06_brzuch i miednica

Anatomia – Brzuch i miednica

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47

1

Ćwiczenie 1 – Miednica, wymiary itp. Kości kończyny dolnej:

- kości obręczy kończyny dolnej (obręczy miednicznej) - kości części wolnej kończyny dolnej

Kości miedniczne

- parzyste - budują kości obręczy kończyny dolnej - tworzą miednicę - składają się z:

o kość biodrowa � wielkość: największa składowa kości miednicznej � budowa:

• trzon o powierzchnie:

� wewnętrzna � zewnętrzna

o wytwarza 2/5 panewki • talerz

o powierzchnie: � pośladkowa

• kresa pośladkowa tylna • kresa pośladkowa przednia • kresa pośladkowa dolna • kresy ograniczają miejsca przyczepów

trzech mięśni pośladkowych � krzyżowo-miedniczna

• dół biodrowy o utworzony przez tę powierzchnię

• powierzchnia uchowata o ku tyłowi od dołu biodrowego

• guzowatość biodrowa o ku tyłowi od dołu biodrowego

o brzegi: � przedni � tylny

o grzebień biodrowy: � górne ograniczenie talerza � budowa:

• warga zewnętrzna • kresa pośrednia • warga wewnętrzna

� brzeg przedni: • kolec biodrowy przedni górny

o początek grzebienia biodrowego • kolec biodrowy przedni dolny

� brzeg tylny: • kolec biodrowy tylny górny

o koniec grzebienia biodrowego • kolec biodrowy tylny dolny • wcięcie kulszowe większe

o oddziela kość biodrową od kulszowej

• oddzielone są kresą łukowatą � kliniczne:

• złamania awulsyjne miednicy o inaczej: z pociągania o zaliczamy:

� oderwanie kolca przedniego górnego � oderwanie kolca przednie dolnego � części przedniej grzebienia kości biodrowej

• pobieranie wiórów kostnych o służą do uzupełnienia ubytków

Maciej Tomczak([email protected])



2

o są to przyczepy własnopochodne • miejsce punkcji szpiku

o kość kulszowa � trzon:

• brzegi: o przednio-dolny

� guzek zasłonowy tylny o tylny

� kolec kulszowy � wcięcie kulszowe większe

• powyżej kolca kulszowego � wcięcie kulszowe mniejsze

• między kolcem a guzem kulszowym � gałąź:

• odchodzi od trzonu pod kątem prostym • powierzchnie:

o zewnętrzna o wewnętrzna o powierzchnie stanowią miejsce przyczepu mięśni obręczy

kończyny dolnej, dna miednicy i uda � wytwarza 2/5 panewki

o kość łonowa � trzon:

• tworzy 1/5 panewki • tworzy wyniosłość biodrowo-łonową

o wraz z trzonem kości biodrowej � gałąź górna:

• powierzchnie: o górna:

� brzegi: • tylny: grzebień • górny: guzek łonowy

o dolna: przechodzi w bruzdę zasłonową • kończy się powierzchnią spojeniową

o służy do połączenia z przeciwległą kością łonową � gałąź dolna:

• powierzchnie: o zewnętrzna o wewnętrzna

• brzegi: przyśrodkowy o tworzy kresę łonową

o ściany miednicy kostnej: � przednia:

• najniższa • ograniczenia:

o kości łonowe � tylna:

• najdłuższa • ograniczenia:

o kość krzyżowa o kość guziczna

� boczne: • nieco niższe • ograniczenia:

o kości biodrowe o kości kulszowe

� właściwa jama miednicy: • stanowi światło miednicy mniejszej

o inaczej: kanał miednicy o klinicznie:

� złamania: • przyczyna:

o bezpośredni uraz miednicy � np. wypadek komunikacyjny




3

o przeniesienie zbyt dużych obciążeń z kończyn dolnych na kości miedniczne

� u skoczków spadochronowych • miejsca – miejsca zmniejszonej oporności miednicy:

o gałęzie kości łonowych o panewki stawów biodrowych

� + kości je otaczające o okolice stawów krzyżowo-biodrowych o talerze kości biodrowych

- podział: o miednica większa (górna)

� ograniczenia: • główne:

o talerze kości biodrowych • z przodu:

o więzadła pachwinowe � od kolca biodrowego przedniego górnego � do guzka łonowego

� rozstęp wspólny • utworzony przez:

o więzadło pachwinowe o brzeg przedni kości biodrowej o grzebień kości łonowej

• podzielony: o przez:

� łuk biodrowo-łonowy o na:

� rozstęp mięśni • położenie: bocznie • zawartość:

o m. biodrowo-lędźwiowy o n. udowy

� rozstęp naczyń • położenie: przyśrodkowo • zawartość:

o t. udowa o ż. udowa o gałąź udowa n. płciowo-udowego

� z miednicy większej na udo o miednica mniejsza (dolna)

� ściany: • utworzone z elementów kostnych:

o otwór zasłonione – w przednio-bocznej części � ograniczenie:

• od dołu i od tyłu: przez struktury tworzące dno miednicy � wyjście z miednicy:

• ograniczenia: o od przodu: łuk podłonowy o od tyłu: guzy kulszowe i kolce kulszowe o klinicznie:

� guzy kulszowe są wyczuwalne: • u pacjentki leżącej na grzbiecie • w bocznych częściach okolicy kroczowej • odległość między nimi: 10-11 cm

� zawartość: • pęcherz moczowy • miednicze części moczowodów • początkowa część cewki moczowej • odbytnica • u kobiet:

o pochwa o macica o jajniki o jajowody




4

• u mężczyzn: o gruczoł krokowy o pęcherzyki nasienne o nasieniowody

o podzielna przez kresę graniczną � przebieg:

• wzdłuż grzebieni kości łonowych • wzdłuż prawej i lewej kresy łukowatej • w kierunku wzgórka kości krzyżowej

- panewka: o głęboka o kubkowata o skierowana: bocznie, do przodu, w dół o utworzona przez:

� kość biodrowa – 2/5 � kość kulszowa – 2/5 � kość łonowa – 1/5

o wcięcie panewki � przerwanie ciągłości panewki w dolnej części � prowadzi do dołu panewki

• leży w dnie panewki o obrąbek panewki

� przyczepa się do brzegu panewki • stanowi obwodową wargę powierzchni księżycowatej

� tworzy więzadło poprzeczne panewki • ponad wcięciem panewki

o powierzchnia księżycowata: powierzchnia stawowa w stawie biodrowym - otwór zasłoniony

o położenie: � między kością kulszową � a łonową

o błona zasłonowa � przyczepia się do brzegów otworu zasłonowego � nie dochodzi do górno-bocznego kąta otworu zasłonowego

• tworzy kanał zasłonowy o ograniczony:

� guzek zasłonowy przedni � guzek zasłonowy tylny

- płaszczyzny miednicy: o ogólnie:

� przechodzą przez wyczuwalne punkty kostne � każda ma wymiary: prosty, poprzeczny i dwa skośne � znaczenie: umożliwia ginekologowi-położnikowi sprawdzenie, czy kanał

miednicy jest u kobiety dostatecznie obszerny, aby mógł pomieścić przechodzący w czasie porodu płód

• największa: głowa o wymiar poprzeczny

� inaczej: międzyciemieniowy � 9,5 cm

• wymiary płaszczyzn muszą być ok. 10 cm o niestosunek porodowy – gdy są mniejsze, niż wymiar

międzyciemieniowy płodu o płaszczyzna wejścia

� inaczej: płaszczyzna wchodu miednicy � równoznaczna z otworem górnym miednicy � ograniczenia:

• kresa graniczna � wymiary:

• prosty: o inaczej: sprzężna wejścia o inaczej: sprzężna prawdziwa o od wzgórka o do spojenia łonowego (najkrótsza odległość) o długość: 11,5 cm




5

o trudno zmierzyć przyżyciowo • wymiar przekątny:

o inaczej: sprzężna przekątna o od wzgórka o do dolnego brzegu spojenia łonowego o długość: 13 cm

• wymiar poprzeczny płaszczyzny wchodu: o między prawą i lewą kresą graniczną

o płaszczyzna próżni miednicy: � przebieg:

• środek spojenia łonowego • środki panewek obu stawów biodrowych • granica pomiędzy S2 a S3

o płaszczyzna cieśni miednicy � przebieg:

• dolny brzeg spojenia łonowego • prawy i lewy kolec kulszowy • koniec kości krzyżowej

o płaszczyzna wyjścia miednicy � inaczej: płaszczyzna wychodu miednicy � równoznaczna z otworem dolnym miednicy � ograniczenia:

• dolny brzeg spojenia łonowego • oba guzy kulszowe • wierzchołek kości guzicznej

� wymiary: • prosty:

o od dolnego brzegu spojenia łonowego o do wierzchołka kości guzicznej o 9,5-12,5 cm

• poprzeczny: o najmniejsza odległość między guzami kulszowymi o 11 cm

o inne wymiary (zewnętrzne): � największa szerokość miednicy

• między najbardziej oddalonymi od siebie punktami prawego i lewego grzebienia biodrowego

• 28-29 cm � szerokość międzykolcowa miednicy:

• między kolcami biodrowymi przednimi górnymi • 25-26 cm

� szerokość międzykrętarzowa: • między najbardziej bocznymi punktami obydwu krętarzy większych • 31 cm

� sprzężna zewnętrzna: • między górnym brzegiem spojenia łonowego • a wierzchołkiem wyrostka kolczystego L5 • 18-21 cm

o różnice płciowe � kobiety:

• większa pojemność statyczno-czynnościowa o umożliwia prawidłowy rozwój płodu i poród drogami natury

• delikatniejsza budowa poszczególnych kości • rozluźnianie połączeń łącznotkankowych

o między kośćmi miednicy o pod wpływem hormonów sterydowych

� wydzielanych przez jajniki i łożysko o w Ii połowie cyklu jajnikowego oraz w Ii połowie ciąży o umożliwia dostosowanie się elementów kostnych kanału

rodnego do warunków podczas porodu • zmniejszenie wygięcia lędźwiowej części kręgosłupa u ciężarnych

o lordoza lędźwiowa o dumny chód ciężarnych

• szersze ustawienie kości




6

o szczególnie szeroko: talerze kości biodrowych • większa odległość między stawami biodrowymi

o powoduje fizjologiczne dla płci żeńskiej ustawienie kończyn w kształcie litery X – kolana koślawe

• niższa niż mężczyzn • kąt podłonowy – większy u kobiet • wzgórek – płaski – nie wystaje do światła miednicy tak silnie, jak u

mężczyzn • spojenie łonowe u kobiet jest niższe niż u mężczyzn

Połączenia miednicy

- staw krzyżowo-biodrowy o typ:

� płaski o powierzchnie stawowe:

� powierzchnie uchowate kości biodrowej � powierzchnie uchowate kości krzyżowej

o więzadła: � krzyżowo-biodrowe przednie � krzyżowo-biodrowe tylne � krzyżowo-biodrowe międzykostne � biodrowo-lędźwiowe

• od wyrostków poprzecznych L4-L5 • do talerza i grzebienia biodrowego

o ruchomość: � niewielka

- spojenie łonowe o powierzchnie:

� powierzchnie spojeniowe kości łonowych � pokryte chrząstką szklistą

o krążek międzyłonowy � znajduje się między powierzchniami spojeniowymi � zbudowany z chrząstki włoknistej

o więzadła: � łonowe górne � łonowe łukowate

• biegnie wzdłuż kąta podłonowego o znajduje się między gałęziami dolnymi kości łonowych

- więzozrosty: o błona zasłonowa

� zamyka otwór zasłonowy � przyczepia się do brzegów otworu zasłonionego � w jej górnych odcinkach znajduje się kanał zasłonowy

• zawartość: o t. zasłonowa o ż. zasłonowa o n. zasłonowy

o więzadła: � krzyżowo-guzowe

• dłuższe i silniejsze niż krzyżowo-kolcowe • pasma: szerokie, włókniste • przyczepy:

o od bocznego brzegu kości krzyżowej o do przyśrodkowego brzegu guza kulszowego

• przebieg: bocznie i grzbietowo w stosunku do więzadła krzyżowo-kolcowego

� krzyżowo-kolcowe • ogólnie: od kości krzyżowej do kolca kulszowego • przyczepy:

o od brzegu bocznego dolnej części kości krzyżowej i górnych kręgów guzicznych

o do kolca kulszowego • przykryte: m. guzicznym • zamyka wcięcie kulszowe większe i mniejsze




7

• ogranicza otwory: o otwór kulszowy większy o otwór kulszowy mniejszy

� więzadła krzyżowo-guzowe i krzyżowo-kolcowe: • krzyżują się wzajemnie • zamykają miednicę • przekształcają wcięcia kulszowe w otwory kulszowe: większy i

mniejszy � pachwinowe

Miednica:

- kształt: nieckowaty - pośredniczy w połączeniu kręgosłupa z kończynami dolnymi - silna budowa

o dźwiga ciężar całej górnej części ciała człowieka � przenosi ten nacisk na kończyny dolne




8

Ćwiczenie 2 – Praktycznie: punkty kostno-mięśniowe brzucha: wyrostek mieczykowaty mostka, łuki żebrowe, grzebień biodrowy, guzek biodrowy, spojenie łonowe, grzebień kości łonowej, kolce biodrowe przednie (górny i dolny), więzadło pachwinowe, więzadło zagięte, więzadło rozstępowe. Rzutowanie trzew na przednią ścianę jamy brzusznej. Przebieg naczyń i nerwów skórnych. Oglądanie przyczepów mięśnia skośnego brzucha zewnętrznego oraz pierścienia pachwinowego powierzchownego. Trójkąt lędźwiowy i ścięgnista przestrzeń lędźwiowa. Teoretycznie: Ograniczenie jamy brzusznej. Podział brzucha na kwadranty oraz okolice topograficzne (nadbrzusze, śródbrzusze i podbrzusze). Linie topograficzne brzucha: podżebrowa, międzyżebrowa, przezodźwiernikowa, pępkoa – ich przebieg i rzutujące się na nie narządy. Powięzi brzucha: podskórna, powierzchowna i głęboka. Więzadła: wieszadłowe i procowate prącia i łechtaczki. Unerwienie skóry brzucha. Żyły powierzchowne brzucha (piersiowo-nadbrzuszne i nadbrzuszne powierzchowne) i ich połączenia. Tętnica nadbrzuszna powierzchowna i okalająca biodro powierzchowna. Mięsień skośny brzucha zewnętrzny. Ograniczenia i zawartość kanału pachwinowego oraz pierścienia pachwinowego powierzchownego. Przepukliny pachwinowe. Ograniczenie jamy brzusznej

- od góry: przepona - od dołu: płaszczyzna wejścia miednicy - od przodu i od boku:

o częściowo żebra (do 4 przestrzeni międzyżebrowej) o mięśnie i rozcięgna o od góry: wyrostek mieczykowaty mostka i łuki żebrowe o od dołu: grzebienie biodrowe, więzadło pachwinowe i górny brzeg spojenia

łonowego - od tyłu: odcinek lędźwiowy kręgosłupa

Płaszczyzny brzucha

- poprzeczne o podżebrowa

� dolne brzegi 10 żeber � L3

o pępkowa � pępek � krążek L3/L4

o międzyguzkowa � guzki biodrowe

• położenie: o w przedniej części grzebienia biodrowego o 5 cm ku tyłowi od kolca biodrowego przedniego górnego

� trzon L5 o nadgrzebieniowa

� najwyższe punkty grzebieni biodrowych - strzałkowe

o pośrodkowa � od wcięcia szyjnego mostka � do spojenia łonowego

o środkowo-obojczykowa � przez środek obojczyka � przez środek więzadła pachwinowego

o przezodźwiernikowa � połowa odległości między pępkiem i wyrostkiem mieczykowatym � L1 � narządy:

• odźwiernik • wnęki nerek • zgięcie dwunastniczo-czcze • połączenie 9 i 10 żebra • stożek rdzeniowy

o stanowi dolny poziom rdzenia kręgowego




9

Kwadranty brzucha Kwadrant prawy górny prawy płat wątroby pęcherzyk żółciowy odźwiernik dwunastnica głowa trzustki prawe nadnercze prawa nerka prawe zgięcie okrężnicy okrężnica wstępująca (część górna) okrężnica poprzeczna (prawa połowa

Kwadrant lewy górny lewy płat wątroby śledziona żołądek jelita czcze i część jelita krętego trzon i ogon trzustki lewe nadnercze lewa nerka lewe zgięcie okrężnicy okrężnica zstępująca (część górna) okrężnica poprzeczna (lewa połowa)

Prawy dolny kwadrant kątnica wyrostek robaczkowy jelita kręte okrężnica wstępująca (dolna część) prawy jajnik prawy jajowód prawy moczowód (część brzuszna) prawy nasieniowód (odcinek brzuszny) macica (jeśli jest powiększona) pęcherz moczowy (jeśli jest wypełniony)

Lewy dolny kwadrant okrężnica esowata okrężnica zstępująca (dolna część lewy jajnik lewy jajowód lewy moczowód (część brzuszna) lewy nasieniowód (odcinek brzuszny) macica (jeśli jest powiększona pęcherz moczowy (jeśli jest wypełniony)

Okolice brzucha Okolica podżebrowa prawa Nadpępcze (dół nadbrzuszny) Okolica podżebrowa lewa - główna część wątroby (płat prawy, ogoniasty i czworoboczny) - pęcherzyk żółciowy - prawe zgięcie okrężnicy - górna część okrężnicy wstępującej - górna część nerki prawej

- główna część żołądka - dwunastnica - początkowa część jelita czczego - część lewego płata wątroby - trzustka (położona ku tyłowi od żołądka)

- część lewego płata wątroby - śledziona - dno i część trzonu żołądka - lewe zgięcie okrężnicy - górna część okrężnicy zstępującej

Okolica boczna prawa Okolica pępkowa Okolica boczna lewa - okrężnica wstępująca - dolna część nerki prawej - moczowód prawy

