1

1. Het vooronderzoek

Kwaliteitszorg in het onderwijs

2

2. Het doorlichtingsbezoekDoelstelling

Inzicht verwerven in hoe de school op een

degelijke manier haar kwaliteit kan

bevragen en inschatten.

3

Onderwijskwaliteit: een muddy concept

Subjectief begrip (meetbaar? Waardenvrij? Proces/output?)

Evolutief begrip (cf School Improvement is Not a Simple Problem)

Contextgevoelig begrip Manipulatief begrip

4

Facetten van kwaliteit

5

Implicaties voor schoolbeleid?

• Kan je als overheid rekenen op de capaciteiten van scholen om beleid te

voeren?

• De beschikbare beleidsruimte (of autonomie) en het benutten van die

beleidsruimte zijn aan elkaar gelinkt. Beschikbare beleidsruimte: klein

Beschikbare beleidsruimte: groot

Mogelijkheid tot benutting

van de beleidsruimte:

klein

Mogelijkheid tot benutting

van de beleidsruimte:

groot

Situatie levert spanning op. Scholen

kunnen de ruimte niet aan, er zijn

risico’s voor de kwaliteit van het

onderwijs.Situatie levert spanning op. Scholen

kunnen meer aan dan dat er ruimte

is (frustratie voor de scholen) of

doen meer dan er eigenlijk kan.

Situatie levert geen spanning op en is

de gewenste situatie gezien de

kwaliteit van de benutting van de

beleidsruimte.

Situatie levert geen spanning op,

maar is niet wat men wenselijk

acht. Regulering biedt garantie

voor kwaliteit van het onderwijs.

6

• Vertel aan elkaar over je school?

• Waar situeert jouw school zich? Waarom denk je dat?

Implicaties voor kwaliteitszorg?

Kortom: Om in een context van deregulering en het vergroten

van de autonomie onderwijskwaliteit te waarborgen, moet de

mogelijkheid van scholen om de beleidsruimte te benutten

groot zijn.

• Vandaar de opkomst van termen als beleidsvoerend

vermogen, beleidskracht en beleidseffectiviteit van scholen.

• Vandaar de opkomst van interne kwaliteitszorg en

zelfevaluatie

8

Hoe zou je in eigen woorden ‘zelfevaluatie’ omschrijven?

Welke zijn noodzakelijke ingrediënten?

9

Bestanddelen van zelfevaluatie in een ontwikkelingsperspectief?

een proces

geïnitieerd door de scholen zelf

welgekozen participanten

systematische wijze

het functioneren van de school

beschrijven en beoordelen

met het oog op het nemen van beslissingen c.q. iniatieven

in het kader van schoolontwikkeling

10

Een zelfevaluatie op het getouw zetten

•Voorbereiding van de zelfevaluatie

•W-vragen en hoe?

• Vorm geven aan zelfevaluaties

• Zelfevaluatie als beleidsdaad

• Zelfevaluatie als onderzoeksdaad

• Werken met de zelfevaluatie

11

Waarom?

• Een spiegelfunctie

• Een beleidsvoorbereidende functie

• Een legitimatiefunctie

• Een transferfunctie

12

Waarom? Een spiegelfunctie

• Zicht krijgen op het functioneren van de school, het eigen

functioneren of dat van collega’s.

• Spiegelbeeld of de foto

• Een (meer) objectief oordeel over de school mogelijk te

maken.

Een schoolleider aan het woord: ‘Als wij dagdagelijks rondlopen, weten

wij wel ongeveer waar dat het mis gaat. Maar dat is zowat meer

intuïtie. En met deze zelfevaluatie wordt het een stukje formeler en

systematischer vastgelegd.’

