REPUBLIKA SRPSKA VLADA

NACRT

STRATEGIJA I AKCIONI PLANBORBE PROTIV KORUPCIJE U REPUBLICI SRPSKOJ OD 2018. DO 2022. GODINE

Banja Luka, oktobar 2017. godine

Uvod

Korupcija je negativna društvena pojava koja se manifestuje različitim oblicima zloupotrebe položaja ili ovlašćenja radi sticanja imovinske ili druge koristi, za sebe ili drugoga, bilo da se radi o javnom ili privatnom sektoru. Korupcija predstavlja pretnju vladavini prava, demokratiji i ljudskim pravima, podriva dobru vladavinu, pravičnost i socijalnu pravdu, uništava konkurenciju, ometa ekonomski razvoj i ugrožava pravilno i pošteno funkcionisanje tržišne privrede, ugrožava stabilnost demokratskih institucija, moralne osnove društva, etičku vrijednost i pravdu.Neki oblici koruptivnog ponašanja su definisani kao krivična djela u pozitivnim zakonodavstvima. Pored navedenih, postoje i drugi oblici koruptivnog ponašanja koja nemaju obilježja bića krivičnog djela, ali svakako zaslužuju da budu spriječeni ili sankcionisani. Naime, vrlo teško je otkriti korupciju s obzirom da se ista uglavnom realizujeizmeđu dvije strane, u tajnosti,bez svjedoka, rijetko uz učešće posrednika, ali uvijek uz pribavljanje nedopuštene koristi. Takođe, korupcija je transnacionalna pojava koja pogađa sva društva i prisutna je od najranijih epoha razvoja ljudske civilizacije.Vremenom, razvijali su se različiti mehanizmi za sprečavanje, otkrivanje, suzbijanje i sankcionisanje korupcije. Jedan od mehanizama sistemske i sistematske borbe potiv korupcije jeste donošenje republičke strategije borbe protiv korupcije na bazi prethodne analize stanja u društvu, prepoznavanja slabosti i rizika od korupcije, kao i pojavnih oblika korupcije,te uključivanjem što većeg broja relavantnih subjekata iz vladinog i nevladinog sektora u izradu iste, a potom predlaganjem konkretnih mjera i aktivnosti za sprečavanje, suzbijanjei sankcionisanjete negativne društvene pojave.Imajući u vidu naprijed navedeno,pristupilo se izradi i donošenju ovog dokumenta koji predstavljakontinuitet u borbi Republike Srpske protiv korupcije. Prva Strategija za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala Republike Srpske donesena je za period od 2008. do 2012. godine. Drugi strateški dokument u ovoj oblasti je Strategija za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj za period od 2013. do 2017. godine. Ovaj dokument se odlikovao novim metodološkim pristupom koji se manifestovao kroz drugačiji način formulisanja strateških ciljeva, širi obuhvat (osim javnog, strategija se odnosila i na privatni sektor i nevladin sektor), uvođenje novih načina za borbu protiv korupcije unutar institucija kroz izradu planova integriteta, te pripremu centralizovanog Akcionog plana kao osnove za uspostavljanje jedinstvenog mehanizma za praćenje sprovođenje realizacije same Strategije. Ministarstvo pravde Republike Srpske (u daljem tekstu MP RS) je, kao koordinator antikoruptivnih aktivnosti u Republici Srpskoj, uporedo sa sačinjavanjem Informacije o realizaciji važeće Strategije za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj, analizom stanja i prikupljanjem podataka o problemu korupcije u različitim sferama društva, pristupilo izradi Nacrta ove nove Strategije i Akcionog plana borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj koja se donosi za period od 2018. do 2022. godine, o čemu će više biti riječi u tekstu koji slijedi.

Metodologija i hronologija izrade Nacrta Strategije

Nacrt Strategije za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj koja se donosi za period od 2018. do 2022. godine je izrađen u skladu sa Odlukom Vlade Republike Srpske o postupku planiranja, praćenja i izvještavanja o realizaciji usvojenih strategija i planova Vlade Republike Srpske i republičkih organa uprave („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 50/16).I u ovoj Strategiji zadržan je trostubi pristup borbe protiv korupcije koji podrazumijeva edukaciju (obrazovanje i podizanje nivoa svijesti o korupciji i borbe protiv korupcije), prevenciju (različite mjere i aktivnosti koje imaju za cilj da spriječe korupciju) i represiju (otkrivanje i istragu krivičnih djela korupcije, procesuiranje i sankcionisanje izvršilaca tih krivičnih djela, te oduzimanje imovinske koristi stečene izvršenjem tih krivičnih djela).Proces izrade Nacrta je obuhvatao sljedeće korake:

1. Pripremene aktivnosti,2. ImenovanjeRadne grupeza izradu Strategije i Akcionog plana borbe protiv korupcije za period od 2018. do 2022. godine (u daljem tekstu Radna grupa)i donošenje programa i plana izrade Strategije i Akcionog plana,3. Sastanci Radne grupe i održavanje radionica sa relevantnim predstavnicima prepoznatih rizičnih oblastisa ciljem definisanja problema, izrade sektorskih SWOT analiza1 , tepredlaganja sektorskih ciljeva, operativnih ciljeva i mjera za njihovu realizaciju,4. Definisanje vizije, misije i strateških ciljeva,5. Definisanje operativnih ciljeva i mjera za njihovu realizaciju,6. Kreiranje nacrta Strategije i Akcionog plana.Pripremne aktivnosti suobuhvatale sačinjavanje i prikupljanje analiza i izvještaja i imale za cilj da se utvrdi stvarno stanje po pitanju prisutnosti i percepcije korupcije ali i mehanizama borbe protiv korupcije u različitim sferama društva, kao osnov za strateško planiranje ibuduće antikoruptivno djelovanje, propisivanjem mjera i aktivnosti u Akcionom planu za sprovođenje nove Strategije za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj. Razlikujemo dvije vrste analiza i izvještaja o stanju u pojedinim oblastima i društvu u cjelini koje su vršene i korištene i to:1) analize i izvještaji resornog MP RS i 2) analize i izvještaji relevantnih predstavnika nevladinog sektora i udruženja i organizacija koje se bave zaštitom ljudskih prava i borbom protiv korupcije.MP RS je izvršilo evaluaciju realizacije važeće Strategije za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj od 2013. do 2017. godine. S tim u vezi, od glavnih i pratećih nosilaca aktivnosti i mjera iz akcionog plana su zatraženi, prikupljeni i objedinjeni izvještaji o realizaciji istih. Sačinjen je Izvještaj o realizaciji mjera iz Akcionog plana za period od 2013. do 2015. godine, koji je u decembru 2016. godine usvojila Komisija za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije Republike Srpske (u daljem tektsu Komisija). Zatim, u februaru 2017. godine,realizovane su 2 radionice – jedna sa predstavnicima resornih ministarstava u Vladi Republike Srpske a druga sa predstavnicima republičkih upravnih organizacija i drugih organizacija koje su glavni i prateći nosioci aktivnosti i mjera iz Akcionog plana. Radionice su imale za ciljda se dobije realistična procjena o tome šta se još može uraditi na realizaciji aktuelne Strategije i Akcionog plana do

1 (engl. SWOT analysis, akronim od engleskih reči: Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threats – снаге, слабости, прилике, претње)

isteka pripadajućeg strateškog perioda i da se dobije povratna informacija od nosilaca implementacije o tome koje nerealizovane mjere bi trebalo predvidjeti u sljedećoj strategiji. Rezultat svih prethodno navednih aktivnosti je Informacija o realizaciji Strategije borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj (2013-2017) koju je sačinilo MP RS a koju su usvojile Komisija i Vlada Republike Srpske, nakon čega je ista upućena na razmatranje u Narodnu skupštinu Republike Srpske i koja je poslužila kao osnov za izradu ovog Nacrta.S druge strane, zatražene su i prikupljene analize relevantnih predstavnika nevladinog sektora i udruženja i organizacija koje se bave zaštitom ljudskih prava i borbom protiv korupcije i to Razvojna agencija EDA Banjaluka, „Transparency International“ u BiH, Antikorupcijska mreža u BiH - „Account“.Na osnovu prethodno navednog materijala, Komisija je utvrdila osam rizičnih oblasti u kojima bi se trebalo djelovati u narednom strateškom periodu, u smislu propisivanja antikoruptivnih mjera i aktivnosti i određivanja nosilaca za njihovu realizaciju, zatim predložila sastav Radne grupe koju bi trebalo formirati za izradu nove Strategije, a koji bi bili predstvanici gore pomenutih sektora, te utvrdila plan i program izrade nove Strategije. Identifikovaneoblasti su republička uprava i lokalna samouprava,unutrašnji poslovi,pravosuđe,javne službe sa posebnim osvrtom na zdravstvo i obrazovanje,zatim privreda i zapošljavanje,imovinsko-pravni odnosi, finansije, tenevladin sektor, političke organizacije i mediji.Nakon toga, Vlada Republike Srpske je donijela rješenje o imenovanju Radne grupe sačinjene od predstavnika gore navedenih i prepoznatih rizičnih oblasti i to predstavnici MP RS, Ministarstva uprave i lokalne samoupraveRepublike Srpske, Ministarstva unutrašnjih poslovaRepublike Srpske (u daljem tekstu MUP RS), Saveza opština i gradova Republike Srpske, Privredne komore Republike Srpske, Ministarstva zdravlja i socijalne zaštiteRepublike Srpske, Inspektorata Republike Srpske, Ministarstva prosvjete i kultureRepublike Srpske, Ministarstva finansijaRepublike Srpske i Republičke uprave za geodetske i imovinsko – pravne poslove. Kao član Radne grupe ispred nevladinog sektora predložen je predstavnik Razvojene agencije Eda iz Banjaluke, imajući u vidu da jeizrada nove Strategije predviđena uz pomoć Projekta „Podrška Vladi Republike Srpske u bopbi protiv korupcije“ koji finansira Britanska ambasada a koji implementira PricewaterhouseCoopers (PwC) sa tom agencijom kao lokalnim partnerom.Radna grupa je realizovala usvojeni plan i program izrade nove Strategije,identifikacijom najvažnijih problema u definisanim rizičnim oblastima, s jedne strane, te mjera i aktivnosti za borbu protiv korupcije, s druge strane. U vezi sa prethodno navedenim, za svaku rizičnu oblast organizivane su radionice sa učešćem relevantnih predstavnika tih oblasti. Rezultat rada radionica su SVOT analize koje sadrže podatke o snagama, slabostima, prilikama i prijetnjama za svaku rizičnu oblast. Potom, Radna grupa je radila na utvrđivanju vizije, misije i ciljeva ove nove Strategije borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj. Na kraju, utvrđene su antikoruptivne mjere i aktivnosti koje bi trebalo uvrstiti u Akcioni plan za naredni strateški period, a za koje su prijedloge dali i učesnici pomenutih radionica i to za svaku rizičnu oblast posebno.Rezultat prethodno navedenog rada je utvrđen tekst Nacrta Strategije i Akcionog plana borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj za naredni strateški period od 2018. do 2022. godine. Ovdje ističemo da je MP RS sve vrijeme pružalo administrativnu podršku Radnoj grupi i izradi ovog Nacrta. ANALIZA STANjA

Evaluacijom realizacije važeće Strategije za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj od 2013. do 2017. godine utvrđeno je da je su realizovana dva od ukupno tri zajednička strateška prioriteta Strategije borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj od 2013. do 2017. godine i to jačanje integriteta i djelotvorna zaštita prijavljivača koruptivnog ponašanja („zviždači“). Realizaciju trećeg strateškog prioriteta odnosno sprečavanje sukoba interesa je neohodno obezbijediti u narednom strateškom periodu intervencijom u odnosu na važeći zakon koji reguliše sprečavanje sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske, kao i podrškom i jačanjem kapaciteta Republičke komisije za sprečavanje sukoba interesa.U pogledu jačanja integriteta,MP RS, kao nosilac antikoruptivnih aktivnosti u Republici Srpskoj, izvršilo je obuke u cjelokupnom javnom sektoru Republike Srpske za izradu Planova integriteta, u skladu sa Pravilima za izradu, uvođenje i sprovođenje planova integriteta u Republici Srpskoj i Odlukom o određivanju subjekata koji su u obavezi da usvoje planove integriteta u Republici Srpskoj, koja dokumenta je usvojila Komisija za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije Republike Srpske. U narednom strateškom periodu slijede aktivnosti na obezbjeđenju IT rješenja za unošenje planova integriteta u jedinstven softver, te redovan monitoring i izvještavanje o realizaciji planova integirteta.U pogledu djelotvorne zaštite prijavljivača koruptivnog ponašanja, donesen je Zakon o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 62/17) s ciljem zakonske zaštita lica koja prijavljuju nepravilnosti u radu i sumnju na korupciju u dobroj namjeri u javnom i privatnom sektoru, uz istovremeno propisivanje sankcija za neistinito i zlonamjerno prijavljivanje. Pored toga, MUP RS je 2014. godine izradilo aplikaciju za prijavu sumnje na korupciju i druge nepravilnosti u radu - APK, koja je dostupna korisnicima putem Internet mreže i instalirana prvobitno na internet stranici Vlade Republike Srpske i svih ministarstava, zatimPravobranilaštva Republike Srpske, a potom i pravosudnih institucija i jedinica lokalne samouprave.U narednom strateškom periodu slijede aktivnosti na obezbjeđenju instaliranja predmetne Aplikacije na internet stranicama ostalih subjekata javnog sektora u Republici Srpskoj, kao i unapređenja monitoringa rada po prijavama.Pomenutom evaluacijom jeutvrđena realizacija i strateških ciljeva specifičnih za pojedine rizične oblasti (republička uprava i lokalna samouprava, zdravstvo i socijalna zaštita, obrazovanje i kultura, javne finansije i poreski sistem, te privreda i proces privatizacije, privatni sektor), zatim unutrašnjih poslova i pravosuđa, kao obalsti u okviru strateškog prioriteta suzbijanja korupcije, te prioriteta saradnje sa nevladinim sektorom i drugim organizacijama, mediji i javno izjveštavanja, kroz postotak realizovanih mjera i aktivnosti propisanih u Akcionom planu, i tou procentu od 80%, što je detaljno opisano u gore navedenoj Informaciji.U narednom strateškom periodu neophodno je obezbijediti realizaciju mjera i aktivnosti koje nisu realizovane u prethodnom strateškom periodu kao i monitoring i unapređenje realizovanih mjera i aktivnosti.Na osnovu preporuka organizacija civilnog društva u Bosni i Hercegovini, GRECOpreporuka2 , rezultata globalnog barometra korupcije za 2016. godinu3 kao i izvještaja

2 Savjet Evrope je 1999. godine osnovao Grupu država protiv korupcije (GRECO) kako bi pratio usaglašenost država sa antikorupcijskim standardima organizacije.Cilj GRECO-a je poboljšanje kapaciteta njenih članova u borbi protiv korupcije praćenjem njihove usklađenosti sa antikorupcijskim standardima Savjeta Evrope. Pomaže u identifikovanju nedostataka u nacionalnim antikorupcijskim politikama, što podstiče neophodne zakonodavne, institucionalne i praktičnе reforme.3 Istraživanje koje je proveo Transparency International a koje ispituje percepciju građana o stanju korupcije širom svijeta.

Evropske komisije za Bosnu i Herecegovinu u 2016. Godini utvrđeno je da korupcija i borba protiv korupcije i dalje predstavljaju ključna pitanja u Bosni i Hercegovini, pa tako i u Republici Srpskoj. Primjedbe i preporuke su date u pogledu pravnog i institucionalnog okvira borbe protiv korupcije, dosljednog provođenja Strategija i Akcionih planova, sankcionisanja krivičnih djela korupcije kao snažnogpreventivnogsredstva, transparentnosti finansiranja i rashoda političkih stranaka, propisa o sukobu interesa i prijavljivanju imovine, kao i radu pravsudnih organa u procesuiranju predmeta korupcije. Takođe, preporučuje se sistematski pristup borbi protiv korupcije, okupljanjem ključnih aktera koji bi kontinuirano zajedno diskutovali o programu rada i prioritetima. Navedene primjedbe i preporuke su uzete u obzir prilikom izrade ovog Nacrta. U pogledu nekih od navedenih preporuka, već su ostvareni značajni rezultati, o čemu će biti više riječi u redovima koji slijede. Insitucionalni okvir za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj dodatno je pojačan osnivanjem i radomKomisije za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije Republike Srpske u aprilu 2014. godine (Odluka Vlade Republike Srpske objavljena u Službenom glasniku Republike Srpske broj 25/14), kao stalnog radnog tijela Vlade Republike Srpske za koordinaciju i evaluaciju sprovođenja Strategije za borbu protiv korupcije sa pripadajućim Akcionim planom, te jačanje međuinstitucionalne i međusektorske saradnje u svim oblastima borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj. U cilju obezbjeđenja sveobuhvatnoh sistemskog i sistematskog pristupa u borbi protiv korupcije Komisija je sastavljena od predstavnika različitih sfera društva i to ministri, predstvanici pravosudnih insitucija, odbora Narodne skupštine Republike Srpske, Glavne službe za reviziju javnog sektora Republike Srpske, Republičke komisije za utvrđivanje sukoba interesa, sindikata i udruženja poslodavaca, medija i novinara nevladinog sektora, akademske zajednice i udruženja studenata Republike Srpske.Administrativno-tehničku podršku Komisiji pruža MP RS, koje je zaključkom Vlade određeno za koordinatora antikoruptivnih aktivnosti u Republici Srpskoj.U narednom strateškom periodu neophodno je obezbijediti jačanje kapaciteta MP RS u borbi protiv korupcije, te unaprijediti rad Komisije.Pravni okvir za borbu protiv korupcije dodatno je pojačan setom antikoruptivnih zakona koji su doneseni u ovom strateškom periodu od kojih su najznačajniji:-Zakon o izmjenama i dopunama Krivičnog zakona Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 67/13)kojim je izvršeno je usklađivanje Krivičnog zakona Republike Srpske sa Krivičnopravnom konvencijom o korupciji koju je donio Savjet Evrope i njenim dodatnim Protokolom. U tom smislu, usklađivana su krivična djela „primanje mita“ i „davanje mita“, a propisana i nova krivična djela „zloupotreba u postupku javne nabavke“ i „trgovina uticajem“.- Zakon o stečaju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 16/16) koji utiče na sprečavanje korupcije kroz oštre kontrole kod blagovremenog pokretanja stečajnog postupka, rada stečajnih upravnika, ograničavanja vođenja više stečajnih postupaka od strane istog stečajnog upravnika, materijalno-finansijsko poslovanja stečajnog dužnika i dr.- Zakon o suzbijanju korupcije, organizovanog kriminala i najtežih oblika privrednog kriminala („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 39/16 i 91/17)kojim je osnovano Posebno odjeljenje tužilaštva za suzbijanje korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala pri Republičkom tužilaštvu Republike Srpske, što utiče na efikasnost u radu javnih tužilaštava u Republici Srpskoj, a jedan od osnovnih ciljeva jeste i borba protiv korupcije.

- Zakon o javnim tužilaštvima Republike Srpske (“Službenom glasniku Republike Srpske” broj 69/16) koji uređuje organizaciju, nadležnost i ovlašćenja javnih tužilaštava u Republici Srpskoj i da su javna tužilaštva samostalni državni organi koji u okviru propisanih prava i dužnosti preduzimaju zakonom određene mjere u pogledu istražnih radnji i gonjenja učinilaca krivičnih djela, te utvrđuje pravo ulaganja pravnih lijekova radi zaštite zakonitosti. Tužilaštva svoju funkciju vrše na osnovu Ustava i zakona i štite prava i slobode svih koja su zagarantovana Ustavom i zakonima.Ovim zakonom je pojačan institucionalni okvir osnivanjem Okružnog javnog tužilaštva u Prijedoru.- Zakon o advokaturi („Službeni glasnik Republike Srpske” broj 80/15) kojim je uređena advokatura kao nezavisna i samostalna služba pružanja pravne pomoći fizičkim i prvanim licima.- Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o notarima („Službeni glasnik Republike Srpske” broj 68/17)kojim su stvorene pretpostavke za veću odgovornost notara u obavljanju službe propisivanjem slučajeva kada je notar dužan da odbije obavljanje službene radnje,kada je obavezan dostaviti primjerak otpravka originala Poreskoj upravi Republike Srpske radi utvrđivanja i naplate poreza, kada se notar privremeno udaljava iz službe, kako se utvrđuje disciplinska odgovornost i vrši nadzor nad radom notara, na način koji garantuje zaštitu prava stranaka, notarijata, ali i nezavisnost i nepristrasnost u odlučivanju u tim postupcima. Imajući u vidu da su notari lica kojima je povjereno vršenje javnih ovlašćenja i koji imaju ekskluzivno pravo obrade isprava koje se odnose na pravne poslove o regulisanju imovinskih odnosa, raspolaganja imovinom, prenos ili sticanje vlasništva ili drugih stvarnih prava na nekretninama, te osnivačka akta privrednih društava, naprijed navedene izmjene uveliko doprinose borbi protiv korupcije i drugih oblika nepravilnosti i nedopuštenog ponašanja kao i jačanja pravne sigurnosti građana, što predstavlja najvažniji argument uvođenja i odbrane instituta notarijata. - Zakon o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 62/17) s ciljem zakonske zaštita lica koja prijavljuju nepravilnosti u radu i sumnju na korupciju u dobroj namjeri u javnom i privatnom sektoru, uz istovremeno propisivanje sankcija za neistinito i zlonamjerno prijavljivanje.- Krivični zakonik Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 64/17) kojim je izvršeno usklađivanje krivičnog zakonodavstva Republike Srpske sa trenutnim tendencijama u društvu, kao i sa direktivama Evropske unije koje propisuju pravila za pojedine vrste krivičnih djela. Novine u ovom zakoniku, u odnosu na raniji Krivični zakon, iz materije opšteg dijela odnose se na oduzimanje imovinske koristi kao specifične krivičnopravne mjere koja ima posebnu funkciju u području organizovanog kriminala čije suzbijanje u najvećoj mjeri i zavisi od toga na koji način je ova mjera postavljena u krivičnom zakonodavstvu i kako funkcioniše u praksi oduzimanje predmeta ili sredstava koja su korištena za izvršenje krivičnog djela ili su za to bila namijenjena, kao i sredstava koja su nastala njihovim vršenjem. Posebni dio Krivičnog zaknika je donesen tako što je pozitivno krivično zakonodavstvo Republike Srpske usklađivano sa međunarodnim konvencijama i direktivama EU, prije svega sa Konvencijom Ujedinjenih nacija protiv transnacionalnog organizovanog kriminala, Konvencijom EU o borbi protiv trgovine ljudima, Krivičnopravnom konvencijom EU o korupciji, Preporukom UN Komiteta protiv mučenja. Takođe, vršeno je usklađivanje sa Okvirnom odlukom EU o oduzimanju predmeta, sredstava i imovine stečene krivičnim djelom, Okvirnom odlukom Savjeta Evrope o pranju novca, identifikaciji, praćenju, zamrzavanju, prisvajanju i oduzimanju sredstava i prihoda od kriminala, Okvirnom odlukom Savjeta Evrope o suzbijanju određenih oblika i načina

izražavanja rasizma i ksenofobije krivičnopravnim sredstvima, Direktivom Evropskog parlamenta o suzbijanju i borbi protiv trgovine ljudima i zaštiti žrtava, Okvirnom odlukom o borbi protiv terorizma, Okvirnom odlukom o utvrđivanju minimalne odredbe u vezi sa sastavnim elementima krivičnih djela i zakonskih kazni na području nedopuštene trgovine drogama, Konvencijom Savjeta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici (Istambulska konvencija), Konvencijom o zaštiti djece od seksualnog iskorištavanja i seksualnog zlostavljanja (Lanzarota), kao i Konvenciji Savjeta Evrope o kibernetičkom kriminalu. S tim u vezi, na prvom mjestu je krivično djelo pranje novca koje je propisano na način kako je to preporučeno od strane Moneyvala, odnosno kako je to već učinjeno u nekim zakonodavstvima iz okruženja. Najzad, tu je i grupa krivičnih djela protiv privrede koja su takođe značajno izmijenjena (među njima je i pranje novca), a uvedena su i neka nova koja su upravljena na suzbijanje različitih oblika finansijskog i privrednog kriminala, a koja imaju i karakter antikorupcijskih krivičnih djela); različiti oblici zloupotreba u postupku privatizacije, privatizacione prevare, fiktivno učešće u privatizaciji; zloupotrebe u vezi sa javnim nabavkama, nezakonito postupanje ovlaštenih revizora i druga krivična djela.Pored navedenog, pravni okvir u Republici Srpskoj za borbu protiv korupcije čine drugi zakoni poput sljedećih: - Zakon o krivičnom postupku Republike Srpske(„Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 53/12 i 91/17),- Zakon o sudovima Republike Srpske(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj ?????),- Zakon o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 73/2008)- Zakon o zaštiti svjedoka u krivičnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 48/2003),- Zakon o slobodnom pristupu informacijama(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj ?????),- Zakon o državnim službenicima(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj ?????),,- Zakon o radu(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj ?????),- Zakon o oduzimanju imovine stečene izvršenjem krivičnog djela, („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj ?????),- Izborni zakon Republike Srpske(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj ?????),

U narednom strateškom periodu neophodno je nastaviti usaglašavanje pozitivnog zakonodavastva sa preporukama međunarodnih organizacija i dokumenata koji se bave pitanjem korupcije i borbe protiv korupcije.S tim u vezi podjsećamo da je domaće zakonodavstvo usaglašeno sa sljedećim ratifikovanim relevantnim konvencijama:- Krivičnopravna konvencija protiv korupcije (Criminal Law Convention on Corruption, Strazburg, 27.01.1999. godine, stupila na snagu 01.07.2002.godine, a u odnosu na BiH dana 01.07.2002.godine, objavljena u Službenom glasniku BiH broj 36/2001) - Građanskopravna konvencija protiv korupcije (Civil Law Convention on Corruption, Strazburg, 04.11.1999. godine, stupila na snagu 01.11.2003.godine, a u odnosu na BiH dana 01.11.2003.godine, objavljena u Službenom glasniku BiH broj 36/2001), - Dodatni protokol na krivičnopravnu konvenciju Vijeća Evrope protiv korupcije (Additional Protocol to the Criminal Law Convention of the Council of Europe against Corruption, Strazburg, stupila na snagu dana 15.05.2003. godine, a u odnosu na BiH dana 01.01.2012.godineobjavljena u Službenom glasniku

BiH - Međunarodni ugovori broj ????), - Konvencija Ujedinjenih Naroda protiv korupcije (Convention against Corruption, stupila na snagu dana 14.12.2005.godine, a u odnosu na BiH dana 26.10.2006.godine, objavljena u Službenom glasniku BiH - Međunarodni ugovori broj 05/2006).Bosna i Hercegovina je postala članica Grupe zemalja za borbu protiv korupcije (GRECO) pri Savjetu Evrope 2002. godine. GRECO je do sada je okončala tri kruga evaluacija. U toku je četvrti krug. Najznačajniji rezultati u sprovođenju preporuka su: izmjene i dopune materijalnog i procesnog krivičnog zakonodavstva u skladu sa preporukama Savjeta Evrope, uvođenje novih krivičnih djela, odredbe koje regulišu sukob interesa, uvođenje odrebi o oduzimanju imovine, donošenja Zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciji, te stvaranje kapaciteta za borbu protiv korupcije (u tom kontekstu osnovane su: Komisija za sprovođenje Strategije borbe protiv korupcije Republike Srpske, Agencija za upravljanje nelegalno stečenom imovinom, Republička Komisija za utvrđivanje sukoba interesa). S tim u vezi, može se konstatovati da Krivičnim zakonikom Republike Srpske realizovane preporuke II, IV, V, VI, VIII, IX I XII na način da je izvršeno usklađivanje pojma stranog službenog lica službenog lica, propisana su krivična djela primanje mita za strano službeno lice, davanje mita stranom službenom licu, primanje mita u obavljanju privredne djelatnosti, davanje mita u obavljanju privredne djelatnosti, sa naglaskom na to da su odvojeno propisana krivična djela primanja mita u privrednom poslovanju i primanja mita u okviru obavljanja službene dužnosti, te krivično djelo trgovina uticajem, zatim izvršeno je uskladđivanje postojećih sankcija za djela podmićivanja i trgovine uticajem s obzirom na težinu i društvene posljedice koje ova djela proizvode i nije propisana obaveza da se lice koje daje mito oslobodi od krivične odgovornosti ako prijavi to djelo prije njegovog otkrivanja. Takođe, nakon analize nacrta Izvještaja GRECO-a o evaluaciji BiH u četvrtom krugu evaluacije, zaključeno je da je Evaluacijski tim GRECO-a (GET) izvršio pravilnu percepciju i iznio korektna zapažanja u pogledu nedostataka postojećih zakonskih i podzakonskih propisa i prakse primjene njima regulisanih procedura koje se odnose na prioritetna pitanja iz oblasti koje su bile predmet kritičke ocjene u ovom nacrtu Izvještaja o evaluaciji (etička načela, pravila ponašanja, sukob interesa članova parlamenta i nosilaca pravosudnih funkcija itd). Uočeni nedostaci značajno utiču na nezavisno i nepristrasno obavljanje funkcija parlamentarnih predstavnika, sudija i tužilaca u BiH, te predstavljaju ograničavajući faktor u sprječavanju i borbi protiv korupcije nosilaca naprijed navedenih funkcija, te u krajnjoj liniji uzrokuju lošu sliku u javnosti o parlamentarnom i pravosudnom sistemu u cjelini. U skladu sa naprijed navedenim, sprovođenje datih preporuka bi poboljšalo stanje u oblasti sprječavanja i borbe protiv korupcije članova parlamenta i nosilaca pravosudnih funkcija, te poboljšalo percepciju javnosti o parlamentarnom i pravosudnom sistemu u čitavoj BiH, uključujući i Republiku Srpsku.U zaključku, korupcija je pojava koju niti jedna država u svijetu nije uspjela iskorijeniti. Međutim, obaveza svake države je da radi na suzbijanju, sprečavanju i sankcionsanju korupcije i to jačanjem insistucionalnog i pravnog okvira u borbi protiv korupcije uskladu sa međunarodnim preporukama u ovoj oblasti, obezbjeđenjem mehanizama za aktivno učešće cjelokupne društvene zajednice u borbi protiv korupcije, jačanjem unutrašnje saradnje u borbi protiv korupcije sa posebnim osvrtom na saradnju vladinog i nevladinog sektora, ali i uspostavljanjem i razvijanjem međunarodne saradnje u oblasti sprečavanja i suzbijanja korupcije, te obezbjeđenjem veće transparentnostirada javnog sektora, kao jednog od najjačih sredstava u borbi protiv korupcije, sa naročitim osvrtom na proaktivnu transparentnost.

