Wat Phrasriratana Sasdaram (Wat Phra Kaeo)or the Temple of the Emerald Buddha

วดพระศรรตนศาสดาราม หรอทเรยกกนอยางสนๆ วา “วดพระแกว” เปนวดทประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร หรอ “พระแกวมรกต” เปนพระอารามหลวงทสรางขนพรอมพระบรมมหาราชวง ใน พ.ศ. ๒๓๒๖ แลวเสรจใน พ.ศ. ๒๓๒๘ เมอวดคบานคเมองนสรางเสรจแลว พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ จงไดทรงประกอบพธบรมราชาภเษกตามโบราณราชประเพณอกคร งหนง ภายในพระอารามหลวงแหงน ในป พ.ศ. ๒๓๒๘

วดพระศรรตนศาสดารามเปนวดทมเฉพาะเขตพทธาวาส ไมมเขตสงฆาวาสใหพระสงฆอยจำพรรษา ทงนเปนการสรางตามธรรมเนยมปฏบตมาแตโบราณ ซงอาจมมาแลวตงแตเมอครงกรงสโขทย เชนทวดมหาธาต สนนษฐานวาเปนวดทอยในเขตพระราชวง สวนทพบหลกฐานชดเจนไดแก วดพระศรสรรเพชญทอยในเขตพระราชวงในสมยกรงศรอยธยาทงนเพอเปนทประดษฐานพระคบานคเมอง ในกรณของกรงรตนโกสนทรจงเปนทประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร

วดพระศรรตนศาสดารามตงอยทางดานตะวนออกเฉยงเหนอของพระบรมมหาราชวงมการแบงเขตระหวางพระราชวงกบวดโดยสวนของวดนนมระเบยงคดลอมรอบ ซงตงแตเมอแรกสรางในรชกาลท ๑-๓ มพระอโบสถเปนประธานของวด ดานหนาพระอโบสถมเจดยทอง ๒ องค ประดษฐานอย มระเบยงคดลอมรอบ ตอมาไดมการบรณปฏสงขรณครงใหญในสมยรชกาลท ๔ โดยมการสรางอาคารเพมเตมใหมทงแถว ไดแก สวรรณเจดย มณฑป และปราสาทพระเทพบดร และโปรดเกลาฯ ใหชะลอเจดยทองทงคนนมาประดษฐานดานหนาของปราสาทพระเทพบดรแทน และไดมการขยายแนวระเบยงคดใหมดงทปรากฏอยในปจจบน

“พระพทธมหามณรตนปฏมากร” พระพทธประธานในพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม

Phra Buddha Maha Maniratana Patimakorn, the Emerald Buddha, the Principal Buddha Image in the Uposatha Hall.

⌫

ระเบยงคดรอบวดทง ๔ ดาน มประตทางเขาวดทงหมด ๗ ประต

ทศตะวนออกม ๒ ประต ไดแก ประตเกยเสดจ (หนา) และประตหนาวว ประตเกยเสดจ(หนา) เปนประตทงดงามมาก มเกยซงเปนธรรมเนยมโบราณไวสำหรบเวลาเสดจประพาสโดยทรงมาหรอทรงชาง และมพลบพลาเปลองเครองอยตดกน ประตเกยเสดจ (หนา) มยอดประตทรงมงกฎประดบดวยกระเบองหลากส งดงามยงนกในยามทแสงอาทตยสาดสอง

ทศเหนอ ม ๑ ประต คอประตวหารยอด เปนประตเขาออกวดทตรงกบประตพระบรมมหาราชวงทชอวา “ประตมณนพรตน”

ทศตะวนตก ม ๓ ประต ไดแกประตพระฤๅษ ประตเกยเสดจ (หลง) และประตสนามไชยทประตเกยเสดจ (หลง) มเกยและพลบพลาเปลองเครอง

ทศใต ม ๑ ประต คอประตศรรตนศาสดาราม เปนประตสเขตพระราชฐานชนกลางเปนทางสำหรบฝายในพระบรมมหาราชวงออกมาทำบญฟงเทศน ฟงธรรม ในปจจบนนเปนประตทางออกของนกทองเทยว

Seven gates of Wat Phra Kaeo.

⌫

ประตวดพระศรรตนศาสดาราม มยกษปนปนกายสงใหญ สงถง ๖ เมตร ประดบเคลอบสอยางประณตงดงามเปนทวารบาลเฝาประต ประตละ ๒ ตน ซายขวาของประต เชนทประตเกยเสดจ (หนา) มยกษชอสรยาภพ โอรสของสหายของทศกณฐ มกายสแดงฉานดงแสงอาทตยสรยาภพมหอกเมฆพททเปนหอกวเศษพระอศวรประทานให สรยาภพไดใชหอกเมฆพทซงยงปลกเสกไมครบพนคาบพงถกพระทรวง ของพระสตรดสลบคาท พระพรตเชษฐาของพระสตรดจงแผลงศรพรหมาสตรสงหารสรยาภพได ถาสรยาภพปลกเสกหอกเมฆพทไดครบพนคาบจะไมมผใดตานทานได ยกษสรยาภพเฝาดานซายของประตเกยเสดจ (หนา)

ดานขวาของประตเกยเสดจ (หนา) มยกษอนทรชตเฝา อนทรชตมสกายเขยว จดเปนเจาฟาเอกเพราะเปนบตรของทศกณฐกบนางมณโฑ อนทรชตเดมชอรณภกตรกมาร มฤทธมากครงหนงไปรบกบพระอนทรแลวชนะ จงเปลยนชอเปนอนทรชต แปลวา “ผชนะพระอนทร”รปยกษอนทรชตททำไวนงดงามมสงาอยางยง สมกบเปนผมฤทธมอาวธศกดสทธทไดรบจากเทพเจาทงสามคอ พระอศวร พระนารายณ และพระพรหม อนทรชตตายดวยศรพรหมาสตรของพระราม

ประตทงเจดในวดพระศรรตนศาสดาราม มยกษเปนทวารบาลอยคหนงยกเวนแตประตวหารยอดไมมยกษทวารบาล โดยประตหนาววมยกษมงกรกณฐ เปนยกษกายสเขยว กบยกษวรฬหก เปนยกษกายสขาบหรอสนำเงนแก

ประตวดพระศรรตนศาสดามยกษฝาแฝดเปนทวารบาล ดานซายชอทศครธร ดานขวาชอทศครวน ทงสองเปนลกทศกณฐกบนางชางจงมปลายจมกเปนงวงชางขนาดเลกพอเปนเครองหมาย

Suriyaphop’s an imaginarybeing of human form but ofsuperhuman size,or a giant,Suriyaphop is guarding thefront gate.

“สรยาภพ” กายสแดง “สหสสเดชะ” กายสขาว “ทศกณฐ” กายสเขยว

Sahassadeja, the white giant,is guarding the right side of theback gate.

