو تلى و چ ادب زموږ کړچ ا دعلم عهل رڼتا مغلوبته ها توه خوږه تارانه راسره لرچ. کله چ ياره ا ور م له رد خوا زموږ په ژ نت احاط

رى راکوچ په متاو مره ت ا تم دادب عرتتف نته ې ي متاه ادب دى چ د اميت كړكو را ه خدصوچ ا د رڼا ز اتو چ ادب په شګړ ا دعو کښ ا تا ح م م دى ن ه چت پته اکثتر مجالستو کښت چت تتو ه اتتږچ بې مام

ته ال ه تي پته ر کوم ونه کوچ که خپره د اتر ېر ېږچ ل ه ادب ا ادبي اب تار ېخپره دڅو و په بضا ت فيصله کر و ا خرابات ېداس محالفو ا مجالسو چ له . له اډير النتد رانيې غه ناى کښ م ادب الرلرچ ا رڅوک

رد پټ ا ښ اره خپرد لترچ ا پتوره محترم ېسره ه ن وز ل ه م داه دپو انو ا صوفيانو ا ا ) عر ادب( له رنتانوو ږچ ا پته م پتو ا مترست ېت ږچ مګر عجيپه الداده چ داه د بزم ا بزميانو م ىين دخطابو په ممپر نو تم در ېمعلوم

کښ داخدبو درس م رکوچ . کله چ د طتن ا مليتت دنتاموس ستا لو ختت را تي بيتا داست ست ترد اتتي چت د ورتاليو ا ن ګيالو ت په شوش راني ا نانونه ا ر ه اورنتوچ دا ن ته چت تعر ادب دحيتات پته تره خواکښت

ه نا توراز ښيي ا په بل کښ به بل تا اخ صاص نه بپلوچ، ر اعر چ ګورۍپه توه عر کښ ب کارلرچ ا حصرږچ. متاه سپب دى چ ني ت کستا د تاعر مع تى پته )م لتو المتزاج( بانتتد کتوچ ا اتتي چت تاعر غته ېمعلوم

چ په ز ه ګرني غه اتي.ېڅوک دى چ دخ لو احساسا و اب چ ا رڅه خل تو تته پته تعر کښت ښت اره کتوچ مګتتر ېت ار متر رښت يا اتتي تاعرا خ تل احساستات ا عواطتف نتته تي پټتولى ا

دا عرتف توازد د اعردپاره نه دى ا رانسا متاس ى دى رڅتوک چت است ګتورئ دخ تل احساستا و لتږ ا ږچ ن ته دمتزاج پته ېت چ ا د تاعرپا ک ر اب دى ا له خ ل ز ه څاه رشماني کوچ خو دنور خل و خپرد بادې

ژنتي خ تل ېرچ متاه سړى چ اعر پته داته صتفت پ ېږچ ا بل چا ه څوک ګو ه نه نيسي. که چې لو توازد دى تاد فكر تو ېر يانو كښ ېرز ى نه چ پوه به ي چ انسا په لولو ا با و كښ تو راز نه چ ا په ېنان ه ګورچ ا

راز راز ما لتف ماتالف نظرتتات ا ږچ اېت رنله په کوم مجلس کښ په کومته موضتوع بحتث ک ېږچ ېراز ا بل راز ک ت ه ا تااص ر ې . ږچېرا ا چ ا خيالونه بل راز ك ږچ چ د اكثر ا ااصو فكر نه م رسره ا چېدليلونه را ل ک

بتبولي، تو خت دتود مف ورد طرفتار چ بل خت دبل کلته چت ېچ توه رځ توه سړچ ه ښه اتي بله رځ کړچ بل ا ي چت پته طپعتي احوالتو کښت غست نته چ لته نانته ستره تتو ېشذبات را څوک دده احساسات ا

ر فرق په کښ راني ا ابعات حتواد ې ل فكر كوچ ا په شميعت كښ بل ل، دتوه ک اب ا بل ک اب په ک لو متر بته ابترار ا بل ى رن شو چ نوکه څوک خ ل نفسي احتوا ل ا ر حتي کيفيتات پته نظرکښت نيستي ار ېب

کړچ چ زه پر بل څوک م نن بل څوک تم سپابه بل څوک م، په محراب ممپتر کښت تتو راز شلتود کتوم ا پته ر دى. رانستا کلته لته دنيانته مر ر تي ېت ختوى تتوازد د تاعر نته دى د کور خلوت کښ بل ا کار نه لرم. نتو دا

ا عىرت له ش ونو سره نه برابر چ. ا اخرت په خوب ت ي کله بيا ددنيا توه يپه عي ز اب چ ا کله له عهل ا ف ر څاته کتار اخلتي نكته چت ژ نتت ېر احوالو کښ داحساسي ا ادبي ااېانسا په

ر النتد چ ا عهتل ېله اډ داکثرتت په اع پار ادبي دى نه عهدني، ادب ا احساس دزماني ا م اني اايز ا حواد ډورا و ه اا ه اتښي ده نو ر کله چ ژ نت دما لفو احوالو نوم دى ا عر د تاعر د ژ نتت تتاره ېز ا اډې م داو اا

10

ږچ ا كله به عىهي رن پيتا كوچ. تو خت به پ ښ دن ايرت خپرد چ بل خت بته ېده ضر ر به كله اخدبي ك خت اتيذ څ عجب نى ه که خو حا ل خا توېن ايرت په بر لي، نو

ېتتتتتتتتتتتتتت مي تتتتتتتتتتتتتت نفستتتتتتتتتتتتتتاني دى متتتتتتتتتتتتتتخ د غتتتتتتتتتتتتتتو ور تتتتتتتتتتتتتته چتتتتتتتتتتتتتت

ي تتتتتتتتتتتتتت فتتتتتتتتتتتتتتاني دى تتتتتتتتتتتتتتتوه مي تتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتتتابي ده نتتتتتتتتتتتتتتورد کتتتتتتتتتتتتتتل م م تتتتتتتتتتتتتړه دنفتتتتتتتتتتتتتس نغو تتتتتتتتتتتتته د تتتتتتتتتتتتتوا پتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتورد متتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتته

ى ا ه دنفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتس چتتتتتتتتتتتتتتتتتتتارد تتتتتتتتتتتتتتتتتتتيطاني ، نتتتتتتتتتتتتتتتتتتته رحمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاني د کردبتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت م تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتړه بتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتکارا دبتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت کرکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا

ىپتتتتتتتتتتتتتتتتتتته د هتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاني د ودني تتتتتتتتتتتتتتتتتتت ىني وکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتار د ه رچتتتتتتتتتتتتتتتتتتت

نتتتتتتتتتتتتتتتته دد کتتتتتتتتتتتتتتتتر ختتتتتتتتتتتتتتتتورد څملتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتتتاڅ نتتتتتتتتتتتتتتتته دد ف ر ى دا خوتونتتتتتتتتتتتتتته حيتتتتتتتتتتتتتتواني د تتتتتتتتتتتتتته څتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتړى نتتتتتتتتتتتتتته ېتتتتتتتتتتتتتت

متتتتتتتتتتتتتته ا ستتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتتت کتتتتتتتتتتتتتتره ميىتتتتتتتتتتتتتته ا ستتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتته ف تتتتتتتتتتتتتتر ى کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر ف تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر ا ه دز ه کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاردى ر حتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاني د

ارنتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتي لتتتتتتتتتته مرګتتتتتتتتتته ىتتتتتتتتتتر خلتتتتتتتتتتق نتتتتتتتتتتاپوه دچ چتتتتتتتتتت ىتتتتتتتتتت ىږچ پتتتتتتتتتتتتته څتتتتتتتتتتتتته ختتتتتتتتتتتتتو، پتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتاداني د ىخانتتتتتتتتتتتتتتچ وستتتتتتتتتتتتت

ېنتد راني ا په ښ اره نارى ي چ خوله متاه اعظ په بل خت کښ د نفساني مي و ا خوا ىا و له اډرال

راکړه. تا اتيذ

مستتتتتتتتت تتتتتتتتتم متتتتتتتتى پرستتتتتتتتت تتتتتتتتتم ميىتتتتتتتته اتتتتتتتتتاغ پتتتتتتتته دستتتتتتتتت تتتتتتتتتم

توستتتتتتتتتتتتتاعت چتتتتتتتتتتتتت نتتتتتتتتتتتتتي رابانتتتتتتتتتتتتتتد اتتتتتتتتتتتتتم دى بتتتتتتتتتتتتت اتااتتتتتتتتتتتتته

تتتتتتتتتتتوس کتتتتتتتتتتتړه تتتتتتتتتتتر ا لتتتتتتتتتتته توپتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتس کتتتتتتتتتتتړه تتتتتتتتتتتل تتتتتتتتتتتوا

ستتتتتتتتتتتتتت ا لتتتتتتتتتتتتتته امتتتتتتتتتتتتتته څتتتتتتتتتتتتتته دچ کتتتتتتتتتتتتتته زه ال م لتتتتتتتتتتتتتته فرااتتتتتتتتتتتتتته

خپتره ده ت ېت ر صرتحو الفاظو د غه شها سفر م بپلتوچ ختودالس بر ېږچ ا په ې م ته نه ما ې مګرپه دد تلوڅ انسا داس نه ي کيتاى چ دنفس له ېنو ر کله چ انسا متاس ى دى چ کله طاعت کوچ کله ګ اه ا عر م نه څ له ر ه دمړت ف ر پيتانه ي، ېخوا ىا و چورالس اخلي تا ه ا رځ په لهو لعب مصر ف ي ا

ږچ ا نه بيا هواني کيتتى تي نوکته څتوک پته دد بتاب کښت تاعر مدم توچ باتتت مطلتق انستا ېبى ړه اخدبي کرد اعر م دنور اونتد ېه داس ا کله غس چ تاپه بل عپارت م داکوچ م غه که چلمدمت کړچ چ ل ک

بتل راز چ پته عرکښت بته ېت تتو راز ا نغمته ېت ت ل تا وښيار تي چت دز ه خپترد ا خ تل ماتتل پت کتړچ ژ نت ر كوچ چ د ز ه خپترد دچ ا لته ې رګوره داه خونتا کيف پا ه نه ي ن ه چ عر خو د متد المله په ز نو اډ

زد پته لحتاظ لته علتم ا فلستف نته ميتتا ى دى ا ېر ا ااېحيات سره موافهت لرچ په متاه شه عر ا ادب د اډ

11

کسا چ ادبي ا خطابي اب تار لرچ ا دخ ل ادبي اس تالل ا ادبي سحر په اډر دخلهو په احساسا و لوب کتوچ غه په غوکسانو الپه مومي چ دخل و عهلي اب اع ه وشه لرچ ا له علمي برا ي و کاراخلي د متد الملته داش ماعيتا و

تو لوى عالم، ګوس ا لوبو اتيذر ېت اتته ا پته ېت پته اکيتتچ ل ېت لته خ تل اډيرالنتتد را لت نتو رڅته چت ر ته ا که اوا د چ تو شمعيت

ږده ا له علمي ا م طهتي شتت ل څاته کارمته اخلته، لته غتو ېحرارت ت م رر کوه! صحيح برا ين ا مثپت حهاتق پرالتب نظتر ىتپيهات، ستاحرانه ر کاراخلته چت حتواس لته اډيرالنتتد را لتي. مجتازچ عپتارات، ش ېت حرکا و ا مثيلونتو

ر اتته! پا لتو خپر کښت د خلهتو خوا ىتات لته نظتر ېر ې، علم، حهيهت، مسا ات ىکلمات ل ه حرتت، طن، ر ر ل النتد نيسه نه عهلونه.

دګوستت ا لوبو لتته دد څتتو خپتتر بتته معلومتته تتوى چ چتت دادب اډيرپتته خلهتتو بانتتتد لتته علتتم ا عهتتل نتته زتتتات دى لرچ.ېين تامثپت حهاتق د مره اډرنه لرچ ل ه چ مجازچ عپارات ا شالب نظر ىپيهات ا صحيح برا

ربتوچ دچ ا ېږچ چ ادبي عپيرات ا ادبي بترا ين پته رښت يا ېکه موږ پا له م په حيات کښ دبت کړ را ه معلومچ دچ ا د خ لت ت تا پته ادبتي داه راز ادبي ر شا ل چ ل ه ګوس ا لوبتو د شمعي تو نتو دم تاډرکولو پته چتل پتوه تو

ا حرکا و په مرس ه په خل و اډير اچتولى تي غته کته لي تون ى چ ا کته نته چ، پا لته تعر د خ لو ا ضاعو شا به تا ي.ې اتي ا که دنور له ا عار کار اخلي په شامعه ک نفو پيتاکوچ ا له علمي ا عملي رشالو څاه بر کښ

ږدئ ا توازد غه اعرا په نظرکښ نيس ، چ پا لو ې ضر رت نى ه پرې ه ښودلو وداه راز ا ااص چ مثالون تمير تم ى ليتتلي دچ. د د ېت ر بتر نته ېت ر انعامونته اخست ي دچ ا ېت له پاد ا انو ا لو تو خلهو څاته ېا عار

ذ دل ه تاد ېد مره زتات دى چ ل ه خزانۀ عامره تولوى ک اب پرد ک دى ا څو ه چت ېت ږچ. توه صله ېچ دلولو بيا ا ږد ىر پاد ا انو ا لوتو خل و څاه باىىونه ليتلېاميرخسر ذ دد اعر له

له سلطا بطب التتن څاه اخس ى ده غه د توه ا ي ) فيل( په ول سره ا س ين . دبلتخ حتاکم ، د ه څلوتښتت استونه پته فرخي سيس انيذ په توه بصيته له اميرابوا لمظفر ناصرالتتن طغاني څاته چت

شاتزه کښ اخيس ل. فطر ي کىميرچذ په د ه بي وله اکپر پاد اه څاه د لس زره ر پو انعام اخيست.

ښم رکړه. ېخر اره ر ٧سيت الفهار ر اني ه په توه متحيه بصيته توه زتر توه بيتذ مىهتچ ه هزاد ه دارا وه په دد دانىي

راسرسپزکن اى ابرنيسا دربهار اک

مى مي وانت ت چراګو ر ود بطره ا

تولک ر پو باښل . ذ ده ه شهانګيرپاد اه د غلق نام په توه مپحث بانتد دده په ول سره ا س ين رکړه. ىکا ىحيا

ا ده ته د متره بهتر رالتى ښه نته ه ېارزبى اتيذ چ طغانىاه سلجوبي کومه رځ د ا ۀ نرد لوبه کوله مګرلوته رپته تتره کښت پته دد ختت کښت ارزبتي تتوه ربتاعي ې ورد ه الس کا ه ا دمجلتس خلتق ېچ رساعت به

ېت دحسن عليل په ل ښه عپير کړ ا دى پرد د مره خو حاله تو چت پ ځته ستوه طتد ې تله چ دده له لوب ه خدص ول، رباعى دادهذ م له خطر ي ر باښل ا لوبه کو ن

ګر تتتتتتتتتتتتاه ستتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتت خواستتتتتتتتتتتتت ستتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتک نهىتتتتتتتتتتتتى ف تتتتتتتتتتتتاد

12

تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوظن نپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترى کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته کعپ تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتين داد نتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاد

تتتتتتتتتتتتتتتت چتتتتتتتتتتتتتتتتو نګرتستتتتتتتتتتتتتتتتت حىتتتتتتتتتتتتتتتتمت حضتتتتتتتتتتتتتتتترت تتتتتتتتتتتتتتتتاه

از حىتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتمت تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاه ر ى برختتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاک نهتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاد

په دد رباعى کښ نه کومه فلسفه ه نه څه علم، فهتط متت مره خپتره ده چت طغانىتاه کعپ تين اورنتوچ چت ت ږ ږچ ا درد خاله را زچ، څه چت پاد تاه ېښوچ چ د ږ خالو مخ د نم لور ه کېا زچ مګر هتتر داس پخاله ر

ږچ ارزبي په داه خت کښ اتي غه ږ خاله ې بل راز کېږچ ن ه ده ه بهر رني ا ضعيت ېاوا چ غس نه کڅ خ ته ېاح ترام کتوچ، پاد تاه ل ته چت پته ت اوا ى د اه له يپ ه متخ پته ختا ر ږدچ ا دده د حىتمت ېچ اه

ا ږد چ.ې باى ه ېږچ ا غه الس چ ورد ه ېڅ ا خو خپره خو حالې وى ، داس په زد لرچ.ېرد ااېږچ ا ادب داس ېر عجب مه کوئ انسا په متاس خپر تو راز ا بل راز کېدد خپرد ه څه

صادرکړ، چ د غه څڼ ل ډد ود ېحا ل کښ ، ا داتاز دڅڼو ل ډ لو ح م سلطا محمود م کوم خت په بلر کار نه کولى تو ېر ېپا ل ح م ر ه پښيما ن يا پيتا وه چ دا م څه کړه؟ ا څه رانه وه؟ سلطا که څه م

ولى، داپښتيماني ر ر ر ه ژرنته تو راګرنت ې بې په غه ساعت نه ود ا ږد لى ا حسن شما ل ېمګر غه څڼ چا خپرد نه ود کتولى. پو تا ا وښتيارا حيترا ې دد حت ه رسا ه چ په مجلس کښ ېته ا دى ېزتا

ته. دلولتو ېچ څه کړچ، عهل ا م طق په دد خت کښ څه کارنه وکولى ا داام ب له تعره پته بتل تى نته ستړ سلطانانو م اډر ا الپه لرچ دع صرچ په برخه ه، نو غه رااى ا دارباعي ع صرچ ه ا ښ ا غه څه چ په س رګ

تلهذې

رعيتتتتتتتتتتتتتتتتتب ستتتتتتتتتتتتتتتتتر زلتتتتتتتتتتتتتتتتتف بتتتتتتتتتتتتتتتتتت از کاستتتتتتتتتتتتتتتتت ن استتتتتتتتتتتتتتتتتت

شتتتتتتتتتتتتتتتتتاى بغتتتتتتتتتتتتتتتتتم نىستتتتتتتتتتتتتتتتت ن خاستتتتتتتتتتتتتتتتت ن استتتتتتتتتتتتتتتتتت هچتتتتتتتتتتتتتتتتت

بتتتتتتتتتتتتتتتتت طتتتتتتتتتتتتتتتترب نىتتتتتتتتتتتتتتتتاط متتتتتتتتتتتتتتتتى خواستتتتتتتتتتتتتتتت ن استتتتتتتتتتتتتتتتت

کاراستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ن ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر زپيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر استتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ن استتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت

رچ خوله درد نله لته شتوا ر کته کتړه. کته څتوک رااله سلطا دع ص ىددد رتاعى په تلو ام رک و ا خو حالڅ به په نظر ر ي ا اتي به چ په دد کښ نوڅه دچ؟ مګر ېدد رباعي ه دکوم حهيهت تاد عهل په س رګه ګورچ

ر شتوا ر ېت څ په کښ نه چ م تولتوى ستلطا لته خ تل اډتر النتتد را لتي ا پته ېدا م د عر لوى بوت دى چ نا خرڅوچ.

