08_Wiesław Wernic_GWIAZDA TRAPERA

Indeks: 00145/2014/01/W_08

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci.

Grudzie 2013

Prawa autorskie

nale do autora, autorw ilustracji,

Wydawnictwa CZYTELNIK,

ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i

prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa. Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o

naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich

rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.

Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym

podobne bez zgody autora edycji zabronione.

Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia

zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.

Przez Gry i Prerie Tom 8 Wiesaw Wernic GWIAZDA TRAPERA


7

Spis rozdziaw

Dymy na wzgrzach str. 9 W Cheyenne i dalej str. 20 Grzechotnik str. 40 Pocig str. 55 Do Custer City str. 76 Karczmarz str. 89 Clive Tess str. 106 Nocny Bj str. 123 Samotny str. 148 To-imnia str. 161 Czterej jedcy str. 182 Dylians str. 196



8

Wielkie Drzewo str. 215 Niebieska Skaa str. 234 Nim nadesza wiosna str. 246 Znowu w Laramie str. 268 Na poudnie! str. 290 Nota edytorska str. 315



9

I

D y m y n a w z g r z a c h

Koczy si dzie. Jeszcze tylko na kracach horyzontu gorzay

gasnce uny. Potem kurtyna ciemnoci zasuna si nad ziemi. Noc

nadchodzia w ciszy i skupieniu.

Karol Gordon siad na skalnym zrbie, tu za kamiennym progiem

oddzielajcym naturaln platform od zbocza, jakie na przemian stopniami

nagich urwisk i poronitych traw agodnych pochyoci spadao ku

rozlegej paszczynie prerii.

mi fajeczk i powtarza w mylach, a do znudzenia: Jak dobrze

siedzie bezczynnie, jak dobrze jest sysze cisz i widzie mrok.

I kiedy tak powtarza, czu, e odpoczywa, e znika mu sprzed

oczu diabelski krajobraz Bad Lands1, najbardziej ponury wanie w

kujcym oczy blasku soca, a w uszach milknie wreszcie wist wiatru

wygrywajcego dzik melodi wrd skalnych urwisk.

Z wdrwki wrci przed kilku godzinami, szczliwy, e znowu

jest u siebie, w domu. Chocia tym domem bya tylko dziwna kombinacja

drzewa i kamieni, a to u siebie nie znaczyo nic. Przecie jak okiem

sign, rozcigay si puste obszary, do ktrych najwiksze prawo mieli

czerwonoskrzy wojownicy.

1 Ze Ziemie (ang.). Tak nazywano tereny dotknite erozj na granicy Poudniowej Dakoty i Montany.



10

Ognisko rozpalone w zagbieniu gruntu byskao ju tylko

czerwieni wgielkw. Nie dooy ani jednej szczapki drewna. Byo gorco,

parno, a blask ognia mg sta si niebezpiecznym sygnaem.

Spoglda przed siebie iw niebo, a w grze poczy migota

gwiazdy. Jakby wielki siewca rzuci z rozmachem gar srebrnego ziarna na

ciemny firmament i zaraz rozbysy wszystkie, a pojaniao nad preri.

Tam, gdzie toczya swe wody rzeka Powder2, i tam, hen daleko, w dolinie

Big Horn3.

Spoglda w niebo, a odnalaz jeden, bkitnawo polniewajcy

punkt. Moja gwiazda pomyla. Nie zawioda mnie dotychczas.

Niele si Spisujesz, gwiazdo powiedzia pgosem.

Jestem z ciebie zadowolony.

Byszczcy punkcik, srebrne ziarnko, jak gdyby mrugno w

odpowiedzi. Potem zapon zimnym ogniem dysk ksiyca. Odleg

rwnin pokry wietlisty py, ktry sypa si z nieba, tworzc sceneri,

jakiej Karol nigdy dotd nie oglda. Duchota wzmoga si. A wraz z ni

napyny z dali tajemnicze dwiki, wrd ktrych Karol rozpozna

urywane gosy tchrzliwych wilkw prerii kojotw. Nagle nadpyna

czarna chmura o zdumiewajcym ksztacie cwaujcego mustanga. Szybko

przebiega p nieba, pogasia gwiazdy, dosiga tarczy ksiyca i wtedy

uczynio si czarno i nieprzenikliwie, jak w grskiej jaskini. Ale ju po chwili

niebo zapalio si tym, migotliwym wiatem. Byskawica. Draa przez

kilka sekund. Preria staa si widoczna jak na doni. Blask wydoby z

ciemnoci kady jej szczeg. Karol zobaczy, jak przez paszczyzn gna ko

z czowiekiem na grzbiecie.

Jasno znika. Wwczas grzmot nadcign powoli z dalekich

kracw ziemi. Najpierw przypomina turkot cikich wozw, w chwil

pniej rumor skalnej lawiny, wreszcie rozpk si, tu, tu,

przeraliwym hukiem, ktry odbi si wielokrotnym echem od ska i

grskich dolin. Spady krople deszczu. Pierwsz poczu na doni, drug na

2 Rzeka Proch (ang.)

3 Rzeka Wielki Rg. Wraz z grami o tej samej nazwie ley na terenie Wyomingu i Montany.



11

nosie, gdy spod szerokoskrzydego kapelusza zerkn ku niebu. Na dalsze

nie czeka. Cofn si pod dach z nie ciosanych bali, w gb dziwnej ni to

chaty, ni jaskini, ktra w swej gbszej czci bya ju tylko skalnym

tunelem.

Ledwie to uczyni, lun wodospad szumu i wietlistej wilgoci.

Drca ciana zasonia wejcie, raz po raz zapalao si wiato byskawic, a

po nim hucza grom. Karol namaca w ciemnociach prymitywny stoek,

usiad. Szum i huk oguszay go. A raptownie przestao pada. Z ostatni

byskawic pojaniay gwiazdy. Ksiyc odsoni najpierw wier, pniej

poow, na koniec ca sw tarcz. Zerwa si wiatr, przygna zapach

wilgoci i nocy.

Karol wyszed spod dachu, odetchn peni piersi. Wtedy usysza

ciche parsknicie konia jego wasnego konia. Sign w gb czarnego

przedsionka, zacisn do na lnicej kolbie winchestera. Teraz odszed w

bok, omin kau i wzdu kamiennej ciany, grsk steczk

przewdrowa do miejsca, w ktrym zastyga lawina piargw spywaa

agodnym zakosem ku nizinie. W bladym wietle dostrzeg tam, w dole,

ciemn plam posuwajc si z wolna ku grze. Skry si za zaomem skay i

czeka. Niezbyt dugo. Wkrtce usysza miarowe, lekkie postukiwanie. To

by odgos kopyt. Czowiek stpa bezszelestnie. Oczywicie, to mg by

tylko on. Karol odetchn. Tchrzem nie by. Tchrze nie wybieraj na

siedlisko ziemi pustynnej i dzikiej. Nie lubi jednak nieoczekiwanych

spotka z nieznanymi przybyszami! Ale teraz ju by pewien, e ten

przybysz nie jest mu obcy. Dlaczego jednak przybywa o tak dziwnej porze?

Dlaczego gna przez preri noc, w strugach ulewnego deszczu i

byskawicach burzy?

Po chwili ujrza go, skpanego w blasku ksiyca.

To-imnia?4 zapyta wyranie, cho cicho.

Czowiek wspinajcy si po zboczu nie zatrzyma si, tylko

podnis gow i tym samym tonem odpowiedzia: Tanka-czan?5

4 To-imnia w jz. Dakotw: Niebieska Skaa.



12

Karol odczeka chwil, przepuci przybysza i konia, ktry stpa

za swym panem, z cuglami zarzuconymi na kark, zupenie jak wierny pies.

Tak dotarli do chaty-jaskini, ktra w pmroku rysowaa si janiejszym

odcieniem belkowa. Tu czowiek, nazwany imieniem To-imnia, zdj

zwierzciu uprz wraz z derk, zoy przy wejciu i siad na niej. Karol

rwnie przykucn. Spogldali na siebie w milczeniu.

To-imnia bardzo si spieszy jadc noc i w burz. Czy kto

ciga mego czerwonego brata?

Mila-hanska.6

onierze tutaj? zdziwi si biay.

Skinienie gowy.

5 Tanka-czan w jz. Dakotw: Wielkie Drzewo.

6 Indiaska nazwa kawalerii amerykaskiej.



13

Musieli zgubi twj trop w tak ulew...

Oni nie id za moim tropem. Co uczynisz, gdy przyjd w gry?

Nic. Kt trafi do mego tipi?

Czerwoni wojownicy.

Biay odetchn gboko:

Czy wampum mego brata nic ju nie znaczy?

Jeli Tanka-czan zdy go pokaza... jeli nie...

Karol zrozumia. Mia wampum zapewniajcy mu przyja i

ochron ze strony czerwonych wojownikw. Jednake w zamcie walki... A

zreszt, mog strzeli zza najbliszego zaomu skay. Kto spyta o wampum?

Lecz skd to wojsko? Na. ziemiach zagwarantowanych traktatem jako

wieczne wadanie czerwonych plemion? Niezmierne przestrzenie od Black

Hills7 na wschodzie a po szczyty Big Horn miay by niepodzieln ojczyzn

Dakotw, Czejennw i Arapahw8. Co prawda rok nie min, a w gb

Czarnych Gr wtargny bandy awanturnikw szukajcych zota. Lecz

awanturnicy to nie regularne wojsko!

Podnis si i znikn w czarnej gbi swego domu, aby po chwili

zjawi si z wielkim kawaem pieczonej baraniny, owinitym w licie.

Pooy na kamieniu przed Indianinem i czeka, a niespodziany go

zaspokoi gd. Ale pyta ju nie byo potrzeby. To-imnia sam wyjani:

Mila-hanska zgromadziy si w forcie Lincoln. Szykuj

wypraw. Tam gdzie soce si skrywa.

Na zachd powiedzia biay ale moe zawrc? Jak

mylisz?

Czy mj biay brat widzia kiedy t sam kropl wody pync

w d i znowu w gr rzeki? Czy mona zobaczy dzie, ktry min? Nic si

7 Czarne Gry (ang.). Pasmo grskie w Poudniowej Dakocie.

8 W 1868 roku Rzd Stanw Zjednoczonych podpisa traktat pokojowy z Indianami



14

nie powtarza. Umilk, a po duszej przerwie doda: Gdy wstanie

dzienna gwiazda, bd w drodze. Tatanka-Yotanka czeka na mnie.

Karol przyj t informacj jako zakoczenie rozmowy.

Przyjdzie czas stwierdzi Indianin dowiesz si o

wszystkim. Howgh!

To wygldao uspokajajco i gronie jednoczenie

opowiada mi po latach Karol Gordon. Wiedziaem, e zostan

uprzedzony, e nie zaskocz mnie nieprzewidziane wydarzenia, o ile w tak

dzikich stronach byo to w ogle moliwe. Ale rwnoczenie baem si.

Wcale nie wstyd mi si przyzna do tego: piekielnie si baem, e nadchodzi

dzie, ktry zmusi mnie do dalszej wdrwki. Dokd? Co prawda na trop

To-imnia wpad zapewne przypadkowo jaki zabkany patrol

kawaleryjski; co prawda fort Lincoln znajdowa si o setki mil std, nad

Missouri, ale To-imnia musia mie powane powody do popiechu, jeli

gna burzliw noc, a na odpoczynek powici kilka zaledwie godzin.

Tak mwi Karol wygrzebujc z pamici tamte dni, powracajc

niekiedy do wydarze ju opowiedzianych, aby dorzuci jeszcze jaki

szczeg niby drobny, ale wany, ktry mia odegra jak rol w

niezwykej historii jego modzieczych przygd.

Pocztkujcy poszukiwacz skarbw ziemi, pocztkujcy traper,

stawiajcy swe pierwsze kroki farmer, wreszcie dowiadczony owca

skrek, westman zwizany licznymi wzami przyjani z plemionami

pierwotnych mieszkacw pnocnoamerykaskiego kontynentu Karol

Gordon. Takim go wanie poznaem.

wit wstawa rowozielonkawy. Smuy blaskami na kracach

dalekiej rwniny. Jeszcze byo szaro i dopiero gasy gwiazdy, gdy To-imnia

opuci skalne schronisko.



