012 734 0522bronberger.co.za/aflaai/l/BronnieAugustus2020.pdf · like dienste weens Covid-19.” “Hulle verdubbel ons betaling en ons kry geen dienste nie. Ons het ons eie water,

www.bronberger.co.za 54 Die/The Bronberger Augustus/August 2020

012 734 0522

Uitgegee deur: Die Bronberger, Posbus 92366,Mooikloof, 0059 Tel: 012 734 0522; Sell: 082 377 6807; Faks: 086 650 7860 E-pos: [email protected] deur Seriti Printing Digital, Derdepoortstraat 318, Silverton

Advertensie & redaksio nele navrae en -bydraesTel: 012 734 0522 Sell: 082 377 6807

Verspreiding / Distribution: Die Bronberger word teen die middel van elkemaand versprei:Toonbankverspreiding in: Olympus, Zwavelpoort, Shere, Tygervallei, Hazeldean, Silver Lakes, Boschkop, Tierpoort, Rietfontein, Mooikloof, Bashewa, Grootfon tein,Welbekend, Bapsfontein, Klipkop, Witpoort, Kleinzonderhoudt, Mooiplaats,Donkerhoek, Pienaarspoort, Kleinfontein, Vaalbank, Valtaki, Cullinan, Rayton,Bronkhorstspruit, Kaalfontein, Faerie Glen, Moreletapark, Waterkloofrif, Menlyn,Wapadrand, Lynnwoodrif, Willows, Equestria en Garsfontein.

BladuitlegJeanette 083 258 [email protected]

Redaksie, Verspreiding, Eienaar-uitgewers

Advertensie: Navrae en Bespreking

Augustus/August 2020

Bel ons nou vir jou wenner-ad ver ten sie in Die Bron ber ger. Ons staan jou by met raad, daad, fo to grafie en die op stel en uit leg van jou ad ver-tensie teen geen ekstra koste nie. Jy kry ’n gra tisproef vir goed keu ring voor pla sing. ’n Ad ver tensie in Die Bron ber ger bring nuwe voe te na jou be sig heid. Ons be reik die min ont gin de koop -krag in die oos te van, en ten ooste van Pre toria met ’n publi ka sie wat die mense regtig wil lees. Vra ge rus ons gereelde ad verteer ders of volg die le sers meele wing in ons brie we ko lom.

Bel ons by 012 734 0522 of 082 377 6807 of stuur ’n e-pos na [email protected]. Besoek www.bronberger.co.za.

Tania 072 089 [email protected]

Hannes 072 992 [email protected]

Rayton, Cullinan,Bronkhorstspruit

Angie Kleijn 012 734 0522 [email protected]

WhatsApp: 083 959 1016

Gerhard Kleijn 082 377 [email protected]

KopieregKopiereg word op alle redak-sio nele materiaal in dié uitgawegehou. Terwyl alle voorsorgdeur die uitge wer en re dak teurge neem word, kan ons nie ver -ant woor delik gehou word virenige foute of uitla tings nie.

Gnatius de Lange: Gerhard Kleijn en Angie – dit was gaaf om weer ’nblad in die hand vas te kan klem. Julle werk is beslis ’n gemotiveerdeding en dankie dat julle so volhou.

Martie Volschenk: Baie geluk; julle voorblad is altyd ’n wenner! DieBronnie is uitstekend. Kan nie wag vir die elektroniese uitgawe nie.

Renette Els: Baie dankie aan almal betrokke. Ek geniet my Bronnie. Baiepuik voorblad!

More detailsNic Woodrow from Mooiplaats:Thanks for writing the article on the Welbekend Brandbeskermingsver -eniging in the Bronnie.Please can I ask you to fill in administration details for the next issue?Our secretary is Sunette du Toit: 082-385-2737.Also, the Boschkop area is split into three wards. I am responsible for the MZT group (082-924-4259); Richard Van Zyl for the BMT group (082-431-9569); and Johan Van Emmenis for Tweedragt, Kleinfonteinand Rhino Park (067-017-6677).

Die storie van die gatEus de Clerk van Cullinan:Ek het gekla oor ’n slaggat in Pine laan,Cullinan. Iemand het gesê ek moet ditrapporteer aan die ‘City of Tshwane’ se‘Pothole Department’.Ek stuur toe foto’s en GPS-aanwy singsaan: [email protected] envertel hulle van hierdie ‘challenge’. ’nDag later, stuur die ‘Pothole Depar t -ment’ vir my ’n verwysingsnommer.Ek het die nommer in die slaggatgeplaas, maar die ding wil nie weg-gaan nie. Wat nou gedaan? Gee asseblief raad!

VintageGraphic Designs

Dubbeldoor-Bronnie wyd verwelkomHier is enkele uittreksels van die welkome terugvoer watons ontvang het toe lesers hoor dat die Bronnie nou ’n‘dubbeldoor’ is – hy word gedruk en ook elektronies versprei.– Red

Gertie Stofberg: Baie dankie vir hierdie “heart warming news” op diekoue dag. Ons is saam met julle opgewonde oor die “geboorte van ’ntweeling”. Tekens van die tye dwing ons maar om alternatief te dink. Ekpersoonlik hou steeds van die vat en voel en reuk van ’n tydskrif of pa-pier, maar ek moet sê dit is baie gerieflik om die Bronnie elektronies te hêas jy so skelmpies gou ’n ‘breek’ agter die rekenaar wil neem. Sterkte virjulle super innoverende span; saam maak julle dit werk. Pas julself mooiop; julle is kosbaar vir ons hier in die Bronberg.

Anne-Marie Cornelius: Baie geluk. Mag die begin van die nuwe bekend-stelling vir julle sommer baie seën en voorspoed bring.

Isabel Groesbeek: Dankbaar saam met julle en hartlik geluk dat julle“hierdie berg met geloof en ywer” klim.

Eugene Claassen: Baie dankie vir die nuwe uitgawe; dis regtig iets om nauit te sien. Altyd vol lekker leesstof en interessante artikels, wat leervol enopbouend is. Dan die artikels oor die geskiedenis van dorpe en plekkemaak dit lekker leesstof vir ieder en elk. Ek het al gewonder of ek julle niekan nomineer om die Sondag-koerant te doen nie; dan sal ek dit ookkoop. Huidig het hulle net skindernuus, soos ’n sekere ander gesinstyd-skrif. Baie dankie en voorspoed vorentoe met julle glanstydskrif. Altyd ’ngoeie keuse as ek iets wil lees, selfs ’n tweede keer.

Gustav van Aardt: Baie dankie. Ag ons is bly julle kan ook die gedrukteweergawe weer op die rakke kry. Dit is goeie nuus. Maar ons geniet dieelektroniese een ook net so baie, en stuur dit maklik aan. Ek weet my main Springs kan gewoonlik nie wag nie . . .

Buks Barnard: Baie dankie – hierdie Bronnie is weer ’n wenner.

Sunette van Schalkwyk: Baie dankie. Baie geluk met die prestasie.

Emma Koekemoer: Baie, baie geluk met die dubbeldoor! Lees baie lek -ker aan die elektroniese Bronnie en sien uit na die nuwe papier-uitgawe!!Weereens oortref julle julleself.

HB Heymans: Baie geluk! Ek wens ek kon ook so puik tydskrif uitgee.

Petro Anderson: Julle raak nou só oulik.

Susan Roos: Pragtige voorbladfoto, ek sien uit na my elektroniese uit-gawe. Baie dankie vir nog ’n puik uitgawe. Ek stuur wyd aan vriende enfamilie wat dit net so baie geniet.

Katy Marais: Duisend dankies vir my e-pos Bronberger. Waardeer ditbaie.

Celeste Coetzee: Baie dankie; dit lyk na ’n meesterstuk!

Esther Lees: Baie dankie. Waardeer opreg. Sterkte met alles van die on-bekende toekoms. “God bless.”

Dit lyk kompleet asof diéietermagog bid dat die stro -pery, wat vinnig besig is om syspesie uit te wis, tot ’n eindemoet kom. Op bl 8 en 9 is ’nberig en foto’s oor hoe ge -wetenlose stropers van diéerg bedreigde diere in onsgebied vasgetrek is. Foto: Gareth Thomas

