BERTSO GUZTIAK

Bilintx

Iturria: Bilintx. Indalecio Bizkarrondo. 1831-1876. Bizitza eta bertsoak, Bilintx (Antonio Zavalaren edizioa). Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones, 1978.

Klasikoen Gordailuan:http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/B/Bilintx.htm

Klasikoen Gordailuak egindako lanak oro dominio publikokoak dira,eta, Jabego Intelektualaren Legearen arabera jatorrizko idazlanak bestelako eskubiderik ez baleuka, nahi bezala erreproduzi daitezke.

Galop infernal

Onoko bertso-sail onek bi zati ditu. Lenengoan aditzera ematendanez, Iñauteri batzuetarako paratua da. Ta, bigarrengoan esaten danez,Iñauteri oietarako dantza-tokia ta abar prestatzen asi ziranean, kontrario-ren bat edo beste izan zuten Bilintx eta bere lagunak; bañan ala ere ondoantolatu zituzten gauzak.

Bertso auek, argitaratutako paper batetik ditugu. Paper ori,Peñaflorida kondearen liburutegian-edo omen zegoan, eta gure eskueta-raño Donosti'ko Juan Arbelaitz ta Tolosa'ko Juan Jose Beloki jaunen bitar-tez etorri zan.

Len adierazi bezela, moldiztegiak, Jaunari eskerrak eta gure mesede-tarako, urtea ipintzeko buruzbidea izan zuan: 1852. Guk ezagutzen ditu-gunetan, auek izango dira Bilintxen bertsorik zarrenak. Ogei ta bat urtezituan orduan; ondo gazterik asi zan, beraz, bertsogintzan.

Bertsoen azpian, egillearen firma: Vilinch. Ortik dakigu bertso auenaita nor dan. Izengoiti ori nundik datorren, iñork ere ez daki gaur. Paperonetan azaltzen da, guk uste, lenengo aldiz. Bitatik bat izango da: bereaurrekoengandik zetorkiona edo oso gazterik berari erantsia.Antonio Zavala

5

pena franko izango dagure biyotzian;baña sartuko geraberriro pozian,gure naieko egunoiek etortzian.

5Betoz ordu onian,datozenerakodantzako sala deguegoki parako;soñu politik ereetzaigu faltako,guziya ondo eginnaiko degulako.

6Orra, maite politak,klaro eman parteez degula dantzarikgaizuma juan arte;lenengua noiz degunjakiñian zaute,faltatu gabetaniketorri zaitezte.

Lagunkida fraternal'eko galaiak beren damari

1Emakume maiteak,dantzara gurekinetortzen zeratenakborondatiakin,esan biaizutegudezazuten jakin:dantzak bukatzen diragaur gabekoakin.

2Zuben dantzetan zegongure alegriya,aitortzen dizuteguklaroan egiya;orain utzi biarrakzuben konpañiya,biotzeratzen digutristura aundiya.

3Pena ori degulabiotzen betian,zubengandik biaguegon apartian,ez eunki osuan,ez ogei urtian,baizik eta Pazkuaketorri artian.

4Itxoron biar degundenbora motzian,

BERTSO GUZTIAK Bilintx

6 7

adornatutzen guredantzetako saladama onradurikanizango etzala.

5Oraindik deskontentuesan zutenakin,deskantsatu ziradenañaditubakin:«Alakorik batianbiar degu jakinetxeratu ziralatxandarme banakin.»

6Dantzarako tokirikote zegon nonbait,galdezka Donostiya'nasi giñan zenbait;uraxen topatzeakostatu zan zerbait,galarazi nayianbazebillen norbait.

7Noiz ere bait topatugenduben tokiya:aduana zarrekozertegi aundiya;dudan gaude illa danero dan biziya,eskubetatik itzulegin zigun iya.

8Nai baluteke ereorain defenditu,

Bilintx

9

Ziririkuak

1Langilleen dantzetanizaten geranak,bost arratsetan pruebakdauzkagu emanak,gure kontra izketanaritu diranak,txit askoz engañatudirala dianak.

2Aiek guregatikanesan zutena da:«Barulloa sortzekokuadrilla ona da!!!Neskatxa onradurikbaldin juaten bada,lotsatuta kanporairten biarra da.»

3Baita ere gauza onikgurekin ez dala,jaungoiko Bako'k beremendian gauzkala;ezagun da inbiriyakprejitzen zauztela,etzenduten gezurriksortuko bestela.

4Eta segitu zutenlenago bezala,esanaz guziz gauzaseguruba zala

BERTSO GUZTIAK

8

12Izan degu soñubadantzatzeko diña,bai eta damak erebana eta biña;guziya izan da txitederki egiña,bosti eman diyotesabeleko miña.

[1852]

Bilintx

11

lengo itzak lazuanarrapatzen ditu;gure dantzak pakiandira despeditu,aiek esantakorikez da suzeditu.

9Orain gelditzen geraguziz ditxosuak,irten geradelakobitoriosuak;guk bezela esango duDonosti osuak:Bost gezur sortzen dituinbiriosuak!!!

10Gure dantzara damakpolit onradubaketorritzen diradeguztiz apaindubak,adornaturik ondogorputz ta burubak,mantxarikan gabekobirjiña purubak.

11Gure dantzetan juan daguziya konpleto,damak serbitu diraiñon baña obeto;izandu diyotegumilla errespeto,berak kontentu daude,badakigu zierto.

BERTSO GUZTIAK

10

irten ta zuzen, badakit zierto,juango zan zure kolkora,nik jakitera nai zenubelautziko niyon gustora.

5Atentziyua begiyetaraparatu nizun segiran,ez dakit zierto begiyak eroeguzki berri bi ziran;ondo ikusi ez nizkitzun tanola esango det zer diran?Begiratutzen nizun guziyanbista kendutzen zeniran.

6Ille beltz eder dizdizariyaoparo dezu buruban,konparatzeko baliyo dubensedarik ez da munduban;trentzak egiñik zenekan danaerregiñ baten moduban,diamantezko koro eder batfalta zitzaizun orduban.

7Ointxo politak, gerriya mia,graziya milla petxuban,lepo biribill diruriyenaegin berriya tornuban;pare gabeko begi argiyak,ille ederra buruban,zu baño aingeru politagorikez da izango zeruban.

8Beti ariko naiz Jaunari eskakaondo izan zaitezela,etzazula uste nere biziyanzutzaz aztuko naizela;

Bilintx

13

Kontzezirentzat

1Kantatutzera indar aundikodesio batek narama,Kontzezi, zuri nai dizut emanmereziya dezun fama;gure probintzi Gipuzkoa'kuanigualik gabeko dama,berinkatuba izan derillazu egin zinduben ama.

2Zedorrek uste etzenubelaegon nitzaizun begira,lenbizikuan oñetara taurrena berriz gerrira;oñak dituzu txiki politak,gustagarriyak txit dira,gerriyan berriz eman litzazkekana bat zintak bi jira.

3Andik urrena ipiñi nizunerreparua petxura,ordubantxen bai eman nizulaaingeru baten itxura;Jainkoak berak deitu izan balitiyo nerilla zerura,zure ondotik ara juan biarrakemango ziran tristura.

4Ondoren jarri nitzan denboranbegiratubaz lepora,biyotzak salto egiten ziranirten nayian kanpora;

BERTSO GUZTIAK

12

Zaldi baten bizitza(Zaldi zuriyarena)

1Orra sei bertso kalegarbitzalleari,zeña bere izenezdan Joxe Mari;erreza lezazkikeiru abe mari,indarra etortzekozaldi zuriyari;animali oriurriki zait neri,falta du ugariegoteko guri;kartoiakiñ egiñadala diruri.

2Goizero biar diyoeraso lanari,zikiñak bildu arteerri danari;berriz ere obetobizi ez danari,nabarbenduko zaizkaezurrak ugari;ez naiz txantxaz ari,eta, Joxe Mari,zaldi gaxuarinai aña janarieman zaiozu, jartzenote dan lori.

