Upload
hasanartik
View
72
Download
4
Tags:
Embed Size (px)
Citation preview
SU ve ELEKTROLİT DENGESİ
Ø Suyun vücutta dağılımı
Ø Su ve solütlerin hareketini kontrol eden güçler
. Ozmotik basınç (ozmolalite, ozmolarite)
. Onkotik basınç
. Hidrostatik basınç
Ø Su homeostazisi
Ø Vücut sıvılarının bileşimi
Ø İdrar oluşumu
Prof. Dr. Yeşim ÜNLÜÇERÇİ
Total Vücut Suyu(Vücut ağırlığının yüzdesi)
Fetüs
Yeni doğan
1 yaş
1-2 yaş, puberte
Erişkin
94
75
60
45-60
45-50
55-60
Sıvı Bölüğü
İntrasellüler Sıvı (İSS)
Ekstrasellüler Sıvı (ESS)
- Vasküler sıvı (plazma)
- İnterstisyel sıvı
- Transsellüler sıvı
- Bağ dokusu sıvısı
Total Vücut Sıvısı
% 55 (2/3)
% 45 (1/3)
% 7.5
% 20
% 2.5
% 15
Total Vücut Suyu = 0.6 x vücut ağılığı (kg)
TVS = 0.6 x 70 kg = 42 kg = 42 Litre
TVS42 L
İnterstisyel sıvı(3/4 ESS)
10.5 LPlazma
(1/4 ESS)3 L Transsellüler sıvı
0.5 L
İSS(2/3 TVS)
28 L
ESS(1/3 TVS)
14 L
Suyun sıvı bölükleri arasındaki hareketi:
OZMOZ
FİLTRASYON ile gerçekleşir.
A Ozmotik P = B Ozmotik P
A Ozmotik P B Ozmotik P
Ø Eriyiklerin ozmoz yeteneği ve ozmotikbasınç OZMOL ile ölçülür.
Ø Difüze olmayan ve iyonlaşmayan birmaddenin 1 molgramı = 1 ozmol
Ø Ozmotik basınç, eriyen maddelerin kütlesiyerine partiküllerin sayısı ile belirlenir.
OzmolaLİte: 1 kg çözücüdeki ozmol sayısı
OzmolaRİte: 1 L çözücüdeki ozmol sayısı
İzotonik çözelti
Hipotonik çözelti Hipertonik çözelti
İzotonik çözelti
Bir çözeltinin içine normal vücut hücrelerikonulduğu zaman, hücrede şişme veya büzülmeyapmayan sıvı, hücrelerle izotoniktir.
- % 0.9 NaCl
- % 5 Dekstroz
NaCl % 0.9 100 mL 0.9 g
1000 mL x = 9 g
NaCl (MW: 58.5)
9 9= = 0.153 x 2 ≈ 0.3 Ozmol ≈ 300 mOzmol
MW 58.5
≈ izotonik
v I.V izotonik NaCl
ESS ozmolalitesi değişmez.ESS hacmi
v I.V hipotonik NaCl
ESS ozmolalitesiHücre dışı sıvı hücre içine girer.
v I.V hipertonik NaCl
ESS ozmolalitesiHücre içinden sıvı ekstrasellüler bölüğe geçer.
İnterstisyel sıvı
Vasküler sıvı≠
Vasküler sıvı (plazma) bileşimi protein
kapiller duvar
kolloidal ozmotik P = onkotik P
= 25 mmHg
Hidrostatik P
≈ 100 mmHg
≈ 15 mmHg
≈ 35 mmHg
interstisyel sıvı
arteriolvenülonkotik P25 mmHg
35 mmHg
15 mmHg
Böbrekler (nefron)
Ø Glomerüllerde proteinsiz ultrafiltrat oluşumu
Ø Glomerüler filtrattaki solütlerin özellikle proksimal tubuluslardan aktif reabsorpsiyonu
Ø H+ iyonu gibi maddelerin özellikle tubulusların distal bölümünden lümene sekresyonu
Ekstrasellüler sıvının içeriği ve hacminin regülasyonu
Henle kulbu
Homeostatik kontrol
§MSS
§ Hormonal mekanizmalar
Ekstrasellüler sıvı . ozmolalite. hacim. pH
İnterstisyel sıvı ve plazmanın toplamozmolalitesinin % 80’i Na+ ve Cl-
glikoz BUNPlazma ozmolalitesi = (1.86 x Na+) + +
18 2.8
glikozEfektif plazma ozmolalitesi = (2 x Na+) +
18
Plazma ozmolalitesi = 285-295 mOsm/kg H2O
Ø Osmolal Gap (OG) = Ozmolal Açık
OG = Ölçülen ozmolalite – Hesaplanan ozmolalite
≈ 10
ØAnion Gap (AG) = Anyon Açığı
AG = Na+ – (HCO3- + Cl-)
≈ 8-12 mEq/L
Ozmolalite
susama merkezi
ozmoreseptörler
sıvı alımı
ADH salgılanımı
Böbreklerden sıvı ekskresyonu(su tutulumu )
Plazma ozmotik P.ı
plazma ozmolalitesi
ADH
H2O
Antidiüretik hormon salgılanımını etkileyen faktörler:
Salgılanmada artış• ESS ozmolalitesinin artması• ESS hacminin azalması• Anjiotensin II artışı• Egzersiz• Stres (ameliyat, ağrı)• İlaçlar (nikotin, morfin, sülfonilüre, barbitüratlar)