kommentaarbriewe/letters briewe/letters

Die Bronnie word met ons volgende (baie spesiale) uitgawe in Sep-tember ‘n volronde 18 jaar oud. Ons voel ons met dié 18e verjaar dag-uitgawe in die besonder geseënd en oordadig dankbaar.Deurgaans was dit ‘n voorreg (sommige sou meen eerder ‘n wonder-werk) vir Die Bronberger om as onafhanklike, gratis publikasie oor 18 jare heen te bly voortbestaan en in gewildheid en gestalte tegroei. Dit sonder die steun van enige groot onderneming of organi -sasie, maar wel met die geesdriftige aanvaarding van ons lesers endie onontbeerlike ondersteuning van ons adverteerders. Dankie.In die maande voor die Bronnie se 18e verjaardag, het sake en om-standighede (vir almal) drasties verander. Vreemde, nuwe omstan -dighede het nuwe denke en vreemde uitdagings, ook vir ons hier bydie Bronnie, meegebring.Ons is tot die keuse tussen aanpas of sink gedwing. Die Bronnie het(met hulp) hom sonder skroom tot die ‘aanpas-opsie’ gewend en onsaanlyn tuisgemaak. Die uitgee van ’n elektroniese Bronnie het som-mer gou ons stoutste verwagtinge oortref. Lesersgetalle het drastiesgegroei en bestaande en nuwe lesers het die ‘drywende’ Bronnie metope arms verwelkom.Met die vorige uitgawe het ons die heel eerste keer ‘n ‘dubbeldoor’(gedrukte en elektroniese Bronnie) die lig laat sien. Die verwelko -ming van lesers en adverteerders ná die ‘nuwigheid’ laat ons metbeskeie tevredenheid en in dankbare opgewondenheid.En dit is onder meer ook wat lesers en adverteerders met Septemberse 18e herdenkingsuitgawe te wagte kan wees. Deur die jare is ons verjaarsdag-uitgawes telkens met geesdrif ont-vang en baie goed ondersteun. Dit is reeds duidelik dat hierdie jaargeen uitsondering gaan wees nie, maar met die bykomstige bonusom op diverse wyse ‘n buitengewone versamelaarsitem beskikbaar testel wat vir wyer, waardevolle en langdurige blootstelling van die ad-vertensie- en redaksionele inhoud sal sorg.Ons kan met vrymoedigheid almal wat in die laaste 18 jaar gereeld ofnet soms in Die Bronberger adverteer het, nooi om ons verjaarsdagsaam met ons te vier deur ‘n advertensie in September se bui ten ge -wone uitgawe te plaas. Gereelde adverteerders kan dit gerus oor-weeg om voluit te gaan – dalk met ‘n groter advertensie. Vir die genewat net soms of sporadies adverteer, is September se gedenk uitgawedié een waarin jou onderneming gesien wil word.En as jy nog nooit in Die Bronberger geadverteer het nie, is hierdiedie ideale geleentheid om te ervaar wat dié gewilde gemeenskaps -tydskrif nou vir jou kan beteken.Bespreek jou plek: Kontak Tania by 072-089-0227 of [email protected]. Kontak Hannes by 072-992-5440 [email protected]. Skakel ons landlyn by 012-734-0522of stuur ‘n e-pos na [email protected] jy jou Bronnie per e-pos wil ontvang, stuur ‘n versoek met jou naam byna [email protected]. As jy jou Bronnie op jou foon wil kry, stuur ‘nWhatsApp met jou naam by na 083-959-1016.

Baie spesiale 18everjaardag!

Onsvoorblad

Die slaggat met sy verwysings -nommer

6 Die/The Bronberger Augustus/August 2020

aktueel

Hoewe-eienaars in die Bron-berg-gebied is ontstoke oorgrondbelasting wat in baie

gevalle meer as verdubbel het van -af die Junie- tot die Julie-munisipa -le rekening.Andries Spies van plot 294, Zwa -vel poort sê dat die metroraad syeiendom se waarde vanaf Julie ver-hoog het vanaf R1100 000 naR2955 000 sonder enige verduide-liking of kommunikasie.Andries sê dat hy nie bewus wasdaarvan dat grondeienaars diewaarde van hulle eiendom op diemetroraad se waardasierol, wat opStad Tshwane se webwerf beskik-baar was, moet nagaan nie. “Waar was die valuasie rol geplaas?Ons weet niks daarvan nie,” sê An-dries. “Ek het Tshwane probeer bel,maar daar was geen antwoord nie.Toe stuur ek ’n e-pos en die outo -matiese antwoord was dat hulleslegs aandag gee aan noodsaak-like dienste weens Covid-19.”“Hulle verdubbel ons betaling enons kry geen dienste nie. Ons hetons eie water, riool, vullisverwyde -ring en onderhou self ons grond-paaie,” sê Andries.Nicolien Botha van plot 418, Zwa -

velpoort sê dit is “absoluut verre-gaande” dat die munisipale belas -ting verdubbel het. “Geen diensteword deur hulle verskaf nie, soosriool, water en vullisverwydering.Op watter basis regverdig hulle dieverhoging as hulle geen diensteaan ons lewer nie?”Die afsnydatum vir besware teenwaardasies was 26 Junie en die nu -we waardasierol is geldig vir die tydperk van 1 Julie 2020 tot 30 Ju -nie 2024. Volgens wet word diewaarde van eiendomme elke vierjaar deur munisipale inspekteursbepaal en op die waardasierol ge -plaas. Dienste- en eiendomstarie -we word volgens dié waarde be -paal.“Ons het uit verskeie oorde ver -neem dat die waardasies van eien-domme op sekere plekke, veral indie landbousektor, onredelik enuitermatig verhoog word,” hetLouis Meintjes, president van TLUSA, gesê. Eiendomsbelasting word gehef interme van die Wet op MunisipaleEiendomsbelasting, Wet nommer 6van 2004. Die munisipaliteit se pri mêre ver-antwoordelikheid is om dienste te

lewer en ook om eko no miese ont -wikkeling binne sy gren se te on-dersteun. Vir dié doel hef die munisipaliteiteiendomsbelasting vir openbaredienste, wat strek vanaf paaie,straatligte en parkering tot sport -velde en biblioteke, maar ook virdie ontwikkeling wat binne sy ge-bied vir die spesifieke jaar beoogword. Grondeienaars in die lande-

like gebied word hard geslaandeur dié belasting, omdat hulle niedie dienste wat normaalweg indorpe en stede voorsien word, krynie.TLU SA moedig grondeienaars aanom onredelike stygings by hulle terapporteer. Besoek hulle by James-rylaan 194, Silverton, skakel 012-804-8031 of stuur ’n e-pos:[email protected].

Grondbelasting verdubbel inlandelike gebied

Dis dié lekkerste lekker om weer’n gedrukte Bronnie in die handte hê en dan om ’n foto wat jy ge-neem het op die voorblad te sienen dan jou Bronnie saam met ’nlekkerte en ’n koppie koffie te ge-niet, sê Laurika van der Linde.

Lekkerstelekker

www.bronberger.co.za 9

Ray sê dat ’n ietermagog nie langeras twee we ke sal lewe ná hy ge -vang is nie. Stropers pro beer omvir dié diertjies rys en brood tevoer, maar hulle het nie ’n bewe-gende kakebeen nie en het geentande nie. Hulle vreet net miere,maar sal nie dooie miere of kos wathulle nie self gevind het, vreet nie. As jy inligting oor stropers het, be-soek www.africanpangolin.org ofkontak prof Ray: [email protected] 082-555-1016.


aktueel

Ietermagog-stropers is op 30 Ju lie in hegtenisgeneem ná hulle in ’n lokval gelei is deurprof Ray Jansen, grondeienaar van Kaalfon -

tein, naby Du Plooy Melkery.Ray, ’n professor aan die Tshwane Universiteitvan Tegnologie, is die voorsitter van die nie-winsgewen de organisasie, Afrika IetermagogWerkgroep. Hy het ’n gewaagde intelligensie-gebaseerde operasie uitgevoer met die hulpvan Cullinan SAPD Veediefstal en BedreigdeSpesies-eenheid met ondersteu ning van dieSAPD Gautengse K9 eenheid, die Bronkhorst -spruitse SAPD K9 eenheid en GDARD se GroenSkerpioene. Ray het gemaak of hy ’n Temmincks ietermagogwil koop en het gereël om die verdagtes by dieRose Shell Garage langs die N4-Oos snelweg teontmoet. Hy vertel dat die taakspan om 11 vm by die Jan

Ellis Total-vulsta sie op die hoek van die OuBronk horstspruitpad en Cullinan/Ray ton-padvergader het om die ope rasie te beplan voorhulle na die Rose vulstasie vertrek het. Die SAPD se taakspan het omstreeks 11:45 bydie ontmoetings plek ingetrek en Ray het 12 uurdaar aangekom.’n Halfuur later was die verdagtes daar en Rayhet een van hulle ontmoet. Ná hulle oor ’n ver -koopprys ooreengekom het, het hy vir Ray dieietermagog in die kattebak van sy motor gewys.Dit was ’n groot volwasse mannetjie wat uit sygebied in die bosveld gestroop is. “Ek het die sein gegee en die taak span het opdie toneel ‘ontplof’ soos hulle inbeweeg het,”vertel Ray. Vier verdagtes is in hegtenis geneem– een Suid-Afrikaanse burger, ’n Kongolese- en

twee Ma lawiese burgers. Die verdagtes is by dieBronkhorstspruit-polisiesta sie aangekla vir diebesit van ’n be dreigde en beskermde spesieson der ’n permit.Teen Die Bronberger se saktyd was die ieterma-gog onder veearts sorg en sal binnekort sy reha -bilita sie begin voor hy op ’n geskikte bos veld-plaas vrygelaat word.Verlede jaar Oktober het ons berig dat diestroop van dié diere in 2019 met 75% persenttoegeneem het, wat meer is as die stroop vanrenosters. Ietermagôe is meer be dreig as renos-ters en kan binne die volgende vier jaar uitsterfas die stropery so aanhou. Daar is ’n oorweldigende groot mark vir ieter-magog-skubbe in Asië, veral in Sjina, omdathul le glo dat dit medisinale waarde het.