Bilintx

15

eskumuñak maiz bigal nazkitzuorain artian bezela,ainbeste egin biar dirazu,penaz ilko naiz bestela.

[1857]

BERTSO GUZTIAK

14

ez du zartzera txarragaxuak atxitu;pausua nagitu,eziñ da mugitu,gutxiyenaz dituzazpi espiritu,bestela bizirikaneziñ segitu.

6Gizarajuaz danakpena ar zazute,baldiñ biyotz biguñakbadituzute;asi zan egunetiketa oraiñ arte,serbitzuba egiñ duerriyan bastante;igande ta aste,jaiarekiñ naste,makiña bat urtepasa dizkitzute;oraiñ erretiruamerezi luke.

ZALDIAREN ERIOTZA

Indarra zekan artezikiña karraio,eragiten ziotenmakiña bat saio.Bañan miñez jarri da,indarra juan zaio!Nekearen paguabalaz eman zaio!

Bilintx

17

3Dago eskeletuenitxura arturik,diña jan ezak dakaorla galdurik;nola ez da egongooso argaldurik,irukitzen baduteaskotan baraurik?Zaldiya orri nikez det esperorikezer ikusterikezurrak besterik;ez du beintzat izangoodol-golperik.

4Lana sobra du bañajanariya falta,urrikigarriya dadakarren planta;gaxuak ez lezakeluzaro aguanta,flakiyarekiñ eziñmugitu du anka;pentsu gutxi jan takalian jiraka, .gaizki bizi da taindarrik ez daka;eziñ karriatu dukarro bat kaka.

5Munduban ez litekezaldirik arkitu,dubenik orrek añapena sufritu;biyotzik gogorrenalezake kupitu,

BERTSO GUZTIAK

16

Pozez ta bildurrak

1Dama gazte polit batbada Donostiya'n,berdiñik ez dubenazeruban azpiyan;biyotza mugitzen zaitmodu txit eztiyan,nere pensamenturadatorren guztiyan.

2Graziyazko aingeruadoragarriya,Jaunaren ondotikanegan etorriya,zerubak egintakomilagro berriya,gloriyaz bete dezanDonosti'ko erriya!

3Arpegiya zeñek duarrek bezin fiña?Eta zeñek gorputzaaiñ ongi egiña?Ibilleran ere daguztizko ariña,euskerak ez du itzikfamatzeko diña!

4Naiz plazara juan bedi,naiz juan iturrira,nork ez du arreta jartzenaren ibillira?

Bilintx

19

OBIZDEA

Azkenak emen daudezaldi argal baten,zeñak ez zuen iñoizpentsu on bat jaten;gelditu zaizkan mamipuskak eramaten,beliak lan askorikapenas daukaten.

R. I. P. Amen.

[1860]

BERTSO GUZTIAK

18

izango da, sufritzendubena zuk ainbat...»«Zein da, bada, esazu!»«Zu nai zinduzken bat!»

9«Burlaz esaten dezu!Nork naiko nau ni? Nork?Aberatsa ez danikez du maite iñork.»Baña nik ordubantxenerantzungo diyot:«Zoragarriya, naizumaita gaiten biyok?»

10Baietz esaten baldiñbadit erdi farrez,erotu egingo naizpozaren indarrez;ezetz entzuten badetnere suerte txarrez,itz orrek utziko naubetiko negarrez!

[1862]

Bilintx

21

Bat bañan geiago'regelditutzen dira,ezkutatzen dan arteberari begira.

5Bere jatorrez dubenpatxara fiñian,biria pasatzen dupauso ariñian;lurrik ez du zanpatzentxoriyak añian,txutik juango litzakeuraren gañian.

6Orrenbeste graziyadituben meriyo,arentzako gordiazenbat amoriyobiyotzian dakatannork kontatu diyo?Kalian ikusitaesan dit ariyo!

7Berriz ikusitzekoegingo det modu,juango diran baño lenogei ta lau ordu;ariyo esaten baditlaister entzungo du«Nere arratserokoametsa, zer modu?»

8«Ongi nai ta eziñ izan»esango dit anbat;nik erantzungo diyot«Noski besteren bat

BERTSO GUZTIAK

20

Zorionaren ekartzallia,izar amoriosua,zu adoratzen igaroko detnere bizitza osua!

5Maite nazula len esan dezu,berriz esan zazu arren!Ez naiz entzutez gogobetekomilla bider esan arren;nun ta zerubak erabakiyabeste moduz ez dakarren,denbora gutxi barrun gu biyokizango gera elkarren.»

6Imajiña bat zillarrezkuakordoi batekin lotubabegiz aurrian jarri zenirankolkotik ateratuba,zeñetan zegon gurutzeturikJaunaren Seme santuba«Onen aurrian —esan zeniran—egizu juramentuba!»

7Faltsiyarikan ez zeguelanere biyotz xamurrian,proga emango nizun egunaarkitzen zala urrian,begiratuba imajiñan tabelaun eskuia lurrian,juramentuba eskeñi nizunJaungoikoaren aurrian.

8Fintasunakiñ kunplituko det,ez da zer egon zalantzez,

Bilintx

23

Juramentuba

1Begi urdiñak dituzu etaarpegi zuri-gerriya,nere biyotzak maite zaitubenaingeru zoragarriya;zumia beziñ biguña etamia da zure gerriya,estutu bage artu litekebi eskubakin neurriya.

2Lengo batian, izar berriya,ongi fortuna nerian,maite ninduzun galdetu etabaietz erantzun zeniran;pozakiñ iya zoraturikan,aditu eta segiran,beso eskuia estutu nubenzure gerriyaren jiran.

3Neri begira gelditu ziñanburuba triste etzanaz,ni ere zuri begira negon«Maite neria!» esanaz;luzaro ala egondu ginansuspiriyuak emanaz,biyok elkarren begiyetatikamoriyua eranaz.

4Ongi penakin askaturikanzure gerritik besua,ez zait aztuko nola esan nizun«Nere maitetxo gozua!

BERTSO GUZTIAK

22

Loriak

1Beti nik damariloriak ugari,endemas pixka batmaite naubenari;damak berriz neri—gezurra diruri!—osiñez pagatulorezko zor ori.

2Oso nago mendianjaungoiko itxubaren,ama Venus'engandikjaiotakoaren;neroni ez naiz jabenere biyotzaren,gaxua preso dakatamoriyuaren.

3Sartutzen dan bezelabalkoi batetikaneguzkiya gelarakristaletatikan,modu ortaraxe beiñigaro zitzaitanbiyotzera dama batbegiyetatikan.

4Biyotz nerian presogelditu bire zan,geratzen dan bezelatxingarra iyeskan;

Bilintx

25

denborarikan igaro gabegogo txarrezko balantzez;erakutsitzen baldin badizutfaltsiyarikan mudantzez,nere biyotza bete dezaladamutasunak arantzez.

[1862]

BERTSO GUZTIAK

24

aingerubak zerutikjetxita jarriyak,gloriyan egintakoispillu garbiyak,Jaungoikua badalagogoragarriyak.

9Cupido'k eritzen naufletxakin berriro,neregana jiratzendituben aldiro;biyotzera sartzen zaiteztiro-eztiroamoriyotasun batgozua guztiro.

10Aren ezpaiñ gorriyaknere atsegintzat,ondo merezi dutefamatzia fintzat;zerbaitez apartetikikusita beintzat,mundu guztiyak artzenditu krabelintzat.

11Farrik egiten baduzerutar birjiñak,erakusten ditubenortza txiki fiñak,txuriz elurrarekindirare berdiñak;perlak iruri dutezillarrez egiñak.

Bilintx

27

obligatuba dagoegotera bertan,nun-ta biyotz ta guziateratzen ez dan.

5Ditu ille urrezkoalbiñu luziak,alakorik apaintzenez du orraziak;frankotan inbiriyaeman dit aiziak,aren trentza tartetikjostatzen pasiak.

6Ondo konparatziada gauza eziñaarren begiyetakourdintasun fiña;ez da irrutira'reaitatzeko diñaitxasoko bagarenkolore urdiña.