Salgılanmada azalma• ESS ozmolalitesinin azalması• ESS hacminin artması• Alkol
plazma hacmi
Na+ retansiyonu
H2O
ozmolalite
ADH
hacim reseptörleri
renin-anjiotensin-aldosteron
Ekstrasellüler sıvı hacmi
Natriüretik peptidler
diürez - natriürez
Su Homeostazisi
Diyet (2-2.5 L)endojen (300 mL)
Su alımıZorunlu kayıplar
• akciğer• deri• feçes
susama
Solütler
Vücut sıvısı
Vücut sıvılarının ozmolalitesi
ozmoreseptörler
ADH böbrek
idrar
1 L200 mL
Ø Plazma ve hücrelerarası sıvı sodyumkonsantrasyon farkı Gibbs-Donnan dengesininsonucu,
Ø Hücreiçi sıvı ile hücreler arası sıvı arasındakisodyum konsantrasyon farkı ise Na+-K+ ATPaz ilesağlanan aktif transportun bir sonucudur.
SODYUM
Ø ESS hacminin düzenlenmesi ve ozmotikbasıncın korunması
Ø Cl- ve HCO3- ile asit-baz dengesinin
korunması
Ø Nöro-müsküler uyarı
Plazma [Na+] = 136-145 mmol/L
Sodyumun temel görevleri:
Renin-Anjiotensin-Aldosteron Sistemi
Jukstaglomerüler apparat
Plazma hacmiJGA
renin
Anjiotensinojen Anjiotensin IACE
Anjiotensin IIAdrenal korteks
Aldosteron
Na+ geri emilimi
Plazma hacmi
Akciğer
hiperpotasemi
NATRİÜRETİK PEPTİDLER
Ø atriyumlardan salgılanan atrial natriüretik peptid (ANP)
Ø daha çok ventriküllerden salgılanan brain natriüretik peptid (BNP)
Ø vasküler endotel, MSS ve böbrekten salgılanan C-tip natriüretik peptid (CNP) ve
Ø intestinal natriüretik peptidlerden (guanilin, üroguanilin) oluşurlar.
“kardiyak hormonlar” olarak da adlandırılırlar ve natriürez vevazodilatasyona sebep olurlar.
ANP
BNP
CNP
Natriüretik Peptidler
peptid Primer orijin Salgılanma stimülasyonu
ANP Atrium Atrial distansiyon
BNP ventrikül Ventriküler overload
CNP endotel Endotelyal stres
ANP ve BNP sekresyonu;
→ aşırı sodyum yüklenmesi
→ ESS artışı
→ kalbin (atrium ve ventriküllerin) distansiyonuile olur.
ANP ve BNP’nin etkileri;
Ø Renal:
Ø Kardiyovasküler: • vazodilatasyon, arteryel P • vazokonstriktif ajanlara karşı vasküler cevap• renal aff. arteriolün dilatasyonu GFR
Ø Hormonal:
• GFR , diürez• üriner sodyum ekskresyonu
• Aldosteron ve renin sekresyonunun inhibisyonu • susuzluk hissi ve tuz iştahında azalma • anjiotensin II’nin tersi yönünde etki (+)
RAAS ANP, BNP
vazokonstriksiyon vazodilatasyon
Na retansiyonu Na ekskresyonu
aldosteron salgılanması aldosteron düzeyleri
RAAS inhibisyonu
Vücut sodyum miktarının azalmasına neden olan klinik durumlar:
Ø gastrointestinal kayıplar
Ø terleme
Ø adrenal yetmezlik (Addison hst.ı)
Ø diüretik tedavi
Ø ozmotik diürez
Ø yanıklar
Ø uygunsuz ADH sekresyonu
Hiponatremi: [Na+] < 136 mmol/L
Ø Azalmış ESS hacmi
Ø N veya N’e yakın ESS hacmi
ØArtmış ESS hacmi
Ø Azalmış ESS hacmi:
v gastrointestinal kayıplar- diare, kusma, fistül
v deriden kayıplar- terleme, kistik fibrozis, yanık
v renal kayıplar- ATN’un diüretik fazı- osmotik diürez- tuz kaybettiren tubulointerstisyel hastalık
vAddison hastalığı
Ø Normal/normale yakın ESS hacmi:
v hatalı kan örneği alımıvmannitol gibi osmotik diüretikv hiperglisemi – DMv Uygunsuz ADH salgılanması
Ø Artmış ESS hacmi:
v konjestif kalp yetmezliğiv sirozv nefrotik sendrom
Vücut sodyum miktarının artmasına neden olan klinik durumlar:
Ø kalp yetmezliği
Ø böbrek hastalıkları
Ø hiperaldosteronizm
Ø gebelik
Hipernatremi: [Na+] > 145 mmol/LØ Artmış alım
• I.V infüzyonØ Azalmış atılım
• Aldosteron (Conn sendromu)• Kortizol (Cushing sendromu)• GFR - a. renal yetm.