Thosagan, the king of all thegiants, has greenish complexion,Thosagan is guarding the backdoor.

⌫

ประตพระฤๅษมยกษนามจกรวรรดอยดานซาย จกรวรรดเปนสหายของทศกณฐครองกรงมลวน ภายหลงเมอสนทศกณฐแลวไดรบชนะพเภก ซงพระรามแตงตงใหครองกรงลงกาพญายกษจกรวรรดมสกายสขาวบรสทธ เปนผมฤทธมาก

ดานขวาของประตพระฤๅษมยกษนามอศกรรณมาราเฝาอยเปนทวารบาล เปนพญายกษทเปนสหายของทศกณฐอกตนหนง อศกรรณมารามสกายสมวงแก เปนผมฤทธมากอกตนหนงผใดรบกไมชนะ ตองใหองคอวตารของพระนารายณคอพระรามแผลงศรพรหมาสตรจงเอาชนะอศกรรณมาราได

ประตเกยเสดจ (หลง) มพญายกษ ๒ ตน ทมความสำคญมากทสดเปนทวารบาล ดานซายคอทศกณฐซงเปนปรปกษตวเอกกบพระราม ทศกณฐม ๑๐ เศยร ๒๐ กร มสกายสเขยวเปนเจาผครองกรงลงกา ทำสงครามกบพระรามหลายยกหลายตอน แลวมาสนชวตในตอนทายเรองรามเกยรต

ดานขวาของประตเกยเสดจ (หลง) คอพญายกษสกายสขาว เจาเมองปางตาล มนามวาสหสเดชะ สหสเดชะม ๑,๐๐๐ เศยร ๒,๐๐๐ กร มอาวธวเศษคอกระบองตาล

ประตสนามไชยมไมยราพ และวรญจำบงเปนทวารบาล พญายกษไมยราพครองเมองบาดาล มสกายสมวงออน เปนสหายของทศกณฐ เคยเขาสะกดทพและลกพาพระรามไปขงในเมองบาดาล หนมานตามลงไปฆาไมยราพตาย และชวยพระรามขนมาได

พญายกษวรญจำบงเปนโอรสพญาทษณ ผครองเมองจารก และเปนหลานของทศกณฐวรญจำบงมความสามารถทางดานแปลงกาย เคยแปลงกายเปนไรนำไปซอนอยในฟองอากาศในนำ แตหนมานกรทนและจดการฆาเสย

ประตสดทายคอประตวหารยอด เปนประตเดยวทไมมรปปนยกษทวารบาล มแตภาพยกษและภาพวานรเขยนไว

ประตเกยเสดจ (หลง) ประตกลางดานทศตะวนตก ยกษทศกณฐ ซายยกษสหสเดชะ ขวา

The back gate on the west has2 guards; Sahassadeja andThosagan.

⌫

ภายในบรเวณวดพระศรรตนศาสดารามประกอบดวยศาสนสถานและศาสนวตถตางๆทนบเปนยอดของฝมอชางในเวลาทจดสราง เชน พระอโบสถ ซงมพระพทธมหามณรตนปฏมากร(พระแกวมรกต) เปนพระประธาน และมพระพทธรปยนองคใหญ ๒ องค ซงฉลองพระองคพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก และพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ศาลารายรอบพระอโบสถ ๑๒ หลง เปนศาลาโถงไมมฝา ในสมยกอนศาลารายเปนทมรรคทายกอานหนงสอธรรมะใหประชาชนฟงเวลามงาน จนเกดประเพณสวดโอเอวหารราย

“พระพทธมหามณรตนปฏมากร” พระพทธประธานในพระอโบสถ

พระพทธรปยนฉลองพระองคพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกและพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ศาลารายรอบพระอโบสถ

Two standing Buddhas dedicatedto King Rama I and King Rama II.

Phra Buddha Maha Maniratana Patimakorn, the PrincipalBuddha Image in the Uposatha Hall.

Small pavilions around the Uposatha Hall.

⌫

ขนในวดพระศรรตนศาสดารามเปนทแรก ตอมาจงมการปฏบตอยางเดยวกนในวดอนๆในปจจบนศาลารายเปนทนงพกของนกทองเทยวแตไมใชศาลารายทสรางขนในสมยรชกาลท ๑เพราะวารชกาลท ๗ ไดโปรดเกลาฯ ใหรอ ศาลารายของเกาลงทงหมด แลวสรางขนใหมดงทเปนอยในปจจบน

พระอโบสถ

พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามรชกาลท ๑ โปรดเกลาฯ ใหสถาปนาขนในปพ.ศ. ๒๓๒๖ เพอประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากรและเปนวดในพระบรมมหาราชวงลกษณะของพระอโบสถจดเปนแบบประเพณนยมทสบทอดมาจากกรงศรอยธยาและมระเบยบเดยวกบวดโดยทวไปในสมยรตนโกสนทรตอนตนไดแกการมพระอโบสถเปนประธานหลกของวด มระเบยงคดลอมรอบ มสงปลกสรางสำคญอนๆ ไดแก เจดย มณฑปหอระฆง หอพระมณเฑยรธรรม ศาลาราย เปนตน

รปแบบของพระอโบสถเปนอาคารแบบประเพณนยม ไดแก การมหลงคาซอนชนหลงคาเปนเครองลำยอง ประกอบดวย ปานลมทเปนนาคลำยอง ชอฟา ใบระกา หางหงส สวนหนาบนเปนงานไมแกะสลกเปนรปพระนารายณทรงครฑ สวนเสาเปนเสายอมม มบวหวเสาเปน บวแวงมคนทวยรองรบชายคา ลกษณะโดยรวมแลวเหมอนกบอาคารแบบประเพณนยมทนาจะสบทอดมาจากกรงศรอยธยา และไดพบอยในกลมวดสำคญในสมยรตนโกสนทรตอนตนทมประวตวาเปนวดทมมาแลวตงแตเมอครงกรงศรอยธยา เชนวดสวรรณาราม เขตบางกอกนอย เปนตน

พระอโบสถเปนอาคารแบบประเพณนยม

Front view of the Uposatha Hall, built in the traditional style.