Die ietermagog in die kattebakFoto: Prof Ray Jansen

Ná die ietermagog gered isFoto: Prof Ray Jansen

Die stropers is in hegtenis geneemFoto: Prof Ray Jansen

Prof Ray JansenFoto: Verskaf

Die ietermagogFoto: Gareth Thomas

aktueel

Dapper prof help ietermagog-stropers vastrekDapper prof help ietermagog-stropers vastrek

Marié oorlede'n Jarelange inwoner van Mooi -plaas, mev Marié Steyn, eggenotevan prof PL Steyn, is op 20 Julie

oor lede nadat sy in haar huis gevalhet en ernstige kopbeserings op -gedoen het.


ons omgewing

’n Bosbokkie, wat uit die Morele-takloofse natuurreservaat ont -snap het, het voor voertuie in

Rubensteinrylaan beland en het,ondanks verbete reddingspogingsdeur natuurvriende en diere-artsedit nie gemaak nie. Die bosbok het in Julie blykbaardeur ’n opening in die reservaat seheining gekom. Hy is buite die re -servaat op die groot oop stukgrond langs Rubensteinrylaan, on -der Rurtgersstraat gesien.Jeannie du Plessis het laat weetdat vrywilligers die reservaat se pa -lissade-heining op 17 Julie oopge-

maak het sodat die bosbok weerkon ingaan, maar hy het na Ruben-steinrylaan beweeg waar hy in ’nmotorfiets vasgehardloop het.Reg Lehmann het gesê dat die mo-torfietsryer nie beseer is nie, maardat dit lyk of ’n voertuig die bos-bok se agterbene vroeër getrefhet. Dr Mark van Wijk van Morele-tapark Dierehospitaal was vinnigop die toneel om die bosbok teprobeer help.Vriende van Moreletakloof bespie -gel dat die bosbok dalk by die re -servoir aan Rutgersstraat se kant,waar misdadigers ’n groot gat in

die heining gesny het, uitgekomhet. Die Vriende het dié openingsolank toegemaak terwyl hulle virNatuurbewaring gewag het.Die Vriende het John Potgieter ensy vrou, Tania wat by Die Bronber -ger werk, bedank dat hulle die ont -snapping gerapporteer het en dievolgende paar dae gehelp het omdie bokkie te probeer opspoor.“Ons het ons bes probeer om die

bokkie veilig terug te kry, maar hethom verloor,” sê Jeannie.Die reservaat word grootliks deurvrywilligers en skenkings in standgehou. As jy ’n bydrae wil lewer,maak jou skenking aan Vriendevan Moreletakloof; FNB, takkode:230732; rekeningnommer:62790145009.


Nog ’n selfmoordpoging het op16 Julie in Faerie Glen afge-

speel.Die Volunteer Emergency MedicalResponse Unit (Vemru) het netvoor 11 uur daardie aand ’n nood -roep ontvang. Toe die paramedicidaar aankom was die pasiënt in ’nernstige toestand. Saam met ge -wa pende reaksie-offisiere op dietoneel, het hulle begin werk om

die pasiënt te stabiliseer voor an -der mediese personeel daar opge -daag het.Die spanne wat saamgewerk hetwas van Netcare 911, ER24, Life-Support 24/7, Bull Security en Bri -nant Security. ’n Besluit is geneem om die pa -siënt met ’n helikopter na ’n spe-sialis trauma-hospitaal in Johan -nesburg te vervoer. Die Garsfon -

teinse Gemeenskapspolisië rings - forum, CSI Security, Tracker SA enTshwane Metropolisie het ge helpom ’n veilige landingstrook vir diehelikopter daar te stel.In ‘Selfmoord neem kwaai toeweens inperking’ het ons verledemaand berig dat daar ’n merkbaretoename in selfmoordpogings inPretoria-oos is sedert die Covid-19pandemie toegeslaan het.

Casper Visser, woordvoerder virVemru, wat gereeld na sulke toneleuitgeroep word, verduidelik dathulle ’n geregistreerde nie-wins-gewende organisasie is wat virhulle voortbestaan afhanklik vanskenkings is. Deel van Vemru se nooddienstesluit ’n trauma-beradingafdeling in. Bel Casper Visser by 082-893-6873.

Nico Breytenbach, geliefdeinwoner van Boschkop, isna ’n lang siekbed in die

vroeë oggendure van 3 Augustusoorlede.“Maandagoggend vroeg, net námiddernag, het Nic finaal rus ge -vind. ’n Groot boom het geval. Hywas rustig in sy slaap, knus enwarm in sy eie bed. Uiteindelik ver-los van die pyn,” lui die boodskapwat die familie uitgestuur het.Nico het bloedkanker gehad en syniere het nie meer gefunksioneernie, wat na vogopbouing gelei het.Hy het ’n ruk voor sy afsterwe gor -delroos ontwikkel omdat sy im-muunstelsel deur die kanker af ge-takel is.Nico en sy vrou, Lynette, was virdekades in die Bronberggebieddoenig. Saam was hulle ’n gedugtespan en het ’n wye verskeidenheidondernemings bedryf, waarvan diebekendste sekerlik die legendarie -se Nikos Restourant in die destyd -se Zwavelpoort-sentrum was.Baie jare ná dié kuierplek weensomstandighede gedwing is om toete maak, het mense met nostalgieoor die plek gepraat en vertel van -dag nog hoe hulle na die saam -

kuier en vrien-delike gashereterug verlang.Daar was maarmin mense watnié in daardiejare deur Nicose omgee-per-soonlikheid entrane wat mak-lik kan loop as’n storie sy sag -te hart ruk, ge -raak is nie.“Dankie vir al -

mal se oproepe en besoeke dielaas te weke. Ons as familie, is almalbaie dankbaar vir julle ondersteu -ning. Al die liefde wat Nic sy lewelank uitgedeel het, is in julle om -gee weerspieël. Dankie. Dankie,”het die familie ge skryf.Ten spyte van al die gesondheids -moeilikheid wat Nico oor die jaregetref het, het hy nie sy sin vir hu -mor verloor of ophou grappiesmaak nie. Met sy laaste matriek -reünie, wat hy weens problememet beweeglikheid op sy elektrie -se karretjie bygewoon het, het hyin die saal resies gejaag teen ’nklasmaat, Mossie Oosthuizen, op

’n rolstoel.Die maats op dié reünie het Nicoas Madot geken – sy bynaam vanMarken se dae, waar hy op 3 No-vember 1946 gebore is, skoolge-gaan het en sy pa die skoolhoofwas. Nico het sy pa se memoirs,wat ’n familielid in boekvorm, ge -naamd ‘Meester’ omgeskakel het,gekoester. Hy het die oorspronk-like manuskrip by hom gehad enhet gereeld vir vriende daaruitvoorgelees.Nico se seun, Pierre, ’n akteur be -kend vir sy rol in ‘Getroud met rug -by’, skryf: “My mentor, rolmodel enbeskermer. Die byna twee-meterhoë sagmoedige reus, met die per-soonlikheid wat ’n stadion kon vul.Wat my alles van liefde en omgeegeleer het. My geleer het van ka -rak ter, en wat dit beteken omwerk lik ’n man en pa te wees.” “Wat my elke keer gewys het datdie opstaan belangriker is as dieval. Wat sy sprankelende vrou lie -wer as homself gehad het. Sy kin -ders elke oomblik in sy hart gedrahet . . . al het ons dit soms in onsonkunde gebreek. Wat vir jou aan-houdend sê hy is lief vir jou, jounooit ophou druk nie, jou vertel

hoe trots hy op jou is. Wat tot indie laaste dae nog vir my gewyshet hoe die Here se liefde werk . . .Aan hom, my pa . . . dankie dat ekjou seun kon wees.”Nico laat sy geliefde vrou Lynette,wat hy met ’n spesiale stemtoonLynnie genoem het, agter sowel asvyf seuns (Johan, Pierre, Nico, Ter-reblanche en Schalk) met skoon-dogters en 12 kleinkinders.Sy begrafnisdiens was op 7 Augus-tus by die NG Tygerpoort-gemeen -te in Shere. Covid-19 regulasies hetgemaak dat slegs genooide familiedie finale afskeid kon bywoon.Omdat Nico se diens dié groot kerksou kon vol pak, is die hele diensregstreeks op NG Tygerpoort seYouTube-blad uitgesaai sodat diehele gemeenskap deel daarvankon wees.

Die bosbok op die sy -paadjie ná die ongelukFoto: Moreletakloof Natuur-reservaat

-

Nico en Lynette Breytenbach in diejare wat hulle Nikos in dieZwavelpoort-sentrum bedryf het

Nico Breytenbach

ons mense

Stadsmense probeerbosbokkie redStadsmense probeerbosbokkie red

Die bosbok probeer op 16 Julie deur die palissa -de-heining kom langs die oop stuk grond tussenRubensteinrylaan en die reservaat Foto: Tania Potgieter

Selfmoord hou aan toeneem

Gebied se geliefde Nicolaat groot leemte


Rosemary Hill-landgoed opMooi plaats moes op Saterdag

18 Julie by die Boschkopse polisiehoor dat hulle tydelik gesluit wordomdat hulle nie aan afsonderings -regulasies voldoen nie. Die polisiehet hulle die Maandag laat weetdat die sluiting ’n “fout” was en dathulle weer kan oopmaak.Landgoed-eienaar, Thomas Fran -ken, het die Saterdagmiddag ’nvideo op Rosemary Hill se Face-

bookblad gesit waarin hy verteldat die polisie daardie oggend on-verwags opgedaag het en hom ge -dwing het om sy bedrywighede testaak, anders sou hulle hom sum-mier in hegtenis neem.Polisiebeamptes het glo die hoof -ingang dopgehou en die voertuiewat inry, gemonitor en besluit datdaar ’n samekoms van meer as 50mense is. Thomas is nie kans ge -gun om te verduidelik dat daar

ver skillende ondernemings en ak-tiwiteite op die landgoed is en datelk sy eie gesondheidsprotokol hetnie. So is die koffiewinkel heelte -mal apart van die staproetes en fietsryroetes.Met die hulp van ’n advokaat hetThomas ’n formele plan opgestelen daar is intussen tot ’n vergelykmet die polisie gekom. Die Maan -dag het ’n kaptein van die polisie -stasie vir Thomas gebel en het ge -

sê dat bedrywighede hervat kanword.Thomas het gesê dat hulle diebestaande gesondheidsprotokolnog strenger maak, besprekings bydie koffiewinkel en staproetes oor-weeg, en dat hulle daaraan dinkom die verkeer so te reguleer datdaar nie te veel voertuie by diehoofingang ingaan en parkeer nie.


aktueel

Die kitsbank en kluis by die JanEllis-sentrum is twee uur die

oggend van 25 Julie deur misdadi-gers geteiken. Hulle het probeerom dit met plofstof oop te blaas,maar die poging was glo ’n misluk -

king en hulle kon nie daar kontantkry nie.“So ver ek verstaan is daar net sooor die R400 uit die vulstasie sekas register geneem,” sê Laurikavan der Linde, wat by die veearts -winkel in dié sentrum, op die hoekvan die Ou Bronkhorstspruitpad(R104) en die Rayton/Cullinan-pad(R515), werk.Sy sê dat dit nogal ’n angswek ken -de Saterdagoggend was. Die poli -sie het die sentrum se ingang aan -vanklik afgesper en mense moeswag voor hulle kon ingaan. Die

petroljoggies vandie vulstasie hetverdwaas rond -gestaan en kykhoe die polisie let-ters plaas waar be -wysstukke gevindis. Laurika vertel datdie sentrum se se -kuriteitswag in dierug gewond is, maar dat hy teendie Bronnie se saktyd stabiel was.