- pętle jelita czczego i krętego - okrężnica poprzeczna

- okrężnica zstępująca - dolna część nerki lewej - moczowód lewy

Okolica pachwinowa prawa Okolica łonowa Okolica pachwinowa lewa - kątnica - wyrostek robaczkowy

- pęcherz moczowy - okrężnica esowata

Powięzie brzucha

- powierzchowna o budowa: dwie blaszki: powierzchowna i głęboka o zawartość:

� tkanka tłuszczowa, naczynia i nerwy o w górnej części brzucha:

� obydwie warstwy łączą się o w dolnej części:

� warstwa głęboka (błoniasta) łączy się z: • powięzią szeroką uda • z błoną kurczliwą moszny • z powięzią powierzchowną krocza

- głęboka o bardzo cienka o łączy się z powięzią m. skośnego brzucha zewnętrznego o przestrzeń potencjalna:

� między blaszką głęboką powięzi powierzchownej a powięzią powierzchowną � może do niej napływać mocz po urazach cewki moczowej � nie rozprzestrzenia się na uda

• bo blaszka głęboka zrasta się z powięzią szeroką uda




10

- poprzeczna o pokrywa:

� powierzchnię tylną m. poprzecznego brzucha o ku górze:

� przedłuża się w tkankę łączną podotrzewnową przepony o ku tyłowi:

� przedłuża się w powięź m. czworobocznego lędźwi o u mężczyzn:

� przedłuża się poprzez kanał pachwinowy do moszny jako wyrostek pochwowy

� otacza powrózek nasienny i jądro � tworzy powięź nasienną wewnętrzną

o u kobiet: � obejmuje więzadło obłe macicy

- sierp pachwinowy i więzadło międzydołkowe o położenie: powyżej więzadła pachwinowego o utworzony przez włókna ścięgniste o wzmacnia powięź poprzeczną

Więzadła

- procowate prącia o zbudowane z włókien sprężystych o powstaje powyżej spojenia łonowego

� z powięzi podskórnej � z kresy białej

o dzieli się na dwa ramiona � obejmują obustronnie ciało jamiste prącia � przechodzą w powięź prącia

- procowate łechtaczki o ukształtowane jak poprzednie o bardzo słabe o mało sprężyste

- wieszadłowe prącia i łechtaczki o leży głębiej od procowatego o początek: powierzchnia przednia spojenia łonowego o koniec: powierzchnia tylna ciała jamistego prącia lub łechtaczki o otrzymuje włókna od

� ścięgna m. prostego brzucha � rozcięgna m. skośnego zewnętrznego

Unerwienie skóry brzucha

- powyżej pępka: o gałęzie nerwów międzyżebrowych Th7-Th9

- w okolicy pępka: o gałęzie nerwu międzyżebrowego Th10

- poniżej pępka: o gałęzie nerwów międzyżebrowych Th11, Th12 oraz L1

Żyły powierzchowne brzucha

- żyły skórne brzucha w tkance podskórnej wytwarzają sieć naczyń - odpływ krwi:

o powierzchownymi naczyniami � ku górze: w kierunku szyi � bocznie: do jamy pachowej � ku dołowi: do rozworu odpiszczelowego

o głębokimi naczyniami przeszywającymi � do klatki piersiowej:

• do żż. piersiowych wewnętrznych • do żż. międzyżebrowych przednich

� do jamy brzusznej: • do żż. przypępkowych

� do żył przedniej ściany brzucha: • do żż. nadbrzusznych górnych • do żż. nadbrzusznych dolnych




11

- żyły powierzchowne: o żż. piersiowo-nadbrzuszne

� biegną wzdłuż przednio-bocznej ściany tułowia � od pachy do rozworu odpiszczelowego � posiadają zastawki ujściowe: kierują krew do:

• jamy pachowej: do ż. piersiowej bocznej • rozworu odpiszczelowego: do ż. nadbrzusznej powierzchownej

o żyły żebrowo-pachowe o ż. nadbrzuszna powierzchowna:

� dopływ ż. udowej � odprowadza krew z dolnej połowy skóry przedniej ściany brzucha � uchodzi w rozworze odpiszczelowym do ż. udowej lub ż. odpiszczelowej

Tętnica nadbrzuszna powierzchowna

- początek: przedni obwód t. udowej o miejsce: tuż poniżej więzadła pachwinowego

- przebieg: o przebija brzeg sierpowaty rozworu odpiszczelowego lub powięź pępka

- gałęzie: o gałązki skórne do ściany brzucha o gałązki mięśniowe do m. skośnego zewnętrznego brzucha o gałązki do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych

- zespolenia: o t. powierzchowna okalająca biodro o t. nadbrzuszna dolna

Tętnica okalająca biodro powierzchowna

- początek: przedni obwód t. udowej o miejsce: nieco niżej niż t. nadbrzuszna powierzchowna o czasem rozpoczyna się wspólnym pniem z t. nadbrzuszną powierzchowną

- przebieg: o przebija powięź szeroką o kieruje się bocznie i ku górze – równolegle do więzadła pachwinowego o dochodzi do kolca biodrowego przedniego górnego

- gałęzie: o do powłok ściany brzucha

Mięsień skośny brzucha zewnętrzny

- PP: o powierzchnia zewnętrzna żeber 5-12

- PK: o kresa biała o więzadło pachwinowe

� guzek łonowy � kolec biodrowy przedni górny

o warga zewnętrzna grzebienia biodrowego - N:

o nerwy międzyżebrowe 5-12 o n. podżebrowy o n. biodrowo-podbrzuszny o n. biodrowo-pachwinowy

- CZ: o jednostronnie:

� zgina kręgosłup i klatkę piersiową w bok � obraca w stronę przeciwną

o obustronnie: � zgina kręgosłup do przodu � pociąga klatkę piersiową w dół � mięsień wydechowy

- włókna: o PP – wplatają się we włókna m. zębatego przedniego i m. piersiowego większego o przebiegają ku dołowi i przyśrodkowy o przechodzą w szerokie, płaskie rozcięgno na poziomie linii środkowo-obojczykowej o włókna górne krzyżują się pośrodku z włóknami przeciwległego mięśnia




12

� tworzą kresę białą • silne, włókniste pasmo w linii pośrodkowej

o dolny brzeg � grubieje � zagina się ku tyłowi wokół własnych włókien � tworzy więzadło pachwinowego

• od kolca biodrowego przedniego górnego • do guzka łonowego • zagina się ku tyłowi

o tworzy dolną ścianę kanału pachwinowego • część włókien – przebiega ku górze

o krzyżuje kresę białą o wplata się we włókna przeciwległego rozcięgna m. skośnego

brzucha zewnętrznego � jest to więzadło zagięte

o najbardziej tylne włókna – kończą się na wardze zewnętrznej grzebienia biodrowego

Kanał pachwinowy

- ogólnie: o skośna, wąska przestrzeń o położenie: w dolnej części przednio-bocznej ściany brzucha o przechodzi przez niego jądro i powrózek nasienny lub więzadło obłe macicy

- położenie: o powyżej i skośnie w stosunku do więzadła pachwinowego

- początek: o pierścień pachwinowy głęboki

� inaczej: wewnętrzny � położenie:

• ok. 2 cm powyżej środkowej części więzadła pachwinowego • bocznie od t. nadbrzusznej dolnej

o stanowi podłoże fałdu pachwinowego bocznego • w miejscu dołu pachwinowego bocznego

� jest to zagłębienie powięzi poprzecznej brzucha, która wpukla się do kanału pachwinowego

- ograniczenia: o ściana przednia

� rozcięgno mięśnia skośnego brzucha zewnętrznego � włókna mięśnia skośnego brzucha wewnętrznego

o ściana tylna � powięź poprzeczna � ścięgno łączące

• wzmacnia sierp pachwinowy o ściana górna

� włókna mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha � włókna mięśnia poprzecznego brzucha

o ściana dolna � więzadło pachwinowe � więzadło rozstępowe

- koniec: o pierścień pachwinowy powierzchowny

� inaczej: zewnętrzny � szczelinowaty otwór � w obrębie rozcięgna m. skośnego zewnętrznego brzucha

• rozcięgno tworzy odnogi: przyśrodkowa i boczna • pomiędzy odnogami: włókna międzyodnogowe

� ograniczenia: • od przodu: włókna międzyodnogowe • od tyłu i od dołu: włókna od więzadła pachwinowego

- pasmo biodrowo-łonowe o położenie:

� w dolnym odcinku � ku tyłowi od więzadła pachwinowego

o utworzone przez powięź poprzeczną brzucha




13

� jest wzmocniona i pogrubiała o przebieg:

� ku tyłowi i równolegle od więzadła pachwinowego o znaczenie:

� wzmacnia tylną ścianę kanału pachwinowego � otacza naczynia biodrowe zewnętrzne � oddziela:

• dolny brzeg pierścienia pachwinowego głębokiego • do górno-przyśrodkowego brzegu kanału udowego

o rozciąga się: � od łuku biodrowo-łonowego � do górnej gałęzi kości łonowej

- rozwój: o tworzy się wraz ze zstępowaniem jąder do miednicy o około 12 tygodnia o w 28 tygodniu jądra znajdują się w pobliżu pierścienia pachwinowego głębokiego o wraz z jądrami zstępuje:

� nasieniowód � najądrze � naczynia krwionośne

o struktury otoczone są osłonkami odpowiadającymi warstwom bocznj ściany brzucha - zawartość:

o u mężczyzn: � powrózek nasienny

• nasieniowód • t. jądrowa • t. nasieniowodu • m. dźwigacz jądra

o utworzony przez włókna: � m. skośnego brzucha wewnętrznego � m. poprzecznego brzucha

• t. m. dźwigacza jądra • żylny splot wiciowaty

o przedłuża się w ż. jądrową • gałąź płciowa n. płciowo-udowego • włókna autonomiczne • naczynia chłonne

� n. biodrowo-pachwinowy • bocznie od powrózka

o u kobiet: � więzadło obłe macicy � n. biodrowo-pachwinowy

• bocznie od powrózka - osłonki otaczające powrózek nasienny:

o powięź nasienna zewnętrzna – rozcięgno m. skośnego brzucha zewnętrznego o powięź m. dźwigacza jądra – powięź m. skośnego zewnętrznego brzucha o powięź nasienna wewnętrzna – powięź poprzeczna brzucha o osłonka pochwowa – otrzewna

- przepukliny pachwinowe: o stanowią 90% wszystkich przepuklin

przepukliny przyśrodkowe (proste) przepukliny boczne (skośne) - 75% przepuklin pachwinowych, 20 x częściej u mężczyzn wychodzą przyśrodkowo do naczyń nadbrzusznych dolnych

wpuklają się do kanału pachwinowego boczne od naczyń nadbrzusznych dolnych, w miejscu pierścienia pachwinowego powierzchownego

worek przepuklinowy otoczony jest przez powięź poprzeczną

worek przepuklinowy – otoczony wszystkimi osłonkami powrózka

przebiegają przyśrodkowo w sąsiedztwie pierścienia pachwinowego powierzchowne

przechodzą przez cały kanał

wychodzą poprzez ścięgno łączące lub w jego pobliżu, osiągając pierścień pachwinowy powierzchowny, gdzie otacza je powięź nasienna zewnętrzna

wychodzą przez pierścień pachwinowy powierzchowny

prawie nigdy nie wchodzą do moszny; jeśli już wnikają, przebiegają bocznie od powrózka nasiennego

wnikają najczęściej do moszny

Klinicznie: pierścień pachwinowy powierzchowny – badamy bocznie i ku górze od guzka łonowego, poprzez wpuklenie skóry górnej części moszny palcem wskazującym, który przesuwamy wzdłuż powrózka nasiennego. Jeżeli jest poszerzony: możemy palcem przesunąć głębiej. Przy kaszlu: możemy wyczuć worek przepuklinowy.




14

ĆWICZENIE 3 - Mięśnie ściany przednio-bocznej i tylnej brzucha – przyczepy, czynność, unerwienie. Pochewka mięśnia prostego brzucha – budowa, zawartość. Rozcięgna mięśni brzucha i kresa biała. Miejsca zmniejszonej oporności jamy brzusznej i przepukliny brzuszne. Nerwy: podżebrowy, biodrowo-podbrzuszny, biodrowo-pachwinowy i płciowo udowy – ich przebieg i zakres unerwienia. Tętnice: nadbrzuszna górna i dolna – początek, przebieg. Fałdy pępkowe i doły na powierzchni wewnętrznej przedniej ściany brzucha. Położenie i podział odcinka podprzeponowego przewodu pokarmowego. Mięśnie ściany przednio-bocznej brzucha

- m. skośny zewnętrzny brzucha - m. skośny wewnętrzny brzucha

o PP: � powięź piersiowo-lędźwiowa � kresa pośrednia grzebienia biodrowego � boczne 2/3 części więzadła pachwinowego

o PK: � dolne brzegi żeber 10-12 � kresa biała � grzebień kości łonowej

• przez ścięgno łączące o N:

� nn. międzyżebrowe 5-12 � n. podżebrowy � n. biodrowo-podbrzuszny � n. biodrowo-pachwinowy

o CZ: � jednostronnie:

• zgina kręgosłup i klatkę piersiową w bok • obraca w tę samą stronę

� obustronnie: • zgina kręgosłup do przodu • pociąga klatkę piersiową w dół • (mięsień wydechowy)

- m. poprzeczny brzucha o PP:

� powierzchnie wewnętrzne chrząstek żebrowych 7-12 � powięź piersiowo-lędźwiowa � warga wewnętrzna grzebienia biodrowego � 1/3 część boczna więzadła pachwinowego

o PK: � kresa biała wspólnie z rozcięgnem m. skośnego wewnętrznego brzucha � grzebień kości łonowej

• przez ścięgno łączące o N:

� nn. międzyżebrowe 5-12 � n. podżebrowy � n. biodrowo-podbrzuszny � n. biodrowo-pachwinowy � n. płciowo-udowy

o CZ: � zwęża klatkę piersiową � (mięsień wydechowy) � główne zabezpieczenie ściany przednio-bocznej jamy brzusznej

- m. prosty brzucha o PP:

� powierzchnia zewnętrzna chrząstek żebrowych 5-7 � wyrostek mieczykowaty

o PK: � spojenie łonowe � grzebień łonowy

o N: � nerwy międzyżebrowe 7-12

o CZ: � zgina tułów do przodu




15

� przy ustalonym tułowiu: unosi miednicę � mięsień wydechowy

- m. piramidowy o PP:

� gałąź górna kości łonowej � spojenie łonowe

o PK: � kresa biała

o N: � n. podżebrowy

o CZ: � napina kresę białą

Pochewka mięśnia prostego brzucha – budowa, zawartość:

- otacza m. prosty brzucha - zbudowana z blaszki przedniej i tylnej

o powyżej linii łukowatej (3-4 cm poniżej pępka) � blaszka przednia - utworzona przez:

• rozcięgno m. skośnego brzucha zewnętrznego • połowę rozcięgna mięśnia skośnego brzucha wewnętrznego

� blaszka tylna – utworzona przez: • połowę rozcięgna m. skośnego wewnętrznego • rozcięgno m. poprzecznego

o poniżej linii łukowatej � blaszka przednia – utworzona przez:

• rozcięgna wszystkich mięśni płaskich brzucha � tylna powierzchnia m. prostego pokryta powięzią poprzeczną brzucha

- blaszka przednia – zrasta się ze smugami ścięgnistymi - blaszka tylna – luźna

o na tylnej powierzchni m. prostego brzucha przebiegają: � naczynia nadbrzuszne górne (od t. piersiowej wewnętrznej) � naczynia nadbrzuszne dolne (od t. biodrowej zewnętrznej)

Rozcięgna mięśni brzucha

- od mięśni: o m. skośny zewnętrzny brzucha o m. skośny wewnętrzny brzucha o m. poprzeczny brzucha

- ważny składnik przedniej ściany brzucha - wytwarzają:

o pochewkę m. prostego brzucha o kresę białą

Kresa biała

- rozciąga się: o od wyrostka mieczykowatego o do spojenia łonowego o w linii pośrodkowej

- utworzona przez: o krzyżujące się rozcięgna mięśni płaskich brzucha

- powyżej pępka: szersza - w miejscu pępka: wzmocniona przez powięź pępkową

o tworzy tutaj pierścień pępkowy o łączą się tutaj wszystkie warstwy ściany przedniej brzucha

Mięśnie ściany tylnej brzucha

- m. czworoboczny lędźwi o PP:

� warstwa przednia: • wyrostki żebrowe kręgów L2-L5

� warstwa tylna: • warga wewnętrzna grzebienia biodrowego • więzadło biodrowo-lędźwiowe

o PK:




16

� brzeg dolny 12 żebra � trzon Th12 � wyrostki żebrowe L1-L5

o N: � n. podżebrowy � gałęzie splotu lędźwiowego L1-L4

o CZ: � jednostronnie: zgina tułów w bok � obustronnie: stabilizuje część lędźwiową kręgosłupa

- m. lędźwiowy większy o PP:

� warstwa powierzchowna: powierzchnie boczne trzonów kręgów Th12-L1 � warstwa głęboka: wyrostki żebrowe L1-L4

o PK: � krętarz większy kości udowej

o N: � gałęzie krótkie splotu lędźwiowego � n. udowy

o CZ: � wspólnie z m. biodrowym zgina udo � samodzielnie: zgina w bok odcinek lędźwiowy kręgosłupa

- m. lędźwiowy mniejszy o PP:

� trzony kręgów Th12-L1 o PK:

� powięź biodrowo-lędźwiowa o N:

� gałęzie krótkie splotu lędźwiowego � n. udowy �

o CZ: � napina powięź biodrową I łuk biodrowo-łonowy � powiększa rozstęp mięśni

- m. biodrowy o PP:

