9 7 7 1 6 4 1 9 5 6 0 0 1

ISSN 1641-9561

numer indeksu 374431nakad 3200 egz.

cena 7,50 z (w tym 0% VAT)

N R 9 1 0 ( 5 6 5 7 )w r z e s i e p a d z i e r n i k2 0 0 5

PolskiDziki Zachd

Fot.

P.

ycie

ski

B I U L E T Y NB I U L E T Y NI N S T Y T U T U P A M I C I N A R O D O W E JI N S T Y T U T U P A M I C I N A R O D O W E J

ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Biaystoktel. (0-85) 664 57 03

ul. Witomiska 19, 81-311 Gdyniatel. (0-58) 660 67 00fax (0-58) 660 67 01

ul. Kiliskiego 9, 40-061 Katowicetel. (0-32) 609 98 40

ul. Reformacka 3, 31-012 Krakwtel. (0-12) 421 11 00

ul. Wieniawska 15, 20-071 Lublintel. (0-81) 534 59 11

ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 dtel. (0-42) 616 27 45

ul. Rolna 45a, 61-487 Poznatel. (0-61) 835 69 00

ul. Sowackiego 18, 35-060 Rzeszwtel. (0-17) 860 60 18

ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecintel. (0-91) 484 98 00

pl. Krasiskich 2/4/6, 00-207 Warszawatel. (0-22) 530 86 25

ul. Sotysowicka 23, 51-168 Wrocawtel. (0-71) 326 76 00

BIAYSTOK

GDYNIA

KATOWICE

KRAKW

LUBLIN

D

POZNA

RZESZW

SZCZECIN

WARSZAWA

WROCAW

ADRESY I TELEFONY ODDZIAW IPN W POLSCE

BIULETYN INSTYTUTU PAMICI NARODOWEJRedaguje Biuro Edukacji Publicznej IPN

Zesp redakcyjny: Wadysaw Buhak (redaktor naczelny),Janusz Kotaski, Pawe Machcewicz, Krzysztof Madej,Bartomiej Noszczak, Barbara Polak, Jan M. Ruman

Projekt graficzny: Krzysztof FindziskiSkad iamanie: Wojciech Czaplicki

Korekta: Anna KaniewskaAdres: ul Towarowa 28, 00-839 WarszawaTel. (0-22) 581 89 24, fax (0-22) 581 89 26

e-mail: Barbara.Polak@ipn.gov.plhttp://www.ipn.gov.pl

Druk: Instytut Technologii Eksploatacjiul. Puaskiego 6/10, 26-600 Radom

11111

INSTYTUTU PAMIC I NARODOWEJB I U L E T Y N

N R 9 1 0 ( 5 6 5 7 )WRZESIEPADZIERNIK

2005

SPIS TRECI

ROZMOWY BIULETYNUPolski Dziki Zachd ze Stanisawem Jankowiakiem, ze Stanisawem Jankowiakiem, ze Stanisawem Jankowiakiem, ze Stanisawem Jankowiakiem, ze Stanisawem Jankowiakiem,

Czesawem Oskowskim iWodzimierzem SulejCzesawem Oskowskim iWodzimierzem SulejCzesawem Oskowskim iWodzimierzem SulejCzesawem Oskowskim iWodzimierzem SulejCzesawem Oskowskim iWodzimierzem Sulejrozmawia Barbara Polakrozmawia Barbara Polakrozmawia Barbara Polakrozmawia Barbara Polakrozmawia Barbara Polak ........................................................................ 4

KOMENTARZE HISTORYCZNEStanisaw Jankowiak Stanisaw Jankowiak Stanisaw Jankowiak Stanisaw Jankowiak Stanisaw Jankowiak Trudny powrt do macierzy ........................ 28Sylwia Bykowska Sylwia Bykowska Sylwia Bykowska Sylwia Bykowska Sylwia Bykowska Gdask miasto (szybko) odzyskane ................. 35Eryk Krasucki Eryk Krasucki Eryk Krasucki Eryk Krasucki Eryk Krasucki Losy dwch miast .......................................................... 45Magorzata Machaek Magorzata Machaek Magorzata Machaek Magorzata Machaek Magorzata Machaek Na poniemieckiej ziemi ................................. 54Alicja Paczoska Alicja Paczoska Alicja Paczoska Alicja Paczoska Alicja Paczoska Dul, Gowiak i inni ........................................... 61Krzysztof Jankun Krzysztof Jankun Krzysztof Jankun Krzysztof Jankun Krzysztof Jankun Luka w yciorysie

Gustawa Leydinga-Mieleckiego ................................................... 69Wojciech Miko Wojciech Miko Wojciech Miko Wojciech Miko Wojciech Miko Sudeckie pocztwki ................................................... 87Tomasz lepowroski Tomasz lepowroski Tomasz lepowroski Tomasz lepowroski Tomasz lepowroski NRD kontra PRL ................................................ 90

DOKUMENTYJan aryn Jan aryn Jan aryn Jan aryn Jan aryn Raport z rozmowy wcztery oczy .................................... 101Filip Leniak Filip Leniak Filip Leniak Filip Leniak Filip Leniak ... Zpunktu widzenia

strategicznego... ............................................................................ 111Aleksandra Pietrowicz Aleksandra Pietrowicz Aleksandra Pietrowicz Aleksandra Pietrowicz Aleksandra Pietrowicz Ziemia odzyskana nie-obiecana .................. 118Tomasz Chinciski Tomasz Chinciski Tomasz Chinciski Tomasz Chinciski Tomasz Chinciski Pudliszki, Speedwell Motor Oil

iMobil Oil ...................................................................................... 127Bogusaw Kopka Bogusaw Kopka Bogusaw Kopka Bogusaw Kopka Bogusaw Kopka Dyscyplinowanie agentw .................................... 134