15

Podali sobie rce i rozstali si bez sowa. Gordon widzia z

wysokoci skalnej platformy jedca i konia, jak zagbiali si w gardziel

ciemnej doliny, a znikli za jej zakrtem, hen, wrd jaowych obszarw Bad

Lands. Potem spojrza w przeciwnym kierunku, gdzie preria rozlewaa si

szmaragdowym morzem, stwarzajcym zudzenie paszczyzny gstych

traw. W rzeczywistoci byy to tylko kpki rolin poprzegradzane

mieliznami piaskw i wirowatych pagrkw. Zudzenie byo wynikiem

odlegoci.

Karol przyglda si uwanie, ale nie ujrza nic, co mogoby

przypomina oddzia onierzy. Odnalaz tylko stadko pochliwych antylop,

a wiele mil w prawo czarn plam sunc bardzo wolno: bizony. Nieco w

lewo, i najbliej, kusowa tabunek mustangw.

Preria budzia si i sza spa rwnoczenie. Puma, powy lew

amerykaski, polujca na kracach wzniesie, teraz, po nocnych owach

wracaa na swe legowisko. Drapiena sowa i tajemniczy lelek odleciay do

gniazd i dziupli, wysoko, wysoko, gdzie szczyty grskie porasta las. Kojot

kry si w norze, a grzechotnik wypeza spod gazw, aby ogrza si w

promieniach wschodzcego soca.

Karol zawrci, min sw dziwaczn chat, zatrzyma si kilka

krokw dalej przed poczerniaym prostoktem belek zamocowanych w litej

cianie skay. Zza tej zagrody ozwao si ciche renie. Zgrzytny belki na

prymitywnych zawiasach. Z wntrza wysun si koski eb. Zwierz

przymruyo oczy i powoli, tupic kopytami, opucio skaln stajni. Karol

poklepa je po szyi.

Chod rozkaza i nie ogldajc si ruszy przodem za jeden,

drugi zakrt wijcej si cieki, ktra znika nagle w miejscu, gdzie

kolorowa skaka wygldaa jak przerbana potnym tomahawkiem

legendarnego olbrzyma.. Po dnie ciurka szeroko rozlany, pytki strumie.

Za cienin leaa Dolina Bajki. Tak j Karol nazwa, gdy pewnego ciepego

dnia To-imnia zaprowadzi go za kamienny prg. Kiedy prawdopodobnie

stanowia dno grskiego jeziorka, gromadzcego przez wieki yzny mu, na

ktrym teraz rosa bujna trawa spiarnia dostarczajca jego

wierzchowcowi paszy na cay rok. Cudowne schronienie, dokd zima



16

prawie nie docieraa, a wejcie wiodo jedynie poprzez pknit ska. Z

pozostaych trzech stron dostp zamykay strome zbocza. W najdalszym

kracu doliny, na wysokiej cianie, wygitym ukiem dra i pieni si

miniaturowy wodospad. U podna wyobi pytkie, owalne wgbienie,

ktre z kolei zamieniao si w rzeczk pync skrajem doliny a ku

naturalnemu wyjciu, a dalej ginc wrd piargw i ska. Karol nie

zdoa odnale dalszego cigu strumienia. Prawdopodobnie jego skpy

nurt, nie zasilany adnym dopywem, gin w jakiej szczelinie bez dna.

Bacznie zlustrowa okolic, pniej spojrza ma swego konia.

Zwierz nie zdradzao niepokoju. Pobiego do strumienia, schylio gow,

pio dugo, a potem poczo si tarza wrd traw. Karol zawrci.

Mrok ustpowa. wiato rannej zorzy wspio si nad okoliczne

grzbiety, a wreszcie rozbyso w pianach siklawy, ktra nagle porowiaa.

Karol rozpocz swj codzienny obrzdek: rozpalenie ognia, przyrzdzenie

posiku, wreszcie obchd swej skromnej posiadoci. W pobliu nie

odkry adnych nowych ladw: ani czowieka, ani zwierzcia. Nigdy

zreszt nie dotar tu aden piechur poza To-imnia. Indianin by wanie

odkrywc tego zaktka, on go wskaza Karolowi. To krlestwo ska, dolin,

postaci i czarnych borw zamieszkiway stada dzikich, wielkorogich owiec

grskich. Od nich to wzio nazw cae pasmo Big Horn. Od nich

przybraa nazw rzeka pynca z poudnia na pnoc. Obok owiec, na

podmokych dolinach, eroway osie. Tam wanie bobry wznosiy swe

eremia, tam pojawia si czarny niedwied wdrujcy z poonin, a puma

przemykaa chykiem na nocne polowania. Ta kraina zwierzt, pikna w

swej urodzie pierwotnej przyrody, sprawiaa Karolowi sporo kopotw.

Leaa zbyt daleko od miejsc, gdzie mona by zaopatrzy si w amunicj, w

mk, w suszon kukurydz dla konia, w mnstwo innych, ale

nieodzownych drobiazgw. Gdyby nie pomoc To-imnia, Karol niejeden raz

cierpiaby niedostatek. Do najbliszego fortu Laramie droga bya daleka i

uciliwa, tote tylko dwukrotnie tam si wybra, i to dopiero z pocztkiem

wiosny. Byy to zreszt ryzykowne wyprawy. I gdyby nie pomoc Indianina,

nie przewizby cennych futer upolowanych w zimie zwierzt i nie

sprzedaby ich handlarzowi. Bo chocia atwiej na i tych pustkowiach

spotka czworonoga ni dwu-noga, od czasu do czasu przemykay tdy



17

grupki ludzi znikd, awanturnikw, ktrzy zaniechali wyczerpujcego

siy, mozolnego poszukiwania zotego piasku i przerzucili si na rozbjnicze

rzemioso, czatujc przy najbardziej uczszczanych szlakach na

wracajcych z Czarnych Gr, obcionych zotem szczliwcw, I ktrzy

trafili na skarby ziemi. Ale nie gardzono i futrami, o czym Karol Gordon

doskonale wiedzia. Zreszt amatorami futer byli rwnie czerwonoskrzy-

mieszkacy tej ziemi. Przed rabunkiem ze strony wojownikw Dakota

chroni trapera wampum otrzymany od To-imnia, ale przecie krciy si

w okolicy watahy Czejennw, Krukw i Szoszonw, a kt potrafi z daleka

rozpozna plemienn przynaleno? Dlatego osobiste bezpieczestwo

opiera Karol na sprawnoci ng swego konia, tylko w ostatecznoci zdajc

si na odstraszajcy huk swej strzelby. Wiosenn wdrwk mia ju za

sob, i to z bardzo pomylnym wynikiem. Za futra baranw, za skry

bizonie i niedwiedzie otrzyma sum wystarczajc na zakup amunicji i

innych zapasw.

Teraz, z wiosn, zaczyna si okres odpoczynku. Bowiem poza

bizonami, skry wszystkich zwierzt futerkowych traciy sw warto,

liniay, wieciy goymi plackami. Kt by je kupi? Wic obecnie polowa

tylko wtedy, gdy trzeba byo uzupeni misem wasn spiarni.

Karol ruszy dobrze sobie znan ciek prowadzc ku rozlegej

pooninie, porosej rzadk traw. W grze czerni si grski br jode i

wierkw o zielonym poszyciu, z ktrego tu i wdzie sterczay niziutkie

krzaczki borwek i jagd, jeszcze pozbawione owocw.

Wysoko, wysoko, pod niebem, poranny wiatr da o sobie zna

gbokim szumem konarw, trzepotay niewidoczne skrzyda, wrd

ptasich nawoywa zwraca uwag zadziwiajcy dwik wydawany przez

nie znanego Karolowi przedstawiciela skrzydlatych: brzmia jak tykanie

wielkiego zegara. Za kadym razem rozlega si przez kilka sekund,

monotonnie i rytmicznie, aby ucichn nagle, wanie tak, jak cichnie zegar,

kiedy zatrzyma wahado. Odezwa si tu przy pierwszych pniach

jodowych olbrzymw, w pmroku padajcym od potnych konarw.

Jak si masz, zegarku? powita go Karol pgosem.



18

Zbocze pio si agodnie, rzeda gstwa lena, wreszcie linia lasu

urwaa si raptownie; zaczyna si tu spltany pas kosodrzewiny,

najtrudniejszej do przebycia. Gdy traper go przebrn, wyszed na k

byszczc od rosy w promieniach soca, ktre rbkiem swego koliska

wyjrzao zza szczytu. Zwolni kroku, zdj strzelb z ramienia i pocz

szuka odciskw racic. Od tej czki a hen, po same grzbiety gr, cigno

si krlestwo dzikich owiec. Odciskw nie znalaz. Powdrowa wic dalej i

wyej, zakosami, raz w prawo, raz w lewo, a dotar na kraniec ki, za ktr

leay pokady szutru, drobnych odamkw skalnych i wielkich gazw.

Dalej dwigay si potne, granitowe bloki o dziwacznych ksztatach.

Nigdzie nie znalaz tropw. Nocny deszcz zmy stare lady, nowych nie byo.

Postrzpione garby grskiego grzbietu leay tu, tu, tylko rk

sign, ale Karol wiedzia, e dzieli go od nich odlego spora, e w

niezwykle przejrzystym powietrzu przestrze maleje, a zudzenie to byo

zawsze tak silne, i w pierwszych tygodniach pobytu w tych stronach

wielokrotnie pada ofiar pomyek.

Siad pod ska uwaajc, aby sylwetka jego nie rzucaa cienia, i

czeka. Wreszcie zauway na grzbiecie grskim najpierw trzy, pniej pi

znajomych sylwetek. Dzikie owce. Szy powoli, ale odlego bya zbyt dua.

Podej do stadka nie mg, eby go nie sposzy. Wic czeka na szczliwy

traf. Czekanie jest cnot myliwego i decyduje o sukcesie w takim samym

stopniu, jak dobre oko i pewna rka.

Zwierzta poczy spokojnie schodzi w stron czki. Na czele

kroczy przewodnik stada baran z potnymi, zakrconymi rogami.

Przystawa co pewien czas, jak gdyby przeczuwajc niebezpieczestwo.

Jednake Karol mg ju rozrni szarobrzow barw gstego runa nie

zdyy jeszcze zrzuci zimowych kolorw, latem staway si brzowote.

Czeka z zapartym oddechem. Nagle cae stado zawrcio i ostrym

galopem pognao w stron grskiego grzbietu. Co je sposzyo?

Nadal tkwi nieruchomo w tym samym miejscu, oczekujc

ukazania si powej pumy najwikszego wroga owiec, albo czarnego

misia, ktry co prawda ywi si przede wszystkim lenymi jagodami, ale z



19

braku jagd nie gardzi i misem. Zwaszcza teraz, po przebudzeniu si z

zimowego snu. Nie ukaza si jednak aden z drapiecw. Karol odczeka

jeszcze chwil, potem ruszy owczym tropem. Odciski racic raz giny, raz

ukazyway si na mikszym podou, a zniky ostatecznie na droynce

wysypanej skalnymi okruchami. Wioda prosto w gr, tam wic si

skierowa. Pragn osign grzbiet grskiego pasma, gdzie nic nie

zasaniao widoku. Z takiego punktu obserwacyjnego najatwiej dostrzec

wdrujc zwierzyn. Horyzont olbrzymia z kadym krokiem wkrtce

odsoni si bezmiar przestrzeni kolorowe szczyty, ziele trawiastych

dolin czer rosncych na podgrzu dbw, biaego orzecha i wizw.

Na prawo, w najbliszym ssiedztwie, ze zbocza gry

rozbyskujcego malekim lodowcem, spywaa nitka biaego potoku. Na

lewo za dwoma ostrymi wierchami szczyty przechodziy w pogrze

rysujce si wyranie dugim szeregiem kopulastych wzniesie, coraz

niszych, w miar jak oddalay si ku horyzontowi.