U narednim redovima, izložićemo ukratko analizu stanja u svakoj od identifikovanih rizičnih oblasti, a na osnovu gore pomenutog materijala odnosno analiza Ministarstva pravde kroz evaluaciju Strategije borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj od 2013. do 2017. godine, analiza relevantnih predstavnika nevladinog sektora i udruženja i organizacija koje se bave zaštitom ljudskih prava i borbom protiv korupcije, te izvršenih SVOT analiza na radionicama u fazi izrade ovog Nacrta.

1. Uprava i lokalna samoupravaPravni okvir za funkcionisanje i unapređenje sistema uprave i lokalne samouprave u Republici Srpskoj čine Ustav Republike Srpske, Zakon o republičkoj upravi4 , Zakon o lokalnoj samoupravi5 , Zakono državnim službenicima6 , Zakon o statusu funkcionera jedinica lokalne samouprave7 i Zakon o službenicima i namještenicima u organima jedinice lokalne samouprave8 i Izborni zakon Republike Srpske9 , koji su, u oblasti lokalne samouprave, utemeljeni na načelima Evropske povelje o lokalnoj samoupravi, dok se funksionisanje sistema uprave zasniva na SIGMA Principima javne uprave. Ustav Republike Srpske definiše da prava i dužnosti Republike vrše Ustavom određeni republički organi. Ljudska prava i slobode, jednakost pred zakonom, samostalnost i jednak položaj preduzeća i drugih organizacija, ustavni položaj i prava jedinica lokalne samouprave osnova su i mjera ovlašćenja i odgovornosti republičkih organa. Funkcionisanje republičkih organa uprave i organa jedinica lokalne samouprave, njihova nadležnost, teritorijalna organizacija, izborni sistem i finansiranje, uređeni su zakonima.Integritet, odgovornost i transparentnost javne uprave,dodatno obezbjeđuju i drugi instrumenti. Prije svega, na snazi su Kodeks ponašanja državnih službenika Republike Srpske10 i Kodeks ponašanja službenika u gradskoj, odnosno opštinskoj upravi11 usklađen sa preporukama GRECO, kojim se definišu smjernice, metode primjene i proceduralna pravila koja promovišu uspostavljanje i održavanje demokratske administrativne službe u upravi i lokalnoj samoupravi Republike Srpske, koja uživa opštu

društvenu podršku, te izražava vrline i unutrašnje vrijednosti, koje s jedne strane utvrđuju u sažetom prikazu ideal službenika zaposlenog u tim organima, a s druge strane pomažu pri oblikovanju dostojnog lika takvog službenika, te u isto vrijeme pokazuje posvećenost javnim interesima, Vladi i zaposlenima i ima obavezujuću snagu za sve one koji su zaposleni u administrativnoj službi. Disciplinska odgovornost državnih službenika i službenika u jedinicama loklane samouprave utvrđuje se u skladu sa Uredbom o disciplinskoj i materijalnoj odgovornosti državnih službenika12 i Pravilnikom o disciplinskoj i materijalnoj

4 „Službeni glasnik Republike Srpske“ br.118/08, 11/09, 74/10, 86/10, 24/12, 121/12, 15/16 i 57/16.5 „Službeni glasnik Republike Srpske“broj 97/2016.6 „Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 118/08, 117/11, 37/12 i 57/16.7 „Službeni glasnik Republike Srpske“ br.96/05 i 98/13.8 („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 97/16)9 „Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 34/02, 35/03, 24/04, 19/05, 24/12 i 109/1210 „Službeni glasnik Republike Srpske“ br.83/02 i 83/09.11 „Službeni glasnik Republike Srpske“broj 18/17.12 „Službeni glasnik Republike Srpske“ br.104/09 i 77/12.

odgovornosti zaposlenih u opštinskoj, odnosno gradskoj upravi13 .Zatim, integritet republičkih organi uprave i jedinice lokalne samouprave ojačan je planovima integirteta, kao najznačajnijim preventivnim internim antikoruptivnim dokumentom, baziranim na samoprocjeni izloženosti rizicima od korupcije i prijedlogu mjera i aktinosti za smanjenje i suzbijanje tih rizika, za čiju izradu su prošli obuke imenovani predstvanici tih organa. Radi kvalitetnog i profesionalnog obavljanja poslova, podsticanja na bolje rezultate rada i stvaranje uslova za pravilno odlučivanje o napredovanju i stručnom usavršavanju, vrši se redovno, polugodišnje, ocjena rada državnih službenika i službenika u jedinicama lokalne samouprave u skladu sa Pravilnikom o postupku ocjenjivanja i napredovanja državnih službenika i namještenika14 Uredbom o postupku i mjerilima za ocjenjivanje službenika u jedinicama lokalne samouprave15 . Odredbama zakona propisana je obaveza državnih službenika i zaposlenih u opštinskoj, odnosno gradskoj upravi dužni da se pridržavaju principa profesionalnosti, nepristrasnosti, odgovornosti, poštenja, transparentnosti, efikasnosti i ekonomičnosti, političke neutralnosti, a regulisano je i pitanje sukoba interesa, te propisana zabrana zahtijevanja ili primanja poklona za ličnu korist, korist porodice ili organa, radi povoljnog rješenja predmeta upravnog ili drugog postupka, kao i zabrana nuđenja i davanja poklona ili druge koristi ovih lica, njihovim srodnicima ili bračnim, odnosno vanbračnim drugovima, radi ostvarivanja vlastite koristi.Zakonom o upravnoj inspekciji16 propisano je da Upravna inspekcija vrši nadzor nad primjenom zakona i drugih propisa o republičkoj upravi i lokalnoj samoupravi, propisa o upravnom postupku koji se odnose na efikasnost i ažurnost u rješavanju upravnih stvari i radnim odnosima zaposlenih u organima republičke uprave i jedinicama lokalne samouprave i kancelarijskom poslovanju. Postupak inspekcijskog nadzora upravni inspektor pokreće i vodi po službenoj dužnosti, a dužan je da uzme u postupak i predstavke građanai pravnih lica. Upravna inspekcija efikasno vrši nadzor nad primjenom propisa iz nadležnosti upravne inspekcije, ali za jaču borbu protiv korupcije neophodno je jačati kapacitete i pružiti druge oblike podrške i pomoći upravnoj inspekciji.Snage uprave i lokalne samouprave u smislu borbe protiv korupcije pored navedenog čini i uspostavljen sistem obuke u oblasti upravljanja ljudskim resursimai predstavlja jedan od ključnih uslova razvoja modernog upravljanja koje se temelji na načelima decentralizacije, depolitizacije, profesionalizacije, transparentnosti, odgovornosti, ekonomičnosti, efikasnosti, efektivnosti i integriteta. Isto se realizuje kroz Okvirni plan obuke zaposlenih u republičkim organima uprave Republike Srpske za period 2015-2018. godine koji promoviše vrijednost obuke i profesionalnog razvoja u upravi, odnosno stvaranje visoko stručnog kadra, sposobnog za brzo prilagođavanje promjenama i pružanje kvalitetnih usluga građanima, te sistem MEGA – automatizovana pisarnica i sistem za praćenje predmeta. U Krivičnom zakoniku su posebne glave posvećene krivičnim djelima protiv pravnog saobraćaja i krivičnim djelima protiv službene dužnosti, od kojih dobar dio predstavljaju krivična djela sa obilježjima korupcije.Transparentnost rada republičkih organa uprave i jedinica lokalne samouprave obezbjeđena je Zakonom

13 „Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/17.14 „Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 43/09, i 87/1115 Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 85/1716 Službeni glasnik Republike Srpske“, broj ???

o slobodi pristupa informacijama17 . Za primjenu ovog zakona nadležni su javni organi, a što se odnosi na svaki republički organ, organ jedinice lokalne samouprave (izvršni organ, zakonodavni organ, pravosudni organ, organ koji obavlja javnu funkciju, a imenovan je ili ustanovljen u skladu sa zakonom, bilo koji drugi upravni organ kao i pravno lice koje je u vlasništvu ili koje kontroliše javni organ). Navedenim Zakonom propisano je da javni organ ne naplaćuje naknade ili takse za podnošenje zahtejva ili dopise iz zakona. Naknade se samo naplaćuju za stvarni trošak umnožavanja u skladu sa Uputstvom o troškovima umnožavanja materijala18 i to za prvi deset stranica se ne naplaćuje, a nakon toga za svaku stranicu po 0, 20 BAM. Vlada Republike Srpske upostavila je posebni Sektor za informasanje-Biro za odnose sa javnošću, te pored Biroa uspostavljena je mreža službenika za odnose s javnošću u ministarstvima čime su, stvorene pretpostavke za primjenu Zakona o slobodi pristupa informacijama.Vodiči i indeks registri omogućavaju građanima da jednostavnije pristupe informacijama koje se nalaze pod kontrolom ministarstava i Vlade RS u cjelini.Da bi ostvario ovo pravo, građanin treba da popuni Obrazac za podnošenja zahtjeva pristupu informaciji i dostavi ga nadležnom ministarstvu.Agencija za informaciono društvo Republike Srpske je 2011. godine kreirala dokument „Preporuke za izradu i održavanje veb prezentacija institucija Republike Srpske kojim se definišu osnovne smjernice za izradu veb prezentacija institucija RS kako na republičkom tako i na lokalnom nivou. Ove preporuke daju praktična uputstva koja se preporučuju pri razvoju prezentacija institucija Republike Srpske. Agencija redovno (na godišnjem nivou) radi analizu web prezentacija koja je javno dostupna.Prema podacima Agencije za informaciono društvo 92 institucije na republičkom nivou redovno ažuriraju svoje web stranice.Od 64 lokalne uprave, 59 njih u funkciji ima i redovno održava web stranica. Krivičnim zakonikom Republike Srpske propisano je krivično djeli i krivična sankcija novčana kazna ili kazna zatvora do jedne godine svakome ko naredi i sprovodi cenzuru, novinaru uskrati ili organiči pristup informacijama ili slobodu obavještavanja a ne radi se o državnoj, vojnoj ili službenoj tajni. Za borbu protiv korupcije neophodno je obezbijediti veću transparentnost rada organa uprave i jedinica lokalne samouprave sa akcentom na proaktivnu transparentnost.Jedna od uočenih slabosti jeste nepostojanje strategija e-vlade. Prethodna strategija je prestala da važi (Strategija razvoja e-vlade 2009-2012).Takođe, još nije izvršena analiza stanja 20 osnovnih elektronskih usluga, u skladu sa metodologijom razvijenom od strane Evropske Komisije i Kapgemini („European Commission eGov Benchmark 2009 – 8th eGovernment benchmark measurment“, Capgemini, Rand Europe, IDC, Sogeti and DTi for European Commission, Directorate General for Information Society and Media, November 2009), prema kojoj postoji 5 nivoa sofisticiranosti elektronskih usluga i to: informacija (nivo 1), jednosmjerna interakcija: informacije i download obrazaca (nivo 2), dvosmjerna interakcija: online podnošenje obrazaca (nivo 3), transakcija: potpuna obrada predmeta, uz online plaćanje usluge (nivo 4) i personalizacija: targetizacija i automatizacija, personalizovano pružanje usluga (nivo 5). Uvođenje i unapređenje elektronskih usluga je neophodno u oblastima plaćanje poreza: registracija, plaćanje i analiza, životna sredina i građevinske dozvole, elektronski katastar i vlasničke knjige, zdravstveno osiguranje i penzija: plaćanje i pregledi, registracija preduzeća, registracija prihoda kompanije, PDV, carinske deklaracije, jedinstveni “prozor” za jednokratno zavođenje svih informacija vezanih za spoljno-trgovinske transakcije, javne nabavke, registar hipoteka pravnih lica, podnošenje 17 „Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 20/0118 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 64/2001

statističkih podataka statističkom sistemu (servisi za pravna lica) te u oblastima traženje zaposlenja, naknade socijalne zaštite: za nezaposlene, dječiji dodatak, naknade za socijalnu zaštitu, studentski krediti i stipendije, lična dokumenta: lična karta, pasoš ili vozačka dozvola, registracija vozila: novih, polovnih ili uvezenih, javne biblioteke: pregledanje kataloga i naručivanje, izvodi iz matičnih knjiga: rođenih, umrlih i vjenčanih, upisi na visoko obrazovanje, prijava boravka u slučaju promjene adrese (servisi za građane).Pored navedenog skupa od 20 osnovnih usluga, preko Portala eSrpska (www.esrpska.com), centralizovanog mjesta za elektronske usluge javne uprave, građanima i privrednim subjektima su dostupne i druge usluge. Portal eSrpska predstavlja dugoročni projekat Vlade Republike Srpske i AIDRS i zamišljen je kao mjesto gdje će korisnici usluga javne uprave moći da pronađu tačne i pouzdane informacije koristeći Internet kao način komunikacije. U Republici Srpskoj su usvojeni mehanizmi upravljanja okvirom interoperabilnosti, a polazna platforma za realizaciju tog okvira se realizuje u ovkviru projeta ICIS finansiranog od strane svjetske banke. Međutim, neophodno je unaprijediti interoperabilnost među različitim institucijama na republičkom i na nivou jedinice lokalne smouprave.Takođe, za borbu protiv korupcije neophodno jevršiti dodatne obuke državnih službenika i službenika u organima jedinica lokalne samouprave,jačati kapacitete organa uprave i jedinica lokalne samouprave, zatim dodatno jačati integritet, te izvršiti odgovarajuće reforme i unapređenje mehanizama zapošljavanja i napredovanja. O poslednjem će više riječi biti u dijelu analize oblasti zapošljavanja.Kao prilike za realizaciju i zadovoljenje navedenih potreba, između ostalih, analizom je prepoznato uvezivanje baza i razmjena podataka kroz sistem „sve na jednom mjestu“, izmjene i dopune Zakona o opštem upravnom postupku (rokovi, specijalni postupci, itd.), jačanje kapaciteta inspekcijskih organa, uvođenje novih rješenja u testiranje kandidata u postupku zapošljavanja i napredovanja, povećanje kompetencija komisija za prijem zaposlenih, usklađivanja prema Principima javne uprave koje je razvila SIGMA u saradnji sa Evropskom komisijom, te obuke za upoznavanje sa sadržajem i primjenom Zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju i druge obuke državnih službenika i službenika u jedinicama lokalne samouprave.Kao najozbiljnije prijetnje u ovoj oblasti prepoznati su uticaj na budžet i stabilnost finansiranja, institut intervjua kao načina za ocjenjivanje prilikom zapošljavanja, te stepen tačnosti unesenih podataka u postojeće baze podataka neadekvatna zastupljenost obuka i profesionalnog razvoja zaposlenih u cilju stvaranja visoko stručnih kadrova, nedovoljna iskorištenost uspostavljenog informacionog sistema u kancelarijskom poslovanju.

2. Unutrašnji poslovi

Snage unutrašnjih poslovapo pitanju borbe protiv korupcije su, prije svega, podrška i povjerenje Vlade Republike Srpske, nevladinog sektora i građanaradu MUP RS u borbi protiv korupcije, zatim institucionalni kapaciteti za sprovođenje istraga krivičnih djela sa elementima korupcije i za unutrašnju kontrolu radi suzbijanja korupcije u oblasti unutrašnjih poslova, te vanjska kontrola rada Ministarstva od strane Narodne Skupštine Republike Srpske, Vlade Republike Srpske, Predsjednika Republike Srpske, Glavne služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske i drugih. MUP RS ima izgrađene sopstvene mehanizme za obezbjeđenje integriteta i za prevenciju korupcije. Novim Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u organizacionoj strukturi MUP RS

formirana je Služba za zaštitu integriteta i zakonitosti u radu koja će u svom raditi baviti antikorupcijskim aktivnostima, tj. provođenju unutrašnjih istraga i disciplinskom procesuiranju policijskih službenika zbog koruptivnog ponašanja. U sastavu Uprave kriminalističke policije MUP RS postoji Jedinica za privredni kriminalitet koja u svom sastavu ima dva Odjeljenja i to: Odjeljenje za suzbijanje privrednog kriminaliteta i korupcije i Odjeljenje za finansijske istrage i pranje novca.Pored navedenog, u sklopu MUP RSfunkcioniše i 6 centara javnih bezbjednostikoji u sastavu Sektora kriminalističke policije imaju formirana Odjeljenja za privredni kriminalitet i korupcije sa odgovarajućim brojem radnika.S tim u vezi, neophodno je istaknuti da Jedinica za privredni kriminalitet u koordinaciji sa pomenutim Odjeljenjima efikasno obavlja poslove iz svoje nadležnosti, a koji se tiču otkrivanja koruptivnih i krivičnih djela iz oblasti privrednog kriminaliteta.Posebna stručna znanja policijskih službenika u oblasti borbe protiv korupcije obezbjeđuju se i organizacijom i učešćem u većem broju obuka od kojih su najznačajnije:„Istrage i procesuiranje predmeta korupcije u javnoj/državnoj upravi“,„Pravni aspekti u borbi protiv korupcije u bezbjednosnom sektoru“,„Jačanje integriteta i etike - borba protiv korupcije u bezbjednosnim strukturama“, „Okrugli sto o rizicima nastanka korupcije i neetičnog ponašanja u pravosuđu“, „Zaštita lica koja prijavljuju korupciju“, „Integritet civilnih službenika“ u organizaciji Haške akademije za lokalnu upravu (Matra Patrol Integrity)“, „Zaštita lica koja prijavljuju korupciju u Republici Srpskoj – perspektive i međunarodna iskustva“, „Slučajevi korupcije i način saradnje sa tužiocima“, „Zajednički istražni timovi“, „Posebne istražne mjere i radnje“, Obuke iz oblasti harmonizacije propisa, sprovođenju pravnih propisa i realizaciji projekta procjene uticaja propisa, radionica „Izrada planova integriteta u Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srpske“, u trajanju od pet radnih dana, obuke za zaposlene koji zaprimaju APK prijave o korupciji, specijalističke obuke policijskih službenika koji se bave istragama u krivičnim djelima sa elementima korupcije, obuke zaposlenih u organima unutrašnjih poslova o vođenju unutrašnje kontrole i istrage za djela sa elementima korupcije i drugo, "Interna policijska kontrola", "Prevencija i borba protiv korupcije", "Sprovođenje istraga po pitanju krivičnih djela korupcije i saradnja sa tužiocima".Pored toga, uspostavljeni su i drugi modaliteti unapređenja borbe protiv korupcije poput istražnih timova koji pod nadzorom tužioca rade na složenijim predmetima, funkcije internog revizora, pravnog okvira za objektivan i transparentan postupak selekcije i izbora kandidata za kadete policijske obuke. Na kraju, značajno je istaći transparentan i objektivan rad, kao i dostupnost MUP RS građanima uz pomoć brojnih informatičkih i tehničkih rješenja kao što su objavljivanje i redovno ažuriranje, na zvaničnoj internet stranici, zakona, podzakonskih akata, standarda, kodeksa i ostalih dokumentata koji se odnose na oblast sprečavanja korupcije, zatim elektronsko vođenje evidencija, dnevnik događaja, razvijene aplikacija putem koje građani mogu prijaviti korupciju, te pružanje pojedinih usluga uz korišćenje video nadzora(na lokacijama za izdavanje ličnih dokumenata u Centrima javne bezbjednosti i svim policiskim stanicama osim policijske stanice Stanari), ugrađeni GPS uređaji za praćenje vozila.U MUP RS postoji sigurna platforma za komunikaciju između svih organizacionih jedinica Ministarstva, tzv. Intranet. Postoji i sigurna platforma za razmjenu podataka sa drugim institucijama u Republici Srpskoj i BiH realizovana putem web servisa. Elektronskim evidencijama i aplikaciji za razmjenu podataka se pristupa putem korisničkog imena i složene lozinke. U borbi protiv korupcije potrebna su dalja IT unapređenja.Pravni osnov za saradnju između tužilaštava i policije je Zakon o krivičnom postupku Republike Srpske, čijim odredbama je propisan način sprovođenja istrage, tok krivičnog postupka kao i nadzor tužioca nad radom ovlašćenih službenih lica. Pored toga dana 17.09.2014. godine Ministarstvo unutrašnjih poslova

Republike Srpske je donijelo Upustvo o postupanju i saradnji ovlašćenih službenih lica Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske i tužilaca u provođenju radnji dokazivanja u toku istrage a Republičko tužilaštvo je donijelo Upustvo o postupanju tužilaca i ovlaštenih službenih lica u primjeni posebnih istražnih radnji. Za borbu protiv korupcije potrebno je dodatno unaprijediti saradnju organa unutrašnjih poslova sa javnim tužilaštvima ali i drugim organima.Ipak još uvijek su izražene potrebe za jačanjem odgovornosti, obrazovanjem i edukacijama službenika unutrašnjih poslova, ulaganjem u ljudske resurse, jačanjem i većom transparentnosti rada unutrašnje kontrole radi suzbijanja korupcije u oblasti unutrašnjih poslova, boljom koordinacijom sa relevantnim institucijama (sudovi i tužilaštva), većom primjenom posebnih istražnih radnji.Kao najizglednije prilike koje bi trebalo iskoristiti za realizaciju i zadovoljenje navedenih potreba utvrđeno je jačanje materijalno-tehničkih i ljudskih kapaciteta, edukacije u cilju usavršavanja i specijalizacije kadrova u oblasti korupcije (za strateški i operativni nivo), primjena novih alata za provjeru zakonitosti u radu policijskih službenika, unapređenje saradnje policije i drugih relevantnih institucija u borbi protiv korupcije, unapređenje međunarodne saradnje u borbi protiv koruptivnih krivičnih djela i praćenja imovine nastale koruptivnim krivičnim djelima, unapređenje procedura u zakonodavnoj oblasti kroz primjenu novih metoda procjene na mogućnosti korupcije, primjena regionalne metodologije za procjenu rizika zakona na korupciju, poboljšanje tehnika i istražnih vještina, unapređenje metoda finansijskih vještačenja dokumentacije, uvođenje novih tehničkih dostignuća i opreme (aplikacije, nova softverska rješenja, radari, kamere...), usvajanje pozitivnih rješenja iz međunarodne prakse, podizanje svjesti opšte javnosti o stvarnoj prirodi problema, te korištenje IPA fondova19 .Kao najozbiljnije prijetnje u ovoj oblasti prepoznati su postojanje određenih pravnih praznina i neusklađenosti propisa, neprofesionalno izvještavanje pojedinih medija o radu MUP RS, te afirmativan stav građana prema korupciji jer na lakši način mogu ostvariti svoje interese.