RELACJE I WSPOMNIENIAJanina Szych Janina Szych Janina Szych Janina Szych Janina Szych W niewoli i uwyzwolicieli ........................................... 139

RECENZJETeczki wXIX wieku .......................................................................... 147

22222

KA

LEN

DA

RIU

M I

PN Lipiecsierpie 2005

4 lipca Sowieckie Pieko 1939-1956 Sowieckie Pieko 1939-1956 Sowieckie Pieko 1939-1956 Sowieckie Pieko 1939-1956 Sowieckie Pieko 1939-1956 inauguracja wystawy wDomu Kul-tury wGoleniowie.

5 lipca Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u otwarcie wystawy, przygotowanej przez kato-wickie OBEP IPN, wTrzebiatowskim Orodku Kultury.....

Codzienno historii Codzienno historii Codzienno historii Codzienno historii Codzienno historii wszedziesit rocznic ustanowienia pol-skiej administracji wSzczecinie otwarto tam monumentaln, mieszczcsi na kilkuset metrach kwadratowych wystaw, przygotowan wsplnieprzez szczeciskie Muzeum Narodowe iOddzia IPN.

Pastwo Izrael odrzucio wniosek oekstradycj Pastwo Izrael odrzucio wniosek oekstradycj Pastwo Izrael odrzucio wniosek oekstradycj Pastwo Izrael odrzucio wniosek oekstradycj Pastwo Izrael odrzucio wniosek oekstradycj do Polski SalomonaMorela, oskaranego ozbrodnie komunistyczne.

14 lipca PRL tak daleko, tak blisko PRL tak daleko, tak blisko PRL tak daleko, tak blisko PRL tak daleko, tak blisko PRL tak daleko, tak blisko wystawa przygotowana przez BEPIPN iwarszawskie OBEP IPN zostaa otwarta wpoznaskim CentrumKultury Zamek.

1617 lipca Uroczyste obchody 60. rocznicy obawy augustowskiej Uroczyste obchody 60. rocznicy obawy augustowskiej Uroczyste obchody 60. rocznicy obawy augustowskiej Uroczyste obchody 60. rocznicy obawy augustowskiej Uroczyste obchody 60. rocznicy obawy augustowskiej zorganizo-way wAugustowie iGibach biaostocki Oddzia IPN oraz samorzdyAugustowa, Sejn, Gib iSuwak. Wzili wnich udzia przedstawicielenajwyszych wadz pastwowych ikocielnych.

19 lipca Mowa murw Mowa murw Mowa murw Mowa murw Mowa murw wernisa wystawy przed budynkiem Urzdu Miej-skiego wGdyni, pod Pomnikiem Ofiar Grudnia 70. Wystaw przy-gotowao OBEP Gdask wraz zMuzeum Miasta Gdyni igdyskim Urz-dem Miasta.

21 lipca Dni Solidarnoci Dni Solidarnoci Dni Solidarnoci Dni Solidarnoci Dni Solidarnoci otwarcie wystawy, przygotowanej przez OrodekKarta, wgdaskim IPN. . . . . W uroczystoci uczestniczyli prof. Leon Kieres prezes IPN, Pawe Adamowicz prezydent Miasta Gdaska iZbi-gniew Gluza prezes Orodka Karta. Otwarciu ekspozycji towarzyszyadyskusja panelowa pt. Geneza Sierpnia 80. Destrukcja systemu ko-munistycznego wPolsce, wktrej wzili udzia historycy: dr hab. Anto-ni Dudek idr hab. Jan aryn zBEP IPN, socjolog prof. Marek Lato-szek zAkademii Medycznej wGdasku oraz Lech Maewski, niezalenypublicysta.

22 lipca Rysunki sprzed wier wieku. Grafiki Jacka Fedorowicza Rysunki sprzed wier wieku. Grafiki Jacka Fedorowicza Rysunki sprzed wier wieku. Grafiki Jacka Fedorowicza Rysunki sprzed wier wieku. Grafiki Jacka Fedorowicza Rysunki sprzed wier wieku. Grafiki Jacka Fedorowicza otwar-cie wystawy, przygotowanej przez gdaskie OBEP, wDomu EskenwwToruniu.

27 lipca Postanowienie oodmowie wszczcia ledztwa Postanowienie oodmowie wszczcia ledztwa Postanowienie oodmowie wszczcia ledztwa Postanowienie oodmowie wszczcia ledztwa Postanowienie oodmowie wszczcia ledztwa wsprawie zbrodni wo-jennych, dokonanych wokresie okupacji hitlerowskiej przez GerhardaLiebchena wydano wOddziaowej Komisji cigania Zbrodni przeciwkoNarodowi Polskiemu wodzi.