تلذ ېوه بل پاد اه نهل کوچ چ خ ل عمل ه دت د لو دى، سپا چ پاد اه له خ ل عمل ېسپابه فدن ي ناى ه دښ ارل اره نو مګر رڅوک که دماه للى سر

خپر چ ماپر څه ېر بهر تل ه نه ېسره ر ا و ګورچ چ توسړى دماه ر ا دى ا ښګار ه ني پاد اه په

13

څوک دپاد ا انو د بهر ع تاب نتواب نته تي ېلي ا س ا سزا څه ده؟ سړى اعر ا پوه و چ ب له عره بل ت دابيت اتهذې تلى نو

متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتن آ ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ار صتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتپحم کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته از طرتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتق ادب

ميىتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته پيىتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر آف تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاب متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتى با تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتم

حمت بتل و. ود ا ع اب په لطف مرې و اضب په ا ر دابيت نه تا ا به د چ د بهر

زد ا س م ه مګر په بل رن ، ا س م که څوک چا ه په داس خپر سمتالسه شوا را طد نه ېداه راز ادبي ااږچ. ا س تم متوږ ې پته ايتر مست هيم ل تاډيرات څرګ تت ېت رکوچ نو په ز ه کښ خو ناى رکوچ ا څو رن پتس

ا ادبي عپيرا و لته اډرالنتتد رانتي ا دداست کستانو بتتر کتوچ. مل فت نه تو ک ه ر څوک رتوه حته د خوږ خپر توه رځ چا ح اتت کا ه چ زه ر س ه له څه مودد مستافرت نته خ تل کتور کلي ته راالتم ا هتتتراو پته د ا ست رګو

ا س لو توا ښه نه دى ا درا لو تاکښيې ه را له ر ه به تل کيته چ صحت اومپسو چيچلم نو څوک به چ ليت ر کړچ.ې ا د غه دخوږ خپر خاطرات مانه نى ه، بله رځ تو آ ا رااى چ دخواږه صحپت خا نتې

مجلتس ته رالتم. غته چت زه پته ېنو ر څه م چ کړه د غه له صحپ ه م ز ه صپر نه و کړاى ا په پټو س رګو د راالى ددد ناى اومپس م درپست خ ته تود د ا پته ست رګو ره موده نه ې تلذ ېدد حا ل ليتم را ه

ښ ل کړد! که سړى ف ر کړچ دا خپره کوم حهيهت نه لرچ ا نه داومپسو له ز نته څتوک خپتر دى چت متوږ لت ې اډرپه کښ چ ا تلى و چيچي، ا د څه دپاره داکارکوچ؟ مګر ادبي عپيرات که څه م ابعيت په کښ نه چ خو

چ دداه سړچ ليته به م په داس حا ل کښ د متاه راز خپر په اډرکښت ا پته حهيهتت کښت متاته خپتره دليت اسطه وه.

دد راز خپر تته باتتستتړى پتته بتت اع تتاتو نتته ګتتورچ ن تته چتت متتوږ رتوپتته مجلستتونو کښتت پتته متاستت خپتتر م ا علمي اس تالل په عي و ګورچ دب اعت به نه چ مګر څتوک ږ چ که څوک ر ه دعلمېږ ا م بان کېخو حال

م ي.ېپه کښ له بضا ت ا ح مت نه کارنه اخلي ا په پټو س رګو مىهوره ده چ کو م خت يخ بتوعلي ستې ا دبوستعيت ابتوالاير پته مجلتس کښت ناستت ا څتوک رااتى چت سترم

په خ تا و، بوسعيت ابوالاير رد پوښ ه کړه چت لت خانتتد؟ په دمولو ر ع کړه بوعلي سي اېږچ، غه ېخوږ څه چاره کولى ي؟ سعيتابولاير ر ه توه ستا ه خپتره لته ېده تل چ دسردرد ښاتي چ دصفر اپه اډر چ نودم

د متره ر ه تل په ااونتد تو لوى ح يم بانتتد تتوه ادنتى کلمته ېرخ ه ا م اډر وا بياېخول اتس ه چ يخ څ نته ې ت ېت اډير کوچ نو په دد سړچ بته لت استما اهلل اډرنته کتوچ تيخ چتوپ ته ا ددد خپترد پته شتواب کښت

ږچ چت ده لته ادبتي است تالل څاته کتار اخست ى ې و تلى سړى چ دبوستعيت ابتوالاير پته خپتره کښت اورکتوچ پتو ږم ېذ غه څه چ زه پرد پو ىد ى تلېپت مګربوعلي اونتد تولوى سړى پرد بان وى ا دسعيت ابوالاير په نس

ت ي.ېدى ږچ مګرداته دليتل دعلتم م طتق پته ېر خلق پرد سمتالسه شو ېر اډيرلرچ ا ېپه دد کښ څه ک نى ه چ دمونه

ږچ دل ته ېت ږچ ا غه شتل چ په علمي برا ي و کښت ک ې بحثه م ل کبر مجا ل لرچ خوادبي دالتل ېلحاظ دبحث چ.ږېنه ک

14

رد ې ا رچ په عر ا ادب کښ ېنه کوچ ا ر څه به دخپر ردتتېخطابي مهام داام ياز پيتاکړى چ څوک به دعلم م طق له ما اډپات نه ي کولى مګر ددد المله چ م ر ا مع رض نه لرچ نو سړى ېخپرد ه چ څوک ر ه مسلمات تلى ي.

درحما بابا دابيتذ

ا پتتتتتتتتتتتته زلفتتتتتتتتتتتتو بانتتتتتتتتتتتتتى نيتتتتتتتتتتتتت دپرتىتتتتتتتتتتتتانو کتتتتتتتتتتتتړ بتتتتتتتتتتتتادچ ستتتتتتتتتتتت

ګرد نتتتتتتتتتتتتتتتتتته دشهتتتتتتتتتتتتتتتتتتا ا ه پتتتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتتتردچ ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتن تتتتتتتتتتتتتتتتتته

ره وه ن ه چ دل ه م د ېد ابعيت ا حهيهت په لحاظ مااس خپره ده ل ه داومپسو چيچلو په نسپت چ د ماه م په ز ه کښ نه ېد شها ګرد نه کيتل ددد دپاره چ زلف پرتىانوچ د اعر تو صوردى چ دى به باد په سر

څ ف ربه ر ه ددد خپرد په ردتت کښ نه چ پيتا توى ېم ي مګر درحما بابا دتوا به په زر ا و لوس ى چ ا ږدچ. پته تتوه بيتت کښت خو تحا ل ختا خټتک تم خ لت ېت ستړى داست ستوداګانو ه نته پر ېت ن ه چ ادبتي لتذت

معىوب ه اتيذ متتتتتتتتتتتتتتتتتتدل کا تتتتتتتتتتتتتتتتتته عا تتتتتتتتتتتتتتتتتتها ژنتتتتتتتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتتتتتتتتدل پتتتتتتتتتتتتتتتتتته

ستتتتتتتتتتتتتتتت ا پتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتت رګو کښتتتتتتتتتتتتتتتت چتتتتتتتتتتتتتتتتړد دچ دبصتتتتتتتتتتتتتتتتاب

يږچ ا کته پته ست رګو کښت چتړد چ نتو چت عا تها ژنت ېڅوک نه اتي چ په س رګوکښ خو چړد نته نتا ېمګر

کتوچ پته ا رتتت ن و ې نه ي کولى ا نه ېڅوک ېکړچ، دابيت سره له داه اع راضه چ دخوس رګ به م نتارچ. ددد ستپب متتادى چت تعر ادب بيتل نتاى لترچ ا څتوک ر ته پته غته كښت ر ته اډير کوچ ا دان ااب

س رګه نه ګورچ چ نور خپر ه ګورچ. په عرکښ ل ه چ خو حا ل تليذ

کتتتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتتتته نظتتتتتتتتتتتتتتتتتم کښتتتتتتتتتتتتتتتتت کارګتتتتتتتتتتتتتتتتته ا ل تتتتتتتتتتتتتتتتتوس را د

تتتتتتتتتتتتتتتتتتتم دز نتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو پتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ښتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ارګرني ل تتتتتتتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز

ز نه چ. ىلى ا د ل وسا ا کاراا دبازانو کارکوچ بل ه باز ز نه نه ي خوښتوچ. اتتي چت د) تار ېت په کومو خپر کښ چ دادب مالګه ګډه تي غته پته تر چتااډر کتوچ ا رڅتوک

رګرا ا بل لږ، چار ن دسپب ا علت پوښ ه کتړه، پاد تاه د غته ما ښت ېالر يت ( د ه زامن ، چ توپرد تتل چت داڅته دچ؟ ېت مسواکونه م پرا ه ، نو خ ل داته ز ى ته خ ل نا ګرا ز ى را اوښت، ل ه څودان

غه تلذ چت توس کتړ غته دا ېت را بالته لته غته نته ېت رخصت کړا خ تل ګترا ز ى ې))مسا تک(( تع مسواکونه، دى

ا مسا چ تع ي چ س ال پاس درلود چ سړى چا ه په عربى اتېشم اس عما ل نه کړه ن ه چ دد شمل سره کاف په کښ خطابي ي ا اضافي رکيب ي.

15

تل چ مفترد تت مستواک دى پاد تاه غته ستړى ته تتل چت ا س خوبته ې په بل راز اداکړ ا ېنو خ ل مهصت ږچ چت دپاد تاه تتو ز ى ادتتب ، ا پته ادبتي ې . له دد ابع ا دد شواب څاته معلتوم ېدد ا په فرق پوه وى

غه بل نه ښه پو يته ن ه ر ه ګرا . دباتهو له ګورئ! ادب ا ادبي خپرد په زام وکښ م فرق را لي ا دپدر په نظرکښ م تو ز ى له بل څاه ښه کوچ.

که فدن ى؟ ده په نواب کښ تتل چت زمتا کلونته لته غته نته ېپوښ ه کړه چ ه لوى له کوم با ادبه سړچ نه چا ته. ې نه تل چ زه ر غه لوى تم ن ه چ نان ه لوى تل ر ه م اسب نه ښ ارې زتات دچ ا داس

داخپره الپ ه څه علمي ا فلسفي بيمت نه لرچ مګر پا ل ادبي بيمت په ک ابونو کښ ژ نتۍ پا ته توه ا دزمتان بتاد تو نه له.

ه تم پتاک دچ پتاک ا حتدل دچ ا دانګتور ا بت تل چ انګورختو ېسړچ چا څو اع راضه کړه ا ر ه ښه په توه لته ېت ږچ چ غته ت ه )اترض ېنو راب ل ناپاک ا نجس دى؟ بل داچ سړى که څه په س رګو نه ت ي نو څه پو

ږچ نو ې چ غه رس لول هتتر کوچ ا رڅه چ چا ه مهرر دا ، چ کار نه خوېختاى څاه ان ار ( درتم اع راض ا خيست ه ا راېت ږچ؟ دښه سړچ پته ما ښت تتوه خښت ه پر ته ه غته ېږچ ا مدم ې ژلو بصاص ک توسړى ل دچاپه

ده شتواب نته تو د كړ ا د غته ختت حتاكم دى را اوښتت چت کته تا ې پرد تىت، سړى ال ه عرض ېدى تلى نوپه خښ ه دد ل تى ه ا ل دد ژ بد ه؟

نه دچ کړچ ا دده ددرد ا سوالونو نواب م رکړى دى.ښه سړى ر ه تل ماخونو رڅه له خا ر ا ا بو دى اتي انګور ا دانګور ا به پاک دچ نو راب ل مرداردچ، ما دى پوه کړه چ داه خښ ه خو

ټه م ږچ، که خا رد ا ا به توناى کړچ ا خټه ي نوپه خېشو ه وه که دى څوک په خا را تاپه ا بو لي نه ژ بللتو ل ږدچ ا چه ي نو بياسړى ژ بلوچ. بل دى اتي چ کار نه ختو ې کېڅوک نه دچ ژ بل وچ مګر چ لمر ه ږچ؟ دده ژ بليتته ختو تم د هتتتر کتار دى لت زمتا دالسته عترض ا ت اتت ېت هتتر کوچ نو توسړى ل په بتل مدم

نو داه دردچ دى رن فرتاد کوچ دا خو م څوک نه ت ي غه نى ه کوچ. دا چ اتي څه چ سړى په س رګو په س رګونه ت ي.

په دد خپر حاکم م بان و ا عارض م نور څه نه وه تلى، مګرچ سړى ګورچ دا نو ابونه ادبي دچ ا داه نا ې د مره ژرنه اى بان کړى ا نهېفلسف په اساس رسره بحث کړى اى ښاتي چ غه ښه سړى که دعلم

داس په اسانه خدص کړى اى. پته ېت توه بل چابصه کوله چ زه توه رځ دتتوه حتاکم پته حضتور کښت ناستت م چت توستړى رااتى ا د چالته السته

سرخا رد باد کړد، حاکم ه دده عرض ب اساسه معلوم و چ دى در غ اتي ا په نا حهه عرضتونه کتوچ نتو ح تم ړد خو د بيا را انتد وا تي تلذ حاکم صاحب! ېپه مخ څ ! سړچ چ ېت کړ چ ړه راکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتړهېتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاچ پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتخ څ

کتتتتتتتتتتتتتتتتتت ستتتتتتتتتتتتتتتتتت رګ چا تتتتتتتتتتتتتتتتتته ا متتتتتتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتتتتتته ا ښتتتتتتتتتتتتتتتتتت و

کړ چ دده په عرض کښ دد اورا حهيق ي. ېددد لڼتۍ په ا رتت د حاکم ضعيت ا ف ر بتل و ا امر

16

ېدادب تاثير په اسالمي فقه اوديني احکامو کښ

ادب ا ادبي ف و خو د رعلم ا رد پو ل اره توه ښه سيله ده ا بىر په علم معرفت کښ اصلي ا اساسي برخه ږچ. ې د مره اډير ت و چ لوله فهه را ه تو ادبي اس پاط معلومېلرچ مګر په دت ي اح امو ا مساتلو کښ

څ لته بته څتوک ېا په ادبي اش هادا و نه اى موفق توچ ىکړ رد داسدم علما ادبي بوانين نه اى کىفېکه چپتوه توچ ا داته موشتوده فاستيربه ميتتا ته نته را لتي. د بترآ اعجتاز ا دبرا کترتم پته استرار ا معتانيو نته

پا و ا مپاحتا و فصاحت بدات به چا ه نه معلوم، اسدمي فهه به نه ه ت تن ود، فراتض ا اشپات بته لته مست ح ږچ ا غته امر نته چت د شتوب ل تاره دچ د ا ه بته تتوراز ېچانه بيل کړى، غه ا امر چ توازد اباحت رد معلوم

ر ه ه.ېر حهاتهو په مخ به پرده پګڼل کيته ا د ېت ام د ختاى دک اب په فصاحت بدات پو ول ا دختاى اح ې متاه ادبي اصو ل ا بوانين دچ چ خلک

مع تا ته الره ېت ر ښودل، د اصول الفهه، اصول الپيا ، اصول الپدات، فهه اللغه ا صرفي نحوچ مساتلو پته مرست ه پيتاکړه ا د ف ر اش هاد خا نتا پيتا و ل.

( رکله چ زموږ دت ي ک اب )برآ کرتم( دفصاحت ا بدعت له حيثه داعجاز حت ه رسيتلى ا زموږ ښت لى رستول)ص ره ادبتي پو ته اتوا چ ا تر ېت تل ېت ږچ نتو دداست ک تاب ا داته راز پيغمپرپته ت تا پتوره پو ېت م افصح العرب بلل ک

ښتته ا اب ضتتاآ و څتتومره چتت څتتوک د ادب پتته دبتتاتهو زتتتات پتتوه تتي غتتومره دبتترآ پتته ار تتادا و ا عپتتارا و، دالل ونتتو ګتور بت لته ادبتي مستاتلو چت پته اصتو ل الفهته پته اتور وچ احادتثو کښ بصيرت پيتاکوچ، که متوږ پږچ. ا په نېپو

نصوصو پورد علق ا اخ صاص لرچ بل ى نه دى، که چيرد ددتن اماما له عربي لغت ا ادب ستره پتوره نته اى وچ؟ ا ا داه صحيح اش هاد نه به نه

ژنتل په څلور هسيمو پورد ا ه لرچذېپه اصول الفهه کښ د رعي اح امو پخاص، عتام، مىت رک، متاا ل، دا هستيم دادچذ ېا ل هسيمذ دلفظ په اع پار دى دصيغ ا لغت له حيثه چ ابسام

دکلم په اصل ض پورد علق لرچ. خفا( څلور څلور بسمونه لرچ. -د م هسيمذ دمع ا دظهور ا خفا په اع پار دى چ ر تو )ظهور

مفسر، مح م . دظهور ابسام ذ ظا ر، نص، دخفا ابسامذ خفى، مى ل، مجمل، م ىابه.