� dół biodrowy � kolce biodrowe przednie � więzadło krzyżowo-biodrowe przednie

o PK: � krętarz mniejszy kości udowej

o N: � gałęzie krótkie splotu lędźwiowego

o CZ: � zgina udo � stabilizuje staw biodrowy

Przepukliny brzuszne

- miejsca zmniejszonej oporności: o kresa biała o rozcięgna mięśni o pępek o trójkąty lędźwiowe o kanał pachwinowy o kanał udowy

- przepukliny: o nadbrzuszne

� miejsce: kresa biała, powyżej pępka � kiedy: po 40 roku życia � u kogo: często osoby otyłe � worek przepuklinowy stanowi:

• otrzewna • tkanka tłuszczowa • tkanka podskórna • skóra




17

o pępkowe � miejsce: w pierścieniu pępkowym � u kogo: u noworodków � dlaczego: przednia ściana jamy brzusznej jest bardzo słaba � wielkość: małe

o podbrzuszne o pachwinowe przyśrodkowe (proste) oraz boczne (skośne) o udowe o lędźwiowe o nadpęcherzowe

� wychodzą przez dołu nadpęcherzowe o przeponowe

Trójkąt lędźwiowy i ścięgnista przestrzeń lędźwiowa

- trójkąt lędźwiowy: o ograniczenia:

� podstawa: grzebień biodrowy � ramię przyśrodkowe: rozcięgno m. najszerszego grzbietu � ramię boczne: brzeg tylny m. skośnego zewnętrznego brzucha

o dno: � m. skośny wewnętrzny brzucha

o znaczenie: � możliwość powstawania przepuklin lędźwiowych dolnych � ropnie zaotrzewnowe mogą tędy kierować się na zewnątrz

- ścięgnista przestrzeń lędźwiowa: o położenie: powyżej trójkąta lędźwiowego o ograniczenia:

� od góry: • dwunaste żebro • dolny brzeg m. zębatego tylnego dolnego

� przyśrodkowo: prostownik grzbietu � bocznie: mm. skośne zewnętrzny i wewnętrzny

o dno: rozcięgno m. poprzecznego brzucha � przechodzą przez nie naczynia i nerwy podżebrowe

o przykryta: m. najszerszy grzbietu o znaczenie:

� możliwość powstawania przepuklin lędźwiowych górnych Nerw podżebrowy

- przebieg: o poniżej 12 żebra

� podobnie jak n. biodrowo-podbrzuszny - gałęzie:

o skórna boczna o skórna przyśrodkowa

Nerw biodrowo-podbrzuszny

- początek: o gałąź przednia L1 o ukazuje się ku tyłowi od więzadła łukowatego przyśrodkowego

- przebieg: o ukośnie na m. czworobocznym lędźwi o przebija m. poprzeczny brzucha o biegnie między m. poporzecznym brzucha a m. skośnym wewnętrznym brzucha o dochodzi do kolca biodrowego przedniego górnego o wchodzi pod m. skośny brzucha zewnętrzny o przebija m. skośny brzucha zewnętrzny jako gałąź skórna przednia

- zakres unerwienia: o skóra brzucha w okolicy pachwinowej i nadłonowej

- gałęzie: o gałąź skórna przednia o gałąź skórna boczna




18

Nerw biodrowo-pachwinowy - przebieg:

o poniżej n. biodrowo-podbrzusznego o ponad grzebień biodrowym o w kanale pachwinowym

� bocznie od powrózka nasiennego lub więzadła obłego macicy Nerw płciowo-udowy

- początek: gałęzie przednie L1 i L2 o ukazuje się na powierzchni przedniej m. lędźwiowego większego

- dzieli się na gałęzie: o gałąź płciowa

� przebieg: • wchodzi w skład powrózka nasiennego • lub biegnie wspólnie z więzadłem obłym macicy

� zakres unerwienia: • skóra okolicy łonowej

o gałąź udowa � przebieg:

• towarzyszy t. i ż. biodrowej wspólnej • przechodzi przez rozstęp naczyń

� zakres unerwienia: • skóra w górnej przyśrodkowej powierzchni uda

Tętnica nadbrzuszna górna - początek: gałąź końcowa t. piersiowej wewnętrznej - przebieg:

o w dół w przedłużeniu t. piersiowej wewnętrznej o przechodzi przez trójkąt mostkowo-żebrowy o kieruje się na tylną powierzchnią m. prostego brzucha o wnika w tkankę m. prostego brzucha o zstępuje do okolicy pępka o łączy się z t. nadbrzuszną dolną

� połączenie t. podobojczykowej z t. udową Tętnica nadbrzuszna dolna

- początek: przyśrodkowy obwód t. biodrowej zewnętrznej o powyżej więzadła pachwinowego

- przebieg: o skośnie przyśrodkowo o stromo ku górze o krzyżuje nasieniowód lub więzadło obłe macicy o ku tyłowi od rozcięgna m. poprzecznego brzucha o na powierzchni tylnej m. prostego brzucha o tworzy fałd pępkowy boczny o wnika w tkankę m. prostego brzucha o zespala się z t. nadbrzuszną górną

Fałdy pępkowe i doły na powierzchni wewnętrznej przedniej ściany brzucha

- powierzchnia wewnętrzna przedniej ściany brzucha o pokryta jest otrzewną

- fałdy pępkowe: o fałd pępkowy pośrodkowy

� położenie: • od wierzchołka pęcherza moczowego • do pępka

� utworzony przez: • więzadło pępkowe pośrodkowego

o pozostałość po moczowniku � łączy omocznię z pępkiem

o fałdy pępkowe przyśrodkowe � utworzone przez:

• więzadła pępkowe przyśrodkowe o pozostałość po zarośniętych tt. pępkowych

o fałdy pępkowe boczne � zawierają naczynia nadbrzuszne dolne

- doły:




19

o doły nadpęcherzowe � miejsce: pomiędzy fałdem pępkowym pośrodkowym a przyśrodkowym

o doły pachwinowe przyśrodkowe � miejsce: pomiędzy fałdami pępkowymi przyśrodkowymi a bocznymi � inaczej: trójkąty pachwinowe � miejsca przepuklin pachwinowych przyśrodkowych

o doły pachwinowe boczne � miejsc: bocznie od fałdu pępkowego bocznego � miejsca przepuklin pachwinowych bocznych

- więzadło sierpowate wątroby o położenie:

� w części nadpępkowej � na powierzchni tylnej ściany przedniej brzucha � ułożone strzałkowo

- więzadło obłe wątroby: o pozostałość po ż. pępkowej

� doprowadza krew z łożyska do płodu o rozciąga się od pępka o leży w dolnej części więzadła sierpowatego o dochodzi do wątroby

Położenie i podział odcinka podprzeponowego przewodu pokarmowego

- część brzuszna przełyku - żołądek:

o wpust o dno o trzon o część odźwiernikowa

- jelito cienkie o dwunastnica

� część górna � część zstępująca � część pozioma � część wstępująca

o jelito czcze o jelito kręte

- jelito grube o jelito ślepe (kątnica) o okrężnica

� wstępująca � poprzeczna � zstępująca � esowata

o odbytnica - narządy:

o wątroba o pęcherzyk żółciowy o śledziona o trzustka




20

ĆWICZENIE 4 - Budowa ściany przewodu pokarmowego i różnice w budowie w poszczególnych częściach przewodu. Narządy wewnątrz- i zewnątrzotrzewnowe. Jama otrzewnej i jej zachyłki. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie żołądka oraz wątroby. Pęcherzyk żółciowy. Drogi żółciowe. Pień trzewny. Odcinek brzuszny pni błędnych. Splot trzewny – budowa, sploty wtórne, zakres unerwienia. Żyła wrotna – topografia, połączenia. Budowa ściany przewodu pokarmowego

- przełyk: o błona śluzowa:

� nabłonek wielowarstwowy płaski � blaszka właściwa � blaszka mięśniowa

o tkanka podśluzowa (gruba i luźna) � gruczołu przełykowe (śluzowe)

o błona mięśniowa � warstwa zewnętrzna – włókna okrężne

• przedłużenie mięśniówki okrężnej gardła • łączy się z włóknami okrężnymi i skośnymi mięśniówki żołądka

� warstwa wewnętrzna - podłużna • przyczep górny: chrząstka pierścieniowata

o brak łączności z mięśniówką gardła • łączy się z włóknami podłużnymi mięśniówki żołądka

� 1/3 górna – poprzecznie prążkowana � 1/3 środkowa – mieszana � 1/3 dolna – gładka

o błona zewnętrzna – luźna tkanka łączna � łączy przełyk z tworami sąsiednimi

- żołądek: o błona śluzowa:

� odźwiernik: różowa � poza odźwiernikiem: czerwono-brązowa � tworzy 8-10 fałdów żołądkowych

• ułożone wzdłuż krzywizny mniejszej o znajduje się tam kanał żołądkowy

� jest to droga pokarmów � pólka żołądkowe

• znajdują się w nich dołeczki żołądkowe o w nich są ujścia gruczołów żołądkowych

o błona mięśniowa: � warstwa zewnętrzna – podłużna

• głównie wzdłuż krzywizn � warstwa środkowa – okrężna

• silnie ukształtowana w odźwierniku o tworzy m. zwieracz odźwiernika

� warstwa wewnętrzna – skośna • głównie w dnie i trzonie

- jelito cienkie o dwunastnica:

� błona śluzowa: • wysokie, gęsto ułożone fałdy okrężne • kosmki jelitowe • liczne gruczoły dwunastnicze • brodawka większa dwunastnicy – w części zstępującej dwunastnicy

o uchodzi na niej: � przewód żółciowy wspólny � przewód trzustkowy

• brodawka mniejsza dwunastnicy o powyżej i nieco do przodu od brodawki większej o uchodzi na niej: przewód trzustkowy dodatkowy

o jelito czcze i kręte: � błona śluzowa:

• liczne fałdy okrężne i kosmki jelitowe o zwiększają powierzchnię wchłaniającą jelita cienkiego

• gruczoły jelitowe




21

• grudki chłonne: samotne i skupione � błona mięśniowa:

• zewnętrzna warstwa – podłużna - cieńsza • wewnętrzna warstwa – okrężna – grubsza

o tworzy dachówkowato zachodzące na siebie fałdy • ruchy błony mięśniowej:

o ruchy wahadłowe � przemienne wydłużanie i skracanie poszczególnych

odcinków pętli jelitowej o ruchy odcinkowe

� wykonywane przez warstwę okrężną błony mięśniowej

� służą one do mieszania treści pokarmowej o ruchy perystaltyczne

� inaczej: robaczkowe � zachodzą pod wpływem obu warstw mięśniowych � przesuwają treść pokarmową w kierunku odbytu

- jelito grube o wyrostek robaczkowy:

� błona śluzowa: • liczne skupione grudki chłonne • migdałek jelitowy

o okrężnica: � taśmy okrężnicy:

• utworzone przez warstwę podłużną błony mięśniowej • tworzą 3 pasma biegnące od wyrostka robaczkowego do odbytnicy • wymień:

o taśma swobodna o taśma krezkowa o taśma sieciowa

� wypuklenia okrężnicy oraz fałdy półksiężycowate: • wynik pogrubiałej odcinkowo warstwy okrężnej błony mięśniowej i

napięcia taśm • wypuklenia ściany okrężnicy na zewnętrz – wypuklenia okrężnicy • wpuklenia do światła jelita – fałdy półksiężycowate

� przyczepki sieciowe: • utworzone przez wypustki błony surowiczej pokrywającej okrężnicę • wypełnione tkanką tłuszczową

o odbytnica: � błona śluzowa:

• część miedniczna: o fałdy poprzeczne

• część odbytowa: o pionowe słupy odbytu

� błona mięśniowa: • zewnętrzna – podłużna • wewnętrzna – okrężna

o w części odbytowej tworzy zwieracz wewnętrzny odbytu • zwieracz zewnętrzny odbytu:

o obejmuje błonę mięśniową części odbytowej o poprzecznie prążkowany

Otrzewna:

- błona surowicza - błyszcząca, surowicza - podział:

o otrzewna ścienna: � wyściela jamę brzuszną i miednicę

o otrzewna trzewna: � okrywa narządy

o jama otrzewnej – pomiędzy blaszkami � zawartość: niewielka ilość płynu � zapobiega tarciu podczas ruchów trzewi � u mężczyzn: zamknięta




22

� u kobiet: komunikuje się ze światem zewnętrznym poprzez ujścia brzuszne jajowodów, jajowody, macicę i pochwę

• potencjalna droga infekcji - rozwój:

o początkowo: jama ciała � ulega podziałowi na:

• jamy opłucnej • jamę osierdzia • jamę otrzewnej

o narządy na początku: � otoczone otrzewną � zawieszone na krezce brzusznej i grzbietowej

o w miarę rozwoju i obrotu trzewi: � część narządów zbliża się do tylnej ściany jamy brzusznej � traci położenie wewnątrz otrzewnej � staje się narządami leżącymi wtórnie zewnątrzotrzewnowo

- narządy wewnątrzotrzewnowe: o otoczone ze wszystkich stron otrzewną o posiadają krezkę

� z wyjątkiem jelita ślepego o wymień:

� żołądek � górna część dwunastnicy � jelito czcze i kręte � kątnica i wyrostek robaczkowy � okrężnica poprzeczna i esowata � górna część odbytnicy � śledziona i wątroba

• z wyjątkiem części tylnej powierzchni przeponowej � pęcherzyk żółciowy i przewód żółciowy wspólny

- narządy zewnątrzotrzewnowe: o część brzuszna przełyku o dwunastnica – część zstępująca, pozioma i wstępująca o okrężnica wstępująca i zstępująca o odbytnica o trzustka

- przebieg otrzewnej w jamie brzusznej o skomplikowany o wytwarza ona fałdy, zdwojenia blaszek i zagłębienia (zachyłki) o wymień struktury:

� fałdy: • zagięcia otrzewnej nad naczyniami lub przewodami będącymi

pozostałościami po rozwoju płodowym • np. fałdy pępkowe

� więzadła • składają się z 2 blaszek otrzewnej • przebiegają od narządu do ściany brzucha • łączą narządy wewnątrz jamy brzusznej • wymień:

o sierpowate wątroby � od przedniej ściany jamy brzusznej � do powierzchni przeponowej � w płaszczyźnie strzałkowej

o wieńcowe wątroby � między przeponą � a powierzchnią przeponową wątroby � w płaszczyźnie czołowej

o przeponowo-śledzionowe o przeponowe-okrężnicze

� od przepony � do lewego zgięcia okrężnicy

o wątrobowo-żołądkowe � od powierzchni trzewnej wątroby � do krzywizny mniejszej żołądka




23

o wątrobowo-przełykowe o wątrobowo-dwunastnicze

� od powierzchni trzewnej wątroby � do części górnej dwunastnicy

o wątrobowo-okrężnicze o śledzionowo-okrężnicze o żołądkowo-śledzionowe

� od krzywizny większej żołądka � do śledziony

o żołądkowo-okrężnicze � stanowi część sieci większej � od krzywizny większej żołądka � do okrężnicy poprzecznej

o śledzionowo-nerkowe o wątrobowo-nerkowe

� od wnęki wątroby � do prawej nerki

� sieci • pozostałości po krezce grzbietowej i brzusznej żołądka • sieć mniejsza

o od powierzchni trzewnej wątroby o do krzywizny mniejszej żołądka o do górnej części dwunastnicy o utworzona przez więzadła:

� wątrobowo-żołądkowe � wątrobowo-dwunastnicze

• sieć większa o składa się z 4 blaszek o 2 blaszki schodzą z powierzchni przedniej i tylnej żołądka o przebiegają ku dołowi o zaginają się o otaczają okrężnicę o przechodzą w jej krezkę o blaszki przednie stanowią więzadło żołądkowo-okrężnicze o wszystkie blaszki sieci poniżej krzywizny większej żołądka

zrastają się o między blaszkami może występować zachyłek dolny torby

sieciowej o zawartość:

� tkanka tłuszczowa o w postaci fartucha okrywa trzewa jamy brzusznej o oddziela trzewa od przedniej ściany o w przypadku zapalenia jelita lub narządu, otacza ten

narząd, izoluje go, zapobiega rozprzestrzenianiu się zapaleń o określana bywa jako policjant jamy brzusznej

� krezki • zdwojenia blaszek otrzewnej trzewnej • zawieszają narządy lub jelita do ściany tylnej jamy brzusznej • zapewniają dużą ruchomość narządom • zawierają naczynia oraz nerwy • nasada krezki:

o przyczep krezki do tylnej ściany jamy brzusznej o stanowi przejście otrzewnej trzewnej w ścienną o jelito cienkie:

� od strony lewej, od poziomu L2 � do prawego dou biodrowego � krzyżuje narządy i naczynia leżące

pozaotrzewnowo: • dwunastnica: część pozioma i wstępująca • aorta brzuszna • żyła główna dolna • prawy moczowód • prawy mięsień lędźwiowy większy • prawe naczynia jądrowe lub jajnikowe




24

o okrężnica poprzeczna: � wzdłuż dolnego brzegu trzustki � na poziomie L2

o okrężnica esowata: � kształt odwróconej litery V � najpierw: przyśrodkowo i ku górze

• wzdłuż naczyń biodrowych zwnętrznych � następnie: przyśrodkowo i ku dołowi

• od podziału naczyń biodrowych wspólnych � na końcu: przedniej powierzchni kości krzyżowej � krzyżuje: lewy moczowód

� zachyłki • podział jamy otrzewnej:

o jama otrzewnej właściwa o zachyłki

• podział 2 jamy otrzewnej: o przez okrężnicę poprzeczną i jej krezkę: o część nadokrężnicza

� torba sieciowa � zachyłki podprzeponowe (prawy i lewy) � zachyłek podwątrobowy

o część podokrężnicza � zachyłki przyokrężnicze (prawy i lewy) � zachyłki krezkowo-okrężnicze (prawy i lewy)

• torba sieciowa: o największy zachyłek jamy otrzewnej o położenie: ku tyłowi od żołądka o ograniczenia:

� przód: • sieć mniejsza • tylna powierzchnia żołądka • więzadło żołądkowo-okrężnicze