28 lipca Kwalifikacja prawnokarna Zbrodni Katyskiej, ani podstawy umo-Kwalifikacja prawnokarna Zbrodni Katyskiej, ani podstawy umo-Kwalifikacja prawnokarna Zbrodni Katyskiej, ani podstawy umo-Kwalifikacja prawnokarna Zbrodni Katyskiej, ani podstawy umo-Kwalifikacja prawnokarna Zbrodni Katyskiej, ani podstawy umo-rzenia ledztwa przyjte przez Prokuratur Rosyjsk nie s znanerzenia ledztwa przyjte przez Prokuratur Rosyjsk nie s znanerzenia ledztwa przyjte przez Prokuratur Rosyjsk nie s znanerzenia ledztwa przyjte przez Prokuratur Rosyjsk nie s znanerzenia ledztwa przyjte przez Prokuratur Rosyjsk nie s znane gosi komunikat IPN-KZpNP wsprawie odpowiedzi Prokuratury Ge-neralnej Federacji Rosyjskiej na polsk prob oudzielenie pomocyprawnej wsprawie Zbrodni Katyskiej. W odpowiedzi nie odniesiono

33333

KA

LEND

AR

IUM

IPN

lipiecsierpie 2005r.lipiecsierpie 2005r.lipiecsierpie 2005r.lipiecsierpie 2005r.lipiecsierpie 2005r. od pocztku wydawaniaod pocztku wydawaniaod pocztku wydawaniaod pocztku wydawaniaod pocztku wydawaniaBIAYSTOK brak danych 2172BYDGOSZCZ 66 1141GDASK brak danych 3956KATOWICE 187 4038KIELCE 69 479KRAKW 205 4048LUBLIN 164 2475D 117 2538POZNA 200 4544RADOM 25 691RZESZW 152 3021SZCZECIN 96 980WARSZAWA 103 4786WROCAW 126 3296BUiAD 557 6681KONSULATY 335RAZEM 3690 45 181

WNIOSKI ZREALIZOWANE 19 90719 90719 90719 90719 907

STATYSTYKA PRZYJMOWANIA WNIOSKW OUDOSTPNIENIE DOKUMENTW/ZAPYTANIEOSTATUS POKRZYWDZONEGO

si do wniosku strony polskiej oudostpnienie treci kocowego posta-nowienia wydanego przez Gwn Prokuratur Wojskow FederacjiRosyjskiej we wrzeniu ubiegego roku, ani te jego uzasadnienia.

16 sierpnia Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u Uciekinierzy zPRL-u otwarcie wystawy wMiejskim Orodku Kultu-ry wSzczecinie.

2930 sierpnia Solidarno dla przyszoci Solidarno dla przyszoci Solidarno dla przyszoci Solidarno dla przyszoci Solidarno dla przyszoci midzynarodowa konferencja wGda-sku, przygotowana przez miejscowy Oddzia IPN. W konferencji uczest-niczyli twrcy NSZZ Solidarno, zLechem Was na czele, dysy-denci zkrajw bloku wschodniego iliczni historycy, zajmujcy sinajnowszymi dziejami Polski.

30 sierpnia W ledztwie dotyczcym zbrodni wkopalni Wujek W ledztwie dotyczcym zbrodni wkopalni Wujek W ledztwie dotyczcym zbrodni wkopalni Wujek W ledztwie dotyczcym zbrodni wkopalni Wujek W ledztwie dotyczcym zbrodni wkopalni Wujek OKZpNP wKa-towicach przedstawia zarzut Henrykowi N. Jest on podejrzany oto, e wdniu7 stycznia 1982 roku w Katowicach, bdc, jako porucznik Milicji Obywa-telskiej, funkcjonariuszem pastwa komunistycznego, podczas przesucha-nia wiadka Jzefa W. na potrzeby prowadzonego przez Wojskow Proku-ratur Garnizonow w Gliwicach ledztwa w sprawie wydarze do jakichdoszo w dniu 16 grudnia 1981 roku na terenie kopalni Wujek w Kato-wicach, stosowa groby bezprawne w celu uzyskania od wiadka okrelo-nych zezna i zmusza Jzefa W. do podpisania protokou przesuchaniazawierajcego nieprawdziwe i sprzeczne z jego zeznaniami informacje.Henryk N. utrudnia przez to postpowanie karne i pomaga unikn od-powiedzialnoci karnej sprawcom, ktrzy w dniu 16 grudnia 1981 r. strze-lali do strajkujcych grnikw na terenie KWK Wujek w Katowicach.

jmr

44444

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U POLSKI DZIKI ZACHDZE STANISAWEM JANKOWIAKIEM, CZESAWEMOSKOWSKIM IWODZIMIERZEM SULEJROZMAWIA BARBARA POLAK