دادچذېدرتم هسيمذ دلفظ داس عما ل په اع پار دى ا ابسام حهيهت، مجاز، صرتح، ک اته. دادچذ ېژنتلو په اع پار دى چ بسمونه ېڅلورم هسيمذ دمراد ا مهصت پ

(.١عپارت دنص، ا ارت دنص، داللت دنص، اب ضاا دنص )لومړى ا درتم هسيم په کلمه پورد علق لرچ ا د م څلورم په کدم پورد. ر س ه رداتو هستيما و ا س دمثتا ل پته

ل د ني و ابسامو اډير ا اايزه په فهه ا اح امو کښ داخ صار په ل ښيوذ رکله چ دداولولو ابسامو فصيل زښت ېر ا ږدېږچ ا په داس ضم ي بحث ک نىي را دى نوله بسط فصتيل څاته ( ۴)

ې صرف ظر و.

17

حقيقت اومجازحهيهت، که چيرد دتوه لفظ حهيهتي مع تى م عتذر ه حهيهت په درد له دىذ م عذر حهيهت، مهجور حهيهت، م عارف

ږچ نه حهيهت. ېتا مهجوره چ دلولو په ا فاق مجاز مراد ږدم ا بيا د غه کاله ه په آس س ورن وزچ بسم پرد ا چ، ېنوکه توسړى بسم خورچ چ زه به دفدن ي کره بتم کښ

ه چ ن وز د غه کتره بتتم ېد نه بتم دن ه کړچ ا ب له د بتم نه دى اتښى که چيرد له در ازېکه څه م حهيه او ه اتښى دى، ن ه چ دل ه له بتم اتښودلونه مجازچ مع تى بتم رکرې چ که څه م حهيه او ږدچ بسم پرد نه اېکښ

ښودل نو حهيهت دل ه عرفاومهجوردى.ېنه بتم ا ىږچ چ ن و ل دېمرادلتر م بالتر مين الالصاع بالصاعين(( چ توه ر پتو پته د ر پتو ا تتوه متاه ا په دد حتتث کښ ذ ))ال پيعو ا

حهيهتي مع تى م ر کته ده ا اترض رن ت دتتود پيمتان ا د ه پيمانه په د پيمانو خرڅول م ت توتتچ. دپيمتان ربا ر ه نه تتل تاد کوم بل ي توه کونډۍ ا کاسه په د بانتد خرڅوى سود ا ىپيمانو اله ده، نوکه څوک دلرګ

ږچ. ېږچ ن ه چ له توه لفظه څاه په توه حا ل کښ حهيهي ا مجازچ د ا ه مع ا چ نه مرادېک م عتارف مجازنته چ موشتود دلولتو پته ا فتاق حهيهتت متراد دى نته ېت که تولفظ مس عمل حهيهت لرچ ا په مهابل کښت

( اتي چ حهيهت ا لى دى ا دامام محمت ا ابو توسف په نزد مجاز، ا که م عارف مجاز م چ نو امام ابو ح يفه )رح ږچ. ېدمجاز په عموم بانتد عمل ک

ني تا ۍ ختورى نتو ېږچ چ توسړى بسم تاد کړچ چ زه داه ا م نه خورم ا بياېاخ دف ل ه معلوم دد ىږچ نكته چت ني ت مست عمل ېت ه حانتث ك ږچ ا د ۍ پته خو لتو نت ېت دامام ابو حفيفه په نزد دني و په خوراک حانث ک

حهيهت دى ا ۍ م عارف مجاز دى نودى حهيهت ه په مجاز بانتد رشيح رکوچ مګر د غو د نور امامانو پته ږچ. ېنزد د د ا په خوراک دمجاز دعموم په ل حانث ک

صريح او کنايه

څه بتر ه پټته چ، د فهته پته ېاته غه کلمه ده چ مع ا څرګ ته ا ښ اره چ ا ک ېصرتح غه لفظ دى چ مع ى رفرق لرچ، که صرتح الفاظ د چاله خول زچ ل ه طدق ا ع اق که دلوکه په بستم چ ېاح امو کښ داد ه لفظونه

ت څ ضتر ر ېږچ ا نيت ه ت ې کوم بل مطلب نيولى چ م خ ل کار کوچ ا طدق تا ع اق اب کېا که په ز ه کښ دد الملته د ابترار کتړچ نتو زنتا د حا ل داللت ضر ردى، که توسړى په اد )ستربه( تتا نى ه، مګر په ک اتا و کښ نيت تاږچ ا په دد بل ابترار ې که له لسو ر پو کمه نه چ الس اوڅېږچ تع داد په ابرار ېچ دا الفاظ صرتح دچ په حتک

د اتتي چت متا لم په عوض شماع اتي تا داد ا سربي په ناى )مثد( ږچ مګر که دزنا د کېږچ تاس ګسار ېک په در ږچ نكته چت شمتاع د ست تتو نتاى كيتت مع تى تم لترى ا ېست ږچ ا الس نه اېدى نو حت نه الزمده ما ل اخيس ى

رنه اخس ى چذ ېر لونه لرچ ا اح ما ل لرچ چ په بي به ېاخس ل م

18

حکمظاهر، نص، مفسر،مږچ ېا امل ا پوښ ه په کښ حاشت نه چ ا له صيغ څاه مطلب ا مراد معلوم چ ښ اره ې غه کدم چ مراد ږچ ا نص غه چ چ له ظا ر نه په کښ ضاحت زتات چ.ېظا ر ر ه تل ک

خپره ده چ څه که څوک اتيذ ما ه چ دکلي خلك رااله نواحمت م ليت. دل ه دکلي د خل ورا توه ظا رهاحمتت وق تم د د ه دمع تى پته ښت اره التى دکتدم ست ږچ ن ه چ دل ه عېخفا نه لرچ، مګر داحمت ليتل نص بلل ک

دليتلو خوا ه دى ا خپره اصدو د متاه مطلب دپاره ر انه وېته. مفسر غه کدم دى چ له نص نه م پ ښ زتات څ نه چ موشود،ل ته دا آتتت ))فستجت المٰل ته کلهتم اشمعتو (( پته ې ښ ضاحت چ ا د ا تل اصيص اح مال پ

ږچ مګر د آدم عليه السدم عظيم بيانول پ ښ اصلي مهصت دى. ېدد اتت کښ دمدت و سجته کول ظا ر بلل که چت رکله چ ))فسجت الملٰ ه(( تل و ه دااح ما ل پيتا و چ لولو مدت و به ستجته کتړى چ ا کته ني تو؟ ن ت

ږچ بل دا اح ما ل تم چت ترد مل ت بته تتوازد تتوازد ې م کله کله ک ال بانتد دشم اطدق په درد و ا د ر ه سجته کړى چ که لولو به توناى سرپه نم ه اتښي چ؟ چ کلهم اشمعو تل وه داه اح ماالت رفت توه

(١ا کدم مفسر و. )، نص، مفسر ( تو له بله عارض پي ي نو مفسر په نص ا نتص پته ظتا ر بتوچ دى رد دداو درد بسمو ) ظا رېکه چ

ل ه په دد د آتا و کښ ذ ) احل ل م ما راا ال م ا پ غو اباموال م( )فان حواماطاب ل م من ال سامث ى ډلث رباع( چ په لومړى اتت کښ

د عتتد لته عي ته ترد بت ر ښځو ر ا التى رڅتو چت چ دنو ىد ى له محرما و چ په اتت کښ دماه کر وېږچ، ا د م اتت له څلور نه زتا نه ر اکوچ، نو دل ه دد ا آتا و مهابله رااله مګر ددد الملته چت د تم ېمعلوم

نص ا لومړى ظا ردى داح م په غه ز ر ر و ا له څلور نه جا زنه دى ر ا.

داستثنا بحث چ چت تولته داست اخ دفونتو څاته داست ث ا بحتث ى هت ت و اکثر مذ پي اخ دفات په ادبي اخ دف مپ د دتن دمج

دى، په دد بحث کښ دامام اعظم )ابو ح يفه ( ا امام افعي رحمه اهلل عليهما رم ځ اخ دف دى. پو دچ مګتر لتس کمت نتو داکتدم پته امام اعظم صاحب اتي که توسړى ابرار کړچ چ په مابانتد دفدن ي سل ر

اتي ېحهيهت کښ داس دى ل ه چ ده تلي دچ دفدن ي پرمابانتد نوچ ر پو دچ تع ى ل ه چ په لسو بانتد ب لتس د شګتړد ېت له اصله ابرار نه چ توى اما تافعي صتاحب اتتي چت نته، ده تونتل پته ستلو ابترار کتړى ر ست ه

. ىا معارض په ل رت ه کم کړ

ا توازد د متد له امله ر ه مح م اتي چ دم سو خيتلو ( رکله چ په ح م ک له مفسر نه زتات ضاحت نه چ١)اح مال پ ى نى ه ا ح م ت لي دى ا ر س ه درسول)ص( له فا ه لول مفسر ات و نه مح م بلل کيږچ ن ه چ دم سو

خيت اح ما ل رف و نو دمح م له فصيل څاه صرف ظر و.

19

دا اخ دف ښاتي چ ني و کسانو ه ل ه توه لفظي نزاع داس ښ اره ي مګر په رعي اح امو ا د برآ کرتم په فسير کښ د خل ا اډير لرچ.

اتى ابرارنته چ توى نتو د وحيتت دکلمت )الالته اال ې افعي )رح( اتي که موږ اس ث ا داس ګڼو ل ه چ پته مست ث ى ب مع تى تي ا اډپتات بته پ ښت رانته تي ېت به ى ى به داس ي چ نور ختاتا نى ه تع دنور ختاتانو نفاهلل( مع

داس يذ نورختاتا نىت ه مګتر توختتاى ېمګرکه مس ث ى دمعارض په ل له مس ث ى م ه څاه شدکړ مع ى به نواب کښ اتتي چت پته کلمته وحيتت کښت مهصتت ي ا م به اډپات ي. امام اعظم صاحب په ى ه، نو م به نفده ن ه چ دختاى په شود خومىرکا م باتل دچ مګر رت ا رسره پيتاکوچ ا که موږ پته ىدنور ختاتانو نف

تتت کښت ))فلپتث آاس ث ا کښ په معارضه باتل و چ لومړى په لولو ح م کتړ بيتا مست ث ى رن ت باستو نوپته دى رکتړه ېه االخمسين عاماو(( چ ختاى پاک فرماتيذ نوح عليه السدم پا ل بوم کښت پ ځتو س کتم زر کالته فيهم الف س

که ا ل په زر کالو ح م کړ ا بيا پ ځوس رت ه باسو دختاى په کدم کښ به کذب را ي نعو با هلل م ها. دف لترچ کته تتو ستړى اتتي چت پته مابانتتد زر متاه داس ث ا په مساله کښ توبل نتاى تم دا د ا ه امامتا اخت

چت د رتتو ه څاته ستل ېت ر پو داحمت دچ زر د محمود دچ زر د زتت دچ مګر سل کم . امام افع صتاحب ا ږچ ا لولو ه په نهو نهو سو ر پو ابرار دى تع ل ه رط چ له رتوه معطوف سره علق پيتتاکوچ داست ېر پو كم

له تو ږچ ا رط ا اس ث اېاس ث ا م ده. مګر امام اعظم صاحب اتي چ سل ر پو توازد له ر س و سړچ څاه کميا ت ر ژد نيسم تونل به پسه خيرات کړم تو نل بله فرق لرچ، ن ه چ که د رط په ل سړى اتي زه به توه م

به برآ خ م کړم که فدن ى رااى نو رط له درد ا شملو سره علتق پيتتاکوچ مګتر است ث ا غست نته ده ا بيتل ر دبيتق ن تات لترچ چت نوربحتث پ ښت دطوالتت موشتب ېت ح م لرچ دابحث دد ئ ترمي ځ دعربتي ادب پته لحتاظ

ګرني.

قلغوي تدقي داڅو مثالونه ښيوذ ېر اډير کړى دى چ د نمون په ل ېلغوچ تبيق م په دت ي اح امو کښ

پتدر پته حتق کښت )اف( تتل م ت کتړه دلغتوچ تتبيق په دد آتت کښ )) ال هتل لهمتااف(( چت ختتاى پتاک د متور چ دامع ى په دد لغت کښ پر ه ده خا نتا په دد پوه و ل چ له دد کلم څاه ارض ا ى ا ضرردى، ن ه

پدر ل ا رلل م م و ل. ن ه چت پته ږچ نو دداه لغت په هاضا په متاه اتت دمورېا ا ل لغت پرد پو ږچ ا څته ضتررپه ېزتات دى. مګر کته پته کتوم بتوم کښت داف کلمته دخو تحال يا ل تاره است عمال دد کښ ا ى ا ضررال

ف تل څه ګ اه نه لرچ.کښ نه چ نو بيا اال حام څاه مى هه ده څوک چ په داه ژبه کښت دلغتوچ اوښه بولي لهې په عربي کښ د لحم کلمه چ په پښ و

ږچ چ په دى کلمه کښ د تت ا بوت مع تى پر ته ده چت غته مع تى دکتب )متا ي( پته ې ق خا نتدى غه پو ( نه خورم ا بيا کب خورچ بستم پترد نته ا چ ن ته چت ١زه لحم ) اوښه کښ نى ه نوکه څوک بسم خورچ چ (.٢ږچ )ېدد ه دلغوچ تبيق په لحاظ لحم نه تل ک

( رکله چ په پښ وکى دا تدبيق ما ه نه دد معلتوم چت کتب ته اوښته اتتي کته نته ، نوپته مثتال کت متى عي تا دلحتم کلمته است عمال کتړه ا ١)

داس موار د کى پښ و مثالونه ن ه نىو را لى چ دا اح هادى مساتل دى ا اش هادا س په دت ى مساتلو ک م دى.اوښه م نه بله، په (سره له دى چ په برآ کرم ک کب ه لحماطرتا تل ود دد. . ٢)

20

ر ه ميتوه اتتو نته ده متاه ا که کوم عرب اتي چ زه فاکهه نه خورم ا بيا انګور خورچ، ده فاکهه چ موږ خو لى ن ه چ په عربي کښ فاکهه دخوراک غو يانو ه اتي چ لذ په کښ چ ا اذانته چ نتو ددد الملته

چ په انګور کښ اذا يت ه له فاکه څاه د لغوچ حهيق په لحاظ زچ.له توېسره داس ا د را ا د دچ چ څوک فههي مسال له ادبي مساتلو بيا ا معاني تانور ادبي علومو ا ف ونو

بله نه ي بيلتولى ا د متاست بتوچ ار پتاط پته اډرکښت تلتى تو چت داستدمى فههت زتا ته برخته لته غتو ادبتي تبيها و را ل ده چ د دتن امامانو ا عالمانو په عربي لغت ا ادب كښ كړچ دچ.

دا ح امو فلسفه رمعلومه ي باتتت وه ي، په فهه کښ بصيرت پيتاکړچ ا که څوک اوا چ چ د ختاى په کدم پل، حهيهتت مجتاز، صترتح ک اتته متو ږچ. په کلما و کښ عتام ختاص، مىت رک ېادتب ي ا په ادبي دباتهو پو

پوه ي ا په اب ضا ، دکدم سياق سپاق، دظهور ا خفا مرا ب رمعلوم ي. د نص په عپارت ا ا ارت داللت يژنې پاس عارا و کښ بي اتي پيتاکړچ متاه ستب دى چت لته دت تي پتو ستره ادتتي پو ته تم ړلت ده ا تتو بي تا فهيته

څ له له ادب ا ادبي علومو نه ي مس غ ي کيتاى، که داه اح يتاج ا داته تدزم پته فصتيل ستره ښتودل تي تتو ې ږچ ن ه په متاومره لږ بحث اک فا کوم. ېب کښ نه نا ږچ ا په داس فصل تا باېک اب پرد ک

دابن زبعرى داعتراض ځواب:

ددد آتت په اس اد ))ان م ما عپت حصب شه م(( ابن زبعرى داع راض په ل درسول اهلل صلي اهلل عليه سلم په حضور کښ تلذ

)ص( ر ته پته شتواب تم پته ا رستوني؟ رستول اهلل د ى نو د ئ بته م عپادت وى چ عيسى )ع( ا عزتر)ع( ه خودد ام يازنته ت کتولى چت )متا( ږد ا د ېکښ تلذ )) ماا شهلک بلغه بومک ((تع ل د خ تل بتوم پته ژبته نته پتو

ږچ نتو دل ته ېږچ ا د ى العهو لو ل تاره پته ژبته کښت )متن( است عمال ېما عپت ( کښ داير ى العهولو ل اره اس عمالپه) ارض بو ا ا اص ام دچ.