⌫

อยางไรกตามเนองจากวดพระศรรตนศาสดารามเปนวดสำคญในเขตพระบรมมหา-ราชวง จงมงานศลปกรรมทมลกษณะพเศษตางจากวดโดยทวๆไปหลายประการ ในสวนของงานประดบตกแตง ตวอยางเชน สวนฐานอาคารทเรยกวาเชงบาตรหรอเอวขนธ ประดบดวยแถวครฑแบก ซงเปนครฑยดนาคเรยงลอมรอบฐาน การประดบแนวครฑแบกนโดยทวไปพบอยในงานประดบเจดย สวนทเปนงานประดบฐานอาคารพบเฉพาะทเปนปราสาททประทบของพระมหากษตรยเปนสำคญ ซงพบหลกฐานแลวตงแตสมยกรงศรอยธยา ซงไดรบอทธพลมาจากเขมร การทอาคารมครฑแบกเปนสญลกษณทแสดงถงสวรรค หรออกนยหนงอาจตความไดวาผอยในอาคารนนเปนเชอสายของพระนารายณ

นอกจากฐานครฑแบกแลวยงมการตงปฏมากรรมสงหสำรด บนลานประทกษณลอมรอบอกครงหนง ลกษณะของสงหเปนแบบเขมรจงมกกลาววาเปนสงหทนำมาจากเขมร แตจากการตรวจสอบลกษณะทางศลปกรรมโดยเฉพาะลวดลายแลวนาจะเปนงานทสรางขนเองในสมยรตนโกสนทรตอนตน คตของการประดบฐานสงหสวนใหญพบอยในสมยอยธยาตอนตน

เชงบาตรหรอเอวขนธเปนครฑยดนาคเรยงลอมรอบฐาน

คตการประดบสงหเปนอทธพลทไดรบมาจากเขมร

Above the foundation of the Uposatha Hall, at the part calledAew Khan, row of golden garudas adorn the foundation, signifyingthat the owner of the building is a descendant of Vishnu.

Decoration with images of lion indicates theKhmer influence.

⌫

ทไดรบอทธพลมาจากศลปะเขมร สวนคตการประดบสงห หรอชางลอม มแนวความคดเรองของศนยกลางจกรวาลคอการแสดงสญลกษณของสวรรค และอาจใชในความหมายทางพทธศาสนาวาสงหหรอชางเปนสตวทคำจนจกรวาลหรอคำจนพระพทธศาสนา

ลกษณะพเศษอกประการหนงของงานศลปกรรมคอการประดบผนงพระอโบสถดานนอกเปนลวดลายประดบนน ดอกทำดวยดนเผาปดทองประดบกระจกสเหลอง เปนลายกระหนกกานแยงพมขาวบณฑ

พระทวารและพระบญชร (ซมประตและหนาตาง)

เปนซมยอดปราสาท ประกอบดวยพระทวาร ดานหนา ๓ ทาง ดานหลง ๓ ทาง พระทวารกลางมขนาดใหญกวาดานขาง สวนพระบญชรมขนาดเลกกวาพระทวารแตมรปแบบเดยวกน

ผนงของพระอโบสถเปนลายพมขาวบณฑทำดวยดนเผาปดทองประดบดวยกระจกส

ซมประตและซมหนาตางเปนซมทรงยอดปราสาท

The walls of the Uposatha Hallare adorned with a Thai-style pattern,called phum-khao-bin, meaning heapof rice, which is made of baked clay,lacquered and gilted with gold leaf.

On top of the doors and windows,a decoration in the form of the crestof a castle is a befitting embellishment.

⌫

ทงหมด การสรางพระทวารและพระบญชรทเปนยอดปราสาทแสดงถงฐานนดรสงสดในบรรดาพระอโบสถอนนอกพระราชวงกลาวคอลกษณะของปราสาทยอดของพระทวารและพระบญชรน มระบบของหลงคาชนซอนลดหลนกนแบบเสาตงคานทบซงตางจากยอดปราสาทโดยทวไปทจะเปนแบบหลงคาลดชน๑

หนาบน

เปนงานเครองไมแกะสลกลงรกปดทองประดบกระจก ศลปกรรมแบบประเพณนยมเปนลายพระนารายณทรงครฑตรงกลาง ลอมรอบดวยลายเครอกานขด ลกษณะลวดลายดงกลาวนยมอยในสมยอยธยาตอนปลาย ซงสญลกษณของพระนารายณทรงครฑถอเปนแบบแผนการสรางวดอยางหนงในสมยโบราณซงสนนษฐานวาใชเปนสญลกษณของพระเจาแผนดน

๑ สนต เลกสขม. ขอมลและมมมอง : ศลปะรตนโกสนทร. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๘, หนา ๕๓.

หนาบนพระอโบสถเปนงานแกะไมรปนารายณทรงครฑ

The gable of the Uposatha Hallis made of teak, carved to representNaraya (Vishnu) on a garuda andgilted with gold leaf.

⌫

งานจตรกรรมภายในพระอโบสถ

ตามประวตกลาววาแตเดมเปนงานเขยนในสมยรชกาลท ๑ มการซอมแซมในสมยรชกาลท ๓ และการบรณะครงสำคญในสมยรชกาลท ๔ กลาววามการเขยนภาพจตรกรรมใหมทงหมด นอกจากนยงมการบรณะเพมเตมในสมยรชกาลท ๖ อกดวย อยางไรกตามงานเขยนทงหมดยงเปนงานจตรกรรมแบบไทยประเพณทมมาแตครงโบราณ ทงเรองราวและรปแบบทเขยน กลาวคอ ผนงสกดดานหลงพระประธานเขยนเรอง ไตรภมโลกสณฐาน ดานหนาเปนพทธประวตตอนมารผจญ ผนงดานขางเหนอกรอบหนาตางทง ๒ ผนงเขยนภาพพทธประวตตอนตาง ๆ เตมพนทและผนงระหวางชองหนาตางเปนภาพทศชาต

ซมสมา

มลกษณะสำคญคอเปนทรงเรอนทมหลงคาเปนปราสาทหายอด เปนเจดยทรงปราสาทยอด มยอดประธานตรงกลางเปนหลกทมขนาดใหญกวา สวนองคอนเปนบรวารประดบเหนอ

ดานหลงพระประธานเขยนเปนภาพไตรภมดานหนาเปนภาพมารผจญ

Behind the Principal Buddha Image is a mural depicting thescenes from Te-Bhumi Khatha or story of the three worlds, Infront of the Principal Buddha Image is the subduing of Mara.

Different styles of thestructure for housing theboundary stones.

⌫

สนหลงคา กลาวกนวาซมสมาวดพระศรรตนศาสดารามเปนซมสมาทมความงามมากทสดซมสมานนาจะมมาแลวตงแตเมอแรกสรางในสมยรชกาลท ๑ และนาจะเปนงานทสบตอมาจากสมยอยธยาตอนปลาย

พระระเบยงคดพระระเบยงคดทรายลอมพระราชวงทง ๔ ดานเปนหองยาวรายลอมพระอาราม แบบ

แผนเดยวกบพระระเบยงทปรากฏมาแลวตงแตสมยอยธยาตอนตน ในสมยรชกาลท ๑ นนพระระเบยงเปนแนวตรงทงหมด สวนรปแบบทปรากฏในปจจบนนเปนงานทปฏสงขรณขนใหมในสมยรชกาลท ๔ จงมแนวระเบยงคดทขยายและหกมมเพมขนเพราะมการสรางอาคารขนใหมหลายหลง ทผนงของพระระเบยงคดมภาพจตรกรรมฝาผนงเรองรามเกยรตตงแตตนจนจบ รวม ๑๗๘ ภาพ พรอมคำบรรยายใตภาพ

จตรกรรมฝาผนงแหงน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกไดโปรดเกลาฯ ใหชางเขยนภาพเลาเรองรามเกยรตตามทพระองคทรงพระราชนพนธไวเปนบทละครเรองรามเกยรตซงนบเปนพระราชนพนธทสำคญทสดของพระองค ภาพเขยนทง ๑๗๘ ภาพ ไดซอมแซมหลายครง คอในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว และครงสดทายในรชกาลปจจบน เมอครงฉลองกรงเทพฯ ครบ ๒๐๐ ป ใน พ.ศ. ๒๕๒๕

ภาพจตรกรรมฝาผนงเรองรามเกยรตทพระระเบยงคดนไดรบการซอมแซมครงใหญครงสดทายเมอคราวฉลองกรงเทพฯ ๒๐๐ ป พ.ศ. ๒๕๒๕

The murals depicting the Ramayana on thecovered walk along the inside walls around theUposatha Hall was repaired in 1982.