B.P. Wpeerelowskiej nomenklaturze ziemie zachodnie nazywa-B.P. Wpeerelowskiej nomenklaturze ziemie zachodnie nazywa-B.P. Wpeerelowskiej nomenklaturze ziemie zachodnie nazywa-B.P. Wpeerelowskiej nomenklaturze ziemie zachodnie nazywa-B.P. Wpeerelowskiej nomenklaturze ziemie zachodnie nazywa-no Ziemiami Odzyskanymi, co miao przypomina ich zwizanno Ziemiami Odzyskanymi, co miao przypomina ich zwizanno Ziemiami Odzyskanymi, co miao przypomina ich zwizanno Ziemiami Odzyskanymi, co miao przypomina ich zwizanno Ziemiami Odzyskanymi, co miao przypomina ich zwizanzPolsk histori, zakoczon midzy innymi pierwszym rozbiorem.zPolsk histori, zakoczon midzy innymi pierwszym rozbiorem.zPolsk histori, zakoczon midzy innymi pierwszym rozbiorem.zPolsk histori, zakoczon midzy innymi pierwszym rozbiorem.zPolsk histori, zakoczon midzy innymi pierwszym rozbiorem.(Cho niektre znich bardzo dawno odpady od Polski, acz(Cho niektre znich bardzo dawno odpady od Polski, acz(Cho niektre znich bardzo dawno odpady od Polski, acz(Cho niektre znich bardzo dawno odpady od Polski, acz(Cho niektre znich bardzo dawno odpady od Polski, aczPrus Wschodnich nigdy nie bya polskaPrus Wschodnich nigdy nie bya polskaPrus Wschodnich nigdy nie bya polskaPrus Wschodnich nigdy nie bya polskaPrus Wschodnich nigdy nie bya polska))))). Ich cech szczegln jest. Ich cech szczegln jest. Ich cech szczegln jest. Ich cech szczegln jest. Ich cech szczegln jestto, e od dawna stanowiy pogranicze polsko-niemieckie, prze-to, e od dawna stanowiy pogranicze polsko-niemieckie, prze-to, e od dawna stanowiy pogranicze polsko-niemieckie, prze-to, e od dawna stanowiy pogranicze polsko-niemieckie, prze-to, e od dawna stanowiy pogranicze polsko-niemieckie, prze-chodzc raz wpolskie, innym razem wniemieckie rce. Jednchodzc raz wpolskie, innym razem wniemieckie rce. Jednchodzc raz wpolskie, innym razem wniemieckie rce. Jednchodzc raz wpolskie, innym razem wniemieckie rce. Jednchodzc raz wpolskie, innym razem wniemieckie rce. Jednzkonsekwencji takiego stanu rzeczy bya struktura ludnociowa tychzkonsekwencji takiego stanu rzeczy bya struktura ludnociowa tychzkonsekwencji takiego stanu rzeczy bya struktura ludnociowa tychzkonsekwencji takiego stanu rzeczy bya struktura ludnociowa tychzkonsekwencji takiego stanu rzeczy bya struktura ludnociowa tychziem. Jak mona scharakteryzowa polsk myl polityczn wod-ziem. Jak mona scharakteryzowa polsk myl polityczn wod-ziem. Jak mona scharakteryzowa polsk myl polityczn wod-ziem. Jak mona scharakteryzowa polsk myl polityczn wod-ziem. Jak mona scharakteryzowa polsk myl polityczn wod-niesieniu do kresw zachodnich?niesieniu do kresw zachodnich?niesieniu do kresw zachodnich?niesieniu do kresw zachodnich?niesieniu do kresw zachodnich?

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To, co okrelibym mianem polskiej politycznej myli zachod-niej, ma histori sigajc dziewitnastego wieku. Publicystyka doty-czca tego tematu prezentowaa niejednokrotnie pomysy daleko id-ce. Dla jednych prawa Polski do terenw znajdujcych si wobrbiepastwa pruskiego czy wobrbie Rzeszy byy odwieczne, dla innychpojawiy si wieo. Niektre ztych pomysw terytorialnych sigay liniiOdry, ajeli uwzgldniano problem serbouycki, rwnie poza ni.Byo to rozumowanie charakterystyczne przede wszystkim dla myli na-rodowej, chocia iw innych obozach politycznych mona znale ludzi,ktrzy gosili podobne pogldy. Wprasie pojawiay si informacje otychobszarach, zwanych umownie kresami zachodnimi.

B.P. Po zakoczeniu pierwszej wojny wiatowej przed spoeczno-B.P. Po zakoczeniu pierwszej wojny wiatowej przed spoeczno-B.P. Po zakoczeniu pierwszej wojny wiatowej przed spoeczno-B.P. Po zakoczeniu pierwszej wojny wiatowej przed spoeczno-B.P. Po zakoczeniu pierwszej wojny wiatowej przed spoeczno-ci midzynarodow stana konieczno rozstrzygnicia kwestiici midzynarodow stana konieczno rozstrzygnicia kwestiici midzynarodow stana konieczno rozstrzygnicia kwestiici midzynarodow stana konieczno rozstrzygnicia kwestiici midzynarodow stana konieczno rozstrzygnicia kwestiizwizanych zpogranicznymi obszarami omieszanym charakterzezwizanych zpogranicznymi obszarami omieszanym charakterzezwizanych zpogranicznymi obszarami omieszanym charakterzezwizanych zpogranicznymi obszarami omieszanym charakterzezwizanych zpogranicznymi obszarami omieszanym charakterzeetnicznym. Skurczenie si niemieckich granic na korzy ssiednichetnicznym. Skurczenie si niemieckich granic na korzy ssiednichetnicznym. Skurczenie si niemieckich granic na korzy ssiednichetnicznym. Skurczenie si niemieckich granic na korzy ssiednichetnicznym. Skurczenie si niemieckich granic na korzy ssiednichpastw nioso potencjalne zagroenie nowymi konfliktami wprzy-pastw nioso potencjalne zagroenie nowymi konfliktami wprzy-pastw nioso potencjalne zagroenie nowymi konfliktami wprzy-pastw nioso potencjalne zagroenie nowymi konfliktami wprzy-pastw nioso potencjalne zagroenie nowymi konfliktami wprzy-szoci. Dla Niemcw takie terytoria, kresowe rwnie zich punktuszoci. Dla Niemcw takie terytoria, kresowe rwnie zich punktuszoci. Dla Niemcw takie terytoria, kresowe rwnie zich punktuszoci. Dla Niemcw takie terytoria, kresowe rwnie zich punktuszoci. Dla Niemcw takie terytoria, kresowe rwnie zich punktuwidzenia, miay charakter strategiczny.widzenia, miay charakter strategiczny.widzenia, miay charakter strategiczny.widzenia, miay charakter strategiczny.widzenia, miay charakter strategiczny.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Pomysy na to, eby wczy okrelone obszary, nalece przed-tem do Niemiec, do polskiego pastwa, s zwizane rwnie zpierwszwojn wiatow ijej zakoczeniem. Doczekay si one nawet interesu-jcej oprawy propagandowej, np. pierwszy rzdca diecezji wrocawskiejpo drugiej wojnie wiatowej, ks. infuat Karol Milik, wokresie midzy-wojennym propagowa granic na Odrze iNysie, wydajc nawet wtymcelu specjaln pocztwk. Zgaszano te pretensje do caego obszaruPrus Wschodnich. Ten problem wywoywa okrelone reakcje strony nie-mieckiej. Tak czy inaczej wpolskiej myli politycznej mona znale