ګورئ په دد ناى کښ زمتوږ پيغمپترددد اع تراض نتواب د ادب پته اصتولو ا د لغتت د تتبيق پته استاس څ ګته ښته ر ېت رکړى دى ا په داس ادبتي دبتاتهو پو يتتل دبترآ پته لحتاظ څتومره ضتر ردچ. داته راز ادبتي پو ته ستړى لته

ځاته لغز ونو ا نا پو و څاه ژاورچ.ېبږچ چت د ېزه لترچ ا معلتوم ېت ره ااېت ر ادبي مسا ل ه چ د دت ي ا رعي احكامو پته معرفتت کښت ېدد ل په ښ رپورد ړلي دچ. ېمساتلو نيل ا ر ير دت ې

دادب بڼه او ګاڼهى لرچ په توه ادبي کدم ا عرکښ د ه له ښ لي وب ت و چ تو دادب په مع وچ ا حهيهي پي ر ا صورت کښ نا

ژنتل ي ا رتو د خ تل بيمتت پته لحتاظ ا ميتت لترچ، ېله بله پ په لپاس ا زتور کښ ، داد ه شماله باتت توېبل کتول ادب بتولي مګتر دادب ب تا د بدکدم پته ابستامو بانتتد لتو ني ا ااص ښاتي چ توازد په رنګي و الفاظو ا بتولي. پاوانيتو ادبتا ا د ېت عواطف ا احساسات، خيا ل ا مثيل مع وچ اساس په لحاظ په نور يانو ال ه ده چ

ادب مپصر ت و ا م هتت و د ادب ل اره څه اح ام ا اصو ل مهرر کړچ دچ چت باتتت کلمتات ا دکمتا و رکيتب لته غتو ه ي.مهررا و سره سم چ ا کدم م د د ئ دموضوعه اصولو په برار د بيا بتت په زتور ا ګاڼه ښاتس

يا دکدم په محاس و کښ اډير لرچ ا څوک چ پته ادب بانتتد بحتث کتوچ ا څ ک نى ه چ داېپه دد کښ ادبي خصاتص بيانوچ ضر ر به په داو ادبي اصولو ا اح امو تم بحتث کتوچ مګتر حهيهتي ادب دا ست و پو تانو پته

21

مهصتتودچ نظرک تتل د ئ ر تته د ادا تتو ا اد ا تتو پتته ر ه اع تتا اېتتنظرکښتت بتتل تتى دى ا څتته چتت پاوانتتو ر تته پتته نظرګورچ.

ره لته نظرالنتتد ه، ېت ر ا ميت رکوچ ا پاوا دادب حليه ا ګاڼته ې ه ا س خلک دادب ا يا و ا ا ي خصاتصوادب فرق داسلوب په ضعف ا م انتت بانتتد کتوچ دا فترق صتحيح نته دى ن ته چت پته ىا پاوان ىکه څوک دا س

کښ ضعف ا م انت پيتاکولى و. ددد د لو ادب صحيح فرق دادى چ غه څه چ په پاتوانو ادب د ا پته حيتث ليتتل ېږچ. تع غه لفظي ا مع وچ ص ات چ په بتتم ادب کښ داتا ېکښ ااته ه ا س اسطه ګڼل ک

حيتات خفاتتا ا دبتاتق پته ستي ا اصتلي اسط حيثيت لرچ ا پته ادب کښت نستپت پاوا ته دکات تا و ا کيته ا س د ږچ. ېنظرک ل ک

ږچ غه لو ل دفصتاحت ا بتد اتت لته ېڅه ادبي ف و ا ادبي مساتل چ په بيا بتت ا معاني کښ رڅاه بحث ک ږچ. ېع وا النتد راني ا متاه د ه يه اصلي ا اساسي بلل ک

فصاحتښت اره چ فصتيحه کلمته ا فصتيح کتدم ې لمه تاکدم چ مطلب ا مع اپه مع ى دى ا ره ک ىد ظهور ا څرګ ت ال

ږچ تع فصاحت توصفت دى چ کلمه، کدم، م لم درد ېکدم تون ي ه م فصيح تل ک ر ه تلى و. د داس تم تافر ې ا ه پرد س اتلى و. دکلم فصاحت دادى چ اير مانو سه ا له لغوچ بياسه ماالفه نه چ ا حر ف

ر ه تلى نادر چ ل هذ بژه کيتل اير فصيحه کلمه ېنوکومه کلمه چ په ژبه کښ مانوسه نه چ ا اس عما ل .نه لرچ( د ) اخل ( ا ) کړئ( په ناى ددد المله چ لغوچ ا صرفي بانونه ماالفت لرچ ( ) کاڼ و. متاه ا ) اخاڼ

ږچ ا کوم معين بانو ر ه نه و لاکلى. ېافر ا ډهل په صحيح ق معلوماير فصيح الفاظ دچ. د حر فو رکيب راالى چ ا داه رکيب م په نحوچ بانو برابر چ ا څه ېد کدم فصاحت دادى چ له فصيحو کلما و

نو ستره مطابهتت په اليف کښ نه چ تع ل ه چ دکلم په فصاحت کښ له صرفي ا لغوچ باېنهصا ضعف الزم دى داس په کدم کښ م دنحوچ بانو مراعات ضر ردى.

کومه کلمه په مهصود چ مع ى اضح داللت نه کتوچ ېکه چيرد کوم کدم په رکيب ا اليف کښ څه نهصا لرچ تا ږچ تع د فصيح کدم له عرتفه زچ.ې مپهمه کېږچ ا مع ى ېنو په کدم کښ عهيت پيتاک

دفصيح کدم په عرتف کښ ني دال ى م زتا وچ چ باتت ب فاتتد رار په کښ نه چ.

بالغتنوکته څتوک پا تل عپتارت ا خ لته ت تا د خ تل مهصتت ا متراد ک ته ا ىدبدات لغتوچ مع تى آختر ان هتا ته رستيتل د

تاه دبدات مع ى ده. ږچ ا دادب په اصطدح مېږچ دا م بدات بلل کېان هاتي حت ه رسږچ دفصاحت ا بداتت بتل فترق دادى ېبدات دکدم ا م لم صفت کيتى ي مګرتود کلم ه بليغه کلمه نه تل ک

چ دفصاحت رش لفظ ه ده ا د بدات مع ى ه. په ربليغ کدم کښ ار مر فصاحت موشود چ ا ب فصتا ح ته ات له فصاحت سره نه دى ړلى ا ب بدا ه م فصاحت موشتود تتتلى تي ا دا توه کدم ه بليغ نه و تلى مګر بد

د ا ه د بسيط ا مرکب مثا ل لرچ تال ه ش س ا نوعه داس دچ. د بدات په عرتف کښ تل وچ دچ چ بدات دتوه کتدم مطابهتت دى لته مه ضتاى حتا ل ستره، تع ت غته کتدم

تتون ى لته حتتا ل ستره ستم ا م استب چ غتته بليتغ کتدم دى. ددد الملته چتت چت لته محتل ا موبتت د مااطتب ا

22

دفصاحت ا بدات بحث دلولو ادبي ف ونو په بحث کښ امل دى ا مست هل ک تاب اتوا چ ا پته دد بتاب کښت څته د څته ږد ا د ادب پته بڼته ا اصتلي شتو ېت لي ل وچ م دچ. نتو داته د ادب دګتاڼ برخته )ادبتي ف تو ا صت ات ( پر

خپرد کو . ن ي په ادب کښ اصلي ا شو رچ يا ل ه چ د ماه تل و دعواطف ا احساسات ړا س ي ادتپا ا ادب څي

ايل ا مثيل ګڼي ا د عر ا ادب اډير ا اايزه م په متاو يانوکښ ګورچ نه په ص اتعو کښ .

عواطفښ اډير لرچ ا نفسو نه م اډرکوچ مګر دا م باتت اتو چ لول غه تيا عاطفه غه دا خلي بوه ده چ په نفس ک

اميتا ل رمعلتوم ى نه و بللى ن ه چ ني تاعرا ا خطيپتا چت عمتوم ېچ په نفس اډر کوچ حهيهي ادب لو يا....د د ئ احساسات په عور لوب کوچ ا د ني و کلما و په اس عما ل ل هذ ط يت، مليت، بومي دچ د عوامو

څ ې ، مګر دا اډر د آني اب ضاآ و اب چ نو چ غه اب ضا آت بل راز ي دد ئ ت ا بيا ېرا تښوچ ا م اډر کوچ ږچ، داه راز عواطفو چ تو لي حهيهي اساس نه لرچ د بليغ ادب مميزه نه ېبيمت نه لرچ ا فى الحاله له اع پاره لو

نو په عواطفو کښ څو يه ضر ر دچ چ دل ه پرد بحث کو ذ ي کيتاى

دعواطفو صدق چ. که په تو ه عرکښت دا تى نته چ نتو دعاطف صتق دادى چ عاطفه تو حهيهي اساس لرچ ا د اعر دز ه اږ

سا ه ىپيهات، پي ه وصيفونه، لفي مپالغ څه اډير نه لرچ ا ق رن نفرت کوچ. دچ. کته ىا عالي ادب ل ه چ ني کسا ګوما کوچ په م ا کذب نه دچ ب ا، بل ته دعواطفتو پته صتتق مپ ت بليغ

ته رستيتلى چ ا دعتاطف صتتابت پته اس توازل را ا خل چ اعرپه کښ دز ه په عور د شمتا ل لو متتارشو ىوى ا لته مپتالغو نته ک چ رښت يان مهاتسته کتړى چت پته لتف ا صت شو ت ېت کښ چ ا لته تتوه بتل اتزل ستره

عواطف په کښ نه چ ا محض لفاظي چ در ه معلومه به ي چ د اډير په لحاظ د نم ا اسما بتر فرق لرچ. اعرانو ني ا عار چ د ادبي ص ع ونو، ىپيها و ا اس عار ز ر په کښ ليته ي ا له مپالغو نته ک يدني و عر ض

رد ستاده چ ن ته چت پته ېت بتر ه خونت ا اډير نه لرچ چ ب علمه تاعرانو شتو د کتړچ ا چ غوملي س تر نو اډر کوچ. شوش ا عواطف موشود چ چ په ز ى کښ توه صادبه مي ه، تورښ يا نردد راز س ت

دمثا ل په ل دا د ه نمون ګورئذ وىذ لومړى نمونه چ له ص عت ا ىپيه په کښ کار اخس ل

(١)

ه ېر غ بتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتم بتتتتتتتتتتتت صتتتتتتتتتتتتاله را تتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتت

ه ې تتتتتتتتتتتتتتتتته خپتتتتتتتتتتتتتتتتتر زمالتتتتتتتتتتتتتتتتته حالتتتتتتتتتتتتتتتتته را تتتتتتتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتتتتتتت

23

رم سر تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت انو تى فتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترارتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاختتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر کړ

ه ېد حىتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتته ختتتتتتتتتتتتتتتوى ازالتتتتتتتتتتتتتته را تتتتتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتتتتت

! فتتتتتتتتتتتتتتتتتا ګلتتتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتتتتتراد دع تتتتتتتتتتتتتتتتتتليب بتتتتتتتتتتتتتتتتت

ه ېشلتتتتتتتتتتتتوه ګر تتتتتتتتتتتتود پتتتتتتتتتتتتس لتتتتتتتتتتتته کالتتتتتتتتتتتته را تتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتت

زه آرام ل تتتتتتتتتتتتتتتتتتته بستتتتتتتتتتتتتتتتتتتمل پتتتتتتتتتتتتتتتتتتته پر تتتتتتتتتتتتتتتتتتتار متتتتتتتتتتتتتتتتتتتومم

ه ېلتتتتتتتتتتتتتتتتتته را تتتتتتتتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتتتتتتتت دخ تتتتتتتتتتتتتتتتتتل تار تتتتتتتتتتتتتتتتتتام د

طپتتتتتتتتتتتتتتتتتتت كتتتتتتتتتتتتتتتتتتړه موز نتتتتتتتتتتتتتتتتتتته د دتتتتتتتتتتتتتتتتتتتار د ىنتتتتتتتتتتتتتتتتتتازک

ه ېاى تتتتتتتتتتتتتتتتتتتيتا نتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاز کايالتتتتتتتتتتتتتتتتتتته را تتتتتتتتتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتتتتتتتتت

د مه نمونه دملي س ترد توه لولهذ

نتتتتتتتتتتتتتن زمتتتتتتتتتتتتتا دپتتتتتتتتتتتتتاره تتتتتتتتتتتتته اميتتتتتتتتتتتتتل پتتتتتتتتتتتتته اتتتتتتتتتتتتتا ه رانتتتتتتتتتتتتته

د ا ه رانتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتتتتتتته وستتتتتتتتتتتتتتتتتتتته اورنتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوه لستتتتتتتتتتتتتتتتتتتت وڼي

پتتتتتتتتتته کتتتتتتتتتتالوچ نتتتتتتتتتتا ستتتتتتتتتتت پا ل کتتتتتتتتتتړد زت تتتتتتتتتتت ناکتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتت

کتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتتتور نجونوزتا تتتتتتتتتتتتتته ښتتتتتتتتتتتتتتتيوه نا

بصتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتابه تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت دعا تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتهولړمانه لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتره

چتتتتتتتتتتتتتت برشتتتتتتتتتتتتتتل لتتتتتتتتتتتتتتره رانتتتتتتتتتتتتتت لم تتتتتتتتتتتتتت نغتتتتتتتتتتتتتتا ه رانتتتتتتتتتتتتتته

نتتتتتتتتتتتتتن زمتتتتتتتتتتتتتا دپتتتتتتتتتتتتتاره تتتتتتتتتتتتته اميتتتتتتتتتتتتتل پتتتتتتتتتتتتته اتتتتتتتتتتتتتا ه رانتتتتتتتتتتتتته

....................................................................لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته وستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

24

چتتتتتتتتتتتتتت برشتتتتتتتتتتتتتتل لتتتتتتتتتتتتتتره رانتتتتتتتتتتتتتت عتتتتتتتتتتتتتتالم خپرکتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتته زلفتتتتتتتتتتتتتانو ر تتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتورد مښتتتتتتتتتتتتتک ع پتتتتتتتتتتتتتر کتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتو نلتتتتتتتتتتتتتي خوپتتتتتتتتتتتتته عجتتتتتتتتتتتتتم نتتتتتتتتتتتتتا برابتتتتتتتتتتتتتر کتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتته چتتتتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتتتتتوزچ کتتتتتتتتتتتتتتتره تتتتتتتتتتتتتتتود ب تتتتتتتتتتتتتتتته ژا ه ژا ه رانتتتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتن زمتتتتتتتتتتتتتا دپتتتتتتتتتتتتتاره تتتتتتتتتتتتته اميتتتتتتتتتتتتتل پتتتتتتتتتتتتته اتتتتتتتتتتتتتا ه رانتتتتتتتتتتتتته

...........................................................له وسه.....................................

ږچ. په لومړى نمونه کښ اعر خ لت معىتوب ته اتتي ېليتل ک ګورئ ! په دد د ه نمونوکښ توه ارز ا تو وس

ر وس رانه! مګتر د تم ا از چت دز ه ې ه ا په د مه نمونه کښ ر ه ات چ اميل په اا ه ا په ېچ را ه کښ ر خوږلګي ا تو بل ا اډر لرچ.ېدى اږ

رم سر ه ازا ل، ب فا ګل، د خمو ابتر ا هدست رګو لومړى اعرله خ ل ناز کايالي کاراخلي ا خ ل محپوب ه لته دد بلر ن ى ا ام دل اتي ا خ له نا ر ه بسمل معرفي کوچ. مګر سر ه له دد لولو ىپيها و ا اس عار

مړا ى ب ر حه شما ل پر ت دى نور به څه اتو. نه چ اتو په دد عر کښ توه رښ يانو ارز ا حهيهي عاطفه مو شوده ده ا له ساخ ګي خپر نه کارنه دى اخست ل توى په د م عرکښ چ تو

، تتعرتو مستت ي ا شتتذابيت پيتتتاکړى ا پتته عواطفتتو کښتت حرتتتک ى غتته تتتل تتو ىد ىل تته تتر څتته چتت ز ه اوښتت ت تاکوچ.

کتوچ نته لته ادبتي صت اتعو ، ا مااته تو اعر باتت په دد پوه ي چ عر ا ازل دز ه له ارز ا احساسه داډر اب پتاس ګڼتي ا لته احساستا و ا عواطفتو، ر ه اايزه کوچ چ له ز ه را لى چ نتو باتتت ستړى ز ه د تعر ماختذ ې عرپه ز نو

پ ښ کار اخلي. په دد صورت کښ نو ىتپيه ا است عاره ، ايتل مثيتل تم ر ح بلپي ماتد و ا رښ يا نيو شذبا وږچ. مګرکته ستړى پته تعر کښت تتوازد ادبتي ف تو ېت پته ادبتي صت ع ونو كښت تم تتو حهيهتي کيتف پيتتا ک پيتا كوچ ا

، نظتم بته شو تي، فتن صت عت بته ېت اس اتام کړچ ا ب له کوم بلپي اډره رنګين الفتاظ پيتتاکوچ ا ستره نښتلوچ چ. احساسا و د حرتک بوت به پ ښ نه يپ ښ چ مګر دز ه م حسس کولو ا دبتتع

عىق نته تتو اتزل شتو کړم ىو ى دى چ اتيذ مااوښ ل چ له خ ل رښ يانېتنى(( پر متاه ل ي ه ))سرفليپ سي تر ف کړچ ا ز ه سوى پ ښ پيتاکانتتچ، پته دد ا خ ل لول رنځونه پ ښ ناى کړم ګونتد زما په عزتز ا ا اډر

مت مطالعته کتړه، ک ابونته مت لټتول چت څته ښت لي کلمتات ا تم څه بتتعي ص ات چ ق خوښول غته ېراپاڅر ليف پيتاکيتل ا ره کلمه د ق ان اتاب ته ا ه ه. بتتتعي صت عت چت دفطترت ې عپيرات پيتا كړم كلمات په

ت ا نتاى نته درلتوده، دنتور بحر نته ا ا زا ا دموستيهي څ ت ما ته ناا ېت دبتت ا مطتالع پته ما ښت د مولودښود، بلم م پته اتا، ې دعاشزۍ په ميتا کښېتد چ ک ل م زما طپع دفصيح ت ا وا نه درلود ا سرېسېا

کړا ونډى م له بهره چيچل په داه خت کښ را ه ق تلذ ږچ چت ېم پوره معلومليونيه خ ل ز ه ه رشوع کړه ا رڅه چ اتي غه لي ه! ددد نومو چ اعر له ت ا څاه

عرد ز ه اږ دى ا بى له ضميره بل ماخذ نه لرچ. که څوك رپس ك ابونه لټوچ چ ښتكلي كلمتات ا عپيترات پيتتا كړچ ب له دد نه چ بلم په اا، کړچ ا ونډد چيچي نورڅه الس ه نه رني. مګرکته ز ه ته مراشعته کتړچ ا

رڅه چ ساده خپرد چ کته ىتپيهات ا است عارد چ پته د ا حتالونو کښت دز ه د ت ا رت ار ډپت کړى، غه چ ر ه عر تلى و ا اډير پ ښ ت و.