⌫

พระเจดยทอง ๒ องค

แตเดมตงอยดานหนาพระอโบสถ ในสมยรชกาลท ๔ ไดโปรดเกลาฯ ใหชะลอเจดยทง ๒ องคนมาตงอยในตำแหนงปจจบน ดานขางเหนอและใตของปราสาทพระเทพบดรลกษณะทางศลปกรรมของเจดยทองเปนเจดยทรงเครอง ประกอบดวยฐานทมยกษแบกชดฐานสงห ๓ ฐาน มบวทรงคลมรองรบองคระฆง ตงแตฐานถงองคระฆงอยในผงยอมมไม ๒๐สวนยอดเปนบวทรงคลมเถาและปลตามลำดบ เจดยทองจดเปนงานศลปกรรมททำสบตอมาจากสมยอยธยาตอนปลายและเปนแบบอยางใหกบงานศลปกรรมในสมยรตนโกสนทรตอนตน(รชกาลท๑-๓)

พระอษฏามหาเจดยหรอพระปรางคแปดองค ตามประวตกลาววาจะเปนพระราชดำรของพระบาทสมเดจ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกอยางไรไมปรากฏหลกฐาน แตปรากฏในหมายรบสงของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหสรางพระปรางคแปดองคใน จ.ศ. ๑๑๙๖ (พ.ศ. ๒๓๗๗)โดยมวตถประสงคในการสรางทชดเจน เพอใหเปนตวแทนของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

พระเจดยทองคำลกษณะเปนเจดยทรงเครอง ตงอยดานขางปราสาทพระเทพบดร

The Golden Pagoda is in front of the Pavilion of the RoyalAncestors.

⌫

พระสาวก พระภกษณ พระโพธสตว และพระยาจกร และมหมายรบสงในพธบรรจพระบรมธาตไวภายใน๒

รปแบบศลปกรรม เจดยทรงปรางคมลกษณะทางศลปกรรมเหมอนกนทกองค จะแตกตางกนเฉพาะการประดบกระเบองทมสตางกนเทานน เรมจาก

สวนฐาน ทำเปนฐานเขยงอยในผง ๘ เหลยม ๒ ฐาน ฐานเขยงชนท ๒ มระเบยงลอมรอบเหมอนกบเปนชนประทกษณ ถดจากฐานเขยงขนไปเปนชดฐานสงห ๓ ฐานในผงเพมมมอนเปนลกษณะเฉพาะของเจดยในสมยรชกาลท ๓ สวนเรอนธาต อยในผงสเหลยมเพมมมมการเจาะชองจระนำประดษฐานรปเทวดาถอพระขรรค มซมซอนกน ๒ ชน

สวนบน มชนเชงบาตรประดบดวยยกษแบก ๑ ชน รองรบสวนของเรอนชน ๖ ชนสวนบนนมลกษณะเปนแทงสงชะลด เกอบไมมความลาดเอยงแบบเจดยทรงปรางคในสมยกอนหนาน อนถอเปนลกษณะพเศษของปรางคในสมยนคอ เปนแทงตรงคลายทอนซง การประดบในแตละชนทเคยมเสาตงและคานรบสวนบนเปนบรรพแถลงไดหายไปแลว เหลอเฉพาะการประดบใบ หรอกลบขนน ดานหนาแนบกบองคปรางค และประดบกลบขนนทกมม

๒ หมายรบสง ร.๓ จ.ศ. ๑๑๙๖ เรองบนจพระปรางค ๘ องค เลขท ๑ ต ๑๑๘ ชน ๑/๑ มดท ๑, หอสมดแหงชาต.

พระปรางคทงแปดองคปจจบนไดรบการบรณะปฏสงขรณจนสวยงาม

Eight Pagodas are beautifully repaired.

⌫

การประดบกลบขนนปรางคมทมาจากปราสาทขอม การทำเรอนชนทมเสาตงและคานทบนน เปนการยอเรอนฐานในแตละชน ตรงกลางมการประดบดวยบรรพแถลง และทมมในชนลางสดมการประดบนาคปกอนเปนสญลกษณและแสดงถงความเปนเรอนฐานนดรสง๓แตมาถงในสมยนรปแบบดงกลาวแสดงใหเหนถงพฒนาการทางดานรปแบบทหางจากตนแบบคอปราสาทขอม และเจดยทรงปรางคในสมยอยธยาตอนตนอยางมาก จงเหลอเพยงงานประดบเฉพาะทกลบขนนซงแนบตดกบองคปรางคเทานน

หอพระมณเฑยรธรรม

คอหอไตรสำหรบเกบพระไตรปฎก สรางขนในสมยรชกาลท ๑ แตเดมเปนหอไตรกลางสระนำตงอยทางทศเหนอของพระอโบสถเปนทเกบพระไตรปฎกฉบบทองใหญ ตอมาถกเพลงไหม จงสรางแทนขนใหมโดยยายมาอยมมระเบยงคดทางดานทศตะวนออกเฉยงเหนอสมเดจกรมพระราชวงบวรสถานมงคลไดทรงสงชางวงหนามาชวยสราง จงมลกษณะของงานชางบางอยางทเปนฝมอชางวงหนา เชนคนทวยรปพญานาค เปนตน

พระศรรตนเจดยเปนทประดษฐานพระบรมสารรกธาตทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

ไดมาจากลงกา พระศรรตนเจดยสรางขนใน พ.ศ. ๒๓๙๘ โดยพระบาทสมเดจพระจอมเกลา-เจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหสรางขนโดยถายแบบมาจากเจดยประธานวดพระศรสรรเพชญ

๓ สนต เลกสขม, เจดย ความเปนมาและคำศพทเรยกองคประกอบเจดยในประเทศไทย,พมพครงท ๔ (กรงเทพฯ : สำนกพมพมตชน , ๒๕๔๕), หนา ๑๐๗.

The Library containing the Tri-pitakaor the complete version of Dhammabooks.