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

55555

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

wiele sposobw rozpatrywania tego zagadnienia zpunktu widzenia pol-skich interesw terytorialnych istrategicznych.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. To oczywicie zawayo na stosunkach polsko-niemieckich wca-ym okresie midzywojennym. Moment wychodzenia zpierwszej woj-ny wiatowej zaowocowa caym szeregiem sporw granicznych mi-dzy Polsk aNiemcami. Znana jest sprawa plebiscytw, powsta lskich iwielkopolskiego, wktrych wanie granica bya gwnympunktem spornym.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Pod koniec dziewitnastego wieku wcaej Europie rodzi si na-cjonalizm. Nic wic dziwnego, e wwczas pojawiaa si racjonalna,rzetelna analiza tego, jak powinna wyglda Polska po wojnie czy pojakim konflikcie, kiedy odzyska niepodlego. Chodzio oto, eby niebyo zagroenia kolejnym rozbiorem wprzyszoci, eby granice Polskibyy tak przemylane, by byy bezpieczne. Wtedy nie byo jeszcze gbo-kiej nienawici do Niemcw, t zrodzia tak naprawd dopiero drugawojna wiatowa.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. To bya po prostu nasza racja stanu. Wwczas stosunki polsko--niemieckie musiay ksztatowa si pod presj przeszoci, zaborw ipo-lityki germanizacyjnej. Polacy powszechnie obawiali si ponownegozagroenia ze strony Niemiec.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Pokazywano to wdwch aspektach. Po pierwsze, zpunktu widze-nia strategicznego, chodzio okwesti bezpiecznej granicy. Mwiono oliniiOdry iNysy, ale nie uyckiej, lecz Kodzkiej. Po drugie odwoywanosi do praw narodowych, wskazywano na istnienie silnego, rodzimegoelementu polskiego na tych ziemiach. Atak na marginesie, pomys gra-nicy na Odrze iNysie uyckiej nie jest wycznie polski, lecz wie sitake zimperialn myl rosyjsk w1912r. Rosjanie opracowali map,na ktrej linia obu rzek stanowia ich zachodni rubie graniczn.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Innym, bardzo wanym elementem by aspekt gospodarczy.Wpodobnym stopniu jak ozwikszenie terytorium pastwa chodzio rw-nie osurowce idostp do morza. Otym nie naley zapomina.

B.P. Komu zawdziczamy zrealizowane wrozstrzygniciach po pierw-B.P. Komu zawdziczamy zrealizowane wrozstrzygniciach po pierw-B.P. Komu zawdziczamy zrealizowane wrozstrzygniciach po pierw-B.P. Komu zawdziczamy zrealizowane wrozstrzygniciach po pierw-B.P. Komu zawdziczamy zrealizowane wrozstrzygniciach po pierw-szej wojnie wiatowej wyczenie Gdaska jako Wolnego Miasta?szej wojnie wiatowej wyczenie Gdaska jako Wolnego Miasta?szej wojnie wiatowej wyczenie Gdaska jako Wolnego Miasta?szej wojnie wiatowej wyczenie Gdaska jako Wolnego Miasta?szej wojnie wiatowej wyczenie Gdaska jako Wolnego Miasta?

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Po raz pierwszy taki pomys pojawi si wwystpieniu znanegonam skdind pniejszego prezydenta Czech Edwarda Benea wgrud-niu 1918r. Podchwycia to iforsowaa gwnie strona brytyjska.

B.P. Jak polityk prowadzili Niemcy wokresie midzywojennymB.P. Jak polityk prowadzili Niemcy wokresie midzywojennymB.P. Jak polityk prowadzili Niemcy wokresie midzywojennymB.P. Jak polityk prowadzili Niemcy wokresie midzywojennymB.P. Jak polityk prowadzili Niemcy wokresie midzywojennymwstosunku do wasnej ipolskiej ludnoci na tych terenach, ktrewstosunku do wasnej ipolskiej ludnoci na tych terenach, ktrewstosunku do wasnej ipolskiej ludnoci na tych terenach, ktrewstosunku do wasnej ipolskiej ludnoci na tych terenach, ktrewstosunku do wasnej ipolskiej ludnoci na tych terenach, ktre