Owce gdzie si skryy, bo nie zdoa ich wypatrze, ale nad

jednym ze wzgrz ujrza wski sup czarnego dymu. Strzeli ku niebu i nagle

zgas. I znowu unis si, i znowu znikn. Zadziwiajcy obraz dla czowieka,

ktry nigdy nie przebywa na ziemiach zwanych potocznie Dzikim

Zachodem. Karol jednak spdzi tu okres czasu wystarczajco dugi, by

pozna zwyczaje mieszkacw tej krainy. Doskonale widzia, w jaki sposb

powstaje i znika dym: ogie rozpalony przy pomocy mokrego drzewa i raz

po raz nakrywany mokr pacht indiaskie sygnay.

Jak wie przekazyway?



20

I I

W C h e y e n n e i d a l e j

Nie zapomniaem o tamtym dniu opowiada Karol Gordon

ani o supach dymu, ktre stopniowo jak gdyby wdroway z pagrka na

pagrek, a zniky za horyzontem. Nie wiedziaem wwczas, e te sygnay

s zapowiedzi koca mego pobytu w grach Wielkiego Rogu. Tak, bawiam

tam prawie rok i dobrze mi byo.

Jednak w kocu dowiedziae si...

Oczywicie. Zostaem zaskoczony wieci, ktra zmusia mnie

do dalszej drogi. Bo tej wieci nie przewidziaem. C, nie miaem jeszcze

wtedy dowiadczenia.

I to by koniec twej eskapady.

Prawie koniec...

A jak wyglda pocztek?

Nie wiem, czy potrafi... Widzisz, zapomina si o szczegach, a

bez nich caa rzecz moe wypa niezrozumiale.

Nie martw si o to! A teraz sucham, od pocztku...

Pocztek przypad na pewien jasny majowy ranek w Cheyenne,

miecie pooonym na samiutkim poudniowym kracu terytorium

Wyoming. Tu koczya si podr wagonem dla wszystkich, ktrzy



21

wdrowali na pnoc, a nie na zachd, dokd biegy szyny

transkontynentalnej kolei Union Pacific Railroad.

Trzy wagony osobowe, jeden towarowy to by cay skad

pocigu. Wagon towarowy niezbyt peen, ale osobowe tak przeadowane, e

podrni toczyli si nawet na platformach i na stopniach. Wikszo tych

pasaerw w jednym jechaa kierunku ku Black Hills. C stao si

przyczyn masowej wdrwki?

Do roku 1874 granica obszaru, ktry biali osadnicy susznie czy

niesusznie nazywali cywilizowanym wiatem, biega korytem

Missouri. Rzeka dzielia indiaskie ziemie na zachodzie od czciowo

skolonizowanych wschodnich stanw. Tu wzniesiono w kolejnych latach

wojskowe stranice i forty. Od poudnia a ku odlegej pnocy forty: Old

Sully, Pierre, New Sully, Yates, Lincoln, Ciark, Berthold, Buford. W tym

samym 1874 roku rzd Stanw Zjednoczonych postanowi wysa poza

Missouri wojskowo-naukow ekspedycj. Dowdztwo nad ni powierzono

generaowi Jerzemu Armstrongowi Custerowi, dowiadczonemu oficerowi,

ktry podczas wojny Poudnia z Pnoc9 uzyska stopie generaa oraz

opini najlepszego oficera kawalerii Stanw Zjednoczonych.

Ekspedycja Custera, posuwajc si ze wschodu na zachd, z

terytorium Poudniowej Dakoty dolin rzeki Fourche, dotara do

odosobnionego pasma Gr Skalistych, zwanego Black Hills Czarnymi

Grami obszaru uwaane przez pobliskie plemiona czerwonoskrych za

ziemie zamieszkae przez duchy ich przodkw. Dlatego rzadko kiedy

zapuszczali si tam czerwoni wojownicy. W tej krainie' pierwotnej

przyrody yy tylko osie, jelenie, antylopy i niedwiedzie. Kryy legendy

o olbrzymich eremiach bobrw zakadanych na rozlewiskach grskich

potokw, o stuletnich bobrach-olbrzymach z futrem siwym lub

srebrzystym.

9 Wojna domowa w USA w latach 1861 1865, Pomidzy uprzemysowionymi Stanami Pnocnymi a

plantatorskimi Stanami Poudnia. Poudnie, ktre opierao si na niewolniczej pracy Murzynw ogosio secesj i zawizao Konfederacj Stanw Poudniowych. Wojna nazwana secesyjn z uwagi na oderwanie si Stanw Poudniowych i dno ich do stworzenia oddzielnego pastwa. [JW48]



22

Tak opowiadano przy indiaskich i traperskich ogniskach, a

dodawano jeszcze, i na widok czowieka bobry wychodziy na brzeg wita

nieznanego przybysza.

Przemierzywszy w poprzek Czarne Gry podjazdy Custera po raz

pierwszy w tej wyprawie zetkny si z Indianami. Byli to wodzowie

Dakotw (przezywanych rwnie Siuksami): Powolny Byk i Dugi

Niedwied. Zawiadomiony o spotkaniu, Custer przyby ze swym sztabem i

przez tumacza owiadczy zaniepokojonym gospodarzom ziemi: Wielki

Ojciec10 pragnie dowiedzie si, jak wyglda kraina Czarnych Gr. Po to nas

tu przysa. Spenimy jego wol i zbadamy ziemi nalec do czerwonych

ludzi, a uczyniwszy to wrcimy za Missouri.

Czy obietnica ta bya szczera, czy miaa na celu jedynie

uspokojenie wodzw plemienia Dakota, nie sposb obecnie rozstrzygn.

Faktem jest, e wyprawa Custera we wrzeniu tego samego roku powrcia

na wschd.

10 Indiaska nazwa prezydenta USA.



23

By moe, i na wieo odkrytych terenach zapanowaby na dugie

lata spokj, gdyby nie wieci przyniesione przez onierzy i towarzyszcych

Custerowi dziennikarzy11. Gosiy one fantastyczn pochwa Black Hills

jako raju myliwych i skarbca penego zota. Ta wiadomo,

wyolbrzymiona, popyna na skrzydach wiatru na wschd i na poudnie,

znajdujc powszechn wiar. Ju w padzierniku, niecay miesic od chwili

powrotu Custera, z miejscowoci Joncy wyruszya grupa trzydziestu

mczyzn pragncych odkry grskie skarby. Innych bo chtnych byo

wicej przestraszyy wieci o nieprzystpnoci terenu i o agresywnej

postawie Indian wobec biaych.

Trzydziestu miakw czciowo awanturnikw, ktrzy nigdy

nie yli z wasnej pracy, czciowo biedakw liczcych na szybkie

wzbogacenie si zakupio pi wozw, konie i bro. Opowieci o ich

wdrwce dochodziy do ciekawych uszu tak dugo, jak dugo nie opucili

granic ostatnich osad. Pniej wszystko ucicho, a do kwietnia nastpnego

roku. Wwczas bowiem, w samym sercu Black Hills dopad wdrowcw

specjalnie wysany szwadron kawalerii i zmusi do opuszczenia zajtego

terenu a prowizoryczne osiedle spali. Ten zaskakujcy przypadek

komentowano jednogonie rzd pragnie zachowa dobre stosunki z

Indianami. Trzydziestu ludzi wypdzonych z Black Hills rozjechao si na

wszystkie strony rozgaszajc, e w Czarnych Grach dosownie depcze si

po zocie, ktre mona garciami zbiera. Opowiadali rwnie o godzie, o

mrozie, o siedemnastu bitwach stoczonych z czerwonoskrymi. Efekt tych

opowiada by taki, e wzmogo si zainteresowanie dziewiczymi ziemiami.

Teraz ju nie trzydziestu miakw, ale setki dnych wzbogacenia si

poczy pyn nieprzerwanym strumieniem ku wymarzonym terenom.

Oto wanie dlaczego w majowy ranek przyby do miasta

Cheyenne pocig zatoczony pasaerami. Nie pierwszy i nie ostatni.

Podrni wysiadali szybko, tak szybko, e sprawiao to wraenie ucieczki. A

byo tylko pogoni za znalezieniem najszybszego rodka lokomocji. Z

Cheyenne do Laramie poredniego przystanku na drodze do Czarnych

Gr jedzi dylians. Ilu jednak mg zabra pasaerw? Od dziesiciu

11

W wyprawie tej bra udzia polski dziennikarz i podrnik Sygurd Winiowski (1841 1892). Oprcz Ameryki, podrowa i zwiedzi Rumuni, Turcj, Wochy, Polinezj, Now Zelandi i Australi.



24

do dwunastu. Z Cheyenne do Laramie odlego wynosi sto mil, na nastpny

kurs dyliansu naleao czeka cztery do piciu dni a przez te dni mieszka

w Cheyenne, pacc za nocleg i za wyywienie. Wikszo wdrowcw

rozporzdzaa bardzo skromnymi funduszami. Bogatsi nie korzystali z

kolei. Kupowali wozy, muy lub konie, aby mc podrowa nie liczc si z

trudnociami transportu, aby mc zabra odpowiedni zapas ywnoci,

ktra stawaa si coraz drosza, im dalej posuwano si na zachd. W

Cheyenne opowiadano, e w okolicach Laramie cetnar12 mki kosztuje

szedziesit dolarw, co byo wwczas niesychanym zdzierstwem, nie

spotykanym nigdy przedtem ani nigdy pniej nawet w tych dzikich

stronach. Nie bez przyczyny wic niektrzy twierdzili, e szybciej mona

wypeni kieszenie na dostawach ywnoci ni na zocie. Jako znalazo si

kilku ryzykantw wocych mk w gb Czarnych Gr, a przywocych...

woreczki zotego piasku. Zdobytego drog wymiany, bez uciliwego

szukania w wodach zimnych jak ld grskich potokw, powodujcych

rozliczne choroby wrd poszukiwaczy, czsto koczce si nag mierci.

O tych sprawach dobrze wiedziano w Cheyenne, ale pasaerowie

kadego pocigu i kadej karawany wozw cigncych ze wschodu albo

bagatelizowali te informacje, albo wierzyli, e zdoaj pokona wszelkie

trudnoci na drodze wiodcej do zdobycia fortuny. Tylko bardzo nieliczni

brali do serca przestrogi i bd zawracali na wschd, bd te, pozostajc

na miejscu, wybierali zawd mniej niebezpieczny od poszukiwania zota.

Jednym z ostatnich pasaerw, jacy opucili kolejowy wagon, by

mody czowiek, chocia ju nie chopiec i nie podrostek. Rni si jednak

od wsptowarzyszy podry nie modym wygldem takich byo wielu

lecz ubraniem! Byo zbyt nowe, zbyt czyste, zbyt rzucajce si w oczy w

tym tumie prawie obdartusw. Mody czowiek nosi strj traperski:

jelonkow bluz z licznymi kieszeniami, spod ktrej wyzieraa niebieska

kamizela i kraciasta koszula. Spodnie, ozdobione frdzlami, wyglday jak

przed chwil nabyte w eleganckim magazynie ubra, w ktrym z miast

Wschodu co byo zreszt zgodne z prawd.

12 Cetnar amerykaski 100 funtw, czyli 45,35 kg.



25

Z lewego ramienia zwieszaa si na szerokim rzemieniu torba

uszyta z nieprzemakalnego ptna, mocno wypchana. Na ramieniu prawym

wisiaa na pasku wielostrzaowa, duga bro, popularnej marki

Winchester. Ta bro rwnie wygldaa, jak nabyta zaledwie wczoraj od

rusznikarza.

Waciciel tej broni, worka i ubrania, opuciwszy stacyjny peron,

zatrzyma si na skraju ulicy, gdzie w prawo i w lewo cigny si szeregi

domw rnej wysokoci, rnego ksztatu i rnej barwy, zalenie od

fantazji czy umiejtnoci budowniczego.

Cheyenne byo ju sporym miastem, stolic terytorium Wyoming,

a przede wszystkim jednym z pocztkowych etapw drogi wiodcej ku

Czarnym Grom. Dlatego miasto szybko si rozwijao.