เปนทเกบพระไตรปฎก

⌫

พระนครศรอยธยา เปนเจดยทกออฐ ถอปน ประดบกระเบองโมเสกทอง ภายในประดษฐานเจดยขนาดเลกทบรรจพระบรมสารรกธาต

ลกษณะของเจดยทมการถายแบบนมลกษณะใกลเคยงกบตนแบบเจดยประธานวดพระศรสรรเพชญอยางมากเพยงแตขนาดและสดสวนบางอยางตางออกไปเทานน กลาวคอเปนเจดยทรงระฆงแบบอยธยา มฐานบว ๑ ฐานรองรบมาลยเถา องคระฆง มบลลงกสเหลยมทกานฉตรมเสาหานซงถอเปนลกษณะเฉพาะของเจดยทรงระฆงสมยอยธยา สวนทเหมอนกบเจดยวดพระศรสรรเพชญคอ การมมขทยนออกมาทง ๔ ดาน และหลงคามการประดบเจดยยอดซงตามปรกตแลวจะไมมสวนน

พระมณฑป

ตงอยตรงกลางระหวางปราสาทพระเทพบดรและพระศรรตนเจดย สรางขนสมยรชกาลท ๑ แทนทหอไตรทถกไฟไหมสรางขนเพอเปนทประดษฐานพระไตรปฎกฉบบทองทโปรดเกลาฯ

พระศรรตนเจดย

The Sri Ratana Chedi.

The Mondop, situated between thePavilion of the Royal Ancestors and theSri Ratana Chedi.

⌫

ใหสงคายนา พระมณฑปนไดรบการซอมครงใหญในสมยรชกาลท ๕ และรชกาลท ๖ มการเปลยนเครองบน ลงรก ปดทอง ประดบกระจกสเหลอง

หลงคามณฑปมลกษณะเปนแบบพระมหาปราสาท เชนพระทนงดสตมหาปราสาทพระทนงจกรมหาปราสาท คอเปนหลงคาทรงกรวย เอนลาดลดหลนกน แตละชนมการจำลองเรอนประดบ คอมหลงคาจำลองเลก ๆ ทเรยกวาบรรพแถลง มนากปกประดบ ลกษณะของการทำเรอนชนซอนแบบนเปนสญลกษณของฐานนดรสงอนหมายถงปราสาท๔ สวนยอดปราสาทเหนอเรอนชนเปนเจดยยอมม ตอดวยสวนชนซอนทคลายยอดปรางค เรยกวา เหม ตอดวยปลและปลยอดตามลำดบ ทซมพระทวารปดทองประดบกระจกเปนลายกำมะลอสทองพนมวงทำรปเซยวกาง บนบานประตภายในมณฑปทำเปนกรอบวงกลม ๘ ดวง เปนภาพในวรรณคดเรองรามเกยรต ๗ ภาพ สวนภาพสดทายทำเปนรปหงสของจน และมมอาคารพระมณฑปทง ๔ มม ประดษฐานพระพทธศลาสลก

ปราสาทพระเทพบดร

เดมชอ พระพทธปรางคปราสาท ตอมานยมเรยกกนวาปราสาทพระเทพบดรมากกวาสรางขนในสมยรชกาลท ๔ เมอป พ.ศ. ๒๓๙๘ และมาแลวเสรจในรชกาลท ๕ พทธปรางคปราสาทเปนทประดษฐานพระบรมรปพระมหากษตรยในราชวงศจกรต งแตรชกาลท๑ถงรชกาลท ๘ เปนสถานทสำคญทเปดแตเฉพาะวนสำคญของชาต คอวนจกร วนฉตรมงคลวนสงกรานต วนปยมหาราช และวนเฉลมพระชนมพรรษาในรชกาลปจจบน

๔ สนต เลกสขม. ขอมลและมมมอง : ศลปะรตนโกสนทร. ๒๕๔๘, หนา ๖๐.

The Pavilion of the Royal Ancestors.

⌫

ปราสาทพระเทพบดรเปนอาคารจตรมขทรงไทย ทมมขยนออกมาทง ๔ ดาน มสวนหลงคาเปนแบบทรงโรงซอนชน มเครองลำยอง ประดบชอฟา ใบระกา หางหงส ทพเศษคอสวนยอด ไดนำเอาแบบอยางของปรางคมาไวเปนสวนยอด ปราสาทพระเทพบดรจงมสญลกษณของอาคารทรงปราสาทดวย เพยงแตยอดเปนทรงปราสาทแบบปรางคคอเปนเรอนชนซอน สวนปราสาททเปนพระทนงจะเปนเรอนชนซอนทมยอดเปนทรงกรวย

ปราสาทพระเทพบดรถอเปนงานศลปกรรมสำคญในสมยรชกาลท ๔ ทเปนปรางคเพราะเจดยทรงปรางคไดหมดความนยมลงแลวในรชกาลน ปราสาทพระเทพบดรมรปแบบทใกลเคยงกนคอพทธปรางคปราสาททวดพชยญาตกายาราม ทสรางขนในรชกาลท ๓

ทผนงของปราสาทกออฐฉาบปน ประดบกระเบองเคลอบสลายพมขาวบณฑ ฝมอชางทกอสรางงดงามประเสรฐยง บนไดดานตะวนออกเปนรปหลออปสรสห ๒ ตน ทคนนยมถายทำเปนภาพโพสคารดแพรหลายไปทวโลก หลงคาเปนแบบจตรมขลด ๔ ชน ยอดนพศลเปนรปพระมหามงกฎโลหะปดทอง

หอระฆง

ตงอยชดพระระเบยงดานทศใตของพระอโบสถ สรางขนในสมยรชกาลท ๔ อาจสรางขนในทเดมทเคยมมาแลวตงแตเมอครงรชกาลท ๑ และมงานบรณะซอมแซมในสมยรชกาลท ๕โดยการลงรก ปดทอง ประดบกระจก และสวนลางประดบกระเบองเคลอบส ภายในแขวนระฆงทนำมาจากวดสระเกศ

รปแบบหอระฆงมฐานยกเปนแทนสงลกษณะเปนหองสเหลยมยอมมเปนจำนวนมากคลายกบมณฑปหลงหนงมประตทางเขาไปภายใน เพอขนไปขางบนหอระฆง ตวหอระฆงเปนทรงมณฑปยอดปราสาท ประกอบดวยชดฐานสงห ๒ ฐานทสลบดวยชนเอวขนธ ตวเรอนทแขวนระฆงประกอบดวยเสารองรบสวนยอด ไมมผนง สวนยอดเปนทรงปราสาทแบบยอดของปราสาทพระทนงทเปนหลงคาซอนชนทรงกรวย มเหมและปลและปลยอดตามลำดบ

The Belfry.