7Ez da zer aitaturikzeru zabala're,bolaraz urdiñ-urdiñjarritzen dala're;aingeru neriarenbegiyak alareurdiñ purubagokozerubak dirare.

8Izarrak dirurite,aiñ ditu argiyak,

BERTSO GUZTIAK

26

Maita nazazu arren!

1Biyotzaren erditikzeruzko dama batamoriyoz maite deteziñ esan ainbat;sufri-arazitzen diterotzeko din bat,artara ekarriko nauoraindikan anbat.

2Nere maitasun onekfalta du ordaña,etzait ongi portatzenaingeru liraña;itxumen guztiyakinmaitatzen det baña...berak ez nau ordianik merezi aña.

3Zoraturikan betiaren billa nabill,ura berriz nigandikigesika dabill;laister logratuko duonla banarabill,biyotzikan gabiakpenaz nai banau ill!

4Iñon ikusi gabesei aste luziak,beti artaz pensatzennegarrez pasiak;

Bilintx

29

12Gozuaren birtutezaren asnasiaklo-arazitzen ditunere oñaziak;usai oberik ez dubanatzen aiziak,loriak maitatubazbaratzan pasiak.

13Lepo biribilla tagorputza liraña,txikiz ez det esatenoñaren tamaña;ibiltzen airetsuba,jantziyan apaña,aren graziyak diraeziñ esan aña.

[1862]

BERTSO GUZTIAK

28

Beti zutzaz pentsatzen

1Dama gazte bat ezagutzen detdiruriyena izarra,eguzkiyari kopetetikansaltatutako txingarra;biyotz nerian ala piztu duamoriyozko su-garra,nola mendiyan piztu lezakentximistak arbol igarra.

2Beti goguan zauzkatan damaizarra diruriyena,eguzkiyaren biarrik gabeargi egiten dezuna;berdin gabeko amoriyuasenti-arazten nazuna,aditzera eziñ eman litekedizutan maitetasuna.

3Nere begiyak beren aurrianikusten ez bazaituzte,gixaraxuak eta biyotzaegoten dira txit triste;xinista zazu mundu guztiyanez dala iñor ni beste,zu maitatzeko kapaz danikanmerezi dezun ainbeste.

4Gau eder alai aietako batgertatutzen dan orduban,izarrak dizdiz egiten dutezeruko urdiñ puruban;

Bilintx

31

begi biyak dakazkitmalkotan asiak,ez du asko kupitzennere oñaziak.

5Aren krueltasunaizanik ainbeste,penaz betia nago,miñez eta triste;izar dizdizariya,nitaz kupi zaite!Zuregatik ilko naizez banazu maite!

6Baldin gertatzen badaorrelakoren bat,zedorri're damubakilko zaitu anbat;maita nazazu baranik zaitutan ainbat,elizan egitekobiyotz birekin bat!

[1862]

BERTSO GUZTIAK

30

Ja-jai!

1Beiñ batian Loiola'nerromeriya zan,antxen ikusi nubenneskatxa bat plazan;txoriya bañan ereariñago dantzan,uraxen bai pollita,an pollitik bazan!

2Esan niyon desiosenti nuben gisan,arekiñ izketa batnai nubela izan;erantzun ziran ezikatsegiñ ar nezan,adituko ziralazer nai niyon esan.

3Arkitu giñanianiñor gabe jiran,koloriak gorrituarazi zizkiran;kontatuko dizutetguztiya segiranzer esan niyon etanola erantzun ziran.

4«Dama polita zera,polita guztiz, ai!Bañan alare zaudeoraindik ezkongai.

Bilintx

33

diferentzirik batere gabe,zuk nere pensamentubandizdiz alaxen egiten dezunola izarrak zeruban.

5Ia gozua izango al dan,enamoraturik dana,ama on batek aur maitiariematen diyon laztana?Alare bada beste gauza bataskoz gozuago dana:zureganako amoriyuanere biyotzak daukana.

6Nork irukiko zaitu nik beziñixtimaziyo aundiyan,animatikan maite bazaituterotutzeko zoriyan?Amoriyozko naitasunakiñgorderik erdi-erdiyan,biyotz nerian ala zaukazkitnola niniya begiyan.

7Bost urte diran ez dakit bañobeñepeiñ badirare lau,faltatu gabe nere oroitzanzaudela egun eta gau;zu itxumenez maitatutzekozerubak siñalatu nau,alik lenena premiya zazuegiyazko naitasun au.

[1868]

BERTSO GUZTIAK

32

Zenbait damaren esker txarra

1Atzo, probetxu gabe,etxeko auzuan,egondu nitzan zurezai egun osuan;gaur suertez ikusitzenzaitutan kasuan,itz egiñ biar dizutizketa gozuan.

2Zeiñ-ta politak diranarrosa, jazmiña,azuzena, liriyoeta klabeliña,danak bat egiñta'reez dirade diñaigualatzeko neremaite atsegiña.

3Nai det jakiñ dezazunoraiñ berialatxit asko nai dizutanneskatxa zerala;gaur zu ikusitziakpoztutzen nau ala,nun iruritzen zaitanjai aundi bat dala.

4Au da mundu guziyakongi dakiyena:zu zerala dama batgrazi utsa dena;

Bilintx

35

Ezkon gaitezen biyok!Esan zadazu bai!»«Ni zurekiñ ezkonduNi zurekiñ? Ja-jai!»

BERTSO GUZTIAK

34

nik damak maite ditut,aitortzen det ziñez:begiyakiñ guziyak,milla bai mingañez,bañan biyotzarekiñzu besterikan ez!

9Zu zera, bai, zu zera,damatxo maitia,nere desiuarenzeruko atia;biyotz onez nerekiñbat egiñ zaitia,eta biziko zerakontentuz betia.

10Ortarako agurogenuke eguna,nik nai detana balitzbiyok nai deguna;bañan zure asmuada txit ezagunaez dezu estimatzennere naitasuna.

11Ditxa bat ez dit opafortuna zekenak,negarrez daramazkitordurik geienak;eziñ aundiyagokooñaze ta penak,sufritutzen bizi naizzuregatik denak.

Bilintx

37

bat oietan badezuerotzen naubena,artan arkitzen dizutgrazirik geiena.

5Izan ere gorputzadezu aproposa,ikusi utsarekiñematen du poza;beste iñor ez dalazu beziñ airosa,erri guziyan dagobanatuba boza.

6Patxaran ibiltziadago gaur bolaran,pausaje fiña oraiñzergatik moda dan;eta zu ikustiamodako patxaran,ez dakizu neretzatnolako ditxa dan!

7Nik esan ta zuk jakiñbiazu ezikanlau andregai dakazkitartu nai ezikan;ezkonduko nitzakegaur bertan kasikan,besterekiñ ez bañanzurekiñ pozikan!

8Amoriyorik gabepasatu eziñez,

BERTSO GUZTIAK

36

Dama ta galaia

1Galaiak:

Dezu gorputz egokiya,polita txit arpegiyaeta ederra begiyazure begiyaagitz argiyada guztiyetan aurrena;bestiak dira urrena,ori da-ta ederrena,diruri eperrarena.

2Ez det, dama begi eder,desiatzen beste ezer,bañan bai... esango det zerlegezko birez,faltsiyakiñ ez,zu neretzako logratu;nik orla naia obratutxantxa dala ez pentsatu,zutzaz naiz enamoratu.

3Konformatutzen bazera,laster ezkonduko gera,ez galdu orlako era;biyok mundubanbizi-modubanartutzen badegu parte,asnasiak iraun arte,jakiñian gera zaite,nik izango zaitut maite.

Bilintx

39

12Miñ abetaz kupitzenez baldiñ bazera,nere buruba nuabetiko galtzeraMatxo'ra iyoko naizandik botatzera,duben altubenetikGaztelu atzera.

BERTSO GUZTIAK

38

gastubari begiratu;dendik onenetan sartu,gayik ederrenak artueta soñak enkargatu.