25

رنى ه ا توازد د متد المله چ ېنور عر نه م کورئ چ په ني و کښ ادبي ف و د مره د څو دمثا ل په ل توتر ه پته لتف ا دصت عت پته ز ر شو توچ، ښاتستت لترچ ختو دز ه نارد دچ په ز ه اډر کوچ مګر ني نورچ څه ب

دلپرچ ا دلرباتي نه لرچ. لومړى بسم عر نهذ

(١) پتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتر لپانودد پيتتتتتتتتتتتتتتز ا تتتتتتتتتتتتتتي لالونتتتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتته

زلفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت شالونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

زلفتتتتتتتتتتتت سمستتتتتتتتتتتتورد شلتتتتتتتتتتتتو ستتتتتتتتتتتت رګ دد تتتتتتتتتتتتورد شلتتتتتتتتتتتتو

ستتتتتتتتتتت اپه تتتتتتتتتتتتچ کښتتتتتتتتتتت عجتتتتتتتتتتتب خونتتتتتتتتتتتت کا تتتتتتتتتتت ه خالونتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتته

ونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته زلفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت شال

طتتتتتتتتتتتتتن ګلتتتتتتتتتتتتتزار دى شلتتتتتتتتتتتتتو و ختتتتتتتتتتتتتت دبهتتتتتتتتتتتتتار دى شلتتتتتتتتتتتتت

رانتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته چتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت د ا ه دبااچو کړ ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتيلونه ک تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

زلفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت شالونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

پتتتتتتتتتتته ماکښتتتتتتتتتتت آب چ کلتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتام تتتتتتتتتتتاب چ کلتتتتتتتتتتته

متتتتتتتتتتتتا پتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتاکړى ستتتتتتتتتتتت ا امونتتتتتتتتتتتته ار نتتتتتتتتتتتته ار نتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتته

زلفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت شالونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

26

در مرشتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا خپتتتتتتتتتتتتتتتتتتترد دبتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاره ختتتتتتتتتتتتتتتتتتتا خپتتتتتتتتتتتتتتتتتتترد

زمتتتتتتتتتتتتتتا د تتتتتتتتتتتتتتعر نتتتتتتتتتتتتتته بربتتتتتتتتتتتتتتا تتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتتور تتتتتتتتتتتتتتعر نه ک تتتتتتتتتتتتتته

زلفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت شالونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

)باره خا ( (٢)

چ تتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتته ز ه نتتتتتتتتتتتتتي داتتتتتتتتتتتتتم داستتتتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتتتت

ژ نتتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتت کتتتتتتتتتتتتړ تتتتتتتتتتتت س استتتتتتتتتتتت م داستتتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتتت

نتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتيرتن تتتتتتتتتتته د نتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتا مج تتتتتتتتتتتو ، نتتتتتتتتتتته فر تتتتتتتتتتتا

ف تتتتتتتتتتتا تتتتتتتتتتتو پتتتتتتتتتتته عىتتتتتتتتتتتق کښتتتتتتتتتتت عتتتتتتتتتتتالم داستتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتت

نتتتتتتتتتتتتتي متتتتتتتتتتتتتي ستتتتتتتتتتتتتيدب متتتتتتتتتتتتت دا ښتتتتتتتتتتتتت و پتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتخ

ږچ لتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتت رګوم نتتتتتتتتتتتتتتتتم داستتتتتتتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتتتتتتت ېتتتتتتتتتتتتتتتتبه

متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتين دد د در تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتم اى متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاه شپي تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ږم متتتتتتتتتتتتتتتتتام ختتتتتتتتتتتتتتتتورم بستتتتتتتتتتتتتتتتم داستتتتتتتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتتتتتتت ېتتتتتتتتتتتتتتتتکړ

امتتتتتتتتتتتاز متتتتتتتتتتت پرتپتتتتتتتتتتتا ستتتتتتتتتتتي داتتتتتتتتتتتم پتتتتتتتتتتته خ تتتتتتتتتتتتق کښتتتتتتتتتتت

زه اتتتتتتتتتتتتتتتوا م متتتتتتتتتتتتتتتتام ستتتتتتتتتتتتتتت ا کتتتتتتتتتتتتتتترم داستتتتتتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتتتتتت

نتتتتتتتتتتتتتتتتور زه! مىتتتتتتتتتتتتتتتتا ل دعمتتتتتتتتتتتتتتتتل نان تتتتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتتتتتل کتتتتتتتتتتتتتتتتړه

تتتتتتتتتتتتت ه نتتتتتتتتتتتتتاى دخطتتتتتتتتتتتتتر پتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتور م داستتتتتتتتتتتتت داستتتتتتتتتتتتت

) نور ز (

27

(٣)

مستتتتتتتتتتتتت ه پتتتتتتتتتتتتته خ تتتتتتتتتتتتتتاد شي تتتتتتتتتتتتتو پتتتتتتتتتتتتته ما ښتتتتتتتتتتتتت ميتتتتتتتتتتتتتره نتتتتتتتتتتتتتي

پتتتتتتتتتتته چانىتتتتتتتتتتت ه دى دلتتتتتتتتتتتول مالتتتتتتتتتتتت کجيتتتتتتتتتتتره نتتتتتتتتتتتي ېتتتتتتتتتتتخيتتتتتتتتتتتا ل

غتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتي ېغتتتتتتتتتته نېږدچ نېمستتتتتتتتتت ه چتتتتتتتتتت م ګتتتتتتتتتتى پتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتچ کښتتتتتتتتتت

ترتغتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتي ېما ښتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتي لتتتتتتتتتته نجونتتتتتتتتتتو ګتتتتتتتتتتودر اتتتتتتتتتتا د تتتتتتتتتته ب

لتتتتتتتتتتتتته دنيتتتتتتتتتتتتتا څاتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتت يغتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتي ېتتتتتتتتتتتتت ا ه عا تتتتتتتتتتتتتها

دال تتتتتتتتتتتتتتتتتتته کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو ره لتتتتتتتتتتتتتتتتتتته دد لولتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتتتتتتتتتتتواګيره نتتتتتتتتتتتتتتتتتتتي

کتتتتتتتتتتتتتتتوه خون تتتتتتتتتتتتتتتارد د متتتتتتتتتتتتتتتره کپرپتتتتتتتتتتتتتتته خوارانتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتتته

رحتتتتتتتتتتتتتتتتتم کتتتتتتتتتتتتتتتتترم بوتتتتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتتتته بتتتتتتتتتتتتتتتتت زلتتتتتتتتتتتتتتتتتو عا تتتتتتتتتتتتتتتتتهانو ه

متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته اخلتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ازار د کپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاب تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو پ ګانو تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

دد ستتتتتتتتتتتتوم پتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتم ستتتتتتتتتتتترد لمپتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتت دضتتتتتتتتتتتتميره نتتتتتتتتتتتتي

ه دنجونتتتتتتتتتتتتتتتتتوميرد تتتتتتتتتتتتتتتتته الڅتتتتتتتتتتتتتتتتتومره لتتتتتتتتتتتتتتتتتوى دمتتتتتتتتتتتتتتتتتاغ لتتتتتتتتتتتتتتتتترد

زه دبتتتتتتتتتتتتتتتر طتتتتتتتتتتتتتتتوطي تتتتتتتتتتتتتتتتم تتتتتتتتتتتتتتته دستتتتتتتتتتتتتتتر ګلونو بتتتتتتتتتتتتتتتاغ لتتتتتتتتتتتتتتترد

بتتتتتتتتتتل چتتتتتتتتتتراغ لتتتتتتتتتترد ا تتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتى نتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتم پتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتى کښتتتتتتتتتت

نجتتتتتتتتتتتتتتتتون دمالتتتتتتتتتتتتتتتتت ا ه داستتتتتتتتتتتتتتتت ا د ر ستتتتتتتتتتتتتتتت ه څيتتتتتتتتتتتتتتتتره نتتتتتتتتتتتتتتتتي

28

ختتتتتتتتتتتتت دپستتتتتتتتتتتترلو دى طتتتتتتتتتتتتن لتتتتتتتتتتتتول دګتتتتتتتتتتتتل پتتتتتتتتتتتته څيتتتتتتتتتتتتر تتتتتتتتتتتت ه

ر تتتتتتتتتتتتتت ه ې ىستتتتتتتتتتتتتتات ستتتتتتتتتتتتتتاعت دژمتتتتتتتتتتتتتتي د تتتتتتتتتتتتتتر چالتتتتتتتتتتتتتته ز ګتتتتتتتتتتتتتت

ر تتتتتتتتتتتتتتتتتت هې ږى چتتتتتتتتتتتتتتتتت بلپتتتتتتتتتتتتتتتتتل دګتتتتتتتتتتتتتتتتتدب پتتتتتتتتتتتتتتتتته پرختتتتتتتتتتتتتتتتته س

نتتتتتتتتتتتن دبتتتتتتتتتتتاغ پتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتورد غتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتت ا ا تتتتتتتتتتت ا ختتتتتتتتتتتانميره نتتتتتتتتتتتي

)خا مير(

شو وچذ د م بسم ا عارچ دص عت په ز ر

(١) ختتتتتتتتط پتتتتتتتته متتتتتتتتخ دصتتتتتتتت م رااتتتتتتتتى کتتتتتتتته ميا تتتتتتتتت ګيتتتتتتتتر تتتتتتتتو ه پتتتتتتتته التتتتتتتته کښتتتتتتتت

اتتتتتتتتا، پتتتتتتتته خولتتتتتتتته کښتتتتتتتت زتتتتتتتتتب کاکتتتتتتتته ژالتتتتتتتته تتتتتتتتوه پتتتتتتتته اللتتتتتتتته کښتتتتتتتت ېتتتتتتتتدا

ستتتتتتتتتتتتتتت رنتتتتتتتتتتتتتتت ستتتتتتتتتتتتتتتحر شتتتتتتتتتتتتتتتاد کاپتتتتتتتتتتتتتتته نظتتتتتتتتتتتتتتتر د تتتتتتتتتتتتتتتهد ستتتتتتتتتتتتتتت رګو

ستتتتتتتتيا ل پتتتتتتتته تتتتتتتتت کښتتتتتتتت تتتتتتتت ه دى نتتتتتتتته ډتتتتتتتتاني پتتتتتتتته ب ګالتتتتتتتته کښتتتتتتتت ېتتتتتتتتنتتتتتتتته

ل تتتتتتتتتتتتتتتته نښتتتتتتتتتتتتتتتتلي مراتتتتتتتتتتتتتتتتو چتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتتته سستتتتتتتتتتتتتتتتت دام دستتتتتتتتتتتتتتتتلولومو

ستتتتتتتتتتتتتت م پتتتتتتتتتتتتتته کىتتتتتتتتتتتتتتاله کښتتتتتتتتتتتتتت ې ستتتتتتتتتتتتتت زه پرتىتتتتتتتتتتتتتتانو زلفتتتتتتتتتتتتتتو، کښتتتتتتتتتتتتتت ا

دازمالتتتتتتتتتتتتتتتتته امتتتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتتتين ز ه پ ښتتتتتتتتتتتتتتتتت خيتتتتتتتتتتتتتتتتتا ل دتتتتتتتتتتتتتتتتتتار دلپتتتتتتتتتتتتتتتتتو

ستتتتتتتتتتت رنتتتتتتتتتتت زتتتتتتتتتتتتب زت تتتتتتتتتتتت کال تتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتى پتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتت ه پيالتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتت

ىين ګڼتتتتتتتتتتتتتته ګتتتتتتتتتتتتتتل دى دا چتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتته لمتتتتتتتتتتتتتتن نغښتتتتتتتتتتتتتت ما تتتتتتتتتتتتتتتل عتتتتتتتتتتتتتت

کتتتتتتتتتته متتتتتتتتتت کتتتتتتتتتتوت توګتتتتتتتتتتل انتتتتتتتتتتتام پتتتتتتتتتتر ت پتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتپزه د تتتتتتتتتتاله کښتتتتتتتتتت

29

ى ستتتتتتتتتتتتتتتتتورى کتتتتتتتتتتتتتتتتتړم ستتتتتتتتتتتتتتتتتر رپاته يتتتتتتتتتتتتتتتتتغ د جرل تتتتتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتتتتتى ستتتتتتتتتتتتتتتتتور

ن تتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتم متتتتتتتتتتتتتتتام دا ستتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتته فرتتتتتتتتتتتتتتتاد پتتتتتتتتتتتتتته نالتتتتتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتتتتت

يتتتتتتتتتتتتتتتته مکتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتتار اتتتتتتتتتتتتتتتوا د تتتتتتتتتتتتتتتومره ژا ه څتتتتتتتتتتتتتتتودر نتتتتتتتتتتتتتتتي عپتالح

داپتتتتتتتتتته داچتتتتتتتتتتت در مونتتتتتتتتتتت ه تتتتتتتتتتتي پتتتتتتتتتته درتتتتتتتتتتتتاب نتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتته نالتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتتت )حميت(

(٢)

حستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتي ه پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترچ مستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ه پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته خواراالتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته دا

کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته مځ تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت وږمو دستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتمارااله

نتتتتتتتتتتتتتتتتتته دى پتتتتتتتتتتتتتتتتتته ر ڼ تتتتتتتتتتتتتتتتتتوب زمتتتتتتتتتتتتتتتتتتا دا ښتتتتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتتتتتتتتتتپ م

ا چتتتتتتتتتتتتتتتت خولتتتتتتتتتتتتتتتته چتتتتتتتتتتتتتتتت دګتتتتتتتتتتتتتتتتل ر پتتتتتتتتتتتتتتتته خ تاراالتتتتتتتتتتتتتتتته

و ت ګتتتتتتتتتتتتتتتتترد تتتتتتتتتتتتتتتتته ېتتتتتتتتتتتتتتتتتدش تتتتتتتتتتتتتتتتتو زنځيتتتتتتتتتتتتتتتتتر متتتتتتتتتتتتتتتتت پر

چتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ز ه متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ا دزلفوستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتودارااله

غ دامتتتتتتتتتتتتتتتتزى اچتتتتتتتتتتتتتتتتا ه څ تتتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتتتته ېتتتتتتتتتتتتتتتتچتتتتتتتتتتتتتتتت دد

زه غتتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتتاعت تتتتتتتتتتتتتتتتتوم پتتتتتتتتتتتتتتتتتوه چتتتتتتتتتتتتتتتتت بضتتتتتتتتتتتتتتتتتارااله

ر هېتتتتتتتتتتتتتتتتتتتپتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ژ ا بتتتتتتتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتتتتتتت لمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتن ل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتته چ

کتتتتتتتتتتتتتتتتتتته څرګ تتتتتتتتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتتتت رګو تتتتتتتتتتتتتتتتتتتهارااله

ګتتتتتتتتتتتتتتتتل دمضتتتتتتتتتتتتتتتتمو لتتتتتتتتتتتتتتتتول ر ستتتتتتتتتتتتتتتت حتتتتتتتتتتتتتتتتتکړ خانګتتتتتتتتتتتتتتتتل

چتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت بلپلتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته دفارستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتي پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ژ ا راالتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

)خانګل(

30

(٣)

دلپتتتتتتتتتتتتتتر متتتتتتتتتتتتتتخ داپتتتتتتتتتتتتتته ختتتتتتتتتتتتتتوب کښتتتتتتتتتتتتتت راښتتتتتتتتتتتتتت اره تتتتتتتتتتتتتتو د

کتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتته ابرکښتتتتتتتتتتتتتتت ښتتتتتتتتتتتتتتت اره تتتتتتتتتتتتتتتو دبمتتتتتتتتتتتتتتتر متتتتتتتتتتتتتتتخ

ليتتتتتتتتتتتتتتتتتتته داستتتتتتتتتتتتتتتتتت ا شتتتتتتتتتتتتتتتتتتو ر دااښتتتتتتتتتتتتتتتتتتو ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتچتتتتتتتتتتتتتتتتتت

پتتتتتتتتتتتت لتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتترمه پا تتتتتتتتتتتتل آب کښتتتتتتتتتتتت کتتتتتتتتتتتتړ ګتتتتتتتتتتتتو ر متتتتتتتتتتتتخ

لتتتتتتتتتتتتته حيتتتتتتتتتتتتتادد اتتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتتتخ تتتتتتتتتتتتته ک تتتتتتتتتتتتتى نتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتم

وږ ستتتتتتتتتتتتتتت رګو تتتتتتتتتتتتتتتي دنمتتتتتتتتتتتتتتترمخ کلتتتتتتتتتتتتتتته ليتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتته ختتتتتتتتتتتتتتت

راپتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتاد چتتتتتتتتتتتتت دد دستتتتتتتتتتتتتر تتتتتتتتتتتتتونډ ختتتتتتتتتتتتتواږه کتتتتتتتتتتتتتړم

ل تتتتتتتتتتتتتتتتوم ل تتتتتتتتتتتتتتتته مګتتتتتتتتتتتتتتتتس عپتتتتتتتتتتتتتتتتث خ تتتتتتتتتتتتتتتتل ستتتتتتتتتتتتتتتتر متتتتتتتتتتتتتتتتخ

بل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر دمپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر ا ل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته عا تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتق بولتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

نيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت اباڼو ه دلټتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترمخ ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

)بل تر(

ع ګرا چ ني اعرا د ني تو ا تعار پته شو لتو کښت ل ته صت ى ىله دد د ه له ا عار څاه به معلومه و

ر ليمونتو ا ېت کانتتچ نتو ر ست ه تر ېف ر کتوچ چت تتوه کلمته لته تتوه ناتته بلته لته بتل ناتته را پيتتاکړچ ا پيونتت کو ير نو تونظم شو ي چ لف ا صع ت په کښ له رامعلوم چ ا ل ه چ تو اعر اتيذ

رکه سان رابسان ضم ک ت بطره اى ازخو شګرکم ک ت

ف ر نو شو ه ود چ نو داس اعر ه ل ه چ خوا شه حافظ اتيذ ر ېرد شګرخونو ا ېظومه م په دام

ص ع ګراست اما طپ ر ا نتارد. نه وبللى. ېص ع ګر تلى و مګر در ان طپ خا نت

31

تاتوبتل نفستي ىره کتړ ني نور اعرا داس چ چ د ئ ه د شما ل تا حهيهت پلو ه په توه ي کښت نتا ښت ا ا بوچ عامل پيتا ي نو عواطف ا احساسات په شتوش را تي ا بت لته څته ب تتش ا تا ملته دز ه الهامتات پته خولته

چ، داته راز تعر نه شتاد راني، دا راز ا عار ساده چ ا که رنګين په ا رتت ن و اډر کوچ بل ه اډر نته چت ستحر رد نمتون مومتو ا د رحمتا بابتا ا ېت تم ېت د دتوا د خا نتانو په ا عار کښ ل ه چ په ملي س تر کښ ت ور ستوزا ا متوډر تعر نه ت ه ا د ا ېت ر نور اعرانو په دتوانو کښت ېعلياا ا ،حميت، د خو حا ل ا عپتالهادر

څوک نه ي تلى چ عر ضي ا عار له صادبو احساسا و ا عواطفو خالي دچ. ږچ چ په دد عر کښ سدست ا ر اني، ېر ىپهات ا اس عارات چ مګرسړى پو ېپه ملي س تر کښ م کله کله

شوش ا مس ي، عواطف ا شذبات ه ا د اعر دز ه نغمه ده، د نمون په ل دا څوبي ه ګورئذ

تتتتتتتتتتا ليتتتتتتتتتك ستتتتتتتتت اپه شپتتتتتتتتتين دى تتتتتتتتتا شتتتتتتتتام دچتتتتتتتتين متتتتتتتتاچين دى

تاستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت رګه دستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتپاده تاستتتتتتتتتتتت ي ه خولتتتتتتتتتتتته زتپتتتتتتتتتتتتاده

********** تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا عطردګدنتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا ورد دفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوالد تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاکيف دى د تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترابو تتتتتتتتتتتتتتتا جتتتتتتتتتتتتتتر ستتتتتتتتتتتتتتا رتن دى

تابتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاغ دښتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت لوګلو

دى دبلپلتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو آ از تتتتتتتتتتتتتتتتتتا يتتتتتتتتتتتتتتتتتتغ داوڅولتتتتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتادامرغ زرتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتن دى

تاستتتتتتتتتت ا دمتتتتتتتتتتخ ختتتتتتتتتتول دچ تاستتتتتتتتتتتتتتتت رګ دليلتتتتتتتتتتتتتتتت دچ

ىد تتتتتتتتتتتتا ب تتتتتتتتتتت دب ګتتتتتتتتتتتال ا دهبتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا پتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتا

تتتتتتتتا ستتتتتتت ا ښتتتتتتت لى کاکتتتتتتتل دى

ز ه دحميتتتتتتتتتت ګتتتتتتتتتل دى تتتتتتتتتتا تتتتتتتا ستتتتتت ا ختتتتتتوني چارګتتتتتتل دى تتتتتتتتتتتتتتا غتتتتتتتتتتتتته محپوبتتتتتتتتتتتتتا ده

) حميت ګل ( ر ستاده ا بت لفته ېب له داس ملي ا عار چ په ملي ا زانو کښ تل وچ دچ په عر ضي ا عار کښ م

دادهذ ېا عارمومو چ دز ه له اډيره پيتا وچ ا په ز ه اډر کوچ چ توه نمونه

ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتحر بتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاده !دآ تتتتتتتتتتتتتتتتتتت ا پتتتتتتتتتتتتتتتتتتته کوڅتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ر تتتتتتتتتتتتتتتتتتته

زمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا دپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاره پ ښتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ګرنتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته کو ر تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

لتتتتتتتتتتتتتتوى کتتتتتتتتتتتتتتم چتتتتتتتتتتتتتت چ لتتتتتتتتتتتتتتول ت تتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتت رګو

پتتتتتتتتتتتتتتتتتتته احتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوال ستتتتتتتتتتتتتتتتتتتره د تتتتتتتتتتتتتتتتتتتر تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوه خپر تتتتتتتتتتتتتتتتتتته

32

تل ې رتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوه چتتتتتتتتتتتتتتتتتت زمالتتتتتتتتتتتتتتتتتته حالتتتتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتتتتتو ښتتتتتتتتتتتتتتتتتت

پتتتتتتتتتتتتتتتتتته ژ ا ر تتتتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتتتتته ا ښتتتتتتتتتتتتتتتتتت و کښتتتتتتتتتتتتتتتتتت احمر تتتتتتتتتتتتتتتتتته

ىکتتتتتتتتتتتتتتتتتتته خپتتتتتتتتتتتتتتتتتتترد زمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا د پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتاره در تتتتتتتتتتتتتتتتتتته کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتړ

متتتتتتتتتتتتتتتتتتخ راکتتتتتتتتتتتتتتتتتتوزکړه زمتتتتتتتتتتتتتتتتتتا لتتتتتتتتتتتتتتتتتتورد تتتتتتتتتتتتتتتتتته چ ر تتتتتتتتتتتتتتتتتته

!دد ښتتتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتي رحميتتتتتتتتتتتتتتته دنستتتتتتتتتتتتتتتيم پتتتتتتتتتتتتتتته رپتتتتتتتتتتتتتتتا

ددلتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتار پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتور پا لتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته بل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر تتتتتتتتتتتتتتتتتتتته

) عپتالرحيم و ک(

بله نمونهذ را تتتتتتتتتتتتتتتته را تتتتتتتتتتتتتتتته ستتتتتتتتتتتتتتتتت ا تتتتتتتتتتتتتتتتر د ا ستتتتتتتتتتتتتتتت رګو نار تتتتتتتتتتتتتتتتتم

تتتتتتتتتتتتتتتتتم تتتتتتتتتتتتتتتتترمخ دد پر انتتتتتتتتتتتتتتتتته اونتتتتتتتتتتتتتتتتتتد نثتتتتتتتتتتتتتتتتتار تتتتتتتتتتتتتتتتتم

چ ږېتتتتتتتتتتتتتتتتتتدز ه لتتتتتتتتتتتتتتتتتت متتتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتتتتته اپستتتتتتتتتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتتتتتتتتترد ک

را تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته ګتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوره بربتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا دد ردتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتترا تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتم

ره نتتتتتتتتتتتتتتتتته کتتتتتتتتتتتتتتتتتړم ېتتتتتتتتتتتتتتتتت تتتتتتتتتتتتتتتتتيرت ي بتتتتتتتتتتتتتتتتته دد د صتتتتتتتتتتتتتتتتتل

کتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته رڅواربتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت زده ا ختتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوار زار تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتم

چتتتتتتتتتتتتتتت دد خيتتتتتتتتتتتتتتتا ل پتتتتتتتتتتتتتتته ز ه کښتتتتتتتتتتتتتتت راتىتتتتتتتتتتتتتتتى دن تتتتتتتتتتتتتتته

ا رمتتتتتتتتتتتتتتتتت اخلتتتتتتتتتتتتتتتتتي پتتتتتتتتتتتتتتتتته نتتتتتتتتتتتتتتتتتار ا پتتتتتتتتتتتتتتتتته کوکار تتتتتتتتتتتتتتتتتم

داخ تتتتتتتتتتتتتتر پتتتتتتتتتتتتتته رځ کتتتتتتتتتتتتتته متتتتتتتتتتتتتتخ را تتتتتتتتتتتتتته ښتتتتتتتتتتتتتت اره کتتتتتتتتتتتتتتړد

بربتتتتتتتتتتتتتتتتتتاني بتتتتتتتتتتتتتتتتتته دد پتتتتتتتتتتتتتتتتتته مي تتتتتتتتتتتتتتتتتته درخستتتتتتتتتتتتتتتتتتار تتتتتتتتتتتتتتتتتتم

33

ش ونتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته خاطرکلتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته را در متتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتي

چتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتوق ګتتتتتتتتتتډ ستتتتتتتتتت اد حستتتتتتتتتتن پتتتتتتتتتته ګلتتتتتتتتتتزار تتتتتتتتتتم

س ا صتتتتتتتتتتتتتتتتا ل پتتتتتتتتتتتتتتتته باتتتتتتتتتتتتتتتتارا کښتتتتتتتتتتتتتتتت رحتتتتتتتتتتتتتتتتيم بيامونتتتتتتتتتتتتتتتتت

صتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتبه رلولتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو نم تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو دباتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتار تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتم )عپتالرحيم و ک (

داه د ه له عر نه چ په توه ل کښ رښ ياني عواطف چ ا په بل کښ نته چ داست مثتا ل لترچذ ل ته چت اعر دکوم لوى ا مع پر ستړچ پته متر تو اعر د خ ل محپوب تاد خ ل ا الدپه مړت ه کښ مرډيه شو ه کړچ ا تو بل

ر عرچ ص ع ونه پ ښت ېر ا صاف رپورد ړچ ا ېکښ دصل ا م افات دپاره مرډيه لي ي ا کوښ کړچ چ ناى کانتچ مګر غه دز ه درد ا رښ يا نى عاطفه چت پته لتومړنى مرډيته کښت چ پته دد کښت نته چ. تع ت د مته

څ لته غست نته تي کيتتاى ا ېنودا تعر . چ ام ژ ا چدز ه رښ يانى اډرنه لرچ ا په پرد مرډيه نور ر څه لرچ مګر غته مهتتام تته نتته تتي رستتيتلى ن ته چتت غتته ر حتتي ا صتتا ل ا رابطتته چت پتته لتتومړچ عرکښتت دمتتړچ ا تتاعر رمي ځ

بيمت ر ه لاکي. لېل بېلوچ ا بېموشوده ده دل ه نى ه ا متاه ى حهيهي ا اير حهيهي ادب توله بله ب

دعواطفو تجلي او ظهور

ر ښه امل ا ف ر خا نت چ مګر دانه ي کولى چ نور خلک د خ لتو اف تار ا تامد و پته ښته التي ا ېکله تو اعر د ښاتست م اډر کانتچ ن ه چ دده عواطتف کته څته تم صتتق پته کښت چ مګتر د جلتى ا ظهتور درشت ته نته چ

توه حته دموضوع خصوصيت م دخل لرچ. ني موضوعات دچ چ عواطف پ ښ ل ه دا رلمپته دل ه ر .رسيتليرڼتتاکوچ ا نتتارچ طپيعتتت لتترچ ل تته ط يتتت، حتتب، اتتم ا داستت نتتور...... مګتتر ني تت موضتتوعات ل تته فلستتفي اف تتارا

، نو موږ دانته اتتوچ تتو ږچېاش ماعي نظرتات تخ ا سا ه چ چ په غه انتازه ود الى ا حرارت پ ښ نه پيتاکادتب دد داه راز موضوعات م غس کړچ ا غومره شذابيت ا يجا دد پ ښ پيتاکانتچ بل ه دا اتو چ پته

ږچ څومره چ کيتاى ي خ ل لوست ون ي دد لته تاډير النتتد را لتي ا تاپته دد ېکومه موضوع کښ چ دى داخل ي. اضح ښودلى پوره ا ږچ چ خ ل اډرېک

زا بارز چ دني و نته چ، پته ېر ېپه متاه برخه کښ اد تپا ا اعرا توله بله فرق ا فا ت لرچ د ني و عواطف ني و کښ عرچ طپيعت بوچ چ ا په ني و کښ ضعيف چ.

صوتر کړچ چ ل ه تو مور داس ېد ه ه ادتپا به چ چ په ارتاي رشالو کښ به په کوم توه څه لي ي تو به پته ېت خ ل داه ارتاي نګارش ه به ادبي رن م رکړچ، غه بتل بته ر ته پته تعرچ ست رګه ګتورچ ا نفستيت بته

رد مهتال ا نظمونته لي تل تو ه چت پته ني تو کښت ادبتي خوا ته ېت نظرکښ نيسي ل ه چ په سيتشما ل التتتن .ئىده ا د ر چا اعرانه مزاج په کښ خ ل خصوصيت ښ بوچ ږچ ا په ني و کښ ارتاي خواې ماتل ليته ک

34

دعواطفوثبات اونه رالويدهر ې ې ډپات ا د ام نه لرچ تع دتوه مضمو ا توه عر اااز ا انجام ېنې لي ون ي ا اعرا چ چ عواطف

ر ه ېت ېت بيت تتا تتوه مصترع . توږچېپي ه وب ه رالو له خ ل حسن ا خوږ الى څاه اب ذا ل ا ېفرق لرچ ا کدم ادبي بيمت په لحاظ لو د ژ رد ي دې غس نه چ ا په ت اکښ ېښه ا موډره چ مګر بل بيت ا بله مصرع

چ دل ه مهصت دانه دى چ په ت اکښ دد له سره راختره پتورد تورنت ا توا ت موشتود چ ن ته پاس موشودټتوالى عيتب دى ېم دبد ات لته اصتولو ماالفته خپتره ده ا ل ته چت دکتدم رالوتتته ا ل راز الى چ په داه ل تو

صتورت نته بتل صتورت ته ان هتا ل کتړچ الزمه ده چ له توه ى م عيب دى ا مدل را لي نوپه لي ون ېتوراز الى ږچ ن ته چت تتو ختو دا ېوما پا ل کدم کښ له ف ن څاته کتار اخلتي داکتار الپ ته پته غزلتي ا تعار کښت استا معلت

رازا عار ل ډ چ بل پ ښ دتوه مطلب ار پاط سا ل م الزم نه چ مګر په بصاتت کښ ګرا ښ ارچ.

خيا لر چ مګتر دا ېت نه و کولى زموږلته نظتره ېي يا ا غه يا چ مىا ته چ خيا ل توه بوه ده چ ايرمر ي ات

ږچ م نه. ېتوه م طهي عرتف کښ را ل ک عرتف پوره نه دى ا داه راز معاني په دبحث په ضمن کښ رنګونه ا لونه څه نه څه ښيو، خيا ل په ادب کښ تو خاص مهام لترچ ا پته ېنو ر س ه به

توى چت ېر اډير پيتاکوچ. که فرضاو کله موږ تو خپر ا ر چت پته کتوم نتاى کښت څته طوفتا پت ېعواطفو کښ ا د مره كور نه را وچ دچ دا خپره رابانتد د مره اډرنه کوچ ل ه چ داه حادډه دکتوم ادتتب د مره خلك مړه

ا اعر له بلمه په ادبي ل رسم ي ا له ايل نه په کښ کار اخس ل ي. ادبي خيا ل په درد له دىذ

مبتکر خيال: (١)عارد پته ل پا تل د ىتپيه ا است ېوچ ا اکثر اعرا دا غه ى دى چ دانسا ادراکا و ه تو نوى صورت رک

کدم کښ پيتاکوچ ل ه د حميت دابيتذ

دازمالتتتتتتتتتتتتتتتته امتتتتتتتتتتتتتتتته تتتتتتتتتتتتتتتتين ز ه پ ښتتتتتتتتتتتتتتتت خيتتتتتتتتتتتتتتتتا ل دتتتتتتتتتتتتتتتتتار دلپتتتتتتتتتتتتتتتتو

ستتتتتتتتتت رنتتتتتتتتتت زتتتتتتتتتتتب زت تتتتتتتتتتت کال تتتتتتتتتته متتتتتتتتتت پتتتتتتتتتته تتتتتتتتتت ه پيالتتتتتتتتتته کښتتتتتتتتتت

ى ي نسپت غه ايل ه چ مګر که څوک دکدم په موضوع ا اسلوب کښ د ايل له اب ار ا نوت وبه کار اخيس ل ېت ر لتږ ا نتادر تم چ چت تتو مثتا ل ېت په ىپيه ا اس عاره کښ چ زتات ا ميت لرچ ا د ايل داه راز بتتاعت

دتوه انګليسي اعر تو عر دى چ ددنيا لوى لوى خلک دسعادت په طلب کښ په دد ل صوتر چذ ر ه ه ا ګه ده، داښار دسعادت ښاردى چت دشهتا نومتو چ ې ېه رش ا در ازې ېتوښاردى چ دتوالونه

ف ح کړچ دچ ا پته ېر يواد نه ېسړى ران چ يا لوى لوى خلک رپس ګرني، دد در ازد ه تو لوى حرت

35

تي پته داته در ازه نته ى پته اتا ه د ېت برى مونتلى مګرد دد المله چ عس رى لپاسونه ا استلح ېر دښم و ې ږچ.ېن و لى ا حيرا در

تم پته داته در ازه د خ تل نتا د ىمتي لپتاس ا اټواټتو اليفتا و ستره رانتي ا د ل ر س ه رده تولوى عالم له خ ل عږچ چ څه کړم پته ېږچ ا رتو دل ه حيرا درېناتيت ام ا نه ت ي په ده پس نور دسياست ا ما ل خا نتا رارس

رد خو تحالو پته داته در ازه ن توني ا بيتا څته تيپه ر ست ه ېږچ ا په ې و راپيتاکحا ل کښ توه کوچ و ش ددکتتالي ا يچتت لتت ال تاستتت؟ د ئ اتتتي درا زه ه ده ا متتوږ نىتتون و لى، غتته اتتت ير تته را نتتي د ئ تته اتتتېب

ر ېت لت زر ت چت ږچ مګتر شي تو اصترار کتوچ چت ېت اسپابونه اورنوئ ا ن وزئ! د ئ توبل ه ګورچ ا م رددکعجيب ښاردى ا ر څه په کښ ه پته دد لته کښت تتو ن خ تل کتالي اورنتوچ ا ن توني غته نتور م چت ده ته

ږچ.ېګورچ ر څه له نانه لرد کوچ ا ښار ه داخل ددد عر ښاتست ا شما ل د ايل له اب اره پيتا وى ا د ايل اب ار په اصتل مضتمو ا د بيتا پته استلوب کښت

ناى لرچ. دادهذ ېچ خدصه ى وکښ م چاپه ارز بانتد څه لي لښپه پ

ر بيم څيزدى ا له کوم معت ې ل ه لرد داره په لمن کښ دلمر پلو و ه څه ى نليته، ماګوما کا ه چ کوم ل ته رستيتم ګتورم چت ر خو تحاله م چت ېده په متد ګوما ر ر ا وم ا څاه کومه بيمت بهادانه را ل

ه زما ارز ا دارز آااز ا انجام. څ نى ه داېتوه ما ه لوله پر ه ده ا نور دښيښ

دل ه م په اصل موضوع کښ تو ايلي اب ار ليته ي.