� tył: • otrzewna pokrywająca tylną ścianę jamy

brzusznej • trzustka

o zachyłki: � górny: w górnej części sieci mniejszej � dolny: pomiędzy blaszkami sieci większej � lewy (śledzionowy): pomiędzy więzadłem

żołądkowo-śledzionowym i żołądkowo-nerkowym a śledzioną

o otwór sieciowy: � łączy torbę sieciową z właściwą jamą otrzewnej � ograniczenia:

• od góry: płat ogoniasty wątroby • od przodu: więzadło wątrobowo-

dwunastnicze • od dołu: część górna dwunastnicy • od tyłu: żyła główna dolna i więzadło

wątrobowo-nerkowe • zachyłki podprzeponowe:

o położenie: pomiędzy powierzchnią przeponową wątroby a przeponą

o ograniczenia: � od tyłu: więzadło sierpowate

o przedzielone więzadłem sierpowatym wątroby � na prawy i lewy

o pozycja leżąca: � zachyłki te stanowią najniższe punkty jamy

otrzewnej • iniekcje z różnych miejsc jamy otrzewnej

mogą przemieszczać się do tych zachyłków




25

o ropień podprzeponowy może przebić się do jamy osierdziowej lub opłucnej

• zachyłek podwątrobowy: o inaczej: zachyłek wątrobowo-nerkowy o położenie: po prawej

� pomiędzy powierzchnią trzewną wątroby � górną częścią dwunastnicy � prawą nerką

o łączy się z torbą sieciową i innymi zachyłkami otrzewnej • zachyłki przyokrężnicze

o położenie: pomiędzy ścianą boczną jamy brzusznej � a okrężnicą wstępującą oraz zstępującą

• zachyłki krezkowo-okrężnicze: o inaczej: bruzdy przyokrężnicze o położenie:

� pomiędzy okrężnicą wstępującą a nasadą krezki jelita cienkiego

� pomiędzy okrężnicą zstępującą a nasadą krezki jelita cienkiego

• łączy się z jamą miednicy • w miejscach połączeń poszczególnych części jelita znajdują się

również zachyłki otrzewnej, do których mogą wnikać pętle jelita • w okolicy dwunastnicy:

o dwunastniczy górny o zadwunastniczy o przydwunastniczy o zachyłki dwunastniczo-czcze górny i dolny

� w miejscu przejścia części wstępującej dwunastnicy w jelito czcze

o zachyłki krętniczo-kątnicze – górny i dolny � w miejscu ujścia jelita krętego do grubego

o dół zakątniczy � pomiędzy kątnicą a ścianą jamy brzusznej � w prawym dole biodrowym � zawartość: wyrostek robaczkowy

Żołądek

- poszerzona część przewodu pokarmowego pomiędzy przełykiem i dwunastnicą - kształt i położenie: różne, zależą od pozycji ciała i wypełnienia narządu - mieści 2-3 litrów pokarmu - części:

o wpust � połączenie części brzusznej przełyku z częścią wpustową żołądka � topografia: w lewo od linii pośrodkowej, na wysokości Th10

• odpowiada nasadzie wyrostka mieczykowatego o dno

� cześć trzonu żołądka � leży po lewej strony � powyżej płaszczyzny wpustu � wcięcie wpustowe – między dnem a przełykiem � inaczej: sklepienie żołądka � topografia: lewe podżebrze

o trzon � zstępuje ku dołowi � przechodzi w część odźwiernikową � kolano żołądka – miejsce przejścia trzonu w część odźwiernikową

o część odźwiernikowa � jama odźwiernikowa � kanał odźwiernikowy � odźwiernik

• zaopatrzony w grubą warstwę włókien okrężnych o tworzą zwieracz odźwiernika

• topografia: po stronie prawej L1 - budowa zewnętrzna:




26

o ściana przednia � wątroba � przepona � przednia ściana brzucha

o ściana tylna � przepona � śledziona � lewa nerka � lewe nadnercze � t. śledzionowa � okrężnica poprzeczna

o krzywizna mniejsza o krzywizna większa

� topografia: w pozycji pionowej sięga do poziomu L3 - tętnice:

o t. żołądkowa lewa o t. wątrobowa wspólna o t. śledzionowa

- żyły: o biegną wspólnie z tętnicami o uchodzą do ż. wrotnej

- chłonka: o węzły chłonne żołądkowe o węzły chłonne odźwiernikowe o węzły chłonne trzustkowo-śledzionowe o -> węzły trzewne

� -> pnie jelitowe - unerwienie:

o splot żołądkowy od splotu trzewnego o pnie błędne

Wątroba:

- największy gruczoł organizmu (1500g) o stanowi 2,5% ciężaru ciała dorosłego

- położenie: prawe podżebrze, nadpępcze, lewe pożebrze - powierzchnie:

o przeponowa: � gładka, wypukła, dostosowana do kopuły przepony � więzadło sierpowate wątroby

• w płaszczyźnie strzałkowej • rozdziela prawy płat od lewego • biegnie od przedniej ściany brzucha • blaszki ku górze przechodzą w otrzewną ścienną przepony • ku tyłowi blaszki tworzą blaszkę przednią więzadła wieńcowego

� więzadło wieńcowe • w płaszczyźnie czołowej • w tylnej części powierzchni przeponowej • składa się z dwóch więzadeł trójkątnych • pole nagie:

o znajduje się pomiędzy blaszkami więzadła wieńcowego o nie jest pokryte otrzwną

� dzieli się na: • przednia • górna • tylna • prawa

o trzewna: � inaczej: tylno-dolna � bruzda strzałkowa prawa

• w części przedniej: znajduje się w niej dół pęcherzyka żółciowego • w części tylnej: bruzda ż. głównej dolnej

� bruzda strzałkowa lewa • z przodu:: więzadło obłe wątroby

o pozostałość po ż. pępkowej




27

• z tyłu: więzadło żylne o pozostałość po przewodzie żylnym

� bruzda poprzeczna • łączy obie bruzdy strzałkowej • tworzy wrota wątroby

o wchodzą przez nie: � ż. wrotna � t. wątrobowa właściwa � nerwy

o wychodzą przez nie: � przewody wątrobowe � naczynia chłonne

� przyleganie: • część górna dwunastnicy • pęcherzyk żółciowy • zgięcie prawe okrężnicy • prawa część okrężnicy poziomej • prawa nerka • prawe nadnercze

o rozdzielone: brzegiem dolnym � rzutowanie:

• linia łopatkowa prawa – XI żebro • linia sutkowa prawa – wzdłuż łuku żebrowego • opuszcza łuk żebrowy prawy • dochodzi do łuku żebrowego lewego – u końca VIII żebra • koniec: 5 przestrzeń międzyżebrowa w linii sutkowej lewej

- płaty: o prawy o czworoboczny

� należy autonomicznie do płata prawego � położenie: między bruzdami strzałkowymi i poprzeczną (na dole)

o ogoniasty � należy autonomicznie do płata prawego � położenie: między bruzdami strzałkowymi i poprzeczną (na górze)

o lewy - podział czynnościowy:

o część prawa o część lewa

� płat ogoniasty � większa część płata czworobocznego

o są jednakowej wielkości o posiadają własne zaopatrzenie w krew tętniczą od gałęzi t. wątrobowej o własną dystrybucję krwi żylnej żyły wrotnej o oddzielny spływ żółci o na powierzchni trzewnej: części oddzielone są bruzdą strzałkową prawą o na powierzchni przeponowej: części oddzielone linią poprowadzoną od dołu

pęcherzyka żółciowego do ż. głównej dolnej o wątroba produkuje ok. 800 ml żółci na dobę

- segmenty naczyniowe wątroby: o utworzone przez rozgałęzienia ż. wrotnej wątroby i t. wątrobowej właściwej o pomiędzy segmentami znajdują się dopływy żył wątrobowych (żż.

międzysegmentowe) o można usunąć 1 część lub 1 segment chirurgicznie o wymień:

� część lewa: • 1 – płat ogoniasty • 2 – lewy boczny • 3 – lewy przedni boczny • 4 – przyśrodkowy lewy

� część prawa: • 5 – przedni przyśrodkowy • 6 – prawy przedni boczny • 7 – tylny boczny • 8 – tylny przyśrodkowy




28

Pęcherzyk żółciowy

- długość: 7-10 cm - położenie: dół pęcherzyka żółciowego - budowa:

o dno � od góry: przylega do wątroby � od dołu: sąsiaduje z częścią górną dwunastnicy � rzutowanie: wierzchołek chrząstki 9 żebra

o trzon � sąsiaduje z okrężnicą poprzeczną i z opuszką dwunastnicy

o szyjka - pokryty otrzewną: z wyjątkiem powierzchni przylegającej do wątroby - wychodzi z niego przewód pęcherzykowy

Drogi żółciowe

- wewnątrzwątrobowe: o kanaliki żółciowe włosowate o przewody żółciowe międzyzrazikowe o przewody płatowe (prawy, lewy, prawy i lewy płata ogoniastego) o przewód wątrobowy wspólny

- zewnątrzwątrobowe: o przewód wątrobowy wspólny + przewód pęcherzykowy

� -> przewód żółciowy wspólny • przebiega w więzadle wątrobowo-dwunastniczym • do części zstępującej dwunastnicy • uchodzi na brodawce większej dwunastnicy

o końcowy odcinek: część śródścienna (2 cm) � przebija ukośnie tylno-przyśrodkową ścianę części

zstępującej dwunastnicy � ściana: grubsza � światło: węższe � zwieracz przewodu żółciowego wspólnego:

• utworzony przez włókna okrężne o często wspólnie z przewodem trzustkowym

� tworzy bańkę wątrobowo-trzustkową • długość: 4-8 cm • wypukły w prawą stronę • topografia:

o krzyżuje ż. wrotną � od tyłu i lewej

Pień trzewny

- początek: aorty o miejsce: poziom L1

- przebieg: krótki - gałęzie:

o t. żołądkowa lewa o t. śledzionowa o t. wątrobowa wspólna

Odcinek brzuszny pni błędnych:

- wchodzi do jamy brzusznej jako pień błędny przedni i tylny - przedni

o biegnie w pobliżu krzywizny mniejszej żołądka o oddaje gałęzie: wątrobowe, żołądkowe, trzewne (do splotu trzewnego)

- tylny o gałęzie: żołądkowe i wątrobowe o dochodzi głównie do splotu trzewnego

- zakres unerwienia: o odpowiada zakresowi unaczynienia pnia trzewnego oraz t. krezkowej górnej

Splot trzewny

- inaczej: splot słoneczny




29

- położenie: wokół początkowego odcinka pnia trzewnego oraz t. krezkowej górnej - ograniczenia:

o od góry: przepona o od dołu: poziom tętnic nerkowych o od boków: nadnercza

- budowa: o znajdują się tu liczne zwoje:

� dwa zwoje trzewne • znajdują się po bokach pnia trzewnego

� zwój krezkowy górny • znajduje się w początkowym odcinku t. krezkowej górnej

� zwoje aortowo-nerkowe • leżą powyżej początku tętnic nerkowych

� + szereg drobnych zwojów - włókna:

o współczulne: � odcinek piersiowy pnia wspólnego:

• n. trzewny większy, mniejszy, najmniejszy � dwa górne nerwy trzewne lędźwiowe

o przywspółczulne: � pnie błędne, zwłaszcza tylny

o czuciowe: nn. przeponowe - zakres unerwienia:

o podobny do zakresu unaczynienia pnia trzewnego i t. krezkowej górnej - sploty wtórne:

o wątrobowy o żołądkowy o śledzionowy o krezkowy górny o trzustkowy o nerkowe o nadnerczowe o położenie: wzdłuż rozgałęzień pnia trzewnego i t. krezkowej górnej

Żyła wrotna

- zbiera krew z narządów części brzusznej układu pokarmowego - krew uboga w tlen, bogata w składniki odżywcze - transportuje ją do wątroby - początek:

o ż. krezkowa górna o ż. śledzionowa o ż. krezkowa dolna o ż. żołądkowa lewa

- początek – wariacje: o 60% - (ŻKD -> ŻŚ) -> ŻKG o 40% - (ŻKD -> ŻKG) -> ŻŚ

- początek - miejsce: o poziom L1 o poza głową trzustki

- przebieg: o wstępuje do więzadła wątrobowo-dwunastniczego

� w obrębie więzadła uchodzi do niej ż. pęcherzyka żółciowego o pomiędzy t. wątrobową właściwą a przewodem żółciowym wspólnym

� ku tyłowi od nich - gałęzie:

o podział: gałąź prawa i lewa o żyły zrazikowe o naczynia zatokowe o żyły środkowe zrazików o żyły podzrazikowe o żyły wątrobowe o ż. główna dolna

- połączenia: o (nazwa, co się łączy, co się dzieje w przypadku utrudnienia przepływu)




30

o przełykowe: � ż. żołądkowa lewa � + żyły odcinka piersiowego przełyku uchodzące do ż. nieparzystej � możliwość powstawania żylaków przełyku – możliwy krwotok

o odbytnicze: � żż. odbytnicze górne (do ż. krezkowej dolnej) � + żż. odbytnicze środkowe (do ż. sromowej wewnętrznej -> do ż.

biodrowej wewnętrznej) � żylaki odbytu

o okołopępkowe: � żż. okołopępokwe (-ż. więzadła obłego wątroby> ż. wrotnej) � + żż. powierzchowne klatki piersiowej i brzucha (-> żż. głównych) � głowa meduzy

o pozaotrzewnowe: � żż. okrężnicze (do ż. wrotnej) � + żż. lędźwiowe (do ż. głównej dolnej)

- ż. wrotna prowadzi do wątroby 70% krwi, t. wątrobowa tylko 30%




31

ĆWICZENIE 5 – Budowa, topografia, unaczynienie oraz unerwienie jelita cienkiego i grubego, trzustki oraz śledziony. Unaczynienie tętnicze, żylne i chłonne trzew jamy brzusznej. Unerwienie trzew jamy brzusznej. Jelito cienkie

- położenie: od żołądka do jelita grubego - części:

o dwunastnica � początkowy odcinek jelita cienkiego � kształt: podkowa � stosunek do otrzewnej:

• opuszka: wewnątrzotrzewnowo o dochodzi do niej więzadło wątrobowo-dwunastnicze

• pozostałe części: zewnątrzotrzewnowo � połączenia:

• górny koniec – odźwiernik • dolny koniec – jelito czcze

� części: • górna (opuszka) – 5 cm • zstępująca – 7-10 cm • pozioma (dolna) – 6-8 cm • wstępująca 5 cm

� rzutowanie - pozycja leżąca: • opuszka: nieco w prawo od linii pośrodkowej na poziomie L1 • część zstępująca: po stronie prawej na wysokości L2 • część pozioma: na wysokości L3, krzyżuje kręgosłup, przebiega w

stronę lewą • część wstępująca: koniec – poziom L2 po lewej

� rzutowanie – pozycja leżąca: • zstępuje 1-2 kręgi niżej

o jelito czcze i jelito kręte � położenie: wewnątrzotrzewnowe � wykazują znaczną ruchomość

• dzięki posiadaniu krezki � trudno ustalić ich dokładne położenie

• czcze: lewa część jamy brzusznej • kręte: prawa część jamy brzusznej + miednicy mniejszej

� korzeń krezki jelita czczego i krętego: • od L2 po stronie lewej • do prawego stwu krzyżowo-biodrowego

� początkowy odcinek jelita czczego: zgięcie dwunastniczo-czcze (L2 po stronie lewej)

� jelito czcze przechodzi w kręte bez wyraźniej granicy � końcowy odcinek jelita krętego: linia międzykolcowa, 8 cm od kolca

biodrowego przedniego górnego prawego • zastawka krętniczo-kątnicza

Cecha Jelito czcze Jelito kręte Kolor czerwony różowy Średnica 2-4 cm 2-3 cm Ściana gruba cieńsza Unaczynienie obfite mniej obfite Naczynia proste długie krótkie Arkady pojedyncze, duże liczne, małe Fałdy okrężne duże, wysokie, gęste niskie, mniej liczne Grudki chłonne samotne skupione

Jelito grube

- początek: ujście jelita cienkiego do jelita grubego - koniec: odbyt - części:

o kątnica � wewnątrzotrzewnowa, nie posiada krezki � położenie: prawy dół biodrowy




32

• poniżej ujścia jelita cienkiego • najniższy punkt: pośrodku więzadła pachwinowego

� wyrostek robaczkowy: • odchodzi od strony przyśrodkowej i tylnej • zwisa ku dołowi • położenie – zmienne – zajmuje różne pozycje w stosunku do

kątnicy i końcowego odcinka jelita krętego • wewnątrzotrzewnowy, posiada krezkę

o okrężnica � wstępująca

• położenie: po prawej stronie jamy brzusznej • początek: prawy dół biodrowy • koniec: zgięcie wątrobowe

o topografia: 8 żebro, linia pachowa środkowa � poprzeczna

• posiada krezkę, wykazuje dużą ruchomość • położenie: na wysokości pępka • koniec: zgięcie śledzionowe

o położenie: nieco wyżej od zgięcia wątrobowego o topografia: 7 żebro, linia pachowa środkowa

� zstępująca • położenie: po lewej stronie jamy brzusznej • koniec: na wysokości grzebienia biodrowego lewego

� esowata • posiada krezkę, wykazuje dużą ruchomość • tworzy pętlę • kończy się na wysokości S2/S3, w linii pośrodkowej

o odbytnica � przedłużenie okrężnicy esowatej � kończy się odbytem � części:

• miedniczna o otrzewna: pokryte nią są:

� górne odcinki powierzchni przedniej i bocznych części miednicznej

� otrzewna przechodzi na sąsiednie narządy • wytwarza zagłębienie odbytniczo-

pęcherzowe u mężczyzn • wytwarza zagłębienie odbytniczo-maciczne

u kobiet o dolny odcinek części miednicznej: bańka odbytnicy o położenie: w miednicy mniejszy