8Alaja-zale bazera,juango gera esateraalajategi batera:erakusteko,zuk ikusteko,dakaten alajeriya;naiz bada're gariztiya,izango da erosiyagustatzen zaizun guziya.

9Zu serbitzeko nik ontan,gauz oiek errira ontanez daude denda iñontan;ta erosteraerri besteraegiñgo degu, bai, jira;nai badezu Donosti'raedo bestela Frantzi'ra,ango zuk naizun errira.

10Esaten dizkitzutanak,dira-ta ziñez esanak,kunplituko ditut danak;fiyatu zaite,nik zaitut maite,eta jakiñ zazu ezikzugatik ez dala kasikegiñgo ez nuken gauzikgusto aundira ta pozik.

Bilintx

41

4Millaka ditut ardiyak,larogei ta lau ariyak,mardulak eta guriyak;zezen eta beiberreun ta ogei,sei eun eta bost iriyak;baitare soro aundiyak,belar ugariz jantziyak,mantendutzeko guziyak.

5Nik ori guztiya daukatez balitz bezela deus bat,badet-eta beste gauz batgiltzaz azpiyanleku itxiyandakat montuan billbillaurrezko zenbait kurpilla;uraxen bai dala pillaontzako utsak lau milla.

6Dauzkatanaren giltzaz bezu egiñgo zaitut jabe,bazeudeke duda gabe:bara, begira,izango dira,orra eman notiziyak,zure kontura utziyak,dituzu-ta mereziyak,etxeko giltza guziyak.

7Zer ongi biziko zeran,nai dezuna jan ta eran,guztiya zure aukeran;jazteko erezuk ez batere

BERTSO GUZTIAK

40

ordu ezkero,au zan espero,kunplitu-ta berak naiaongi daudela da baia,pasiaz bizi alaia,gure dama ta galaia.

15Egiya nik esateko,ez zebilltzan ezkontzekogeldi-geldi egotekogalaiak obra,seguru sobra,aurreratuba darama;egiñ dirala da famabat aita, bestia ama,gure galaia ta dama.

Bilintx

43

11Zutzaz enamoratuba,nago kasikan artubaillaren erretratuba;miñik txarrenadakat barrena,animaraño sartuba;au legoke sendatuba,gauza bat desiatubanik baneka logratuba.

12Sendako litzaiket miña,bestela senda eziña,zu neretzako baziña;azken ortarani nua bara,guztiz intentziyo onez,eziñ liteke-ta obez,arren esazu faborezneretzat zeran edo ez!

13Damak:

Dirazu naitasun fiña,gozua ta atsegiñaobiagorik eziña;jakiñ naizunada erantzunaesatiakiñ onelaalaxen banitz bezela,zierto egon zaitezelazuria izango naizela.

14Au nik diyot:

Ara gauzak nola diranegun artatik segiranbiyak alkarrenak ziran;

BERTSO GUZTIAK

42

oraiñ ariyo, nagusi jauna,presaka juan biat amagana.

N.jauna:Ez zuazela;

portatu zaite nik nai bezela,gaur etxera juan ez zaitezela.

5Zuben etxia dago irruti,birian zer gerta izan bildurti;bara iya pasa da eguna,arratsa berriz dator illuna;

oraiñ juatiatxartzat iruki, nere maitia;gaur emen bertan gera zaitia.

6Ez juan etxera, bire oietan,gabaz, bakarrik eta illunbetan;kontura erori zaitia zu:gabaz illunbian juan biazu

peligro aundiz,eta obe dezu eun aldizbiyar goizian juan egun argiz.

7J. Bixenta:

Ezetz etsiya egon liteke,ni emen gelditu eziñ niteke;amak espero nau gaberako,eta ark espero naubelako,

juan biar det nik;alaba ikusi bagetanikamak izango ez luke onik.

8N. jauna:

Emen zuretzat dira parakojaki txit goxuak afaitarako;

Bilintx

45

Juana Bixenta Olabe

1J. Bixenta:

Nagusi jauna, auxen da lana,amak bigaltzen nau berorrengana.

N. jauna:Ai, bigaldubo bazinduke maiz!Zu ikusita konsolatzen naiz.

Xinista zazuoso zoraturikan nakazu!Orren polita nola zera zu?

2J. Bixenta:

Amak esan dit, etxeko errentapagatzeko dirurik ez zuben-ta,ia egingo diyon mesere,illabetian geienaz ere,

itxogotia; (sic)bara zierto dala ematiapasa baño len illabetia.

3N. jauna:

Logratutzia, errex alare,naiz ori ta beste zernai gauza're,seguru dala esan amari,zu baldiñ bazatoz mandatari;

dudarik gabe,nere borondatiaren jabezu zera, Juana Bixenta Olabe.

4J. Bixenta:

Beraz bertatik nua etxerapoz aundi bat amari ematera;

BERTSO GUZTIAK

44

12N. jauna:

Nik ditut kulpak, ez egiñ negar,orlakorik ez nizun esan biar;animan sentitutzen det miñazuri ofensa ori egiña.

Maldiziyua!Ez dakit nun nekan juiziyua,eskatzen dizut barkaziyua!

13J. Bixenta:

Barkaziyua, du-ta eskatu,nere biyotz onak eziñ ukatu;erakutsi ditalako, jauna,gaitz egiñaren damutasuna,

konforme nago;ez egiñ-ta ofensa geiago,gaurkua oso aztutzat dago.

14N. jauna:

Berriz nik egiñ zuri ofensa?Arren orlakorik ez bara pensa!Zaukazkit neskatxa fiñ batetzat,eta gusto aundiz emaztetzat

artuko zaitut;biyotzetikan esaten dizut,zuretzat ona baderizkizut.

15J. Bixenta:

Ori egiyaz baldiñ badiyo,neregana egon liteke fiyo;bañan usatubaz kortesiya,ama neriari lizentziya

eska bezaio.N. jauna:

Ori gustora egingo zaio,biyar goizian juango naitzaio.

Bilintx

47

erariya berriz, —Jaungoikua!—,illak piztutzeko modukua

ardo onduba,ontzen urtietan egonduba,Malaga'tikan da bigalduba.

9J. Bixenta:

Jauna, berorrek, bañan alferrik,badaki armatzen lazo ederrik;lazua eiz bage gera dediñ,nere etxian nai ditut egiñ

afaldu ta lo;naiago ditut ango bi talo,ta ez emengo milla erregalo.

10N. jauna:

Biyotz nereko dama polita,asmoz muda zaite, auxen tori-taamasei duroko urre fiña,sendatu nai zazun nere miña,

J. Bixenta:Ez, jauna, ez, ez!

Merezi beziñ kopeta beltzez,esango diyot ezetz ta ezetz!

11N. jauna:

Gañera berriz, Juana Bixenta,utziko dizutet etxeko errentakito zor dirazuten guziya,kunplitzen banazu kutiziya.

J. Bixenta:Lotsa gogorra!!

Sufritzen dago gaur nere onra,penaz malkuak darizkit orra!!

BERTSO GUZTIAK

46

20Bost illabete edo sei ontanez dirade beti egondu lotan;eman dute zenbait jirabiraeta gozatutzen bizi dira

ditxak ausarki;obeto eziñ litezke arki,espero dute aurtxo bat aurki.

21Dama gaztiak, ez egon lotan,begira zaitezte ispillu ontangustatuta birtute ederra,andretzat artu bere maizterra

du nagusiyak;orla irabaztera graziyaksaia zaitezte beste guziyak.

Bilintx

49

16J. Bixenta:

Banua oraiñ.N. jauna:

Atoz onuntza,birerako artu zazu laguntza.Adi zazu, morroi Joxe Juakiñetxera farolan argiyakiñ

aingeru onigaur zuk laguntzia da komeni,kezketan egon ez nariyen ni.

17Morroiak:

Aingeru ari lagundu etaorra, jauna, egiñ ostera buelta;birian, bai, bildurtxo zan bera,bañan allegatu-ta etxera

kontentu zegon;oraiñ kezketan ez du zer egon,oiera juan ta pasatu gau on.