13

Waarom? Een beleidsvoorbereidende functie

• De klemtoon ligt op beleidsontwikkeling

• Totstandkoming van een nieuw beleid en de verbetering van

het bestaande beleid

• Komen tot verbeterpunten

14

Waarom? Een legitimatiefunctie • Verantwoording naar buiten toe

• Legitimatie op basis van de resultaten

• Ook het proces zelf kan als een vorm van legitimatie gezien

worden

Een leerkracht aan het woord: ‘Ik heb ook de indruk dat die zelfevaluatie nu een beetje gebeurt

- niet toevallig - omwille van de doorlichting. Dat ze ook kunnen zeggen, we zijn daar

mee bezig. Ja, er zijn nog een aantal zaken, waar we toevallig dit jaar mee starten, om

dan toch goed te scoren eigenlijk.’

15

Waarom? Een transferfunctie

• Het uitgangspunt: de zelfevaluatie kan leerzaam zijn voor

anderen

• Opsporen en verspreiden van ‘good practices’

16

Waarom?

Wat is het aandeel van deze vier functies?

Functies

% schoolleiders dat aangeeft dat de

zelfevaluatie in hun school deze functie had

Een spiegelfunctie %

Een legitimatiefunctie %

Een transferfunctie %

Een beleidsvoorbereidende functie

%

17

Waarom?

Wat is het aandeel van deze vier functies?

Functies

% schoolleiders dat aangeeft dat de

zelfevaluatie in hun school deze functie had

Een spiegelfunctie 87 %

Een legitimatiefunctie 24 %

Een transferfunctie 2 %

Een beleidsvoorbereidende functie

76 %

18

Wat?

Mee eens?

Scholen kunnen gelijk welk aspect van hun functioneren tot

de inhoudelijke focus van hun zelfevaluatie uitroepen

19

Wat?

Aandeel zelfevaluaties waarin thema in kwestie aan bod komt.

Totaal

De onderwijskundige aanpak in de school 89%

Het functioneren als team 86%

Het leiderschap in de school 83%

Het leren van leerlingen 73%

De pedagogisch/levensbeschouwelijke aanpak in de school 72%

De relaties met ouders/externen 59%

Het nascholingsbeleid 51%

De infrastructuur/accommodatie 51%

20

Wie?

Betrokken bij

Functie PlanningGegevensver-zameling

Bespreking van de

resultaten

(Adjunct-)directeur 73.6% 83.0% 81.1%

Middenkader 42.2% 79.3% 66.3%

leerkrachten 11.1% 74.6% 32.4%

Administratieve ondersteuning 6.3% 70.6% 20.6%

21

Wanneer?

‘Nobody wants to be evaluated by anybody at anytime’ (House, 1973)

22

Wanneer?

Starten met zelfevaluatie: (In welke mate) zijn wij er klaar voor?

• ‘Mislukken in je voorbereiding is de voorbereiding van je

mislukking’

• Het belang van wat aan de zelfevaluatie vooraf gaat mag niet

onderschat worden.

23

Starten met zelfevaluatie: (In welke mate) zijn wij er klaar voor?

+ + + +VisieVaardig-

hedenMotivatie ActieplanMiddelen

Zelf-evaluatie

+ + + +Vaardig-heden

Motivatie ActieplanMiddelenVerwar-

ring

+ + + +Visie Motivatie ActieplanMiddelen Angst

+ + + +VisieVaardig-

hedenActieplanMiddelen

Frus-traties

+ + + +VisieVaardig-

hedenMotivatie Actieplan

Geleide-lijkheid

+ + + +VisieVaardig-

hedenMotivatie Middelen

Valsestart

Deze voorwaarden zijn volgens Ambrose (1987) best vervuld om de kans op een succesvolle

innovatie te vergroten.

1. Hoe zouden jullie deze voorwaarden vertalen naar het uitvoeren van een

zelfevaluatie?

2. Wat gebeurt er als de voorwaarde niet vervuld is?

24

Starten met zelfevaluatie: (In welke mate) zijn wij er klaar voor?