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

66666

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U byy ich wschodnimi kresami? Oich polityce gospodarczej wiado-byy ich wschodnimi kresami? Oich polityce gospodarczej wiado-byy ich wschodnimi kresami? Oich polityce gospodarczej wiado-byy ich wschodnimi kresami? Oich polityce gospodarczej wiado-byy ich wschodnimi kresami? Oich polityce gospodarczej wiado-mo, e przez pierwszy okres ziemie te byy mniej doinwestowanemo, e przez pierwszy okres ziemie te byy mniej doinwestowanemo, e przez pierwszy okres ziemie te byy mniej doinwestowanemo, e przez pierwszy okres ziemie te byy mniej doinwestowanemo, e przez pierwszy okres ziemie te byy mniej doinwestowanewporwnaniu zobszarami centralnymi.wporwnaniu zobszarami centralnymi.wporwnaniu zobszarami centralnymi.wporwnaniu zobszarami centralnymi.wporwnaniu zobszarami centralnymi.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Ten obszar by rzeczywicie przez znaczny czas zapniony podwzgldem gospodarczym, cho wznacznej mierze byy to tereny rolni-cze iz tego wzgldu odgryway worganizmie pastwa niemieckiegobardzo istotn rol. Kiedy do wadzy doszli nazici, rozpocza si ogromnaseria inwestycji na tym obszarze, zwaszcza winfrastruktur, budownic-two, drogi, mosty, koleje. Byy to inwestycje ocharakterze strategicz-nym, ktre pniej zostay wykorzystane wdziaaniach wojennych. Jelichodzi osprawy spoeczne, to czyy si one zpolityk. Wykadni nie-mieckiej polityki byo wskazywanie, e te ziemie s rdzenn czcipastwa niemieckiego. Wstosunku do Niemcw, ktrzy tutaj gospoda-rowali czy chcieli si osiedla, pastwo prowadzio polityk uprzywilejo-wania. Natomiast wstosunku do zbiorowisk Polakw, ktrzy tutaj miesz-kali na lsku czy na Warmii, na Mazurach, zwaszcza wstosunku domodziey nadal prowadzono polityk germanizacyjn.

B.P. Na to wszystko nakadaa si polityka niemiecka dotyczcaB.P. Na to wszystko nakadaa si polityka niemiecka dotyczcaB.P. Na to wszystko nakadaa si polityka niemiecka dotyczcaB.P. Na to wszystko nakadaa si polityka niemiecka dotyczcaB.P. Na to wszystko nakadaa si polityka niemiecka dotyczcaNiemcw znajdujcych si na terenach wczonych wskad pa-Niemcw znajdujcych si na terenach wczonych wskad pa-Niemcw znajdujcych si na terenach wczonych wskad pa-Niemcw znajdujcych si na terenach wczonych wskad pa-Niemcw znajdujcych si na terenach wczonych wskad pa-stwa polskiego, bardzo ekspansywna wtym sensie, e te wschodniestwa polskiego, bardzo ekspansywna wtym sensie, e te wschodniestwa polskiego, bardzo ekspansywna wtym sensie, e te wschodniestwa polskiego, bardzo ekspansywna wtym sensie, e te wschodniestwa polskiego, bardzo ekspansywna wtym sensie, e te wschodniekresy poszerzano jeszcze na obszar polski przez popieranie mniej-kresy poszerzano jeszcze na obszar polski przez popieranie mniej-kresy poszerzano jeszcze na obszar polski przez popieranie mniej-kresy poszerzano jeszcze na obszar polski przez popieranie mniej-kresy poszerzano jeszcze na obszar polski przez popieranie mniej-szoci niemieckiej wPolsce, rozbudzanie niemieckiej aktywnoci pa-szoci niemieckiej wPolsce, rozbudzanie niemieckiej aktywnoci pa-szoci niemieckiej wPolsce, rozbudzanie niemieckiej aktywnoci pa-szoci niemieckiej wPolsce, rozbudzanie niemieckiej aktywnoci pa-szoci niemieckiej wPolsce, rozbudzanie niemieckiej aktywnoci pa-triotycznej, cho zamieszkujcy tu Niemcy deklarowali pen lojal-triotycznej, cho zamieszkujcy tu Niemcy deklarowali pen lojal-triotycznej, cho zamieszkujcy tu Niemcy deklarowali pen lojal-triotycznej, cho zamieszkujcy tu Niemcy deklarowali pen lojal-triotycznej, cho zamieszkujcy tu Niemcy deklarowali pen lojal-no wobec wadz polskich.no wobec wadz polskich.no wobec wadz polskich.no wobec wadz polskich.no wobec wadz polskich.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Istniaa ogromna dysproporcja pomidzy zachowaniem wadzniemieckich wobec swojej mniejszoci wPolsce imniejszoci polskiejwNiemczech. II Rzeczpospolita staraa si najbardziej wspiera polskspoeczno na Opolszczynie, zaniedbujc nieco pnocny fragmentkresw. Wynikao to, midzy innymi, zograniczonych moliwoci po-litycznych ifinansowych. Wizi ludnoci polskiej rodzimej zniemczyzn,azwaszcza Mazurw iWarmiakw, wydatnie zadzierzgny si wokre-sie pierwszej wojny wiatowej, szczeglnie tam, gdzie dotary wojskarosyjskie ipoczyniy wielkie zniszczenia. Niemcy wczasie pierwszej woj-ny wyoyli bardzo due rodki na odbudow tych terenw. To tuma-czy porednio, cho nie wcaoci, plebiscytowy wynik na pnocy. Wy-tworzy si wwczas wiey, bardzo silny zwizek zcaym pastwemniemieckim.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Pastwo niemieckie starao si zapewni na kresach wschodnichdawnej Rzeszy takie warunki, zwaszcza urzdnikom, eby oni nie czulisi gorsi wstosunku do centralnych czy zachodnich czci pastwa.Dowodz tego np. inwestycje chociaby wkultur wPoznaniu. Skutkijednak nie byy takie oczywiste. Na dobr spraw pod koniec dziewit-

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

77777

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

nastego ina pocztku dwudziestego wieku moemy mwi waciwieowestfluchcie, ucieczce ztych kresowych terenw wschodnich Nie-miec. Ten proces zosta troch zahamowany przez wojn, ale pojawisi znw po jej zakoczeniu. Takich fal odpywu iprzypywu ludnociniemieckiej byo kilka.