Daar was vyf verdagtes, waarvaneen ’n vrou was.

Staproetes by Rosemary Hill

Polisie ‘soek’ samekomste in gebiedaktueel

Kitsbank en kluis met plofstof bygekom

Aanlyn-spoke loop in Augustus– dalk tot binne-in jou sit ka -

mer. In dié inperkingstyd van Co -vid-19 is dit nou moontlik om diehele land se spookbustoere vanuitjou eie huis te ervaar.Mark Rose-Christie van Vaalbank se20-jaar-lange Mystery Ghost Bus,wat na Mystery Ghost Jaunt her-doop is, bied dié ervarings aan metekstra byvoegings soos werklikewaarnemings, regte foto’s en diewêreldbekende parasielkundige,dr Rupert Sheldrake. President van die oorspronklikeSpookklub van Engeland, PeterUnderwood, het gesê dat ’n menssekere kwaliteite moet hê om diebonatuurlike behoorlik te onder-soek: Jy moet ’n towenaar wees

om leuens te kan uitken, ’n sielkun -dige om hallusinasies in twyfel tetrek en ’n wetenskaplike soortspeur der. Mark is al drie van dié en’n vermaaklikheidskunstenaar ooknog.Die aanlyn-spoke loop van 21 tot29 Augustus om 8 nm. Kaartjieskos R69 en is by Computicket be -skikbaar. Kyk na die voorskou byhttps://youtu.be/4VZcY7JA8RQ.

Die gemeenskap het Garsfon tei -ner, Marie Botha, met ’n verby-

ry optog verras vir haar 80ste ver -jaardag. Weens inperkingsmaat -reëls kon sy nie dié dagsaam met familie en vrien -de deurbring nie.Marie het op die sypaadjiegesit terwyl ’n groep bureverby gery het, gelukwenseuit hulle motors geskreehet en geskenke afgelaaihet. Sy vertel dat selfs fiets -ryers, haar sekuriteitsmaat -skappy en mense wat methulle honde stap, haar van -uit die straat geluk gewenshet.

Marie is op 18 Julie 1940 inLady Smith in die destydseNatal gebore. Sy het as on-derwyseres in Pretoria be -gin werk en het twee dog -ters en twee seuns gehad.Sy het in 2004 Garsfontein

toe getrek ná haar man oorlede is.Sy vertel dat dit nie is hoe sy ge -dink het sy haar 80ste verjaardag

sal vier nie en sy was baie opge-wonde oor die groot verrassingwat mense uitgedink het om bydie Covid-19 maatreëls te hou.

Marie is ’n aktiewe lid van haar ge -meenskap en die verby-ryers hethaar laat weet hoe spesiaal sy virhulle is.

Mark Rose-Christie

Voertuie parkeer langs die pad omdat die ingang nadie Jan Ellis-sentrum deur die polisie afgesper isFoto’s: Laurika van der linde

Die kitsbank lê op die grond Aanlyn-spoke loop in Augustus Marie verras met verby-ry-verjaardag

Marie Botha op haar 80steverjaardag

Polisie ‘soek’ samekomste in gebiedaktueel


’n voormalige Hollandse melaatsekolonie in die noorde van Holland.Dit was Sytze Wierda se plan om ’nonafhanklike dorp te ontwerp, endaar was doktershuise, koshuise virverpleegsters, sale vir die melaatsepasiënte, die soge-naamde ‘Zoeloe-ron-dawels’, operasiesale, ’ndorpsaal, tennisbane en’n swembad. Die be-graafplaas, wat uit dietyd van die EngelseOor log dateer het, ismet baie grafte van pa -siënte en ook hospitaal -personeel aangevul. In 1896 was daar 99 pa -siën te in die DaspoortHos pi taal, maar in 1902het West fort reeds 328pa siën te ge huis ves.

Teen 1900 het die hospitaal sy eieplaas be dryf wat vleis, pluim vee,vrugte, groente en selfs heu ningvoorsien het.’n Poskantoor, polisiestasie, skole,winkels en nog kerke is ge bou.Daar was later vier kerksale: Neder-land Gereformeerd – 1896; Switser -se Sending van Vaud – 1903; An gli-kaans – 1914; en Rooms Katoliek –1916. In Februarie 1906 is die paaie en ’nmuur rondom die hospitaal vol -tooi. Daar was toe ook al ’n hout -werk winkel, smidswinkel, boek bin-der-werkswinkel en melkdepot.Sytze Wierda se konsep van ’ndorp, wat ’n gevoel van huislikheidmoes gee, het die pasiënte, wat

teen hulle sin daar moesbly, nie noodwendig tuislaat voel nie. Dit was dieenigste hospitaal in dieland wat ’n tronk gehadhet en teen 1917 is ’nreeks van agt wagtoringsopgerig om te verhoed dat pa siën -te ontsnap sodat die pu bliek teendié onge wenste siekte be skermkan word.

Die mees prominente bui tegebouewat uit dié tyd dateer is die kom-buiskompleks, die teater en store.Die melaatse gestig op Robben -eiland het in 1931 toegemaak enhet met Westfort saamgesmelt asdie enigste veelrassige melaatsekolonie in die land. Baie van die

voorafvervaardigde strukture indie dorp het oorspronklik van Rob -beneiland af gekom, maar ’n helepaar addisionele sale en isolasie -

kamers is in dié tyd aange-bou.Ontwikkeling van Westforthet tot 1947 geduur, toe dielaaste konstruksiefases af -ge handel is. Intus sen is dieou fort op die berg met dieuitbreek van die TweedeWê reldoorlog afgetakel. Allestaal is vir hergebruik ge-stroop.

SluitDie Westfort Hospitaal is in1996 gesluit toe die beleidoor die behandeling van

melaatsheid verander het ná daaruitgevind is dat die siekte nie aan -steeklik is nie. Teen die einde vandie 20ste eeu was me laatsheid niemeer ’n ongenees like siekte nie.

toeka se dae


Angie Kleijn

Skielik, in 2020, beteken diewoord ‘kwarantyn’ iets watons almal raak. Wie sou kon

raai dat daar ’n pandemie sou komwaar mense opgesluit word – am -per soos melaatses. Min menseweet dat daar ’n hele self-onder-houdende dorp vir melaatses wastoe Pretoria nog in sy kinderskoe -ne gestaan het.Dié dorp rondom die Westfort Me -laatse Hospitaal was wes van Pre-toria, langs Lotus Gardens en Dan -ville, aan die voet van ’n militêrefort op Daspoortrand, wat ook Wit-

watersberg genoem word. DiéBoerefort is aanvanklik Fort Das -poort genoem, maar is in 1901, tenmidde van die Engelse Oorlog, naWestfort herdoop.In die laat 1880’s is ’n hospitaal virnavorsing oor die behandeling vanpokke op die perseel gebou. Ditwas as die Daspoort Hospitaal be -kend en Westfort Hospitaal is aan-vanklik as ’n uitbreiding van diépokke-hospitaal aangebou.Die Aansteeklike Siektes Wet van1880 het bepaal dat die behande -ling van oordraagbare siektes deuropenbare wetgewers gereguleermoet word. Daar was glo ’n groei -

ende bekommernisen vrees vir dié soortsiektes wat die Zuid-Afri kaans che Repu -bliek (ZAR) se Volks - raad genoop het omop te tree om ’n epi-demie te voorkom.

