Θεωρητικές αρχές σχεδιασμού ερωτηματολογίου• Ερωτηματολόγιο- Ένα όργανο συλλογής δεδομένων που αποτελείται από μια σειρά

ερωτήσεων και τις οδηγίες απάντησής τους με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών από τους συμμετέχοντες

• Σχεδιασμός ερωτηματολογίου- αναφέρεται στον σχεδιασμό τα κείμενα και τη σειρά των ερωτήσεων, κλίμακες, συνδυασμοί κλπ.

Οι ερωτήσεις

• Η τοποθέτηση της ερώτησης έχει μεγάλη σημασία στην έρευνα. Δύο ζητήματα που πρέπει να δούμε εδώ είναι: (1) το τύπος της ερώτησης (δομημένη ή αδόμητη, ανάλογα με το αν είναι ανοιχτή, μίας επιλογής, πολλών επιλογών) και (2) η ποιότητα της ερώτησης (καλή ή κακή)

Η εμφάνιση του ερωτηματολογίουΗ εμφάνιση αναφέρεται στα περιθώρια, στις κλίμακες στην τοποθέτηση.

Σαφήνεια και ακρίβεια

• Πόσο σαφή είναι η έννοια στην οποία αναφερόμαστε. Π.χ. «Είστε ευχαριστημένοι είστε από την νέα εκπαιδευτική πολιτική;»

• Πόσο λεπτομερώς μετράμε μία έννοια. Π.χ. «Πόσο ευχαριστημένοι είστε από την νέα εκπαιδευτική πολιτική;»

• [Πώς θα μετρήσουμε;]

Πώς φτιάχνουμε το ερωτηματολόγιο

• Ξεκινάμε με διαφορετικές ιδέες, τις οποίες στενεύουμε για να καταλήξουμε στο τελικό αποτέλεσμα.

Δεδομένα

Εισαγωγή Γενικές ερωτήσεις Πρώτη κατηγορία

ερωτήσεων Δεύτερη κατηγορία

ερωτήσεων Προσωπικές ερωτήσεις Δημογραφικές ερωτήσεις

Ο ρόλος του εισαγωγικού κειμένου

Το εισαγωγικό κείμενο απευθύνεται προς τους συμμετέχοντες και σκοπό έχει να αυξήσει το ενδιαφέρον τους για την έρευνα

Πρώτο: Προσωπικός τόνος

Το γράμμα απευθύνεται στο πρόσωπο που επιλέγηκε για την έρευνα και είναι εν δυνάμει συμμετέχοντας

Δεύτερο: Παρουσίαση του εαυτού

Παρουσίαση του ονόματος του ερευνητή ή της έρευνας στον βαθμό που ενδιαφέρει τους συμμετέχοντες

Η συγγραφή του εισαγωγικού κειμένου

Τρίτον: Παρουσίαση του σκοπού και της σπουδαιότητας της έρευνας

Περιγράψτε τον γενικό σκοπό της έρευνας και εξηγείστε τη σημασία που έχει στην πράξη

Τέταρτον: Ανωνυμία και εμπιστευτικότητα

Διαβεβαιώστε ότι προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα δεν συλλέγονται. Εξηγείστε πώς έγινε η επιλογή των συμμετεχόντων και τονίστε πόσο πολύτιμη είναι η συνεργασία τους για την διεξαγωγή της έρευνας

Σύνταξη του εισαγωγικού κειμένου

Πέμπτον: Διαδικασία

Εξηγείστε τυχόν χρονικά όρια στην συμπλήρωση του ερωτηματολογίου και τα πιθανά υλικά οφέλη που θα έχει ο συμμετέχων

Έκτον: Σημασία

Τονίστε την σημασία της συμμετοχής

Κλίμακα Thurstone (Thurstone, 1931)(The measurement of social attitudes στο περιοδικό Journal of Abnormal and Social Psychology). Οι κριτές αξιολογούν έναν αριθμό προτάσεων (διχοτομικού τύπου) σε μία κλίμακα από το 1 ως το 11. Για κάθε πρόταση ο μέσος όρος στη βαθμολογία των κριτών είναι και ο συντελεστής βαρύτητας στην κλίμακα.

Κλίμακα Likert (A technique for the measurement of attitudes, Archives of Psychology, 1932). Στην κλίμακα αυτή αναφερθήκαμε στην προηγούμενη ενότητα. Στην ουσία πρόκειται για μια κλίμακα άνισων διαστημάτων με πέντε σημεία.