B.P. Jakie byy wyobraenia polskich politykw na temat zagospo-B.P. Jakie byy wyobraenia polskich politykw na temat zagospo-B.P. Jakie byy wyobraenia polskich politykw na temat zagospo-B.P. Jakie byy wyobraenia polskich politykw na temat zagospo-B.P. Jakie byy wyobraenia polskich politykw na temat zagospo-darowania tych ziem podczas drugiej wojny wiatowej, czyli wczasie,darowania tych ziem podczas drugiej wojny wiatowej, czyli wczasie,darowania tych ziem podczas drugiej wojny wiatowej, czyli wczasie,darowania tych ziem podczas drugiej wojny wiatowej, czyli wczasie,darowania tych ziem podczas drugiej wojny wiatowej, czyli wczasie,wktrym perspektywa realizacji innej ni przedwojenna granicy pol-wktrym perspektywa realizacji innej ni przedwojenna granicy pol-wktrym perspektywa realizacji innej ni przedwojenna granicy pol-wktrym perspektywa realizacji innej ni przedwojenna granicy pol-wktrym perspektywa realizacji innej ni przedwojenna granicy pol-sko-niemieckiej stawaa si zroku na rok bardziej realnasko-niemieckiej stawaa si zroku na rok bardziej realnasko-niemieckiej stawaa si zroku na rok bardziej realnasko-niemieckiej stawaa si zroku na rok bardziej realnasko-niemieckiej stawaa si zroku na rok bardziej realna?????

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Jeszcze przed wojn wiadomo byo, e wprzypadku konfliktuwywoanego przez Niemcw zapac oni za to rwnie terytorialn cen,cho nie precyzowano jak. Rwnie wczasie wojny nie istniay wikszewtpliwoci co do tego, e Prusy Wschodnie wcaoci, czyli cznie ztczci, ktra jest teraz obwodem kaliningradzkim, powinny przypaPolsce. Mwio si take olsku Opolskim, raczej nie oDolnym l-sku. Nie przypominam sobie, eby wwczas pojawi si problem pol-skiego Szczecina.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Zdecydowanie si nie pojawi. Pocztkowo uwaano, e Polskapowinna istnie wprzedwojennych granicach. wiadczyy otym wypo-wiedzi premiera Sikorskiego wpierwszych miesicach urzdowania jegorzdu. Wmiar rozwoju sytuacji wojennej powoli zaczynay pojawiasi nowe akcenty. Rzd Polski domaga si poszerzenia terytorium pa-stwa oPrusy Wschodnie, Gdask ilsk Opolski. Postulowa take wy-prostowanie granicy na dzisiejszym Pomorzu Zachodnim.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. ...i jeszcze ziemia bytowsko-lborska. Wwczas panowao prze-konanie, e po pokonaniu Niemiec Polska na zachodzie musi uzyskaspore nabytki terytorialne. Ina tym si koczyo.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Dugo nie stawiano polskiego postulatu granicy na Odrze iNysieczy na samej Odrze. Nie mylano take oDolnym lsku.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Wkrgach politycznych ikulturalnych Parya w1940r. mwi-o si take otym, e Gdask powinien nalee do Polski. Oziemiachzachodnich polscy politycy mwili jako oziemiach postulowanych.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Przywdcy Polskiego Pastwa Podziemnego wkraju te uwaali,e Polska powinna przesun si na zachd kosztem Niemiec, ale po-stulaty terytorialne nie szy zbyt daleko. Deklaracja Rady Jednoci Naro-dowej z15 marca 1944r. mwia oczywicie oPrusach Wschodnich,oGdasku, klinie pomorskim, lsku Opolskim. Ale mwia te, ewportach nadodrzaskich maj by zabezpieczone interesy polskie, cosugerowao, e wtych planach Odra nie bdzie polska. Bardzo dugo

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

88888

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U ipowoli rodzia si koncepcja polskich ziem zachodnich, chocia zdru-giej strony Biuro Zachodnie formuowao wtej sprawie bardzo jedno-znaczn ide...

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. ...daleko wykraczajc poza lini Odry...

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. ...no wanie czyli okupacj terenw niemieckich sigajcgdzie pod Berlin.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. ...argumentowano to m.in. dalek przeszoci historyczn orazyjc na tym obszarze ludnoci serbouyck.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Opracowania Biura Zachodniego byy profesjonalne idrobiazgo-we. Przewidywano nawet to, ilu lekarzy bdziemy musieli przesiedli nate ziemie, gdy je przejmiemy kosztem Niemiec.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To by jeden zwariantw, ktry wtedy wchodzi wrachub.Gdyby jednak sprowadzi to do pewnego syntetycznego skrtu, to po-mys tak dalekiego pchnicia Polski na Zachd by jednak autorstwaStalina. To bya jego koncepcja polityczna ksztatu Polski, zwizanaznierwnoprawn zamian ziem wschodnich na ziemie zachodnie.Mieci si wniej take zamys skcenia Polakw zNiemcami. Itozostao precyzyjnie zrealizowane. Moglimy wyj rwnie poza liniOdry, bo wpublicystyce zlat 19451946 wyranie obecny by pro-blem Serbouyczan.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Niemcy na pewno sobie nie wyobraali, e strac ten teren przemiecili tam mnstwo ludzi zzachodnich czci pastwa, zagroo-nych bombardowaniami alianckimi.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Pod koniec 1944r. we Wrocawiu mieszkao milion czterystaczterdzieci tysicy ludzi. To bya ogromna aglomeracja.

