85
SU ve ELEKTROLİT DENGESİ Suyun vücutta dağılımı Su ve solütlerin hareketini kontrol eden güçler . Ozmotik basınç (ozmolalite, ozmolarite) . Onkotik basınç . Hidrostatik basınç Su homeostazisi Vücut sıvılarının bileşimi İdrar oluşumu Prof. Dr. Yeşim ÜNLÜÇERÇİ

079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

SU ve ELEKTROLİT DENGESİ

Ø Suyun vücutta dağılımı

Ø Su ve solütlerin hareketini kontrol eden güçler

. Ozmotik basınç (ozmolalite, ozmolarite)

. Onkotik basınç

. Hidrostatik basınç

Ø Su homeostazisi

Ø Vücut sıvılarının bileşimi

Ø İdrar oluşumu

Prof. Dr. Yeşim ÜNLÜÇERÇİ

Page 2: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Total Vücut Suyu(Vücut ağırlığının yüzdesi)

Fetüs

Yeni doğan

1 yaş

1-2 yaş, puberte

Erişkin

94

75

60

45-60

45-50

55-60

Page 3: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Sıvı Bölüğü

İntrasellüler Sıvı (İSS)

Ekstrasellüler Sıvı (ESS)

- Vasküler sıvı (plazma)

- İnterstisyel sıvı

- Transsellüler sıvı

- Bağ dokusu sıvısı

Total Vücut Sıvısı

% 55 (2/3)

% 45 (1/3)

% 7.5

% 20

% 2.5

% 15

Page 4: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 5: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 6: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Total Vücut Suyu = 0.6 x vücut ağılığı (kg)

TVS = 0.6 x 70 kg = 42 kg = 42 Litre

TVS42 L

İnterstisyel sıvı(3/4 ESS)

10.5 LPlazma

(1/4 ESS)3 L Transsellüler sıvı

0.5 L

İSS(2/3 TVS)

28 L

ESS(1/3 TVS)

14 L

Page 7: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Suyun sıvı bölükleri arasındaki hareketi:

OZMOZ

FİLTRASYON ile gerçekleşir.

Page 8: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

A Ozmotik P = B Ozmotik P

A Ozmotik P B Ozmotik P

Page 9: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 10: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Eriyiklerin ozmoz yeteneği ve ozmotikbasınç OZMOL ile ölçülür.

Ø Difüze olmayan ve iyonlaşmayan birmaddenin 1 molgramı = 1 ozmol

Ø Ozmotik basınç, eriyen maddelerin kütlesiyerine partiküllerin sayısı ile belirlenir.

OzmolaLİte: 1 kg çözücüdeki ozmol sayısı

OzmolaRİte: 1 L çözücüdeki ozmol sayısı

Page 11: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

İzotonik çözelti

Hipotonik çözelti Hipertonik çözelti

İzotonik çözelti

Page 12: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Bir çözeltinin içine normal vücut hücrelerikonulduğu zaman, hücrede şişme veya büzülmeyapmayan sıvı, hücrelerle izotoniktir.

- % 0.9 NaCl

- % 5 Dekstroz

NaCl % 0.9 100 mL 0.9 g

1000 mL x = 9 g

NaCl (MW: 58.5)

9 9= = 0.153 x 2 ≈ 0.3 Ozmol ≈ 300 mOzmol

MW 58.5

≈ izotonik

Page 13: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

v I.V izotonik NaCl

ESS ozmolalitesi değişmez.ESS hacmi

v I.V hipotonik NaCl

ESS ozmolalitesiHücre dışı sıvı hücre içine girer.

v I.V hipertonik NaCl

ESS ozmolalitesiHücre içinden sıvı ekstrasellüler bölüğe geçer.