Κλίμακα Borgadus (Measuring social distance, Journal of Applied Psychology, 1925) Αρχικός σκοπός του Αμερικανού κοινωνιολόγου ήταν η μέτρηση στάσεων απέναντι σε ανθρώπους διαφορετικών εθνοτήτων στις Η.Π.Α. Με την κλίμακα αυτή η στάση απέναντι στις διαφορετικές εθνότητες υπολογιζόταν με βάση τις απαντήσεις σε ένα σύνολο διχοτομικών ερωτήσεων.

Κλίμακα Guttman (The third component of scalable attitudes, International Journal of Opinion and Attitude Research (Guttman, 1950)Στην ουσία, μια κλίμακα Borgadus η οποία εκτείνεται και σε άλλους χώρους και όχι μόνο στις στάσεις απέναντι στους ξένους.

Κλίμακα Osgood et al. (The Measurement of Meaning, University of Illinois, 1957). Αντιθετικές έννοιες χωρίζονται με σημεία πάνω στα

Πώς καταγράφουμε συνεντεύξεις;

Σύμβολο Ονομασία Χρήση

[κείμενο ] Αγκύλες Αρχή και τέλος αλληλεπικαλυπτόμενου λόγου

= Ίσον Διακοπή και επανεκκίνηση ενός εκφωνήματος

(# αριθμός

δευτερολέπτων)

Παύση Ο αριθμός στην παρένθεση δείχνει τον αριθμό των

δευτερολέπτων της παύσης της ομιλίας

(.) Μικροπαύση Μικρή παύση διάρκειας μικρότερης από 0,2 δευτερόλεπτα

. ή Τελεία ή Κάτω Βέλος Το τονικό ύψος της φωνής χαμηλώνει

; ή Ερωτηματικό ή Πάνω Βέλος Το τονικό ύψος ανεβαίνει

, Κόμμα Αλλαγή στον επιτονισμό της φωνής (ανέβασμα ή

κατέβασμα)

- Ενωτικό Σταμάτημα η διακοπή ενός εκφωνήματος

>κείμενο< Μεγαλύτερο από / μικρότερο

από

Το κείμενο μέσα στα σύμβολα εκφωνήθηκε πιο γρήγορα

από τα άλλα

<κείμενο> Μικρότερο από / μεγαλύτερο

από

Το κείμενο μέσα στα σύμβολα εκφωνήθηκε πιο αργά από

τα άλλα

° Βαθμοί Ψιθυριστά, χαμηλόφωνα

ΚΕΙΜΕΝΟ Κεφαλαία Φωναχτά ή με δυνατή φωνή

Κείμενο Υπογράμμιση Ο ομιλητής δίνει έμφαση στο λόγο.

::: Διπλές τελείες Επιμήκυνση του εκφωνήματος

(κείμενο ) Παρένθεση Κάτι που δεν ακούστηκε καθαρά ώστε να καταγραφτεί

Αυτά για την ώρα. Κουραστήκατε;

ΔειγματοληψίαΠοσοτική έρευνα Ποιοτική έρευνα

Γενίκευση Βαθύτερη κατανόηση

Δημοσκοπήσεις, πειράματα,καταγραφές, βάσεις δεδομένων

Εθνογραφία, φαινομενογραφία, εθνομεθοδολογία φαινομενολογία, ιστορίες ζωής,

Μεγάλα δείγματα,αντιπροσωπευτικότητα και πλάτος

Μικρά δείγματα πληροφορικότητα και βάθος

Μέγεθος ανάλογα με τον σχεδιασμό Ακόμα και μία μοναδική περίπτωση πολλές φορές αρκεί

ΔημοσκόπησηΜε τη δημοσκόπηση συλλέγουμε δεδομένα από ανθρώπους, π.χ. οι έρευνες της κοινής γνώμης, τα exit-polls, οι έρευνες αγοράς.

Ο βαθμός ανταπόκρισης (response rate) στην δημοσκόπηση είναι ένας σημαντικός παράγοντας με τον οποίο αξιολογούμε την ποιότητά της.

Δημοσκοπήσεις γίνονται με διάφορους τρόπους, όπως

Τηλεφωνικές συνεντεύξεις,

Προσωπικές συνεντεύξεις, και

Ερωτηματολόγια.

Σχεδιασμός των ερωτηματολογίων

Πολλά βιβλία και άρθρα έχουν γραφτεί για την κατασκευή των ερωτηματολογίων. Τα κυριότερα σημεία, στα οποία συμφωνούν οι περισσότεροι μελετητές είναι τα εξής:

1.Το ερωτηματολόγιο πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομο.

2.Ρωτάτε απλές και ξεκάθαρες ερωτήσεις.

3.Αρχίστε με ερωτήσεις δημογραφικού τύπου, ώστε να κάνετε τους ερωτώμενους να νιώσουν άνετα.

4.Χρησιμοποιήστε διχοτομικές ερωτήσεις (ναι/όχι), καθώς και ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.