3. Pravosuđe

U Republici Srpskoj članom 120. Ustava Republike Srpske propisano je da sudsku vlast vrše sudovi, koji su samostalni i nezavisni i sude na osnovu Ustava i zakona.Sudovi štite ljudska prava i slobode, utvrđena prava i interese pravnih subjekata i zakonitosti.Zakonom o sudovima Republike Srpske propisana je organizacija, nadležnost i funkcionisanje sudova u Republici Srpskoj, koji su nezavisni i samostalni u okviru djelokruga i nadležnosti određene zakonom, te u odnosu na zakonodavnu i izvršnu vlast. U Republici Srpskoj trenutno funkcioniše 1 Vrhovni sud, pet okružnih sudova, 19 osnovnih sudova, a od sudova posebne nadležnosti 1 Viši privredni sud i pet okružnih privrednih sudova.Posebno ističemo da je pri Okružnom sudu Banja Luka uspostavljeno Posebno odjeljenje za suzbijanje korupcije, organizovanog i

19 IPA fond (engl. Instrument for Pre-Accession Assistance) je instrument za pretpristupnu pomoć koji je namenjen pružanju podrške zemljama kandidatima, kao i potencijalnim kandidatima za članstvo u EU. Uspostavljen je Uredbom Evropskog saveta br. 1085/2016 od 17. jula 2006. godine.[1]Prioriteti ovog programa su pružanje pomoći zemljama korisnika u ispunjavanju političkih, ekonomskih i drugih kriterijuma koji se odnose na usvajanje pravnih tekovina EU, izgradnju administrativnih kapaciteta i jačanje pravosuđa, kao i pomoć zemljama u procesu priprema za korišćenje strukturnih i kohezionih fondova EU nakon pristupanja Evropskoj uniji.Pomoć treba da pruži podršku zemljama kandidatima, kao i potencijalnim kandidatima, u njihovim naporima jačanja demokratskih institucija i vladavine prava, reformi državne uprave, reformi privrede, poštovanju ljudskih i manjinskih prava, promociji jednakosti između polova, jačanju civilnog društva, unapređenju regionalne saradnje, dostizanju održivog razvoja.

najtežih oblika privrednih kriminala, koje činipredsjednik posebnog odjeljenja i sedam sudija, te da je pri Vrhovnom sudu uspostavljeno Posebno vijeće za odlučivanje po žalbama na odluke tog Posebnog odjeljenja Okružnog suda u Banjoj Luci.Članom 129. Ustava Republike Srpske propisano je da je javno tužilaštvo samostalan državni organ koji goni učinioce krivičnih i drugih po zakonu kažnjivih djela i ulaže pravna sredstva radi zaštite zakonitosti. Javno tužilaštvo vrši svoju funkciju na osnovu Ustava i zakona. Tužioci su nezavisni od zakonodavne i izvršne vlasti, samostalni i uživaju autonomiju u radu. Zakonom o javnom tužilaštvu propisana je organizacija, nadležnost i funkcionisanje javnih tužilaštava u Republici Srpskoj i toRepubličko javno tužilaštvo koje je osnovano za područje cijele Republike Srpske i sedam okružnih javnih tužilaštava za područja koja pokrivaju okružni sudovi. Posebno ističemo da je u okviru Republičkog javnog tužilaštva Republike Srpske osnovano i funkcioniše Posebno odjeljenje za suzbijanje korupcije, organizanovanog i najtežih oblika privrednih kriminala, koje je samostalno u svom radu i koje ima specijalnog tužioca i 6 specijalnih tužilaca.Navedena Posebna odjeljenja Okružnog suda u Banjaluci i Republičkog javnog tužilaštva su nadležna na cijeloj teritoriji za određena krivična djela propisana Krivičnim zakonikom Republike Srpske, među kojima ističemo krivična djela koja imaju ili mogu imati koruptivni karakter i to: Neovlašteno primanje poklona ili darova (član 267), Primanje mita u obavljanjeu privredne djelatnosti (član 256 krivičnog zakonika), Davanje mita u obavljanjeu privredne djelatnosti (član 257 krivičnog zakonika), Utaja poreza i doprinosa (član 264. stav 3.) ukoliko iznos obaveze čije se člaćanje izbjegava prelazi 200.000,00 KM, Zloupotreba službenog položaja ili ovlašćenja (član 315), u slučaju kada je učinilac krivičnog djela službeno ili odgovorno lice izabrano ili imenovano od Narodne skupštine Republike Srpske, Vlade Republike Srpske ili njenih ministarstva ili Visoko sudsko i tužilačkog savjeta, Primanje mita (član 319), Davanje mita, (član 320), Trgovina uticajem (član 321), Nesavjestan rad u službi (član 322) u slučaju kada je učinilac krivičnog djela službeno ili odgovorno lice izabrano ili imenovano od Narodne skupštine Republike Srpske, Vlade Republike Srpske ili njenih ministarstva ili Visoko sudsko i tužilačkog savjeta, Povreda zakona od strane sudije ili javnog tužioca (član 346), Udruživanje radi vršenja krivičnih djela (365), Izvršenje krivičnog djela u sastavu kriminalnog udruženja (366) te krivično djelo pranje novca (263) ako je izvršeno u vezi sa nekim od djela iz nadležnosti tog tužilaštva.Nezavisnost pravosuđa obezbjeđena je Ustavom Republike Srpske kojim se garantuje samostalnost, nezavisnost i sudovanje na osnovu Ustava i zakona. Sudovi i javna tužilaštva su samostalni i nezavisni od izvršne i zakonodavne vlasti u Republici Srpskoj.Krivičnim zakonom Republike Srpske propisano je krivično djelo ometanje pravde, kaopravno sredstvo protiv pokušaja da se utiče na sudije i tužioce u donošenju odluka o konkretnim predmetima. Sa finansijske tačke gledišta nezavisnost sudova i autonomija tužilaštva je zagarantovana jer je zakonom propisano da se sredstva za rad sudova obezbjeđuju u budžetu Republike Srpske, te da javna tužilaštva imaju svoj budžet koji je sastavni dio budžeta Republike Srpske.Nezavisnost pravosuđa se osigurava i usklađivanjem pravosudnog sistema sa najvišim mađunarodnim standardima: Univerzalnom dekleracijom o ljudskim pravima (1948), Međunarodnim paktom o građanskim i političkim pravima, Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama (1950), Osnovnim načelima Ujedinjenih nacija o nezavisnosti sudstva (1985), Evropskom poveljom o zakonu za sudije (1998).Takođe, Visoki sudski i tužilački savet BiH bi trebalo da obezbjeđuje samostalnost, nezavisnost,

nepristrasnost, stručnost i efikasnost sudstva i tužilačke funkcije u Republici Srpskoj. Nadležnosti Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH, između ostalog, uključuju imenovanje, sprovođenje disciplinskog postupka i razrješenje sudija, osim sudija Ustavnog suda Republike Srpske, te obuhvataju i javne tužioce i zamenike javnih tužilaca u Republici Srpskoj.Na osnovu pritužbi građana, Kancelarija disciplinskog tužioca u okviru Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH, pokreće disciplinske postupke protiv sudija i tužilaca, u kojima im može izreći sankcije kao što su opomena, unanjenje plate ili rezrješenje sa funkcije.Sa aspekta borbe protiv korupcije među razlozima za disciplinski postupak protiv sudija i javnih tužilaca ističemo sljedečle: povreda načela nepristrasnosti; postupanje s pristrasnošću i predrasudama; prihvatanje poklona ili nagrada čija je namjena neprimjereno utjecanje na odluke ili postupke sudije, uključujući i slučajeve kada poklon ili nagrada samo odaju utisak neprimjerenog uticaja; korištenje dužnosti sudije kako bi se pribavile neopravdane koristi za sebe ili druge osobe; propuštanje da traži svoje izuzeće od postupanja po predmetima kada postoji sukob interesa. Članom 127 Ustava Republike Srpske propisano je da sudije i tužioci ne mogu vršiti javnu funkciju, niti bilo kakav posao koji donosi zaradu, a koji su zakonom utvrđeni kao nespojivi sa sudskom i tužilačkom funkcijom. Zakonom o visokom sudskom i tužilačkom savjetu BiH propisuje da sudija ili tužilac ne smije obavljati bilo kakvu dužnost koja je nespojiva s njegovom dužnosti ili dužnost za koju se može smatrati da ometa ispravno i nepristrasno vršenje dužnosti sudije ili tužioca, ili koja može imati negativan uticaj na nezavisnost ili ugled sudijske ili tužilačke dužnosti, dovesti u sumnju njegovu sposobnost da postupa nepristrasno ili štetiti ugledu sudijske ili tužilačke dužnosti. Sudija ili tužilac ne smije biti član niti obavljati bilo kakvu dužnost u organima političkih partija, odnosno udruženjima ili fondacijama povezanim s političkim partijama i uzdržavat će se od sudjelovanja u aktivnostima političkih partija koje imaju javni karakter. Sudije i javni tužioci ne smiju ispoljavati bilo kakvu vjersku, političku, nacionalnu ili drugu pripadnost za vrijeme obavljanja službene dužnosti. Sudija ili javni tužilac takođe ne smije biti član bilo kakve organizacije koja vrši diskriminaciju na osnovu rase, boje, pola, spolne opredijeljenosti, vjerske pripadnosti ili etničkog porijekla ili nacionalne pripadnosti niti smije ugovoriti korištenje objekata koji pripadaju takvim organizacijama, i mora istupiti iz takvih organizacija odmah nakon što sazna za takvo njihovo postupanje.Integritet sudija i tužilaca se provjerava utvrđivanjem i dostavljanjem imovinskog kartona nosioca pravosudnih funkcija. Sudije i tužioci ne smiju dozvoliti da njegovi finansijski interesi kao i finansijskih interesi članova njegove uže porodice negativno utiču na integritet funkcije koju obavlja. Sudije i tužioci se ponašaju moralno, dostojanstveno i u skladu sa funkcijom koju obavljaju. Zakonom o sudskom i tužilačkom savjetu BiH propisano je da sudije i tužioci dostavljaju u godišnji finansijski izvještaj u kojem navode, između ostalog, aktivnosti koje su obavili izvan svoje dužnosti sudije odnosno tužioca uključujući iznose koje su naplatili. Finansijski izvještaj uključuje informacije o bračnom drugu i djeci s kojom žive u istom domaćinstvu, a koji posjeduju dionice ili učestvuju u rukovođenju privatnim ili javnim preduzećima i udruženjima, uključujući političke partije. Visoki sudski i tužilački savjet BiH šalje obrasce za finansijske izvještaje, a može tražiti i dodatne informacije. Visoko sudski i tužilački savjet BiH je odgovoran za provjeru tačnosti prijave imovine. Visoki sudski i tužilački savjet BiH usvojio je Kodeks sudijske etike i Kodeks tužilačke etike koji osnovne standarde etičkog ponašanja sudija u Bosni i Hercegovini, međutim povreda standarda Kodeksa ne predstavlja disciplinski prekršaj sudija i tužioca. Analiza je pokazala da je percepcija javnosti da se ne izriču kazne.....

Nepristrasnost pravosuđa u Republici Srpskoj je obezbijeđena članom 121a Ustava Republike Srpske kojim je propisano da Visoki sudski i tužilački savjet BiH obzebjeđuje samostalnost, nezavisnost, nepristranost, stručnost i efikasnost sudske i tužilačke funkcije Republike Srpske. Članom 3. Zakona o sudovima Republike Srpske propisano je da Sudovi u svom radu postupaju nepristrasno i odluke donose u razumnom roku. Takođe, propisano je da niko ne smije uticati na nezavisnost i nepristrasnost sudije pri odlučivanju u predmetima koji su mu dodijeljeni. Javna tužilaštva u Republici Srpskoj vrše svoje funkcije na osnovu Ustava i zakona, a svoj rad zasnivaju na sljedećim organizacijskim principima: nezavisnost, jedinstvenost djelovanja, hijerarhijski odnos, koji podrazumijeva odgovornost svih članova Tužilaštva i odjeljenja za svoj rad glavnim tužiocima, samostalnost, zakonitost i efikasnost u postupcima.Borba protiv korupcije ogleda se i kroz efikasnost pravosuđa. U Republici Srpskoj sudovi i tužilaštva izrađuju godišnje izvještaje o radu, a to su statistički podaci koji se odnose na protok predmeta u toku jedne godine (broj prenesenih predmeta iz ranijeg perioda, broj zaprimljenih predmeta u toku kalendarske godine, ukupan broj predmeta u radu, te broj riješenih i neriješenih predmeta za dati period).U Republici Srpskoj, kašnjenje u rješavanju predmeta najviše je posljedica malog broja sudija i tužilaca u odnosu na broj primljenih predmeta, nedostatka finansijskih sredstava radi zapošljavanja novih sudija i tužilaca odnosno većeg broja stručnih saradnika i pripravnika. Sve navedeno dovodi da pojedinačno sudije i tužiocu imaju i godišnju i mjesečnu normu preko 100 %, odnosno veću nego što je propisano pravilnikom. Sistemsku procjenu broja predmeta u sudovima i tužilaštvima vodi Visoki sudski i tužilački savjet BiH, koji provodi stalne analize potreba i obima predmeta, koji prikazuje kroz godišnjih izvještaj, te preduzimanje konkretnih mjera provodi radnje radi povećavanje efikasnosti i ažurnosti pravosuđa. Na nivou BiH usvojena je Strategija za reformu sektoru pravde u Bosni i Hercegovini za period od 2014.-2018.godine i Državna strategija za rad na predmetima ratnih zločina. Navedenom strategijom analizom podataka definisani su poticaja razvoja, između ostalog, borbi protiv korupcije te obezbijeđivanju pristupa pravdi za građane i njihove jednakosti pred zakonom.Prema podacima Republičkog javnog tužilaštva - Posebno odjeljenje za suzbijanje korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala, za krivična djela iz oblasti korupcije u period od pet godina podignuto je 17 optužnica protiv 254 lica. Osuđujuće presude izrečene su protiv 41 lica od kojih je za 35 lica, izrečena kazna zatvora u ukupnom trajanju od 43 godine, novčana kazna kao glavna izrečena za 3 lica u visini od 32.000,oo BAM, novčana kzana kao sporedna izrečena je za 89 lica u visina od 1.000,oo BAM. Uslovna osuda izrečena je za 3 lica, imovinska korist stečena izvršenim krivičnih djelo oduzeta je od 9 lica u visini od 278.000,oo BAM.Javnost rada pravosuđa je obezbijeđena javnim radom sudova kroz raspravljanje pred sudovima, objavljivanjem sastava suda, davanjem obavještenja u toku sudskog postupka, kao i objavljivanjem sudskih odluka i drugih informacija od interesa za javnost uz prethdno uklanjanje ličnih podataka. Javna tužilaštva putem sredstva informisanja i na drugi način obavještavaju javnost o stanju kriminaliteta u Republici Srpskoj. Prilikom obavještavanja javnosti, javna tužilaštva se rukovode interesima pravde, imajući u vidu standarde propisane članom 6. (1) Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda. Predsjednika suda donosi godišnji program rada koji, po potrebi, sadrži program rješavanja predmeta iz ranijih godina i izrađuje izvještaj o njegovoj realizaciji, u skladu s uputstvima Visoko sudskog i tužilačkog savjeta BiH-a, izrađuje godišnji izvještaj o radu suda za proteklu godinu. Glavni republički javni tužilac na kraju svake godine, na osnovu statističkog pregleda, izvještava Narodnu skupštinu Republike Srpske o stanju kriminaliteta u Republici Srpskoj i podnosi godišnji izvještaj o radu javnih

tužilaštava Ministarstvu pravde i Visokom sudskom i tužilačkom savjetu. Ipak istraživanja i analize su pokazale potrebu za dodatnom transparentnošću rada sudija i javnih tužilaštva sa posebnim akcentom na proaktivnu transparentnost, u skladu sa zakonom. Ipak analiza je pokazala da je percepcija javnosti o priličnom nivou korupcije u pravosuđu. Transparetnost u radu sudova i tužilaštava na predmetima korupcije važan aspekt koji utiče na javnu percepciju i povjerenje u institucije pravosuđa. U tom smislu potrebno je dodatno ojačati postojeće strukture u sudovima i tužilaštvima za odnose s javnošću, te unaprijediti sistem redovnog ažužiranja i objavljivanja sudskih odluka, naročito u pogledu presuda za krivična djela sa elementima korupcije, da bi se u potpunosti otklonila zabrinutost javnosti i civilnog društva u pogledu efikasnosti rada pravosudnih organa.I u oblasti prvaosuđa postoji izražena potreba za unapređenjem kompjuterizovanih sistema upravljanja predmetima i softvera.Visoki sudski i tužilački savjet BiH u saradnji sa Ministarstvom pravde koordinira, nadgleda korištenje informaciono-komunikacionih tehnologija u sudovima. Korisnici pravosudnog informacionog sistema su sudije i drugi uposlenici u sudu, članovi Visoko sudskog i tužilačkog savjeta, zaposleni u sekretarijatiru Visoko sudskog i tužilačkog savjeta BiH. Pravilnikom o sistemu za automatsko upravljanje predmetima u sudovima (CMS) donijet od strane Visokog sudskog i tužilačkog vijeća Bosne i Hercegovine, regulisano je postojanje automatskog upravljanja sudskim predmetima, autorizovan pristup sudskim predmetima putem interneta od strane stranaka, njihovih zakonskih zastupnika i punomoćnika, koji omogućava lakše snalaženje i pristup predmetima.U Republici Srpskoj Pravilnikom o unutrašnjem sudskom poslovanju propisano je da se raspodjela predmeta vrši se u skladu s uputstvom, koje donosi predsjednik suda, pri čemu je dužan osigurati da se novi predmeti ili predmeti koji se raspoređuju svrstavaju prema vremenu prijema podneska kojim je postupak pokrenut pred tim sudom, a zatim se raspoređuju sudijama ili stručnim saradnicima po azbučnom/abecednom ili numeričkom redu, i da se predmeti u kojima je odluka ukinuta i vraćena na ponovno postupanje raspoređuju u rad istom sudiji, sudiji izvjestiocu koji je postupao u predmetu. Utvrđeni redoslijed raspoređivanja predmeta nije moguće mijenjati zbog pojedinačnog predmeta, izuzev u slučajevim utvrđenim zakonom ili pravilnikom.U Republici Srpskoj početna i stalna obuka za sudije i tužioce obezbjeđena je osnivanjem Javne ustanove Centar za edukaciju sudija i tužilaca Republike Srpske, koja obezbjeđuje programe edukacije, koji se sprovode u smislu otvorenosti, stručnosti i nepristranosti i čija je organizacija i nadležnost regulisana Zakonom o Centru za edukaciju sudija i javnih tužilaca u Republici Srpskoj20 . Taj Centar svake godine kreira Program za stručno usavršavnje sudija i tužilaca i program početne obuke za novoimenovane sudije i tužioce, te obuku za stručne saradnike u sudovima i tužilaštvima. Zakonom o sudovima propisana je edukacija stručnih saradnika i viši stručnik saradnika, te pripravnika, koja se vrši u skladu sa programom edukacije Javne ustanove Centar za edukaciju sudija i tužilaca Republike Srpske. Svake godine organizuje se posebna obuka zavisno od procijenjenih potreba. U tom smislu organizuju se posebne obuke kao vid specijalizovaneobuke i za sudije i tužioce koji rade na privrednom kriminalu, korupciji, kibernetičkom kriminalu. Centar ima direktnu saradnju sa Savjetom Evrope i predstavnicima EU sa kojima sarađuje na projektima u okviru kojih se organizuju seminari o Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima i praksi Suda za ljudska prava, pravu Evropske unije. Takođe Centar organizuje i posebnu obuku za sudije u privrednim sudovima, kao i seminare iz oblasti etike. Institucije pravosuđa su u Republici Srpskoj kao 2 prioritetna grupa prošli obuku za izradu planova integriteta koju je provelo MP

20 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 49/2002, 77/2002 i 30/2007

RS.Advokatima je omogućeno učešće na godišnjim savjetovanjima iz krivične i građanske oblasti. Advokat je dužan da stalno stručno usavršava i stiče nova znanja i vještine potrebno za stručno, nezavisno i samostalno, djelotvorno i etično obavljanje advokatske službe u skladu sa programo stručnog usavršavanja koji donosi Advokatska komora. Za borbu protiv korupcije neophodne su dodatne edukacije u pravosuđu.Zakonom o advokaturi je propisano da je advokatura samostalna i nezavisna djelatnost i služba koja pruža pravnu pomoć. Organizacija i rad advokature uređuju se zakonom.Samostalno i nezavisnost advokature se ostvaruje samostalnim i nezavisnim obavljanjem advokature, pravo stranke na slobodan izbor advokata, organizovanjem advokata u Advokatsku komoru Republike Srpske kao samostalnu i nezavisnu organizaciju advokata u Republici Srpskoj, donošenju opštih akata Advokatske komore, odlučivanje o prijemu u advokaturu, odgovornosti advokata i prestanku prava na bavljenje advokatutrom, donošenjem Statuta i drugih opštih akata Advoktske komore.Zakonom o notarima Republike Srpske uređena je služba notara kao javna služba koju obavljaju notari kao samostalni i nezavisni nosioci te službe. Notari obavljaju određene poslove utvrđene Zakonom o notarima koje je država prenijela na notare u cilju jačanja pravne sigurnosti a i rasterećenja državnih organa u dijelu poslova koji su prenijeti na notare. Notari postupaju i kao povjerenici sudova u obavljanju povjerenih poslova.Za devet godina rada u Republici Srpskoj, notarska služba je u velikoj mjeri ispunila ciljeve koje je pred nju postavio zakonodavac. Spriječene su mnoge negativne pojave u oblasti prometa nekretnina i upisa prava na nepokretnostima u javnim knjigama, a putem notarske službe uspješno se vodi i borba protiv pranja novca u onim oblastima za koje su nadležni notari.Može se konstatovati da snage pravosuđa u Republici Srpskoj po pitanju borbe protiv korupcije predstavljaju jak pravni i institucionalni osnov.U Krivičnom zakoniku je posebna glava posvećena krivičnim djelima protiv pravosuđa a posebno ističemo krivično djelo „povreda zakona od strane sudije ili javnog tužioca“ koje predstavlja krivično djelo sa obilježjima korupcijeTakođe, može se konstatovati da su kao problemi u vezi sa procesuiranjem i sankcionisanjem krivičnih djela korupcije analizom prepoznatinedovoljna kontrola rada sudija i tužilaca koja bi se odnosila broj i kvalitet riješenih predmeta, kompleksnost predmeta, norme i sl., zatim neadekvatno funkcionisanje postupaka utvrđivanja disciplinske odgovornosti i internih prijava, nizak nivo transparentnost rada sudova i tužilaštava, uključujući i transparentnost disciplinskih postupaka, slabo razvijena praksa oduzimanja nelegalno stečene imovine i upravljanja istom, zaključenje poravnanja i izricanje uslovnih presuda u velikom broju slučajeva, te činjenica da se ne vrši provjera imovnog stanja sudija i tužilaca po završetku obavljanja svoje dužnosti – poređenje imovnog stanja na početku i na kraju obavljanja dužnosti na koju je lice imenovano. U pogledu navedenih problema trebalo bi preduzimati mejre u narednom strateškom periodu.Iz statističkih podataka o koruptivnim krivičnim djelima, Posebno odjeljenje republičkog javnog tužilaštva proizilazi da učinak još uvijek nije zadovoljavajući. Jedan od razloga su svakako teškoće koje se javljaju prilikom otkrivanja učinalaca koruptivnih krivičnih djela, jer se ista rade u tajnosti, a nijednoj strani u nedozvoljenoj radnji najčešće nije u interesu djelo razotkriti s obzirom da su obe strane ostvarile određene korist. Radi se o djelima koja se ne čine pred svjedocima, a i materijalni dokazi su izuzetno rijetki. Struktura podnosilaca krivičnih prijava za koruptivna krivična djela pokazuje da ova djela uglavnom prijavljuju grašani od kojih je traženo mito, a najveći broj prijavljenih lica su inspektori, doktori, policijskih službenici, direktori, načelnici opština, odnosno niže rangirana lica i lica manjeg

društvenog značaja.Tzv "visoka korupcija" odnosno korupcija čiji su akteri službena lica - funkcioneri koje biraNarodna skupština, imenuje ili postavlja Vlada je još uvijek predstavlja neznatan udio u otkrivanjui procesuiranju učinilaca ovih krivičnih djelaRazloge za to treba tražiti u načinu vršenja ovih krivičnih djela, društvenom položaju učinilaca, ali i mogućeg njihovog uticaja na instistucije sistema. Rješenje ovog problema treba tražiti udonošenju novih antikorupcionih zakona i podzakonskih akata, formiranju specijalizovanih inezavisnih tijela pri policijskim agencijama i tuzilaštvima za borbu protiv korupcije iorganizovanog kriminala, savremenoj obuci i usavršavanju naprednih metoda rada u otkrivanjuOvih krivičnih djela, materijalno - tehničkoj opremljenosti institucija za borbu protivorganizovanog kriminala i korupcije, proaktivnom radu na otkrivanju ovih krivičnih djela,prevenciji, odnosno otklanjanju mogućnosti za korupciju, podizanju svijesti građana o štetnosti, korupcije kao i podsticanju na njeno prijavljivanje.Pored navednog od ključnog značaja za borbu protiv korupcije su sudske odluke jer se samoizricanjem adekvatnih krivičnopravnih sankcija pojedincu, ali i društvu, šalje se jasna poruka da se takvo ponašanje ne isplati i da će odgovorni biti kažnjeni. Pozitvni zakonski propisi pružaju dobru osnovu za sankcionisanje učinilaca ovih krivičnih djela, zaprijećne kazne su dostavisoke, međutim, praksa pokazuje daje kaznena politika sudova prema izvršiocima krivičnih djela djela korupcije još uvijek blaga.Izriču se minimalne zatvorske kazne, niske novčane kazne iliuslovne osude.Osim što je potrebno izricati zatvorske kazne u dužem vremenskom trajanju,poseban akcenattrebalo bi staviti na oduzimanje imovine i imovinske koristi stečene izvršenjem krivičnog djela, s obzirom da je jedan od primarnih ciljeva učinilaca koruptivnih krivičnih djela, ostvarenje nezakonite imovinske koristi, legalizacija, te imovinske koristi i korištenje kao takveza vršenje novih krivičnih djela, a krajnji cilj svodi se na potpunu legalizaciju nezakonitostečene imovinske koristi i njeno korištenje za legalne poslove.U mnogim slučajevima pokazalo se da je oduzimanje imovine stečene izvršenjem krivičnog djela nekada važnije od same osude izvršilaca krivičnih djela i često ih više pogađa od same osude. Za borbu protiv korupcije neophodno je jačati pravne i institucionalne kapacitete te obezbijediti veću podršku Agenciji za upravljanje oduzetom imovinom.Pored oduzimanja imovinske koristi stečene izvršenjem krivičnog djela od velikog značaja je iizricanje mjera bezbjednosti i to zabrane vršenja poziva, djelatnosti ili dužnosti, jer se na tajnačin sprečavanja da učinilac učini novo krivično djelo. Prilike koji bi trebalo iskoristiti za realizaciju i zadovoljenje navedenih potreba jesu fokus brojnih donatora na reformu pravosuđa, unapređenje kapaciteta kancelarije disciplinskog tužioca (broj zaposlenih, obuka, proaktivno djelovanje, nadležnosti i dr.), relativan porast povjerenja u pravosuđe (7%), izgradnja kapaciteta tužilaštava za postupanje po izvještajima službi za reviziju javnog sektora, razvoj procedura i kriterijuma napredovanja nosilaca pravosudnih funkcija, korišćenje tehničke pomoći u vezi primjene Zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju, izgradnja bolje regulative (transparentnost interesa sudija i tužilaca, etički standardi, kodeksi, disciplinske mjere), bolje korišćenje postojećih kapaciteta za obuku i razmjenu iskusava, te unapređenje sistema javnih nabavku u pravosuđu.Kao najozbiljnije prijetnje u ovoj oblasti prepoznati su preveliki broj predmeta, nedozvoljeni uticaji na rad pravosudnih organa, još uvijek nizak nivo transparentnosti koruptivno ponašanje motivisano pribavljanjem materijalne ili neke druge koristi, neadekvatno izvještavanje pojedinih medija, te slabi materijalni uslovi za rad pravosuđa.4. Javne službe sa posebnim osvrtom na zdravstvo i obrazovanje

Članom 49. propisano je da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, te da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje. Republika Srpska jamči minimum socijalne sigurnosti građana i obezbjeđuje funkcionisanje javnih službi, u skladu sa zakonom i da se finansiranje javnih službi vrši preko fondova i budžeta, u skladu sa zakonom.I pored navedenih i propisanih garancija svjedoci smo pritužbi velikog broja građana na povredu ili uskrađivanje njihovih prava kao i nejednak pristup javnim službama. Ovo je naročito izraženo u oblasti obrazovanja kroz sticanje ocjena i diploma različitih vaspitnih i obrazovnih ustanova,upis u vaspitne, pedagoške i školske ustanove, ali i zapošljavanja u istima. Ove ustanove posvojoj prirodi služe edukaciji. Poslednje je neophodno iskoristiti različitim vidovima predavanja i edukacija na temu upoznavanja sa opasnostima i štetnim posljedicama korupcije, te neophodnosti borbe protiv korupcije, jer samo kroz sistematsko mijenjanje svijesti, pristupa i percepcije korupcije, moći ćemo kao duštvo napraviti pomak. Taj proces nije lak niti brz, ali dugoročno bi mogao dati dobre rezultate. S druge strane, pritužbe velikog broja građana se odnose i na nejednak tretman i poteškoće u ostvarenju prava iz oblasti zdravstvene zaštite. Kao snage ovih javnih službi po pitanju borbe protiv korupcije pored pravnog i instsucionalnog okvira, možemo navesti planove integriteta, dostupnost informacija, etičke kodekse i Etički komitet Univerzitetsko-kliničkog centra Republike Srpske, uređene postupkeza izjavljivanje pritužbi, žalbi i nezadovoljstva građana na kvalitet pruženih usluga i ostvarenje svojih prava. Ipak još uvijek su izražene potrebe za vršenjem dodatnih edukacija kako zaposlenih tako i građana, korisnika usluga zbog uočenih propusta u praktičnoj primjeni pozitivnog zakonodavstva. Takođe, neophodno je unaprijediti i učiniti transparentnijim rad organa koji postupaju po prijavi korupcije i drugih nepravilnosti kao i žalbama na rad.Pored toga, nepohodno je dodatno jačanje materijalnih i ljudskih kapaciteta ali ibolje iskorištavanje postojećih IKT kapaciteta, zatim dodatno pravno regulisanje procedura u obavljanju pojedinih poslova sa posebnim osvrtoma na javne nabavke, zapošljavanje, korišćenje imovine, izdavalje uvjerenja, licenci i drugih isprava,te veća transparentnostu obavljanju tih poslova.S druge strane, prilika za jačanje borbe protiv korupcije ipreventivno antikoruptivno djelovanje u ovim oblastimasu edukacije zaposlenih, korisnika usluga, učenika i studenata o načinu, sredstvima, pravnom i institucionalnom okviruza borbu protiv korupcije i ostvarenju svojih prava, kao i razvijanje svijesti o korupciji, njenoj štetnosti i neophodnosti borbe protiv isteu obrazovnim ustanovama različitih nivoa obrazovanja u cilju izgrađivanja pravilne osnove za buduće generacije. Pored navedenog, kao prilike utvrđeni su i povećanje transparentnosti (uvida javnosti) u procedure prijema u javne službe (kriterijumi, testiranje/ocjenjivanje, obrazloženja, žalbe, ishodi i dr.), izrada novog Zakona o zdravstvenoj zaštiti, osnivanje komore medicinskih tehničara i usvajanje etičkog kodeksa, usvajanje zakona o pravima i obavezama pacijenata, te kontrola porijekla imovine zaposlenih u javnim službama.Kao najozbiljnije prijetnje u ovoj oblasti prepoznati su pogrešna percepcija građana ali i zaposlenih u ovim sektorima o pitanjima korupcije i etičkog ponašanja, zatim prijem u radni odnos bez obaveznog javnog konkursa kao i preveliki uticaj intervjua za prijem u javne službe i znatna diskreciona ovlašćenja odgovornih osoba, netransparentnost svih javnih nabavki, pitanje etičnosti objavljivanja informacija o zdravstvenom stanju korisnika usluga koje ograničava transparentnost procedura pružanja usluga

zdravstvene zaštite, s obzirom na odredbe Zakona o evidencijama i statističkim istraživanjima u oblasti zdravstvene zaštite, te nedostatak materijalnih resursa koji onemogućava kvalitetno pružanje usluga.U velikoj mjerui povezano sa analizom i predloženim mejrama u oblasti uprav ei lokalne samouprave. S ti m u bvezi preponati ssu i isti ili slični problemi i riizici od korupcije kao i potreba intevenisanja u smislu propisa IT sektora, obuke i edukacija, veće transparetnosti i slično.