18Eldu zanian urrengo goiza,nagusiyak zuben kunplitu itzajuan zitzaion amari etxera,andretzat alaba eskatzera;

amak txit firmeartu ta gero milla informe,gelditu ziran biyak konforme.

19Andik zortzi bat egunetara,edo amar ziran ez dakit bara;ez, amar eziñ zitezken izan,andik zortzi egunera elizan

ezkondu ziran;ezkondu ta etxera segiran,jendia franko bazuten jiran.

BERTSO GUZTIAK

48

Batari eta biyarilaugarrena itxeki-ta,beste asko're bai bañodonzella da txit polita.Eta da nere guziyadesiatuba, gauz ona;indartsu arkituko daberekiñ naukan gizona.

* * *

Somaketa onentxen itza,—saiatu zaitezte denak—,propina asko izango duzer dan asmatzen dubenak.Logratzen duben arentzakodaukazkit siñalatubakloteriyako lau billete...—oraiñ bi urte artubak—.

Bilintx

* * *

Ez det jarri Bilintx ori, somaketa neronek sortubadan patxandiyaz.

Zer erregalua!! Baizik eta jarri det, asmatzia logratuduben arrek jakin dezan norengana biar duben giyatu,menturaz nai balu egin billete oien jabe. (1)

Teatroko dendan,zeiña ikusten danaspaldi guziyankale nagusiyan,aurreko etxearenetxe eder arenberaren onduan,paper abek duan

Bilintx

51

Somaketa

Nere bata ta biya dasomatzen errexa dana,bara zerorrek dauzkatzuesku bakoitzian bana.Bata ta laba da berrizGipuzkoa'ko erri bat,zeñetan arkitutzen danbeste iñon ez dan arri bat.Nere iruba ta lababerekiñ daukan diruba,ontzat artzia erozeñekez da gauza seguruba;batez ere baldin badabaliyo aundiko moneda,ez du gutxik galdetuko«Au gero fiña ote da?Ez da txit katolikua;zer derizkitzu, Inaxi?»«Neri? Faltsua derizkit».«Eta zuri, andre Graxi?»«Arrira bota zazu tasoñuba egiñ-arazi;ez badu soñuba fiña,ganbiyatutzen ez asi.»Iruba eta bigarrenada gizonaren desditxa,ala pegatzen zaionanun balitzake tximitxa;pegatzen da txit errexa,apartatutzen txit gaitza;alako asko izatetikJaungoikuak libra gaitza.Zer afariya!! Ogiya,botilla bat ardo eder,ta ongi jarriyak lautxo batnere iruba bi bider.

BERTSO GUZTIAK

50

Izar argi bi falta diralazeruan sortu da gerra,al dakizu nork ostu dituen,beltxeran begi ederra?

Bilintx

53

an ematen dira;ez iritzi mira,ez milagro egiñ,egiya da berdiñ.Eta balitz norbaitbadakanik zerbaitduda gauz orretan,bijua ta bertanartuko du progaau ez dala droga,baizikan egiya,ta egi garbiya.Bara au diyonak,konseju txit onaktxiki-txikitandikgurasuakgandikartubak izan-ta,ez daki saiatzeniñor engañatzengezurrak esan-ta.

(1) Inoxente-egunian emango diyozkat.

BERTSO GUZTIAK

52

Potajiarena

1Egunaren izenaez dakit nola zan,baño señalagarripartidu bat bazan,pelotan jokatzekoOiartzun'go plazan;nai det nere ordukogertaera esan,urrenguan beste bateskarmenta dezan.

2Partiduba jokatzezbukatu zanian,ostatura juan nintzanzuzen-zuzenian;maiera jana ekartzenasi ziranian,apaiz bat serbitzen zanaurren-aurrenian,makiña bat sartu zanarren barrenian.

3Zintzur ona zubelaklaro siñaliakeman zituen apaizbarbantzu zaliak;dozenaka tragatzenzituen aliak,maskatu ere gabetripazai jaliak,alako aixa nolaantxua baliak.

Bilintx

55

Hil ondoren argitaratuak

BERTSO GUZTIAK

54

Izazu nitzaz kupira

1Loriak udan intza bezelamaite det dama gazte bat,ari ainbeste nai diyotanikez da munduban beste bat;iñoiz edo bein pasatzen badetikusi gabe aste bat,biyotz guztira banatutzen zaitalako gauza triste bat.

2Neskatxa gazte pare gabia,Apirilleko arrosa,izarra beziñ dizdizariya,txoriya beziñ airosa;oraintxen baño gusto geiagonik eziñ nezake goza:zori onian ikusten zaitut,nere biyotzak au poza!

3Ez al dirazu antzik ematennik zaitutala naiago,ai, mariñelak gau illunianizarra baño geiago?Nere onduan zauzkatalakopozez zoraturik nago,zu ikustiak alegratu nau,triste neguen lenago.

4Nik ainbat iñork nai dizunikanarren ez zazula uste,nere begiyak beren aurrianbeti desio zaituzte;

Bilintx

57

4Tragatutzen zituenigar da eziak,etziran aren diñazetozen klasiak;ekarri orduko zeuzkantripara pasiakkortesia gabekotxapela guziak;arrek naikua jan tani berriz gosiak.

5Nere ditxa guziakbadute ajia,noski naiz Jaungoikoakaztutzat lajia;gosiak egin nubenango biajia,kulpa duenarentzatdaukat korajia,apaiz batek jan zubennere potajia.

6Geroztik ostatuansartu ordurako,galdia egin bageez det nik lajakoegun artan apaizikote dan arako;ez apaiz jaun guziyakigual diralako,baizik batek bildurrasartu ziralako.

BERTSO GUZTIAK

56

gaur nagon bezin atrebitubasekulan ez naiz egondu,argatik golpez galdetzen dizutnerekin naizun ezkondu.

9«Ezkondutziak izan biar dupreziso gauza txarren bat!»Ala esaten ari zait betinere konsejatzalle bat;alaxen ere aren esanakoso utzirik alde bat,ongi pozikan artuko nukezu bezelako andre bat.

10Zerorrek ere ongi dakizuaspaldi ontan nagolazuregatikan penak sufritzen,bañan ordia au nola!Alaxen ere nigana eziñbigundu zaitut iñola,ni zuretzako argizaia naiz,zu neretzako marmola!

11Nere biyotza urtzen dijuaeta ez da misteriyopenaren kargak estutu etazumua kendutzen diyo;begiyak dauzkat gau eta egunegiñikan bi erriyo,beti negarra dariyotelazu zerarela meriyo.

12Zu zeralako meriyo baldiñjuaten banaiz lur azpira,

Bilintx

59

eguzkirikan ikusi gabetxoriya egoten da triste,ni ez nau ezerk alegratutzenzu ikustiak ainbeste.

5Arpegi fiña, gorputza berrizez dago zer esanikan,izketan ere grazi ederra,ezer ez dezu txarrikan;mundu guztira miratuta'rezu bezelako damikanagiyan izan liteke bañoez det sinisten danikan.

6Nere betiko pentsamentuba,nere konsolagarriya,zu gabetanik ezin bizi naiz,esaten dizut egiya;zu baziñake arbola etani baldin banitz txoriya,nik zu ziñaken arbol artantxenegingo nuke kabiya.

7Amoriyuak nere biyotzazureganuntza darama,erri guztiyan zeren dakazunneskatx bikañaren famabeste fortunik mundu onetanez det desiatzen, dama:aur batek berak izan gaitzalani aita eta zu ama.

8Falta dubenak logratutzekoitz egitia txit on du,eta nik ere saiatu biatote gintezken konpondu;

BERTSO GUZTIAK

58

Gaztetan jarriyak dama bati

1Argitasun aundikoperla garistiya,nere osasuna tanere eguzkiya;baita ere zu zera,maitetxo eztiya,mundu ontako neredesio guztiya.

2Eziñ fiñago dalada txit segurubazuganako dakatannaitasun puruba;beti dauzkat zugatik,nere aiñgeruba,sentitzen biyotza tapentsatzen buruba.