- kr. renal yetm.• konjestif kalp yetmezliği• portal hipertansiyonlu hepatik siroz• idiyopatik ödem
Ø Diabetes İnsipidus
POTASYUM
Hücre içi [K+] = 150 mmol/L
Plazma [K+] = 3.5-5.0 mmol/L
intrasellüler [K+] / ekstrasellüler [K+] = 35 / 1
Membran potansiyeli
Ø Nöro-müsküler ileti
Ø Hücresel olayların düzenlenmesi
Potasyum’un temel görevleri:
Potasyum dengesi ü Renal K+ tutulumuü İntra-ekstrasellüler K+ akışı
ü Renal K+ tutulumu
ü İntrasellüler-ekstrasellüler K+ akışı
insülinepinefrin
Na+-K+ ATPaz
ESS İSSH+
K+
Na+
pH 0.1 Plazma [K+] 0.6 mmol/L
Hipopotasemi (hipokalemi): [K+] < 3.5 mmol/L
Ø GİS’den kayıplar
Ø Renal kayıplar
Ø Hücre içine alımın artması
Ø GİS’den kayıplar
v uzun süreli kusma
v ciddi diare, laksatif kullanımı
v barsak fistülleri
Ø Renal kayıplar
v hiperaldosteronizm (Conn sendromu)v Cushing sendromuvACTH tedavisi / ektopik ACTHv steroid tedavisiv diüretiklerv Fanconi sendromuv (hipomagnezemi)vAmfoterisin B
Ø Hücre içine alımın artması
v fazla insülin
vmetabolik/respiratuvar alkaloz
v b-agonistler (b-adrenerjik bronkodilatatörler, sempatomimetik vazopressörler, teofilin)
Hiperpotasemi (hiperkalemi): [K+] > 5.5 mmol/L
Ø K+ alımının artmasıØ Hücre lizisinin artmasıØ Hücre içine alımın bozulması/değişmesi
vmetabolik asidozv insülin eksikliğiv b-adrenerjik blokaj
Ø Renal atılım yetmezliği
vAddison hastalığıv renal glomerüler yetmezlikv ilaçlar
Artmış K+ alımı
Geçici plazma [K+] artışı
Aldosteron salınımının uyarılması
İnsülin salınımının uyarılması
Hücre içine K+ kaymasıdistal tubuluslardan K+
sekresyonunun artışı
K+ atılımının artışı
Plazma [K+] normale döner
KLORÜR
Plazma [Cl-] = 99-109 mmol/L
Klorürün temel görevleri:
Ø ESS hacminin düzenlenmesi ve ozmotikbasıncın korunması
ØAsit-baz dengesinin korunması
Hipokloremi: [Cl-] < 99 mmol/L
Ø GİS’den kayıplar
ØYanıklar
Ø Renal kayıplar • diüretik kullanımı• metabolik alkaloz • Bartter send.u
• kusma• mide sıvı drenajı
Hiperkloremi: [Cl-] > 110 mmol/L
Ø dehidratasyon
Ø renal tübüler asidoz
Ømetabolik asidoz
Böbreğin temel fonksiyonları
Ø sıvı-elektrolit dengesinin korunması
Ø zararlı ve metabolik artık ürünlerin atılımı
Ø endokrin fonksiyonu
Ømetabolik etki
Ø asit-baz dengesinin ayarlanması
Ø ekstrasellüler sıvı hacmi ve basıncının regülasyonu
1) Glomerüler filtrasyon
2) Tübüler reabsorbsiyon
3) Sekresyon ve ekskresyon
Ultrafiltrasyonda rol
oynayan faktörler:
ü Süzülmenin meydana geldiği yapının özellikleri
ü Glomerüler yumak içindeki kan basıncı ileBowman kapsülü içindeki filtrata ait basınçfarklarından kaynaklanan faktörler
efferent arteriyol
glomerül
glomerüler kapsül
proksimal tubulus
≈ 70-75 mmHg
≈ 10-15 mmHg25 mmHg
25-30 mmHg
ADH V2 res. cAMP aquaporin
ADH