Przybysz tkwi w miejscu i przyglda si przechodniom, wozom

cignionym przez woy, przez muy lub konie. Wozom nakrytym ptnem

rozpitym na pkolistych obrczach, ktre przeszy do historii Dzikiego

Zachodu pod nazw okrtw prerii. Sam nigdy dotd nie by na Dzikim

Zachodzie, a to miasto, chocia spore i rojne, pachniao ju woni dalekich

przestrzeni (przynajmniej tak mu si wydao), budynki miay w swych

ksztatach i kolorycie co z egzotyki. Przybysz nie posiada konia, jak

zreszt wszyscy jego towarzysze z kolejowego wagonu. Ale on, w

przeciwiestwie do wielu innych, nie mia pienidzy na kupno

wierzchowca. W kieszeni pozostao niewiele dolarw na opacenie noclegu i

niewybrednego posiku. Ile jednak takich noclegw i posikw trzeba

bdzie opaci, zanim trafi si okazja opuszczenia Cheyenne w czyim

wozie, bo o miejscu w dyliansie nawet nie marzy? Ju jadc pocigiem

zorientowa si, e w Chicago naopowiadano mu wierutnych bajek o

atwoci drogi na Zachd, o nielicznych miakach wybierajcych si na

awanturnicz wypraw. Liczba pasaerw pocigu zamiast male w miar

zbliania si ku Zachodowi wzrastaa. Na malutkich stacyjkach tumy

wdzieray si do wntrz wagonw, a zrobio si tak ciasno jak ledziom w

beczce. Od ktrej tam stacji wozy obiega wie o droynie w zachodnich

osiedlach o niedostatkach transportu i olbrzymich sumach danych za

konie. I dlatego' obcy go w obcym dla Cheyenne mocno teraz aowa



26

pienidzy wydanych na elegancki ubir. Ale poniewa al niczego nie

naprawi, a stanie w miejscu nie usunie trudnoci ruszy wolno wzdu

linii domw znaczonej wystpami sklepw o najdziwniejszych nazwach i

godach wymalowanych na szyldach i witrynach. Zatrzyma si przy niskich

drzwiach, nad ktrymi widnia napis: Hells Saloon13.

Wzdrygn si i rwnoczenie rozemia na widok tak

zdumiewajcej nazwy. Zawtrowa mu miech inny. Odwrci si. Kilka

krokw dalej sta wz o wysokich koach, nakryty pcienn bud,

zaprzgnity w dwa muy. Na kole tkwi czowiek w dziwacznym

kapeluszu, o twarzy spalonej socem, z dug, siw brod i takieje barwy

wsiskami. To on si mia.

Wdrowiec mimo woli wzruszy ramionami.

Dziwna nazwa powiedzia, jak gdyby chcc usprawiedliwi

sw wesoo.

Duo tu takich piekielnych knajp?

Och, mody czowieku, wiem tyle, co i ty. Ale to nie pieko, tylko

nazwisko waciciela. Take bardzo dziwne. Jake si tu do niego zwraca:

Dzie dobry, panie Piekielny?

Dziadku, chciaby si nazywa Piekielny? zagadn

niespodzianie jaki dziecinny gos.

Wdrowiec dopiero teraz zauway, e obok wonicy na kole

przycupn may chopaczek w tym kapeluszu o wielkim rondzie,

przypominajcym sonecznik.

To niewane, Jack odpar dziadek. Co tam znaczy

nazwisko? Kade jest dobre. Ale poniewa ja si nazywam Heart i ty si

nazywasz Heart, i twj ojciec, i twoja matka, po c mielibymy zmienia na

jakie inne? A myl, e Heart to co wicej znaczy od Hell14. Nieprawda,

mody czowieku?

13

Saloon Pieka lub po prostu Piekielna knajpa (ang.) 14 Przeciwiestwo nazw: Heart Serce, Hell Pieko (ang.)



27

Na pewno, ale ja nie jestem taki mody, jak si panu wydaje, a

nazywam si Gordon.

No prosz! Nie ma si o co obraa. Jak zaczniesz nosi tak

brod, wszyscy dla ciebie stan si modzi. Mwi ci to z serca, jakem Heart.

Wcale sympatyczny staruszek pomyla Gordon i zapyta:

Dokd jedziecie?

Czy to trudno zgadn? I ty tam zmierzasz, mody...

przepraszam... panie Gordon. adn masz bro. Dobrze suy? Bo czasem

strzelec wietny, ale fuzyjka kiepska. Czciej jednak trafia si odwrotnie.

By to wyrany przytyk, ale Gordon odpar skromnie:

Kademu zdarza si spudowa, zwaszcza na pocztku.

Pokazabym, jak si strzela, ale nie ma do czego.

Czekasz na kogo? zapyta stary czowiek.

Pokrci przeczco gow.

Masz konia?

Znowu zaprzeczajcy gest.

Do Czarnych Gr na piechot? A moe zostajesz w Cheyenne?

Nie po to tu przyjechaem.

Wic co zamierzasz?

Ju chcia burkn, e nie przywyk do odpowiadania na tyle pyta

naraz, ale si powstrzyma.

Czekam, a mnie pan zaprosi do swego wozu, panie Heart.

Droga daleka i bdzie pan mia sporo czasu dowiedzie si, kim jestem a ja

nie mam nic do ukrywania.

Stary pogadzi siw brod, a siedzcy obok niego malec rozemia

si. Wwczas rozwary si wahadowe drzwi saloonu, na progu ukazali si



28

kobieta i mczyzna. I ona, i on nieli po dwie pkate butelki z ciemnego

szka.

Jak tam? zagadn starzec.

Wzilimy, co byo najlepszego.

Poka.

Jedna z butelek powdrowaa do rk wonicy. Obejrza dokadnie

etykiet i pokiwa gow na znak aprobaty.

Schowaj to, Ab, schowaj dobrze, eby si nie potuko. Nie

wczeniej jak za rok ujrzymy znowu jakikolwiek saloon, a zima tam

podobno jest bardzo ostra.

Tymczasem mczyzna nazwany imieniem Ab skierowa si do

tyu wozu i unis plandek, by dosta si do wntrza. Gordon odprowadzi

go wzrokiem i ku swemu zdziwieniu dostrzeg dwa konie

przywizane do paka budy. Jeden z nich dwiga na sobie siodo, drugi

suy wida za luzaka, bo zaoono mu tylko prymitywny kantar. Ale po

chwili wyskoczy z wozu.

No to ju, gotowe stwierdzi. Mamy wszystko, co

potrzeba, moemy rusza.

Tak nie mw, Ab zgani go starzec. Przydaoby si jeszcze

co nieco, ale e wz i tak przeadowany, czas nam opuci Cheyenne.

Obejrzyj Kty, wydao mi si, e kuleje na praw tyln nog.

Wydawszy takie polecenie zeskoczy z wozu ze zrcznoci i

szybkoci modzieniaszka. Gdy Ab skrupulatnie bada kopyta mua,

nazwanego kobiecym imieniem, starzec podszed do Gordona, uj go pod

rami i odprowadzi kilka krokw w bok.

Suchaj powiedzia wygldasz na porzdnego chopaka.

Zaczekaj chwilk, pogadam z synem.

Zostawi Gordona i wrci do Aba.



29

Chod, synku, na stron, co ci mam do powiedzenia.

Znikli sprzed oczu Gordona za pcienn bud.

Tymczasem kobieta, najpewniej ona Aba, wdrapaa si na kozio i

siada przy chopcu obejmujc go ramieniem. Co do siebie mwili. Gordon

odgad, e to on wanie jest tematem cichej wymiany zda, bo chopiec

parokrotnie zerkn w jego stron, a kobieta spojrzaa raz jeden, ale duej,

jakby oceniajc posta nieznajomego.

Tymczasem soce zdyo przewdrowa z jednej strony ulicy na

drug. Gordon, ktry dotd sta w cieniu, znalaz si w penym blasku

poudnia, a chocia by to dopiero maj, skrzana kurta zaraz pocza parzy,

strzelba ciy, a rzemie, na ktrym wisia toboek, bolenie wrzyna si

w rami. Zamarzy, aby nagle znale si pod cienist bud wozu, cisn

toboek, odstawi strzelb i beztrosko obserwowa, jak droga ucieka spod

k.

Wreszcie zza zasony budy wyjrzeli obaj naradzajcy si

mczyni. Modszy zbliy si do Gordona i wycigajc rk powiedzia:

Jestem Abel Heart. Ojciec mwi mi o panu. Druga strzelba na

pewno w drodze si nam przyda. Mamy tylko jedn. Czy jedzi pan konno?

Oczywicie!

W naszym wozie jest do ciasno, ja sam jad wierzchem, ale

mamy jeszcze luzaka.

Widz odpar Gordon niechtnie, nieco zaniepokojony

perspektyw jazdy na oklep.

Siodo rwnie si znajdzie rozproszy jego obawy Abel.

Nie najlepsze, ale zawsze...

Najlepszym na pewno nie byo. Kiedy je odebra z rk Aba,

krytycznym okiem oceni warto wysuonej uprzy: aty i cery. Jednak

cao wygldaa solidnie. Osioda konia, ktrej to czynnoci Abel Heart

przyglda si bacznie, pewnie niezbyt przekonany o jedzieckich

umiejtnociach nieznajomego. Bo mona niele trzyma si na siodle, nie



30

bardzo umiejc to siodo zaoy, ale kto potrafi obchodzi si z uprz,

potrafi trzyma si na koskim grzbiecie. Cichy egzamin wypad wida

pomylnie, bo Ab poufale klepn Gordona w rami i stwierdzi:

Umiesz robi przy koniach! Chod, poznasz moj on.

Ruszyli ku przodowi wozu.

To nasz nowy towarzysz, Jessie. Nazywa si Karol Gordon. A to

moja ona Jessie i mj syn Jack. Myl, e bdzie nam razem dobrze, a jak

nie, to si rozstaniemy.

Gordon przytakn niezbyt skwapliwie. Myl o rozstaniu na

pustkowiu (a przed nim byo tylko pustkowie, nic wicej) moga przerazi

najodwaniejszego. Wydaje si, e stary Heart, ktry co tam majstrowa

przy uprzy muw, zrozumia rzecz podobnie.

No, no. Nie bdzie a tak le. A gdyby nawet... Nikt nie powie, e

Samuel Heart zostawi samotnego czowieka bez konia w miejscu, gdzie

diabe odbywa swe harce, a powiadaj, i Ze Ziemie to diabelskie

krlestwo. No, ruszajmy!

Przecie ja tak nie mylaem usprawiedliwia si Ab.

Tylko tak jako wypado.

Drobiazg stwierdzi Gordon i wskoczy na siodo.

Wszystko w porzdku? zapyta Samuel Heart zajmujc

miejsce na kole. Buda zapita? Uwaajcie na ty wozu. Nie ma nigdzie

tylu zodziei co w miecie. Wio, mae! Naprzd, Kty! Cignij, Kully!

Muy szarpny, oboczek kurzu zbi si spod kopyt.

Co to znaczy, Kully? zagadn Gordon modego Hearta.

Posuwali si strzemi w strzemi tu za wozem.

Doprawdy nie wiem. Takie imi, jak mi powiadano, nosia

kotka mego pradziadka Jonathana i kotka mego dziadka, i kotka mego ojca,

dopki nie utona w studni. Wicej kotw nie trzymalimy. Jak ojciec naby



31

t par muw, zaraz jednego nazwa Kully. Ja myl e to skrt jakiego

imienia. A tylko pradziad Jonathan mgby zdradzi t tajemnic.

Gordon spojrza bystro w twarz informatora Sdzi, e artuje, nie

dostrzegszy jednak cienia umiechu, sam pohamowa wesoo.

Posuwali si wci prosto, jedn i t sam ulic, na ktrej

przechodniw byo coraz mniej i coraz mniej sklepw, a zwarta linia

domw i domkw pocza przypomina zaniedbane uzbienie czowieka:

coraz wicej dziur, pustych placw, wreszcie zabudowania w ogle zniky.

Ich miejsce zajy jakie szaasy, budy, a nawet ziemianki wygrzebane w

piaszczystym gruncie. Gdzie z boku wyskoczya sfora zdziczaych psw, tu

i tam stay grupki obdartusw. Gordon pomyla, e spacer tdy noc byby

na pewno nie mniej niebezpieczny od wyprawy do Czarnych Gr.

Powiedzia o tym. Abel przytakn.

To s plewy wielkiej wdrwki wyjani.