5. Zapošljavanje

Ustavom Republike Srpake je propisano da građani imaju pravo da učestvuju u obavljanju javnih poslova i da pod jednakim uslovima budu primljeni u javnu službu. Takođe, Ustavom je propisano da svako ima pravo na rad i slobodu rada, da je svako slobodan u izboru zanimanja i zaposlenja i da mu je pod jednakim uslovima dostupno radno mjesto i funkcija, da se prava i slobode zajamčeni tim Ustavom ne mogu oduzeti ni ograničiti, te da se obezbjeđuje sudska zaštita sloboda i prava zajamčenih tim Ustavom. Ipak, oblast zapošljavanja se u javnosti najviše veže za sumnju na korupciju, te je kao tako prepoznato i zaslužuje posebno mjesto u ovoj Strategiji i djelovanju u narednom periodu.Zakonom o državnim službenicima, za sve republičke organe uprave propisana je obaveza pripreme kadrovskog plana koji mora biti usklađen sa budžetom republičkog organa uprave. Pravilnikom o načinu izrade i sadržaju kadrovskog plana u republičkim organima uprave21 uređen je sadržaj, pripremanje, donošenje i nadzor nad sprovođenjem kadrovskog plana republičkih organa uprave. Kadrovski plan važi za jednu budžetsku godinu. Organi uprave pojedinačni kadrovski plan na koji je Ministarstvo finansija dalo pozitivno mišljenje (usaglašen pojedinačni kadrovski plan) dostavljaju Agenciji za državnu upravu. Agencija za državnu upravu, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva finansija, dostavlja Prijedlog kadrovskog plana Vladi najkasnije do 31. januara tekuće godine. Nadzor nad primjenom kadrovskog plana vrši upravna inspekcija. Odredbom člana 29. stav 2. Zakona o državnim službenicima precizirano je da su pri zapošljavanju i popunjavanju upražnjenih radnih mjesta u republičkim organima uprave kandidatima, pod jednakim uslovima, dostupna sva radna mjesta (načelo jednake dostupnosti radnih mjesta).U Republici Srpskoj u skladu sa Zakonom o državnim službenicima, državni službenik po pravilu zasniva radni odnos na neodređeno vrijeme. Izuzetno, radni odnos može se zasnovati na određeno vrijeme samo u zakonom propisanim slučajevima i to: radi zamjene odsutnog državnog službenika, do njegovog povratka, zbog privremeno povećanog obima posla, najduže do šest mjeseci, radi obuke pripravnika, dok traje pripravnički staž i za rad na projektu koji odobri Vlada, čije je trajanje unaprijed određeno, do završetka projekta, a najduže 60 mjeseci. Zasnivanje radnog odnosa radi zamjene odsutnog državnog službenika i zbog privremeno povećanog obima posla, vrši se bez javnog konkursa, s tim da kandidati moraju ispunjavati propisane uslove radnog mjesta. Radni odnos na određeno vrijeme ne može da prerasti u radni odnos na neodređeno vrijeme. Radna mjesta rukovodećih državnih službenika su ograničena mandatom od pet godina i podložna su rotaciji. Primjećeno povećenje zapošljavanja na određeno vrijeme, rad duži od mjeseci. Ugovori o djelu i druge nepravilnosti koje treba iskorijeniti.Zasnivanje radnog odnosa u republičkim organima uprave vrši se po pravilu putem javnog konkursa. Izuzetno, popunjavanje upražnjenih radnih mjesta državnih službenika vrši se iz reda zaposlenih, i to:

21

internim oglašavanjem, napredovanjem u službi, raspoređivanjem i premještanjem. Uslov za raspisivanje javnog konkursa ili internog oglasa je da je radno mjesto predviđeno aktom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u organu, da je upražnjeno, te da je popunjavanje istog predviđeno kadrovskim planom za tu godinu.Postupak sprovođenja javnog konkursa i internog oglasa, izbor kandidata za zapošljavanje i postavljenje, sadržaj i oblik obrasca prijave na javni konkurs i interni oglas, kao i druga pitanja u vezi sa zapošljavanjem i postavljenjem državnih službenika i namještenika regulisano je Pravilnikom o jedinstvenim pravilima i proceduri javne konkurencije za zapošljavanje i postavljenje državnih službenika i Uredbom o jedinstvenim pravilima i proceduri javne konkurencije za zapošljavanje namještenika. Na zahtjev i u ime republičkog organa uprave javni konkurs raspisuje i objavljuje Agencija u sredstvima javnog informisanja i na svojoj internet stranici, a konkurs ostaje otvoren 15 dana od dana objavljivanja u dnevnim novinama. Javni konkurs sadrži uslove za zapošljavanje na radnom mjestu državnog službenika. Pored toga, javno se objavljuju i spisak kandidata, sastav konkursne komisije, kao i rezultati sprovedenog konkursa. Izbor najuspješnijih kandidata vrše konkursne komisije koje u skladu sa odredbama Zakona o državnim službenicima imenije direktor Agencije za državnu upravu i koje broje 5 članova – 3 iz republičkog organa uprave na koji se javna konkurencija odnosi i 2 člana sa Liste članova konkursnih komisija za izbor državnih službenika. Iako je u toku trajanja postupka svim kandidatima učesnicima postupka, obezbijeđena je potpuna pravna zaštita kroz mogućnost podnošenja žalbe odnosno tužbe ukoliko smatraju da su se u postupku desile nepravilnosti koje mogu uticati na objektivnost i zakonitost postupka.Prigovor na nepostojanje testa i veliki uticaj intervjua.Poslije sprovedenog javnog konkursa i nakon što potvrdi da je javni konkurs sproveden u skladu sa zakonom Agencija za državnu upravu dostavlja rukovodiocu republičkog organa uprave, odnosno Vladi Republike Srpske prijedlog za popunjavanje uparžnjenog radnog mjesta.Vlada je formirala Odbor za žalbe kao nezavisno tijelo koje odlučuje o žalbama držvnih službenika, koje se prevashodno tiču njihovih statusnih pitanja: zasnivanje radnog odnosa, raspoređivanje, ocjenjivanje, napredovanje, disciplinska i materijalna odgovornost i prestanak radnog odnosa. Kada se radi o zapošljavanju, pravo žalbe imaju ne samo državni službenici, već svi učesnici javnog konkursa. Odluke Odbora su konačne i protiv njih se može pokrenuti spor pred nadležnim sudom.Pri Narodnoj skupštini Republike Srpske formirana je Republička komisija za utvrđivanje sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske22 koja ima predsjednika i šest članova, te koja se imenuje na period od četiri godine od strane Narodne skupštine Republike Srpske, na prijedlog nadležnog skupštinskog tijela, uz mogućnost ponovnog izbora postupa u skladu sa Zakonom o sprečavanju sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske , Poslovnikom o organizaciji i radu Komisije23 te Pravilima o postupku pred Komisijom i načinu kontrole finansijskih izvještaja24 . U ovim Pravilima je sadržan finansijski obrazac sa elementima koje funkcioneri moraju dostaviti - popuniti i rokovi za dostavljanje istog. Komisija u svom radu postupa i po Zakonu o opštem upravnom postupku, kao upravna organizacija koja donosi rješenja na osnovu sistemskog zakona.Komisija nije nadležna za postupanje prema sudijama i tužiocima, koje bira, imenuje i sve ostale postupke provodi Visoki sudski i tužilački savjet Bosne i Hercegovine.

22 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 73/2008 i 52/2014;23 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 31/2009 i 33/200924 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 31/2009, 33/2009, 61/2009 i 13/2015;

Opšte pravila navedneog zakona je dužnost da se javna funkcija vrši tako da privatni interes izabranog predstavnika, nosioca izvršne funkcije ili savjetnika uključuje bilo koju prednost za njega ili njegovu porodicu i druga lica ili organizacije sa kojima je on imao ili ima poslovne, političke ili druge veze.Svi funkcioneri su dužni u obavljanju javne funkcije ponašati se savjesno, odgovorno, zakonito, nepristrasno i časno i pridržavati se principa odgovornosti, poštenja, savjesnosti, otvorenosti i vjerodostojnosti, te pridržavati se etike poziva i funkcije koju obavljaju. Funkcioneri imaju mogućnost da od Komisije traže mišljenja da li obavljanje drugih funkcija ili poslova čini sukob interesa i ova mišljenja su obavezujuća za funkcionere. Član 10. sistemskog zakona propisuje da su izabrani predstavnici, nosioci izvršnih funkcija i savjetnici dužni podnijeti ostavku na svaku od nespojivih funkcija i poslova najkasnije jedan dan prije preuzimanja javne funkcije. Međutim, odredbama ovog zakona ni na koji način nije određeno koje funkcije su nespojive kako bi Komisija mogla postupati po ovom članu te je u tom smislu neophodno izvršiti njegovim izmjenama i dopunama.Zakonom je direktno određena zabrana da navedeni funkcioneri i srodnici budu direktori javnih preduzeća kako na republičkom tako i na lokalnom nivou. Članom 6. Zakona je regulsana nespojivost u odnosu na privredna društva je takođe određena za ove funkcionere kao i njihovo eventualno uticanje na pogodnost za dobijanje poslova srodnika u privrednom društvu.Izabrani predstavnici, nosioci izvršnih funkcija i savjetnici ne mogu zaključivati ugovore o pružanju ličnih usluga sa javnim preduzećima, kao i sa privrednim društvima koja zaključuju ugovore ili na drugi način posluju sa organom vlasti Republike ili jedinice lokalne samouprave. Ova zabrana vezana je za poslovanje sa organima vlasti i jedinicama lokalne samouprave istovremeno dok izabrani predstavnik, nosilac izvršne funkcije ili savjetnik vrši javnu funkciju i kada vrijednost ugovora ili posla prelazi 30.000,oo BAM godišnje.Sistemskim zakonom nije propisana zabrana vršenja funkcija direktora u javnim ustanovama, direktora u školskom sistemu na bilo kojem nivou, kao ni drugih funkcionera osim lica navedenih u članu 4. sistemskog zakona.Za lica koja povrijede navedene odredbe zakona, Komisija, nakon provedenog postupka, donosi rješenje o utvrđivanju sukoba interesa. Na ovo rješenje je dopušteno pravo žalbe drugostepenom organu u roku od 15 dana. Ukoliko je rješenje potvrđeno od strane drugostepenog organa ili žalba nije izjavljena rješenje postaje konačno i prema članu 18. Zakona, Komisija dostavlja rješenje funkcioneru da u roku od 30 dana od dana dostavljanja konačnog rješenja riješi sukob interesa, te ukoliko to ne učini, Komisija će u narednom roku od 30 dana, konačno rješenje o utvrđenom sukobu interesa dostaviti nadležnom organu. Pored konačnosti i postupanja prema članu 18. i 20. Zakona, funkcioner ima pravo pokrenuti i upravni spor pred nadležnim sudom u sjedištu Komisije shodno Zakonu o upravim sporovima.Problem u vezi sa uvtrđivanje i sprečavanjem sukoba interesa ogleda se u neusklađenosti propisa u biH i i postupanju Centralne izborne komisije BiH koja ne provodi ova rješenja Komisjie iz kako se navodi razloga neusklađenosti zakona, ali bez navođenja razloga neusklađenosti. Međutim, efekat rada Komisije kroz opsežne provjere u postupku, koje djeluju preventivno, jeste da su 54 funkcionera dobrovoljno podnijela ostavku.Dalje, izabrani funkcioneri u vršenju svoje dužnosti ne smiju primiti poklon u vrijednosti od 300 BAM i ne smiju ga zadržati, te ga trebaju prijaviti organu u kojem vrše funkciju, a taj organ Komisiji, koja vodi registar takvih poklona.Takođe, funkcioneri dužni su dostavljati redovne finansijske izvještaje, a Komisija je posebnim aktom dužna urediti način kontrole finansijskog izvještaja. U ovom finansijskom obrascu funkcioner je dužan navesti sva članstva organima u privrednim društvima član 8. zakona, u organima javnog preduzeća, u

organima udruženja i fondacija u kojima je zabranjeno da vrše funkciju ukoliko se ista finansiraju iz budžeta Republike ili jedinice lokalne samouprave u ukupnom godišnjem iznosu većem od 100.000,oo BAM.Članom 6. Zakona je regulisano da imovina koju funkcioneri prijavljuju je nepokretna imovina - po vrsti, mjestu i procijenjenoj ili tržišnoj vrijednosti, ako je poznata tržišna vrijednost, pokretna imovina – po vrsti i procijenjenoj i tržišnoj vrijednosti, ako je poznata tržišna vrijednost i vlasništvo u privrednom društvu.Funkcioner je dužan u obrascu navesti mjesečnu platu, naziv radnog mjesta i naziv privrednog društva ili institucije prema zaposlenju. Dužan je navesti prihode od poljoprivrede i drugih djelatnosti, te ostale prihode (odbornička naknada, naknada poslanika bez zasnivanja radnog odnosa, naknade ostvarene van radnog odnosa, prihodi od izdavanja nepokretne imovine i sva druga primanja u novčanoj ili drugoj vrijednosti).Iste podatke lice je dužno navesti za srodnike prema sistemskom zakonu, te svojim ličnim potpisom na obrascima za sebe i srodnike garantovati tačnost isih pod punom materijalnom i krivičnom odgovornošću.Način prezentovanja imovnog i drugog stanja funkcionera, Komisija je uredila Pravilnikom o postupku pristupa informacijama koje su pod kontrolom Komisije, u skladu sa Zakonom o slobodi pristupa informacijama kao i ustavnim i zakonskim odredbama o zaštiti ličnih podataka.Komisija o svom radu podnosi izvještaje Narodnoj skupštini Republike Srpske i javnosti najmanje jednom godišnje, a nadležnom tužilaštvu o svakom slučaju kršenja Zakona koje može imati obilježje krivičnog djela.Ovim zakonom su regulisana postupanja ministara u Vladi Republike Srpske, njihovih najbližih funkcionera - savjetnika, a pored toga u Zakonu o državnim službenicima, propisane su zabrane i nespojivosti funkcija nižih službenika i namještenika što je u nadležnosti provođenja svakog resornog ministarstva.Za borbu protiv korupcije potrebno je pojačato pravni i institucionalni okvir te pružiti i obezbijedti veću podršku nadležnoj Komisiji, te izvršiti inervencije u pogledu važećeg zakonakoji reguliše sprečavanje sukoba interesa, shodno prijedlozimate Komisije. U Republici Srpskoj članom 121. Ustava Republike Srpske propisano je da nadležnosti Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH, između ostalog, uključuju imenovanje sudija, osim sudija Ustavnog suda Republike Srpske, te javnih tužilaca i zamjenika javnih tužilaca u Republici Srpskoj.Sudije i tužioci se zapošljavaju putem javnog konkursakoji se objavljuje se u jednim dnevnim novinama u Federaciji BiH, Republici Srpskoj i Brčko Distriktu Bosne i Hercegovine, kao i na internet stranici Savjeta.. Postupak imenovanja sudija i tužilaca detaljnije je propisan Poslovnikom Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH25 . Za imenovanje sudija i tužilaca Savjet imenuje entitetska podsavjete. Podsavjeti za predlaganje kandidata za sudijska i tužilačka mjesta u Republici Srpskoj sastoji se od pet (5) članova Savjeta iz Republike Srpske (član 38 Zakona o Visoko sudskom i tužilačkom savjetu BiH.Visoki sudski i tužilački savjet može uvesti kvalifikaciono testiranje kandidata u pisanoj formi. Testiranjem se provjerava stručnost kandidata.Na razgovor se pozivaju kandidati koji su na kvalifikacionom odnosno pismenom testiranju ostvarili odgovarajući uspjeh utvrđen posebnim pravilnikom, odnosno kandidati kojima je po osnovu ocjene rada za posljednje tri godine, dodjeljen odgovarajući broj bodova. Bodovanje razgovora sa kandidatom vrši se na posebnom obrascu, čiji sadržaj utvrđuje Visoki sudski i tužilački Savjet. Izbor najboljeg kandidata je obezbijeđen posebnim kriterijumima kojima se rukovodi Komisija o izboru sudija i tužilaca vodi prilikom vođenja postupka izbora sudija i tužilaca i rangiranja kandidata a to su: stručnost

25 „Sl.glasnik BiH“, broj 55/2013, 96/2013, 46/2014, 61/2014, 78/2014, 27/2015 i 46/2015

kandidata, sposobnost pravne analize, sposobnost kandidata da odgovorno, nezavisno i nepristrasno obavlja funkciju za koju se prijavio, uzimajući u obzir, između ostalog, dosadašnje radno iskustvo kandidata, profesionalnu nepristrasnost i ugled, ponašanje van posla, edukaciju i usavršavanje, objavljivanje naučnih radova, te druge aktivnosti u struci, zatim komunikativnoste i sposobnost prezentovanja.U slučaju da dva ili više kandidata koji su aplicirali na istu poziciju ostvare identičanukupan broj bodova na razgovoru, redoslijed kandidata na rang-listi utvrđuje se prema broju bodova za kriterij stručnosti, a ukoliko su kandidati po ovom kriteriju ostvarili jednak uspjeh u obzir će se uzeti dužina radnog iskustva nakon položenog pravosudnog ispita. Zakonom o sudovima Republike Srpske propisano je da pravila kojima je regulisan način, postupak i izbor sudija i utvrđivanje njihove odgovornosti primjenjuju se i na stručne saradnike i više stručne saradnike te da ministar pravde Republike Srpske utvrđuje kriterijume za određivanje broja stručnih saradnika i viših stručnih saradnika. Pravilnikom o utvrđivanju kriterijuma za određivanje potrebnog broja administrativnog i pomoćno-tehničkog osoblja u sudovima Republike Srpske26 propisano je da u osnovnim sudovima broj radnika u odnosu na broj sudija bude najviše tri radnika na jednog sudiju, a u okružnim sudovima i u Vrhovnom sudu Republike Srpske bude najviše dva i po radnika na jednog sudiju. U prekršajnim odjeljenjima osnovnih sudova omjer broja radnika u odnosu na broj sudija da bude najviše dva radnika na jednog sudiju. Ovaj omjer radnika podrazumijeva status radnika u koji su uključeni sudijski pripravnici, administrativni radnici i radnici na pomoćno-tehničkim poslovima.Za borbu protiv korupcije neophodna je kontrola dosljedne primjene navedenog Pravilnika. Stručni saradnici i pripravnici se biraju na osnovu javnog konkursa, po prijedlogu Komisije o čemu konačnu odluku donosi predsjednik suda odnosno glavni republički javni tužilac. Snage borbe protiv korupcije u oblasti zapošljavanja su već gore pomenuti pravni i institucionalni okvir koji obezbjeđuje borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj kao i okvir specifičan za te oblasti.Ovdje naročito ističemo glave Krivičnog zakonika koje su posvećene krivičnim djelima protiv prava po osnovu rada, te krivična djela protiv službene dužnosti. Nije sporno da postoji dobar pravni i insititucionalni okvir za zakonito, odgovorno i transarentno postupanje u postupku zapošljavanja kao što su Zakon o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 1/16) i Zakon o državnim službenicima, („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 118/08, 117/11, 37/12 i 57/16)) te rad Agencije za državnu upravu i Odbora državne uprave za žalbe. Međutim, preporuke se odnose na potrebu veće transparentnosti u postupku zapošljavnja, te drugačijem regulisanju tog postupka i kriterijuma dajući primat ocjeni objektivnih rezultata u toku obrazovanja i rada kao testu znanja i spospobnosti prilikom konkurisanja za određeno radno mjesto, u odnosu na subjektivnu ocjenu koja se daje na ulaznom intervjuu kandidata koji se prijavljuju na javni konkurs, te je u tom pravcu neophodan rad na zakonskim i podzakonskim akatima.Takođe, potrebno je internim aktima dodatno razraditi zakonom propisane odredbe o prijemu u radni odnos. Imajući u vidu da je u proteklom strateškom periodu zabilježen veliki broj slučajeva angažovanja lica po osnovu ugovora o djelu, potrebna je veća transparentnost i definisanje pravila i procedura u vezi sa angažovanjem po tom osnovu, provjera poštovanja tih pravila i procedure, kao i kontrole kvaliteta obavljenog posla.

6. Imovinsko-pravni odnosi

26 Službeni glasnik????

Jedna od najaktuelnijih oblasti rada u javnoj upravi u kojima se pominju velike afere i korupcija u posljednjih nekoliko godina odnosi se na oblast imovinsko-pravnih poslova. S tim u vezi ne iznenađuje ni percepcija građana o obimu korupcije u ovoj oblasti. I dok se u javnosti uglavnom priča o indiciji velikih slučajeva korupcije, jako je značajno da se identifikuju rizici za pojavu korupcije u okviru cijelog sistema koji pokriva segment „imovinsko-pravnih poslova“.U Republici Srpskoj Zakonom o lokalnoj samoupravi definiše se da je lokalna samouprava pravo građana da neposredno i preko svojih slobodno i demokratski izabranih predstavnika učestvuju u ostvarivanju zajedničkih interesa stanovnika lokalne zajednice, kao i pravo i sposobnost organa lokalne samouprave da regulišu i upravljaju, u granicama zakona, javnim poslovima koji se nalaze u njihovoj nadležnosti, a u interesu lokalnog stanovništva. Lokalna samouprava ostvaruje se u opštinama i gradovima, a izvršavaju je građani i organi jedinica lokalne samouprave. Jedinica lokalne samouprave ima svojstvo pravnog lica. Imovinom jedinice lokalne samouprave upravljaju organi jedinice lokalne samouprave, u skladu sa zakonom.Sva pokretna i nepokretna imovina potrebna za izvršavanje obaveznih funkcija jedinica lokalne samouprave dodjeljuje se jedinicama lokalne samouprave u vlasništvo, a nju između ostalog čine objekti komunalne infrastrukture, poslovni i drugi objekti javnih komunalnih preduzeća, čiji je osnivač jedinica lokalne samouprave, odnosno objekti koji su finansirani iz budžeta jedinice lokalne samouprave ili putem samodoprinosa građana, druga imovina koju je jedinica lokalne samouprave stekla kao pravni sljednik ustanova i institucija koje su prestale da postoje. Postupak utvrđivanja i prenosa imovine uređuje se posebnim zakonom. Svaki prenos neke nove obavezne funkcije na jedinice lokalne samouprave praćen je dodjelom imovine koja je potrebna za izvršenje tih funkcija. Jedinice lokalne samouprave imaju u vlasništvu, koriste i raspolažu svojom imovinom u skladu sa zakonom, a u interesu lokalnog stanovništva. Finansijski resursi jedinica lokalne samouprave su srazmjerni njihovim nadležnostima koje su im dodijeljene zakonom.Proces privatizacije se u Republici Srpskoj sprovodi u skladu sa Zakonom o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima27 i podzakonskim aktima.Plan privatizacije državnog kapitala priprema se na godišnjem nivou, prema vrsti preduzeća, odnosno, zakonom utvrđenim metodoma privatizacije, a koji obuhvataju:- Plan privatizacije strateških preduzeća;- Plan privatizacije preduzeća koje je Vlada Republike Srpske osnovala na imovini kupljenoj u stečaju;- Plan privatizacije zatvorenih akcionarskih društava ili društava sa ograničenom odgovornošću;- Plan prodaje na berzi organizovanjem posebnih aukcija za paket akcija državnog kapitala uz mogućnost postavljanja uslova i kvalifikacionih kriterijuma za učesnike;- Plan prodaje na berzi organizovanjem posebnih aukcija za paket akcija državnog kapitala bez postavljanja uslova i kvalifikacionih kriterijuma za učesnike ili putem redovnog berzanskog trgovanja.U junu 2006. godine u Republici Srpskoj je na snagu stupio novi Zakon o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima28. Ovim Zakonom, kao i nizom podzakonskih akata čije donošenje je uslijedilo nakon stupanja na snagu zakona, uvedene su izvjesne novine u način sprovođenja procesa privatizacije. Pomenute novine imaju za cilj efikasnije i brže sprovođenje procesa privatizacije državnog kapitala u preduzećima u Republici Srpskoj, a ogledaju se u slijedećem: - ulogu ovlaštenog prodavca državnog kapitala u preduzećima preuzima Investiciono - razvojna banka 27 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 51/2006, 1/2007, 53/2007, 41/2008, 58/2009, 79/2011 i 28/201328 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 51/2006, 1/2007, 53/2007, 41/2008, 58/2009, 79/2011 i 28/2013