WetDie eerste geval vanmelaatsheid is in1888 in Pretoriaopgeteken. In 1897het president PaulKruger die Melaats -heid Afsonderings -wet ingestel en

West fort Melaatse Instituuthet die volgende jaar sy deu - re oopgemaak. ’n Voormalige hospitaal-ad-ministrateur verduidelik datdie eerste nuwe gebou aan-vanklik die Nuwe PretoriaseMelaatse Gestig genoem is,om hom te onderskei van dieprovinsiale skure wat vroeërlangs die Daspoort Hospitaalop gerig is. Die plek was lateras die Westfort Melaatse In-stituut bekend en is in 1979

na Westfort Hospitaal herdoop.Die hospitaal se eerste fases is vol-gens die ontwerp van Hollands-gebore argitekte, Sytze Wierda enKlaas van Rijsse, op bevel van dieZAR Departement van OpenbareWerke gebou. Dié tydperk, watgedeeltelik saamgeval het met dieHollandse koningin Wilhelmina seleeftyd, is later ‘ZA Wilhelmiens’ ge-noem. Westfort Hospitaal en -dorp se ge -boue word deesdae herken as ’nerfenis wat met Holland gedeelword. Die ontwerp is soortgelykaan dié van melaatse institute invorige Hollandse kolonies, soosSuriname en die Hollands Oos-In-dies (Indonesië), en die hele dorpse uitleg lyk baie soos Veenhuizen,

na bladsy 16

Kwarantyn-dorpe was in toeka se Pretoria al ’n instelling

Amptenare van die ZAR se Departement van Open-bare Werke met Sytze Wierda in die middel voor enKlaas van Rijsse regs voorFoto: Wikipedia

Pasiënte lê in die son as deel van ’n daaglik seritueel, 1941Foto: NASA Archive collection: 2015

St Mary’s Hospitaal in Westfort-ko lo -nieFoto: PhoenixParanormalSA

Een van die ou huise op Westfort-dorpFoto: PhoenixParanormalSA

Een van die ou kerkiesFoto: PhoenixParanormalSA

Die ou administrasie-gebou op Westfort Foto: Nicholas Clarke

’n Gebou aan die voet van DaspoortrandFoto: Nicholas Clarke

toeka se daetoeka se dae


toeka se dae

Kwarantyn . . .vanaf bladsy 15

Die hele Westfort-dorp is in 1998gesluit, maar van die mense hetagtergebly, soos twee Afrikaansemans wat eens hekwagte was. Diéwagte het in hulle huise agterge-bly, ten spyte van die plakkers watin 2001 daar begin intrek het, enhet op die grond met hoenders,eende, honde, papegaaie, wed-vlugduiwe, goudvisse, rose en mie -lies begin boer.’n Studie wat sowat vier jaar ge le -de gedoen is, beraam dat onge -veer 5 000 mense van alle ouder -domme en rasse in Westfort-dorpplak. Dié mense woon onder hag -like omstandighede in die vervalle

gebou sonder elektrisiteit, lopendewater of spoeltoilette.Die metro-munisipaliteit het vyf

watertenks, wat daag -liks gevul word, geïn-stalleer. Tien chemiesetoilette is opgerig endie dorp het sy eiewyks raadslid. Dieplakkers word jaarliksmeer en ’n menigtelae-koste behuisings -projekte kruip al hoenader aan Westfort-dorp.Ontwikkeling is ookvir Westfort self be-plan met 6 000 ge-

subsidi eerdelae-inkomstehuise. Nuwepype is deur diedorp gelê enpaaie, wat bo-oor gebou uitdie 1890’s salloop, is beplan.

Herso ne ring is glo goedgekeur tenspyte van die feit dat Westfortouto ma tiese beskerming van dieSuid-Afrikaanse Nasionale Erfe nis -hulp bron Wet (25 van 1999) geniet.

ErfenisIn 2014 is die Westfort-terrein eg -ter as ’n gedeelde erfenisterreintussen Holland en Suid-Afrika geï-dentifiseer. In Maart 2015 het ’nprojek afgeskop om die terrein tebewaar, terwyl die lewensomstan -dighede van diegene wat daarplak, verbeter word. Die Rijksdienst voor het CultureelErfgoed (RCE), die NederlandseAmbassade in Pretoria, Delft Uni-

versiteit van Tegnologie, die Uni-versiteit van Pretoria (UP) en anderpartye werk saam aan dié projek,wat hulle as “van internasionalebelang” beskryf.

’n Lugfoto van die Westfort-kolonie in 1956Foto: NASA-versameling, UP

Een van die ou huise waar plakkers ingetrek hetFoto: Nicholas Clarke

Die naam op dié ou gebou is vandag onleesbaarFoto: Nicholas Clarke

na bladsy 18

Die ou ‘Zoeloe-rondawels’Foto: Nicholas Clarke


toeka se dae

Die 2015-projek, onder leiding vanprof Marieke Kuipers, Jean-PaulCorten en Job Roos, se doel wasom jong professionele mense enstudente op te lei om die poten-siële erfeniswaardes van die West-fort-kolonie op te teken en omrolspelers bymekaar te bring. UPhonneursstudente is by die projekbetrek.

Tog is Westfort-kolonie in 2016 in-gesluit in die top tien lys van be -dreigde erfenisterreine in Suid-Afri ka.

Intussen het ’n student ’n prys virhaar projek oor Westfort gewen.In Januarie 2017 het YvonneBrui nette van Lynn wood die UPstreeks toe ken ning van die Coro-brik Argitek tuurstudent van dieJaar ge wen. Haar tesis is ge titeld,‘The Heritage Portal: an Experi-ential Narrative’, en daarin maaksy voorstelle om Westfort seerfenis te be skerm en die plek setoe koms tige waarde te verseker.Die RCE het in 2018 ’n artikel oorWestfort, ‘Overlevingskan senvoor een leprozenkolonie’, ge pu -bliseer waarin dit nie lyk of daarenige nuwe verwikkelings in die

bewa ring van die perseel was nie.In September 2019 het die RCE ’nYouTube video gemaak, waar hul lesê dat die projek steeds be sig ismet opleiding en advies om dietoekoms van Westfort te verseker.

Dit lyk ampersoos ’n ouslaweklokvoor een van die geboue toe Westfort nog in werking wasFoto: Eddalean Slater

Westfort in die jare voor die hospitaal toegemaak hetFoto: Eddalean Slater

Uitstallings wat destyds op Westfort segrasperke wasFoto: Eddalean Slater

Kwarantyn . . .vanaf bladsy 16

’n Westfort-woning in die later jare, ge-neem deur Eddalean Slater, wat daargrootgeword hetFoto: Eddalean Slater


Plastic View-plakkerskamp hetop 17 Julie vir die vyfde keerin vier jaar afgebrand.

Die dag ná die brand is noodkreteaan omliggende inwoners in Mo re -letapark uitgestuur om dié hawe -lose mense te help. Dié inwoners sê dat daar van hulleverwag word om hulle harte enbeursies oop te maak, terwyl hullebehoefte aan ’n aanvaarbare op -los sing vir die maatskaplike kwes -sies in die plakkerskamp deur dieTshwane-metro geïgnoreer word.Inwoners is ook boos oor die toe-name in misdaad, wat hulle gloverband hou met die inwoners vanPlastic View.Die Pretoria-oos Forum vir Infor -me le Nedersettings, ’n gemeen-skapsgebaseerde inisiatief wattwee jaar gelede op die been ge-bring is, sê dat die stadsraad deeg-lik bewus is van die risiko vanbrande in Plastic View. Die stadsraad word wetlik verpligom rampverligting te voorsien enhet ’n rampverligtingplan, waar-voor daar in die jaarlikse begrotingvoorsiening gemaak word en watdeur belastingbetalers befondsword. Tog is die stadsraad nie instaat om dié verligting te voorsien

nie en stel ook nie rampbestuurs-maatreëls in plek om die gereeldebrande te voorkom nie.Dié forum is gestig met die onder -steuning van verskeie gemeen-skapsinstansies, soos die Morele -ta park Gemeenskapsorgforum, dieTshwane Geldsake Koukus, die Pretoria-Oos Stadsgrens Ontwikke -lingsforum, die huiseienaarsver -enigings van verskeie residensiëlelandgoedontwikkelings rondomPlastic View en die MoreletaparkNG Kerk.Lex Middelberg, woordvoerder virdie forum, sê dat die metro weierom saam met siviele forums soosdié een te werk tot ’n ramp die ge-bied tref en dan word daar vanaangrensende inwoners verwag

om in te spring om die gapings tevul wat deur die metro se verwaar-losing veroorsaak is. Hy sê dat ’n hofbevel om die groeivan Plastic View te voorkom, geïg-noreer is; dat polisiëring afwesig is;en dat die forum se herhaalde ver-soeke oor die afgelope 16 maandevir die saak om in die stadsraad seformele strategiese plan (IDP) in-gesluit te word, op dowe ore gevalhet.Lex sê dat die toestand nie meeraanvaarbaar is nie en dat die forumpoog om ’n oplossing vir die situa -sie in Plastic View binne die raam -werk van die Nasionale Behui sings -wet en regulasies te vind.Veertien hofbevele is sedert 2008teen die Metro uitgereik om ietsaan die groeiende plakkerpro -bleem te doen. Die hofbeveleplaas ’n verbod op die verdere op -rigting van plakkershuise. Dit be-hels dat die groei van die neder -setting beheer word, dat sekuriteitverskaf word om behoorlike be-heer uit te oefen oor wie daarwoon en wie nuwe aankomelingeis, dat die omheining in stand ge -hou word en dat alternatiewe be-hoorlike behuising aan dieinwo ners voorsien word.

Die grond waarop die plakkers hul -le hutte opgerig het, behoort aandie Stad Tshwane. Tshwane woord-voerder, Lindela Mashigo, hetvroeër gesê dat die metro steeds ’nresidensiële ontwikkeling vir diéplakkerskamp se inwoners beplan,maar dat die meeste plakkers bui -te landers is wat nie vir regering-ge subsidieerde behuising kwalifi-seer nie. Daar woon meer as 15 000 mensein Plastic View en slegs omtrent800 is by binnelandse sake geregi -streer. Lindela het gesê dat diestad ’n diensverskaffer aangestelhet om ’n residensiële dorp, be -kend as Pretoriuspark Uitbreiding40, te ontwikkel. Dié dorp sal 853gesinne kan huisves.Die ontwikkeling word op die 6,4 hektaar grootte restant van ge -deelte 284 van die plaas Garsfon -tein 374-JR, oos van WoodlandsBoulevard, beplan. Dit is minder as’n kilometer vanaf Plastic View. Diemetroraad en provinsiale regeringwas sedert 2009 nog nie in staatom dié projek van die grond af tekry nie.