Page 14: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

İnterstisyel sıvı

Vasküler sıvı≠

Vasküler sıvı (plazma) bileşimi protein

kapiller duvar

kolloidal ozmotik P = onkotik P

= 25 mmHg

Page 15: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hidrostatik P

≈ 100 mmHg

≈ 15 mmHg

≈ 35 mmHg

Page 16: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

interstisyel sıvı

arteriolvenülonkotik P25 mmHg

35 mmHg

15 mmHg

Page 17: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Böbrekler (nefron)

Ø Glomerüllerde proteinsiz ultrafiltrat oluşumu

Ø Glomerüler filtrattaki solütlerin özellikle proksimal tubuluslardan aktif reabsorpsiyonu

Ø H+ iyonu gibi maddelerin özellikle tubulusların distal bölümünden lümene sekresyonu

Ekstrasellüler sıvının içeriği ve hacminin regülasyonu

Page 18: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Henle kulbu

Page 19: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Homeostatik kontrol

§MSS

§ Hormonal mekanizmalar

Ekstrasellüler sıvı . ozmolalite. hacim. pH

Page 20: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

İnterstisyel sıvı ve plazmanın toplamozmolalitesinin % 80’i Na+ ve Cl-

glikoz BUNPlazma ozmolalitesi = (1.86 x Na+) + +

18 2.8

glikozEfektif plazma ozmolalitesi = (2 x Na+) +

18

Plazma ozmolalitesi = 285-295 mOsm/kg H2O

Page 21: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Osmolal Gap (OG) = Ozmolal Açık

OG = Ölçülen ozmolalite – Hesaplanan ozmolalite

≈ 10

ØAnion Gap (AG) = Anyon Açığı

AG = Na+ – (HCO3- + Cl-)

≈ 8-12 mEq/L

Page 22: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ozmolalite

susama merkezi

ozmoreseptörler

sıvı alımı

ADH salgılanımı

Böbreklerden sıvı ekskresyonu(su tutulumu )

Plazma ozmotik P.ı

Page 23: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

plazma ozmolalitesi

ADH

H2O

Page 24: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Antidiüretik hormon salgılanımını etkileyen faktörler:

Salgılanmada artış• ESS ozmolalitesinin artması• ESS hacminin azalması• Anjiotensin II artışı• Egzersiz• Stres (ameliyat, ağrı)• İlaçlar (nikotin, morfin, sülfonilüre, barbitüratlar)

Salgılanmada azalma• ESS ozmolalitesinin azalması• ESS hacminin artması• Alkol

Page 25: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

plazma hacmi

Na+ retansiyonu

H2O

ozmolalite

ADH

hacim reseptörleri

renin-anjiotensin-aldosteron

Page 26: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ekstrasellüler sıvı hacmi

Natriüretik peptidler

diürez - natriürez

Page 27: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Su Homeostazisi

Diyet (2-2.5 L)endojen (300 mL)

Su alımıZorunlu kayıplar

• akciğer• deri• feçes

susama

Solütler

Vücut sıvısı

Vücut sıvılarının ozmolalitesi

ozmoreseptörler

ADH böbrek

idrar

1 L200 mL

Page 28: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 29: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 30: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Plazma ve hücrelerarası sıvı sodyumkonsantrasyon farkı Gibbs-Donnan dengesininsonucu,

Ø Hücreiçi sıvı ile hücreler arası sıvı arasındakisodyum konsantrasyon farkı ise Na+-K+ ATPaz ilesağlanan aktif transportun bir sonucudur.

Page 31: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 32: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 33: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

SODYUM

Ø ESS hacminin düzenlenmesi ve ozmotikbasıncın korunması

Ø Cl- ve HCO3- ile asit-baz dengesinin

korunması

Ø Nöro-müsküler uyarı

Plazma [Na+] = 136-145 mmol/L

Sodyumun temel görevleri:

Page 34: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 35: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Renin-Anjiotensin-Aldosteron Sistemi

Page 36: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Jukstaglomerüler apparat

Page 37: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 38: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 39: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Plazma hacmiJGA

renin

Anjiotensinojen Anjiotensin IACE

Anjiotensin IIAdrenal korteks

Aldosteron

Na+ geri emilimi

Plazma hacmi

Akciğer

hiperpotasemi

Page 40: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

NATRİÜRETİK PEPTİDLER

Ø atriyumlardan salgılanan atrial natriüretik peptid (ANP)

Ø daha çok ventriküllerden salgılanan brain natriüretik peptid (BNP)

Ø vasküler endotel, MSS ve böbrekten salgılanan C-tip natriüretik peptid (CNP) ve

Ø intestinal natriüretik peptidlerden (guanilin, üroguanilin) oluşurlar.