3Ixilik gorde arrenasko dira penak,nere biyotz gaxuanzugatik daudenak;biazuna baño'remiñkatsago denak,bañan zuk nai ezkerogoza litezkenak.

4Dauzkatan pena oiekixilik gordeta,uts biyurtuko dirazuk nai zazu-eta;

Bilintx

61

gero damuba eta malkuakalperrik izango dira;beiñ juan ezkero oien birtutezberriz ez niteke jira,ori gertatu baño lenagoizazu nitzaz kupira!

BERTSO GUZTIAK

60

Biyotz erituba

1Askok diyote kantetan betiamore-kontu naizela,nik esaten det arriturikanmotibo gabe daudela.Zer egin biat baldin zerubakdoaitu banau orrela?Ez dute ikusten usaia mendakbere jatorrez dubela?Nere biyotzak amoriyuamendak usaia bezela.

2Triste bizi naiz etaillko banitz obe,badauzkat biyotzianzenbait atsekabe;dama bat maitatzen detbañan... aren jabesekulan izatekoesperantza gabe.

3Nere biyotz gaxuapenatuba dago,eziñ egon liteke,ai!, penatubago;pasatzen ditutalaaspaldiyan nagoegunak triste etagabak tristiago.

4Amorez eritubazenbait denbora ontan,

Bilintx

63

bertatik jarriko naizkontentuz beteta,neria izaterakonforma zaite-ta.

5Ez naiz mutill ederra,—au lana, au lana!—ez naiz aberatsa're,maitetxo laztana!Bañan biyotz bat badetoberik ez dana,betia zuganakoamoriyoz dana.

6Auxen eskeiñtzen dizutguztizko suabe,arren egiñ nazazuzuriaren jabe!Bestela penaz ill talaister naiz lurraz be,bara ni eziñ biziniteke zu gabe.

BERTSO GUZTIAK

62

kutiziya jaiokozaiote askori;nik ordian ez diyotesango iñori,berak badaki etabastante det ori.

9Nere maitatuba daguztiz dama fiña,biyotz onekua taondo itzegiña;bentaja guztiyakiñzerubak egiña,munduba pasatzekolagun atsegiña.

10Zertako desiatuditu gauza on oieknere biyotz koidatugixaraxua onek?Kulparen kastigutzatdatozkit pena obek,merezi ditualabadakit neronek.

11Aingeru zoragarri,mirabe laztana,pentsamentu nerianbeti zauzkatana;biyotzaren erditikmaite zaitutana,zu zera neretzakonai zinduzketana.

12Nere amoriyuaaiñ fiña izanik,

Bilintx

65

gaurik ez det pasatzensoseguzko lotan;penaren kargarekiñurtuta, frankotankanpora irteten zaitbiyotza malkotan!

5Auxen da miña laisterill biar naubena,kupitutzen ez badasenda lezakena;aiñ arkitutzen zaizkitsartubak barrenaaniman tristura tabiyotzian pena.

6Biyotza eziñ jaso det,au karga barrenak!Iya gastatu zaizkitindarrik geienak;ez luke xinistukoprogatu ez dubenak,zenbat pisatzen dubenegiyazko penak.

7Anima tristurakiñaiñ dakat negarti,nun egiñ al dezakenarriya bi parti;adorantzak ematen—belauniko beti!—biyotzian daukatanimajiña bati.

8Zeiñ ote dan eziñikkontura erori,

BERTSO GUZTIAK

64

16Erregututzen dizut,o Jesusen Ama,nitaz kupi derillamaite detan dama;biurtzen badirazubiyotzera kalma,kantaz banatuko detmilagruen fama.

Bilintx

67

beti goguan zauzkataztu gabetanik;ez da mundu guztiyaniñor kapaz danik,dama, zu maitatzekoainbeste nola nik.

13Begiyaren aurrianbeti nai zinduzket,ikusten ez bazaitutnaibagia maiz det;gogoratu bagekominuturik ez det,amoriyoz maitatzenez daki nik bestek.

14Etzaitut ikusitzendesio ainbeste,ditxa ori logratzen detiñoiz edo beste;eta ez detanianlogratzia uste,ura triste ibiltzen naiz!Jesus, ura triste!

15Eziñ bizi zu gabe,au amoriyua!Logratzen ez bazaitut,zer martiriyua!Ez badezu desionere eriyua,zuregan arkitzen daerremeriyua.

BERTSO GUZTIAK

66

4Au nere zoramenazutzat gustatuta,bildur naiz gera nadiñburutik galduta;ainbesteraño nagoenamoratuta,nai badezu, oñetanbelaunikatuta,adoratuko zaitut,agindu zazu-ta.

5Zer ote da graziyannorbait erortzia!Zu zerala meriyoai au erotzia!Frankotan gertatu zaitgogora etortziakanpan-torrian gorakorrika iyotziata zure alabantzankanpanak jotzia.

6Nik eziñ xinistu detzuk esan dezulanere amoriyuadudan dakazula;arren, orlakorikanpentsa ez zazula,eta nai det segurujakiñ dezazulabeti bezela zuremende nakazula.

Bilintx

69

Neskatxa bati mutill batek jarriak

1Goguan izango detbai gaurko eguna,berriro biyok alkarikusi deguna;auxen da ditxa etaauxen da fortuna,zergatikan zu zeran,maitetxo kutuna,nere asnasia tanere osasuna.

2Egiyazko amoriyoznai dizutalako,zugatik pasatzen detnaibagia franko;oraiñ au poza bistanzaukazkitalako!Aspaldiyan ikusiez ziñdutalako,ura bildurra nekanmiñ zenubelako!

3Nere biyotzak o zerpoza duben artu!Onen golpiak eziñditut aguantatu;bere lekutik dabillnayian faltatu,kanpora irten ez dediñbiar det kalkatu,gaxuak zuregana,nai luke saltatu!

BERTSO GUZTIAK

68

doi-doi egiñ zenirankalian ariyo;badakit, sobra dakitzer dala meriyoerrezibitzen nazunorlako seriyozuk asko merezi tanik gutxi baliyo!

11Aguro ezkontzekodakat animua,bakarrik aspertu naiz,biat arrimua;obran zurekiñ jarrinai nuke asmua,bara, zumo gozodunmarrubi umua,zu nere miñarentzatzera balsamua.

12Aditzera detanez,dama begi alai,zure ondoren dabillmakiña bat galai;bañan aietakorikez omen dezu nai;bara ni nai banazuizan zuk senargai,konformatzen al zeranesan ez edo bai.

13Bañan ikusten zaituterantzun nai ezik,baietzik esan gabe,ain gutxi ezetzik;orla gelditutziaegin bage itzik,

Bilintx

71

7Fiñ nabillen edo ezez zaudezen dudan,ara zer juramentuegingo dizuranaiñ amoriyo aundiznola zu zaituran,maitatzen baldiñ badetbesterik sekulan,ez dezatala izanparterik zeruban.

8Zure graziyetaraoso zoratuba,biyotza sentitzen detenamoratuba;ni bizi naizen arte,baratz loratuba,dizdizara klarozkoizar doratuba,ez zaizu faltatukonork adoratuba!

9Ala dirurizu tazaukazkit loretzat,baratzakuak bañooraindik obetzat.Norentzako zera zu,loria, norentzat?Ez zenuke izan biarbeste norentzat,baizikan biyotzetiknai dizun onentzat!

10Lengo egun batian,—ai, San Antoniyo!—

BERTSO GUZTIAK

70

Domingo Kanpaña

Mando baten gañianDomingo Kanpaña,ez dijoa utsikanasto orren gaña;azpian dijoanamandua da, baña,gañekua ere badaazpikua aña:mando baten gañianbestia, alajaña!

* * *

Indalexio, Indalexio,Indalexio Moko,uste al dek, uste al dekez autala joko?

* * *

Berriz esaten baidakIndalexio «Moko»,ezurrak autsi arteez aut nik lagako.

Bilintx

73

ezin pentsa nezakedala beste gauzik,senartzako artu naiez nazula baizik.