� do przodu od kości krzyżowej i guzicznej o tworzy łuk wypukły ku tyłowi

� zgięcie krzyżowe • odbytowa

o inaczej: kanał odbytu o tworzy łuk wypukły ku przodowy

� zgięcie kroczowe � tętnice:

• t. odbytnicza górna (od t. krezkowej dolnej) • t. odbytnicza środkowa (od t. biodrowej wewnętrznej) • t. odbytnicza dolna (od t. sromowej wewnętrznej, od t. biodrowej

wewnętrznej) o przebiega w dole kulszowo-odbytniczym o unaczynia dolną część odbytnicy i kanał odbytu

• tętnice te tworzą liczne zespolenia wokół odbytnicy i w jej ścianie Trzustka

- wydłużony narząd jamy brzusznej - położenie: poprzecznie na tylnej ściany jamy brzusznej

o w przestrzeni zaotrzewnowej o poziom L1/L2

- części:




33

o głowa � najszersza część narządu � objęta przez dwunastnicę � wyrostek haczykowy

• wychodzi z dolnej części głowy • rozciąga się ku stroni lewej • znajduje się ku tyłowi od t. krezkowej górnej

� topografia: • ku tyłowi: ż. główna dolna, prawa nerka, naczynia nerkowe prawe

o szyjka � topografia:

• z tyłu, poniżej: naczynia krezkowe górne • z przodu: odźwiernik

o trzon � przebieg:

• ku przodowi od kręgu L2 • krzyżuje aortę, t. krezkową górną, lewe nadnercze, lewą nerkę

o leżą ku tyłowi od trzonu � z przodu:

• pokryty otrzewną • stanowi tylne ograniczenie torby sieciowej

o ogon � z tyłu: lewa nerka � biegnie między blaszkami więzadła śledzionowo-nerkowego � dochodzi do wnęki śledziony

- powierzchnie: o przednio-górna o przednio-dolna o tylna

- brzegi: o górny o przedni o dolny

- funkcja: o narząd wewnątrzwydzielniczy

� wyspy Langerhansa • w trzonie i w ogonie trzustki • wydzielają insulinę i glukagon

o narząd zewnątrzwydzielniczy � sok trzustkowy

• ilość: 1200-1500 ml dziennie • odpływa przewodami trzustkowymi do części zstępującej

dwunastnicy • przez przewód trzustkowy

o początek: ogon trzustki o przebieg: cała długość narządu o ujście: czasem wspólnie z przewodem żółciowym wspólnym

� tworzy bańkę wątrobowo-trzustkową • otwiera się w dolnej części zstępującej

dwunastnicy na brodawce większej • wokół końcowej części bańki włókna

mięśniowe tworzą zwieracz Oddiego • także: przewód trzustkowy dodatkowy:

o zbiera sok z dolnej części głowy i z wyrostka haczykowatego

o wstępuje ku górze i uchodzi na brodawce mniejszej � leży powyżej brodawki większej

Śledziona

- największy narząd układu chłonnego - położenie:

o okolica podżebrowa lewa o między 9 i 11 żebrem o długa oś narządu – wzdłuż 10 żebra




34

- powierzchnie: o przeponowa

� sąsiaduje przez przeponę z żebrami, z opłucną i z płucem lewym o trzewna

� od przodu: żołądek � od tyłu: lewa nerka � od dołu: lewe zgięcie okrężnicy � wnęka śledziony - w części środkowej

• znajdują się w niej naczynia i nerwy • przylega do niej ogon trzustki • wychodzą z niej więzadła:

o żołądkowo-śledzionowe o śledzionowo-nerkowe

� ograniczają zachyłek lewy torby sieciowej - brzegi:

o górny – karbowany o dolny – gładki

- końce: o górny o dolny

� zaokrąglony � bywa określany jako brzeg przedni

- długość: 12 cm - szerokość: 7 cm - otoczona torebką

o wnikają od niej beleczki w głąb narządu � w beleczkach – naczynia krwionośne doprowadzające krew do miazgi

śledziony • znajdują się w niej liczne limfocyty i leukocyty

- tętnica śledzionowa: o wchodzi do wnęki o dzieli się na 5 lub więcej gałęzi

� wchodzą do śledziony � nie łączą się między sobą

• możemy wyróżnić dzięki temu segmenty śledziony Unaczynienie przewodu pokarmowego

- aorta brzuszna o pień trzewny

� t. żołądkowa lewa • gałęzie do odcinka brzusznego przełyku • gałęzie do powierzchni przedniej i tylnej żołądka

� t. śledzionowa • gałęzie trzustkowe • t. żołądkowo-sieciowa lewa • tt. żołądkowe krótkie

� t. wątrobowa wspólna • t. żołądkowa prawa • t. żołądkowo-dwunastnicza

o t. żołądkowo-sieciowa prawa o t. trzustkowo-dwunastnicza górna

� gałąź przednia � gałąź tylna

• -> t. wątrobowa właściwa o t. pęcherzyka żółciowego o gałąź prawa o gałąź lewa

o t. krezkowa górna � t. trzustkowo-dwunastnicza dolna

• przednia • tylna

� tętnice do jelita czczego i krętego � t. okrężnicza prawa

• gałąź górna




35

• gałąź dolna � t. okrężnicza środkowa � t. krętniczo-okrężnicza

• gałęzie okrężnicze • gałęzie kątnicze • t. wyrostka robaczkowego

o t. krezkowa dolna � t. okrężnicza lewa � tt. okrężnicy esowatej � t. odbytnicza górna

Tętnica żołądkowa lewa

- przebieg: o zaotrzewnowo w kierunku rozworu przełykowego przepony o wchodzi między blaszki więzadła wątrobowo-żołądkowego o biegnie wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka o łączy się z t. żołądkową prawą (od t. wątrobowej wspólnej)

- gałęzie: o do odcinka brzusznego przełyku

� zespalają się z odgałęzieniami lewej dolnej tętnicy przeponowej o gałązki do powierzchni przedniej i tylnej żołądka

Tętnica śledzionowa

- przebieg: o kręty o pozaotrzewnowy o wzdłuż górnego brzegu trzustki w stronę lewą o wchodzi między blaszki więzadła śledzionowo-nerkowego o wnika do wnęki śledziony o oddaje gałęzie trzustkowe

� do trzonu, ogona trzustki o oddaje t. żołądkowo-sieciową lewą

� biegnie w sieci mniejszej � wzdłuż krzywizny większej żołądka w stronę prawą (1 cm poniżej

krzywizny) � łączy się z t. żołądkowo-sieciową prawą

- gałęzie: o gałęzie trzustkowe o t. żołądkowo-sieciowa lewa o tt. żołądkowe krótkie

� dochodzą do dna żołądka • w więzadle żołądkowo-śledzionowym

� ważne unaczynienie żołądka w przypadku resekcji Tętnica wątrobowa wspólna

- przebieg: o w prawo o ku tyłowi od odźwiernika i górnej części dwunastnicy o do więzadła wątrobowo-dwunastniczego

- gałęzie: o oddaje t. żołądkową prawą

� dochodzi do krzywizny mniejszej żołądka � łączy się z t. żołądkową lewą

o t. żołądkowo-dwunastnicza � przebiega ku tyłowi od połączenia żołądkowo-dwunastniczego � poniżej górnej części dwunastnicy dzieli się:

• t. żołądkowo-sieciowa prawa o biegnie w sieci większej o łączy się z t. żołądkowo-sieciową lewą wzdłuż krzywizny

większej żołądka • t. trzustkowo-dwunastnicza górna

o dzieli się na gałęzie: � przednia � tylna




36

� przebiegają między dwunastnicą i głową trzustki • unaczyniają te narządy

� zespalają się one z tt. trzustkowo-dwunastniczymi dolnymi od t. krezkowej górnej

- po oddaniu tych gałęzi przebiega jako t. wątrobowa właściwa o biegnie w więzadle wątrobowo-dwunastniczym o wspólnie z:

� przewodem żółciowym wspólnym • leży po prawej stronie tętnicy

� żyłą wrotną • położona ku tyłowi od tętnicy

o oddaje t. pęcherzyka żółciowego o wchodzi do wnęki wątroby o dzieli się na gałąź prawą i lewą

Tętnica krezkowa górna

- początek: aorty - początek – miejsce: tuż poniżej pnia trzewnego, na poziomie L1 - przebieg:

o po lewej stronie ż. krezkowej górnej o ku tyłowi od trzonu trzustki o ku przodowi od części poziomej dwunastnicy o wchodzi do krezki jelita cienkiego o biegnie łukiem wypukłym ku dołowi i w stronę lewą o w kierunku prawego dołu biodrowego

- gałęzie: o ku górze:

� t. trzustkowo-dwunastnicza dolna • dzieli się na przednią i tylną • łączy się z odpowiednimi gałęziami t. trzustkowo-dwunastniczej

górnej o obwód lewy (wypukły):

� tt. do jelita czczego i krętego (12-18) • przebiegają w krezce jelita cienkiego • tworzą łukowate połączenie zwane arkadami

o odchodzą od nich tętnice proste � do ściany jelita cienkiego

o obwód prawy (wklęsły): � t. okrężnicza prawa

• przebiega pozaotrzewnowo do okrężnicy wstępującej • gałąź górna zespala się z gałęzią t. okrężniczej środkowej • gałąź dolna łączy się z gałęzią okrężniczą t. krętniczo-okrężniczej

� t. okrężnicza środkowa • wstępuje między blaszki krezki okrężnicy poprzecznej • unaczynia 2/3 prawe tej okrężnicy • zespala się z gałęziami t. okrężniczej prawej i lewej

- koniec: t. krętniczo-okrężnicza o biegnie wzdłuż nasady krezki jelita cienkiego o oddaje:

� gałęzie okrężnicze � gałęzie kątnicze � t. wyrostka robaczkowego

• przebiega w krezce wyrostka • należy o niej pamiętać podczas zabiegu usunięcia wyrostka

robaczkowego - koniec – miejsce: prawy dół biodrowy

Tętnica krezkowa dolna

- początek: aorta brzuszna - początek – miejsce: na wysokości kręgu L3 - przebieg:

o zstępuje pozaotrzewnowo po lewej stronie aorty o wchodzi do nasady krezki okrężnicy esowatej

- gałęzie:




37

o t. okrężnicza lewa � przebiega ku stronie lewej � unaczynia 1/3 lewą okrężnicy poprzecznej oraz okrężnicę zstępującą

o tt. okrężnicy esowatej � przebiegają w krezce okrężnicy esowatej � unaczyniają ją a także dolną część okrężnicy zstępującej

o t. odbytnicza górna � gałąź końcowa t. krezkowej dolnej � zstępuje pozaotrzewnowo do górnej części odbytnicy � zespala się z pozostałymi tętnicami odbytniczymi

Naczynia i węzły chłonne układu pokarmowego

- węzły regionalne: o żołądkowe lewe i prawe

� lewe: • położenie: wzdłuż krzywizny mniejszej

� prawe: • położenie: wzdłuż krzywizny większej

� odźwiernikowe – w okolicy odźwiernika � -> węzły chłonne trzewne

• położenie: przestrzeń zaotrzewnowa na aorcie, wokół pnia trzewnego i t. krezkowej górnej

o trzustkowe i śledzionowe � określane jako trzustkowo-śledzionowe � położenie:

• od wnęki śledziony • wzdłuż naczyń śledzionowych na górnym brzegu trzustki

� trzustkowe górne i dolne – w obrębie głowy trzustki � spływ chłonki z:

• trzustki • śledziony • dna żołądka

� odpływ chłonki do: • węzłów trzewnych

o wątrobowe � położenie: we wnęce wątroby i w więzadle wątrobowo-dwunastniczym � spływ chłonki z:

• powierzchnia trzewna wątroby • naczynia głębokie wątroby

� odpływ chłonki: • do węzłów trzewnych

� powierzchnia przeponowa wątroby -> przez przeponę -> węzły mostkowe, śródpiersiowe przednie i tylne

� węzeł chłonny pęcherzykowy: • położenie: po lewej stronie szyjki pęcherzyka żółciowego • odpływ: do węzłów trzewnych

o krezkowe górne � liczba: 150 � położenie: w krezce jelita cienkiego � sploty śródścienne

• utworzone przez naczynia chłonne z kosmków jelita cienkiego • uchodzą do węzłów krezkowych

� odpływ: • węzły trzewne • pnie jelitowe • pnie lędźwiowe

o krętniczo-okrężnicze � przedkątnicze � zakątnicze � wyrostka robaczkowego � odpływ:

• do węzłów krezkowych górnych • wzdłuż t. krętniczo-okrężniczej

o okrężnicze




38

� spływ: • z jelita grubego

� położenie: w krezce okrężnicy poprzecznej • wzdłuż poszczególnych części okrężnicy w tkance podotrzewnowej

� odpływ: • do węzłów krezkowych górnych i dolnych

o krezkowe dolne � położenie: w krezce okrężnicy esowatej

• wzdłuż t. odbytnczej górnej � spływ chłonki z:

• okrężnicy esowatej • górnej częściej odbytnicy

� odpływ chłonki do: • węzłów krezkowych dolnych

o odbytowo-odbytnicze i przyodbytnicze � położenie: wzdłuż bańki odbytniczej � spływ:

• dolna część odbytnicy • odbyt

� odpływ: • węzły biodrowe wewnętrzne • pachwinowe powierzchowne (z okolicy odbytu)

Unerwienie trzew jamy brzusznej

- przełyk: o pnie błędne o nn. trzewne o splot trzewny

- żołądek o splot żołądkowy przedni i tylny o sploty okołonaczyniowe

- jelito cienkie – splot trzewny - jelito grube

o jelito ślepe i wyrostek robaczkowy – pień współczulny, n. X o okrężnica

� do 2/3 prawych okrężnicy poprzecznej – n. X � reszta: część krzyżowa

o odbytnica � przywspółczulnie – część krzyżowa � współczulnie: splot krezkowy i odbytniczy � (ogólnie: splot odbytniczy górny od międzykrezkowego, splot odbytniczy

środkowy i dolny od miednicznego) - wątroba:

o współczulnie: splot wątrobowy (od splotu trzewnego) o n. przeponowy (błona surowicza) o przywspółczulnie: n. X

- trzustka: o splot trzustkowy od splotu trzewnego

- śledziona: o splot śledzionowy od splotu trzewnego




39

ĆWICZENIE 6 – Przestrzeń zaotrzewnowa. Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie nerek, nadnerczy oraz moczowodów. Aorta brzuszna i jej odgałęzienia. Żyła główna dolna i jej dopływy. Odcinek lędźwiowy pnia współczulnego. Splot międzykrezkowy. Węzły chłonne ścienne jamy brzusznej. Pnie lędźwiowe. Splot lędźwiowy – budowa, topografia, odchodzące nerwy. Przestrzeń zaotrzewnowa – ograniczenia i zawartość.

- ograniczenia: o otrzewna ścienna pokrywająca tylną ścianę jamy brzusznej o tylna ściana jamy brzusznej

� odcinek lędźwiowy kręgosłupa � odnogi przepony � mięśnie ściany tylnej brzucha:

• m. lędźwiowy większy • m. lędźwiowy mniejszy • m. czworoboczny lędźwi • m. poprzeczny brzucha • m. biodrowy

o od góry: przepona o ku dołowi: łączy się z przestrzenią zaotrzewnową miednicy

- zawartość: o narządy układu pokarmowego leżące pozaotrzewnowo:

� dwunastnica (część zstępująca, pozioma i wstępująca) � okrężnica (wstępują i zstępująca) � odbytnica � trzustka

o narządy układu moczowego (nerki i moczowody) o gruczoły nadnerczowe o nerwy splotu lędźwiowego + n. podżebrowy o tętnice odchodzące od aorty o żyły uchodzące do ż. głównej dolnej + ż. wrotna o pnie współczulne i sploty przedkręgowe jamy brzusznej o węzły chłonne lędźwiowe i trzewne + pnie lędźwiowe i jelitowe

Nerka

- położenie: o na powierzchni tylnej jamy brzusznej o prawa: od poziomu Th12 do krążka L2/L3 o lewa: od poziomu Th11 do L2

- długość: 10-12 cm - szerokość: 5-6 cm - grubość: 2-3 cm - powierzchnie: przednia i tylna - brzegi: przyśrodkowy (wklęsły) i boczny (wypukły) - koniec: górny i dolny [bieguny] - wnęka nerki:

o znajduje się w obrębie brzegu przyśrodkowego o prowadzi do zatoki nerkowej

� naczynia nerkowe � nerwy � miedniczka nerkowa � kielichy nerkowe większe i mniejsze

o zawartość: � t. nerkowa i jej pierwszorzędowe rozgałęzienia � ż. nerkowa � naczynia chłonne � nerwy � moczowód

- osłonki: o torebka włóknista

� przylega do powierzchni nerki � składa się z dwóch blaszek

• wewnętrzna: o zawiera włókna mięśniowe gładkie o otaczają wierzchołki piramid




40

o torebka tłuszczowa � stanowi ciągłość z tkanką tłuszczową przestrzeni zaotrzewnoej � otacza nerkę wspólnie z nadnerczem

o powięź nerkowa � dwie blaszki � wnikają od nich włókna łącznotkankowe do torebki tłuszczowej � blaszki ku górze przechodzą w powięź przepony � blaszki ku dołowi nie są połączone � rozdziela nerkę od nadnercza

o ciało tłuszczowe przynerkowe � znajduje się na zewnątrz powięzi nerkowej

- stosunki topograficzne nerek: o tył:

� ku górze: • przepona + ostatnie żebro

� przyśrodkowo: do m. lędźwiowego większego � pośrodkowo: do m. czworobocznego lędźwi � bocznie: do m. poprzecznego brzucha

o na końcu górnym, na powierzchni przedniej: gruczoły nadnerczowe o przód:

� nerka prawa: • wątroba • część zstępująca dwunastnicy • pęcherzyk żółciowy • okrężnica wstępująca