“kardiyak hormonlar” olarak da adlandırılırlar ve natriürez vevazodilatasyona sebep olurlar.

Page 41: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ANP

Page 42: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 43: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

BNP

Page 44: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 45: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

CNP

Page 46: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Natriüretik Peptidler

peptid Primer orijin Salgılanma stimülasyonu

ANP Atrium Atrial distansiyon

BNP ventrikül Ventriküler overload

CNP endotel Endotelyal stres

Page 47: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ANP ve BNP sekresyonu;

→ aşırı sodyum yüklenmesi

→ ESS artışı

→ kalbin (atrium ve ventriküllerin) distansiyonuile olur.

Page 48: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ANP ve BNP’nin etkileri;

Ø Renal:

Ø Kardiyovasküler: • vazodilatasyon, arteryel P • vazokonstriktif ajanlara karşı vasküler cevap• renal aff. arteriolün dilatasyonu GFR

Ø Hormonal:

• GFR , diürez• üriner sodyum ekskresyonu

• Aldosteron ve renin sekresyonunun inhibisyonu • susuzluk hissi ve tuz iştahında azalma • anjiotensin II’nin tersi yönünde etki (+)

Page 49: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

RAAS ANP, BNP

vazokonstriksiyon vazodilatasyon

Na retansiyonu Na ekskresyonu

aldosteron salgılanması aldosteron düzeyleri

RAAS inhibisyonu

Page 50: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 51: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Vücut sodyum miktarının azalmasına neden olan klinik durumlar:

Ø gastrointestinal kayıplar

Ø terleme

Ø adrenal yetmezlik (Addison hst.ı)

Ø diüretik tedavi

Ø ozmotik diürez

Ø yanıklar

Ø uygunsuz ADH sekresyonu

Page 52: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hiponatremi: [Na+] < 136 mmol/L

Ø Azalmış ESS hacmi

Ø N veya N’e yakın ESS hacmi

ØArtmış ESS hacmi

Page 53: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Azalmış ESS hacmi:

v gastrointestinal kayıplar- diare, kusma, fistül

v deriden kayıplar- terleme, kistik fibrozis, yanık

v renal kayıplar- ATN’un diüretik fazı- osmotik diürez- tuz kaybettiren tubulointerstisyel hastalık

vAddison hastalığı

Page 54: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Normal/normale yakın ESS hacmi:

v hatalı kan örneği alımıvmannitol gibi osmotik diüretikv hiperglisemi – DMv Uygunsuz ADH salgılanması

Ø Artmış ESS hacmi:

v konjestif kalp yetmezliğiv sirozv nefrotik sendrom

Page 55: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Vücut sodyum miktarının artmasına neden olan klinik durumlar:

Ø kalp yetmezliği

Ø böbrek hastalıkları

Ø hiperaldosteronizm

Ø gebelik

Page 56: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hipernatremi: [Na+] > 145 mmol/LØ Artmış alım

• I.V infüzyonØ Azalmış atılım

• Aldosteron (Conn sendromu)• Kortizol (Cushing sendromu)• GFR - a. renal yetm.