+ + + +VisieVaardig-

hedenMotivatie ActieplanMiddelen

Zelf-evaluatie

+ + + +Vaardig-heden

Motivatie ActieplanMiddelenVerwar-

ring

+ + + +Visie Motivatie ActieplanMiddelen Angst

+ + + +VisieVaardig-

hedenActieplanMiddelen

Frus-traties

+ + + +VisieVaardig-

hedenMotivatie Actieplan

Geleide-lijkheid

+ + + +VisieVaardig-

hedenMotivatie Middelen

Valsestart

25

Houding ten aanzien van zelfevaluatie

Zelfevaluatie GEM

...vertelt ons niets nieuws/leert ons heel veel

...leidt niet tot beter lesgeven/leidt tot beter lesgeven

...kost veel tijd/kost weinig extra tijd

...raakt alleen enkelen/raakt iedereen

...leidt niet tot beter management/leidt tot beter management

...is moeilijk te interpreteren/is makkelijk te begrijpen

...is bij de meeste teamleden niet geliefd/is wel geliefd

...is moeilijk uit te voeren/is goed uit te voeren

...is niet kosten-effectief/is kosten-effectief

...hangt af van het toeval/geeft een betrouwbaar beeld

...is subjectief/is objectief

...is een momentopname/geeft onze ontwikkeling goed weer

26

Houding ten aanzien van zelfevaluatie

Zelfevaluatie GEM

...vertelt ons niets nieuws/leert ons heel veel 4.24

...leidt niet tot beter lesgeven/leidt tot beter lesgeven 4.22

...leidt niet tot beter management/leidt tot beter management

4.18

27

Houding ten aanzien van zelfevaluatie

Zelfevaluatie GEM

...is bij de meeste teamleden niet geliefd/is wel geliefd 2.75

28

Houding ten aanzien van zelfevaluatie Zelfevaluatie GEM

...kost veel tijd/kost weinig extra tijd 3.27

...raakt alleen enkelen/raakt iedereen 3.75

...is moeilijk te interpreteren/is makkelijk te begrijpen 3.64

...is moeilijk uit te voeren/is goed uit te voeren 3.56

...is niet kosten-effectief/is kosten-effectief 3.62

...is subjectief/is objectief 3.39

29

De Hoe-vraag?

30

Kwantitatieve benaderingen

Stappen in het

Zelfevaluatie- proces

kwalitatieve benaderingen

Beschrijven en verklaren Specifiek en afgelijnd Meetbaar, observeerbaar

Doelbepaling

Verkennen en begrijpen Algemeen en ruim Ervaringen van betrokkenen

Uniforme instrumenten Cijfermatige gegevens Veel respondenten Soms schraal beeld van de werkelijkheid Snel veel gegevens

Gegevens-verzameling

Algemeen, open, groeiend Tekstueel, beelden Beperkt aantal respondenten Rijk beeld Zeer tijdsintensief

Statistische analyse Beschrijvend, vergelijking van groepen, relaties

Analyse en interpretatie

Tekstuele analyse Beschrijvend, thematisch Zoeken naar de diepere betekenis van bevindingen

Gestandaardiseerd Objectief en waardevrij Relatief eenvoudig te verwerken

Rapportage

Flexibel en groeiend Beschouwend, niet waardevrij Lastig om samen te vatten en te structureren

31

De informatierijke school

KWANTITATIEVE BENADERING

Geef twee voorbeelden van gegevensbronnen die momenteel beschikbaar zijn voor scholen (al dan niet zelf verzameld) én geef aan of ze al dan niet gebruikt worden?

32

Everything that can be counted does not necessarily count Albert Einstein

33

Via cijfers en informatie naar actie: de basis van geïnformeerde

schoolontwikkeling(Terechte) vooroordelen t.o.v. kwantitatieve

benadering!?• Cijfers zeggen niets• We waarderen wat we meten in plaats van te

meten wat we waarderen• Onderzoek is (te) vaak een doel in plaats van

een middel• Cijfers zeggen alles: het is maar hoe je ernaar

kijkt

34

Cijfers zeggen alles: het is maar hoe je ernaar kijkt

• Hoe goed doen wij het in vergelijking met

anderen? (normgericht)• Hoe goed doen wij het in vergelijking met (onze

eigen) verwachtingen/standaarden? (criteriumgericht)