Die brand by Plastic ViewFoto’s: Tshwane EMS

Hutte is deur die brand in puin gelê

aktueel

Inwoners soek nouantwoorde oor Plastic View


Dit is vier maan -de sedert Pre-

toria se gunsteling‘weeskind’ vlieg-tuig haar vlerkevan die grond konlug weens Covid-19 regulasies. Little Annie is ’nAntonov AN-2vliegtuig wat jarereeds kinders selewens veranderdeur Just Love Mis-sion. Haar ‘pa’,Mark Hill van Tier-poort, is intussenafge dank weensdie pandemie.Die Hill-gesin hetook hulle handevol gehad om ’nnuwe blyplek virAnnie te kry. May-day, mayday, may-day – payday” wasdie woorde op Little Anniese Facebook-blad. Hulle hetook vir Mark in ‘bedelaars -klere’ aangetrek, verskillen -de bedelaars-plakkate in syhand gestop en voor LittleAnnie afgeneem. Van die hu-

moristiese bewoording sluitin: “Te koop of te huur, ’ntwee dehandse, effe gebrui -ke vlieënier en ’n vliegtuig ingoeie werkende toestand.”Intussen het Mark Hill, Jon-Marc Hill en Ryan Smith hul -

le oorpakke virvoorskote ver-ruil en droë-wors en bil -tong op ’n lug-vaart-temabegin maakom die potaan die kookte hou. Marken sy beman-ning werk aan’n nuwe aan-lyn reeks,‘Three Pilots in a Pot’.


Deesdae trek almal die belt ’nbietjie stywer. Dinge watvoorheen summier wegge-

gooi is, kry dalk nou ’n tweede nut– selfs 2 l plastiekkoeldrankbottelskan nou vir geld ingeruil word.Beïnvloed dit enigsins die standvan munisipale vullishope? Salmen se oor 200 jaar studies daaroordoen?

Dit is immers hoe ons iets weet vanhistoriese samelewings – deur hul -le weggooi-goed versigtig uit tegrawe. As die samelewing oud ge-noeg is, noem ’n mens dit argeolo-gie. Gefossileerde gemors wat indie jare her se ashope gevind wordis dikwels die enigste oorblyfselsvan antieke samelewings as hullenie skrywes, grafte of geboue ag -

ter gelaat het nie.’n Magdom inlig -ting word oor sul -ke sa mele wings verkry deur nakos oorblyfsels, stuifmeel van plan -te wat toen tertyd gegroei het engebreekte gereedskap te kyk.Die hedendaagse studie wat ‘gar-bology’ genoem word (kom onsnoem dit sommer vullisiologie) is’n relatief nuwe een. William Rath -je, wat ’n professor in antropologieby die Universiteit van Arizona

was, word as die vader van vullisio -logie beskou. In 1973 het WilliamRathje en sy studente begin omdeur hedendaagse vullishope tesoek en het elke stukkie gemorswat hulle gekry het, noukeurig op -geteken. William het tot die gevolgtrekkinggekom dat vullis ’n baie beter be-grip van die moderne samelewinggee as meningsopnames en on-derhoude. Hy het verskeie boekehieroor geskryf, insluitend ‘Rub-bish: the Archaeology of Garbage’.Dit is Alan Jules Weberman wat diewoord ‘garbology’ in 1971 uitge -dink het toe hy deur Bob Dylan sevullis begin grou het.

In Pretoria fokus navorser Sue Tay-lor die afgelope 10 jaar (2010–2020) op die weggooi-geskiedenisvan 20 verlate ou huise op Unisa seSunnyside-kampus. Sy hou ’n foto -grafiese rekord van die huise severval, asook die soort vullis wat sydaar vind.

Sue vra hoe dit moontlik kan weesdat die mense wat daar gewoonhet, verdwyn het en so ’n ryk na -latenskap van weggooi-goed daargelos het. Sy sê dat baie van dieweggooi-goed op ’n pragtige ma -nier verander het soos hulle verval.

ons mense

Met ‘vullisiologie’ word weggooi-goed hougoed

ons mense

Slim plan om vliegpot aan kook te hou

Little Annie se ‘pa’, Mark Hill, soek werkterwyl Covid-19 regulasies die gesin “opdie grond” het Foto’s: Facebook

Mark Hill, Jon-Marc Hill en Ryan Smith hethul le oorpakke vir voorskote verruil

Helen Martins se ‘buitestaan-derkuns’ met ou glasbottelsFoto: Salmagundi

Gastehys Jan HarmsgatFoto: Facebook

na bladsy 22

Francois ‘Boskazi’ Breytenbach by sybeeldhouwerk, ‘Ruik die Aarde’, uitskrootmetaalFoto: Verskaf

Popkoppe in ’n verlate huisFoto: Sue Taylor, Heritage Portal


Min mense weet datHelen vir ’n ruk opCullinan skoolgehouhet. Sy was van 1915tot 1918 by die on-derwyskollege opGraaf-Reinet en het in1920 met JohannesPie naar getrou. In1921, waarskynlik toereeds vervreem vanhaar man, het sy asmev H Pienarr by Cul-linan se laerskool be -gin skoolhou.

Helen en haar man is in 1926 ge -skei en sy is iewers tussen 1927 en1929, toe sy omtrent 30 jaar oudwas, terug na Nieu-Bethesda om -dat haar ma siek geword het. Toesy 47 jaar oud was is altwee haarouers oorlede en het sy as ’n klui -senaar in die huis agtergebly. Syhet in 1976 begin om kinders tebetaal om bottels op te tel wat syin haar sement-beelde gebruik het– heel of as fyngemaalde stukkiesglas.Die uitgrawe van antieke glasbot-tels is jare reeds ’n bekende stok -perdjie en baie van dit wat deurons voorouers weggegooi is, wordin Pretoria opgegrawe. Twee bot-telgrawers, Rod Comer en Albert

van Rensburg, vertel dat hulle inDesember 1995 seker hulle groot-ste skat van bottels op ’n heel on-waarskynlike plek langs ’n pad inPretoria uitgegrawe het.Elkeen wat op ’n plaas of kleinhoe -we met ou asgate woon, weet datdie vreemdste goed soms daaruitvorendag kom. En dit nie net uitasgate nie. ’n Ou keramiek popkopis naby die klipskanse bo-op dieBronberg-rif gekry. Op ’n Cul -linan se dorpserf het ’n ouglasbotteltjie, deksel en ’ngebreekte Afrika-kop, watdalk verband kan hou metvroeë Ndebele-krale, uitge -kom toe ’n groentetuin ge -spit is. Die afgelope dekade of tweeis die gebruik van weg gooi-goed, veral dit wat op skroot -metaalwer we aan ge skaf kanword, algemeen in die skepvan kunswerke. Op Cullinan,waar Helen eens skoolgehouhet, is Jan Harms gat se Ag -ter plaas en Gastehys ’n spre -kende voorbeeld van hoeweggooigoed gebruik word

in bouwerk, versie rings en ombeelde mee te maak.Op dieselfde dorp gebruik beeld-houer Johan du Plessis, behalwevir al die ander soorte beelde wathy skep, ook ou perdeskoene omperdebeelde mee te maak. Op Ba -shewa gebruik kunstenaar FrancoisBreytenbach skrootmetaal in diemaak van sy ongewone beelde enkunswerke.


ons mense

Die grond en geboue van die Sun-nyside-kampus verteenwoordig ’ngeskiedenis van 170 jaar en is be-langrik om die oorsprong en groeivan Pretoria te verstaan. Die kam-pus bestaan uit ’n suidelike en noordelike deel wat in 1992 deurUnisa vir ontwikkeling aangekoopis.Die noordelike deel is waar die ouNormaalkollege in 1902 gestig is,

wat ná ’n naamsverandering totdie 1980’s daar aan die gang was.Unisa het vyf van dié kollege se ge -boue as konferensiefasiliteite ge -restoureer.Die suidelike stuk was deel vanSun nyside en het bestaan uit hui -se, wat in die vroeë 1900’s gebouis, vir kollege-personeel. Nege vandie ou huise en ses buitegebouegaan gesloop word.

Die huise het leeg gestaan voorUnisa hulle in 1992 gekoop het enoor die afgelope 28 jaar is al diehuise deur verbygaande hawelosemense besoek en het 28 jaar se’nuwe’ vullis daar begin opbou.

Sekere items het so lank in tuinegelê dat hulle oorspronklike ge-bruik nie meer duidelik is nie. An -der items is herkenbaar, soos diekunsprojekte wat deur studen tevan die nabygeleë departementvan visuele kunste agtergelaat is.Sue sê dat ’n versameling van on -geveer 30 gipsvorms van poppe sekoppe haar veral fassineer.Die huise op die suidelike kampuswas tot laat in 2018 in ’n redelikegoeie toestand, maar sedertdien ishulle vensters, deure en dakplate

gesteel, wat beteken dathulle in die reënseisoenvinnig ag teruitgaan.Party van dié huise souin elk geval gesloopword, maar die wat ge -restoureer sou word, raakook nou am per onred-baar. Twee van dié huisehet in Februarie vanjaarafgebrand.

HelenSue is nie die enigste eenwat die mooi in weg-gooi-goed raaksien nie.

Baie kuns tenaars wat weggooi-goed ge bruik, se werk word asbuitestaander-kuns (outsider art)beskou. Die bekendste van diébuitestaanders in ons land is waar -skynlik die Uilhuis op Nieu-Bethes -da se Helen Martins en haarge bruik van ou glasbottels in diemeer as 300 beelde wat sy saammet haar helper, Koos Malgas, ge -skep het.