5.Χρησιμοποιείστε με προσοχή τις ερωτήσεις ελεύθερης απάντησης.

6.Μη χρησιμοποιείτε κατευθυνόμενες ερωτήσεις.

7.Δώστε πιλοτικά το ερωτηματολόγιο σε μια ομάδα ανθρώπων.

8.Σκεφτείτε πώς θα χρησιμοποιήσετε τα δεδομένα σας.

Δειγματοληψία στην ποσοτική έρευνα

Πληθυσμός Δείγμα

υποσύνολο

Δειγματοληψία

• Μέσω στατιστικών διαδικασιών, μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για τον πληθυσμό μέσα από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού

• Δειγματοληψία, δηλαδή η συλλογή ενός υποσυνόλου του πληθυσμού, κάνουμε για λόγους κόστους και πρακτικότητας

• Σε κάθε περίπτωση, φροντίζουμε να έχουμε ίδιο τον πληθυσμό - στόχο (target population) και τον πληθυσμό στον οποίο μπορούμε να γενικεύσουμε (sampled population).

Μέθοδοι δειγματοληψίας στην ποσοτική έρευνα:

• Απλή τυχαία δειγματοληψία (simple random sampling),

• Στρωματοποιημένη δειγματοληψία (stratified random sampling), και

• Δειγματοληψία κατά ομάδες (cluster sampling).

Απλή τυχαία δειγματοληψία(Simple Random Sampling):

Στην απλή τυχαία δειγματοληψία, κάθε μονάδα του πληθυσμού έχει ίσες πιθανότητες να επιλεγεί στο δείγμα

Π.χ.: αν επιλέξουμε τυχαία τρία ονόματα φοιτητών από όλους όσοι βρίσκονται στην αίθουσα τότε έχουμε μια ιδέα για την απλή τυχαία δειγματοληψία

Απλή τυχαία δειγματοληψία με τη βοήθεια πινάκων τυχαίων αριθμών

Στρωματοποιημένη δειγματοληψία stratified random sampling

Για την στρωματοποιημένη δειγματοληψία χωρίζουμε τον πληθυσμό σε διαφορετικά υποσύνολα ή στρώματα (strata), και χρησιμοποιούμε τυχαία δειγματοληψία μέσα σε κάθε στρώμα.

Στρώμα 1 : ΦύλοΆνδρες

Γυναίκες

Στρώμα 2 : Ηλικία< 20

20-3031-4041-5051-60> 60

Στρώμα 3 : ΕπάγγελμαΕπιστήμονας

ΚληρικόςΕργάτης

Άλλο

Μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για όλο τον πληθυσμό Nα βγάλουμε συμπεράσματα για κάθε στρώμα ξεχωριστά Nα βγάλουμε συμπεράσματα διαστρωματικά

Στρωματοποιημένη δειγματοληψίαΌταν έχουμε χωρίσει τον πληθυσμό σε στρώματα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε απλή τυχαία δειγματοληψία

Αν έχουμε πόρους για να συλλέξουμε μόνο 400 άτομα θα πάρουμε 100 από αυτούς που έχουν χαμηλό εισόδημα

Αν επιλέγουμε 1.000 ανθρώπους, θα πάρουμε 50 από το στρώμα των εύπορων

Κατηγορία εισοδημάτων

Ποσοστό στον πληθυσμό

Μέγεθος του δείγματοςn=400 n=1000

Κάτω από 10.000 € 25% 100 250

10.000 – 20.000 € 40% 160 400

20.000 – 40.000 € 30% 120 300

Πάνω από 40.000 € 5% 20 50

Δειγματοληψία κατά ομάδες (cluster sampling)

• Στη δειγματοληψία κατά ομάδες επιλέγουμε ομάδες ατόμων (σχολεία, τμήματα)

• Η μέθοδος αυτή είναι πολύ χρήσιμη στην εκπαιδευτική έρευνα, όταν δεν γνωρίζουμε τον πληθυσμό ή όταν οι μονάδες του πληθυσμού είναι διεσπαρμένες από γεωγραφική άποψη

• Στη δειγματοληψία κατά ομάδες μπορεί να έχουμε σφάλμα δειγματοληψίας, λόγω μη ομοιότητας των μονάδων μέσα σε κάθε ομάδα

Είδη σφαλμάτων κατά τη δειγματοληψία

Δύο τύπους σφαλμάτων αναγνωρίζουμε, όταν κάνουμε εκτιμήσεις από το δείγμα προς τον πληθυσμό: Τα σφάλματα δειγματοληψίας και τα συστηματικά σφάλματα, τα σφάλματα δηλαδή που δεν οφείλονται στο πλαίσιο της δειγματοληψίας