Jak to?

Proste. Daleka droga odsiewa ziarno od mieci, miecie zostaj.

Te budy i jamy zbudowali ci, ktrym nagle zabrako chci na dalsz podr,

a pienidzy na powrt. Albo moe nie maj dokd wraca?

Skd pan o tym wie?

Opowiadano mi. Stalimy tu dwa dni. Prawd powiedziawszy,

rozgldaem si za jakim pasaerem na przyprzk. Jedna strzelba na

cztery osoby to niewiele.

Indianie?

Nie tylko. Odkd rozniosa si wie o zocie nie zabrako

amatorw szybkiego wzbogacenia si cudzym kosztem. Mwiono mi o

napadach na karawany. Rabuj konie, ktrych tu brak.

A droga? zagadn Gordon. Czy znacie drog?

Kto j na pewno dobrze zna. Trzymam zakad, e spotkamy

sporo wozw jadcych w tym samym kierunku. Ojciec rozmawia z takim,



32

ktry ju by w Black Hills. Opowiada, jak tam doj. Sprawdzaem te

informacje w Cheyenne. S dobre.

A zoto? Mwi co o zocie? Duo tego?

Jeli dobrze szuka. Kady wierzy, e to on wanie znajdzie.

A tamten znalaz?

Powiada, e tak.

To czemu wrci?

Wojsko ich przepdzio.

Dlaczego?

Nie wiem. Moe zaczepiali czerwonoskrych?

To mog przepdzi i nas.

Abel zamia si:

W Czarnych Grach jest teraz chyba par tysicy eksplorerw.

Trzeba by kilku pukw kawalerii, eby ich zmusi do powrotu. Nie ma

strachu!

A tamten? Powdrowa znowu w gry?

Nie, mwi, e ma dosy swego, e ycie bardzo tam trudne, a

ju najgorsza zima. Sze miesicy, od listopada po koniec kwietnia. Nie to,

co w naszych stronach.

Jakie to strony?

Na poudnie od Omaha, mae miasteczko nazywa si Louisville.

Mielimy kuni.

Kiepsko szo?

Ani kiepsko, ani dobrze, wic sprzedalimy wszystko, kupili

wz, muy i konie.



33

A jeli si nie powiedzie? zagadn Gordon zdumiony tak

nieroztropnoci.

Wrcimy do kowalstwa, to dobry fach. Rozmowa zostaa

przerwana, bo wz raptownie si zatrzyma.

Co tam, ojcze? zawoa Ab i wysun si do przodu..

Gordon zosta sam i zamyli si nad tym co przed chwil usysza.

To czyste szalestwo. Tak musi wyglda to, co nazywaj

gorczk zota. A on sam? Rwnie uleg podobnemu optaniu, ale

przecie nie mia nic do stracenia, jedynym grzechem stao si lekkomylne

kupno kosztownego ubrania i rwnie kosztownej broni.

Opowiada, e pochodzi z Chicago. Co prawda urodzi si w tym

miecie i spdzi w nim swe najmodsze lata, jednake ostatnio pracowa na

farmie, pitnacie mil od Chicago. Pracowa a do chwili, w ktrej wie o

zocie Black Hills i moliwociach przeycia wielkiej przygody przewayy

szal. Bez wielkiego trudu. Praca przy pilnowaniu i obrzdzaniu byda bya

wystarczajco nudna, aby perspektywa innej drogi yciowej nie wyrwaa go

z krgu spokojnego, monotonnego ycia. eby odda pen sprawiedliwo,

trzeba powiedzie, i wizja zota odegraa tu stosunkowo niewielk rol.

Karol Gordon naby, nie wiadomo kiedy i skd, szlachetnego

zwyczaju czytania ksiek, w godzinach wolnych od pracy, wbrew

nawykom wsptowarzyszy kowbojw spdzajcych czas na

odwiedzaniu podejrzanych spelunek chicagowskich przedmie wsiada

na konia i gna do centrum miasta, gdzie kupowa ksiki. Pocztkowo

jak popado. Std powsta zabawny galimatias dobrych i zych utworw,

pochanianych przez arliwego czytelnika w cieniu samotnego wizu, gdzie

mu nikt nie przeszkadza, gdzie nie sysza artobliwych przemiewek udzi

nie potraficych zrozumie, czego Karol szuka na zadrukowanych kartkach.

Do uszu pana Bootha, waciciela farmy, dotary wieci o niecodziennych

zwyczajach jego pracownika, a poniewa pan Booth pamita doskonale

ojca Karola, sabiutkie wizy tej dawnej znajomoci skoniy go ktrego

dnia do zainteresowania si synem.



34

James Booth nie nalea do grupy tych prymitywnych,

nieokrzesanych rolnikw i hodowcw, ktrzy poza wasn ziemi nic nie

widz, a ktrych caa mdro sprowadza si do umiejtnoci uprawy roli i

hodowli byda. James Booth przewdrowa kawaek wiata, lubi

drukowane nowinki, a przede wszystkim chcia rni si od swoich

ciemnych jak tabaka w rogu ssiadw, rzadko niekiedy umiejcych pisa.

Marzy w cichoci swego serca, i przyjdzie dzie, w ktrym ta jego inno

zostanie w peni oceniona przez wspobywateli, i doczeka si stanowiska

sdziego. Wezwa do siebie Karola, przejrza nabyte i przeczytane ksiki,

rozdzieli je na dwie nierwne kupki. Jedn bardzo pochwali, drug poleci

Karolowi wrzuci do ognia jako bezwartociowe pimida zamiecajce

jak to okreli serce i gow czytelnika.

Warto doda, e wrd tych drugich znajdowao si sporo

powieci okrelanych popularnie jako dime novels15 opisujcych ycie na

zachd od Missisipi, codzienne trudy pogranicznikw bohaterw Teksasu,

grnikw i stracecw szukajcych szczcia na mao znanych ziemiach.

Niektre z nich posiaday pewne wartoci poznawcze, inne nie zasugiway

w ogle na czytanie.

Karol nie od razu poj, na czym polega rnica midzy dobr a

z ksik, ale kilka uwag, jakie na ten temat wypowiedzia farmer,

zapamita bardzo dokadnie. Na tym sprawa si nie zakoczya. Booth

udzieli Gordonowi prawa korzystania ze swej biblioteki, wcale okazaej, i

od rki wybra swemu pracownikowi kilkanacie tomw, grubych i

cienkich, ktre jak twierdzi Karol powinien koniecznie pozna. Czy

ten wybr by suszny? Na pewno daleki od ideau. Niemniej James Booth

zna si na rzeczy znacznie lepiej od modego kowboja.

Karol zabra si energicznie do lektury. Bardzo mu si spodobay

powieci traktujce o yciu biaych osadnikw. Picioksig Sokolego

15

Dime novels (ang. powieci dziesiciocentowe (dime 10 centw). Popularne na przeomie XIX i XX wieku opowiadania i powieci opisujce przygody i ycie na Dzikim Zachodzie. W latach 1860 1898 wydano w Stanach ponad 3000 takich powieci, ktre stay si prekursorami powieci i scenariuszy westernowych. Za ojca powieci westernowej uwaa si Owena Wistera autora Wirgiczyka, ktry ukaza si w 1902 roku. W 1914 roku Cecil B. DeMille nakrci film pod tym samym tytuem, z Dustinem Farnumem w roli gwnej. Pierwsze polskie wydanie Wirgiczyka ukazao si w 1937 roku nakadem Wydawnictwa M. Arcta. [JW48]



35

Oka16 dosownie pochon, chocia miejscami narracja wydaa mu si

rozwleka i nudna. Ale pniej trafi na opowieci z czasw nowszych, te

lepsze spord olbrzymiej serii dime novels, opisujce prerie i Dziki

Zachd. Powoli zacz rozrnia. Coraz czciej wykrywa fasz lub wrcz

nieprawdopodobiestwa, wiadczce chyba tylko, e autorzy pisz o tym, o

czym sami niewiele wiedz. Z czytania takich ksiek: zych i dobrych,

ciekawych i nudnych, wyrosa tsknota za nie zbadanymi ziemiami, za

ciekawymi ludmi, za przygod. Wiadomo o odkryciu zota w Czarnych

Grach zadecydowaa. Mimo przestrg Bootha wyruszy w nieznane.

Znowu kopot z Kully powiedzia Abel nadjedajc od

przodu wozu. Ona czsto si narowi, nie tak, jak Kty, ktra jest agodna i

zawsze cignie tyle, ile trzeba. Musiaem przemwi Kully do rozumu.

Na potwierdzenie tych sw koa skrzypny i wz ruszy. Jechali

wyjedonym szlakiem przetartym prawdopodobnie przez dylians, na

pewno przez liczne wozy wdrowcw takich jak oni. Wreszcie ujrzeli

migocce w socu nurty rzeki.

To North Platte, ani chybi stwierdzi Ab. Nie ma innej

wody w tych stronach, a to wszystko oznacza, e jedziemy, jak trzeba. Do

Laramie sto mil. Kopotw chyba nie bdzie, bo kraj ludny. Popatrz!

Wdrowali tak prawie do zmroku wzdu zielonego pasa

rolinnoci towarzyszcej rzece. Raz po raz ukazyway si domy rancha

hodowlane, coralle, pasce si konie, a grupy jedcw jawiy si i znikay

wrd stad byda. Kraina bya gadka jak st, poronita traw,

przejrzysto powietrza pozwalaa widzie bardzo daleko i bardzo

dokadnie, co wprowadzao w bd kadego nowicjusza. Samotne drzewo

lub odlegy domek osadnika wydaway si bardzo bliskie, a w

rzeczywistoci znajdoway si o godzin jazdy.

16

Cykl 5 powieci Jamesa Fenimorea Coopera, napisany w latach 1827 1841. W Polsce wydawany po raz pierwszy w latach 1830 1929. W oryginale cykl nosi tytu Opowieci Skrzanej Poczochy, w Polsce nadano mu tytu Picioksig przygd Sokolego Oka. Sokole Oko, to w oryginale Nat Bumpo, zwany czasem Jastrzbim Okiem. Tytu pierwszej powieci wydawany w Polsce jako Pogromca zwierzt, w oryginale ma tytu Zabjca jeleni. Po wojnie Iskry wyday cay cykl w jednolitej szacie graficznej w latach 1958 1961. [JW48]



36

Nad wieczorem rozbili obz na brzegu rzeki, gdzie szeroka,

piaszczysta plaa pozwalaa na rozpalenie ogniska bez obawy podpalenia

prerii. Wyprzono muy, zdjto sioda z koni, ktre natychmiast poczy

si tarza po trawie, a nastpnie wszedszy daleko w nurt piy spokojnie i

dugo.

Karol nie bardzo wiedzia, co ma robi i jak si zachowa.

Krztajca si czwrka (bo i chopiec bra udzia w rozbijaniu obozowiska)

nie wezwaa go do pomocy. Poniewa nie lubi przyglda si bezczynnie,

jak inni pracuj, powdrowa wzdu rzeki, tam gdzie rosy gste wikliny i

gdzie prd wiosennej powodzi powyrzuca na brzeg kody, szczapy i gazie

przyniesione z dalekich lasw. Zebra to wszystko w jeden stos, a nastpnie

poprzenosi na pla. Kiedy gromadka Heartw uporaa si wreszcie z

rozadowaniem wozu oraz sptaniem koni i muw, na piasku gorza ju

pomie, a zapas drzewa by tak ogromny, i wystarczyby na najdusz

nawet noc.

O! wykrzykn Samuel Heart zmierzajc z garnkiem w

stron rzeki. Spad nam kopot z gowy, a ju si martwiem, skd

wemiemy cho kilka szczapek.

Kucn przy ogniu i pocz grza donie.

Noce s jeszcze bardzo chodne ostrzegaj Trzeba bdzie

pali do rana.

Po chwili zjawi si Abel i z jakich tajemniczych dla Karola

kawakw elaza bardzo szybko i sprawnie zmontowa metalowy trjng.

Ustawi go nad pomieniem, a pod szczytem trzech zbiegajcych si prtw

zawiesi na acuszku kocioek.