Republike Srpske - proširen je broj metoda za privatizaciju državnog kapitala u preduzećima koje obuhvataju: prodaju akcija na berzi, prodaju putem tendera, prihvatanje javne ponude za pruzimanje, neposredni odabir kupca, prodaju zaposlenima u preduzeću (ESOP) i kombinacija navedenih metoda - kao isključivo sredstvo plaćanja u postupku privatizacije koristi se novac - preduzeća koja su predmet privatizacije mogu izvršiti finansijsko restrukturiranje duga u skladu sa ovim zakonomInvesticiono-razvojna banka Republike Srpske (u daljem tekstu: IRBRS), osnovana u skladu sa Zakonom o Investiciono-razvojnoj banci Republike Srpske29, radi upravljanja: - Fondom stanovanja Republike Srpske, - Fondom za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske, - Akcijskim fondom Republike Srpske, - Fondom za restituciju Republike Srpske, - Fondom za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu Republike Srpske i - Fondom za razvoj istočnog dijela Republike Srpske. Investiciono-razvojna banka Republike Srpske je registrovana kao akcionarsko društvo u kojem 100% vlasništvo ima Republika Srpska i između ostalog vrši i ulogu ovlaštenog prodavca državnog kapitala u Republici Srpskoj, odnosno sprovodi proces privatizacije. Zakonom o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima uređuju se uslovi i postupak za prodaju i prenošenje državnog kapitala u preduzećima, koji je u svojini Republike Srpske, u svojinu domaćih i stranih fizičkih i pravnih lica. Predmet privatizacije su akcije i udjeli, kao i državni kapital u preduzećima. Državni kapital u preduzećima iz oblasti proizvodnje i distribucije električne energije, naftne industrije, željezničkog saobraćaja, telekomunikacija, vodosnabdijevanja, rudarstva i šumarstva, javnih medija, igara na sreću, proizvodnje oružja, vojne opreme i ostalim preduzećima od strateškog značaja privatizuje se po posebnim privatizacionim programima koje donosi Vlada Republike Srpske uz saglasnost Narodne skupštine Republike Srpske. Predmet privatizacije ne mogu biti prirodna bogatstva, dobra u opštoj upotrebi, objekti od opšteg kulturnog i istorijskog značaja, koja su preduzeću data na korišćenje. Status građevinskog i poljoprivrednog zemljišta utvrđuje se posebnim zakonom. U Republici Srpskoj do sada je privatizovano ukupno 722 preduzeća (jul 2016.). U cilju što veće transparetnosti, na zvaničnom web sajtu Investiciono-razvojne banke Republike Srpske su svi podaci, a koji se odnose na poslovanje Banke i njene aktivnosti javno dostupni. Tako da svako zainteresovano lice može dobiti uvid u: - pregled poslovnih aktivnosti i ostvarenih rezultata Investiciono-razvojne banke Republike Srpske u prethodnim godinama;- baze podataka, koje nude obilje informacija o kreditima, privatizaciji, investicionim lokacijama u Republici Srpskoj i slično- ostale podatke koji se odnose na poslovanje, aktivnosti i rezultate Investiciono-razvojne banke Republike Srpske.Akcije i udjeli koje čine državni kapital u Republici Srpskoj uključuju se u portfelj Akcijskog fonda Republike Srpske. Osnivanje i poslovanje Akcijskog fonda Republike Srpske reguliše se posebnim

29 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 56/2006 i 28/2013

zakonom - Zakonom o akcijskom fondu Republike Srpske30.Fond stanovanja Republike Srpske, a kojim upravlja Investiciono razvojnom bankom Republike Srpske, osnovan je u skladu sa Zakonom o Fondu stanovanja Republike Srpske, Proces privatizacije državnih stanova, otpočet 2001. godine, u najvećoj mjeri je završen do kraja 2006. godine. U ovom periodu otkupljeno je oko 96% stanova u državnom vlasništvu. U skladu sa Zakonom o Fondu za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu Republike Srpske, regulisano je i upravljanje i raspolaganje imovinom u vlasništvu Republike Srpske, a kojim upravlja Investiciono-razvojna banka Republike Srpske. Radi se o nepokretnoj imovini, iskazanoj u Pasivnom podbilansu, koja se nalazi van teritorije Republike Srpske i potraživanja ovih pravnih lica. Fond za restituciju Republike Srpske posluje u skladu sa Zakonom o Fondu za restituciju Republike Srpske31. Država je preuzela obavezu formiranja Fonda radi obezbjeđenja nadoknade svim onima koji imaju pravo na restituciju imovine koja im je oduzeta u periodu od 1946. do 1958. godine. U cilju obezbjeđenja sredstava za obeštećenje pomenutih kategorija, u zakonsku regulativu o procesu privatizacije ugrađena je odredba da se 5% akcija državnog kapitala svakog preduzeća prilikom postupka privatizacije prenosi na Fond za restituciju.U skladu sa Zakonom o prenosu prava svojine na kapitalu Republike Srpske u preduzećima koja obavljaju komunalne djelatnosti na jedinice lokalne samouprave32 akcije Akcijskog fonda prenesene su na opštine.Snage borbe protiv korupcije u oblasti imovinsko-pravnih poslova, između ostalog, jesu provedene obuke i izrađeni planovi integirteta u organima i insititucijama javnog sektora, te uspostvaljen mehanizam anonimne prijave korupcije (APK) na Internet stranici Republičke uprave za geodetske i imovinsko – pravne poslove (u daljem teksu RUGIPP) i intenet strancama drugih organa. Veliku ulogu u ovoj oblasti imaju notari imajući u vidu da je zakonom propisana obavezna notarska obrada isprava za pravne poslove o regulisanju imovinskih odnosa između bračnih drugova, kao i između lica koja žive u vanbračnoj životnoj zajednici, raspolaganja imovinom maloljetnih i poslovno nesposobnih lica, pravne poslove kojima se obećava neko činjenje kao poklon, pravne poslove čiji je predmet prenos ili sticanje vlasništva ili drugih stvarnih prava na nekretninama, osnivačka akta privrednih društava i druge pravne poslove porpisane u posebnim zakonima. Notari doprinose jačanju pravne sugurnosti u ovoj oblasti jer kao samostalni i nezavisni nosioci javnih ovlašćenja vrše obradu, ovjeravanje i potvrđivanje javnih isprava, osiguravaju nezavisno i nepristrasno obavljanje notarske službe, pridržavajući se zabrane učestvovanja u pravnim poslovima u skladu sa zakonom i koji su dužni svojim ponašanjem, u službi i van nje, pokazivati da su dostojni poštovanja i povjerenja koje uživa služba notara i izbjegavati svako ponašanje koje proizvodi utisak kršenja obaveza koje su mu zakonom propisane, naročito utisak o zavisnosti i pristrasnosti. Pored toga, uspostvaljeni su mehanizmi obezbjeđenja integriteta notara, kroz način imenovanja, utvrđivanja disciplinske odgovornosti, mogućnosti žalbe na rad notara Notarskoj komori Republike Srpske i Ministarstvu pravde i dr. Borbi protiv koripcije u ovoj oblasti doprinosi i novija pravna regulativa i to Zakon o sprečavanju pranja novca i finansiranju terorističkih aktivnosti, Pravilnik procjene rizika (notara) radi sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, te novi Zakon o pravobranilaštvu Republike Srpske kao samostalnom organu koji u postupku pred sudovima i drugim nadležnim organima preduzima pravna sredstva radi zaštite imovinskih prava i interesa Republike

30 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 28/201331 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 56/2006, 39/201332 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 50/2010

Srpske, jedinica lokalne samouprave i drugih subjekata koje zastupa po zakonu.Tamo gdje notari mogu da doprinesu u borbi protiv korupcije jeste potreba uvezivanja – omogućavanja pristupa bazi podataka javnog registra nepokretnosti, registu poslovnih subjekata, CIPS-u i bazi podataka Poreske uprave Republike Srpske – registru nepokretnosti sa podacima o registrovanim vlasnicima nepokretnosti i iskazanim jediničnim vrijednostima za svaku katastarsku česticu. Posebno bi bilo potrebno omogućiti razmjenu informacija (na bazi dnevne ažurnosti od strane notara) o zaključenim ugovorima o prometu nepokretnosti, sa registrom nepokretnosti, kako bi se spriječilo višestruko otuđenje iste nepokretnosti, a sličan model imaju Javni beležnici u Republici Srbiji sa svojim katastrom. Takođe je potrebno izraditi proceduru odnosno model za dostavljanje podataka (na bazi dnevne ili sedmične ažurnosti notara) o zaključenim ugovorima o prometu nepokretnosti sa podacima o ugovornim stranama i vrijednosti nepokretnosti, načinom isplate kupoprodajne cijene, koju bi notari dostavljali Ministarstvu pravde Republike Srpske ili drugom organu koje Ministarstvo pravde označi, a u cilju pribavljanja pravovremene informacije i sprečavanja pranja novca. Naprijed naznačena procedura bi trebala biti izrađena na način da ne dođe do zloupotrebe informacija i da postupanje notara omogućava klijentu da dobije pravni savjet i da notaru da pravu istinitu informaciju, a da se ne plaši posledica objelodanjivanja podataka na svoju štetu, a što se priznaje kao pravo na pristup pravdi u skladu sa univerzalnom Deklaracijom o ljudskim pravima i Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda. MILKA ĐAKOVIĆSlabosti u ovoj oblasti predstvaljaju nedosljedna i nejednaka praksa u primjeni propisa, te neblagovremeno odlučivanje u predmetima iz imovinsko – pravne oblasti što daje prostor za korupciju i zloupotrebu diskrecionih ovlašćenja kojima raspolažu pojedini službenici. Pored toga, poteškoće predstvaljaju i neažurnost podataka u bitnim evidencijama, naročito podataka o nepokretnostima i nosiocima prava na nepokretnostima, sa posebnim osvrtom na imovinu koja pripada Republici Srpskoj kao i podataka u fiskalnom registru nepokretnosti pri Poreskoj upravi RS, te neuvezanost pojedinih dijelova sistema i nemogućnost uvida u bitne registre (npr. registar privrednih društava i drugih pravnih lica) od strane notara i drugih subjekata, nemogućnost kontrole finansijskih transakcija od strane notara i dr., slabosti u procjeni vrijednosti nepokretnosti kao osnovice za oporezivanje, kompetencije i odgovornost članova komisija za izlaganje na javni uvid podataka o nepokretnostima RUGIPP-a. Istovremeno, nepostojanje prostorno-planske dokumentacije u lokalnim samoupravama i nesređeni podaci o zemljištu, odnosno neriješeni imovinsko-pravni odnosi glavni su uzrok zbog kojeg je dugotrajan proces dobijanja odobrenja za građenje a ujedno i želje pojedinaca da taj proces „ubrzaju“ na bilo koji mogući način, uključujući i koruptivno ponašanje. Da bi se stvorile osnove za unapređenje stanja i intenziviranje borbe protiv korupcije u oblasti imovinsko-pravnih poslova, treba istaći i potrebu za boljom koordinacijom svih institucija koje su značajne u ovoj oblasti, od RUGIPP-a i Pravobranilaštva Republike Srpske, do jedinica lokalne samouprave i notara. Takođe, priliku za borbu protiv korupcije predstavlja i obezbjeđenje uslova (hardver i softver) za primjenu IKT modela zavođenja i rješavanja predmeta (kao u sudovima, tužilaštvima i dijelovima uprave), te za sinhronizaciju toka informacija. Od naročitog značaja su projekat „Registracija nekretnina“, odnosno izlaganje na javni uvid podataka o nepokretnostima i utvrđivanja prava na istim i formiranja novog katastra nepokretnosti i projekat „Izgradnja kapaciteta za unapređenje zemljišne administracije i procedura u BiH" – CILAP koji se vodi kod RUGIPP-a. S tim u vezi, neophodno je

povećanje transparentnosti podataka o nepokretnostima/imovini. Priliku za borbu protiv korupcije u ovoj oblasti predstvaljaju i različiti registri poput Registra cijena (u skladu sa izmjenama i dopunama Zakona o premjeru i katastru nepokretnosti, i po CILAP projektu) i Adresnog registra (na javni uvid će biti stavljen krajem novembra 2017. god.), ali i formiranje registara imovine lokalnih zajednica (upravljanje imovinom). Prijetnje ostvarenju pomenutih prilika su problemi vezani za koordinaciju, kako između različitih organa i institucija u sistemu, tako i unutar pojedinih organa, nedovoljni finansijski i ljudski kapaciteti Pravobranilaštva RS i Republičke uprave za geodetske i imovinsko – pravne poslove u odnosu na broj predmeta iz imovinsko – pravne oblasti dovodi do sporosti i nedostatka proaktivnog pristupa, zatim status vojne imovine, te umnožavanje, neusaglašenost, kolizija ili neujednačena primjena propisa koji regulišu imovinskopravna pitanja od strane službenika RUGIPP-a i drugih organa i institucija (posebno tamo gdje su izražena diskreciona ovlašćenja), kao i sudova. Pored toga, već su pomenute izražene slabosti vezane za evidenciju imovine, odnosno tačnost podataka i pristup tim evidencijama, kompetencije članova komisija i nizak nivo znanja i snalaženja građana u postupcima izlaganja na javni uvid podataka o nepokretnostima učestvuju, te nedovoljna upućenost građana u mogućnost prijave korupcije i neetičnog ponašanja.

7. Finansije i privredaU Republici Srpskoj Zakonom o registraciji poslovnih subjekata u Republici Srpskoj propisano je pružanje usluge jednošalterskog sistema podnosiocima prijave u postupku registracije kod nadležnog registarskog suda i u postupku dobijanja jedinstvenog identifikacionog broja kod nadležnog poreskog organa, a ako je moguće i carinskog broja kod Uprave za indirektno oporezivanje, a koje obavlja Agencija za posredničke, informatičke i finansijske usluge (u daljem tekstu: APIF).Zakonom je definisano da se proces jednošalterskog sistema registracije poslovnih subjekata od 01.12.2013. godine obavlja na šalterima APIF-a, na 11 lokacija Poslovnih jedinica, i to: Banja Luka, Prijedor, Gradiška, Modriča, Doboj, Bijeljina, Zvornik, Foča, Trebinje, Sokolac i Istočno Sarajevo.Jednošalterskim sistemom se omogućava građanima i privredi u Republici Srpskoj da na jednom mjestu u APIF-u podnesu prijavu za registraciju poslovnog subjekta kod nadležnog suda, Republičkog zavoda za statistiku i Poreske uprave. Snage borbe protiv korupcije u oblasti privrede su već gore pomenuti pravni i institucionalni okvir koji obezbjeđuje borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj kao i okvir specifičan za te oblasti. Ovdje naročito ističemo glave Krivičnog zakonika koje su posvećene krivičnim djelima protiv privrede i platnog prometa, te krivična djela protiv službene dužnosti. Pored toga, javna preduzeća su prošla obuke za izradu planova integriteta. S druge strane, u pojedinim institucijama postoje solidni sistemi provjere utroška grantova. Takođe, uvećan je kapacitet privrednih sudova u RS za rješavanje privrednih sporova (veći broj sudija).Što se tiče privrede, iako se korupcija prvenstveno veže za zloupotrebu „povjerenih ovlaštenja“ ili „javnih ovlaštenja“, te se kao takva veže za vladine institucije i javni sektor, jako je značajno istaći i njenu pojavu u privatnom sektoru. Bez obzira da li se radi o podmićivanju u postupcima utvrđivanja određenih nepravilnosti u radu ili u postupcima javnih nabavki ili dodjele grantova/subvencija, evidentno je da se predstavnici privatnog sektora ne libe služiti koruptivnim ponašanjem s ciljem održanja ili unapređenja svog poslovanja. U okviru privatnog sektora postoje mehanizmi unapređenja integriteta poput Suda časti Privredne komore Republike Srpske, ali isti nisu u dovoljnoj mjeri iskorišteni i angažovani, niti je

javnost upoznata sa rezultatima rada. S druge strane, u velikoj mjeri primjedbe se stavljaju na proces imenovanja rukovodilaca i uprave javnih preduzeća, te nedozvoljene uticaje na odlučivanje te uprave. Borbu protiv korupcije u oblasti privrede svakako je neophodno posmatrati i u vezi sa postupcima javnih nabavki i poreskog sistema.Glavnu reviziju u javnom sektoru vrši Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske je nezavisna institucija koja obavlja reviziju javnih računa Vlade, ministarstva, jedinica lokalne samouprave, kao i širok spektar drugih javnih institucija i organizacija. Revizija izvještava Narodnu skupštinu o tome, da li vladina tijela, javne institucije i državne organizacije troše javni novac efikasno, ekonomično i zakonito. Revizija u svom radu primjenjuje Zakon o reviziju u javnom sektoru Republike Srpske. Narodna skupština Republike Srpske, na prijedlog predsjednika Republike, imenuje glavnog revizora i zamjenika glavnog revizora. Glavni revizor rukovodi Glavnom službom za reviziju i odgovoran jeza dužnosti i ovlašćenja koja su utvrđena zakona. Glavni revizor uz pomoć zamjenika glavnog revizora planira dugoročni razvoj službe, obezbjeđuje mehanizme interne kontrole kvaliteta rada revizije, izvještava Narodnu skupštinu i održava kontakte sa javnošću. Oni su ujedno i članovi Koordinacionog odbora institucije za reviziju BiH i učestvuje na konferecijama međunarodnih vrhovnih institucijama za reviziju. Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske u skladu sa Zakonom o reviziju javnog sektora Republike Srpske, vrši godišnju reviziju javnih računa svih ministarstava, sudova i drugih organa Vlade, organa opštine, javnih fondova i drugih javnih institucija. Funkcija glavnog revizora uključuje reviziju preduzeća, kompanija i organizacijama koje su djelimičo ili potpuno u državnom vlasništvu ili se finansiraju iz budžeta. To podrazumijeva reviziju računa oko 950 klijenata. Glavni revizor izvještava Narodnu skupštinu: - da li su računi ispostavljeni u skladu sa važećim zakonima i da li su namjenski korišteni, - da li godišnji obračuni održavaju tačan, istinit prikaz poslovanja i stanja na kraju godine i- o efikasnosti i uspješnosti kojom su organizacije koristile sredstava u obavljanju svojih funkcija.

Upravljanje javnim finansijama

U Republici Srpskoj područje javnih finansija kao zasebna reformska oblast obuhvaćeno je Strategijom reforme javne uprave u BiH za period 2006 - 2010 i operativne mjere upravljanja javnim finansijama uključene su na operativnom nivou u Akcioni plan 1 (u daljem tekstu: AP1)/Revidirani akcioni plan 1 (u daljem tekstu: RAP1). U Republici Srpskoj postojeći okvir upravljanja javnim finansijama zasniva se na Strategiji reforme javne uprave i AP1 za period 2006-2010. i RAP1, za aktivnosti i mjere koje su planirane navedenim aktima a nisu u potpunosti realizovane do kraja 2014. godine, reforma i dalje traje.Reformska agenda za BiH za period 2015-2018. godine, koju je usvojila Vlada Republike Srpske, prepoznaje potrebu za preduzimanjem konkretnih akcija u cilju fiskalne i finansijske održivosti i provođenja socio-ekonomskih reformi.Unapređenje upravljanja javnim finansijama je jedan od prioriteta Vlade Republike Srpske, sa posebnim osvrtom na povećanje fiskalne discipline i unapređenje sistema unutrašnje fiskalne kontrole.BiH ima složen sistem javnih finansija koji se sastoji od nivoa institucija BiH, nivoa Republike Srpske i FBiH, 10 kantona, Brčko distrikta i lokalnih zajednica. RAP1 obuhvata ključna poglavlja u upravljanju javnim finansijama, a u Izvještaju o napretku BiH, izložena je ocjena postojećeg stanja u oblasti

upravljanja javnim finansijama, i to: Dimenzija politike sistema javnih finansija

1.Redovna izrada makrofiskalnog okvira za cijelu BiHGlobalni okvir fiskalnog bilansa i politika u BiH (GOF) koji se odnosi na analizu i trendove makroekonomskih kretanja u BiH i analizu visine i strukture prihoda od indirektnih poreza i njihove projekcije priprema se manje više blagovremeno. Gornje granice zaduživanja nisu analizirane niti su pripremljene projekcije za trogodišnji period, te GOF ne daje kompletnu sliku gornje granice zaduženja na nivou BiH.

2.Redovna izrada konsolidovanog računa javnog sektora Odjeljenje za makroekonomsku analizu Upravnog odbora Uprave za indirektno oporezivanje priprema konsolidovane podatke za BiH u formatu koji je Međunarodni monetarni fond propisao, a u cilju monitoringa Stand-by aranžmana. Svi izvještaji od 2010. godine se objavljuju na veb stranici Uprave za indirektno oporezivanje.

3.Efikasniji pristup raspodjeli prihoda od indirektnih porezaZakonom o sistemu indirektnog oporezivanja u BiH, regulisano je da se iznos koji je potreban za finansiranje obaveza vanjskog duga oduzme od udjela FBiH i Republike Srpske, te da se direktno uplaćuje u budžet institucija BiH. Zakonom o budžetskom sistemu Republike Srpske utvrđena je formula i kriteriji za utvrđivanje koeficijenata raspodjele indirektnih poreza Republike Srpske, jedinicama lokalne samouprave i JP ''Putevi Republike Srpske''.

Povećanje efikasnosti i efektivnosti upravljanja budžetom

1. Izrada dokumenta okvirnog budžeta (DOB)U Republici Srpskoj u skladu sa odredbama Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske Dokument okvirnog budžeta Republike Srpske DOB, donosi se na period od tri godine i svake godine se revidira po ''rolling' sistemu. kao osnove za pripremu i izradu budžeta. DOB sadrži makroekonomske projekcije i prognoze budžetskih sredstava i izdataka za sljedeću godinu i naredne dvije fiskalne godine. Prema Zakonu o fiskalnoj odgovornosti u Republici Srpskoj, DOB, pored ostalog sadrži ciljeve fiskalne politike iskazane kao ciljane vrijednosti osnovnih fiskalnih agregata, koje Vlada nastoji da ostvari u budžetskom sistemu RS. Dokument okvirnog budžeta Republike Srpske za period 2017-2019. godina (u daljem tekstu DOB RS 2017-2019) je dokument srednjoročnog planiranja u koji su uključene analize i projekcije za opšti državni sektor za nivo Republike Srpske. Podaci iskazani u DOB-u Republike Srpske 2017-2019 su prikupljeni i predstavljeni u skladu sa standardima fiskalne statistike, i kao takvi su osnova fiskalnih analiza i imaju ulogu u razvijanju i nadgledanju ekonomskih i fiskalnih programa, ali i u poslovima praćenja mjera ekonomske politike. Namjena DOB-a Republike Srpske 2017-2019 je da postavi strateški okvir i gornje granice resursa, unutar kojih bi se trebao pripremati godišnji budžet. U tom kontekstu, priprema i izrada budžeta zasnivaće se na DOB-u. DOB Republike Srpske 2017-2019 daje projekcije prihoda, rashoda i finansiranja za period 2017-2019. godina. Ključni cilj ovog Dokumenta je da osigura bolju povezanost

između prioritetnih politika Vlade i načina na koje ona alocira javne resurse.

2. Transparentna potrošnja javnih sredstavaZa planiranje budžeta u programskom formatu su stvorene pretpostavke u BPMIS-u. Postizanje višeg stepena transparentnosti potrošnje javnih sredstava se omogućuje planiranjem budžeta i praćenjem izvršenja budžeta prema programima i postavljenim indikatorima za monitoring pojedinih programa. Budžet Republike Srpske se planira prema metodologiji programskog budžetiranja ali se kao takav ne usvaja i ne objavljuje na veb stranici ministarstva finansija. Daljnje jačanje komunikacije između rukovodioca institucija i jedinica za finansije. Zahtjevi budžetskih korisnika predstavljaju način na koji budžetski korisnici iskazuju podatke o procjeni redovnih stavki u budžetu kao i prijedloge nove visokoprioritetne potrošnje, u skladu sa srednjoročnim planom rashoda i gornjim granicama rashoda u DOB-u. Ministarstvo finansija analizira zahtjeve, i nakon analize poziva rukovodioce budžetskih korisnika na konsultacije da bi se osiguralo da se zahtjevi usklade sa ograničenjima budžeta.

3. Potpuno uvođenje programskog budžetiranjaPlaniranje budžeta u Republici Srpskoj se pomaklo sa tradicionalnog linijskog procesa planiranja budžeta kojim su se budžetska sredstva raspodjeljivala samo po ekonomskim klasifikacijama ka principima programskog planiranja. Vlada Republike Srpske kontinuirano provodi aktivnosti vezano za donošenje budžeta u programskom formatu, ali isto još uvijek nije potpuno u primjeni. Trenutno zahtjevi od budžetskih korisnika se dostavljaju u programskom formatu. S tim u vezi potrebno je obezbijediti preduslove za izvršenje budžeta po programima, kao nadogradnju zakonske regulative. Uvođenje programskog budžetiranja doprinosi uspostavljanju veze između strateškog planiranja i planiranja budžetskih sredstava. Ovaj cilj će se postići kada se dostigne implementacija i dogradnja BMIS-a u fazi donošenja, praćenja izvršenja i finansijskog izvještavanja u programskom formatu. Blagovremeno uključivanje parlamenta u proces donošenja budžeta i prošireno izvještavanje prema parlamentu i javnosti.

Pravni okvir za uspostavljanje sistema finansijskog izvještavanja čine Zakon o računovodstvu i reviziji i Zakon o budžetskom sistemu Republike Srpske. Ovim zakonima je precizirana obaveza pripreme i prezentacije Narodnoj skupštini RS konsolidovanih finansijskih izvještaja. Forma, sadržaj način pripreme i prezentacije finansijskih izvještaja detaljno se propisuje Pravilnikom o finansijskom izvještavanju za korisnike prihoda budžeta RS, opština, gradova i fondova (mjesečno, kvartalno i godišnje). Budžetski korisnici u skladu sa važećim propisima kao osnov za pripremu i prezentaciju finansijskih izvještaja primjenjuju Međunarodne računovodstvene standarde za javni sektor (IPSAS), koji počivaju na obračunskoj računovodstvenoj osnovi. Formati izvještaja se kontinuirano poboljšavaju i unapređuju, ali dok se ne uvede programsko budžetiranje nije moguće praćenje učinka i troškovne opravdanosti pojedinačnih aktivnosti. Vanbudžetska sredstva i vanbudžetski fondovi moraju biti u potpunosti uključeni u sedsnjoročni okvir rashoda i budžetski proces. Zakonom o budžetskom sistemu Republike Srpske, definisano je da budžetski sistem čine: budžet Republike Srpske, budžeti jedinica lokalne samouprave i finansijski planovi vanbudžetskih fondova. Od 2016. godine finansijski plan Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske čini sastavni dio

budžeta Republike Srpske. Vlada Republike Srpske priprema DOB i uključuje projekcije za jedinice lokalne samouprave i vanbudžetske fondove.