- kr. renal yetm.• konjestif kalp yetmezliği• portal hipertansiyonlu hepatik siroz• idiyopatik ödem

Ø Diabetes İnsipidus

Page 57: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

POTASYUM

Hücre içi [K+] = 150 mmol/L

Plazma [K+] = 3.5-5.0 mmol/L

intrasellüler [K+] / ekstrasellüler [K+] = 35 / 1

Page 58: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Membran potansiyeli

Page 59: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Nöro-müsküler ileti

Ø Hücresel olayların düzenlenmesi

Potasyum’un temel görevleri:

Potasyum dengesi ü Renal K+ tutulumuü İntra-ekstrasellüler K+ akışı

Page 60: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ü Renal K+ tutulumu

Page 61: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 62: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ü İntrasellüler-ekstrasellüler K+ akışı

insülinepinefrin

Na+-K+ ATPaz

Page 63: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ESS İSSH+

K+

Na+

pH 0.1 Plazma [K+] 0.6 mmol/L

Page 64: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hipopotasemi (hipokalemi): [K+] < 3.5 mmol/L

Ø GİS’den kayıplar

Ø Renal kayıplar

Ø Hücre içine alımın artması

Page 65: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø GİS’den kayıplar

v uzun süreli kusma

v ciddi diare, laksatif kullanımı

v barsak fistülleri

Page 66: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Renal kayıplar

v hiperaldosteronizm (Conn sendromu)v Cushing sendromuvACTH tedavisi / ektopik ACTHv steroid tedavisiv diüretiklerv Fanconi sendromuv (hipomagnezemi)vAmfoterisin B

Page 67: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ø Hücre içine alımın artması

v fazla insülin

vmetabolik/respiratuvar alkaloz

v b-agonistler (b-adrenerjik bronkodilatatörler, sempatomimetik vazopressörler, teofilin)

Page 68: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hiperpotasemi (hiperkalemi): [K+] > 5.5 mmol/L

Ø K+ alımının artmasıØ Hücre lizisinin artmasıØ Hücre içine alımın bozulması/değişmesi

vmetabolik asidozv insülin eksikliğiv b-adrenerjik blokaj

Ø Renal atılım yetmezliği

vAddison hastalığıv renal glomerüler yetmezlikv ilaçlar

Page 69: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Artmış K+ alımı

Geçici plazma [K+] artışı

Aldosteron salınımının uyarılması

İnsülin salınımının uyarılması

Hücre içine K+ kaymasıdistal tubuluslardan K+

sekresyonunun artışı

K+ atılımının artışı

Plazma [K+] normale döner

Page 70: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

KLORÜR

Plazma [Cl-] = 99-109 mmol/L

Klorürün temel görevleri:

Ø ESS hacminin düzenlenmesi ve ozmotikbasıncın korunması

ØAsit-baz dengesinin korunması

Page 71: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hipokloremi: [Cl-] < 99 mmol/L

Ø GİS’den kayıplar

ØYanıklar

Ø Renal kayıplar • diüretik kullanımı• metabolik alkaloz • Bartter send.u

• kusma• mide sıvı drenajı

Page 72: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Hiperkloremi: [Cl-] > 110 mmol/L

Ø dehidratasyon

Ø renal tübüler asidoz

Ømetabolik asidoz

Page 73: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Böbreğin temel fonksiyonları

Ø sıvı-elektrolit dengesinin korunması

Ø zararlı ve metabolik artık ürünlerin atılımı

Ø endokrin fonksiyonu

Ømetabolik etki

Ø asit-baz dengesinin ayarlanması

Ø ekstrasellüler sıvı hacmi ve basıncının regülasyonu

Page 74: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 75: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

1) Glomerüler filtrasyon

2) Tübüler reabsorbsiyon

3) Sekresyon ve ekskresyon

Page 76: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 77: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 78: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 79: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

Ultrafiltrasyonda rol

oynayan faktörler:

ü Süzülmenin meydana geldiği yapının özellikleri

ü Glomerüler yumak içindeki kan basıncı ileBowman kapsülü içindeki filtrata ait basınçfarklarından kaynaklanan faktörler

Page 80: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

efferent arteriyol

glomerül

glomerüler kapsül

proksimal tubulus

≈ 70-75 mmHg

≈ 10-15 mmHg25 mmHg

25-30 mmHg

Page 81: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 82: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 83: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi

ADH V2 res. cAMP aquaporin

ADH

Page 84: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi
Page 85: 079 Su.ve.Elektrolit.dengesi