� nerka lewa: • żołądek • śledziona • ogon trzustki • zgięcie lewe okrężnicy

- unaczynienie nerek: o przepływa przez nią 25% pojemności wyrzutowej krwi z serca o aorta brzuszna o -> tt. nerkowe o dzielą się na 2-3 gałęzie

� przebiegają wzdłuż bocznych powierzchni piramid jako tt. międzypłatowe � zaginają się wzdłuż podstawy piramid jako tt. łukowate

• -> tt. międzyzrazikowe o -> tętniczki doprowadzające do kłębków nerkowych o -> tętnice proste wnikające do piramid

o żyły odpowiadają tętnicom o tętnice nerkowe dodatkowe

� dochodzą zwykle do końców nerek � ważne są te, które dochodzą do końca dolnego

• mogą blokować odpływ moczu poprzez zawieszenie moczowodu o tętnice nerkowe mają liczne zespolenia z tętnicami przebiegającymi w sąsiedztwie

nerek o segmenty naczyniowe:

� górny � przedni górny � przedni dolny � dolny � tylny

- budowa nerki o istota korowa

� pod torebką włóknistą � wnika pomiędzy rdzeń nerki w postaci słupów nerkowych � zbudowana jest głównie z nefronów

o istota rdzenna � utworzony przez piramidy nerkowe

• posiadają na przekroju kształt trójkąta • podstawa: zwrócona do obwodu nerki • wierzchołki (brodawki) otoczone są przez kielichy nerkowe mniejsze




41

• w obrębie piramid znajdują się główne cewki zbiorcze oraz części pętli Henlego

• ujścia cewek łączą się tworząc przewody brodawkowe o uchodzą na wierzchołkach piramid

� kielichy nerkowe mniejsze (7-12) łączą się w kielichy nerkowe większe (3-5)

� kielichy nerkowe większe uchodzą do miedniczki nerkowej � przedłużają się w moczowód � płat nerkowy

• odcinek miąższu nerki, który obejmuje piramidę i przyległy odcinek kory

• dobrze widoczne w okresie płodowym � kielichy nerkowe mniejsze i większe oraz miedniczka nerkowa znajdują się

w zatoce nerkowej Gruczoł nadnerczowy

- położenie: górny koniec, przednia powierzchnia nerki - kształt:

o prawy: trójkątny o lewy: łukowaty

- obficie unaczynione (kilka lub kilkanaście tętnic) o tt. nadnerczowe górne (od tt. przeponowych dolnych) o tt. nadnerczowe środkowe (od aorty) o tt. nadnerczowe dolne (od tt. nerkowych) o żyły uchodzą do żyły głównej dolnej (prawe) oraz do ż. nerkowej lewej (lewe)

- budowa: o rdzeń – z ektodermy o kora

Moczowód

- wychodzi w przedłużeniu miedniczki nerkowej - łączy się z pęcherzem moczowym - długość: ok. 30 cm (u kobiet ok. 29 cm) - budowa:

o błona śluzowa: � podłużne fałdy � wyściela wnętrze moczowodu � światło: wygląd gwiaździsty � nabłonek: przejściowy

o tkanka łączna o błona mięśniowa:

� górna część: • warstwa wewnętrzna – włókna podłużne • warstwa zewnętrzna – włókna okrężne

� dolna część: • j/w • + najbardziej zewnętrzna – włókna podłużne

o przydanka - przebieg:

o odcinek brzuszny � ukośnie na m. lędźwiowym większym � ku tyłowi od naczyń jądrowych lub jajnikowych � k przodowi od n. płciowo-udowego � lewy: krzyżuje od tyłu nasadę krezki okrężnicy esowatej � prawy: biegnie ku tyłowi od nasady krezki jelita cienkiego � krzyżuje naczynia biodrowe wspólne � krzyżuje kresę graniczną � wchodzi do miednicy mniejszej � biegnie po ścianie miednicy do kolca kulszowego (część ścienna) � biegnie do przodu � dochodzi do tylnej ściany pęcherza moczowego (część trzewna) � u mężczyzn: krzyżuje od tyłu nasieniowód � u kobiet: przebiega w więzadle szerokim macicy

• ku tyłowi od naczyń macicnych




42

o odcinek miedniczny - przewężenia:

o górne – miejsce przejścia miedniczki w moczowód o środkowe – na poziomie przejścia do miednicy mniejszej o dolne – w miejscu wejścia do pęcherza moczowego

- tętnice: o tt. nerkowe o aorta brzuszna o tt. jądrowe lub jajnikowe o tt. biodrowe wewnętrzne o tt. pęcherzowe

- żyły: o towarzyszą tętnicom

Aorta brzuszna

- początek: przednia powierzchnia trzonu Th12 - przebieg:

o po lewej stronie od trzonów kręgów lędźwiowych - topografia:

o z przodu: � trzon trzustki � ż. śledzionowa � ż. nerkowa lewa � część pozioma dwunastnicy � pętla jelita cienkiego

o po prawej: � ż. główna dolna

- gałęzie: o trzewne:

� parzyste: • tt. nadnerczowe środkowe

o początek: L1 o przebieg: bocznie w kierunku nadnerczy

• tt. nerkowe o początek: L1 o przebieg: prawa przebiega ku tylowi od ż. głównej dolnej

• tt. jądrowe lub jajnikowe o początek: boczny obwód aorty, L2 o przebieg:

� bocznie i ku dołowi � na m. lędźwiowym większym � ku przodowi od moczowodu � u kobiet: dochodzą do jajnika

• leży na ścianie bocznej macicy � u mężczyzn: wchodzą w skład powrózka nasiennego

� nieparzyste: • pień trzewny

o początek: Th12 lub L1 • t. krezkowa górna

o początek: L1, tuż poniżej pnia • t. krezkowa dolna

o początek: L3 o ścienne:

� t. przeponowa dolna • początek: na poziomie Th12 • rozgałęzia się na powierzchni brzusznej przepony • oddaje 6-8 tt. nadnerczowych górnych

� tt. lędźwiowe • ilość: 4 • przebieg: bocznie

� t. podżebrowa • początek – miejsce: ku tyłowi od więzadła łukowatego bocznego

o wspólnie z n. podżebrowym - koniec: podział na dwie tt. biodrowe wspólne oraz t. krzyżową pośrodkową




43

- koniec – miejsce: na poziomie L4 Żyła główna dolna

- początek: połączenie żył biodrowych wspólnie o miejsce:

� poziom L5, po prawej � poniżej rozwidlenia aorty

- przebieg: o wstępuje po stronie prawej aorty o na powierzchni przedniej m. lędźwiowego większego o na powierzchni trzewnej wątroby w tylnej części bruzdy strzałkowej prawy o wchodzi do klatki piersiowej

� przez otwór ż. głównej dolnej w środku ścięgnistym przepony - długość: 7 cm dłuższa niż aorta (odcinek brzuszny) - dopływy:

o ścienne: � żż. lędźwiowe � żż. przeponowe dolne

o trzewne: � prawa ż. jądrowa lub jajnikowa � prawa ż. nadnerczowa � żż. nerkowe

• wychodzą z wnęki nerki o leżą najbardziej do przodu

• przebieg – lewa: ku przodowi od aorty brzusznej • uchodzą do nich:

o lewa ż. jądrowa lub jajnikowa o lewa ż. nadnerczowa

� żż. wątrobowe: • zbierają krew żylną z wątroby • uchodzą w miejscu przebiegu ż. głównej dolnej na powierzchni

wątroby Pień współczulny – odcinek lędźwiowy

- przebieg: o na powierzchni przednio-bocznej trzonów kręgów lędźwiowych o przyśrodkowo od m. lędźwiowego większego

- budowa: o zawiera 4-6 zwojów

- gałęzie: o odchodzą od zwojów i gałęzi międzyzwojowych o gałęzie łączące do nerwów rdzeniowych lędźwiowych o nerwy trzewne lędźwiowe

� dwa górne oddają gałęzie do splotu trzewne � wszystkie dochodzą do splotu międzykrezkowego

Splot międzykrezkowy

- położenie: o poniżej splotu trzewnego i tętnic nerkowych o sięga ku dołowi poniżej rozwidlenia aorty aż do promontorium

- włókna: o współczulne:

� odcinek lędźwiowy pnia współczulnego o przywspółczulne:

� odcinek krzyżowy rdzenia kręgowego (S2-S4) • wychodzą z rdzenia w składzie korzeni przedniech • oddzielają się do gałęzi przednich nerwów rdzeniowych krzyżowych

o jako nerwy trzewne miedniczne o dochodzą do splotów miednicznych

� z tych splotów wstępują drogą nn. podbrzusznych do splotu międzykrekowego

- sploty wtórne: o wzdłuż tętnic o splot jądrowy lub jajnikowy (parzysty)




44

o splot krezkowy dolny o splot moczowodowy o splot aorty brzusznej (także: ze splotu trzewnego)

- zwoje: o najważniejsze i największe: jądrowe lub jajnikowe o krezkowe dolne

- gałęzie: o włókna do splotu nerkowego

- dzieli się na nerwy podbrzuszne o dochodzą do nich nerwy trzewne krzyżowe (z odcinka krzyżowego pnia

współczulnego) o dochodzą do splotów miednicznych o dolny odcinek splotu międzykrezkowego bywa określony jako splot podbrzuszny

górny Węzły chłonne ścienne jamy brzusznej

- towarzyszą naczyniom krwionośnym o przedaortowe:

� położenie: początkowy odcinek tętnic nieparzystych aorty � wymień: trzewne, krezkowe górne, krezkowe dolne

o aortowe: � wymień: lędźwiowe � położenie: wokół aorty i ż. głównej dolnej � otrzymują naczynia chłonne z węzłów biodrowych

- zlokalizowane są w pobliżu narządów: o żołądkowe, wątrobowe, trzustkowo-dwunastnicze, trzustkowo-śledzionowe,

krezkowe górne i dolne, przyokrężnicze - pnie jelitowe:

o wychodzą z węzłów chłonnych przedaortowych o uchodzą do zbiornika mleczu

� położenie: poza aortą, poziom L1 - pnie lędźwiowe:

o wychodzą z węzłów chłonnych lędźwiowych o uchodzą do zbiornika mleczu

- przewód piersiowy: o wychodzi ze zbiornika mleczu o wchodzi do klatki piersiowej przez rozwór aortowy o uchodzi w lewym kącie żylnym do lewej ż. ramienno-głowowej

Splot lędźwiowy

- utworzony przez: gałęzie przednie nerwów rdzeniowych L1-L4 - położenie: pomiędzy warstwami m. lędźwiowego większego - wszystkie nerwy splotu przebijają m. lędźwiowy większy:

o brzeg boczny: � n. biodrowo-podbrzuszny � n. biodrowo-pachwinowy � n. skórny uda boczny

• początek: gałęzie przednie L2-L3 • przebieg:

o ukośnie po mięśniu biodrowym o w kierunku kolca biodrowego przedniego górnego o przebija więzadło pachwinowe o biegnie na bocznej powierzchni uda

� n. udowy • początek: L2-L4 • przebieg:

o między m. lędźwiowym wiekszym a m. biodrowym o przez rozstęp mięśni o wchodzi do dołu biodrowo-łonowego

• gałęzie: o skórne o mięśniowe

• zakres unerwienia: mięśnie grupy przedniej uda i skórę o powierzchnia przednia:




45

� n. płciowo-udowy o brzeg przyśrodkowy:

� n. zasłonowy • początek: gałęzie przednie L2-L4 • przebieg:

o do przodu od kresy granicznej o równolegle do kresy granicznej o poniżej kresy kranicznej o wspólnie z naczyniami zasłonowymi o wychodzi na powierzchni przyśrodkowej uda




46

ĆWICZENIE 7 – Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie. Aparat wieszadłowy macicy. Naczynia biodrowe. Sploty miedniczne, nerwy podbrzuszne. Pęcherz moczowy, odbytnica, moczowód. Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne

- jajniki o kształt: migdały o wymiary: 4 x 2 x 1 cm o masa: 7-14 g o pokryte otrzewną o położenie:

� dołki jajnikowe � tylna powierzchnia więzadła szerokiego macicy � przytwierdzone do tylnej blaszki tego więzadła

o powierzchnie: przyśrodkowa i boczna o brzegi: tylny (wolny), przedni (krezkowy) o koniec: górny (jajowodowy) i dolny (maciczny) o wnęka jajnika – na brzegu przednim

� naczynia i nerwy o otoczony:

� błona biaława o budowa:

� kora: • zawiera pęcherzyki jajnikowe – rozwijają się z nich komórki płciowe • komórki wytwarzające estrogeny

� rdzeń: • tkanka łączna wiotka, naczynia i nerwy • komórki wytwrzające androgeny

o aparat wieszadłowy: � krezka jajnika

• część tylnej blaszki więzadła szerokiego macicy • zstępuje do wnęki jajnika

� więzadło wieszadłowe jajnika • od końca jajowodowego jajnika do ściany bocznej

� więzadło właściwe jajnika • od końca macicznego jajnika do brzegu macicy w górnej części

trzonu o tętnice: t. jajnikowa (+ gałąź jajnikowa t. macicznej)

� przebiega w więzadle wieszadłowym jajnika o żyły: ż. jajnikowa + gałąź jajnikowa ż. macicznej o chłonka: w lędźwiowe i przymacicze o nerwy: splot jajnikowy

- jajowody o położenie: w górnej części fałdu otrzewnowego, tworzącego więzadło szerokie

macicy o łączą jamę macicy z jamą otrzewnej o długość: 11-14 cm o budowa:

� ujście miedniczne � część maciczna (inaczej: śródścienna)

• przebija mięsień maciczny • tworzy kąt jajowodu

� cieśń jajowodu • wąski odcinek leżący w pobliżu trzonu macicy

� bańka jajowodu • miejsce zapłodnienia

� lejek jajowody • znaczna ruchomość - umożliwia bezpośrednie zbliżenie się ujścia

macicznego jajowodu do powierzchni jajnika w pobliże miejsca, w którym podczas jajeczkowania pojawi się wolna, dojrzała komórka jajowa.

• zakończony strzępkami � ujście brzuszne

o ściany: � błona śluzowa – nabłonek z rąbkiem migawkowym




47

� środkowa błona mięśniowa (warstwa okrężna + podłużna) � błona surowicza

o tętnice: t. jajnikowa + t. maciczna o żyły: splot żylny jajnika, splot żylny maciczny o chłonka: węzły lędźwiowe o nerwy: splot jajnikowy i maciczno-pochwowy

- macica o masa: 40-60 g o budowa:

� trzon macicy • powierzchni: pęcherzowa i jelitowa • brzegi: prawy i lewy • ściany: mięsień maciczny

o mięśnie gładkie + liczne komórki tkanki łącznej o podczas ciąży: zwiększa się zawartość białek kurczliwych

• pokryty otrzewną (omacicze) � cieśń macicy

• miejsce przejścia trzonu w szyjkę • znajduje się tu ujście wewnętrzne kanału szyjki • tworzy kanał rodny (wspólnie z szyjką) podczas porodu

� szyjka macicy • budowa:

o część pochwowa o część nadpochwowa

• ujście macicy: o nieródki – okrągłe o rodzące – szeroki otwór (warga przednia i tylna)

• ściana: o błona śluzowa: nabłonek walcowaty + gruczoły śluzowe

� śluzowy czop zamyka kanał szyjki macicy � po stosunku - zbiornik gromadzący plemniki

o błona mięśniowa: 8% masy mięśnia macicznego o ściana:

� błona śluzowa – śródmacicze – wyściela jamę macicy • warstwa podstawna

o nie złuszcza się ani podczas cyklu miesiączkowego, ani podczas wydalania płodu

o wytwarza się z niej błona śluzowa macicy • warstwa czynnościowa

o pokryta jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym o złuszczanie się pod wpływem hormonów

o położenie: � przodozgięcie - kąt między osią trzonu macicy i osią szyjki � przodopochylenie – kąt między osią szyjki a osią pochwy

o tętnice: t. maciczna o żyły: splot maciczny (-żż. maciczne-> ż. biodrowa wewnętrzna) o chłonka: węzły lędźwiowe (dno), węzły przymacicze (trzon, szyjka)

- pochwa o granica między narządami płciowymi żeńskimi zewnętrznymi a wewnętrznymi o oddzielona od przedsionka pochwy błoną dziewiczą o końce:

� górny – tworzy sklepienia pochwy, obejmuje szyjkę macicy � dolny – przekrój poprzeczny ma kształt litery H

o ściana: � błona śluzowa:

• nabłonek: o wielowarstwowy płaski nierogowaciejący (od światła) o w górnej warstwie – zmiany pod wpływem hormonów

• marszczki pochwowe – drobne fałdy u nieródek o po porodzie: grubsze, zbierają się w słup przedni i tylny

� błona mięśniowa: • włókna podłużne i okrężne + włókna sprężyste tkanki łącznej

o tętnice: t. pochwowa, t. pęcherzowa dolna, t. odbytnicza środkowa o żyły: splot pochwowy (-> ż. biodrowa wewnętrzna)




48

o chłonka: węzły biodrowe wewnętrzne i pachwinowe o nerwy: splot podbrzuszny dolny -> splot maciczno-pochwowy

Aparat wieszadłowy macicy

- zapewnia stałe położenie i ograniczają ruchomość względem siebie - przymacicze:

o między blaszką przednią i tylną więzadła szerokiego macicy o więzadła krzyżowo-maciczne