U oblasti javnih finansija poboljšano je planiranje budžeta, između ostalog i kroz kroz uvođenje Informacionog sistema upravljanja budžetom. Napredak je postignut u uspostavljanju funkcije interne revizije kroz propise, institucionalne postavke i treninge. Poboljšanja procesa usvajanja budžeta koja je potrebno provesti (SIGMA princip) su: uključenje u potpunosti vanbudžetskih fondova u process usvajanja budžeta, procjene izvršenja za tekuću godinu u plan budžeta za sljedeću; objavljivanje sve dokumentacije koja prati budžet; uključivanje troškova IPA projekata u DOB i budžet, i druge dalje dorade DOB. U kontekstu dalje uspješne realizacije ''Reformske agende za BiH'', Vlada Republike Srpske je započela aktivnosti na izradi dokumenta Strategija upravljanja javnim finansijama Republike Srpske za period 2016-2020. Usvajanjem navedene Strategije jasno će biti definisani pravci reforme u oblasti javnih finansija i zaokružen sistem unapređenja fiskalne odgovornosti Republike Srpske. Očekuje se da Vlada i Narodna skupština Republike Srpske usvoje Strategiju i pripadajući Akcioni plan u prvoj polovini 2017. godine. Dalje unapređenje upravljanja javnim finansijama u RS predstavlja najviši prioritet Vlade RS. U Republici Srpskoj „Strategiju za uspostavljanje i razvoj interne finansijske kontrole u javnom sektoru Republike Srpske“ za period 2010-2012. godina, koju je Vlada Republike Srpske je usvojila 05.05.2010. godine, su pripremili i izradili Ministarstvo finansija - CJH i eksperti SIGMA. Aktivnosti iz Akcionog plana PIFC Strategije (AP), najvećim dijelom su izvršene uz tehničku podršku Evropske unije, kroz Projekat „Javna interna finansijska kontrola“ - PKF Konsultant i „Projekat jačanja upravljanja javnim finansijsma“ - GFA Konsultant. Budući da veliki dio aktivnosti iz Akcionog plana nije realizovan, Strategija je ostala važeća sve do sad. Planirano je njeno ažuriranje.U decembru 2015. godine, Vlada Republike Srpske je usvojila Strategiju upravljanja dugom Republike Srpske za period 2015-2018. godine i ista predstavlja plan koji Vlada namjerava da implementira u toku srednjoročnog perioda da bi se postigla željena struktura portfolija duga, uzevši u obzir vladine preferencije troškova i rizika. Strategijom su identifikovani indikatori, odnosno smjernice u cilju ostvarivanja strukture duga sa prihvatljivim nivoom troškova i rizika. U narednom periodu Republika Srpska će nastaviti sa sprovođenjem fiskalne konsolidacije koja ima za cilj da obezbjedi stabilno makroekonomsko okruženje, te stabilan, pozitivan realni rast u srednjem i dugom roku, sprovodeći istovremeno više reformi u oblasti javnog sektora. Fiskalna konsolidacija planirana je sprovođenjem smanjenja javne potrošnje, te povećanjem javnih prihoda, kroz povećanje prihoda od poreza na potrošnju, proširenjem poreske osnovice, smanjenjem sive ekonomije te unapređenjem rada poreske uprave i naplate prihoda. Uspostavljanje sveobuhvatnih i dobro organizovanih javnih finansija predstavlja preduslov za uspješne procese reformi i dalji razvoj svih sektora društva. U Republici Srpskoj je u ovoj oblasti akcenat u 2016. godini je bio na: Smanjenju poreskog opterećenja rada, uz istovremeno iznalaženje realnih i sigurnih izvora fiannsiranja iz kojih će biti nadoknađena sredstva vanbudžetskim fondovima radi gubitka prihoda od doprinosa; Povećanju fiskalne odgovornosti i unapređenju sistema unutrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru, kroz provođenje Zakona o fiskalnoj odgovornosti i Zakona o sistemu unutrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru Republike Srpske; Suzbijanju sive ekonomije kroz usvajanje neophodnih zakonskih rješenja, kojima će biti unaprijeđen rad svih kontrolnih organa; Reformi

zdravstvenog sistema. U 2015. godini donesen je Zakon o porezu na dohodak sa ciljem smanjenja poreskog opterećenja prvenstveno ukidanjem oporezivanja prihoda od udjela u kapitalu pravnih lica, zatim preciznijim definisanjem i određivanjem poreskih olakšica, podsticanjem ulaganja u premije životnog osiguranja u vidu nove poreske olakšice, razdvajanjem oporezivanja ličnih primanja (primanja iz radnog odnosa) od drugih vidova primanja koji se imaju smatrati ostalim dohotkom (dohodak iz različitih ugovornih odnosa, prihodi od članstva u upravnim, nadzornim odborima, odborima za reviziju, prihodi od poslaničkih i odborničkih funkcija, i sl.). Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o doprinosima koji je donesen u decembru 2015. godine i stupio na snagu 01. januara 2016. godine, umanjena je osnovica obaveznih doprinosa za nosioce nekomercijalnih porodičnih poljoprivrednih gazdinstava za doprinos za zdravstveno osiguranje, uvedena je osnovica za preduzetnike i lica koja samostalno obavljaju profesionalnu djelatnost. Takođe, ovim Zakonom ukinuta je obaveza plaćanja doprinosa na isplatu penzijskog doprinosa do 1.200 BAM godišnje ukoliko taj penzijski doprinos plati za obveznika doprinosa uplatilac doprinosa. Cilj predmetne olakšice je podsticanje poslodavaca u RS sa jedne strane, da za svoje zaposlene plate određeni iznos sredstava koji bi bio oslobođen plaćanja doprinosa, a sa druge strane neophodan podsticaj formiranju i zaživljavanju ove vrste štednje u RS. U 2015. godini donesen je Zakon o porezu na nepokretnosti koji je stupio na snagu 01. januara 2016. godine, i to sa ciljem daljeg unapređenja oporezivanja nepokretnosti prema tržišnoj vrijednosti. Ovim zakonom smanjen je raspon poreske stope poreza na nepokretnosti u odnosu na raspon iz prethodnog zakona i uvedena je posebna stopa za nepokretnosti koje se koriste u proizvodne svrhe. Ovaj Zakon prvenstveno imaj za cilj stabilizaciju budžeta lokalnih zajednica. Kada je u pitanju oporezivanje dobiti pravnih lica (privrednih društava), donesen je Zakon o porezu na dobit koji je stupio na snagu 01. januara 2016. godine. Taj zakon u sadrži norme kojima se jasnije definiše status povezanih lica, preciznije uređuje oporezivanje transakcija između povezanih lica (oblast tzv. transfernih cijena), zatim preciznije definisaše tretman rezervisanja za plasmane banaka, odnosno osiguravajućih društava, preciznije uređuje način alokacije zajedničkih (indirektnih) troškova kompanije na poslovne jedinice, usklađuje način oporezivanja nerezidenata (porez po odbitku) sa rješenjima koja postoje u okruženju.U okviru provođenja reforme privrednog sistema Republike Srpske, tj., sa ciljem smanjenja obima sive ekonomije u Republici Srpskoj donesen je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o poreskom postupku Republike Srpske. Predmetni Zakon sadrži i izmjene kojima se omogućava kontrola neregistrovanog poslovanja i kontrola prijavljivanja radnika u Jedinstveni sistem registracije, kontrole i naplate doprinosa od strane svih inspekcijskih organa u RS bilo na republičkom, bilo na lokalnom nivou, kao i izmjene kojima se onemogućava registracija u Poreskoj upravi Republike Srpske onih poreskih obveznika čiji osnivači imaju neizimirene poreske obaveze, kao i onih poreskih obveznika čiji su osnivači istovremeno i osnivači poreskih obveznika koji imaju neizmirene poreske obaveze. Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o poreskom postupku omogućeno je podnošenje poreskih prijava elektronskim putem čime će se značajno unaprijediti rad Poreske uprave Republike Srpske i smanjiti troškovi administriranja. Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o poreskom postupku je dio seta zakona kojima se sprovodi dalja reforma privrednog sistema u Republici Srpskoj sa prvenstvenim ciljem suzbijanja sive ekonomije. Unapređivanje kontrolnih inspekcijskih postupaka, povećanje efikasnosti inspekcijskih organa su dio ove reforme, a što se postiže, prije svega stvaranjem adekvatnog pravnog okvira.

U narednom periodu planirano je dalje unapređenje zakonskog okvir vezano za porez na dobit, porez na dohodak, i doprinose, kao i donošenje Zakona o poreskom sistemu Republike Srpske kojim će se izvršiti inventura svih poreskih oblika, a nakon njegovog donošenja onemogućiti republičkim i lokalnim organima propisivanje novih poreza izvan okvira tog zakona što će doprinijeti stvaranju prepoznatljivog i poželjnog poreskog ambijenta. Republika Srpska sprovodi strukturne reforme koje treba da obezbijede dugoročnu održivost sistema javnih finansija. Jedna od važnijih reformi jeste reforma zdravstvenog sektora u cilju uspostavljanja sistem pune odgovornosti i fiskalne discipline u sve ustanove zdravstvenog sistema kroz uvođenje trezorskog sistema poslovanja. Reforma zdravstvenog sektora u Republici Srpskoj započela je u septembru 2015. godine i partner na istoj je Svjetska banka. Ista se realizuje kroz nekoliko faza, a to su: analiza dugovanja zdravstvenog sektora; uvođenje svih javnih zdravstvenih ustanova i Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske na trezorski način poslovanja; te iznalaženje mogućnosti za nove modele i izvore finansiranja. Analiza dugovanja zdravstvenog sektora započela je u septembru 2015. godine prikupljanjem i analizom podataka javnih zdravstvenih ustanova, u formatu koji je razradilo Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite. Takođe, u provođenje ove mjere je Svjetska banka pokazala zainteresovanost da se uključi i da pomogne.PARKO je u skladu sa ''Odlukom o uspostavljanju Ureda koordinatora za reformu javne uprave pri Kabinetu predsjedavajućeg Vijeća ministara Bosne i Hercegovine'' zadužen za ''koordinaciju aktivnosti u vezi priprema, donošenja i provođenja strategije reforme javne uprave u BiH''. Zajedničkom platformom o principima i načinu implementacije AP1 uspostavljena je struktura za provođenje reforme javne uprave, definisani principi, način i mehanizam provođenja mjera iz AP, te definisani učesnici u koordinacionoj strukturi. Zajednička platforma sadrži listu PARKO funkcija, opisuje ulogu koordinatora iz Republike Srpske, te definiše ulogu nadzornih i implementacionih timova. Pored toga, odluka o imenovanju republičkog koordinatora, članova nadzornog tima i članova Upravnog odbora Fonda za RJU iz Republike Srpske, opisuje ključne nadležnosti i ovlašćenja svake od navedenih pozicija. Funkciju političke koordinacije i ukupnog nadzora procesa reforme javne uprave u okviru koje je i upravljanje javnim finansijama, vršio je Koordinacioni odbor za ekonomski razvoj i evropske integracije, koga čine: predsjedavajući Savjeta ministara BiH, predsjednik Vlade Republike Srpske, predsjednik Vlade FBiH, gradonačelnik Brčko distrikta BiH. Funkciju koordinacije provođenja mjera i aktivnosti definisanih strateškim dokumentom vršili su Koordinatori za reformu javne uprave koji su imenovani na sva četiri upravna nivoa vlasti, dok su funkciju nadzora nad operativnim sprovođenjem mjera za svaku reformsku oblast vršili Nadzorni timovi imenovani na sva četiri upravna nivoa vlasti. Praktično i operativno provođenje, po odobrenju projektnog zadatka vršili su Implementacioni timovi. U ovom sistemu uočeni su nedostatci, koji se odnose prije svega na poziciju PARKO. U procesu reforme javne uprave, u okviru koje je i upravljanje javnim finansijama, trenutno djeluje, pored naprijed navedene strukture i struktura koja je formirana u cilju izrade novog strateškog okvira za period 2016- 2020.goine, u skladu sa dokumentom Operativni plan za pripremu Strateškog okvira za reformu javne uprave u BiH, koji je PARKO razvio u saradnji sa SIGMA. Operativni plan opisuje glavne korake za pripremu novog Strateškog okvira za reformu javne uprave u BiH u okviru međuinstitucionalne radne strukture . Ta se struktura sastoji od dva nivoa: 1. Zajedničke radne grupe (ZRG), koja bi pratila i nadgledala razvoj novog strateškog okvira i usmjeravala dinamiku, pravce i priritete razvoja i 2. Tematskih radnih grupa (TRG) koje bi davale stručno-tehničku podršku u procesu izrade novog

Strateškog okvira RJU. Formirano je pet tematskih radnih grupa na osnovu Principa javne uprave koje je definisala OECD/SIGMA, - Izrada politika i koordinacija, Javna služba i upravljanje ljudskim potencijalima, odgovornost, Pružanje usluga i Upravljanje javnim finansijama.PARKO u saradnji sa koordinatorima za reformu javne uprave na svim nivoima i nadzornim timovima svake godine priprema Izvještaj o provođenju reforme javne uprave. Svi izvještaji PARKO-a o provođenju RAP1, te podaci o projektima su javno dostupni na veb stranici PARKO.U Republici Srpskoj izvršenje budžeta se nadzire kvartalno, polugodišenje i godišnje. Takođe se rade i preliminarni mjesečni izvještaji o izvršenju budžeta Republike Srpske. U skladu sa Zakonom o budžetskom sistemu Republike Srpske godišnji izvještaj sadrži sve zakonom propisane podatke: Pregled budžetskih sredstava koje je Narodna skupština odobrila u budžetu Republike u prethodnoj godini. Pregled ostvarenih budžetskih sredstava i izdataka u toku prethodne fiskalne godine, koji su prikazani tako da se jasno može vidjeti razlika između odobrenog i izvršenog budžeta, objašnjenje većih odstupanja, podatke o zaduživanju o upravljanju dugom, podatke o korištenju budžetske rezevre, podatke o garancijama datim u toku prethodne fiskalne godine, početno i završno stanje jedinstvenih računa trezora i računa posebnih namjena i podatke o izvršenim realokacijama.Ostvarenost transparentnosti i nadzora nad budžetom je ocijenjen početnom vrijednošću.U Republici Srpskoj budžet se izvršava u skladu sa Zakonom o izvršenju budžeta Republike Srpske. Zakon o izvršenju budžeta Republike Srpske donosi se za fiskalnu godinu. Na osnovu Zakona o reviziji javnog sektora Republike Srpske vrši se revizija finansijskih izvještaja, revizija učinka i druge specifične revizije korisnika budžeta Republike Srpske. Nakon izvršene revizije, revizija javnog sektora dostavlja nacrt izvještaja o reviziji Konsolidovanog godišnjeg finansijskog izvještaja za korisnike budžeta Republike Srpske. Ministarstvo finansija dostavlja Glavnoj službi za revizju Primjedbe na nacrt izvještaja o reviziji Konsolidovanog godišnjeg finansijskog izvještaja za korisnike budžeta Republike Srpske. Ukoliko Revizija ne prihvati primjedbe i dostavi konačan izvještaj u kome su sadržane preporuke, Ministarstvo finansija sačinjava plan aktivnosti kojima će provesti preporuke glavne službe za reviziju. Plan aktivnosti sardži preporuku, nosioca aktivnosti i vrijeme u kom se navedena preporuka treba provesti odnosno otkloniti. Poslovnikom Narodne skupštine Republike Srpske određen je rad Odbora za reviziju, koji razmatra izvještaje po obavljenim revizijama Glavne službe za revizju budžetskih korisnika i drugih pravnih lica, razmatra godišnje planove za reviziju Glavne službe za revizju, upućuje Narodnoj skupštini na razmatranje sve negativne izvještaje Glavne službe za revizju. U Republici Srpskoj kada se radi o finansiranju udruženja i fondacija iz budžeta Republike Srpske važno je naglasiti da je Ministarstvo finansija Republike Srpske usvojilo „Metodologiju upravljanja grantovima za programe i projekte koji se finanasiraju ili sufinansiraju sredstvima budžeta Republike Srpske“. Navedenom metodologijom utvrđuje se postupak planiranja, dodjele sredstava, evaluacije, izvještavanja i kontrole sredstava granta za sve budžetske korisnike koji u svojim budžetima imaju planiranu poziciju grantova. Grant, prema navedenoj metodologiji, predstavlja bespovratnu doznaku koja ima za cilj da pomogne u obavljanju redovnih aktivnosti (programa) ili specifične grupe aktivnosti (projekata) primaoca granta. Metodologija je objavljena na internet stranici Ministarstva finansija i primjenjuje se od 2015. godine. Postupajući u skladu sa navedenom Metodologijom, Ministarstvo uprave i lokalne samouprave donijelo je Pravilnik o kriterijumima i postupku za dodjelu sredstava granta udruženjima od javnog interesa, ostalim udruženjima i fondacijama kojim su utvrđeni kriterijumi, uslovi i postupak dodjele sredstava

granta, evaluacija, izvještavanje i kontrola dodijeljenih sredstava udruženjima od javnog interesa, ostalim udruženjima i fondacijama registrovanim u skladu sa zakonom. Pravilnikom je propisano da se sredstva granta planiraju i obezbjeđuju u budžetu Republike Srpske, odnosno u okviru budžetskih sredstava stavljenih na raspolaganje Ministarstvu uprave i lokalne samouprave, za svaku fiskalnu godinu, a u skladu sa propisima o izvršenju budžeta Republike i Metodologijom upravljanja grantovima za programe i projekte koji se finansiraju sredstvima budžeta Republike.Pravo na dodjelu sredstava granta imaju udruženja i fondacije koja zastupaju ili promovišu interese Republike Srpske, odnosno jedinice lokalne samouprave i jačaju njen ugled u sljedećim oblastima:- građansko društvo,- ljudska prava i prava nacionalnih manjina,- projekti koji promovišu Republiku i/ili jedinicu lokalne samouprave u evropskim integracijama,- lokalni ekonomski razvoj,- projekti jačanja uloge mjesne zajednice,- projekti koji doprinose razvoju lokalne samouprave,- projekti koji doprinose jačanju kapaciteta organa jedinice lokalne samouprave, - projekti koji doprinose poboljšanju kvaliteta komunalnih i drugih usluga iz nadležnosti jedinice lokalne samouprave,- zaštita od elementarnih nepogoda na području jedinice lokalne samouprave i- edukacija državnih službenika i službenika u organima jedinice lokalne samouprave. Ministar uprave i lokalne samouprave imenuje komisiju koja razmatra zahtjeve i projekte, utvrđuje listu vrednovanja zahtjeva i projekata i predlaže donošenje odluke u skladu sa navedenom listom, koja se objavljuje na internet stranici Ministarstva.Kada je riječ o nadzoru nad korištenjem sredstava granta Ministarstvo prati realizaciju ugovora i vrši kontrolu njegove realizacije. Korisnik sredstava granta će Ministarstvu u svakom trenutku omogućiti kontrolu realizacije projekta i uvid u svu potrebnu dokumentaciju. Ako se prilikom kontrole utvrdi nenamjensko trošenje sredstava, Ministarstvo će raskinuti ugovor i zatražiti povrat doznačenih sredstava, a korisnik vraća sredstva. Korisnik sredstava granta podnosi Ministarstvu izvještaj o realizaciji projekta te dostavlja periodične izvještaje i konačne narativne i finansijske izvještaje o namjenskom utrošku sredstava i sprovedenim aktivnostima, sa tačno ostvarenim učincima. Periodični izvještaj podrazumijeva izvještavanje za period od tri mjeseca ili prije sljedeće uplate sredstava, ukoliko se uplata vrši u ratama. Konačni izvještaj se dostavlja po isteku ugovora, a uključuje i izvještaj o evaluaciji projekta. Rok za dostavljanje konačnog izvještaja je 30 dana nakon okončanja projektnih aktivnosti.Redovan nadzor nad utroškom sredstava granta dodijeljenih udruženjima od javnog interesa, ostalim udruženjima i fondacijama vrši Ministarstvo preko tima za nadzor ili koordinatora projekta koji se imenuju iz reda zaposlenih u Ministarstvu, a isto se vrši posredstvom: posjeta korisniku sredstava granta, razgovorima sa angažovanim osobljem projekta, anketiranjem i slično.Korisnik sredstava granta koji Ministarstvu ne podnese propisane izvještaje u skladu sa ovim pravilnikom ili ne izvrši ugovorom preuzete obaveze, nema pravo na dodjelu sredstava granta u naredne tri godine. Ministarstvo dostavlja izvještaj o dodijeljenim sredstvima granta ostalim udruženjima i fondacijama, kao i Ministarstvu finansija do isteka roka za podnošenje godišnjih finansijskih izvještaja tekuće godine za prethodnu godinu.U Republici Srpskoj na osnovu člana 4. stav 1. tačka 4. i stav 2. Zakona o porezu na dobit porez na dobit

ne plaćaju sljedeća lica:- javne ustanove, ovlašćeni regulatorno-nadzorni organi finansijskog sektora, zavodi, vjerske zajednice, političke partije, sindikati, komore, udruženja, dobrovoljna vatrogasna društva, zajednice, savezi, društva, zadužbine, fondacije i druga pravna lica koja su registrovana za obavljanje nedobitne djelatnosti i - koja ostvaruju prihode: iz budžeta ili javnih fondova, od sponzorstva ili donacija u novcu ili naturi, članarina, kao i prihode od prodaje ili prenosa dobara, osim dobara koja se koriste ili su se koristila za obavljanje djelatnosti na tržišnom osnovu.Ukoliko navedena lica vrše i djelatnosti na tržišnom osnovu i ostvaruju prihode iz tržišnih izvora, obveznici su poreza na dobit, za dobit koju ostvare obavljanjem takvih djelatnosti.U Republici Srpskoj Strategija borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj od 2013. do 2017. godine, kao strateški dokument, izrađen za četverogodišnji period, predstavlja nastavak ranijih sistemskih aktivnosti na prevenciji i borbi protiv korupcije u Republici Srpskoj. Sveobuhvatno i djelotvorno suprotstavljanje korupciji zahtijeva napore i aktivnosti kako vlasti, tako i građana i cijelog društva.Računovodstvena i revizorska profesija, po prirodi svoga posla treba i može da ima ulogu jednog aktera u prevenciji i borbi protiv korupcije. Zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske, u daljem tekstu: Zakon, uređena je oblast računovodstva i revizije (organizacija i funkcionisanje sistema knjigovodstva i računovodstva, priprema i prezentacija finansijskih izvještaja, organizacija i rad Savjeta za računovodstvo i reviziju, revizija finansijskih izvještaja, sticanje zvanja, sertifikacija i licenciranje i druga pitanja od značaja za računovodstvo i reviziju). Odredbe ovog zakona se, u skladu sa članom 3. primjenjuju na sve oblike privrednih društava kao i preduzetnike koji svoje poslovne knjige vode po sistemu dvojnog knjigovodstva, na obračunskom osnovu, te korisnike prihoda budžeta Republike, oppština, gradova i fondova.Etičkim kodeksom za profesionalne računovođe definisani su osnovni ciljevi i principi računovodstvene profesije. Svrha Kodeksa etike za profesionalne računovođe je da bude svojevrstan okvir profesionalnog ponašanja računovođa s ciljem zaštite i jačanja profesionalne discipline. Bitna karakteristika računovodstvene profesije jeste i odgovornost prema javnosti jer profesionalne računovođe imaju značajnu ulogu u privredi i društvu uopšte. Zakonom je, između ostalog, propisana i obaveza sačinjavanja i prezentovanja pojedinačnih i konsolidovanih finansijskih izvještaja. Sva privredna društva su dužna da svoje pojedinačne, odnosno konsolidovane finansijske izvještaje pripremaju u skladu sa Međunarodnim računovodstvenim standardima (IAS), Međunarodnim standardima finansijskog izvještavanja (IFRS) te Međunarodnim standardom finansijskog izvještavanja za male i srednje entitete (IFRS for SMEs). Subjekti od javnog interesa i velika pravna lica su obavezni da svoje pojedinačne, odnosno konsolidovane finansijske izvještaje pripremaju u skladu sa IAS, odnosno IFRS. Mali i srednji entiteti (koji ne pripadaju kategoriji subjekata od javnog interesa) mogu da svoje pojedinačne, odnosno konsolidovane finansijske izvještaje pripremaju u skladu IFRS for SMEs. Primjena IFRS for SMEs je na dobrovoljnoj osnovi, a svi koji se odluče da ne primjenjuju IFRS for SMEs, obavezni su da za potrebe pripreme i prezentacije finansijskih izvještaja opšte namjene i konsolidovanih finansijskih izvještaja primjenjuju „pune“ IFRS.Sva pravna lica su dužna da sačinjavaju i prezentuju set finansijskih izvještaja, kojeg u skladu sa članom 19. stav 5. Zakona, čine Bilans stanja– Izvještaj o finansijskom položaju na kraju perioda, Bilans uspjeha –

Izvještaj o ukupnom rezultatu za period, Bilans tokova gotovine – Izvještaj o tokovima gotovine, Izvještaj o promjenama na kapitalu i Napomene uz finansijske izvještaje. Uz godišnji finansijski izvještaj sva profitna i neprofitna pravna lica, osim banaka i drugih finansijskih organizacija, društava za osiguranje i investicionih fondova, dužna su da sačinjavaju i poseban izvještaj sačinjen prema zahtjevu Republičkog zavoda za statistiku-Aneks. Propisana je i obaveza sačinjavanja konsolidovanih finansijskih izvještaja kao finansijskih izvještaja grupe (matično i zavisna pravna lica), u kojima su imovina, obaveze, sopstveni kapital, prihodi, rashodi i tokovi gotovine matičnog pravnog lica i njegovih zavisnih pravnih lica prezentovani kao da su jedna ekonomska cjelina.Svi pravna lica su dužna da godišnji finansijski izvještaj dostave u Jedinstveni registar finansijskih izvještaja Republike Srpske, koji se vodi kod APIF-a, najkasnije do posljednjeg dana februara tekuće godine za prethodnu godinu, dok se konsolidovani finansijski izvještaji dostavljaju do kraja aprila tekuće godine za prethodnu godinu.Zakonom je propisana i obaveza revizije finansijskih izvještaja subjekata od javnog interesa i finansijskih izvještaja velikih pravnih lica, razvrstanih u skladu Zakonom. Reviziju obavljaju lica sa stečenim zvanjem ovlašćeni revizor i koja posjeduju dozvolu za rad - licencu, a u izvještaju o izvršenoj reviziji finansijskih izvještaja izražava se mišljenje o tome da li su finansijski izvještaji pripremljeni i prezentovani na istinit i fer način, u skladu sa IAS, IFRS, IFRS for SMEs i drugim odgovarajućim propisima.Sa ciljem unapređivanja i razvoja računovodstvene i revizorske profesije Zakonom je uspostavljen sistem nadzora nad radom društava za reviziju te pravnih lica i preduzetnika koji pružaju računovodstvene usluge, koji je u nadležnosti Ministarstva finansija. Uputstvom o sprovođenju nadzora nad radom poslovnih subjekata koji pružaju usluge u oblasti revizije i računovodstva detaljnije su uređeni postupci sprovođenja nadzora nad radom društava za reviziju sa posebni osvrtom na sprovođenje kontrole kvaliteta na nivou subjekta nadzora-društva za reviziju, osnosno sprovođenje kontrole kvaliteta na nivou revizorskog angažmana. U Republici Srpskoj Zakon o finansiranju političkih stranaka iz budžeta Republike, Grada i opštine propisano je da pravo na finansijska sredstva ostvaruju:političke stranke i koalicije koje imaju poslanike, ili odbornike u skupštini, nezavisni poslanici i nezavisni odbornici, koji su izabrani kao nezavisni kandidati, političke stranke, liste nezavisnih kandidata i nezavisni kandidati sa potvrđenim izbornim listama i registrovane koalicije sa potvrđenom jedinstvenom listom kandidata.Finansijska sredstva stečena u skladu sa ovim zakonom, koriste se za:finansiranje dijela troškova redovnog rada političke stranke, koalicije, nezavisnog poslanika, odnosno odbornika, pokriće dijela troškova izborne kampanje političkih stranaka, koalicija, nezavisnih lista i nezavisnih kandidata kojima su potvrđene izborne liste za izbor poslanika, odnosno odbornika i pokriće dijela troškova rada poslaničkih, delegatskih, odnosno odborničkih klubova i grupa.Odluku i način raspodjele sredstava za potrebe utvrđuju Administrativne komisije Narodne skupštine i Vijeća naroda Republike Srpske, odnosno nadležni organ utvrđen poslovnikom skupštine jedinice lokalne samouprave.U slučaju da politička stranka nezakonito koristi budžetska sredstva, ministar finansija odnosno načelnik opštine može na prijedlog glavne službe za reviziju javnog sekrora Republike Srpske, uskratiti daljnu isplatu tih sredstava. U oblasti javnih nabavki u BiH postoji jedinstven sistem, a osnovni principi sadržani su u Zakonu o javnim