• Hoe goed doen wij het in vergelijking met voorheen? (zelf- of schoolgericht)

35

Cijfers zeggen niets

36

KWALITATIEVE BENADERING

Directe consultatie: vraag respondenten naar hun meningen en ervaringen

Gesloten vragenlijsten

Open vragenlijsten

Conversaties en discussies

Interviews

Indirecte consultatie: laat respondenten op een niet verbale of schriftelijke manier

hun meningen en ervaringen vertolken

Tekeningen en schilderijen

Foto’s

Posters en collages

37

Een zelfevaluatie op het getouw zetten

•Voorbereiding van de zelfevaluatie

•W-vragen en hoe?

• Vorm geven aan zelfevaluatie

• Werken met de zelfevaluatie

38

Werken met de zelfevaluatie: Komen tot schoolontwikkeling

• De doelen die uit de zelfevaluatie voortvloeien, ‘SMART’ formuleren

• Het standpunt van anderen ook onder de loep nemen

• Invulling geven aan interne professionalisering en externe

ondersteuning

• Zelfevaluatieresultaten aanzien als basis voor

• reflectie op de bestaande doelen

• leren en actie

• borging

39

Kwaliteitszorg als systematische en geïnformeerde schoolontwikkeling

PLANNEN

DOEN

CONTROLEREN

AANPASSEN

PLANNEN

DOEN

CONTROLEREN

AANPASSEN

VISIE

40

Meta-evaluatie

• De vraag naar meta-evaluatie: evaluatie van de zelfevaluatie

• Is het zinvol scholen ter verantwoording te roepen voor de kwaliteit van hun zelfevaluaties?

• Hoe ga je de kwaliteit van zelfevaluaties dan beoordelen?

41

Opdracht:

• Stel: je wil een uitspraak doen over de kwaliteit van een zelfevaluatie• Welke criteria ga je gebruiken om de kwaliteit van de

zelfevaluatie aan af te toetsen?• Hoe ga je gegevens verzamelen om een uitspraak te

kunnen doen over de kwaliteit van de zelfevaluatie

42

Mogelijke kwaliteitsindicatoren

43

Voorbeelden van concrete resultaten

WAT? Waarover hebben jullie in de school reeds

een (vorm van) zelfevaluatie gedaan?

Waarover vinden jullie dat het interessant zou zijn om je school eens een zelfevaluatie te doen?

WAAROM?

HOE?Kwantitatief ?

Of

Kwalitatief? Waarom?

Je volgde met veel belangstelling de open lezing van Maarten Van Steenkiste?

Als leerkracht wil je wel een nagaan hoe jouw leerlingen gemotiveerd zijn?

Hoe zou je dit aanpakken?En dan?

Je volgde de lessen over brede zorg…

Alle leerkrachten in de school vinden dat precies zorgbeleid een troef is van de school. Jullie zijn echt een zorgbrede school…

Maar is dat ook het beeld dat ouders of potentiële ouders van uw school, de buurt, …van jullie school hebben?

Je wil het welbevinden van je leerlingen nagaan?

http://www.bloggen.be/welbevindenleerlingen/

PGE? ?????

Beschrijven > reflecteren vanuit diverse bronnen

> actie > conclusie

Is er een item uit je klaspraktijk, uit de school waar je meer over wil weten???

Wat ? Waarom ? ( Spiegel? Verantwoording?...??

Heeft het een link met een andere KHIVO cursus?

Hoe? Waarom zo?

Wie? Waarom? Wanneer?

Hoe?

Wat verwacht je van de resultaten? Waarom?

Resultaten? Kun je die duiden vanuit xx cursus?

Waarom?

Actie?Wat ? Wie ? Wanneer? Waarom?

Meta-evaluatie? Wat heb ik er nu uit geleerd in verband met zelfevaluatie?

VEEL SUCCES……