Die bottels wat Rod en Albert in Desember 1995in Pretoria opgegrawe hetFoto: antiquebottles.co.za/digging

’n Verlate huis op dieSunnyside-kampus Foto: Sue Taylor, Her-itage Portal

’n Huis, wat nog in ’n redelike goeie toestand is, opdie Sunnyside-kampus Foto: Sue Taylor, Heritage Portal

Die popkop wat bo-op die Bronberg-rif by die klipskanse gevind is

’n Kopbeeld van klei, ou glasbottel -tjie en deksel uit dieselfde Cullinansegroentetuin

Vullisiologie . . .vanaf bladsy 20 Rod Comer en Albert

van Rensburg se bot-telgrawery Foto: antiquebottles. co.za/digging

Jan Harmsgat se AgterplaasFoto: Donovan Robinson

Beeldhouer Johan du Plessis gebruikperdeskoene in sy perdebeeldeFoto: Facebook

ons menseons mense


afsaalblad

Soms neig die groot lus mosom jou sommer so van skuinsaf ewe onverwags saam met

die diep verlange te bekruip. Soosas jy verlang na jou ouma op dieplaas en skielik kry jy jou dat jy jouonkeerbare lus vir kaiings en krum-melpap kwalik in toom kan hou.Só verlang ek nou die anderdag na

oorlê ou Faan Smuts en die lekker‘speelsessies’ wat ons destyds by sykuierplek in Zwavelpoort ingewerkhet. En voor ek ‘pens’ kon sê, trapdie versmagting na ’n goeie kerrie -afval my sonder genade vas.Faan se plek was immers destydsdie hoofkwartier van die SA Skaap-kop en Afval-gilde, waarvan die

uwe ’n trotse lid was. En Faan enwyle ou Hans Lombard het diekuns van skaapafval verstaan.Later het Flip Marx vennoot ge -word, oorgeneem en baie uitge-brei en verander aan die plek watFaan en Issie Smuts gevestig het.Baie bly is ek om te kan berig datdie tradisie van tradisionele gereg -te behoue gebly het. ’n Deel vandie Bronberg Restaurantse spys kaart word daar -aan afgestaan en ookhartverblydend is datdie hele spyskaart twee-talig gebly het.Skaapkop (R119), skaap-stertjies (R139), skaap-niertjies (R75), pap enkaiings (R85), skilpad-jies, bobotie, frikkadelle,nog ’n paar disse endaar sien ek hom ook:Kerrieafval (R119).

Dit verdien vermeld te word datdie res van die plek se spyskaarterg uitgebreid en uiteenlopendvan aard is en dat die pryse billikblyk, maar plekgebrek weerhoumy van ’n verdere relaas hieroor.Met die omstandighede onderlede en die (wan)bestuur van dieCovid-regulasies, het BronbergRestaurant se mense sy hoofge-boue (ook die een van Faan metdie gewels) vir eers toegemaak enkos word uit die koffiewinkelplekse ruim kombuis vir wegneem ofaansit in die tuin aldaar voorberei.Ek bel en bestel die afval (hoe dananders?) saam met rys en groenteen Metgesel besluit op die stokvis(diep gebraai in ’n bierdeeg) – metskyfies. Dit kos R69. Daarby wil syook groente hê – asseblief.Die meeste dinge verander mos

maar so met die jare saam. Een vanhierdie dinge is die afval wat Bron-berg Restaurant vandag bedien.

Maar ek kla nie, hoor. Allermins.Skaapafval ken ek en het dié plekin vroeër jare geken as pens enpootjies met moontlike wang vlei s -ies, tongetjie en ’n oog of twee virdie dapperes, hersinkie-in-blaar -pens en selfs ’n langer gekooktestuk of twee beespens daarby omdie ding te rek. Daarby was ge -

woonlik aartappel en wortel saam.Die afval waaraan ek daardie mooidag by die huis weggelê het wasbaie ruim van porsie. Die kerrie entekstuur was onverbeterlik. Maardit was pens. Die Ingelse sê ‘tripe’.Skaappens ja, maar meestal bees -pens. Die enigste beduidenis van’n pootjie, was ’n enkele, verdwaal -de pootbeentjie. Maar weereens –as dit vir jou klink of ek kla, is jyverkeerd. Die kerrieafval op fyn rysmet roomspinasie en patat waswerklik ongelooflik lekker enhoogs aan te beveel. Sonderskroom sal ek dit weer bestel engeniet.Metgesel het regtig ’n reus van ’nstokvis onder sy bierdegie gekry.Ek het die ding só bekyk en gedinkboomstamvis of plankvis sou beterpas. Genoeg vir meer as een maal-tyd saam met die skyfies en groen -te, meen Metgesel.Jy kan vir Jakkie by 076-452-6182bel vir nadere inligting.

Vreethans van Heerden en Metgesel besoek kuierplekke indie Bronberg-gebied on ge nooid en betaal self vir dit wathulle geniet, of dalk nie geniet nie.

Anders, dog ruim en lekker was diekerrieafval

Stokvis in bierbeslag – groot genoegom plankvis te heet

Deel van die ‘alternatiewe’ kombuis in een van die’nuwer’ geboue

Normalekuiers in diedeel van die‘groter’Bron bergRes taurantin meer nor-male tye

afsaalblad

Groot afval-lus skop saam met diep verlange vasGroot afval-lus skop saam met diep verlange vas


animal matters

When I returned to work,having to wear a mask, Iwas quite cautious in the

beginning when interacting withstrange dogs as I thought that theywould be unable to ‘read’ me withthe mask covering the lower half ofmy face. To my surprise, I realised after afew days that the mask made ab-solutely no difference to the dogs.They didn’t seem nervous or skit-tish. I then realised how dogs relyon so much more than our facialexpressions to read us. I’ve always told clients to relax be-cause the dogs feel their stress, butthis truly brought it home to mehow finely tuned dogs are to ourbody language and feelings. All animals are wired to read subtlesignals in the group dynamics oftheir own species as well as inother species. Their health and sur-vival depend on it. As humans weare like a bull in a china shop incomparison to the nuanced life -style of animals. I’ve already told the story of how Itried to evade the hysteria of try-ing to get out the gate and go for arun without the dogs, by wearingmy running clothes under a dressand throwing the running shoesover the wall. This fooled no-one.The dogs were already millingaround me in an excited frenzy as Iwas exiting the front door. Theyknew! Yet when I go out to work inthe garden or take out the bin,there is no excitement. How onearth do they know?Most dog owners have had the ex-perience of just glancing towardsthe place where the leash is hang-ing to find that the dog is alreadywaiting at the door. How manyhomes do we know where walk isnot a word, but a spelled outw.a.l.k, also to no avail. Our move-

ments andgestures con-tain impor-tant cues fordogs as towhat willhap pen nextin their world.Social cognition in dogs refers tohow well dogs read behaviouralcues. All social mammals haveevolved special ways of readingthe signals sent to them by theirgroup members, normally mem-bers of the same species. As hu-mans we also do this, almostauto matically, and it is some of thisability that is unavailable to peoplewith autism.Research shows that dogs are sur-prisingly good at reading certaintypes of social cues in humans.More so than chimpanzees, ourclosest relatives, or wolves, closelyrelated to dogs. The experimentalset-up was to place a small piece offood under one of two upturnedbuckets, making sure both bucketssmelt of the food. A cue was givento the subject as to which buckethad the food. The experimentertapped on it, pointed a finger at itor, more subtly, tilted his head orbody at it, or, most subtly, justlooked towards the bucket withthe food under it.Surprisingly, the researcher foundthat our closest animal relatives,chimpanzees, were initially quitepoor at this task, although they didlearn. The same performance asthat of a three-year old child. Dogs could immediately interpretthe signals indicating the locationof the food four times better thanthe apes and more than twice aswell as the young children, even ifthe experimenter was a stranger.Where did dogs get this talent?The first idea might be that dogs

are descended from wolves,which are pack hunters,with social signals evolvedto help coordinate thehunt. If so, one would imag-ine that wolves should beat least as good at thebucket task as dogs. How-ever, when they tested wolves theyfound that they were actuallyworse than chimpanzees and a lotworse than dogs. The next idea might be that it is alearned behaviour in dogs to readhuman body language becausethey live with and watch their hu -man families. This would implythat young puppies would not beas good as older dogs in pickingup cues. However, even nine-weekold puppies were better at this taskthan chimpanzees or wolves. So, dogs’ ability to read humans isnot inherited from their closest an-cestors; neither does it requirelong-term exposure to humans.This ability could be part of theevolutionary changes that accom-panied the domestication of thedog. Here there are also two theories –specific dogs may have been chosen because they understoodpeople better or the ability to readhuman behaviour was an uninten -

ded by-product for some other se-lection criteria for domestication,such as decreased aggression.Genes don’t occur in isolation:There are often links and activatingor blocking factors from otherareas on the genome to allow ex-pression of a characteristic. Regardless of what the exact rea-son is, our domestic dog is not justan urban-dwelling wolf that hasdeveloped a veneer of civilizationto get free room and board. Rather,the dog is a separate species thathas co-evolved with humans.I was brought up with the expres-sion: Don’t trust someone yourdog doesn’t like. There is truth inthis statement after all. Our dogsare fine-tuned human-reading ma-chines. Some of the content is drawn from‘How to Speak Dog’ and ‘Pawprintsof History’ by Stanley Coren, profes-sor of psychology at the University ofBritish Columbia. His websiteis www.stanleycoren.com.

Dr Liesel van der Merwe is a small animal medicinespecialist. Send her your questions:[email protected].

How dogs ‘read’ humansleserslens

In ‘Leserslens’ plaas ons foto’s wat die aard en gevoel van die Bronnie se ver sprei -dings gebied uitbeeld, soos gesien deur die lens van ons lesers. Jy is wel kom om joufoto’s te stuur aan [email protected] of om dit op ons Face book-blad te plaas.Beskikbare ruimte bepaal hoeveel foto’s ons in ’n uitgawe kan gebruik. Ons bêre allefoto’s en poog om soveel moontlik in opvolgende Bronnies te pu bliseer.