nabavkama BiH. Stupanjem na snagu ovog zakona (član 48) uspostavljena je Agencija za javne nabavke koja je samostalna upravna organizacija i za svoj rad odgovara Savjetu ministara. Izvršenje ugovornih obaveza u Investiciono-razvojnoj banci Republike Srpske a.d. Banja Luka, vrši Odsjek za privatizaciju i restrukturiranje Investiciono-razvojna banka Republike Srpske a.d. Banja Luka, a postupak privatizacije je predmet revizije i Komisije za reviziju privatizacije, kao i drugih organa nadzora (MUP). Odjeljenje za budžetsku kontrolu i unapređivanje efikasnosti, koje djeluje u sastavu Centralne jedinice za internu reviziju daje doprinos većoj kontroli namjenskog trošenja budžetskih sredstava, a samim tim i dosljednijem izvršenju namjenskih troškova. Usvojeni je Pravilnik o budžetskim klasifikacijama, sadržini računa i primjeni kontnog plana za korisnike prihoda budžeta Republike, opština, gradova i fondova; Pravilnik o finansijskom izvještavanju za korisnike prihoda buceta Republike, opština, gradova i fondova i Uputstvo o formi, sadržaju i načinu popunjavanja obrazaca za trezorsko poslovanje budžetskih korisnika; Zakon o komitetu za koordinaciju nadzora finansijskog sektora Republike Srpske u čiji sastav ulaze: ministar finansija, direktor Agencije za bankarstvo, direktor Agencije za osiguranje i predsjednik Komisije za hartije od vrijednosti. Cilj ovog zakona je uspostavljanje efikasnijih mehanizama saradnje, koji su do sada obezbijedili bolju međusobnu komunikaciju i koordinaciju, što su pretpostavke sveobuhvatne kontrole finasijskih transakcija i događaja na tržištu. Donošenje novog Pravilnika o internim kontrolama i internim kontrolnim postupcima (oblast budžetske potrošnje Ministarstva finansija).U Republici Srpskoj preporuke FATF-a su u najvećem dijelu implementirane u pravni sistem Republike Srpske. Kao članica Savjeta Evrope, Bosna i Hercegovina, pa samim tim i Republika Srpska, podliježu ocenjivanju Komiteta MONEYVAL, specijalizovanog komiteta koji se bavi problematikom borbe protiv pranja novca i finansiranja terorizma i radi na sistemu uzajamnih procjena država članica, u kojima se ocjenjuje usklađenost sistema u odnosu na standarde propisane preporukama FATF-a. Izveštaj o procjeni četvrtog kruga o Bosni i Hercegovini je usvojen u mjesecu septembru 2015. godine u Strazburu na 48. Plenarnoj sjednici Komiteta Manival. U cilju ispunjavanja preporuka iz navedenog Izveštaja i daljeg usklađivanja pravnog sistema Bosne i Hercegovine i Republike Srpske sa relevantnim međunarodnim standardima, usvojen je novi Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma Bosne i Herecegovine, te je predloženo usvajanje novog Krivičnog zakona Republike Srpske.Snage borbe protiv korupcije u oblesti finansija predstvaljaju planovi integriteta u organima i institucijama javnog sektra, zatim kapaciteti, kompetentnost i nezavisnost Glavne službe za reviziju javnog sektora RS, kao i povećan kvalitet revizorskih izvještaja u segmentu preglednosti i razumljivosti, te uvećan nivo realizacije preporuka Glavne službe za reviziju javnog sektora RS, kao posljedica novog pristupa praćenju i registrovanju primjene preporuka (najveći nivo poštovanja preporuka u BiH). Pored toga, snagu predstvaljaju i pojačaj organizacioni kapacitet Agencije za bankarstvo RS (Odjeljenje za sprečavanje pranja novca), zatim transparentnost rada Investiciono – razvojne banke RS, te kapaciteti poslovnih banaka za sprečavanje pranja novca u vezi sa čim je i primjena Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranju terorističkih aktivnosti i uvećanje sankcija u skladu sa preporukama Svjetske banke i Komiteta MANIVAL. Pored toga, u pojedinim institucijama su doneseni novi pravilnici u vezi sa dodjelom finansijskih sredstava s ciljem unapređenja transparentnosti i odgovornosti. Međutim, rješenja su i dalje dosta različita. Finansije. U oblasti javnih finansija je djelimično unaprijeđen sistem javnih nabavki sa aspekta kontrole javnih nabavki. Doneseni su značajni zakonski propisi iz oblasti bankarstva. Takođe,

nastavljen je dalji razvoj kapaciteta za internu reviziju, te su sprovedene obuke poreskih inspektora. Slabosti postupaka javnih nabavki su nedostatak strateških opredeljenja na osnovu prethodno provedenih detaljnih i integralnih ispitivanja i analiza problema i mogućnosti u oblasti javnih nabavki. Iz toga proizlazi nedostatak definisanih mjera i aktivnosti koji se žele postići u oblasti javnih nabavki. Takođe, ne postoje odgovarajući mehanizmi prikupljanja potrebnih podataka, praćenja i kontrole realizacije definisanih mjera i aktivnosti, te ocjene ostvarenih rezultata i postignutih ciljeva. Pored toga, poslovi javnih nabavki često nisu adekvatno organizaciono pozicionirani unutar institucije, niti su obezbijeđeni potrebne kadrove. Na kraju, poslove javnih nabavki je neophodno urediti kroz interne akte i to u svim fazama, na sveobuhvatan, konzistentan i usaglašen način, kako bi ti poslovi na odgovarajući način bili integrisani u ukupno funkcionisanje institucije te kako bi se obezbijedilo njihovo pravilno razumijevanje i potreban angažman svih uključenih zaposlenih u cilju odgovarajuće raspodjele odgovornosti i nesmetanog i pravovremenog obavljanja definisanih poslova.Dalje, Izvještaj o napretku BiH za 2016. godinu, sačinjen od strane Evropske komisije ukazuje i na problem subvencija, grantova i garancija koje se daju iz budžeta uz nedostatak adekvatno razvijenih procedura za nadzor i kontrolu. , supervizija banaka od Agencije za bankarstvo RS se ocjenjuje neadekvatnom uz potrebu daljeg jačanja nezavisnosti i odgovornosti. Pored navedenih, slabosti u ovoj oblasti su nedovoljni kapaciteti i rezultati internih revizija, kao i nedovoljna kontrola finansiranja lokalnih samouprava, uključujući i lokalna javna preduzeća i ustanove, zatim nedovoljna koordinacija nadležnih organa i institucija, te nerazvijene funkcije planiranja/budžetiranja kod korisnika budžeta (u skladu sa stvarnim potrebama, aktivnostima, očekivanim rezultatima i dr.).U oblasti upravljanja javnim finansijama Republika Srpska je u 2016. godini radila na uspostavljanju Registra parafiskalnih davanja, koji će usvajanjem Zakona o poreskom sistemu do kraja 2016. godine dobiti i svoju pravnu osnovu. Uspostavljanjem navedenog registra onemogućeno je naplaćivanje bilo koje vrste fiskalnog davanja, koje nije obuhvaćeno registrom.Osiguranje održivosti javne potrošnje i jačanje finansijske odgovornosti ima za cilj dodatne mjere za unapređenje fiskalne odgovornosti, smanjenja javne potrošnje, te promjene strukture budžetske potrošnje u korist kapitalne potrošnje. Riječ je o mjeri koja predstavlja osnovni stub svih politika Vlade Republike Srpske u mandatnom periodu 2014. do 2018. godine i njena realizacija u 2017. godini je bila usmjerena na slijedeće aktivnosti:- Završetak sprovođenja Zakona o fiskalnoj odgovornosti,- Reforme u javnom sektoru uz uspostavljanje Registra zaposlenih u javnom sektoru,- Reforme u sistemu lokalne samouprave,- Povećanje efikasnosti javnih investicija,- Usvajanje Strategije upravljanja javnim finansijama Republike Srpske.Posebno je značajna aktivnost usvajanja Strategije upravljanja javnim finansijama Republike Srpske jer ima za cilj jačanje budžetskog planiranja, izvršenja budžeta i nadzora sa ciljem jačanja fiskalne discipline, pojednostavljenje raspodjele sredstava u skladu sa ciljevima politike i unapređenje kvaliteta javne uprave, te promovisanje ekonomskog razvoja. S tim u vezi, Vlada Republike Srpske je imenovala Radnu grupu, koja još uvijek radi na izradi Nacrta startegije. Glavni tematski prioriteti u srednjoročnom periodu uključuju slijedeće: makroekonomski okvir i fiskalnu politiku čiji je cilj smanjenje učešća javnog i ukupnog duga u BDP-u u srednjoročnom periodu; eliminaciju zaostalih dugovanja i sprečavanje njihovog

ponovnog pojavljivanja; strožiju kontrolu obaveza, kontrolu višegodišnjih obaveza, te poboljšan sistem finansijske kontrole; funkcionalan višegodišnji budžetski proces; ojačano prikupljanje prihoda, te unapređeno poštovanje propisa, s ciljem da se smanji utaja poreza i poreski nedostatak prihoda; dobro obučenu i sposobu internu reviziju; povećanu transparentnost i bolje mehanizme odgovornosti; te efikasan sistem javnih nabavki koji će poboljšati kvalitet javne potrošnje.Prilike koji bi trebalo iskoristiti za realizaciju i zadovoljenje navedenih potreba su svakako fokus donatora (projekat nacionalne procjene rizika od pranja novca; projekat jačanja kapaciteta bankarskog sektora kroz zajam Svjetske banke; podrška Centra za finansijsko savjetovanje Svjetske banke (FinSAC). Zatim, još uvijek su izražene potrebe za povećanjem kapaciteta i kompetencija internih revizija, boljim korišćenjem preporuka (podataka) iz izvještaja Glavne službe za reviziju javnog sektora RS, jačanjem kapaciteta za forenzičko računovodstvo za potrebe krivičnih i drugih postupaka, te koordincija/sinergija implementacije planova integriteta i procedura internih revizija.Vlastiti izvori prihoda jedinice lokalne samouprave utvrđuju se zakonom. Jedinica lokalne samouprave ima pravo na vlastite finansijske resurse, kojim organi jedinice lokalne samouprave mogu slobodno raspolagati u okviru svoje nadležnosti, u skladu sa zakonom. Jedinica lokalne samouprave ostvaruje dio finansijskih resursa od poreza i taksa čiju stopu utvrđuje u skladu sa zakonom. Sva sredstva iz vlastitih izvora prihoda pripadaju budžetu jedinice lokalne samouprave.Zakonom se utvrđuje raspodjela prihoda između Republike i jedinica lokalne samouprave, u skladu sa stepenom razvijenosti jedinica lokalne samouprave. Raspodjela prihoda ima za cilj da se dopune vlastiti izvori finansiranja jedinica lokalne samouprave i obezbijedi efikasno izvršavanje njihovih nadležnosti. Navedena raspodjela prihoda ke takva da organi jedinice lokalne samouprave mogu planirati iznos sredstava kojim raspolažu u toku fiskalne godine.Pravila za redistribuciju sredstava iz budžeta Republike na jedinice lokalne samouprave zasnivaju se na objektivnim, transparentnim i potvrdivim kriterijumima koje utvrdi Narodna skupština Republike Srpske. Prema navedenim kriterijumima, jedinice lokalne samouprave dijele se na:- razvijene,- srednje razvijene,- nerazvijene i- izrazito nerazvijene jedinice lokalne samouprave.Stepen razvijenosti jedinica lokalne samouprave utvrđuje Vlada, na osnovu kriterijuma koje utvrdi Narodna skupština. Kriterijumi za utvrđivanje stepena razvijenosti donose se svake tri godine. Stepen razvijenosti jedinica lokalne samouprave utvrđuje se do 30. septembra tekuće godine za narednu godinu. Republika, kroz mjere ujednačavanja, pruža posebnu podršku finansijski nerazvijenim i izrazito nerazvijenim jedinicama lokalne samouprave, u cilju smanjenja razlika u stepenu razvijenosti i finansijskog opterećenja u izvršavanju nadležnosti. Jedinice lokalne samouprave imaju pravo da se kreditno zadužuju u skladu sa procedurama i u granicama utvrđenim zakonom.

8. Nevladin sektor, političke organizacije i medijiZa borbu protiv korupcije potrebno je preduzimati mjere za podizanje nivoa svijesti o korupciji kao negativnoj društvenoj pojavi ali i ozbiljnom krivičnom djelu (npr. kampanje, mediji i obuka). Pored pravosudnih insitucija i republičkih organa uprave za podizanje svijesti su odgovorni i nadležni mediji, nevladin sektor, organizacije civilnog društva, političke organizacije.

Ustavom Republike Srpske propisano je da građani imaju pravo na mirno okupljanje i javni protest. Sloboda okupljanja može se zakonom ograničiti samo radi zaštite bezbjednosti ljudi i imovine. Zajamčena je sloboda političkog organizovanja i djelovanja u skladu sa zakonom. Zabranjeno je političko organizovanje i djelovanje usmjereno na ugrožavanje demokratije, narušavanje integriteta Republike, kršenje Ustavom zajamčenih sloboda i prava i raspirivanje nacionalne, rasne ili vjerske mržnje inetrpeljivosti.Civilno društvo obuhvata one organizacije, strukture i mreže koje su odvojene i nezavisne od zakonodavne, izvršne i sudske vlasti, ali koje su istvovremeno, u bliskoj interakciji sa njima. U onim zemljama u kojima postoji visoko učešće građana u javnim poslovima od vlada se očekuje da se ponašaju u skladu sa visokim standardima koje nameće ovakav politički angažman građana. S tim u vezi je jako značajna uloga nevladinih organizacija u borbi protiv korupcije. Pojedine organizacije ili grupe organizacija su se specijalizovale za pitanja sprečavanja i borbe protiv korupcije, kao što su UG Transparency International BiH ili Antikorupcijska mreža ACCOUNT. Snage nevladinog sektora popitanju borbe portiv korupcije su, između ostalog, postojeća ekspertiza, kako individualna tako i u okviru organizacija civilnog društva koje se bave pitanjima borbe protiv korupcije, zatim fleksibilnost u radu i spremnost na mobilizaciju resursa u veoma kratkom roku, što je bitno za hitno djelovanje u pojedinim situacijama, te podrška međunarodnih organizacija i institucija, u vezi sa borbom protiv korupcije kao i kritičko promišljanje o (postojećim) javnim politikama, usmjerenim na borbu protiv korupcije i nezavisnost i integritet u sprovođenju monitoringa i nadzora nad implementacijom pojedinih strategija i/ili javnihSlabosti u ovoj oblasti su još uvijek nedovoljan broj specijalizovanih organizacija za pojedine aspekte borbe protiv korupcije, zatim neodostatak koordinacije organizacija civilnog društva i razna „preklapanja“ u njihovom djelovanju u vezi sa implementacijom antikorupcijskih projekata. Pored toga, projektno finansiranje je ograničeno vremenski i prema raspoloživim pozivima. Takođe, evidentna je i netransparentnost u dodjeli sredstava organizacijama civilnog društva, naročito kada se radi o javnim institucijama. S druge strane, ove organizacije često imaju ograničeni pristup pojedinim javnim medijskim kućama i pristup u procesu donošenja odluka od strane institucija vlasti.Ministarstvo uprave i lokalne samouprave u okviru Resora lokalne samouprave ima Odjeljenje za skupštinski sistem, političke organizacije, udruženja građana i fondacije i pitanja nacionalnih manjina i registre kao zvanično tijelo za dijalog i saradnju između organizacija civilnog društva i javnih institucija. Administrativni kapaciteti za odjeljenja za saradnju sa društvima civilnog društva su zadovoljavajući, ali nisu dovoljni, te je isti potrebno jačati. Navedena struktura je vidljiva, otvorena i dostupna organizacijama civilnog društva.Zakonom o udruženjima i fondacijama Republike Srpske33 uređuje se osnivanje, registracija, unutrašnja organizacija i prestanak rada udruženja i fondacija. Udruženje je u smislu ovog zakona, svaki oblik dobrovoljnog povezivanja više fizičkih ili pravnih lica radi unapređenja ili ostvarivanja nekog zajedničkog ili opšteg interesa ili cilja, u skladu sa Ustavom i zakonom, a čija osnovna svrha nije sticanje dobiti. Fondacija je pravno lice koje nema svoje članstvo, koja se osniva radi upravljanja određenom imovinom u javnom ili zajedničkom interesu.Statut i delovanje udruženja i fondacija ne mogu biti suprotni ustavnom poretku niti usmereni na

33 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 52/2001 i 42/2005

njegovo nasilno podrivanje, raspirivanje nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivost ili diskriminacije zabranjene Ustavom i zakonom. Ciljevi i delatnost udruženja i fondacija ne mogu uključivati angažovanja u predizbornoj kampanji političkih stranaka i kandidata, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate i finansiranje kandidata, odnosno političkih stranaka.U Republici Srpskoj u jedinstveni registar udruženja, prema podacima Ministarstva uprave i lokalne samouprave Republike Srpske, do 31.07.2016. godine upisano je ukupno 6228 udruženja, 67 fondacija i 63 strane nevladine organizacije. Inače, podaci o broju udruženja i fondacija i stranih nevladinih organizacija dostupni su i na zvaničnom sajtu Ministarstva uprave i lokalne samouprave Republike Srpske. Podaci o broju zaposlenih i volontera dostupni su Poreskoj Upravi RS, Agenciji za posredničke i informatičke i finansijske usluge te Ministarstvu porodice, omladine i sporta.Jedinstveni registar udruženja i fondacija vodi Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske. Ministarstvo uprave i lokalne samouprave vodi i jedinstveni registar stranih i međunarodnih nevladinih organizacija koje su registrovale svoja predstavništva na teritoriji Republike Srpske. Sud kod koga je izvršena registracija udruženja ili fondacije dužan je o tome obavjestiti i organ koji vodi jedinstveni registar u roku od osam dana po izvršenoj registraciji, ili o izmjenjenoj registraciji. Jedinstveni registar je otvoren za javnost za vreme radnog vremena. Svako lice može lično ili putem pošte, zatražiti kopiju bilo kojeg upisa u registar ili bilo kojeg dokumenta iz spisa predmeta registrovane organizacije. mOdredbe Zakona o registraciji udruženja i fondacije primenjuju se na registraciju kancelarije, prestavništva ili drugog organizacionog oblika stranog ili međunarodnog udruženja ili fondacije, ili druge međunarodne nevladine organizacije, ukoliko samim zakonom nije drugačije propisano. Troškovi registracije udruženja ili fondacije iznose okvirno 300-400BAM, potrebno je oko 30 dana da se postupak registracije završi, a istu nije moguće izvršiti online.Kao pravni okvir za volontiranje u organizacijama civilnog društvaprimjenjuje se Zakon o volontiranju34 kojim se propisuje osnovni pojmovi u vezi sa volontiranjem, uslovi volontiranja, principi za organizovanje volontiranja, uslovi zaključivanja ugovora o volontiranju, prava i obaveze volontera i organizatora volontiranja, društveno vrednovanje, podsticanje i razvoj volontiranja i druga pitanja od značaja za obavljanje volontiranja. Navedenim zakonom je definisano da jedan od organizatora volontiranja može da bude svako pravno lice registrovano u skladu sa propisima koji regulišu rad udruženja i fondacija na teritoriji Republike Srpske. Navedenim zakonom propisana su prava i obaveze volontera i organizatora volontera. Civilno društvo je neophodno više uključiti u javne rasprave o nacrtu zakona i politika. Smjernicama za postupanje republičkih organa uprave o učešću javnosti i konsultacijama u izradi zakona propisuje se način i postupak sprovođenja konsultacija sa javnošću po kojima postupaju ministarstva, republičke uprave, republičke upravne organizacije i drugi republički organi prilikom izrade zakona, drugih propisa i opštih akata. Pod javnošću u smislu ovih smjernica podrazumijevaju se pravna lica, udruženja građana, udruženja poslodavaca, privredna i advokatska komora i druge komore, reprezentativni sindikat, eksperti za pojedine oblasti,mediji, naučna i stručna javnost. Propisi iz programa rada obrađivača propisa, za koje obrađivač utvrdi da su od interesa za javnost, objavljuju se na njegovoj internet stranici, a rok za dostavljanje primjedbi i sugestija je osam dana od dana objavljivanja propisa na internet stranici.

34 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 89/2013

Pored unapređenja saradnje organa vlasti i nevladinog sektora, neophodno je nastaviti i unapređivati javno finansiranje ili bilo koji drugi oblik podrške dostupan organizacijama civilnog društva. U Republici Srpskoj organizacije civilnog društva imaju mogućnost da budu finansirane iz budžetskih sredstava. Iz budžeta ministarstva uprave i lokalne samouprave u periodu od 2012-2016. godine za sufinansiranje rada odnosno projekata i programa udruženja građana i fondacija izdvojeno je ukupno 5.710.158,00 BAM.Prilike u nevladinom sektoru koje bi trebalo iskoristiti u otklanjanjunavednih slabosti i borbi protiv korupcije su svakako velika raspoloživost finansiranja i regionalnih ekspertiza, zatim ogroman fokus EU je na pitanja korupcije, te mogućnost mobilizacije velikog broja građana.Prijetnje u ostvarenju navedenih prilika su donošenje zakona koji utiču ograničavajuće na rad nevladinih organizacija, percepcija pojedinih političkih elita i određenog dijela građana o karakteru i radu nevladinih organizacija, naslonjenost na eksterno, donatorsko finansiranje projekata i osjetljiva politička situacija koja karakteriše Zapadni Balkan.Međutim, Vlada Republike Srpske i Ministarstvo pravde kao koordinatro antikoruptivnih aktivnosti u Repubici Srpskoj se mogu pohvaliti produktovnom i dobrom saradnjom sa organizacijama civilnog društva u prethodnom strateškom periodu, gdje se naročito ističe učešće u izradi Zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju i provođenju javnih rasprava za taj zakon, zatim sprovođenja obuka javnog sektora za izradu planova integriteta i drugim aktivnostima, izrada ovog Nacrta Strategije, te se očekuje dalji razvoj i unapređenje te saradnje u narednom strateškom periodu. Takođe, za napomenuti je da je predstavnik nevladinih organizacija član Komisije za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije u Republici Srpskoj.Slobode političkog organizovanja i delovanja i uslovi i postupak osnivanja, registracije i prestanka rada političkih organizacija regulisano je Zakonom o političkim organizacijama35 . Građani se slobodno politički organizuju i deluju i u tom cilju osnivaju političke organizacije. Ne mogu se osnivati političke organizacije čiji su statutarni ili programski ciljevi usmereni na ugrožavanje demokratije, narušavanje integriteta Republike Srpske, kršenje Ustava, Ustavom zajedničkih sloboda i prava. Rad političkih organizacija je javan. Statutom političke organizacije utvrđuju se slučajevi u kojima organi političke organizacije mogu isključiti javnost iz njihovog rada. Političke organizacije su dužne da omoguće uvid nadležnim organima u njihovu delatnost kojom ostvaruju svoje ciljeve i zadatke i uvid u dokumentaciju i evidenciju o sticanju i korišćenju sredstava kojima raspolažu.Političke organizacije imaju svojstvo pravnog lica koje stiču upisom u registar.Pored velike odgovornosti političkih organizacija za rad na podizanju svijesti o opasnosti korupcije, neophodnosti borbe protiv korupcije, vrlo interesantno pitanje za javnost, jeste i finansiranje političkih stranaka i izbornih kampanja te obezbjeđenje njihove transparentnosti.U Republici Srpskoj finansiranje političkih stranaka i izbornih kampanja regulisano je u Republici Srpskoj Zakonom o finansiranju političkih stranka iz budžeta Republike, opštine i grada36 , Zakonom o političkim organizacijama37 , Izbornim zakonom Republike Srpske38 . Finansiranje stranka i izbornih kampanja, te obaveza izvještavanja regulisane su i zakonima Bosne i Hercegovine, i to Zakonom o finansiranju političkih

35 „Službeni glasnik Republike Srpske", br. 15 od 8. jula 1996; 17/02)36 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/200837 „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 15/1996 i 17/200238 „Službeni glasnik Rpeublike Srpske“, broj 34/2002, 35/2003, 24/2004, 19/2005, 24/2012 i 109/2012

stranka39 i Izbornim zakonom Bosne i Hercegovine40 . GRECO preporuke o transparentrnosti finansiranja stranaka se realizuju kroz primjenu zakona. Pregled i kontrolu finansijkih izvještaja koje podnose političke stranke i reviziju tih izvještaja vrši Služba za reviziju finansiranja političkih stranka koju uspostavlja Centralna izborna komisija. O svim nepravilnostima i kršenjima zakona koje utvrdi Služba za reviziju finansiranja političkih stranka izvještava Centralnu izbornu komisiju koja izriče novčane kazne za sve utvrđene nepravilnosti. Novčane kazne utvrđene su zakonom. Na odluku Centralne izborne komisije može se uputiti žalba Apelacionom vijeću. Centralna izborna komisija obezbjeđuje javnosti pristup izvještajima o reviziji poliitčkih stranka koji se objavljuju i na internet stranici Centralne izborne komisije. Političke stranke dužne su voditi poslovne knjige i podnositi finansijske izvještaje za svaku kalendarsku godinu Centralnoj izbornoj komisiji. Politička stranka dužna je podnijeti poseban finansijski izvještaj za period izborne propagande. Za provođenje Zakona o finansiranju političkih stranka nadležna je Centralna izborna komisija.Ono što je posebno zabrinjavajuće, imajući u vidu iznose kojima stranke raspolažu tokom godine, je činjenica da revizija finansiranja političkih stranaka ne uključuje kontrolu rashoda, čime jednostavno nema uvida u to na koji način stranke troše novac iz budžeta.Uticaj i moć medija te internet mreže je nesporna i nemjerljiva, te je potrebno iskorisititi te kapacitete u borbi protiv krupcije. Naročito je pohvalno, efikasno i preporučljivo zajedničko istupanje i djelovanje vlasti i nevladinog sektora u različitim oblicima kampanja za borbu protiv korupcije. Iako je MP RS u saradnji sa MUP RS organizovalo niz medijskih kampanja i edukacija na temu borbe protiv korupcije:- Organizovano obilježavanje 9. Decembra - Svjetskog dana borbe protiv korupcije u Republike Srpske (panel diskusija u prostorijama Uprave za policijsko obrazovanje Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske i oglas u dva dnevna lista).- Organizovani „Dani borbe protiv korupcije“, informativna predavanja u javnim ustanovama i univerzitetima. U sklopu navedenih aktivnosti u okviru projekta, predviđenih Akcionim planom, održana su predavanja čiji je cilj bio upoznavanje građana i šire javnosti u Republici Srpskoj sa aktivnostima koje se preduzimaju u okviru borbe protim korupcije, kao i jačanje svijesti o štetnosti navedene pojave i neophodnosti prevencije borbe protiv iste. - Organizovana konferencija posvećena zaštiti lica koja prijavljuju korupciju-zviždačima i kanalima prijavljivanja. Predstavljena analizu pravne usklađenosti i razmotreno kako se nova EU direktiva može naći u nekom od propisa;- Regionalni okrugli sto na temu razmjene iskustava o zaštit lica koja prijavljuju korupciju na kojem su pored domaćih učesnika iz institucija i organa Republike Srpske, Bosne i Hercegovine, Federacije BiH i Brčko distrikta, učestvovali i predstavnici insitucija i organa za borbu protiv korupcije iz Republike Srbije, Crne Gore i Hrvatske. Pored toga, MUP RS i na drugi način koristi internet i medije za promociju mehanizama i alata za borbu protiv korupcije kao što su:- Aplikacija „Prijavi sumnju na korupciju ili druge nepravilnosti“ na internet stranici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske posredstvom koje građani mogu direktno prijaviti Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srpske sumnju na korupciju. Prijava se procesuira tj. provjerava i o ishodu

39 „Službeni glasnik BiH“ broj 95/2012 i 41/201640 „Službeni glasnik BiH“ broj 23/2001, 7/2002, 9/2002, 20/2002, 25/2002, 4/2004, 20/2004, 25/2005,52/2005, 65/2005, 77/2005, 11/2006, 24/2006, 32/2007, 33/2008,37/2008, 32/2010, 18/2013, 7/2014 i 31/2016

se obavještava podnosilac prijave.-Besplatna telefonska linija 051/219-300 koji takođe služi za prijavu sumnje u koruptivna krivična djela.-Android aplikacija Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske posredstvom koje građani mogu prijaviti Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srpske sumnju na korupciju i poslati fotografije koje upućuju na sumnjivo djelo.-Prijavu sumnje na korupciju moguće je izvršiti i putem aplikacije „žalbe i pohvale na rad policijskih službenika“ na internet stranici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske Republike Srpske. Prijave idu direktno na e-mail unutrašnje kontrole koja vrši provjeru i sprovodi unutrašnje postupke prema policijskim službenicima, o čemu se informiše javnost.-Sjednice Foruma za bezbjednost građana u lokalnim zajednicama na kojima se potencira ova problematika.-Organizovanje stručnih konferencija kao i obuka policijskih službenika na temu borbe protiv korupcije.Ove aktivnosti promocije se sprovode kontinuirano, kroz pres konferencije ministra, direktora i drugog rukovodstva, saopštenja za javnost i različite događaje koji se organizuju na ovu temu.Sve aktivnosti se realizuju u okviru redovog rada i uz donorska sredstva kroz projekte. Neophodno je obezbijediti veće učešće medija i više iskoristiti snagu medija za borbu protiv korupcije, prije svega upoznavanjem građana i pravnih lica sa antikoruptivnim propisima, njihovim pravima, te mehanizmima i organima za zaštitu tih prava.