•Στα σφάλματα δειγματοληψίας οφείλονται στην τυχαιότητα, δηλαδή στο πλαίσιο της δειγματοληψίας

•Τα σφάλματα που δεν οφείλονται στο πλαίσιο της δειγματοληψίας οφείλονται σε κάποιο λόγο, ο οποίος έχει να κάνει με τον σχεδιασμό ή τη διεξαγωγή της έρευνας

Σφάλματα δειγματοληψίας

• Τα σφάλματα δειγματοληψίας οφείλονται στις διαφορές μεταξύ διαφορετικών δειγμάτων λόγω της τυχαιότητας στο υφιστάμενο πλαίσιο της δειγματοληψίας

• Π.χ.: Επιλέγουμε δύο φορές (δύο δείγματα) 10 σχολείων από τα 100 σχολεία της Δυτικής Αττικής. Αν στο πρώτο δείγμα τύχει να επιλεγούν μόνο σχολεία της Ελευσίνας και στο δεύτερο δείγμα δεν επιλεγεί κανένα σχολείο της Ελευσίνας, αυτό είναι τυχαιότητα (σφάλμα δειγματοληψίας)

Συστηματικά σφάλματα

Τα συστηματικά σφάλματα είναι πιο σοβαρά και οφείλονται σε λάθη που γίνονται σε αυτή καθ’ αυτή τη συλλογή των δεδομένων. Μπορεί να οφείλονται σε:

• Λάθη κατά τη συλλογή των δεδομένων

• Συστηματική αποφυγή απάντησης από ανθρώπους με ορισμένα χαρακτηριστικά

• Επιλογή ατόμων

Εύλογο συμπέρασμα: Με την αύξηση του μεγέθους του δείγματος δενμειώνουμε την πιθανότητα του να υποπέσουμε σε σφάλμα δειγματοληψίας

Σφάλματα κατά τη συλλογή των δεδομένων

…οφείλονται σε λανθασμένη καταγραφή δεδομένων για τους εξής λόγους:

— αναξιόπιστη μέτρηση λόγω κακού εργαλείου,

— λάθη σωστής καταγραφής,

— λάθη στην καταγραφή λόγω αμφισημιών, ή

— ανακριβείς απαντήσεις σε «ευαίσθητα» θέματα.

Συστηματική αποφυγή απάντησης (non response)

• Μερικές φορές η αποφυγή απάντησης είναι συστηματική μέσα στο δείγμα. Π.χ., μια ερώτηση θεωρείται για κάποιους ερωτώμενους από το δείγμα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ότι θίγει ευαίσθητα θέματα για αυτούς και δεν απαντιέται.

• Όπως έχουμε αναφέρει, το ποσοστό των απαντήσεων (response rate) είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αξιολόγηση της έρευνας.

Σφάλμα επιλογής

Κάποιες ομάδες του πληθυσμού αποκλείονται από το δείγμα, λόγω του σχεδιασμού ή λόγω της αδυναμίας των ερευνητών

Η σχέση μεταξύ των δύο σφαλμάτων

Σφά

λμα

δει

γμα

τολη

ψία

ς

Συστηματικό σφάλμα

Δειγματοληψία στην ποιοτική έρευνα(σκόπιμη δειγματοληψία)

Δειγματοληψία μέγιστης διακύμανσης (maximal variation sampling)

Οι συμμετέχοντες διαφέρουν σε κάποιο χαρακτηριστικό. Πρώτα επιλέγουμε το χαρακτηριστικό και μετά τους συμμετέχοντες

Δειγματοληψία τυπικής περίπτωσης (typical sampling)Δειγματοληψία έννοιας η θεωρίας (theory of concept sampling)Ομοιογενής δειγματοληψία (homogeneous sampling)Λήψη κρίσιμου δείγματος (critical sample)Καιροσκοπική δειγματοληψία (opportunistic sample)Δειγματοληψία επιβεβαίωσης ή διάψευσης (confirming and disconfirming sampling)

Δειγματοληψία στην ποιοτική έρευνα(σκόπιμη δειγματοληψία)

Δειγματοληψία χιονοστιβάδας (snowball sampling)

Τυχαία «ποσοτική» δειγματοληψία

Επιλογή αντιπροσωπευτικού δείγματος με σκοπό την γενίκευση από το δείγμα στον πληθυσμό ώστε να διατυπωθούν ισχυρισμοί για τον πληθυσμό και να ελεχθούν οι θεωρίες

Σκόπιμη «ποιοτική» δειγματοληψία

Επιλογή ατόμων ή τόπων που μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση του φαινομένου

Αυτά για σήμερα. Κουραστήκατε;Σας περιμένω στις συναντήσεις μας.