⌫

หอพระโพธธาตพมาน

สรางขนในสมยรชกาลท ๔ เปนมณฑปยอดมงกฎ เพอประดษฐานเจดยทรงปรางคขนาดเลก หอนตงอยบนฐานเดยวกนและอยระหวางหอพระราชพงศานสรและหอพระราชกร-มานสร แตเดมสวนยอดเปนปรางคแตในสมยรชกาลท ๕ ไดโปรดเกลาฯ ใหแกแบบเปนทรงมงกฎแทน มงานตกแตงประดบดวยกระเบองถวย ภายในประดษฐานพระปรางค บรรจพระบรมสารรกธาตจากพทธคยา

หอพระราชกรมานสรและหอพระราชพงศานสร

สรางขนในสมยรชกาลท ๔ ตงอยดานหลงของพระอโบสถ หอพระราชกรมานสรอยดานทศเหนอ หอพระราชพงศานสรอยดานทศใต หอทงสองหลงเปนอาคารทรงโรงทมหลงคาแบบประเพณนยม หอพระราชกรมานสรเพอประดษฐานพระพทธรป ๓๔ องค ทสรางขนถวายพระเจาแผนดนเมอครงกรงเกา ภายในเขยนจตรกรรมฝาผนง เรองพระราชพงศาวดารกรงเกาเขยนโดยขรวอนโขง สวนหอพระราชพงศานสร สรางขนเพอประดษฐานพระพทธรปปางตาง ๆ

หอพระราชพงศานสรหอพระราชกรมานสร

The Pavilion for the Buddha’s relics.

The PavilionHonoring theformer 34Ayudhaya Kings,containing 34Buddha Imagesdedicated to them.

The PavilionHonoring theRatanakosin Kings,containing welladorned Buddhaswearing an emperor’sattire.

⌫

ทเปนพระพทธรปทรงเครองอยางจกรพรรดราช สรางขนเพออทศถวายพระเจาอยหวและพระบรมวงศานวงศ ภายในเขยนภาพจตรกรรมเรอง พระราชพงศาวดารกรงรตนโกสนทร

มขอสงเกตคอทหนาบนของหอทง ๒ นประดบตราพระลญจกรของ ๔ รชกาล ไดแกหนาบนหอพระราชกรมานสรดานทศเหนอ เปนรปอนาโลม พระราชสญลกษณประจำรชกาลท ๑ ดานทศใตเปนรปครฑยดนาค พระราชสญลกษณประจำรชกาลท ๒ หนาบนดานทศเหนอของหอพระราชพงศานสร เปนรปพระวมาน พระราชสญลกษณประจำรชกาลท ๓ และดานทศใตเปนรปพระมหามงกฎ พระราชสญลกษณประจำรชกาลท ๔

พระเศวตกฎาคารวหารยอดหรอวหารขาว

สรางขนในสมยรชกาลท ๑ เพอเปนหอพระทประดษฐานพระเทพบดร พระนาก และพระศลา วหารยอดนแตเดมเมอรชกาลท ๑ ทรงใหกอสรางเรยกวา “วหารขาว” อนเปนทมาของชอเตมของวหารนวา “พระเศวตกฎาคารวหารยอด” ตอมารชกาลท ๓ ทรงรอลงและสรางใหมอยางทเปนอยในปจจบนน ในรชกาลท ๕ โปรดเกลาฯ ใหซอมแซมหลงคาและยอดมงกฎซมประตและบานหนาตาง ในรชกาลท ๗ กโปรดเกลาฯ ใหบรณะครงใหญพระวหารยอดเปน

หนาบนของหอราชพงศานสรดานทศใตเปนรปพระมหามงกฏพระราชสญลกณประจำรชกาลท ๔

The Royal Crown, emblem ofKing Rama IV,adorns the gable ofthe Pavilion Honoring the RatanakosinKings.

The White Vihara.

⌫

อาคารรปสเหลยมผนผา มยอดเปนซมทรงมงกฎประดบกระเบองถวย บานประตประดบมกฝมอชางในรชสมยของพระเจาอยหวบรมโกศในสมยกรงศรอยธยา เปนบานประตทนำมาจากวหารพระนอน วดปาโมก จงหวดอางทอง

หอพระนาก

ตงอยทางทศเหนอตดกบพระระเบยง สรางขนในสมยรชกาลท ๑ ประดษฐานพระพทธรปหลอดวยนาก เปนทประดษฐานพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว และสมเดจพระบวรราชเจากรมพระราชวงบวรสถานมงคล ในรชกาลท ๑, ๒ และ ๓ และเปนทเกบอฐเจานายฝายใน

หอพระคนธารราษฎรและพระมณฑปยอดปรางค

เปนหอพระซงอยบนฐานไพทเลกๆเดยวกน อยดานหนาพระอโบสถรมพระระเบยงดานตะวนออก เปนทประดษฐานพระคนธารราษฎร ซงประชาชนทวไปในสมยกอนถอวาเปน

Hor Phra Nag or The Pavilion ofthe Buddha Image made of analloy of gold and copper.

Hor Phra Gantharath and the Mondopwith a top in the shape of a pagoda, PhraGantharath is known as the Buddha Imagewho can call rain.

⌫

พระ “เรยกฝน” เปนพระพทธรปสำคญทใชบชาในพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ รชกาลท ๑ ไดโปรดเกลาฯ ใหหลอขนเมอป พ.ศ. ๒๓๒๖ กลาวคอ องคพระคนธารราษฎรหลอขนกอน สวนหอพระคนธารราษฎรสรางขนในสมยรชกาลท ๔

สวนมณฑปยอดปรางครชกาลท ๔ โปรดเกลาฯ ใหสรางขนเพอประดษฐานเจดยททรงอญเชญมาจากเมองเหนอ (เมองเกาสโขทย) และพระแทนมนงคศลาอาสนททรงนำมาจากกรงสโขทย ไวหนาหอนดวย

พระพทธมหามณรตนปฏมากร (พระแกวมรกต)๕

พระแกวมรกตหรอพระพทธมหามณรตนปฏมากร ประดษฐานในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว) มประวตความเปนมา จากตำนานและพงศาวดารกลาวถง

๕ สรปความจาก ศกดชย สายสงห. “พระแกวมรกตคอพระพทธรปลานนาทมความสมพนธทางดานรปแบบกบพระพทธรป หนทรายสกลชางพะเยา”,พระแกวมรกต.ศลปวฒนธรรมฉบบพเศษ, กรงเทพฯ : สำนกพมพ มตชน ๒๕๔๖,หนา ๓๑๒-๓๒๓.

The Mondop with a top in theshape of a pagoda containing thechedi that King Rama IV broughtfrom Sukhodaya.

The Emerald Buddha.