14Senartzat nai al nazunegon naiz galdez ta,ez nazu baietz esan,ezetz ere ez-ta;ori zuk ez dirazunai esan itzez ta,beste modu baterabaliya zaitez ta,igual da ematiakartaz errespuesta.

15Baldiñ ez banaitzazusartutzen gogora,ez det asko pasakoerriyan denboraparaje abetatikjuango naiz iñora,egun gutxiren barrunbetiko kanpora,Buenos Aires'a edoMontevideo'ra.

16Au nik diyot:

Ez dakit zer esatenziyon errespuestan,baña nola mutillaDonostiya'n ez dan,falta zan egunetikpasa diranetan,onezkero sartu da,nere kontubetan,Montevideo'n edoBuenos Aires'etan.

BERTSO GUZTIAK

72

4Baliteke irixtiapremiya orretara,agindu zeniralagoguan det bara,prestaturikan neredesiuetara;baldiñ dibertsiyo batnai banuben para,etorriko ziñalaErrenteriya'ra.

5Egizu naizunian,dama, etorrera,zuregan utzitzen detegunan aukera;ipintzen badirazuorrelako era,aprobetxatu gabeez niteke gera,alkarrekiñ berriromintzatuko gera.

6Arkitzen baldin banaizorduban umorez,proga emango dizutlenagoko ordez,beste iñori bañangustorago doblez,gero juzga dezagunezaguera obez,ia bertsolariyaal naizen edo ez.

Bilintx

75

1Aspaldiyan, Joxepa,famatuba zeunden,gu berriz ikustekodesiotan geunden;Ondarrabi aldianaditzen gendubendama bertsolari batnola bazeguen,zeñak Euskalerriyanparerik etzuben.

2Egiyak ote ziranfaenaren ots aiek,bixitatu zindugunzenbait jakiñ zalek,amar edo amabidonostiyatarrek;aiekiñ batian zanbizar aundi arrek,izkribatzen dizkitzuzuri bertso abek.

3Ni bertsolariya naizbañon det adituez nitzaizula zuriala iruritu;zuk orla pentsatziaez da zer argitunere jakinduririkez nuben argitu,zergatikan ez nitzanpremiyan arkitu.

BERTSO GUZTIAK

74

progatu nai induketgauza orren gañian................. 2

4Txantonek:

[.............................]

5Peruk:

Gauza orren gañiannai banak progatu,Txanton Aritzpe'kua,zer nai dek jokatu?Orra kontra nork eginaguro topatu.Nai dituk amar ardidemandan paratu,zeñek ederragoko[.............................]

6Txantonek:

Nere amar ardiyakorra, Peru, emen,esaminatu itzikmardul ote daguen,mardularen tartianargalik daguen;mira itzik banakabat bestien urren,oiek ez ditek izanfalta belarraren.

7Peruk:

Nere amar ardiyakona emen, Anton,mira itzik banakaargalikan dagon;

Bilintx

77

Bertsolarien gudua

1Peruk:

Aizak, Txanton, Premiñiik esan al diyokez dikala irabaztenbertsuetan iñork?Beraz ni kontu ortanire mende niok?Nola itz egiten dekanai, mutil, begirok!Nai dek jai lenenguanproga gaiten biyok?

2Txantonek:

Egiya dek Premiñiesan diyotalabertsuetan guziyaktxautzen ditutala;eta esan badiyotPremiñi nik ala,oraindik niok itzamantentzen detala.Uste al dek esanadamutu zaitala?

3Peruk:

Ez zaikala damutuniok jakiñian,jakiñ eta alaresinist eziñian,ez dala bertsolariiñor i añian;abillidade askodakak mingañian;

BERTSO GUZTIAK

76

izan liteke bañosinisten ez det nik,fiya liteke orrengankezka gabetanik.

11Martin Matspe'kuaganfiyatu zaitezte,gizon oberik iñondanik ez det uste;zeok zeon jueztzatjarri gaituzute,gugana konfiantzaberaz badezute.[.............................]

12Txanton, neri ardiyakik irabazi? Ai!Koitadu triste orrekez uke gutxi nai!Desiatzen dek bañoez aiz ordia gai,gizarajua orreketsi ezakek, bai,alperrik egon gabeardiya oben zai.

Bilintx

79

ez dituk iñoiz erebelar-faltan egon,ez diyotek tatxikanbillatuko iñon,uste diat daudelairiak bezin on.

8Txanton ikusitzen detonuntz datorrela,Matspe'ko Martin jaunajueztzat dubela;ederki etorriyaizan deriyela,orrek juzgatuko dugauza dan bezela,ero mundu ontakoiñork ez bestela.

9Garai'ko Premiñ datorjuez Perurentzat,gizon obiagorikez dala deritzat;ondo portatu izan daorain arte beintzat,mundu guziyan dagoprestu eta fintzat,orrek ez du juzgatzengorriya urdintzat.

10Garai'ko Premiñentzatez da zer esanik,sekulan ez du egiñbiar eztan lanik;gizon fiñagoen batmundu ontan danik

BERTSO GUZTIAK

78

Kanpuan da

1Izar maite nubenaaiñ biyotz guztitikjuan zan Donosti'tik;oraiñ neregandikanirrutiyan dago,bañan goguan dakatjuan baño lenagoitza eman ziraladenbora gutxi barrunetorriko zala.

2Tristetasun aundi batjuan zan ezkeroztiksenti det geroztik;zierto dakit ordia,berriz nereganaetorritzen danianaiñ maite derana,poztuko naizelagoizaren etorrerantxoriya bezela.

3Dagolarikan erenigandik irrutiikusten det betierritikan juan arrenoroitzatik eziñ;zerubaren erdiyanizar batek beziñargitasun aundiz,nere pentsamentubanegiten du diz diz.

Bilintx

81

Orentzaro

1Zai egoten naiz luzaroeldu dediñ Orentzaro,zergatik dan egunazelebratzen degunabazkariz eta afarizeldutzen dan ainbat aldiz.

2Orentzaro izan ezkero,gure etxian urtero,nola oroitzen zaitan,egun artan bazkaitanez da, ez, izango faltaeltzian odolki galanta.

3Afari oberik berdiñez du beste iñork egiñ;.ez pezeta franko'rekostatu bazaio'reostaturik onenian:Martiñ Ezkurra'renian.

4Orduko nere gloriyan,dantzan asteko zoriyanjartzen naiz geienian,egiten dutenianarduak botillan dun dun dun,gaztañak surtan pun, pun, pun.

BERTSO GUZTIAK

80

Pobriaren suertia

Beste alibiyorikpobriak ez dakanegarrez jaio etabizi arrastaka,galtzarbian kolkuannun-nai arraskaka,erropetan koipia,zikiña ta kaka.Jendiak ikustianartutzen du lazka,danak pasatzen zaizkaondotik presaka;nai baldin badu ibillikalian bueltaka,ateratu ordukoetxetikan anka,mutill txikiyak dituatzetik millaka,azanariyo eropatata tiraka;zakurrak ere astenzaiozka zaunkaka,aberiak tiratzendiyote pullanka;danak, kristau ta abere,guziyak txandakagizarajua duteibiltzen burlaka;batek obe luke izanpobre bañon kaka.

Bilintx

83

4Desiatuba nagoetorri deriyenalegra nariyen;kontentu biziko naizandikan aurrera,maitetxo neriarenedertasuneraitxutuba oso;emango diyozkat, bai,milla laztan gozo.

BERTSO GUZTIAK

82

Erremientak norbaitierdi preziyuanero kasik debaldeal banizka saldu,biyartikan sartukonitzake soldadu.

4Jaunak, ariyaraziez liteke itzezzein aspertuba nagononela bizitzez,beti negarrez etapenetan ibiltzez,jornal txikiyaren truklanian aritzez;batek beti onelabizi bear badu,ez du gaiki egingosartzia soldadu.

Bilintx

85

Sartzia soldadu

1Penetan daramazkiteguna ta gaba,poz bat sentitu gabe,au suerte billaba!Gosaritzat taluaeta bakallaba,bazkaitan katillu batsalda ta sei baba,amalau jango etabi sardin afaldu,batek ez luke obesartzia soldadu?