Deur die lens van ons lesersDeur die lens van ons lesers

Met daardie erg befoeterde kykvan hom in die oë, sal dié JanFre derik kie dalk eerder som-mer Jan Frik genoem wil weesFoto: Albert Bester

’n Mooi sonsondergang op Cullinan stem homtot rustigheid, sê Eus de Clerk

’n Troppie spekvet sebras wei in die wintergrasvan ’n wildreservaat in die gebiedFoto: Emma Koekemoer

’n Koedoebul met ’n jonger bulletjie deur sydraaihorings te sien. Johan Pretorius het diefoto op Stillbosch geneem

Dié foto van Johann van der Linde gee’n ‘an der’ blik op ’n Rooikoppies-sons -ondergang

Vrugte-bloeiselswas vanjaarbaie vroegen baiemooi in diegebiedFoto: `AletErasmus

Trots totsó ’n ma -te dat ’nmensmoontliksou kondink hy beskou hom as ’n hooggeplaaste.Anneline Grobler het die foto by ’n wild -reservaat in die omgewing geneem

Laurika van der Linde sê haar gunsteling kleur issonsondergang

Donald vander West -hui zen hetdié foto van’n swart -sper wer op19 Julie ge-neem netná hy ’n duifin Donaldse Wapad-rand-tuingevang het. Dit is ’n rare voorstedelike ge beur tenis endie foto wys hoe die sperwer die prooi met sy klouvashou terwyl hy besig is om hom op te vreet

Die kwaai kouevan Julienagtein die gebiedhet dik yslae opLi berty Stallevan Mooiplaatsse perde-drink -bak ke gelaat.Jua nita Jam-neck het eenoggend dié fotogeneem vanwerkers wat dieprobleem kaal-hand baasraak


Dié wat oud genoeg is om ditte kon ervaar en dit kanont hou, is nou ook nie meer

vandag se kinders nie, sê GertMos sie. En dié wat dit nie beleef

het nie, maar tog so met die oorle -wering saam daarvan weet, salwaarskynlik glad nie verstaan hethoekom dit destyds so ’n allemin -tige herrie in die land veroorsaak

het nie: Glenda Kemp en Oupa.Glenda was ’n plattelandse meisieuit ’n tipiese konserwatiewe Afri ka -nergesin – van Swartruggens, as hydit reg onthou – en Oupa was ’nslang: ’n Yslike, uitgevrete luislang.Afsonderlik sou nog Oupa, nogGlenda enigsins iets uitsonderlik indie Marico-bosveld wees, maar toedie twee saam Johannesburg toetrek en saam begin dans, was dit ’naardigheid wat die ganse land lankaan die gons gehad het.Want, sê Gert, dit was ’n ontklee-dansery en toentertyd baie skaarsen daarby grootliks onwettig energ onaanvaarbaar vir sedebewak-ers en baie ander volksgenote.Natuurlik het net Glenda meege-doen aan die ontkleding (Oupa hetseker wel elke dan en wan van syvel ontslae moes raak, maar nie asdeel van die vertoning nie), tog hetdie luislang saam op die maat vandie musiek gekriewel en om Glen -da geseil en só en dié, sê Gert.Nou het Glenda Kemp die waardevan bemarking goed verstaan. Indaardie goeie ou dae het amperalmal koerant gelees en Glendahet besef dat sy en Oupa se dinge’n ‘goeie’ storie kan wees – ietswaarna elke goeie koerantmanvoortdurend op soek was.Die gevolge was dat Glenda enOupa later bekend genoeg geag is,sodat die Suiwelraad hulle genooihet om te dien op ’n ‘kaasbeoor de -lingspaneel’ by hulle uitstalling opdie Randse Paasskou. Hy wat GertMossie is, was ook op daardie pa-neel en het langs Glenda en Oupabeland. Daarom kan hy vandagmet gesag daarvan getuig dat ’nluislang soos ’n foksterriërhondkan byt. Die bloed het gespuit, sêGert.Een van die eerste koerantmannewat vir Glenda en haar Oupa voor

die kame -ralens entot binne indie koerantop pad na on -gekende roem ensporadiese moeilikheid gekry het,was legendariese fotograaf, WesselOosthuizen. Hy, Wessel, was en issteeds eintlik en dalk ook heel ge -pas, ’n sport(s)fotograaf van uitne-mendheid.So gebeur dit toe dat Wessel enGlenda gou ’n platoniese vriend-skap en verbintenis met die be-marking saam aanknoop en ’neksklusiewe vertoning deur Glen -da en Oupa word vir koerantkolle-gas van verskillende publikasie inWessel se woonstel gereël. Die plekkie is gepak en, soos Wes-sel later in sy boek ‘Boesman totVAL’ vertel, het een ou selfs in sybeste kispak opgedaag omdat hysy vrou vertel het hy gaan dié aandna ’n Junior Rapportryers-verga de -ring toe. Terwyl die plaat op ’n kol metmoei te geruil is en Glenda enOupa teen die gordyn met haarrug na die ‘gehoor’ gestaan het, heteen koerantman ewe bedeesdgevra: “Glendatjie – het iemand joual gevra vir die volgende dans?”Wessel sê onlangs op ’n Facebook-blad, ‘Nagkantoor’, dat hy die ein-ste boek (baie) later aan Glenda inDurban wou oorhandig en hullehet mekaar op ’n plek ontmoet. Hyvra toe, aangesien hy nou op ‘pen-sioen’ is, of sy hom sal afslag geevir ’n vertoning. Sy sê toe dat synou al so oud is dat sy ou Wesselsal betaal om na haar te kyk. Op ’nvraag waar Oupa dan is, sê sy dathy nou ’n handsak en ’n paar skoe -ne is, het Wessel vertel.Tyd en dae, ja. Tyd en dae, sê GertMossie.

Oupa nou ’n handsak en paar skoene

Bronnie vanden Berg

ou poon se plotpraatjies

Chop wood, carry water“Chop wood, carry water. Chop

wood, carry water. Chopwood, carry water.” These are

the words I’ve been repeatingthrough -out this time of Covid-craziness. Actually it’s a Zen kōan – an an-cient story that helps you to prac-tice awareness. The words arebased on something written byLayman Pang, who lived from 740to 808.Later on, his words were adaptedas follows: “The novice says to themaster, ‘What does one do beforeenlightenment?’ ‘Chop wood. Carrywater,’ replies the master. The no -vice asks, ‘What, then, does one doafter enlightenment?’‘Chop wood.Carry water.’”To me, these are grounding wordsin uncertain times. You may notagree with the ‘how’ or the ‘why’we’ve arrived in the midst of thispandemic, but the level of world-wide shock cannot be denied.Whichever way you’ve been deal-ing with it, wishing that things willsimply go back to what they usedto be is no longer an option. Manyof us tolerate conditions out of ourcontrol with the hope that theproblem would soon go away. But,when you get so caught up in the

way you wish things to be whenthe pandemic is over, you suspendlife. You disconnect from the now.Keeping an eye on the calendar,you don’t bring all of yourself intothis day. In fact, you feel bound by the dailygrind and just rush through duties,withdrawing yourself from the taskat hand. Your body may be chop-ping wood and carrying water, butyour mind is elsewhere. You holdsuch strong resentment towardseveryday errands that you becometheir slave, a victim – the woodchops you and the water carriesyou.Kyle Kowalski says it’s as if he canhear his dad saying: “Do whatyou’re doing while you’re doing it.Don’t do what you’re not doingwhile you’re not doing it.”Once you stop trying to escapesome tasks or events for ‘better’ones and fully immerse yourselfinto whatever you’re doing, every-thing changes. See, girlfriend, itdoes little good to reach an aston-ishing state of awareness on yourmeditation pad if you lose it themoment you’re faced with house-hold chores. Take washing dishes: Rushingthrough it with your thoughts on

what you’re going to do after-wards, makes the feeling of slaveryworse. Clearing your mind ofthoughts doesn’t seem to work ei-ther, simply because it’s not possi-ble. The trick is to pay attention to thestray thoughts that wander intoyour mind like you’d pay attentionto clouds crossing the sky. Translu-cent blimps! You just let them be.Notice them instead of identifyingwith them. Rather get into yourbody. Feel the heat of the water onyour hands. What do you see?What do you hear as you’re mov-ing the sponge over the dishes?If you can be present like this, youstart feeling that nothing is eitherbad or good, but your thinkingmakes it so. If you start realisingthat wisdom lies in the common-place, the most ordinary of every-day tasks, then nothing is moreimportant than chopping woodand carrying water. All activitiesare equalized. You can just be. Kimberly Holman writes that weforgot how to just be. “All our spiri-tual searching and seeking simplyboils down to this. We all want alife of joy and ease. Yet for somereason, we can’t figure out how tomake one for ourselves. So, we

look for some ultimate experiencewithout ever realizing we’re al-ready having one.”Actually this can’t always be recog-nised right now. Somehow weneed hindsight to realise that we’dbeen happy. Surely this is crazy!The only time we get to live is now,yet we don’t know how to be pres-ent now.So, repeat this after Mary JeanIrion: “Normal day, let me be awareof the treasure you are. Let melearn from you, love you, bless youbefore you depart. Let me not passyou by in quest of some rare andperfect tomorrow.” “Let me hold you while I may, for itmay not always be so. One day Ishall dig my nails into the earth, orbury my face in the pillow, orstretch myself taut, or raise myhands to the sky and want, morethan all the world, your return.”

the final word


Documents

012 734 0522bronberger.co.za/aflaai/l/BronnieAugustus2020.pdf · like dienste weens Covid-19.” “Hulle verdubbel ons betaling en ons kry geen dienste nie. Ons het ons eie water,