⌫

ทมาไวหลายกระแส สวนใหญแลวกลาวถงทางดานปาฏหารยเปนสำคญ ในสวนทปรากฏในตำนานของชาวลานนากลาววาพระแกวมรกตนนสรางขนทเมองปาตลบตร ประเทศอนเดยและไดอญเชญไปยงเกาะลงกาและอาณาจกรตางๆ ไดแก พกาม กมพชา ตอมาไดเขามายงดนแดนไทยยงเมองตางๆ คอ ละโว อยธยา กำแพงเพชร จนกระทงมาถงอาณาจกรลานนาเทาทพบหลกฐานและสามารถสบคนไดคอ ประวตพระแกวมรกตจากพงศาวดารซงกลาววาไดพบพระแกวมรกตในป พ.ศ. ๑๙๑๗ ตรงกบสมยของพระเจาสามฝงแกนพระมหากษตรยแหงอาณาจกรลานนา โดยพบในเจดยองคหนงในเมองเชยงรายเมอเจดยถกฟาผาทลายลงมา๖(ชอวาวดปาเฮยะ ปจจบนคอวดพระแกว อำเภอเมอง จงหวดเชยงราย)

หลงจากพบแลวไดมการอญเชญเพอจะมาประดษฐานยงเมองเชยงใหม แตกเกดปาฏหารยทำใหพระแกวมรกตนนตองมาประดษฐานอยทวดพระแกวดอนเตา เมองลำปางจนมาถงรชสมยของพระเจาตโลกราช (พ.ศ.๑๙๙๘-พ.ศ.๒๐๓๐) เมอคราวทสรางวดเจดยหลวงเสรจแลวจงไดอญเชญพระแกวมรกตจากนครลำปางมาประดษฐานในจระนำซมดานทศตะวนออกของเจดยหลวงเมองเชยงใหม จนมาถงเมอคราวพระเจาไชยเชษฐาธราช พระอปราชแหงอาณาจกรลานชางมาปกครองลานนาเปนเวลา ๒ ป (ระหวางป พ.ศ. ๒๐๘๙-๒๐๙๐) พระราชบดาไดเสดจสวรรคต พระเจาไชยเชษฐาจงเสดจกลบไปครองอาณาจกรลานชางพรอมกบอญเชญพระแกวมรกตไปยงหลวงพระบาง๗ และภายหลงไดยายไปประดษฐานยงวดพระแกวในนครเวยงจนท จนกระทงถงสมยพระเจาตากสนมหาราชแหงกรงธนบรจงไดไปอญเชญพระแกวมรกตจากเวยงจนทมายงกรงธนบรโดยสมเดจเจาพระยามหากษตรยศก และเมอยายเมองหลวงมาเปนกรงเทพ มหานครแลวจงไดสรางพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามเพอประดษฐานมาจนถงทกวนน

รปแบบศลปกรรมของพระแกวมรกตพระแกวมรกตตามความจรงแลวเนอวสดนนไมจดเปนมรกตแตเปนเพยงหนสเขยว

ชนดหนง จากรปแบบศลปะของพระแกวมรกตเปนพระพทธรปปางสมาธ ประทบนงขดสมาธราบเหนอฐานหนากระดานเกลยง มพระพกตรคอนขางกลมคลายกบพระพทธรปลานนาระยะแรก (ซงมลกษณะทสำคญคอ ขดสมาธเพชร พระพกตรกลม พระรศมเปนตม

๗ เรองเดยวกน.หนา ๓๘๙.

๖ ประชากจกรจกร, พระยา. (แชมบนนาค), พงศาวดารโยนก, พระนคร, คลงวทยา, พมพครงท ๕, ๒๕๐๗, หนา ๓๔๓-๓๔๕.

⌫

คลายดอกบวตมและชายสงฆาฏสนเหนอพระถนตามทนยมเรยกวา “แบบเชยงแสนสงหหนง” ๘)ตางจากพระแกวมรกตทประทบนงขดสมาธราบ มชายสงฆาฏยาวจรดพระนาภ ซงเปนลกษณะทไดรบอทธพลศลปะสโขทยเขามาผสมแลวดวยเหตผลดงกลาวจงเชอวาพระแกวมรกตเปนพระพทธรปทสรางขนในอาณาจกรลานนา ชวงทลานนาเรมรบอทธพลของศลปะสโขทยซงสนนษฐานไววาระยะการสรางพระแกวมรกตนาจะอยระหวาง พ.ศ. ๑๙๑๓-๑๙๗๙๙

โดยไดพบหลกฐานสนบสนนวาพระแกวมรกตนนนาจะสรางขนในลานนาและเปนฝมอชางในแหลงทพบคอแถบเมองเชยงราย–พะเยา กลาวคอไดพบพระพทธรปหนทรายในสกลชางพะเยากลมหนงมลกษณะเชนเดยวกบพระแกวมรกตทงเรองของรปแบบและเทคนคการสรางจงนาจะเปนขอสนบสนนทางดานรปแบบไดแนวทางหนง๑๐ และจากตำนานทกลาวถงประวตความเปนมาและการคนพบลวนเกยวของกบทาวมหาพรหมในรชกาลของพระเจากอนาและมการคนพบในสมยของพระเจาสามฝงแกน ดวยเหตนจงสามารถตงขอสงเกตถงทมาไดดงนคอ พระแกวมรกตอาจสรางขนทเมองเชยงรายในสมยของทาวมหาพรหมทงนโดยสนนษฐานจากรปแบบศลปะทเปนการผสมผสานระหวางพระพทธรปแบบเชยงแสนสงหหนงกบพระพทธรปสโขทย จงนาจะสรางขนในราวตนถงกลางพทธศตวรรษท ๒๐

๘ ปจจบนนยมเรยกศลปะเชยงแสนวาศลปะลานนาแตเพอใหเกดความเขาใจและปองกนการสบสนเมอจะกลาวถง พระพทธรป จงยงคงนยมเรยกพระพทธรประยะแรกของศลปะลานนาวาแบบเชยงแสนสงหหนงตามทคนเคยกนมา แตเดม(มอายราวตนพทธศตวรรษท ๑๙-๒๐)๙ ฉวงาม มาเจรญ, พระแกวมรกต, กรงเทพฯ : กรมศลปากรจดพมพเผยแพร, ๒๕๒๘, หนา ๑๘.๑๐ ดใน ศกดชย สายสงห “ ความสมพนธดานรปแบบระหวางพระพทธรปหนทรายสกลชางพะเยากบพระแกวมรกต” เมองโบราณ, ปท ๒๐, ฉบบท ๒, เมษายน-มถนายน ๒๕๓๗, หนา ๗๙-๘๑.

A closer look atthe Emerald Buddha.