2Urrikigarriya danere izaeragoizero nai ta nai ezjuan biar lanera,egarritutzen banaizura eratera...Nik orla zer [.........]nezake atera?Ezer sobratu ez taosasuna galdu;ez det ondo egingosartzia soldadu?

3Kontuz ibilli arreneta juiziyuan,iñor aberasten ezda ofiziyuan.Ni lanakin ibillibeti sesiyuan?

BERTSO GUZTIAK

84

Pagatzalle on bat

Egun batian juan zangizon bat kafera,beste askoren gisazerbait artutzera,eta ango mutillakal zuben lenenaeraman ziyon berakeskatu zubena.Sillan ixiririkandenkantsu onian,komeni zitzaionaartu zubenian,oju bat egin zubensoñu aundikua,zeñetan deitu zuben«Aizak, mutikuaUa galdetutzeranagusiyaganazenbat pagatutzen dannik artu derana.»Seiak ekarri ziyonzuzen mandatuba«Jauna, bost errial dabedorren kontuba.»Gizona ordubantxetrantzian zeguen,pezeta bat bakarrabesterik etzuen,eta eskañi ziyonesanaz seriyo«To, eta nausiyarieraman akiyo.»Mutillak esan ziyonartu ordurako

Bilintx

87

Zortziko

Ikusi-ta desgrazieritubarena,penaz nori etzaiourtzen biyotz dena?Da oieri emateanork al dezakena,zeruba irabaztekoobrarik onena.

BERTSO GUZTIAK

86

Begirozute, pikadoriak

Jaunak, seguru nago,gaur arratsaldianpikadoriak ondoportatu baziran,festa ederra izango zan,zezen onak ziran;bañan, pikadoriak?Beti pikardiyan!Zezen bat on samarrairtentzen danian,etzaiozka jarritzenaurreko aldian,nola itzul egiñadakaten artian.Eta suertatzen badatxiripa batianzezen bat txit brabuabere errabiyan,pikara sartzen danafuriya aundiyan,zer egiten diyote?Urrengo sartzianpika jartzen diyotebesoen gañian;eta sartu ezkeropika beiñ andikan,zezen gizarajuakez du indarrikan,kojo gelditutzen dabeso artatikan,eta berriz pikaraegotsigatikan,ez diyo zaldiyarisartzen adarrikan,beso-buruban dakan

Bilintx

89

«Errial bat falta duemen konturako.»Arrek erantzun ziyonbere-beriala,len alegiya ez aitu:«Zenbat: erriala?Ik ez dirak serbitumandatugilletzat?Bien, errial origorde zak iretzat!»

BERTSO GUZTIAK

88

Arotz bati ziyoten...

1Arotz bati ziyotenmandatuba laja:al zuben azkarrenaegiteko kaja,Don Gaspar Lizarraldeipigandu zediñ.

2Arotzak esan ziyonmandatariyari«Nik artu biar diyotneurriya berari,kaja gorputzarentzatjustu irten dediñ.

3Eta nora juango naizartzera neurriya?»«Done Migel kalera,etxe bat berriyaan ikusiko dezubalkoi urdin duna.

4Bigarren bizitzarajuan zaitia billa,an arkituko dezu,pulmoniyak illa,kaja lenbailen egiñbiar diyozuna.»

5Juan zan gure arotzalistoi bat artuta,

Bilintx

91

eridagatikan;bañan presidentiakala pikatziandeituko baliyokeinstante batian,eta bere aurreraetortzen danianesango baliyoke«¡Atienda V., perillán:por haber espaldilladode ese modo al animal,300 reales de multa!Y páguelos sin replicar,y tenga V. mucho cuidadoen no volver a espaldillar,porque entonces, se lo advierto,multa doble recibirá.»Gaur egin baldin bazanori Donostiya'norduban seguru naiz,txit seguru, biyarez pagatziagatikiru eun errial,pikatuko zutelabiar dan legian.Bañan gaur orren ondonola irten diran,pikatuko dituztegaur bezela biyar.Au aritu niyon nikatzo arratsiangizon sudur motz batitaberna batian.

BERTSO GUZTIAK

90

Konfesoriagana

Konfesoriaganajuan zan Marzelina,gero konfesa zedinartzera dotrina;bañan guziz gorra zanMarzelina ori,etziyon kasik itzikaditzen iñori.Apaizak, beste gauzabatzuben urrena,galdia egin ziyon:«Zein da seigarrena?»Gaixuak, nola zan aiñgorrera aundikoa,galdetzen ziyolako«Zein da Jaungoikoa?»,erresponditu ziyonal zuben lenena«Da pentsatu litekengauzik ederrena.»

Bilintx

93

eta, esan ziyotenetxera sartuta,bigarren bizitzaraiyo zan aguro.

6Bañan iyo zaniankezketan jarri zan,okerreko lekubazitekela izan;pixka bat duda-mudanegon eta gero,

7bi golpe atiarieman zizkan: Da! Da!Eta irten zanariegin ziyon galda:«Don Gaspar Lizarraldeemen bizi al da?»

BERTSO GUZTIAK

92

Eta zuk egan ibillitzekozein denboretan dezun atsegiñ,ez dezatela sekulan elur

osto bat egiñ.

Aiñ gutxiyago ditzala iñoizoroi beltzaren kaskarabarrakeritu zure lore ostozko

ego ñabarrak.

Bilintx

95

Apirillaren lagun elkarra,saroi berdeko alaitasuna,Ama Venus'en asnase biguñ,

aize laguna.

Zuk badakizu zenbaterañoarkitzen naizen penaz beterik,zeren ez nazun entzun izandu

kejak besterik.

Eraman izan dituzu iñoizneriak zenbait adi ta negar,mendirik mendi, saroirik saroi,

ibarrik ibar.

Zuaz ta esan zaiozu nereanyerusari, noizbait bezelaez baldiñ banau berriz maitatzen,

ilko naizela.

Nere miñaren berri lenagojakiten zuben; eta ni miñeznegon guziyan, bera egoten zan

negar egiñez.

Zori obeko beste denborazmaite ninduben eziñ geiago;beste denboraz... bañan, ai!, orain

aserre dago.

Zuaz aguro, zuaz korrika,zuaz lasterka, egan juan zaite,eta esaiozu ilko naizela

ez banau maite.

Ala jaungoiko diran guziyakamoriyua dezaizutela,ala zerubak zure zori ona

nai dezatela.

BERTSO GUZTIAK

94

Dolores'i

Zeiñ dan nai al zenukejakiñ, daguenanere biyotz gaxuansartuba barrena?Bai? Banekiyen zalanaiko zenubena;beraz, jakiñ dezazunalik laisterrena,eskribitzera nuaD ta O aurrena,L eta berriz Oeleren urrena,R ta E ondorenS bat azkena;oraiñ letzen badezusegiruban dena,nere maite politakorla du izena.

Bilintx

97

Zaldun gazte

1Zaldun gazte bozal egoki batekesan ziyon batian Filys'i:«Zeru eder maite maitagarriya,nai al dezu zuk nerekiñ bizi?Aberatsa naiz zuri kunplitzekonai dituzun ainbeste kutizi;ukatzeko prebenitu baña lenondo pentsatu zazu lenbizi.»

2Galaiari esan ziyon Filys'ek:«Nere aurretik zuaz beriala!Uste al dezu lenagoko faltsiyakorren laster aztu zaizkirala?Igartzen det zure eskeñi denakfiñtasunik gabiak dirala;naiago det onrakin pobre bizi,ez aberats onrik ez derala.»

BERTSO GUZTIAK

96

Bilintx

Azkenengo bertsoa

Nik au pentsatu nubenbeiñ zu ikusita:Ori bai dala guztizneskatxa polita!Nai balu nere izan,gaude ezkongai-tamaiteko nuke nolaama eta aita,nere biziya bañogeiago're baita.

BERTSO GUZTIAK

98