Uniwersalna kuchenka traperska wytumaczy nie bez dumy

w gosie. Ostatnia nowo. Mona zoy inaczej, a wwczas powstanie

roen do pieczenia. Dobre, co?

Kiedy woda pocza wrze, wsypano do garnka mielon kaw, a

jej zapach od razu przypomnia Karolowi, e nie mia nic w ustach od

wczesnego niadania spoytego jeszcze w kolejowym wagonie. Poczu



37

okropny gd. Wydoby z wntrza wozu swj pkaty toboek, w ktrym

znajdoway si dwie szczelnie zamknite puszki pemikanu, nabyte jeszcze

w Chicago za sone pienidze, puszka kawy, nieco soli i cukru. Reszt

miejsca zajmowa rondelek, mocno zwinity koc oraz kilka pudeek

nabojw. Przydwiga to wszystko w poblie ognia nie wiedzc, e przez

cay czas obserwuj go oczy Samuela Hearta. Kiedy rozsupa sznur worka,

usysza:

Zostaw to na gorsze

godziny. Siadaj i czekaj, a Jessie

przygotuje nam kolacj. Na ten czas

drogi naleysz do rodziny i dlatego

duej nie bd ci nazywa panem

Gordonem. Zgadzasz si?

Karol kiwn gow, ale

rwnoczenie zaprotestowa:

Nie chc was objada. Do

Czarnych Gr; wdruje si przez

miesic...

Gupstwo! przerwa

mu Samuel. Ten twj woreczek,

eby nie wiem jak w nim upcha, starczy zaledwie na tydzie. Na co liczy?

Na swoj strzelb. Mwiono mi, e im dalej na pnocny

zachd, tym wicej zwierzyny.

Prawda, syszaem o tym i ja. Ale tereny le dopiero za rzek

Cheyenne. Nie ma ona nic wsplnego z tym miastem, ktre opucilimy.

Wiesz, ktrdy ona pynie?

Nie wyzna Karol szczerze.

Ja rwnie rozemia si starzec ale nie martwi si. Jeli

droga bdzie tak atwa, jak dotychczas, dotrzemy do twojej zwierzyny za

trzy tygodnie. Lepiej wic zostaw swe za pasy na pniej. Kto wie, moe i

my z nich skorzystamy. No, trzymaj...



38

To powiedziawszy wetkn w rce Karola kubek z kaw oraz

spor kromk chleba przykryt plastrem wdzonego boczku.

Karol jedzc winszowa sobie spotkania z rodzin Heartw.

Wdrujc samotnie nigdy nie zdoaby przyrzdzi tak znakomicie tego

posiku. C za szczliwy traf!

Po kolacji Ab zebra naczynia i powdrowa do rzeki, aby przy

pomocy piasku i wody przywrci im czysto. Pniej Jessie zaprowadzia

syna do wozu na nocny spoczynek, trzej mczyni pozostali przy ogniu.

Abel pouczy Karola, jak naley ukada drewna, by pomie nie wygas, ale

by rwnie nie bucha zbyt wysoko.

Zapada ciemno, na

wysokociach zabysy gwiazdy, chodny

wiatr pocz studzi rozgrzan socem

ziemi. niebu.

To tam odezwa si Samuel

wycigajc rk ku niebu. Tamta gwiazda

bdzie nam teraz stale przywieca

wskazujc drog ku Czarnym Grom.

To dobre w nocy roztropnie

zauway Gordon ale w dzie?

W razie czego odnajdziemy

rolin magnetyczn.17

C to takiego?

Rolinka ani maa, ani wielka. Kwitnie to, a jej licie

wskazuj zawsze pnoc. Znale atwo, bo mocno pachnie i wydziela z

siebie lepki sok.

I jej licie zawsze wskazuj pnoc? powtrzy z

niedowierzaniem Karol.

17 Waciwoci tej roliny (aciska nazwa Silphium laciniatum) nie zostay zbadane.



39

Zawsze.

Skd o tym wiecie?

Opowiada mi jeszcze ojciec, potwierdzili inni. Mj ojciec sporo

wdrowa po wiecie doda tonem wyjanienia. No, ale czas na

spoczynek.

Cignc rnej dugoci patyczki ustalili kolejno nocnej warty.

Chocia okolica robia wraenie spokojnej i pustej, naleao czuwa,

zwaszcza przy koniach i muach.

Na Karola wypad najlepszy, bo pierwszy w kolejnoci dyur.

Przerzuci winchester przez rami, powiedzia dobranoc Heartom i

poszed w kierunku zwierzt.

A nie zapomnij o ogniu przestrzeg go Samuel i... wybierz

dla siebie gwiazd-przewodniczk



40

I I I

G r z e c h o t n i k

Czwartego dnia dotarli do fortu Laramie, nad rzeczk o tej samej

nazwie, znacznie mniejsz od North Platte, z ktr przyszo si im! rozsta.

Tu woda pyna mtna, byszczca w socu jak zoto na tle szarej, prawie

czarnej paszczyzny. Przestrze bya jaowa, tylko nad brzegami cigny

si wskim pasmem niskie zarola. To by przedsmak Zych Ziem, jak

owiadczy Samuel.

Ojciec mi o nich opowiada.

Kim on by? Traperem? zainteresowa si Gordon.

Nie. Suy w Kanadyjskiej Konnej.

Ho, ho! Musia nie byle jak zna si na rzeczy. Syszaem

niejedno o czerwonych kurtach18. Nieatwa to suba i nieatwo by do

niej przyjtym. Ale skd si ojciec znalaz po tej stronie granicy?

Ojciec ciga bandyt a tutaj. To trwao z p roku.

I zapa go? Zapa, ale nie doprowadzi. Uciekajcy by tak

wyczerpany, e ledwo na nogach si trzyma. W trzy dni pniej umar.

Karol pomyla, i relacje ojca Hearta o Zych Ziemiach to troch

za mao dla poznania warunkw wdrwki przez ten pierwotny kraj, ale nie

wspomnia o tym gono.

18 Indiaska nazwa onierzy Krlewskiej Konnej Policji pochodzca od koloru ich kurtek.



41

Nad rzeczk Laramie rozbili obz poudniow por, a Karol

poszed obejrze fort. Ta drewniana budowla, postawiona w odlegoci

zaledwie kilkudziesiciu krokw od wody, wygldaa do niepozornie.

Drewniana palisada raczej pot ustawiona w czworobok, a nad tym

potem trzy wieyczki domki o spadzistych dachach, wystpujce poza

ogrodzenie i wsparte dodatkowo palami. Jedna z tych wieyczek

znajdowaa si nad wsk bram wjazdow, tak nisk, e nie mg jej

przeby jedziec na koniu.

Kiedy wraca do obozowiska, spotka Abla. Od niego dowiedzia

si, e fort Laramie powsta w 1834 roku jako obronna faktoria dla celw

handlu, a dopiero po latach zosta nabyty przez rzd Stanw Zjednoczonych

i zamieniony w stranic wojskow.

Nad rzek dymio ju ognisko. May Jack buszowa wrd

nadbrzenych zaroli, dopki go nie przywoaa matka. Chopak pokrci si

przez chwil w pobliu i korzystajc z nieuwagi dorosych znowu si

oddali. Tym razem w stron szarej paszczyzny porosej rzadk, such

traw. Karol spostrzeg, jak odchodzi coraz dalej, ale pomyla, e to nie

jego sprawa. Poszuka wzrokiem Jessie, lecz jej nie znalaz. Zauway tylko

nad rzek Abla. Wygldao na to, i razem z ojcem owi ryby. Bowiem to,

co trzyma w rakach stary Heart, przypominao wdk. Czy nie nazbyt ufali

ssiedztwu fortu, pozostawiajc cay dobytek bez opieki zaniepokoi si

Karol. Zerkn znowu w kierunku, w ktrym powdrowa Jack, dostrzeg go

ju tylko jako ma plamk na tle szarzyzny gleby. Gdyby nie czerwona

kurteczka, na pewno by go nie zauway.

C za nieostrono mrukn.

Wzi strzelb i poszed szybkim krokiem tam, gdzie majaczy

barwny punkcik. Wkrtce dojrza drobn sylwetk dziwnie nieruchom.

Jack! krzykn. Wracaj!

Chopiec ani nie odwrci si, ani nie poruszy.

Jack! zawoa raz jeszcze i puci si biegiem.



42

May Jack sta jak skamieniay. C byo przyczyn? Zanim j

dostrzeg, ju usysza: co jakby szelest arkusza papieru albo raczej

chrzst, jaki wydaj ziarnka grochu potrzsane w rybim pcherzu. Zna

wietnie ten dwik, mimo e nigdy dotd nie przekroczy koryta Missouri.

Bo grzechotniki yj na caym wielkim kontynencie, od Teksasu po Wielkie

Jeziora*19 Zatrzyma si, przyoy kolb do ramienia i gdy muszka lufy

znalaza si na wysokoci paskiego ba, pocign za cyngiel. Bysno

krtkim jzyczkiem ognia. Raz, drugi, trzeci. Wzniesiona nad ziemi

obrzydliwa, trjktna gowa opada. Karol chwyci chopca za rk i

gwatownie odcign. Jadowity w lea nieruchomy jak kawa

porzuconej liny.

Jak to si stao, Jack? Gordon czu, e zimny pot spywa mu

po czole.

Baem si. Czy on gryzie?

Gryzie... to jest grzechotnik, jego jad zabija! Nigdy nie zbliaj si

do wy!

On lea obok tamtego kamienia Jack wskaza na pobliski

gaz. Nie byem pewien, czy to w, czy jaka dziwna ga. Poruszyem

go patykiem. Wtedy podnis gow, a ja nie wiedziaem, co robi, ucieka

czy sta...

Przecie gdyby chopiec uczyni chocia jeden krok, gdyby

poruszy si albo odpowiedzia na wezwanie, w by go uksi.

Wracamy zdecydowa Karol. Nigdy wicej nie dotykaj

patykiem niczego, co przypomina ga lub sznurek, lub kolorow wstk.

Tak mog wyglda jadowite we.

Ale pan mnie uratowa stwierdzi malec ju bardziej ranym

gosem.

19

Nazwa piciu jezior na granicy Stanw i Kanady: Ontario, Huron, Erie, Michigan i Grne. Jeziora (w szczeglnoci Grne i Ontario ciesz si z saw i owiane s tajemnic porwnywalna do Trjkta Bermudzkiego. Zaginicia nie tylko statkw i okrtw lecz take samolotw zdarzaj si stosunkowo czsto w tym rejonie. Wedug legendy Indian Czipewejw, pochania je olbrzymi jesiotr mieszkajcy w Jeziorze Grnym. [JW48]



43

Hm... pewnie. Tylko nie licz na to, e zawsze kto bdzie sta za

twymi plecami!

Podeszli do obozowiska, gdy gowa pani Jessie wyjrzaa spod

pciennej budy wozu.

Jack powiedziaa nie oddalaj si od obozu. Moesz

zabdzi.

Mamo, pan Gordon zabi wa!

Wa? rozemiaa si, podesza do syna i pogaskaa go po

gowie. Doprawdy, widzielicie wa? zwrcia si do Karola z

niedowierzajcym umiechem.

Odpar nieco ostro:

To by grzechotnik, prosz pani. Nie wolno puszcza malca

samego. Gdybym si spni...

I natychmiast poaowa swych sw. Jessie zblada gwatownie.

Przelk si, e zemdleje.

Panie Heart! zawoa w stron rzeki.

Nic, nic opanowaa si. Powiedzcie jak to byo.

Gordon pozwoli wygada si chopcu. Kiedy malec skoczy sw

relacj efektownym puff co miao naladowa gos winchestera, Jessie

uklka i przytulia do siebie syna.

Jack szepna Jack, jak moge...

Karol odwrci si. Powstaa szybko z ziemi chwycia go za rk.

Niech pan nie odchodzi... Abel, ojcze!

Dwa cienie wyjrzay z nadrzecznych zaroli.

Chodcie szybciej! woaa.

Przybiegli.



44

Syszelimy jakie strzay zaniepokoi si m.

Abel powiedziaa Jessie podzikuj panu Gordonowi.

Gdyby nie on... zaczerpna oddechu gdyby nie on...

Co si stao?