� początek: powierzchnia miedniczna kości krzyżowej � obejmują obu stron odbytnicę � dochodzą do macicy na wysokości cieśni

o więzadła podstawne (podstawowe) � początek: wachlarzowato, na bocznych ścianach miednicy mniejszy � biegną w kierunku cieśni i szyjki macicy � między jego włóknami biegną naczynia zaopatrujące macicę

o łonowo-pęcherzowe � przechodzi w więzadła pęcherzowo-maciczne � wiąże dolną część macicy z pęcherzem moczowym

o zawartość: � górna część: jajowody � dolna część: pęczki włókien tkanki łącznej, końcowa czść mowczowodu,

naczynia zaopatrujące macicę - aparat więzadłowy macicy:

o więzadła obłe macicy � początek: okolica rogów macicy � przechodzą przez kanały pachwinowe � koniec: górne gałęzie kości łonowych i utkanie warg sromowych większych � znaczenie: utrzymanie w przodopochyleniu i przodozgięciu

o więzadła właściwe jajników � od jajników do rogów macicy, nieco poniżej jajowodów

o więzadła wieszadłowe jajnika � od końców jajowodowych jajników do ścian miednicy (w nich: naczynia)

o strzępek jajnikowy � przytwierdza ujście brzuszne jajowodu do końca jajowodowego jajnika

- otrzewna: o nie odgrywa zasadniczej roli w utrzymywaniu narządów płciowych żeńskich

wewnętrznych we właściwym dla nich położeniu o umożliwia im przesuwanie się względem siebie o pokrywa:

� trzon macicy i jajowody – tworzy wyraźny fałd przebiegający czołowo � dno i część trzonu macicy – inaczej: omacicze � przechodząca z trzonu na wewnętrzną powierzchnię bocznych ścian

miednicy tworzy więzadło szerokie macicy o zagłębienia:

� pęcherzowo-maciczne (przedni dół Douglasa) � odbytniczo-maciczne (tylny dół Douglasa)

Tętnice biodrowa wspólna

- początek: gałęzie końcowe aorty brzusznej; poziome L4/L5 - przebieg:

o tuż pod otrzewną ścienną o ograniczają od tyłu wejście do miednicy mniejszej o dochodzą do poziomu stawów krzyżowo-biodrowych

- gałęzie: o drobne do otrzewnej, węzłów chłonnych i m. lędźwiowego większego

- koniec: o t. biodrowa zewnętrzna o t. biodrowa wspólna o pomiędzy tętnicami znajduje się dół jajnikowy

Żyła biodrowa wspólna

- początek: połączenie ż. biodrowej zewnętrznej z ż. biodrową wewnętrzną - przebieg:

o ku tyłowi od analogicznych tętnic




49

o prawa: � ku tyłowi od t. biodrowej wspólnej prawej

o lewa: � przyśrodkowo od t. biodrowej lewej � krzyżuje się od tyłu z t. biodrową wspólną prawą

- dopływy: o ż. krzyżowa pośrodkowa o żż. biodrowo-lędźwiowe

- koniec: obie żż. biodrowe wspólne tworzą ż. główną dolną (niżej, ku tyłowi, na prawo od miejsca podziału aorty brzusznej)

Tętnica biodrowa zewnętrzna

- początek: gałąź końcowa t. biodrowej wspólnej - przebieg:

o do przodu, w dół i w bok o biegnie bocznie w stosunku do ż. biodrowej zewnętrznej o na m. lędźwiowym większym i na powięzi biodrowej o krzyżuje się od przodu i przyśrodkowo z moczowodem o krzyżuje się od boku z naczyniami jajnikowymi lub jądrowym o krzyżuje się od przodu z nasieniowodem lub więzadłem obłym macicy o krzyżuje się od przodu z gałęzią płciową n. płciowo-udowego o wchodzi pod więzadło pachwinowe o wchodzi do rozstępu naczyń

- gałęzie: o drobne do węzłów chłonnych, m. lędźwiowego większego i moczowodu o t. nadbrzuszna dolna o t. okalająca biodro głęboka

- koniec: przechodzi w t. udową - tętno: w połowie długości więzadła pachwinowego

Żyła biodrowa zewnętrzna

- początek: przedłużenie ż. udowej (więzadło pachwinowe) - przebieg:

o wzdłuż kresy granicznej o przyśrodkowo od jednoimiennych tętnic o do wysokości stawu krzyżowo-biodrowego

- koniec: łączy się z ż. biodrową wewnętrzną (tworzy ż. biodrową wsólną) - dopływy:

o ż. okalająca biodro głęboka o ż. nadbrzuszna dolna

� ż. dźwigacza jądra Tętnica biodrowa wewnętrzna

- początek: t. biodrowa wspólne (na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego) - przebieg:

o kieruje się do miednicy mniejszej - gałęzie:

o pień przedni – biegnie do otworu podgruszkowego, oddaje g. ścienne i trzewne � trzewne:

• t. pępkowa • t. pęcherzowa dolna • t. maciczna (t. nasieniowodu)

o t. pochwowa o gałęzie maciczne o gałąź jajnikowa o gałąź jajowodowa

• t. odbytnicza środkowa o gałęzie pęcherzowe o gałęzie mięśniowe (do m. dźwigacza odbytu) o gałęzie pochwowe (gałęzie do pęcherzyków nasiennych)

• t. sromowa wewnętrzna o t. odbytnicza dolna o t. kroczowa o t. opuszki prącia (t. opuszki przedsionka pochwy)




50

o t. cewki moczowej o t. głęboka prącia (t. głęboka łechtaczki) o t. grzbietowa prącia (t. grzbietowa łechtaczki)

� ścienne: • t. pośladkowa dolna

o gałąź zaopatrująca n. kulszowy • t. zasłonowa

o gałąź łonowa o pień tylny – biegnie ku tyłowi, oddaje gałęzie ścienne

� t. biodrowo-lędźwiowa • gałąź biodrowa • gałąź lędźwiowa

� tt. krzyżowe boczne • t. krzyżowa boczna górna • t. krzyżowa boczna dolna

� t. pośladkowa górna - zakres unaczynienia:

o ściany miednicy mniejszej o wszystkie zawarte w niej narządu + narząd płciowe zewnętrzne

Żyła biodrowa wewnętrzna

- przebieg: o wzdłuż bocznej części kości krzyżowej o ku tyłowi i przyśrodkowo od jednoimiennej tętnicy

- koniec: łączy się z ż. biodrową zewnętrzną -> ż. biodrową wspólną o na poziomie stawu krzyżowo-biodrowego

- dopływy: o ścienne

� ż. biodrowo-lędźwiowa � żż. krzyżowe boczne � żż. pośladkowe górne � żż. pośladkowe dolne � żż. zasłonowe

o trzewne � ż. sromowa wewnętrzna

• żż. głębokie prącia (żż. głębokie łechtaczki) • żż. opuszki prącia (żż. przedsionka pochwy) • żż. mosznowe tylne (żż. wargowe tylne) • żż. odbytnicze dolne • ż. grzbietowa prącia (ż. grzbietowa łechtaczki)

o żż. okalające prącie • żż. grzbietowe powierzchowne prącia (łechtaczki)

� splot żylny odbytniczy • część wewnętrzna i zewnętrzna • odpływ:

o górna część: ż. krezkowa dolna o środkowa część: ż. biodrowa wewnętrzna o dolna część: ż. sromowa wewnętrzna o

� splot żylny pęcherzowy • żż. nasieniowodu (ż. grzbietowa łechtaczki)

� splot żylny sterczowy � splot żylny maciczny � splot żylny pochwowy

Splot miedniczny

- parzysty - położenie: na dnie miednicy mniejszej

o sięgają od kości krzyżowej do pęcherza moczowego o łączą się ze sobą poprzecznymi włóknami przebiegającymi za odbytnicą

- zwoje miedniczne – znajdują się w oczkach sieci - włókna współczulne:

o splot podbrzuszny górny (dolna część splotu międzykrezkowego) � przez nn. podbrzuszne




51

o zwoje krzyżowe pnia współczulnego � przez nn. trzewne krzyżowe

- włókna przywspółczulne: o nn. trzewne miedniczne o splot podbrzuszny górny

- sploty wtórne: o odbytnicze

� środkowy (ze splotu miednicznego) � dolny (z n. sromowego)

o pęcherzowe: � z nn. pęcherzowych górnych i dolnych

o u mężczyzn: � splot sterczowy � splot nasieniowodowy � sploty jamiste prącia

• nerwy jamiste prącia o u kobiet:

� splot maciczno-pochwowy • nn. pochwowe • sploty jamiste łechtaczki

o nerwy jamiste łechtaczki Pęcherz moczowy

- położenie: miednica mniejsza, przestrzeń załonowa o z tyłu za spojeniem łonowym

- budowa: o trzon

� przechodzi w szczyt o dno:

� ujście moczowodów � ujście cewki moczowej

- pęcherz opróżniony: o szczyt i ściana górna opadają o wpuklają się do światła pęcherza o tworzą miseczkowate zagłębienie

- pęcherz wypełniony: o napięte ściany o kształt owalnej poduszki o górny brzeg wystaje powyżej spojenia łonowego

- ściana: o błona śluzowa:

� nabłonek wielowarstwowy przejściowy � trójkąt pęcherza:

• fałd międzymoczowodowy • języczek pęcherza – zamyka ujście cewki moczowej

� liczne fałdy – z wyjątkiem trójkąta pęcherza o błona mięśniowa:

� warstwa zewnętrzna � warstwa środkowa – okrężna � warstwa wewnętrzna – podłużna � m. zwieracz wewnętrzny cewki moczowej:

• utworzony przez włókna warstwy zewnętrznej mięśni pęcherza • okrężny przebieg • w zamykaniu biorą udział sploty żylne powodujące obrzmienie błony

śluzowej • niezależny od woli

� m. zwieracz zewnętrzny cewki • łączy się z mięśniem poprzecnym krocza głębokim • współtworzy przeponę moczowo-płciową

o otrzewna: � pokrywa: ścianę trzonu pęcherza od jego szczytu aż do wysokości ujścia

moczowodów � tworzy fałd rezerwowy – gdy pęcherz jest opróżniony




52

o tętnice: tt. pęcherzowe górne (od t. pępkowej) i dolne (od t. biodrowej wewnętrznej), prawe i lewe

o żyły: żż. pęcherzowe ze splotu żylnego pęcherzowego –w przestrzeni przypęcherzowej -> splot żylny sromowy lub do ż. grzbietowej głębokiej prącia lub łechtaczki

o chłonka: węzły chłonne biodrowe wewnętrzne o nerwy: nn. pęcherzowe (od splotów pęcherzowych)

Moczowód

- wychodzi w przedłużeniu miedniczki nerkowej - łączy się z pęcherzem moczowym - długość: ok. 30 cm (u kobiet ok. 29 cm) - budowa:

o błona śluzowa: � podłużne fałdy � wyściela wnętrze moczowodu � światło: wygląd gwiaździsty � nabłonek: przejściowy

o tkanka łączna o błona mięśniowa:

� górna część: • warstwa wewnętrzna – włókna podłużne • warstwa zewnętrzna – włókna okrężne

� dolna część: • j/w • + najbardziej zewnętrzna – włókna podłużne

o przydanka - przebieg:

o odcinek brzuszny � ukośnie na m. lędźwiowym większym � ku tyłowi od naczyń jądrowych lub jajnikowych � k przodowi od n. płciowo-udowego � lewy: krzyżuje od tyłu nasadę krezki okrężnicy esowatej � prawy: biegnie ku tyłowi od nasady krezki jelita cienkiego � krzyżuje naczynia biodrowe wspólne � krzyżuje kresę graniczną

o odcinek miedniczny � wchodzi do miednicy mniejszej � biegnie po ścianie miednicy do kolca kulszowego (część ścienna) � biegnie do przodu � dochodzi do tylnej ściany pęcherza moczowego (część trzewna) � u mężczyzn: krzyżuje od tyłu nasieniowód � u kobiet: przebiega w więzadle szerokim macicy

• ku tyłowi od naczyń macicnych �

- przewężenia: o górne – miejsce przejścia miedniczki w moczowód o środkowe – na poziomie przejścia do miednicy mniejszej o dolne – w miejscu wejścia do pęcherza moczowego

- tętnice: o część brzuszna: tt. nerkowe, aorta brzuszna, tt. jądrowe lub jajnikowe, tt. biodrowe

wewnętrzne, tt. pęcherzowe o część miedniczna: t. jądrowa lub jajnikowa, t. biodrowa wspólna, t. biodrowa

wewnętrzna, t. biodrowo-lędźwiowa, t. pośladkowa górna, t. odbytnicza środkowa - żyły:

o towarzyszą tętnicom + splot żylny pęcherzowy, sterczowy, maciczny, bezpośrednio: ż. biodrowa wewnętrzna i ż. jądrowa lub jajnikowa.

- chłonka: węzły biodrowe wewnętrzne i biodrowe wspólne - nerwy: splot miedniczny -> sploty pęcherzowe - przepływ moczu przez moczowód: dzięki skurczom mięśni gładkich




53

ĆWICZENIE 8 – Narządy płciowe męskie wewnętrzne Wymień:

- parzyste: o jądro o najądrze o nasieniowód o przewód wytryskowy o pęcherzyk nasienny o gruczoł opuszkowo-cewkowy o (powrózki nasienne wraz z osłonkami)

- nieparzyste: o gruczoł krokowy (sterczowy)

Jądro

- położenie: o w obrębie moszny

- końce: górny i dolny - powierzchnie: boczna i przyśrodkowa - brzegi: przedni i tylny - otoczone: błoną białawą

o dzieli jądro na płaciki (200-300) o poprzez przegródki jądra (wnikają promieniście do śródjądrza)

- budowa: o każdy z płacików zawiera 1-4 kanaliki nasienne kręte

� histologia: błona własna + nabłonek plemnikotwórczy z komórkami Sertoliego

� otoczone są włóknami nerwowymi i naczyniami � między nimi: komórki Leydiga

o kanaliki nasienne kręte łączą się w kanaliki nasienne proste � w okolicy szczytu płacika � tworzą sieć jądra w obrębie śródjądrza

o przewodziki odprowadzające jądra (10-20) wychodzą z sieci jądra � kończą się wewnątrz głowy najądrza

- funkcje: o plemnikotwórcza o gruczoł dokrewny (produkuje testosteron)

- tętnice: t. jądrowe (od aorty brzusznej) – tworzy gęsty splot naczyniowy pod błoną białawą; od splotu odchodzą tętniczki międzypłacikowe

- żyły: splot żylny wiciowaty - chłonka: węzły chłonne lędźwiowe -> pnie lędźwiowe -> zbiornik mleczu - nerwy: splot jądrowy

Najądrze

- części: o głowa

� utworzona przez przewodziki odprowadzające jądra • tworzą płaciki najądrza

o wierzchołki: skierowane do śródjądrza o podstawy: przechodzą w przewód najądrza

o trzon utworzone przez o ogon przewód najądrza

- położenie: o przylega do jądra od końca górnego, wzdłuż tylnego brzegu do dolnego końca o przedłuża się w nasieniowód

- funkcje: o zbiornik nasienia – dojrzewanie plemników

- pozostałości rozwojowe: o przyczepek jądra niewielkie, owalne struktury leżące na powierzchni bocznej o przyczepek najądrza w części górnej jądra o przyjądrze parzyste, położone w dolnej części powrózka nasiennego o przewodziki zbaczające

� parzyste, ślepo zakończone � 1 – w głowie najądrza (przewodzik zbaczający górny)




54

� 2 – w ogonie najądrza (przewodzik zbaczający dolny) o łagiewka sterczowa

- tętnice:t. jądrowa (głowa i górna część trzonu), t. nasieniowodu (dolna część trzonu i ogon) - żyły: splot żylny wiciowaty - chłonka: węzły chłonne pachwinowe - nerwy: splot jądrowy

Osłonki jądra

- osłonka pochwowa jądra o odpowiada: otrzewna trzewna i ścienna o blaszka trzewna: zrasta się z błoną białAwą o blaszka ścienna o blaszki ograniczają jamę surowiczą moszny, wypełnioną płynem surowiczym o szczątek wyrostka pochwowego – pozostałość po przejściu jądra przez kanał

pachwinowy, leży w górnej części powrózka nasiennego o otacza całe jądro, z wyjątkiem brzegu tylnego (tam jest najądrze) o krezka jądra: przejście blaszki trzewnej w blaszkę ścienną

� wnikają tu naczynia i nerwy o zatoka najądrza:

� utworzona przez blaszkę trzewną osłonki pochwowej, która wpukla się między gonadę a trzon najądrzy

� ograniczona więzadłem najądrza górnym i dolnym - powięź nasienna wewnętrzna

o odpowiada: powięź poprzeczna o obejmuje jądro z najądrzem oraz dystalną część powrózka nasiennego

- m. dźwigacz jądra o odpowiada: m. skośny wewnętrzny i m. poprzeczny brzucha o jego skurcz powoduje zbliżanie jąder do ściany jamy brzusznej

- powięź m. dźwigacza jądra o odpowiada: powięź i rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha

- powięź nasienna zewnętrzna o odpowiada: powięź powierzchowna brzucha o otacza zawartość moszny oraz powrózek nasienny o dzięki połączeniu między PNZ a PMDJ skóra moszny jest łatwo przesuwalna

- błona kurczliwa o odpowiada: tkanka podskórna o komórki mięśniowe gładkie, układają się w pęczki o róznokierunkowym przebiegu o kurcząc się marszczy i zmniejsza powierzchnię skórny moszny (zmniejsza

oddawanie ciepła na zewnątrz) - skóra moszny

o odpowiada: skóra brzucha o ciemniej zabarwiona, bogato unaczyniona, liczne gruczoły łojowe, brak tłuszczowej o rozwojowo u kobiet: wargi sromowe większe o szew moszny i przegroda moszny – świadectwo powstania z parzystych zawiązków

Nasienie

- galaretowata, mlecznobiała wydzielina - pH= 7,2-7,8 ; objętość: 2-4 ml - skład:

o plemniki – 200-300 mln o wydzielina gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych, gruczołów opuszkowo-

cewkowych, gruczołów cewki moczowej o elementy morfotyczne – złuszczone komórki nabłonka dróg nasiennych + leukocyty

Nasieniowód

- przedłużenie przewodu najądrza o miejsce: na wysokości dolnego końca jądra

- długość: 50-60 cm - przebieg: w obrębie powrózka nasiennego - części:

o część zewnątrzbrzuszna (wężykowaty przebieg) � część mosznowa � część powrózkowa

o część pachwinowa (biegnie w obrębie powrózka nasiennego)