مصور خيال:( ٢)

مصور خيتا ل ر ته ږچ نو چ غه د خ ل خيا ل په مرس ه صوتر کړچېڅه ى چ توادتب په س رګو ت ي ا پرد پو دادىذ ېمثا ل ي ات

رسپا پورد په ه چا رن داحوا ل پوښ ه کړه چت پته دد ېتوه سړى د له ما پ کول ا ره ه به څه خت ا څ ګه چ؟ ده تل توه حياناکه ښځه ده چ د ت پته توره پترده کښت زتتارت ته رانتي ا ستپا د خ ته

ر ه ني. ېب

فسر خيال:م (٣)نته پټتو ا مع توچ کله چ کوم ادتب په توه تي کښت څته ر حتي تتا ادبتي کيفيتت حتس کتړچ ا لته متادچ مىتا تا و

توه اره له ليتت ن ت ، ن ت تارتا ابعا و ته ال تي ا توه سي ت تا مىا تا و ه ان ها ل کړچ ل ه چ ني ادبا د دادىذ ې ګورچ نو دامفسر خيا ل با له ي چ تو مثا ل زا ه عظمت جليات په کښ ا د ير حواد ډو

پتتتتتتتتتتتتتتتتتتته لمتتتتتتتتتتتتتتتتتتتن د تتتتتتتتتتتتتتتتتتتور ار نتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو دخيپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر ادچ راګيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتره

ي لتتتتتتتتتته پتتتتتتتتتترچ نتتتتتتتتتته ګيتتتتتتتتتتر چتتتتتتتتتتاپيره ېل تتتتتتتتتته تتتتتتتتتتور دتتتتتتتتتتتوا چتتتتتتتتتت کښتتتتتتتتتت

36

پتتتتتتتتتتتتتت پ هتتتتتتتتتتتتتا تتتتتتتتتتتتتره ره کښتتتتتتتتتتتتت دخيپتتتتتتتتتتتتتر ختتتتتتتتتتتتتوني داستتتتتتتتتتتتت ا دى

ر د را دى ېتتتتتتتتت پتتتتتتتتته متتتتتتتتتخ ليتتتتتتتتتک دى تتتتتتتتتتو تادا تتتتتتتتتت د ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتتو تتتتتتتتتارتخ

اکښتتتتتتتتتتتتتت توکتتتتتتتتتتتتتتار ا ر ا ستتتتتتتتتتتتتتفر کتتتتتتتتتتتتتتړچ پتتتتتتتتتتتتتته ر دار نتتتتتتتتتتتتتتو خو ر ر تتتتتتتتتتتوچ د ر م ظتتتتتتتتتتتر کتتتتتتتتتتتړچ ېتتتتتتتتتتتتاد متتتتتتتتتتت پتتتتتتتتتتته ز ګتتتتتتتتتتتى کښتتتتتتتتتتت د را دا

رد دل تتتتتتتتتتتتتتتتتتتته دمحمودکتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتار ا ر ا ېتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوه رځ بتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته چ

ګرداپتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتار دده دفتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتوج بتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتته رستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتيتلى رآستتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتما

دد پيتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتر نتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتارد ا چ تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت ار تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتل دد شهتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتا

ددد ملتتتتتتتتتتتتتتتتک رد رد بتتتتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتتتته د ىتتتتتتتتتتتتتتتت ه پتتتتتتتتتتتتتتتته لتتتتتتتتتتتتتتتتړ زا د

ر تتتتتتتتتتتتتتتتوچ دبتتتتتتتتتتتتتتتتابر اتتتتتتتتتتتتتتتتورچ فوشونتتتتتتتتتتتتتتتته ې ره دچ پتتتتتتتتتتتتتتتته دد ختتتتتتتتتتتتتتتتا

ابتتتتتتتتتتتتتتالي نتتتتتتتتتتتتتادر راالتتتتتتتتتتتتتى پتتتتتتتتتتتتترد بتتتتتتتتتتتتته فاتتتتتتتتتتتتتر کتتتتتتتتتتتتتړچ داار نتتتتتتتتتتتتته

سيترسول )رسا( ر س ه ردد چ د خيا ل لو نه څه نه څه ښود ل وه باتت اتو چ ايل د عر توداس ع صر ا رکن دى چ

. متاته ايتل دى چت شهتا ا د شهتا که اتو عر په حهيهت کښ ب له ايله بل ى نه دى م رسره ښتاتي دګل په خ تتا، ې له نمرا س وږمو سره په خپر را لي ا ل ه ېچ کله ئى ره ره اعر ه له نور عالمه په بل رازښ

د م په ژ ا، د نسيم په پيغامونو پو وچ، تو خت ر ه ک سي ت نه ل ه ستراب بت آبته ښت اره کتړچ بتل ختت ر ته ي. که داه اعرانه خيا ل له اعر سره ملګرى نه چ اعر به ئڅو بطرد ا ښ ل ه تو سيدب داس ښوم لدتوه مظ

چت تاعر ه ىڅ ى بته پترد د متره اډرنته کتوچ. متاته خيتا ل د ې م ل ه نور داه شها ه په عادچ نظرګورچ ا ت تي ا عپير نته ېت نته تي ليتتاى دى تم ېت يا ښ اره کوچ ا غه څه چ عوام بل ته ختواص مرموز رپ ا ې

ږچ. ېت ږچ ا په اعر فيلسوف د ا کښت ليتتل ک ې ه پيتاکې رن کوچ متاه ايل دى چ عر ا فلسفه د ا ه رر کتار اخلتي نتو تلى تو ېت اتجاد بوت لرچ غه ار مر د ايل خا نتا دچ ا له ايل نته کوم فدسفه چ داب ار

د سي کښ موشود . مګر داس عما ل پته فرا ارسطوکښ مااه بوچ ايل موشود ، چ په ومر ا چ په نيو ن ږچ ېطرتهه کښ فرق ا مهصت ارض په کښ بيل . دتوه فيلسوف ايل دمساتلو په حل کولو ا حهيق کښت سترف

چ.ږېمګر دتو اعر ايل د احساسا و ا عواطفو د حرتک ل اره په کارلوږچ ا له فلسف نه بيا علم پيتا ي تع تاعرانه خيتاالت ا ېني محههين اتي چ له عرچ خياال ونه فلسفه پيتاک

فلسفه ا علم داس مثا ل لرچ ل ه دس يت چا دلو د خت دلمانځه د خت ا د لمر خ و رڼا. نو پته داته ر يتب مااته

37

ي فلسفه ي ا په فلسفه کښ چ زتا ته رڼتا تتي پيتا تي علتم تي پته دد اعرانه خياالت چ څه بترزتات ر ښانه ږچ.ېږچ ا په علم خ مېاساس سړى ح م کولى ي چ د بىر دمعرفت ارتاه له عره څاه ر ع ک

ومر دتونا معر ف اعر په داس عصرکښ پيتا تو چت دفلستف څته پ ته نته لګيتته ا داته نومتو ى تاعرله ح متت نتته دماتته دنيا تته رااتتى مګر ر ستت ه تترده ارستتطو د ده دطپتت لتته اک ىتتافا و اب پاستتونه کتتوچ ا دده پتته کلمتتا و ا فلستتف

لي ي چ د تومر پته ا عار کښت دانستا ا عتالم حهيهتت ا د ر تي استاس ىاس ىهادکوچ. کي ر دفرانسى تولي ون موشود دى.

ر د ختل لترچ، ېت ال ه ده ا خيتا ل پته علوموکښت زښتت که سړى څه بتر ه دبيق ي نودعهل ا ف ر ماڼو پته خيتا ل ات م لتي دچ ل ته رتاضتي ا تسته دا تم دانستا لته خيالته ېږده غته علمونته چت دعهتل پته نتزد ب ېنورعلوم ختوالپر

پيتا وچ دچ، که چيرد له توه رتاضيتا څاه د احت د عرتف پوښ ه کړ چ درتاضيا و اب تا ان ها ګڼل کتږچ تتا س دتوه عالم څاه دنهط عرتتف اتوا چت لتول خطتوط رن ت پيتتادچ تهتين دى چت دا د ا ه تيا د ت

نهطه(( به تواس ى را ښيي چ ب له خياله به بل شودنه لرچ ا تو ايلي ى به چ. -)) احتانستا ايتل داته صتورت ژنتو دا تم توخيتا ل دى د ېدا چ موږ تو کاڼى دحس ا عهتل پته مرست ه پته حجتر ا جمتت پ

ركړى دى.ږچ ا له ا امو نه ې په ىايص کښ اولې لرچ که څوک ېادب کښ ايل سره له داو مره ا مي ه چ په عر

ټوچ. ني ا ام چت ني تو ې رالېاونته کوچ ا بيمت ېځاته اس عما ل کړچ نو عر بې بې فرق نه کړى ي تاې بللتى تي ېت را تتچ د مره ب لطفه دچ چ سړى ر ه عر نىي تلى بل ته ا متي کتدم اعرانو پا ل عرکښ

ل ه امرااالهيس چ پا ل تو ه عر کښ اتيذ ا ه ل ى المثرفى مضاشعى مس ونه زرق کانياب ااوال

س نيتزد راستره ي وره اتښي ده ا داثرف دادى چ ربيب به ماڅ ګه مړکړچ چ زما په خواکښ دتمن مېمطلب ل ه داوالنو دا د. نو دل ه اول ا د غه دا د تو محض متي تى دى چت ښتا تتي بت امترااالهيس بتل څتوک چد

ږچ مثدتتو تاعر دبهتار ا پسترلي پته صتفت ېږچ. که څوک ايل ب ناته اس عما ل کړچ نو م ښته نته ښت ار ېرې رد نه بىتار نه ست اتي ا لته مثيتل څاته کتار اخلتي د ايتل خوا ته کښ ددد په ناى چ ه چم ونه زتړا ستره ګتد ، ا

ږدچ ا د ايتل پته ېز ر کړچ ا خيالي يا صوتر چ. تادتوه چاپه متح ا س ات ه کښ د غه ابعي ا حهيهي صفات پرڅ حهيهتت ا ابعيتت پ ښت نته چ نتودا م پته عرکښت ې چت ت ېز ر ر ه خيالي ا صاف پيتاکوچ ا رپورد ړچ

ږچ. ېځاته اس عما ل بلل کېباله ي ا دخيا ل ب عيب

تمثيل ږچ. ې س رګو ه درې مثيل دد ه اتي چ اعر ا ادتب تومضمو تاتو مع ى داس بيا کړچ چ اصلي صورت

ر ا ميت لترچ. ارستطو اتتي چت تعرپه مثيتل ا محاکتات ېږچ ا زښت ې مثيل م په عرکښ تو اساسى شزګڼل کږچ د متد المله پا ل ک اب الىعر کښ لي ي، چ ې دى نو که په کوم کدم کښ دا ى نه ى غه عر نه بلل ک ال

ږچ د هليت حسن ا د مثيتل ق دى نتو تر کلته چت تعر تم تتو ل ېتو له غو يانو څاه چ انساني اراتزبلل کن خونت حتظ اخلتي نتو دارستطو پته نظتر تته د تعر نهل ا مثيل دى دانسا په طپيعت ار مر اډرکوچ ا انسا ر

د اډير سپب مثيل دى.

38

) رښ ين( ا عار ددد خپرد صتتق په ښه ا كولى ي. د ښاالى ) مجر ح( ) بي وا( ، ) خادم( ( ۴)

ږچ غته دتتوه رستم مثتا ل لترچ چت باتتت دموضتوع دبيتق ن تات پته ېت کوم عر چ لته مثيتل نته پته کښت کاراخست ل ک نظرکښ نيو ل ي ا له اصل سره مطابهت لرچ.

ا ابعه چ ا کله د احساسا و ا ماتد و مثيل په نظرکښت چ. په مثيلي عر کښ کله د عر موضوع توه م ظره تپه داه ر س ى حصه کښ اعرله رسام څاه موفق دى ا ني نفسي کيفيات ه چ په رسم کښ نه راني ا په

عرکښ راني. ښت تتوازد مثيتل چ ا لته ر کتاراخلي مګرپته ني تو ک ېت ني مثيل ا عاردچ چي اعر په کښ له ايل څاه تم

څ کارنه چ اخس ل وى. ې ايل نه په ني و موارد کښ د عرلوى صفت متا چ چ ثميل ښه بوچ چ ا حهيهت په نظرکښ ښه مجسم ي. ( ګڼته ١٧١د مثيل په باب کښ د عرښه نمونه که ګورئ نو دښاالى رښ ين دباغ ن تاره ګورئ چ دکابل مجل په )

ږچ. ېا د مثيل پوره اب تارپه کښ معلوم کښ نىر وى ښ ښ نمون ت ه. داحساستا و ېد ايل ز ر ا بوت که په پښ و ا عار کښ لټوئ نو دښاالى خادم په ا عار کښ

رق(( کښ ګورئ چ د اعر دز ه درد ا رښ يانى اډرپه کښ ا جلي دښاالى بي واپه ))ب زلىا عواطفو صتق دد عر لو بيمت پيتاکړ ى دى. ى،علوم دى ا په متاه له رام

ددې بخث خالصه د عر ا ادب اصلي ع اصر ا اساسي اشزا دمع وتت په لحاظ دادچذ

ه موشتود چ، غته تعر دى ا پته ات عاطفه، احساس، خيا ل، مثيل. نوپه ر تعر کښت چت داته تيا تتا تولته داتو څ چ داه يا نى ه ا توازد رنګين الفتاظ ا تعرچ صت ع ونه پته کښت دچ غته انسا بانتد اډرکوچ په کوم عر کښ

مګر څوک چ په ې کوى ږچ ا ن تاره بهېل ه تو ښاتس ه لس وڼى داس چ ا کوم حهيهي کيف پ ښ نه ليتل ک پ ښ اوا چ. ږچ ا توله داو مع وچ اشزا ا ع اصر څاهې عر ا ادب کښ کومه مع ى لټوچ غه پرد نه بان ک

ږچ چ ص عت ه په ضتم ي نظتر ېدپښ و ا عار ه چ سړى ګورچ ا دص عت ا مع ى په لحاظ په کښ اورکوچ معلومپ ښ تا نور عواطف ا احساسات چ تا توعتالي ايتل ك ل وى ا د مع ى لور ه زتا ه وشه موشوده ده تع ضر ر

مثيل ا صوتر څاه پ ښ کاراخس ل وى چ. ږچ تا له ښهېا لو ه مف وره پ ښ ليتل کا ني ا عار خوال داس چ چ داه لول مع وچ مزاتا ا ښيګڼ پ ښ سړى مومي ا دبليغ ا عالي ادب ښ نمون

(١ت ګڼلى و.)