Grzechotnik! krzykna. Tam pokazaa rk.

Czy dziecku nic si nie stao? Dajcie strzelb rozkaza

Samuel.

Nic a nic odpar spokojnie Karol. Strzelba niepotrzebna.

W jest martwy jak kamie.

Uff! Opowiadajcie teraz...

Gordona wyrczya Jessie. Abel sta cay czas milczcy, a gdy

opowiadanie dobiego koca, wycign obie rce do Karola.

Jak ci mam dzikowa? Teraz powiem: nie chciaem, eby z

nami jecha, a wszystko przez twoje ubranie, zbyt nowe. Sdziem, e

posiadacz takiego ubrania przysporzy nam tylko kopotu. A teraz... eby nie

ty! Odtd wszystko, co moje, bdzie twoje. Mam racj, ojcze?

Dobrze powiedzia, synu przytakn Samuel. Chodmy

zobaczy tego wa.

Gordon zaprowadzi ich na miejsce wypadku. Obejrzeli dokadnie

grzechotnika. Mia eb cakowicie odstrzelony. To by skutek jednej tylko

kuli, nastpne dwie... chybiy. Ale o tym Karol nie powiedzia. Nasucha si

natomiast wielu pochwa.

Gdzie wtedy sta? dopytywa si Samuel.

Pokaza.

A Jack?

Malec zatrzyma si o krok od wowego zewoku.



45

Do licha! przerazi si Abel. Piekielnie blisko. Kiepski

strzelec prdzej trafiby w dziecko ni w wa. Ale masz oko! Polowae

kiedy na grzechotniki?

Nigdy, lecz... zawaha si i doda jakim przytumionym

gosem mj ojciec zgin od ukszenia...

Okropno szepna Jessie. Co za straszne strony...

Wrcili do obozowiska, kady na swj sposb komentujc

wydarzenie.

Nad wieczorem Ab dostrzeg po drugiej stronie rzeki stadko

antylop. Zaprowadzi Gordona w nadbrzene zarola i pokaza mu

nieoczekiwanych goci.

Mamy tylko peklowane miso i boczek zauway

mimochodem. Za tydzie nie bdziesz mg na to patrze, ja ju mam

dosy.

Podobno antylopy s niezwykle pochliwe.

Prawda, ale przy takich strzelbach... Ty przecie wietnie

strzelasz.

Karol pomyla o dwu swoich pudach, lecz nie zaprzeczy.

Nigdy nie polowaem na antylopy odpar. Nie mam

pojcia, jak si do tego zabra.

Cierpliwoci, pomog ci. One s jeszcze zbyt daleko. Gdy

zacznie zmierzcha, podejd do wodopoju. Ale w ktrym miejscu? Chyba

nie tutaj, odstraszy je blask ogniska.

Syszaem, e pragnienie zaspokajaj tylko o wicie.

O zmierzchu rwnie. Gdyby nie ta przeklta rwnina,

sprbowabym je podej, wiatr wieje w nasz stron, ale nic z tego.

Zauwa nas, zanim kiwniemy palcem. Ot i kopot. Poradz si ojca. Sied tu

w krzakach i czekaj.



46

Znikn, a Karol klczc wrd chaszczw obserwowa dalekie

stadko. Zwierzta poruszay si wolno, to tu, to tam. Wydawao si, e

zmierzaj w kierunku wody.

Ojciec zgodzi si, ebymy tu sterczeli a do skutku

zaszepta gos Abla.

To moe nawet trwa kilka lat zauway zoliwie Karol.

Cii! One naprawd podchodz.

Abel Heart wydoby z kieszeni poduny przedmiot, pobyskujcy

tym metalem. Szarpn za jeden koniec i rozcign.

Luneta?



47

Doskonaa. To pamitka po dziadku. Dobrze mu suya w

Krlewskiej Konnej. Nie jeden raz zauway to, czego nie dostrzegby goym

okiem. Spjrz wrczy lunet towarzyszowi. Nie tak, bardziej w lewo.

Widzisz?

Oczywicie, e widzia. Stadko nagle zogromniao. Rozrnia

pojedyncze sztuki.

Dziesi stwierdzi. Chyba... chyba id w nasz stron, ale

jak mrok spadnie, stracimy je z oczu. I oddajc lunet Ablowi doda z

uznaniem: Dobry wynalazek taka rzecz.

Bardzo dobry. Chodmy troch w prawo, one tam id.

Ruszyli wzdu linii krzeww, co kilka krokw przystajc, aby

zerkn w szka lunety.

Tu si zatrzymamy zdecydowa Abel. Siadaj jak

najwygodniej i uzbrj si w cierpliwo.

Tkwili w miejscu chyba ze dwie godziny i Gordon rozmyla,

dlaczego przyjemno oddania strzau musi by okupiona tak straszliwie

nudnym wyczekiwaniem celu. U siebie, w Illinois, polowano na... wiewirki

i ptactwo. Wiksza zwierzyna naleaa do rzadkoci, a do kojotw (gdzie

ich nie ma?) po prostu nie warto strzela. Tak wic Karol nie posiada

prawie adnego dowiadczenia. Co prawda w strzelaniu do rzutkw

zdarzyo mu si a trzykrotnie podbi ku niebu blaszan puszk i kowboje

okrzyknli go zwycizc. Ale kowboje z okolic Chicago to wcale nie

najwysza klasa celnoci oka i pewnej rki.

Rozpocza si przedwieczorna szarwka. Na horyzoncie gasy

rowe blaski zorzy. Wiatr nagle usta. Zapada cisza. Karolowi wydao si

e syszy przytumiony tupot racic. Zwierzta zbliay si powoli. Teraz ju

goym okiem mona byo rozrni poszczeglne sztuki.

Uwaaj, Karolu przestrzeg Abel. Nie ruszaj si, za p

godzinki bdziemy je mieli.



48

Nie pomyli si. Ledwie zgasy blaski zachodu, na przeciwlegym

brzegu ukazay si ciemniejsze od zmroku sylwetki. Na przedzie posuwaa

si jedna powoli i czujnie. Gordon widzia, jak rozglda si dokoa, podnosi

eb i wciga powietrze. Potem odesza w bok, kiwajc gow, jakby

zachcajc swe towarzyszki do skorzystania z wody. Podbiegy ca

gromadk, weszy w pytkie rozlewisko.

Teraz szepn Abel.

Karol nacisn cyngiel. Jednoczenie ozway si obie strzelby, ich

gos zla si w jeden oskot. Antylopy zawrciy byskawicznie, ale nim

zniky z pola widzenia, bysno wrd przeciwlegych zaroli i nim huk

przebrzmia, jedno ze zwierzt runo w traw.

A to co? zdumia si Abel i doda markotnym tonem:

chybilimy obaj. Tamten mia wicej szczcia.

Zza kpy krzeww wyoni si najpierw kapelusz, pniej szyja,

wreszcie ukazaa si caa posta mczyzny. Postpi kilka krokw, schyli

si i ukaza znowu, objuczony myliwskim upem. Odwrci si twarz ku

rzece i wkroczy w jej nurt. Przeby go bez trudu, woda w najgbszym

miejscu nie signa mu powyej kolan.

Witajcie, nieznani przybysze, na nieznanej ziemi powiedzia

zatrzymujc si przed nimi. Prowadcie mnie do ogniska. Kapink

zmokem.

Chodmy odezwa si Abel. Pogratulowa strzau.

Eee... nie byo trudno. Bardzo ze wybralicie miejsce. Naleao

przej na drugi brzeg, wwczas mielibycie zwierzyn z boku. Krtki strza

i pewny.

Karol zauway, e nieznajomy dwiga nie tylko antylop, ale i

mocno wypchany worek, na pewno ciki, strzelb i dwa woreczki

uwieszone przy pasie. Mimo to stpa pewnie i lekko.

Wdrujecie do Czarnych Gr? Spostrzegem was za dnia. Czy to

ma jaki sens? Tyle ludu pcha si na pnoc, a tylu ju tdy przeszo, e



49

gdyby to nawet byy nie Czarne, lecz Zote Gry, i tak ich nie starczy dla

wszystkich.

Kiedy znaleli si w krgu migotliwego blasku ognia, przybysz

zrzuci z siebie niesione ciary i skoni si Samuelowi.

Strudzony wdrowiec zapytuje, czy moe ogrza si przy

waszym wspaniaym ognisku? W zamian ofiaruje antylop w nadziei, e i

jemu dostanie si kawaek pieczeni. Ho, ho wykrzykn pocigajc

zabawnie nosem czuj pieczony boczek! To jeszcze lepsze, bo przyznam,

e miso antylopie ju mi w gardle staje.

Gada przez cay czas i rozglda si dokoa jakby szukajc jeszcze

innych uczestnikw obozowiska. Skoni si Jessie, zerkn na Jacka ktry

nagle wyoni si z mroku.

Witam pani powiedzia uchylajc kapelusza. Jak si

masz, chopcze?

To moja ona wyjani Abel nieco zaskoczony zachowaniem

nieznajomego.

Czy mog spocz?

A siadaje, czowieku achn si Samuel. Miejsca jest

sporo, nikomu nie odmawia si go w takich stronach.

Prawda! nie wiadomo dlaczego uradowa si przybysz.

Przysun swj toboek i usiad na nim.

Nazywaj mnie Grzechotnik przedstawi si.

Jak? zapyta Gordon podejrzewajc, i nieznajomy by

wiadkiem chybionego strzau do wa i kpi sobie teraz z niego.

Grzechotnik, powiadam. Chocia naprawd to jestem Derek

Carty. Ale po faktoriach nie gadaj inaczej, tylko: Grzechotnik. To

powiedziawszy wycign nogi w kierunku ognia, a z nogawic i butw

posza para.



50

Skra popka zauway Samuel.

Co?

Powiadam, e szkoda butw.

Cofn nogi.

Ma pan racj, panie...

Jestem Samuel Heart, to mj syn Abel, synowa i wnuk. A to nasz

towarzysz, Karol Gordon.

Wic rodzina i przyjaciel ucieszy si nieznajomy. I

wdrujecie do Czarnych Gr z wozem i caym gospodarstwem.

Karol, ktremu jako nie przypado do smaku takie gadanie,

postanowi je przerwa.

Myl powiedzia szybko e naleaoby zaj si antylop,

jeeli pan pozwoli?



51

Oczywicie! Zupenie zapomniaem. Jeli mi pomoecie,

uwiniemy si raz dwa.

Podnis si wawo, wycign zza pasa myliwski n o rczce z

bawolego rogu i klindze tek czystej, e zalnia w blasku ognia niczym

srebro. Karol pospieszy z pomoc. W zdejmowaniu skr zwierzcych

nabra wprawy w subie u pana Bootha. Wycito kawa poldwicy, ktry

zosta upieczony tak szybko, jak to byo moliwe. Jedli z apetytem, tylko

Derek Carty poprosi o wdzony boczek. Kiedy kawa zostaa wypita, a

piecze znikna, przystpiono do cielenia kady sobie nocnych

legowisk, a pniej cignito losy majce ustali kolejno wart.

Uczestniczy w tym i Carty, zgodnie z jego wasn propozycj. Karol jako

nie okaza zachwytu, lecz nie zaprotestowa. Nie mia wprawdzie adnych

powodw do nieufnoci, ale przybysz nie bardzo mu si podoba. Zdawao

mu si, e czuje fasz w jego sowach.

Jednake noc, wbrew tym obawom, mina spokojnie. Obudzili si

zdrowi i cali. Konie wyglday rzeko, a muy rozbrykay si na nadrzecznej

ce. Z posikiem uwinito si szybko, wpakowano na wz wszystko, co

wpakowa naleao.

A pan, Grzechotniku? zagadn Samuel Heart.

- Dokd pan zmierza?

Ja... jeeli nie bdziecie mieli nic przeciwko temu, chtnie

przycz si do towarzystwa

Niech pan cinie swj tob na wz. Z tyu jest nieco miejsca,

mona usi. Pan take do Czarnych Gr?

Zaprzeczy:

Bajkowe zoto nic mnie nie obchodzi. Poluj, to mi wystarcza.

Z wiosn skry s kiepskie zauway Karol.

Ja te nie zbieram obecnie futer, tylko grzechotniki.