⌫

พระพทธรปทรงเครองอยางจกรพรรดราชพระพทธรปทรงเครองอยางจกรพรรดราช ประดษฐานในวดพระศรรตนศาสดารามนน

สวนใหญพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหสถาปนาพระพทธรปขนและเรยกวา “พระพทธรปทรงเครองตนอยางพระมหาจกรพรรด” ๑๑ สวนใหญเปนพระพทธรปหลอดวยสำรด แลวหมดวยทองคำ ทรงเครองตนอยางพระมหาจกรพรรด ลายลงยาราชาวด ประดบดวยเนาวรตน วตถประสงคททรงสรางเพออทศถวายพระราชกศลแดสมเดจพระบรพมหากษตรยในอดต ทรงบำเพญพระราชกศลในพระองคเอง และทรงอทศพระราชกศลพระราชทานพระบรมวงศานวงศ ๑๒ ปจจบนพระพทธรปสำคญททรงสรางชดนหมหนงประดษฐานภายในหอพระสลาลยพมาน และอกหมหนงประดษฐานทฐานชกชของพระพทธมหามณรตนปฏมากร(พระแกวมรกต) ภายในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามฯ

ลกษณะศลปกรรมของพระพทธรปทรงเคร องตนอยางพระมหาจกรพรรดท พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงสถาปนาขนน สวนใหญมพทธลกษณะทใกลเคยงกนทกพระองค โดยมลกษณะรวมคอ เปนพระพทธรปยน ยกพระหตถทง ๒ ขางขนแสดงปางประทานอภย (ปางหามสมทร) ทรงเครองตนอยางพระมหาจกรพรรด คอ ทรงชฎามงกฎประกอบดวยกรรเจยกจร ทรงกรองศอ มทบทรวง พาหรด ทองกร แหวนรอบปะวะหลำพระธำมรงคทกนวพระหตถ แสดงการครองจวรไวดานในมทงกลมทหมเฉยงและหมคลมมเครองประดบจวรอกชนหนง ประกอบดวยสายรดองคประดบปนเหนงรปดอกไมและมสวรรณกระถอบหอยอย การนงสบงมผาจบหนานาง มเจยระบาดและชายไหวชายแครงซอนกน ๓ ชน ทพระบาททรงรองพระบาทและฉลองพระบาทเชงงอน

พระพทธรปทรงเครองตนอยางพระมหาจกรพรรด หมทประดษฐานภายในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม มองคสำคญทสด ๒ องค ไดแก พระพทธยอดฟาจฬาโลกและพระพทธเลศหลานภาลย เปนพระพทธรปยนขนาดใหญสด (สง ๓๐๐ เซนตเมตร) ประดษฐานเบ องขวาและเบ องซายของพระแกวมรกต สวนพระพทธรปสำคญรองลงมาสวนใหญประดษฐานตามมม พระเบญจาของฐานชกชของพระแกวมรกต จำนวน ๑๐ องค มขนาดเลกกวา ๒ องคแรก (สงโดยเฉลยประมาณ ๒๖๐-๒๙๐ เซนตเมตร) พระพทธรปทรงเครองทงหมดในหมนเองทสนนษฐานวาพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงสรางขนเพออทศพระราชกศลถวาย และพระราชทานสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชเจา สมเดจพระบวรราชเจาสมเดจพระบรมราชวงศ

๑๑ คณะกรรมการชำระประวตศาสตรไทยและจดพมพเอกสารทางประวตศาสตรและโบราณคด, “หมายรบสง รชกาลท ๓ ร.ศ. ๑๑๙๓ เลขท ๓ เรองใหตงการจารกพระนามพระพทธรป ๖ ศอก ลงในแผนพระสพรรณบฏและ บรรจพระบรมธาต” ประชมหมายรบสง ภาค ๔ ตอนท ๑ สมยรตนโกสนทร รชกาล พระบาทสมเดจ พระนงเกลาเจาอยหว จ.ศ. ๑๑๘๖-๑๒๐๓, หนา ๗๔-๗๕๑๒ อางจาก ม.ร.ว. สรยวฒ สขสวสด, พระพทธปฏมาในพระบรมมหาราชวง, หนา ๙๙.

⌫

และพระบรมราชวงศ ไดแก พระพทธรปฉลองพระองคพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกพระพทธรปฉลองพระองคพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พระพทธรปฉลองพระองคสมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท พระพทธรปฉลองพระองคสมเดจพระบวรราชเจามหาเสนานรกษ พระพทธรปฉลองพระองคกรมพระราชวงบวรสถานพมข พระพทธรปฉลองพระองคสมเดจฯ เจาฟากรมสมเดจพระเทพสดาวด พระพทธรปฉลองพระองคสมเดจฯเจาฟากรมสมเดจพระศรสดารกษ พระพทธรปฉลองพระองคกรมสมเดจพระศรสลาลยพระพทธรปฉลองพระองคสมเดจฯ กรมหลวงศรสนทรเทพ พระพทธรปฉลองพระองคพระเจาลกเธอกรมหมนอปสรสดาเทพ

พระคนธารราษฎรประดษฐานในหอพระคนธารราษฎร รชกาลท ๑ ไดโปรดเกลาฯ ใหหลอขนเมอ

ปพ.ศ. ๒๓๒๖ เปนพระพทธรปสำคญทใชบชาในพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ เพอการขอฝน ลกษณะพระพทธรปแสดงปางทตางจากพระพทธรปโดยทวไปคอยกพระหตถขวาขนกวกเรยกฝน พระหตถซายรองรบเมลดฝน

พระคนธารราษฎรเปนพระพทธรปประทบนงขดสมาธราบ แสดงปางดงกลาวแลวขางตน ท มลกษณะพเศษคอการครองจวรหมเฉยงแสดงลกษณะของร วจวรแบบจนสวนพระพกตรนงดออนเยาว แบบแผนพระพทธรปทพบในรชกาลท ๑ และตอมาในสมยรชกาลท ๓ พระรศมเปนดอกบวตม

พระสมพทธพรรณรชกาลท ๔ โปรดเกลาฯ ใหหลอขนตงแตยงทรงผนวชในสมยรชกาลท ๓ เมอพระองค

ครองราชยแลวไดโปรดเกลาฯ ใหอญเชญมาประดษฐานบนฐานชกชภายในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามแทนท พระพทธสหงคท อญเชญไปประดษฐานยงพระท น งพทไธสวรรค วงหนา ลกษณะของพระสมพทธพรรณเปนพระพทธรปปางสมาธ ขดสมาธราบมลกษณะสำคญทถอเปนแบบแผนเฉพาะของพระพทธรปทรชกาลท ๔ มพระราชนยมคอพระพทธรปไมมอษณษะ

วดพระศรรตนศาสดารามมอาคารและศลปวตถงดงามนาชมอกมากทไมสามารถนำมากลาวไวในหนงสอนไดหมดสน เปนเรองทแตละทานควรเลอกดเลอกชนชมเอง แตละทานมรสนยมไมเหมอนกน บางทานซาบซงในความงามของพระมณฑป บางทานชอบภาพวาดรปยกษและรปลง บางทานขอถายรปกบยกษสง ๖ เมตร ทยนถอตะบองนาเกรงขาม อยางไรกตามวดพระศรรตนศาสดารามยากทจะดไดจบสนในวนเดยว จงพบวามประชาชนจำนวนไมนอยทแวะเวยนมานมสการวดคบานคเมองแหงนบอยๆ

⌫