55

o część miedniczna (wewnątrzbrzuszna) � krzyżuje się z naczyniami nadbrzusznymi dolnymi � biegnie do bocznej ściany miednicy mniejszej � biegnie do przodu i przyśrodkowo od naczyń biodrowych zewnętrznych,

moczowodu, avn zasłonowych oraz av pęcherzowych górnych � w kierunku tylnej powierzchni pęcherza moczowego � przechodzi między pęcherzem a moczowodem � krzyżuje się od przodu z moczowodem

- bańka nasieniowodu – końcowa część części miednicznej nasieniowodu o uchodzi do niej przewód wydalający pęcherzyka nasiennego o dalej: przewód wytryskowy

� przebijają gruczoł krokowy � otaczają łagiewkę sterczową

• odpowiada pochwie � uchodzą w sterczowej części cewki moczowej na wzgórku nasiennym

- ściana: o błona zewnętrzna – tkanka łączna włóknista o gruba błona mięśniowa – zew-p, środkowa-o, wew-p o błona śluzowa – fałdy podłużne

- funkcja: transport nasienia z najądrza do cewki moczowej - tętnice: t. nasieniowodu (od t. biodrowej wewnętrznej lub od t. pępkowej lub t. pęch. dol.) - żyły: splot żylny wiciowaty i splot żylny pęcherza moczowego - chłonka: węzły chłonne lędźwiowe -> pnie lędźwiowe -> zbiornik mleczu - nerwy: splot nasieniowodu

Splot żylny wiciowaty

- powstaje z żył wewnątrzjądrowych oraz z żył drenujących najądrze i nasieniowód - występują liczne zespolenia żylno-żylne - okrywa dystalną część t. jądrowej - znaczenie: utrzymuje stają temperaturę krwi doprowadzanej do jądra, ciśnienie i tętno - odchodzi od niego ż. jądrowa (-> ż. główna dolna (prawa) lub ż. nerkowa lewa (lewa))

Gruczoł pęcherzykowy

- kształt: podłużne, podobne do gruszki - położenie:

o od przodu: pęcherz moczowy o od tyłu: odbytnica

- stanowi pojedynczą, poskręcaną cewę: o koniec dystalny: ślepo zamknięty o koniec proksymalny: przechodzi w przewód wydalający

- funkcja: wytwarzanie płynnej wydzieliny o zasadowym odczynie;pobudza plemniki do ruchu - zawartość wydzieliny:

o fruktoza (materiał energetyczny dla plemników) - tętnice: t. pęcherzowa górna, t. nasieniowodu, t. odbytnicza środkowa i dolna - żyły: splot żylny pęcherzowy i odbytniczy - nerwy: splot podbrzuszny dolny

Gruczoł krokowy

- położenie: przestrzeń podotrzewnowa miednicy mniejszej, poniżej pęcherza moczowego o od dołu: styka się z przeponoą moczowo-płciową

- powierzchnie: o przednia - do spojenia łonowego o tylna - do przedniej ściany odbytnicy o dolno-boczne – graniczą z m. dźwigaczem odbytu i splotem żylnym pęcherzowym

- otoczki: o torebka gruczołu krokowego o splot żylny gruczołu krokowego o powięź stercza

- budowa: o 2 płaty – prawy i lewy, połączone węziną (zwana też płatem środkowym) o podstawa gruczołu krokowego – powierzchnia górna zwrócona do pęcherza o wierzchołek gruczołu krokowego – przylega do przepony moczowo-płciowej o miąższ – 30-50 samodzielnych gruczołów

� wytwarza wydzielinę – mętna, płynna, pH 6,5




56

• odprowadzana do cewki moczowej przez 20-25 przewodzików gruczołu krokowego

o po 4 płaciki w każdym płacie: � dolno-tylny, dolno-boczny, górny-przyśrodkowy, przednio-przyśrodkowy

o 3 strefy: � część obwodowa – płaciki dolno-tylny i dolno-boczny i węzina � część środkowa – płacik górno-przyśrodkowy � część okołocewkowa – płacik przednio-przyśrodkowy

o część sterczowa cewki moczowej � biegnie w głębokie rynience między płatami a węziną � uchodzą do niej przewody wytryskowe � uchodzą przewodziki stercza

- tętnice: tt. pęcherzowe dolne, t. odbytnicza dolna. - żyły: splot sterczowy -> splot żylny pęcherzowy i odbytniczy oraz do ż. sromowej

wewnętrznej i ż. biodrowej wewnętrznej - chłonka: węzły chłonne biodrowe wewnętrzne - nerwy: splot sterczowy od splotu miednicznego

Gruczoły opuszkowo-cewkowe

- położenie: w obrębie przepony moczowo-płciowej o otoczone włóknami mięśnia poprzecznego głębokiego krocza o powyżej opuszki prącia, z tyłu od brzegów mięśni opuszkowo-gąbczastych

- odpowiadają u kobiet: gruczołom przedsionkowoym większym - każdy posiada własny przewód gruczołu opuszkowo-cewkowego

o uchodzi do cewki moczowej (na granicy części błoniastej i gąbczastej) - wydzielina:

o zwilża cewkę moczową i żołądź prącia na krótko przed wytryskiem nasienia




57

ĆWICZENIE 9 – Krocze – ograniczenia i podział. Mięśnie dna miednicy. Powięzie miednicy. Dół kulszowo-odbytniczy i kanał zasłonowy. Naczynia ścienne miednicy. Węzły chłonne miednicy.

Krocze Mięśnie dna miednicy

- przepona miednicy o mm. dźwigacze odbytu

� PP: • kość łonowa • powięź zasłonowa • wzdłuż łuku ścięgnistego m. dźwigacza odbytu

� PK: kolec kulszowy � podział:

• m. łonowo-odbytniczy o tworzy ramiona m. dźwigacza odbytu o częściowo wnika w obręb m. zwieracz zewnętrzny odbytu, o częściowo otacza kanał odbytu od tyłu o częściowo wplata się w środek ścięgnisty krocza o przechodzi na stronę przeciwną, tworzy pętlę o ogranicza wrota dźwigacza

� zawartość u kobiet: cewka moczowa i pochwa � zawartość u mężczyzn: cewka moczowa

o część włókien dochodzi do pochwy i tworzy m. łonowo-pochwowy (inaczej: m. dźwigacz pochwy)

� u mężczyzn: m. dźwigacz stercza • m. łonowo-guziczny

o współtworzy m. dźwigacz pochwy (stercza) • m. biodrowo-guziczny • 2 ostatnie stanowi tylną część m. dźwigacza odbytu;

o przyczepiają się do więzadła odbytowo-guzicznego i do wierzchołka kości guzicznej

o o m. kulszowo-guziczny

� od brzegu bocznego kości krzyżowej i guzicznej � do kolca kulszowego i więzadła krzyżowo-kolcowego

o m. zwieracz zewnętrzny odbytu � część podskórna � część powierzchowna � część głęboka

o N: splot krzyżowy – S3-S5 - przepona moczowo-płciowa

o chroni wrota dźwigacza (miejsce zmniejszonej oporności) o mięśniowo-łącznotkankowa płyta wypełniająca przestrzeń głęboką krocza

� m. poprzeczny głęboki krocza • PP: brzegi gałęzi dolnych obu kości łonowej • PK: środek ścięgnisty krocza • obejmuje cewkę moczową i pochwę • u kobiet jest to m. zwieracz cewkowo-pochwowy i m. zaciskający

cewkę moczową • przechodzi ku przodowi: w więzadło poprzeczne krocza

o tworzy przednią część przepony moczowo-płciowej (razem z więzadłem łukowatym łonowym)

� m. zwieracz cewki moczowej zewnętrzny � błona krocza (powięź dolna przepony moczowo-płciowej)

- przestrzeń powierzchowna krocza: o m. poprzeczny powierzchowny krocza

� położenie: pod błoną krocza � PP: guzy kulszowe � PK: środek ścięgnisty krocza

o mm. opuszkowo-gąbczaste o mm. kulszowo-jamiste




58

Powięzie miednicy - powięź górna przepony miednicznej

o PP: łuk ścięgnisty powięzi miednicy (łuk ścięgnisty powięzi zasłonowej, łuk ścięgnisty m. dźwigacza odbytu) � przebiega w obrębie powięzi ściennej miednicy

o łączy się: � od tyłu:

• powięź pokrywająca m. gruszkowaty • powięź przebiegająca na miednicznej powierzchni kości krzyżowej

- powięź dolna przepony miednicznej o przechodzi w nią powięź górna przepony miednicznej

� wzdłuż brzegów przyśrodkowych m. łonowo-odbytniczych - (górna i dolna – pochodne powięzi ściennej miednicy, łączą się z powięziami otaczającymi

odbytnicę oraz pochwę, a one wchodzą w skład powięzi trzewnej miednicy) - powięź górna przepony moczowo-płciowej

o często nie występuje o przechodzi w pdpm

- powięź dolna przepony moczowo-płciowej (inaczej: błona krocza) - powięź zasłonowa

o dwie blaszki o w dolnej części oddalają się od siebie i ogoraniczają kanał sromowy

- powięź krocza o położenie: pokrywa m. poprzeczny powierzchowny krocza, m. kulszowo-jamisty i

m. opuszkowo-gąbczasty o tylne brzegi powięzi krocza i błony krocza są ze sobą zrośnięte o przestrzeń powierzchowna krocza:

� między łukiem łonowym a tylnym brzegiem przepony moczowo-płciowej o przestrzeń podskórna

� między powięzią krocza a warstwą błoniastą utkania podskórnego krocza � może gromadzić się w niej: krew, płyn wysiękowy, przesiękowy lub ropa

o ku górze: przechodzi w powięź głęboką łechtaczki (prącia) o ku dołowi: przechodzi w powięź udową

Dół kulszowo-odbytnicze

- powstałe dlatego, że ściany boczne miednicy wysłane są powięzią wewnętrzną miednicy - położenie: w tylnej części jamy miednicy - powięź ścienna miednicy przechodzi tam w podprzeponową część powięzi zasłonowej -

Kanał zasłonowy - ograniczenia:

o od góry: bruzda zasłonowa (od guzka zasłonowego przedniego do tylnego) o od dołu: błona zasłonowa, górny brzeg mięśni zasłaniaczy

- zawartość: t. zasłonowa, ż. zasłonowa, n. zasłonowy Kanał sromowy

- zawartość: o t. sromowa wewnętrzna o ż. sromowa wewnętrzna o n. srmowy

Naczynia ścienne miednicy Węzły chłonne miednicy

- ścienne o biodrowe wspólne: przyśrodkowe, pośrednie, boczne, podaortowe, wzgórka o biodrowe zewnętrzne: przyśrodkowe, pośrednie, boczne, rozstępu,

międzybiodrowe, zasłonowe o biodrowe wewnętrzne: pośladkowe górne i dolne, krzyżowe

- trzewne o przypęcherzowe: przedpęcherzowe, zapęcherzowe, pęcherzowe boczne o przymaciczne o przypochwowe o przyodbytnicze




59

ĆWICZENIE 10 – Narządy płciowe zewnętrzne męskie i żeńskie. Cewka moczowa. Splot krzyżowy. Nerwy miedniczne. Naczynia i nerwy sromowe. Narządy płciowe zewnętrzne męskie

- prącie - cewka moczowa męska - moszna

Prącie

- budowa: o parzyste ciała jamiste prącia

� położenie: grzbietowa część prącia � kształt: walec � otoczone grubą na 3 mm błoną białawą ciał jamistych � przegroda prącia – zrośnięta błona biaława obydwu ciał jamistych � ż. grzbietowa głęboka prącia – przebiega w rowku między ciałami

jamistymi, na grzbiecie; towarzyszą jej tt. i nn. grzbietowe prącia � dalsze końce: wnikają pod koronę żołędzi, wypełniają ją � bliższe końce: (inaczej: odnogi) przytwierdzają się do przyśrodkowych

brzegów gałęzi dolnych kości łonowych. � wolna powierzchnia odnóg pokryta mm. kulszowo-jamistymi � zawierają liczne jamki ciał jamistych, oddzielone beleczkami ciał jamistych

• jamki: wysłane śródbłonkiem, komunikują się ze sobą dzięki szczelinom w przegrodzie prącia; nie łączą się z c. gąbczastym

• beleczki: zawierają włókna sprężyste i komórki mięśniowe gładkie � do każdej odnogi dochodzi t. głęboka prącia (od t. sromowej wew) � tt. ślimakowate – gałęzie t. głębokiej prącia, zaopatrują c. jamiste

o nieparzyste ciało gąbczaste prącia � położenie: zagłębienie między ciałami jamistymi, od strony dolnej � części:

• tylna – opuszka prącia o jej górna powierzchnia zrasta się z przep. moczowo-płciową o jej dolną powierzchnię otacza m. opuszkowo-gąbczasty

• przednia – tworzy żołądź prącia � otoczona: błoną białawą ciała gąbczastego

• błona wnika w głąb miąższu, tworzy przegrodę żołędzi o otoczone osłonkami

- części: o nasada

� inaczej: korzeń prącia � przytwierdzona: mocno do gałęzi kości łonowych

• z gałęziami zrośnięta jest błona biaława odnóg prącia o odnogi – tylne zakończenia ciał jamistych o wzmocnione więzadłem wieszadłowym prącia

� biegnie między błoną białawą a spojeniem łonowym o wzmocnione więzadłem procowatym prącia

� od pochewki m. prostego brzucha, obejmuje odnogi � opuszka prącia – tylna część ciała gąbczastego

o trzon � owalny przekrój poprzeczny � powierzchnie: górna (grzbiet prącia), dolna (cewkowa)

o żołądź prącia � podstawa żołądzi jest wklęsła, nałożona jak naparstek na przednie końce

ciał jamistych prącia � utworzona z przedniej, wyraźnie zgrubiałej części ciała gąbczastego � na wierzchołku: ujście zewnętrzne cewki moczowej � korona – utworzona przez tylny brzeg żołędzi � szyjka żołędzi – oddziela żołądź od trzonu � napletek – fałd skórny utworzony przez przechodzącą z trzonu prącia na

żołądź skórę; może się swobodnie przesuwać do tyłu � wędzidełko napletka – przytwierdza napletek do dolnej powierzchni żołędzi � skóra – nabłonek wielowarstwowy płaski, gruczoły łojowe � mastka – wydzielina gruczołów łojowych gromadząca się pod napletkiem

- fizjologia – wzwód:




60

o t. ślimakowate – silnie wykształcona błona mięśniowa; mogą przystosowywać się do zmiennych rozmiarów prącia

� śródbłonek – poduszeczkowate zgrubienia – mogą zmieniać światło naczyń o najpierw: impulsy z ośrodka erekcyjnego w części krzyżowej rdzenia kręgowego o mięśnie gładkie beleczek ciał jamistych i ścian tt. ślimakowych – wiotczeją o spłaszczają się poduszeczkowate uwypuklenia śródbłonka o krew napływa do ciał jamistych i ciała gąbczastego o silne napięcie błony białawej -> zaciskanie żył odprowadzających krew z jamek o zwiotczenie rozpoczyna się, gdy zwężają się tt. ślimakowate o pomagają mm. kulszowo-jamiste (uciskają odnogi prącia, tłoczą krew do przednich

części ciał jamistych) o ciało gąbczaste – mniejszy udział, pozostaje miękkie

- osłonki prącia: o skóra (cienka, pozbawiona tkanki podskórnej, owłosienie tylko na nasadzie; szew

prącia – widoczny na powierzchnie cewkowej, ciemniej zabarwiony) o cienka warstwa mięśniowa -> błona kurczliwa moszny o powięź powierzchowna (odp: powięź podskórna brzucha i powięź nasienna zew) o powięź głęboka (otacza ciało jamiste i gąbczaste, zespala je w jedną całość;

docierają do niej więzadła procowate i więzadłowe; - tętnice:

o skóra: gałęzie tt. sromowych zewnętrznych (od t. udowej) o ciało gąbczaste i cewka: t. cewki moczowej i t. opuszki prącia (od t. srom. wew.) o ciało jamiste: t. grzbietowa prącia i t. głęboka prącia

- żyły: o ż. grzbietowa głęboka prącia (żołądź, ciała jamiste i gąbczaste)

� do ż. sromowej wew. i do splotu sterczowego -> żż. pęch. dolne o żż. głębokie prącia (odnogi i opuszka) -> ż. srom. wew. o żż. grzbietowe powierzchowne prącia (żołądź) -> ż. srom. zew.

- chłonka: o węzły chłonne pachwinowe i biodrowe wewnętrzne

- nerwy: o włókna somatyczne: n. sromowy (ze sploty krzyżowego)

� ruchowo: m. kulszowo-jamisty i m. opuszkowo-gąbczasty � czuciowo: skóra prącia i błona śluzowa cewki moczowej

o włókna autonomiczne: nn. jamiaste prącia (ze splotów miednicznych) � dochodzą do mięśni gładkich w beleczkach ciał jamistych i do ciała

gąbczastego Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne

- wargi sromowe większe - wargi sromowe mniejsze - przedsionek pochwy - łechtaczka - opuszki przedsionka - gruczoły przedsionkowe większe - wzgórek łonowy

Szpara sromu

- otoczona wargami sromowymi większymi - po ich rozchyleniu można zobaczyć przedsionek pochwy

Wargi sromowe większe

- bruzdy płciowo-udowe o oddzielają wargi sromowe większe od przyśrodkowej okolicy obu ud i od okolicy

odbytowej o przedłużenie bruzd pachwinowych o ku tyłowi przechodzą w bruzdy pośladkowe

- spoidło przednie warg sromowych większych o położenie: w linii pośrodkowej, poniżej wzgórka łonowego

- spoidło tylne warg sromowych większych o położenie: ku przodowi do okolicy odbytowej

- wędzidełko warg sromowych o biegnie od spoidła tylnego warg sromowych większych do przedsionka pochwy


Documents

06_brzuch i miednica