Suchacze rozemieli si sdzc, e to art.



52

Ale tak zapewni poluj na grzechotniki. Ich skra jest

mocna i trwaa bez wzgldu na por roku. Trzeba umie wyprawia, nadaj

si wietnie do wyrobu nieprzemakalnych czapek, pokrowcw, a nawet

obuwia.

Ile takich skr naley zebra na najmniejsz nawet czapk?

zagadn Karol nieufnie.

Sporo, ale te grzechotnikw nie brakuje w tych stronach.

Teraz ju wiecie, skd pochodzi moje przezwisko.

Ruszamy! ponagli Samuel.

Wskoczy na kozio zajmujc miejsce obok synowej i wnuka.

Carty siad w tyle wozu, zwieszajc nogi na zewntrz. Dwaj

jedcy wierzchem wysunli si ku przodowi i kawalkada ruszya w ciszy

poranka i lekkich podmuchach wiatru.

Z upywem godzin krajobraz si zmienia, naleaoby powiedzie:

pospnia. Trawa rzeda, coraz czciej ukazyway si jzyki szarego piachu,

a w przerwach midzy nimi rs ju tylko brzowoczarny sed20. Pod koniec

dnia trafili na mae jeziorko, raczej wielk kau pozostao

wiosennych roztopw.

Stamy tutaj! krzykn z wozu Carty.

Po co? Jeszcze cakiem, widno i moemy przez dwie godziny

jecha odkrzykn z koza Samuel.

Dalej nie ma wody!

Nie ma wody?

Ani kropelki.

Zatrzymano muy. Karol i Abel, ktrzy odjechali nieco ku

przodowi, teraz zawrcili.

20 Roslina z gatunku bylic



53

Ostatnia moliwa do picia woda wyjani Grzechotnik a

do Black Hills. Radz napeni wszystkie naczynia, jakie macie. Pniej ju

tylko rda alkaliczne, gorzkie, e gb wykrzywia, a zwierzta padaj.

Posuchali rady. Z dwu wielkich beczek, jakie mieli na wozie,

wydobyto zapasy mki i kaszy, wycignito skrzane wory, po czym rozbito

obz.

Karol, Abel i Carty nazrywali sedu, naamali gazi z trzech

samotnych drzew sterczcych na skraju rozlewiska. Kiepski by z tego

ogie, jednak kaw dao si ugotowa i upiec podpomyki z mki zarobionej

przez Jessie.

Gratulowano Ablowi, e poprzedniego wieczoru upiek ca reszt

antylopy. Teraz nie sposb by byo tego dokona i miso ulegoby zepsuciu.

Po wieczerzy mczyni znw cignli losy. I znw Karolowi

przypada pierwsza nocna warta. Najlepsza, bo bdca jedynie pewnym

skrceniem odpoczynku, a nie wyrwaniem z gbokiego snu, co byo zawsze

najbardziej przykre. Najkrtszy patyczek, oznaczajcy wart przedrann, t

najgorsz, wycign Carty (co prawda Karol twierdzi pniej, e to wcale

nie by przypadek, ale jake tego dowie?).

Noc zapowiadaa si pogodnie, ksiyc wypyn na czyste niebo i

osrebrzy ziemi. Wida byo okolic daleko i dokadnie. Karol z broni pod

pach kry tu i tam, pilnujc rwnoczenie, aby ognisko do szcztu nie

wygaso. Niczego nie dojrza poza kilku cieniami czworonogw, ktre

zbliyy si do rozlewiska na przeciwlegym brzegu, a pniej odbiegy i

nawoyway si znajomymi gosami: kojoty.

Kiedy nadesza pora, obudzi Samuela i natychmiast zaj jego

miejsce przy arzcych si szczapach. Dugo nie mg zasn. Dlatego

pewnie, gdy otworzy oczy, ju zgasy poranne zorze, a soce wiartk swej

tarczy zdyo wyjrze zza horyzontu. Jego towarzysze nadal spali.

Dlaczego Carty ich nie obudzi?



54

Zerwa si z prymitywnego legowiska, chwyci strzelb, rozejrza

si dokoa. Nie dostrzeg sylwetki wartownika. Ruszy na obchd zataczajc

wok wozu coraz wiksze krgi. Carty' ego nie odnalaz.

Na pewno zasn pomyla ze zoci i chrapie teraz w

jakiej dziurze. Ju ja mu powiem do suchu!

Pocz woa, ale z takim tylko skutkiem, e obudzi

wsptowarzyszy. Derek Carty jakby pod ziemi si zapad. Gniew Karola

teraz zamieni si w niepokj. Pobieg nad wod, gdzie zostawiono na noc

konie i muy. Muy dostrzeg od razu. Koni nie byo!



55

I V

P o c i g

Moe znalaz lepsze pastwisko i tam zaprowadzi konie?

wyrazia naiwne przypuszczenie Jessie Heart.

Abel machn lekcewaco rk.

Gagan uciek! Po prostu uciek! Jak mylisz, ojcze?

Trzeba ciga. We Katy i spiesz si, synu.

Rzucili si do szukania sioda, wszyscy naraz, co nie przyspieszyo,

ale opnio jego znalezienie. Heartowie, jak to si mwi, popadli w

desperacj. I trudno si temu dziwi. Utrata obu wierzchowcw rwnaa si

przedueniu wdrwki. Dla dwu pozbawionych koni osb nie byo miejsca

w wozie, co najmniej jeden musiaby i pieszo.

W rozgardiaszu, jaki powsta, jeden Karol zachowa zimn krew.

By moe dlatego, e tak ju mia natur; by moe dlatego, e strata nie

dotyczya go bezporednio. To on wanie przygna mua znad wody,

znalaz siodo i uprz. Kiedy Abel wkada nog w strzemi, zaczekaj

powiedzia.

Myl, e byoby lepiej, abym ja uda si w pocig. Jed wcale

nie najgorzej, a wiele zaley tu od szybkoci.

Nie! zaoponowa Abel.

Ale...



56

Ab odezwa si Samuel on ma racj. Ustp. Jeli Karol nie

dogna rabusia, nie dogna go nikt. Czy nie wiesz, jak jed kowboje? Ustp

mu, synu.

Dzikuj. Nie powinnicie le wyj na tej zamianie.

Karol pobieg do wozu, wycign ze swego toboka zwinity w

grube kolisko rzemie, w sekund by z powrotem.

Czekajcie, albo posuwajcie si moim tropem! krzykn,

uderzy pitami mua i z miejsca ruszy galopem. Co tam za nim zawoano,

ale co, nie dosysza.

Pogna prosto przed siebie. lad dwu koni by bardzo wyrany.

Chyba nie ma jeszcze i dwu godzin pomyla i przynagli

wierzchowca do prdszego biegu.

Przed nim rozpostara si rwnina widoczna hen, daleko, skpana

w promieniach wschodzcego soca. Rwnina pusta.

Czyby Carty odjecha tak daleko? To niemoliwe, przecie

prowadzi jucznego konia. Co w tym si musi kry!

Co si kryo, zauway ju po pierwszej godzinie jazdy. Grunt

powoli opada, a Karol znalaz si na dnie pytkiego parowu, wystarczajco

jednak gbokiego, aby ko wraz z jedcem mogli posuwa si nie

zauwaeni. Okoliczno bardzo niepomylna dla cigajcego. Wwz co

prawda skoczy si szybko, ale za jego wylotem nie cigna si ju gadka

jak st powierzchnia, lecz kbowisko ska o fantastycznych ksztatach i

gazw wymytych erozj gleby. Ziemia bya czarna, jakby spalona na popi,

czarne byy skay, czarne gazy, wok ktrych sterczay pospne krzewy.

Na prawo i na lewo gmatwa si labirynt przej, cieek, rozpadlin nie

wiadomo dokd wiodcych. Sytuacj ratowa wyjedony szlak dyliansu

jak Karol trafnie si domyli wyrane koleiny, zdeptana kopytami

ziemia, na ktrej nawet niezbyt spostrzegawczy obserwator musia

dostrzec odciski podkw jeszcze nie przyprszone kurzem. Carty musia

tdy poda trzymajc si jedynego drogowskazu ladu k.



57

Mimo szybkiej jazdy wierzchowiec Karola sprawowa si

znakomicie, ani na minut nie zwalniajc tempa. Muy s wytrzymalsze od

koni i Karol liczy si z tym faktem, ktry dawa mu przewag nad ciganym

na duszej drodze, a droga do Czarnych Gr bya duga. W drugiej poowie

dnia trafi na lady wiadczce o tym, e koniokrad zmczy si ucieczk. Z

boku dyliansowego szlaku odkry miejsce zryte kopytami, wydeptane

przez buty i walajce si resztki jedzenia. Tu odpoczywa Derek Carty i

pokrzepia nadwtlone siy spnionym niadaniem. Albo konie mu

ustaway, albo zlekceway moliwo pocigu. I tak okoliczno naleao

wyzyska. Karol ruszy dalej marzc o schwytaniu zodzieja i... o kawaku

antylopiej pieczeni. Od wczorajszego wieczoru nic nie jad, a w popiechu

nie zabra z sob nawet kawaeczka podpomyka i co gorsza ani kropli

wody! Byo to karygodne niedopatrzenie, ktre nie przytrafioby si

dowiadczonemu podrnikowi. Jeli Carty mwi prawd o pustynnym

charakterze tych ziem, przeduajcy si pocig grozi mierci z godu i

pragnienia. Wszystko zaleao od szybkoci. Gna wic na zamanie karku.

Krajobraz nie ulega zmianie, tylko gdzieniegdzie wymyte erozj

skay niky, a ich miejsce zajmoway tawe wydmy o bokach stromych i

szpiczastych szczytach, poronite kpkami bawolej trawy lub niskimi

dbczakami o liciach spopielaych, jakby wszystkie te drzewka od dawna

uschy. Wydawao si, e w caej okolicy fauna dawno ju wymara, a flora

wanie wymieraa. Nad takim ponurym krajobrazem wisiao soce,

grzejc niezwykle mocno jak na t por roku i ukazujc jaskrawe kontrasty

jasnoci i mroku, pospne wntrza jaski, w ktrych nikt nie mieszka, i

gbokie zapadliny gruntu, na dnie ktrych czaia si mier.

Potem soce jakby przygaso, przejrzyste powietrze zmtniao.

Upa si wzmg, duchota stawaa si nie do zniesienia. Karol pomyla, e

zwiastuje to burz, i ucieszy si: deszcz w tej bezwodnej krainie zawsze by

podany, a c dopiero w jego sytuacji!

Nieco pniej dmuchn wiatr tak gorcy, jak z wntrza

rozpalonego pieca. Podniosy si tumany kurzu, widoczno pogorszya si

tak bardzo, e jedziec musia zatrzyma mua, a przy nastpnym

podmuchu zeskoczy z sioda. Teraz wicher pocz d z szybkoci



58

huraganu, bez adnej przerwy, z si mogc zwali z ng najtszego

piechura.

Ledwie co widzc Karol dobrn wraz ze swym muem pod zaom

skalny, wystpujcy nad ziemi niczym balkon domu. Ustawi zwierz

gow ku skale, twarz zakry sobie kapeluszem i postanowi przeczeka

zawieruch. By pewien, e w tych warunkach Carty rwnie niedaleko

ujedzie.

Wiatr przeciskajc si midzy skalnymi wyniosociami wista i

dudni niby pdzcy pocig. Od czasu do czasu odzyway si grzmoty.

Karol czeka na deszcz. Ale oczekiwanie nie spenio si. Wiatr

ucich, kurz powoli opada, a zza zasony wirujcych drobin wyjrzao

soce. Zdziwi si wic, e tak krtko trwaa zawierucha, e dzie nie

dobieg koca, i ucieszy si, e mona podj pocig. Ale rado zamienia

si w niepokj na widok spustoszenia, jakiego dokonaa burza: wszystkie

lady zostay dokadnie zasypane zniky nawet gbokie koleiny,

wyobione przez dylians. Nic, adnego znaku mogcego suy jako

drogowskaz. Karol zapamita, z ktrej strony tu przyby, i

Documents

08_Wiesław Wernic_GWIAZDA TRAPERA