Vizija, misija i strateška pitanja/fokusiVizijaSveuobuhvatan aktivni angažman svih releventnih aktera u borbi protiv korupcije u Republici Srpskoj kao osnov za smanjenje stepena korupcije u svim sferama društva i dalje socio-ekonomske reforme i razvoj Republike Srpske. Minimalna tolerancija koruptivnog ponašanja, njeno proaktivno otkrivanje te neselektivno i efikasno procesuiranje. MisijaStvoriti pretpostavke za aktivno učešće pojedinaca i organizacija u Republici Srpskoj kroz stvaranje sveobuhvatnog okvira za efektivnu realizaciju politika, programa i mjera u borbi protiv korupcije, te jačanje povjerenja građana u institucije Republike Srpske i viši stepen vladavine prava.Strateška pitanja/fokusi1. Kako efektivnije iskoristiti postojeće kapacitete MUP-a u borbi protiv korupcije?2. Kako efektivnije iskoristiti postojeće kapacitete pravosuđa u borbi protiv korupcije?3. Kako unaprijediti koordinaciju između organa i institucija Republike Srpske (MUP, pravosuđe, Glavna služba za reviziju javnog sektora RS)?4. Kako (p)održati unapređenje integriteta pojedinaca i organizacija? 5. Kako bolje iskorititi postojeće IKT kapacitete (baze podataka, softveri, transparentnost, razmjena podataka) u cilju smanjenja korupcije? Koje to nove IKT kapacitete treba razviti u cilju smanjenja korupcije?6. Kako unaprijediti postojeći sistem s ciljem eliminisanja/smanjenja rizika od pojave sukoba interesa?7. Kako unaprijediti postojeći sistem s ciljem eliminisanja/smanjenja rizika od diskrecije u odlučivanju (uključujući nepotizam, favorizovanje, kronizam, imovinske kartone, itd.)?8. Kako regulisati i umanjiti diskreciona ovlašćenja i povećati transparentnost prilikom donošenja

odluka?9. Kako unaprijediti postojeće mehanizme zapošljavanja/napredovanja u javnim službama? 10. Kako unaprijediti postojeće mehanizme dodjele javnih sredstava/resursa?11. Kako uspostaviti/unaprijediti mehanizme sprečavanja pojave korupcije u javnim službama?12. Kako poboljšati koordinaciju između institucija uključenih u imovinsko-pravne poslove, te unaprijediti transparentnost i profesionalnost njihovog rada u cilju smanjenja stepena korupcije? 13. Na koji način promijeniti odnos između rizika i koristi, na način da se zakonskim okvirom poveća rizik a umanji potencijalna korist od izvršenja koruptivnih KD?14. Koje su to oblasti u kojima je neophodno unaprijediti zakonski okvir s ciljem smanjenja korupcije i usklađivanja sa međunarodnim konvencijama/preprukama (npr. GRECO, SIGMA, UNCAC)?15. Kako uključiti građane, NVO i poslovnu zajednicu u cilju njihove podrške naporima Vlade RS u borbi protiv korupcije? Kako povećati povjerenje građana u rad institucija u vezi sa borbom protiv korupcije?

Strateški ciljeviPolazeći od utvđenih fokusa i definisane vizije odnosno misije samog strateškog dokumenta, definisani su sljedeći strateški ciljevi:1) Jačanje pravnog i institucionalnog okvira za borbu protiv korupcije2) Efektivnije iskorištavanje postojećih kapacitetai unapređenje saradnje u detekciji i procesuiranju koruptivnih djela3) Jačanje transparentnosti i integriteta javnog sektora4) Obezbijediti adekvatno korištenje IKT u cilju smanjenja mogućnosti pojave korupcije5) Podizati svijest građana i javnosti

Strateški cilj 1Jačanje pravnog i institucionalnog okvira za borbu protiv korupcijeOvaj strateški cilj se odnosi na potrebu unapređenja i dograđivanja postojećeg pravno-institucionalnog okvira za borbu protiv korupcije, kako zbog obaveza usklađivanja sa međunarodnim pravnim normama i praksama (GRECO, UNCAC, SIGMA OECD...), tako i zbog pojedinih segmenata koje zahtjeva sam rad na antikoruptivnim aktivnostima (npr. donošenje određenih provedbenih akata u cilju adekvatnije primjene zakonskih propisa u ovoj oblasti).Indikatori realizacije cilja: Indeks percepcije korupcije TI (globalni), Indikatori upravljanja Svjetske banke, OECD/SIGMA indikatori.U cilju realizacije Strateškog cilja 1., predviđena je realizacija sljedećih operativnih ciljeva (sa indikatorima učinka za izlazne rezultate):1) Jačati postojeće institucionalne kapacitete za borbu protiv korupcije 2) Jačati pravni okvir za borbu protiv korupcije Mjere za OC 1.• Jačati poziciju MP kao koordinatora antikoruptivnih aktivnosti u Republici Srpskoj (obaveza svih subjekata da preduzimaju antikoruptivne aktivnosti u skladu sa Strategijom i AP RS i da MP RS obavijeste o inicijativama i planovima za preduzimanje antikoruptivnih aktivnosti koje nisu predviđene AP i saradnju sa subjektima koji nisu predviđeni u AP)• Jačanje kapaciteta MP RS (popunjen Odsjek za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije)

• Podrška i jačanje kapaciteta Republičke komisije za sprečavanje sukoba interesa,• Podrška i jačanje kapaciteta Agencije za upravljanje oduzetom imovinom,,• Podrška i jačanje kapaciteta Agencije za državnu upravu.• Podrška i jačanje kapaciteta Republičke uprave za inspekcijeske poslove,• Podrška i jačanje kapaciteta Centra za pružanje besplatne pravne pomoći,• Unaprijediti saradnju između relevantnih subjekata za borbu protiv korupcije (organi uprave, jedinica lokalne samouprave, pravosudnih organa, nevladinog sektora, političkih i međunarodnih organizacija)Mere za OC 2.• Nastaviti usklađivanje pravnog okvira sa preporukama međunarodnih standarda i institucija (Indikatori: Pozitivne ocjene pravnog okvira od strane međunarodnih institucija; Usvojeni međunarodni standardi za borbu protiv korupcije)• Unaprijediti postojeću zakonsku osnovu za efektivniju borbu protiv korupcije (Indikatori: intervencije u odnosu na zakon koji reguliše sprečavanje sukoba interesa, zapošljavanje u republičkim organima uprave , jedinica lokalne samouprave– uvesti test znanja i minimalna uloga intervjua, zakona koji reguliše izdavaštva sa usvajanjem novog pravilnika o izboru izdavača školskih knjiga/udžbenika, i opšti upravni postupak – da služebno lice samo pribavlja i kroz troškove postupka naplaćuje a ne traži od stranaka izvode iz službenih evidencija,• Operacionalizovati antikorupciona rješenja kroz donošenje podzakonskih akata (Indikatori: podzakonski akti zakona o zašttii lica koja prijavljuju korupciju, zakona o državnim službenicima, zakona o zapošljavanju u jedincama lokalne samopuprave, u javnim ustanovama i preduzećima )• Predvoditi pozitivne propise RS za borbu protiv korupcije na engleski jezik (strategija i AP, Krivični zakonik, zakon o krivičnom postupku, Zakon o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju, zakon o suzbijanju korupcije i najtežih oblika org. kriminala)• Provesti analize o percepciji, prisutnosti i mehanizmima borbe protiv korupcije u različitim sferama društva u RS od strane relevantnih republičkih organa i nevladinog sektora i međunarodnih organizacija i relevantnih eksperata

Strateški cilj 2Efektivnije iskorištavanje postojećih kapaciteta i unapređenje saradnje u detekciji i procesuiranju koruptivnih djelaOvaj strateški cilj se odnosi prvenstveno na efektivnije iskorišćavanje postojećih kapaciteta MUP RS, pravosudnih institucija i Glavne službe za reviziju javnog sektora u Republici Srpskoj. Poseban fokus u okviru ovog cilja odnosi se na potrebu unapređenja koordinacije i saradnje između svih relevantnih aktera u borbi protiv korupcije gdje pored navedneih pripadaju i MP RS, nevladin sektor, mediji i međunarodne organizacije. Istovremeno, ovaj strateški cilj obuhvata i realizaciju mjera i aktivnosti drugih relevantnih institucija za borbu protiv korupcije kao što je Komisija za sprečavanje sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske ili Agencija za upravljanje oduzetom imovinom stečenom vršenjem krivičnih djela.Indikatori realizacije cilja: Izvještaj o napretku (Poglavlja 23 i 24).U cilju realizacije Strateškog cilja 2., predviđena je realizacija sljedećih operativnih ciljeva:1) Povećati djelotvornost rada MUP-a na detekciji i procesuiranju koruptivnih djela (Indikatori: Broj identifikovanih krivičnih djela korupcije; Percepcija građana o radu na suzbijanju korupcije, Broj

zaposlenih u MUP-u na poslovima borbe protiv korupcije)2) Povećati djelotvornost rada pravosuđa na procesuiranju i kažnjavanju koruptivnih djela(Indikatori: Broj procesuiranih krivičnih djela korupcije; Broj kažnjenih osoba, Iznos novca koji je oduzet na osnovu presuda po osnovu korupcije, Percepcija građana o radu na suzbijanju korupcije, Broj zaposlenih u pravosuđu na poslovima borbe protiv korupcije)3) Unaprijediti saradnju svih relevantnih aktera na detekciji, procesuiranju i kažnjavanju koruptivnih djela (Indikatori:podzakonski akti, memorandumi, zajednički projekti, zajednički istupi u javnost, iznos novca koji je oduzet na osnovu presuda po osnovu korupcije, Broj pokrenutih istražnih radnji na bazi objavljenih revizorskih nalaza, Broj odbačenih krivičnih prijava od strane pravosuđa). Mjere za OC 1.• Organizovati obuke za policijske službenike za bolju analizu i razumijevanje revizorskih izvještaja,• Provesti specijalizaciju i dodatne obuke policijskih službenika,• Unaprijediti istražne i druge kapacitete policijskih službenika (veća primjena posebnih istražnih radnji, unapređenje finansijskih istraga i otkrivanja nelegalno stečene imovine).Mjere za OC 2.• Unaprijediti/uvećati kapacitete Posebnog odjeljenja za suzbijanje korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala pri Okružnom sudu u Banjoj Luci,• Obezbijediti uslove da se sudije Posebnog odjeljenja, slično praksi tužilaštava, specijalizuju prema specifičnosti predmeta koje vode,• Unaprijediti rad Centra za sudsku dokumentaciju BiH u pravcu obaveznog objavljivanja odluka, podataka o predmetima i dr.Mjere za OC 3• Pripremiti i zaključiti tripartitni sporazum između Komisije za sprečavanje sukoba interesau institucijama RS, Ministarstva unutrašnjih poslova i Poreske uprave RS,• Poboljšati opštu koordinaciju rada policije i tužilaštava, koje bi moglo započeti zaključivanjem sporazuma i izradom protokola o saradnji,• Proširiti dobru praksu formiranja istražnih timova za rad na složenijim predmetima,• Adekvatnije tretirati uočene nepravilnosti u okviru javno predstavljenih izvještaja Glavne službe za reviziju javnog sektora• Uvesti praksu organizovanja koordinacionih sastanaka predstavnika policije i tužilaštava i po potrebi drugih relevantnih aktera u borbu poritv korupcije, s ciljem razmjene informacija, a posebno povratnih informacija o izvještajima koji su podneseni tužilaštvu,• Revizija pravila postupanja pri ograničavanju pristupa predmetima, za koja, ograničavanja, su sudije ovlašćene uz obavezu adekvatnog obrazlaganja ovih ograničavanja.

Strateški cilj 3Jačanje transparentnosti i integriteta javnog sektoraU okviru ovog strateškog cilja se bavimo posebnim antikoruptivnim politikama/programima u vezi sa javnim službama, jedinicama lokalne samouprave, poslovnom sektorom, javnim preduzećima, te obrazovnim i zdravstvenim institucijama. Poseban segment će se odnositi na unapređenje politike zapošljavanja u javnom sektoru, transparentno i odgovorno trošenja javnih sredstava, te provođenje politika sprečavanja sukoba interesa. Kao osnove ideje se vide unapređenja transparentnosti, sa

akcentom na proaktivnu transparentnost i građanskog nadzora nad radom javnih institucija, ali i uspostavljanja internih mehanizama kontrole.Indikatori realizacije cilja: Indikatori percepcije korupcije, Kvalitet usluga javnih službi.U cilju realizacije Strateškog cilja 3., predviđena je realizacija sljedećih operativnih ciljeva:1) Unaprijediti transparentnost u radu javnog sektora (Indikator:_______)2) Unaprijediti kontrolu i nadzor u vezi rizika od pojave korupcije (Indikatori: Registar svih članova upravnih i nadzornih odbora na jednom mjestu, Broj pozitivnih revizorskih izvještaja za institucije javnog sektora)3) Unaprijediti i promovisati politike integriteta u javnim službama i javnom sektoru (Indikator: Procenat/Broj usvojenih planova integriteta u javnom sektoru), Zadovoljstvo korisnika javnih usluga, Broj revizorskih preporuka) Mjere za OC 1.• Ažurirane internet stranice javnog sektora sa utvrđenim obaveznim sadržajem• Obezbijediti transparentnost podataka o dodjeli i namjeni trošenja javnih sredstava/resursa,• Obezbijediti transparentnost podataka o upravljanju imovinom republike i jediniva lokalne samouprave• Obezbijediti transparentnost svih podataka o javnim nabavkama.• Obezbijediti transparentnost svih podataka o finansiranju i trošenju sredstava političkih organizacija,Mere za OC 2.• Poboljšati sistem interne kontrole,• Razmotriti mogućnost uvođenja novih alata i metoda za unapređenje integriteta (sistem ranog upozoravanja, antikorupciona procjena zakona prije njegovog usvajanja),• Unaprijediti mehanizme kontrole rada sudija i tužilaca korišćenjem postojećih i uvođenjem novih mehanizama (npr. transparentnost izvještaja o radu sudija i tužilaca, odnosno sudova i tužilaštava, bolja kontrola usklađenosti postupanja sa postojećim pravilnicima),• Povećati odgovornost rada nadležnih za kontrolu u vezi njihovog nepostupanja po saznanjima za kršenja profesionalnih, disciplinskih, etičkih i drugih normi od strane sudija i tužilaca,• Unaprijediti propise o disciplinskoj odgovornosti sudija i tužilaca.Mjere za OC 3.• Usvojiti i dosljedno provoditi planove integriteta• Monitiring provođenja planova integriteta• Usvojiti i dosljedno provoditi etičke kodekse,• Izvršiti obuku policijskih službenika u svim unutrašnjih organizacionim jedinicama• Unaprijediti institucionalne kapacitete za jačanje integriteta.

Strateški cilj 4Obezbijediti adekvatno korištenje IKT u cilju smanjenja mogućnosti pojave korupcijeČinjenično je da automatizacija i informatizacija pojedinih poslova u okviru rada institucija uprave, pravosuđa ili policije smanjuje diskreciona ovlaštenja u donošenju odluka, te unapređuje segment prevencije i detekcije detekcije u vezi sa koruptivnim djelima. Stoga je fokus ovog strateškog cilja na efektivnom korištenju baza podataka, softvera, informacionih platformi, te njihovoj interoperabilnosti i mogućnosti ažurnije razmjene podataka između pojedinih institucija.

Indikatori realizacije cilja: Efikasnost pružanja usluga, Zadovoljstvo korisnika usluga.U cilju realizacije Strateškog cilja 4., predviđena je realizacija sljedećih operativnih ciljeva:• Adekvatnije iskoristiti postojeće IKT osnove za detekciju koruptivnih djela (Indikatori: Broj prijava na APK aplikaciji, Trajanje pružanja pojedinih usluga )• Kreiranje novih IKT rješenja s ciljem prevencije i unapređenja detekcije koruptivnih djela (Indikatori: Dužina trajanja čekanja na pregled, Zadovoljstvo korisnika usluga)• Uvođenje novih mehanizama i alata upravljanja kvalitetom u javnim administracijama s ciljem minimiziranja rizika pojave korupcije (Indikatori: Broj e-usluga, Rang lista na Doing Business)• Unapređenje interoperabilnosti informatičkih sistema javnih institucija.Mjere za OC 1.• Softver i server za praćenje realzacije i izvještavanje i realizaciji Akcionog plana, Planova integirteta i APK,• Formirati/unaprijediti postojeće baze podataka, a posebno uspostaviti mogućnost razmjene podataka i pristup bazama podataka i službenim evidencijama kojima raspolažu drugi organi/institucije (npr. PURS),• Izvršiti analizu i unaprijediti postojeća softverska rješenja u vezi anonimne prijave korupcije – APK• Proširenje APK a cijeli javni sektor RS,• Izvršiti analizu i unaprijediti postojeća softverska rješenja u sudovima i tužilaštvima (CMS/TCMS),• Iskoristiti postojeće IKT pretpostavke za eliminisanje mogućnosti pojave korupcije (praćenje redoslijeda predmeta kroz program o kancelarijskom poslovanju, praćenje predmeta kroz sistem MEGA, itd.),• Dalje unapređenje sadržaja i ažurnosti Internet stranica sudova i tužilaštava.Mere za OC 2.• Uvesti informacioni sistem u Pravobranilaštvo Republike Srpske,• Uvesti Intranet u javnoj upravi (RUGIP – Pravobranilaštvo RS),• Uspostaviti elektronski sistem zakazivanja pregleda (liste čekanja),• Formirati jedinstveni registra pružalaca usluga u oblasti obrazovanja.Mjere za OC 3.• Uvesti princip pružanja usluga „sve na jednom mjestu“,• Uvesti e-usluge na entitetskom i lokalnom nivou,• Smanjiti broj procedura u okviru pružanja određene usluge.Mjere za OC 4.• Pristup notara bazama podataka

Strateški cilj 5Podizati svijest građana i javnostiAktivnosti promocije i podizanja svijesti o negativnim stranama koje donosi korupcija. Uključuje i aktivnosti na medijskoj promociji implementacije Strategije i pojedinih projekata/mjera u okviru Strategije. Takođe, potrebno je poslati poruku da je Republika Srpska snažno opredijeljena za borbu protiv korupcije.Indikatori realizacije cilja: Percepcija građana o korupciji, Broj uključenih u borbu protiv korupcije.

U cilju realizacije Strateškog cilja 4., predviđena je realizacija sljedećih operativnih ciljeva:

1) Veća uključenost medija,građana, nevladinog i privatnog sektora u borbi protiv korupcije u borbi protiv korupcije 2) Edukacije u vezi sa primjenom antikoruptivnih zakona i podzakonskih akata

Mjere za OC 1.• promocije i praćenje antikoruptivnih aktivnosti, emisije na temu borbe protiv korupcije,• Unaprijediti saradnju policije i medija i obučiti medije, s ciljem objektivnijeg izvještavanja o radu policije i povećanja povjerenja građana u rad policije,• Promovisati rezultate rada policije na prevenciji i sprečavanju korupcije,• Promovisati rezultate rada tužilaštava i sudova u procesuiranju i sankcionisanju korupcije,• Unaprijediti transparentnost kroz aktivno informisanje građana i javnosti.• Provoditi ankete u vezi sa stanjem korupcije u Republici Srpskoj,• Unaprijediti mehanizam za konsultacije sa NVO, poslovnom i akademskom zajednicom u procesu donošenja odluka i kreiranja politika,• Povećati moralnu osudu i neprihvatljivost korupcije.• Analize i izvještaji nevladinog sektora koje se odnose na identifikaciju oblika i slučajeva korupcije, percepcije korupcije, te praćenja provođenja reformi. • Zajednički projketi organa vlasti, nevladinog sektora, medija i međunarodnih organizacija na promociji borbe protiv korupcije,• Obilježavanje svjetskog dana borbe protiv korupcije,• Organizovanje domaćih i međunarodnih konferencija i okruglih stolova ne teme pormocije i razmjene iskustava iz obalsti borbe protiv korupcije

Mere za OC 2.• Obuke zaposlenih u pravosudnim organima u vezi sa primjenom zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju,• Obuke zaposlenih u Republičkoj upravi za inspekcijske poslove u vezi sa primjenom zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju,• Obuke zaposlenih u Centru za pružanje besplatne pravne pomoći u vezi sa primjenom zakona o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju,• Obuke zaposlenih u organima uprave i lokalne samouprave u vezi sa primjenom zakona i načinom ostvarivanja prava u vezi sa zakonom o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju• Obuke zaposlenih u JU iJP, u vezi sa primjenom zakona i načinom ostvarivanja prava u vezi sa zakonom o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju• o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju,• Obuke učenika i studenata,sa načinom ostvarivanja prava u vezi sa zakonom o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju• Obuke penzionerasa načinom ostvarivanja prava u vezi sa zakonom o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju• Obuke zaposlenih u privatnom sektoru u vezi saprimjenom zakona i načinom ostvarivanja prava u vezi sa zakonom o zaštiti lica koja prijavljuju korupciju• Obuke novinara u vezi sa primjenom zakona i načinom ostvarivanja prava u vezi sa zakonom o zaštiti

lica koja prijavljuju korupciju• Edukacije na temu korupcije i borbe protiv korupcije u školama i na fakultetima

ORGANIZACIONI ASPEKTI SPROVOĐENjA STRATEGIJE

Za sprovođenje Strategije borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj za period od 2018. do 2022. godine zaduženi su svi nosioci mjera i aktivnosti navedeni u Akcionom planu. Usmjeravanje aktivnosti i koordinacija subjekata nadležnih za sprovođenje Strategije vrši Komisija za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije Republike Srpske. Pored toga, u nadležnosti Komisije je i prikupljanje izvještaja nosilaca aktivnosti iz Akcionog plana i njihova analitička obrada u svrhu pripreme izvještaja, izvještavanje prema Vladi dva puta godišnje o realizaciji mjera iz Akcionog plana, uz davanje inicijative i predlaganje mjera za veću efikasnost sprovođenja Strategije, te dvogodišnja revizija Akcionog plana za sprovođenje Strategije, evaluacija prethodne i predlaganje nove Strategije na kraju strateškog ciklusa (svake četiri godine).Istovremeno, administrativno-tehnička podrška radu Komisije i kontinuiranom praćenju sprovođenja strategije se očekuje od Ministarstva pravde.

PRAĆENjE I AŽURIRANjE STRATEGIJE

Predlaže se da se praćenje ostvarivanja i ažuriranje strategije organizuje na sljedeći način: Komisija za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije Republike Srpske dva puta godišnje analizira napredovanje u realizaciji strategije, na osnovu podloga pripremljenih od strane resornog ministarstva (Odsjeka za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije u okviru Ministarstva pravde), i daje odgovarajuće ocjene i preporuke; Vlada RS godišnje analizira realizaciju strategije, na osnovu podloga pripremljenih od Ministarstva pravde i Komisija za sprovođenje Strategije za borbu protiv korupcije Republike Srpske, i odobrava godišnji operativni i finansijski plan; Narodna skupština svake dvije godine analizira napredak u realizaciji strategije i odobrava okvirni dvogodišnji akcioni i finansijski plan.Akcioni plan se operacionalizuje i ažurira na godišnjem nivou. Eventualno ažuriranje strategije, koje podrazumijeva promjene u pogledu strateških i operativnih ciljeva, vrši se nakon dvije godine, uz razmatranje i usvajanje od strane Narodne skupštine RS.

ANEKS 1Mjere i aktivnosti koje se prenose u novu Strategiju borbe protiv korupcije u Republici Srpskoj od 2018. do 2022.

U okviru radionice koja je održana 28.2.2017. na kojoj su učestvovali predstavnici Ministarstva uprave i lokalne samouprave, Ministarstva prosvjete i kulture, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, Ministarstva trgovine i

turizma, Ministarstva finansija, kao i generalni sekretar Vlade Republike Srpske, predloženo je da bi sljedeće aktivnosti trebalo da budu prenesene iz postojeće Strategije za borbu protiv korupcije (2013 – 2017) u novu Strategiju: • Usvajanje novog Zakona o sukobu interesa (Ministarstvo uprave i lokalne samouprave)• Usvajanje Pravilnika o dodjeli sredstava institucijama kulture (Ministarstvo prosvjete i kulture)• Izmjene i dopune Zakona o izdavaštvu (Ministarstvo prosvjete i kulture)• Jačanje kontrole trošenja sredstava za posebne namjene u šumarstvu; uvođenje korisničke baze podataka za posebne namjene u šumarstvu; stvaranje mogućnosti za on-line pristup onim podacima koji nisu zaštićeni zakonom (Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede)• Poboljšanje dodjele grantova (Ministarstvo trgovine i turizma)• Usvajanje etičkog kodeksa (Ministarstvo finansija)• Poboljšanje interne kontrole (Ministarstvo finansija)• Provođenje obuke za zaposlene u javnom sektoru, policiji, tužilaštvima i udruženjima poslodavaca o primjeni Zakona i zaštiti lica koja prijavljuju korupciju (Ministarstvo pravde)Takođe, u okviru radionice koja je održana 28.2.2017. na kojoj su učestvovali predstavnici Republičkog tužilaštva Republike Srpske, Komisije za sprečavanje sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske, Agencije za upravljanje oduzetom imovinom Republike Srpske, Agencije za državnu upravu Republike Srpske, Pravobranilaštva Republike Srpske, Inspektorata Republike Srpske, Poreske uprave Republike Srpske, Privredne komore Republike Srpske, te glavni revizor Republike Srpske, predloženo je da bi sljedeće aktivnosti trebalo da budu prenesene u novu Strategiju: • Usvajanje Zakona o sukobu interesa (Komisije za sprečavanje sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske)• Uvođenje informacionog sistema u Pravobranilaštvo Republike Srpske (Pravobranilaštvo Republike Srpske)• Uvođenje intraneta (Pravobranilaštvo Republike Srpske)• Priprema i usvajanje tripartitnog sporazuma između Komisije, Ministarstva unutrašnjih poslova i Poreske uprave (Poreska uprava RS)• Uspostavljanje fonda za naknadu šteta prouzrokovanih prekršajem sa elementima korupcije i povećanja kapaciteta tužilaštva (Agencije za upravljanje oduzetom