عاميانه بالغتچ د يتواد پته په مجلس کښ دار خل و په پو ه ا وښيارئ خپرد کيتد دد سړچ څوکاله دماه دتوه لوى سړچ

ېت ر زتات س اتل ا م رربته ې ېرد کړد د غه خلک ېتوه ارنو حصه کښ دتوه س رحاکم په حث رن ږچ ا مفا مته رستره کتړچ. ېږچ خوکه څوك له د ئ سره دد ئ په ژبه اږې تل چ د ئ په خپر له رچانه ښه پو

پته ېت ږچ ا د علتيم لته خا نتانونته ېت خپر ته حيترا پا ته ک ېت په متتد اتر راوکښت داست خلتق ت ه چت ستړى ږچ.ې ت اکښ څه فرق نه ليتل ک

39

راالته ا دمجلتس خلتک دد ئ ا ضتاعو ا دا س ين ږتر دنه بط وى چ د مااه ناى څو ه ورږتر دابحث الږچ؟ د ئ دخ ل داه حتاکم لته ېربحث په اډر کښ ښه م وشه وه چ درد د ئ څه اتي؟ ا څ ګه ګړېخپر ه د

ختوا کړچت کته ې وى خ ل خ ګا ښت اره کتړ ا بيتا ېڅه مودد مفارفت څاه چ درنځور يا په اډرکښ پ په دد ل اداکړ چ زموږ په ېر ه ر ي ا دد ئ اداره پا ل الس کښ نيسي مګر دامهصت ې ښه چ بېصحت

انه رتتتل تي د غته اتره متارا ښتامارا ( کالو پورد دسړچ اږ٧ښ که ر )ملک کښ مىهوره ده چ په توه اره کبتل د ږچ ا تتو ېږچ ا پا ل مي ځ کښ تو له بله سره خورچ نوکه س است اتږ ل ته نته چ لته متوږ نته بتل تى شتو ېك

اوښ خور .ږچ ا ېنته پتو ل تو پته تور دد لورد ه مل ف کړم چ عتام خلتک ا غته کستا چت ېدد خپرد په مااډر کړا زه

تعرچ ا ېت پا له ت ا کښت دبداتت خا نتتا دچ ا پته خپر کښت يار تتل چ م نه دېدفصاحت بدات نوم ادبي کيف ليته ي.

دبداتت ې ګورئ داه سړى له توه ادبي م طق ا مثيل ا ىپيه نه څومره ښه کار اخيست ا خ ل مهصت ا مطلب ه رسيته چ دتوه مهصت متاته راز بيتا بداتت حت ې سره سم داس اداکړ چ دخ ل مراد ک ه ا ان هاله اصولو

ږچ.ې بليغ تل کېا تون ى ه ا رتتتلى چ غته ته بته پته عاميانته محا ر کښت ېا مرکوکښ ناست چ ا دد ئ خپرد په شرګو پښ و که څوک دبه ر ه معلومه چ چ پښ انه پا لو مرکوکښ ر خت له داس ښوښتو مثيلتو رد نمون تادد چ ا داېداس

ا ملي ر اتا و کاراخلي، دخ ل مهصتت دپتاره لتومړى توموافتق مثيتل ا ادبتي است تالل پيتتاکوچ بيتا خ لته خپتره پترد تم ېت ا است عارد س ر چ. دد ئ دبدات ز ر ا بوت پته متتاو مثيلتو ا ر اتتا و تتا م لونتو کښت چ ا ىتپيهات ږچ دخ تل ېت بلتل ک اخورابوچ چ، غته څتوک چت پته مرکتو كښت دخپر حتق لترچ ا دملتي مجالستو خطيپتا ا بلغتا

مهصتله ر ع نه دماه توح اتتت کتوچ تالته ملتي ر اتتا و ا ع ع تا و څاته دخ تل بيتا دپتاره تتو ښته مهيتت پيتتاکوچ چ نوپه دد صورت کښ دد ئ ت ا د متره بتوت متومي چت څتوک ر س ه بياخ ل مهصت ه راني ا خ ل مطلب بيانو

په معهوليت با رکوچ که څوک په دد مجلس کښ دد ئ دخپرد ردتت کتوچ ې رن ان ارنىي کولى ا ر څوک ا ماالفه نظرته باتموچ غه مجپور دى چ دده دمتعا په خدف به تو بوى مهيت ا ح اتت پيتاکوچ ا خ له خپره به

، په دد خت کښ نوتوه ادبي مپارزه ر ع ا دميتا لو دپاره زتات فصاحت ا بدات په کتاردى. مګتر ئىبوچ ښږچ ا په عاميانه ادب کښ ناى لترچ . پته متاته بتوت دمرکتو مىترا ا کتيد اټت ې غه بدات چ عوام پرد پو

. دپښ و دمىرۍ راز م په متد کښ اټ خپرد ا ار چ ا رڅوک پا ل بوچ م طق ا ادبي اس تالل بان کوچږچ ا غته است تالل چت ېت پترد بتان ک ىښه خپر چ غته خپترد چت د دى چ سړى باتت له ملي ع عا و ا ر اتا و

څ ښ اره ي ېي چ موږ ا اس ه په اف ار ا ر حيا و بوچ اډرلرچ نان ه معلوم کانتد داه راز خپرد ښا ىدد ر اډر کوچ. په ني و مجالسو کښ چ زه ناست م ا ل ته دپښت و در ات داصتولو پو تا رالتول ېهه مګر په عامه طپ

ر ه تل چ ې دخ لو عزتزانو اح رام ه رابلل ا دابه ېر نله م په داس موارد کښ چ خلک به ې ، وچ خ ل کام ا خ لو عزتزانو ه په س ه مه ګورئ .

تل چت لتوخ د خ تل ېا مسلم دليل په ل به ىوئ ا ن وا و ه په درنه س رګه ګورئ. د توه م لتو د بل عذر بپل کړ، زه ددد ېر م حسس کړه ا زتات اډيربه ې په درتاب كښ چ و. دد خپرد به خلک ېكام س كه اوښ ه سر

مګرلو خ چ ګورم رښ يا په ا بو کښ ال د څه چ؟ېنه تم خپر چ ع ع وچ اصل ا اساس به بر خپرد په سررد صتحيح ېت چ چ. نوداخپرد کته څته تم څته اصتل ا حهيهتت نلترچ تاډير ختولرچ ا لته تتود ې چ ا سر نه

فلسف نه په عوامو بانتد زتات اډرکوچ.

40

ږچ ېتله غه سره داس اږکه څوک اوا چ چ خ ل مااطب ا ا رتت ن ى دخ لو خپر له اډير النتد را لي نوبات د غته لته ف ترا ېت په غه اډير کړچ، ىپيهات ا اس عارات ايل ا صوتر، اس تالل ا اس ىهادېچ م طق ا ادب

له مسلما و څاه چ.ې ق سره سم چ ا په نظرکښ ه بدات نته چت دعوامتو پته ت تا ، باتت دد خوا ه مل فت چ ا په خ ل عر ا ادب کښ له عاميان اا عرا ازموږ ادبا

م لونو، ر اتا و،بصو ا افسانو کښ ناى لرچ پوره کار اخلي، په غو ىپيها و ا اس عار خ ل کدم رنګتين کتړچ چت ږچ چ زموږ ادب م ملي رن پيتاکړچ ا دملت په ق برابر ي.ېد ئ رسره ا ادچ ا پرد پو

متاته دى چت لته عاميانته ېت ستپب ږچ ا عمتومي مهپوليتت لترچ تتو ېت اښت لګ دپښ ول ډۍ ا چاربي چ په تر چ څ نتا ېبدات نه پ ښ کتار اخست لى توى ا کلمتات عپيترات داست دچ چت عتام خلتق پترد ښته پو يتتلى تي ا ت

ل بته سره سمه چ ا له حيات سره پوره طپيتق لترچ. دمثتا ل پته م دحا ل له مهضاېا اتي پ ښ نه ګورچ ت ا توڅولڼتۍ م را .

دپښتو څولنډۍږ چت دال تډۍ دکوچيتانو لته حتا ل ا حيتات ستره څتومره ېپتو ل ډۍ ا دکتو چيتانو ل ت ا ر وکله چ موږ کو چيان حيا ي ضعيت څ ګه ښه صوتر چ ل ه دال ډۍذ ىا صال لرچ، ا دد

ا ښانو بيا اا د کږد کړد ز انونهېپ ړېچ پرد س رد دچ س ي خول ز

غل س رد چ ا ا ښا تو خوابله خوااا د ې چ چ په ا ښانو بانتد پښ پ ىکه چاکله دکوچيانو ر ان کډد ليتل

کږ چ ا ر ا ګورچ غه ددد ل تډۍ پته بدا تي کيتف ښته پو يتتلى تي چت دل ته تتون ى څته تاعرانه ا ستاحرانه رښه مثيلوچ ا له بل خوادد خپرد ه م لميح ا ې ضعيت مهارت خرڅ کړى دى چ له تود خواداه م ظره ا

ن تار ه مخ راګرنوچ. ىغلو دښاتست ا شما ل احساس کوچ ا دد ېا ارت کوچ چ ا ښا م دداو پر عپيترات پيتا تي مګتر تر عپيتر بته دکوچيتانو لته ېغلوس ات ه ده ښاتي چ ېپه داس موارد کښ چ مطلب دداو پ

يات سره داومره موافق نه چ ا نه به په کښ داومره بدات موشود چ.حال ا ح غله خ ل ا ا ه اتيذېپه توه بله ل ډۍ کښ توه کوچو پ

ر هېرا ردد خر ى س ى

ره مهې ردد مدل خول به زه در

په مهابل کښت تتوګرا خول پر ناى کړچ ا دمدلېږچ چ باتت مين ېپه دد لڼتۍ کښ تو رط ا عليق ليتل کر مىت ل ترطونه پيتاکيتته چت ېت . په دد ناى کښ الپ ته ىرتتل دېکاربپو ل کړچ چ غه له خر ى س ي څاه

ې داومره موافهت نه درلود ل ه چ دا رط ېباتت په مين حميل وى اى مګر دکوچيانو له حا ل ا ژ نت سره به لرچ.

دل ه ئىخ ل خر ى س ي څاه ار کړچ ا خ ل س ى ل ه ليوه تازمرى خل و ه ښغله باتت ر څوک له ېتوه کوچو پ ل له حيات سره م اسپت ا موافهت نلرچ ا نه داه ادبي لطف پ ښت ت ه چت دختر چ ست ي پته وپونه تا لوپک تا

لفظ کښ موشود دى.

41

نامه توه بله مع ى اخلي ا اتتي چت داد متاه لفظ اډردى چ ني د صوف خا نتا له دد ل ډۍ نه دحهيهت په . که دل ه توپ ا وپاتان تتادد تود اى دداست ىرتتل ختاى ه رسيتل دېخر ى س ى نفس دى ا له دد نه

ا تل دپاره به م څه مجا ل نه ا د مره ظرفيت په دد ل تۍ ک نه پيتاکيته. ل معىوب ه اتيذددد ل ډۍ په نواب کښ تو د ورد خا نت ا ورتالى مين خ

دس ي خول ن را ه کيته په څوکوالر چ دربه مه که دچړ

رتتتل ان هتاتي مىت دت بپلتول دچ ېپته څوکتو ستي ن ته چت د چتړ ېدا م توبليتغ عپيتر دى ا لته ده ستره م استب ا دچ ا څوک چ څېرتتل ر ه ېږچ چ دداس سا الرد تو د مره ګرا دى چ له خر س و ېا سړى پو

ږچ.ېسارې م نه ا س يو دابپلوچ غه په خر کړچ ددد فن لوله ساحرچ په توه ښه ا بليغ عپيتر کښت مضتمره ده کته څتوک د ادب کښ ښه اور که سړى په عر

پته مومي چ مپ ذل ا پي ه نه چ دد سړچ په تهين ستره د تعر ا ادب حتق بوچ ا لطيف عپير خ ل مهصت ل اره تو باتمه کړچ ده. په دد عپير کښ دانه ده الزمه چت ار متر بته پته کښت ااتراق ا مپالغته ېناى کړى ا دبدات س ه

ږچ ل ه په دد ېښه صوتربه ر ه تل ک چ بل ه الزمه ده چ لطف ا مدحت ا حسن به په کښ چ ا تو نوى عپيرا ل ډۍ کښ ذ

ږچېمخ په مړ نت کله پټ دمي ال ه تمهظالمه تاره س

پته ا ږه چ ېغلو عادت دى چ م ګى به ې ګورئ دل ه توازد توښه صوتر ا ښه عپير په سړچ اډرکوچ. داد حياناکو پږچ په دد ضعيت ښات چ کوم ېا ګودرله به ني نو چ څوک نارت ه په ماه ر ي خ ل مړ نت ما ه نيسي ا در

ه سدمي ال ه تم س نه چ خ ل مخ پټوم ى چ نو دا ر ه اتي چ زه اږلې رلېا ا م اډر وى چ ا څه ګله ږچ رښ يا اتي لمرچاپه ګ ه نه دى پ کړى دابه دسدمي په ضعيت ال ه چ.ېنه پټ ن ه چ مخ په مړ نت

نتو خ لته ارز پته ږچ ېت ز ه کېت په توه بله ل ډۍ کښ تومين د خ ل ليلىٰ په پوزه سره ن و ګورچ ا س ي خول ته دد ل ر ه څرګ ت چذ

س اپه ن و کښ يطا ناست دى ره يپه م س ا خولګو ه لمسوت ه

معلومه خپره ده چ دى په چل کښ رن خوله اوا چ مګرکه ر ه اتي چ خوله راکړه تام ست ا ختولي خو دادى چت پته دد خپتره کښت خونتت تاعر کتار د چ نتو دا لطفته اوښت ه چ ا تعر بته نته بږچ دابه توه ېر ز ه کې ه

وچ، ر ست ه تردد نتو ر ته اتتي چت ېپ ښ يطا کښ ا ل ن و س اتي بيا پيتاکړچ ا عر رن شو کانتچ نوږدچ ا س ا خولګو ه م لمسوچ ښاتي چ خپرد د عرچ سحرپه مرس ه په ېس اله خ له کوره دچ چ ماپه کراره نه پر

ړى چ ا غ م تل چذ غ اډرک دس ي خول اک م درکړى....................

42

په پښ وکښ اکثره ل ډۍ داست چ چت داته راز نتازکي ا بتارت ي تم پ ښت نته چ ا نته لته داست پيراتونته پ ښت مين خ ل مي ه اتيذ کاراخس ل وى چ مګرپه ز ه خوږد لګي ا ښه لطف لرچ ل ه چ تو

دنياتي رمونه نه اىکه

ابه م ګى زه به درسره لمه للو غه م له چ دنياتي رم نه اى څ ايل پ ښ نى ه ا ب له ىوېڅ ص عت ېدال ډۍ څومره ساده ده چ

ت نور څه نه لرچ مګر مي ه ا محپت پ ښ ناى لرچ ا دعاطف رشماني کوچ، نو دمحپت په الره ا دمي ت دپتاره اډرکوچ. بل ه د ارز م لطف لرچ ا په ز ه

په توه بله ل ډۍ کښ تو عا ق خ ل معىوب ه پيغام اس وچ چ زه س اد خولګو په اميتت درنتم ا پته ربيمتت چت نو اتيذې چ اوا م

که م اشل س ا په خولګو چ سپا کفن په سر ړم اله درنمه

ګتوره! دخ لت محپتوب ېت څه کتود خونتت ېکايالو څه رن نى ه مګررن په دد ل ډۍ کښ م د ىپيها و ا نازر خلک په ما لفوالر للى چ خوپه داه ل چ ددد ل ډۍ خا نت ا تون و رني بل څوک به نه ېبرشل ه به

ه ر ه ني ا ستفر کتوچ نتودالرد وښته ا دستفر ستاما لته نانته ستره اخلتي مګتردى کفتن پت ې چ رالى. رڅوک چ چږچ ا ده بته تم لته پ ګته زده کتړى ېت اعرانه دى چ ب له اعره دبل چا ر ه نه پتام ک ږچ داېسر ړچ ا ر ان

چ.دمي ا محپت خپرد که ر څومره ساده ا ب ساخ ه چ غومره ښ چ په توه ل ډۍ کښ تومين خ ل مي ت ته

راکوچ ا ر ه اتيذې رانو ښ دکور ت دد لردکور دد نژدد دت

دتوا ل دد ن ه چ تادد ت مهرا کښ عىق ا محپتت مضتمر دى دا تم مااته تا ېرا له مې ا محپ ه دى ا په دد ښېښ ږچ چ داېمګرسړى پو

رادى ل ه چ توه مي ه خ ل مين ه اتيذېښ

لول لول په ور را چ پر ار نه دد ګ ډم خوله درکومه

رابولي؟ ېږچ ا ل به داس ښ دعا ګاڼ ښېس ملهم پيتاکوچ سړى به پرد ل نه خو حالنوکوم زخمونه چ دا

مته ئ ن ته چت رد خوږد دچ که دا خپره رڅومره م ترره تي بتت ېرښ يا م داده چ دمي ا محپت خپرد ارزچ. مي ه په متاو م رر وصيفونو

کته پته رعپتارت چ تعر دى ا متاست خپر ته تعر تتل په کومه خپره کښ چ د مي ا محپت شلوه چ غته ږچ.ېک

توه معىوبه ب له کوم ىپيه ا اس عارد خ ل مين ه اتيذ

س رګ م ا ه ور ل پاکومهې چ ه رانغل په سالو

43

نه کړچ ا رهېڅ له ېل ډۍ زچ ا د عر حهيهت ا وتت ه رسيتلى چ غه به داېڅوک چ په مي ه ا محپت پو

ګڼي، ن ه چ دعىق ا محپتت پته عتالم کښت چا ته ست رګ تور ل ا د غته دنته را لتو پته ېنمونه به ا عار دلو رلو بيمت لرچ.ېر ه پاکو ل ې بېسپب

تو بل ناى تو ارمانجن مين اتيذ زما شانا دد راسره چ

چلوت ه په مادد يږد دمير راږچ مګتر تتومين چت د ېت څ نته مل فتت ک ېچ دپيسو دپاره يږد چلوچ ا څوک ر ه ت ر خلک ت ېسړى چ ګورچ

ږچ ا تتو ې يږد دعىق ا عر په ماڼو کښ ل ىارا بږ چلولو ه ن ږدچ، دده خ ل شانا د صا ل په مهابل کښ ي ږچ.ېتادګار رن پا ه ک

((پاى))

ADABI BAHSUNA

ميالدي كال۱۱۲۲جرمني

www.ulfat.net