B.P. Ailu Polakw byo na przedwojennych terenach DolnegoB.P. Ailu Polakw byo na przedwojennych terenach DolnegoB.P. Ailu Polakw byo na przedwojennych terenach DolnegoB.P. Ailu Polakw byo na przedwojennych terenach DolnegoB.P. Ailu Polakw byo na przedwojennych terenach Dolnegolska?lska?lska?lska?lska?

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Troch polskiej ludnoci rodzimej mieszkao wpowiatach s-siadujcych zWielkopolsk iGrnym lskiem. Nie byy to jednak zbytliczne skupiska.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Polacy byli tam wliczbie ladowej. We Wrocawiu pojawiali siipolscy artyci, iniezbyt liczna wrocawska Polonia.

B.P. Czy kto znich przetrwa?B.P. Czy kto znich przetrwa?B.P. Czy kto znich przetrwa?B.P. Czy kto znich przetrwa?B.P. Czy kto znich przetrwa?

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

99999

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Tak, przetrwali przede wszystkim ci, ktrzy przed wojn tutajmieszkali, niektrzy funkcjonuj jeszcze do dzisiaj. Bya to, jak wspomi-naem, Polonia wrocawska, ale trudno te nie dostrzec, e wwikszymstopniu ide odwiecznej obecnoci Polakw nad Odr rozbudowywanopropagandowo. Natomiast ci, ktrzy pojawili si tutaj wczasie wojny, toalbo robotnicy przymusowi, albo winiowie. By to oczywicie teren dzia-a operacyjnych polskiego wywiadu, miay miejsce akcje dywersyjne,np. na dworcu wrocawskim, ale to jest zupenie inna historia itrudnozgasza polskie pretensje do Wrocawia na podstawie tych wydarze.

B.P.B.P.B.P.B.P.B.P. Stano na tym, co byo na wspomnianej ju rosyjskiej mapieStano na tym, co byo na wspomnianej ju rosyjskiej mapieStano na tym, co byo na wspomnianej ju rosyjskiej mapieStano na tym, co byo na wspomnianej ju rosyjskiej mapieStano na tym, co byo na wspomnianej ju rosyjskiej mapieEuropy z1912r.Europy z1912r.Europy z1912r.Europy z1912r.Europy z1912r.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Gomuka mia racj, mwic, e ziemie zachodnie cz nardzsystemem. Bez wsparcia Zwizku Sowieckiego, bez Stalina utrzyma-nie tej granicy nie byo moliwe.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Stalin politycznie wykorzystywa sytuacj, by gotw wyznaczyna zachodzie szerokie granice dla Polski, pod warunkiem e wadzprzejm komunici.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Byo to realne wiano, wktre wyposay Stalin polskich komunistw.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Gdyby wPolsce po wojnie bya szansa na premiera Mikoajczykaijaki zwizek Polski zZachodem, to, jak pisa wlicie Eden do Chur-chilla my bylibymy gotowi pj na ustpstwa wobec pana Mikoaj-czyka takie, jakich by da, nie zrobimy tego wstosunku do RzduTymczasowego, do rzdu komunistycznego wPolsce. Nie wiadomo wic,jakby wygldaa ta granica, gdyby rzeczywicie nie byo interesw rosyj-skich wdalszej czci Europy.

C.O. C.O. C.O. C.O. C.O. Tak czy inaczej, Polacy opowiadali si za rozszerzeniem granicyna zachd. Uwaano, e Niemcy musz ponie wysok kar za wywo-anie wojny.

B.P. Alianci temu sprzyjali, bo porzdek polityczno-terytorialnyB.P. Alianci temu sprzyjali, bo porzdek polityczno-terytorialnyB.P. Alianci temu sprzyjali, bo porzdek polityczno-terytorialnyB.P. Alianci temu sprzyjali, bo porzdek polityczno-terytorialnyB.P. Alianci temu sprzyjali, bo porzdek polityczno-terytorialnypo zakoczeniu pierwszej wojny okaza si bardzo niestabilny. Pro-po zakoczeniu pierwszej wojny okaza si bardzo niestabilny. Pro-po zakoczeniu pierwszej wojny okaza si bardzo niestabilny. Pro-po zakoczeniu pierwszej wojny okaza si bardzo niestabilny. Pro-po zakoczeniu pierwszej wojny okaza si bardzo niestabilny. Pro-blem niemiecki by problemem nie tylko Polski.blem niemiecki by problemem nie tylko Polski.blem niemiecki by problemem nie tylko Polski.blem niemiecki by problemem nie tylko Polski.blem niemiecki by problemem nie tylko Polski.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Ale pamitajmy te, e myl anglosaska wokresie drugiej woj-ny niestety zmieniaa si...

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. ...w zalenoci od tego, gdzie Polska bdzie usytuowana. KiedywJacie dokona si realny podzia wpyww, to wtedy wiadomo byo,kto bdzie na jakim obszarze rozgrywa iterytorialnie, iw kady innysposb.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

1010101010

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Stalin liczy na to, e jeli wszystko pjdzie zgodnie zjego plana-mi, Amerykanie wycofaj si zEuropy, agranice socjalizmu mog wy-glda inaczej. Nie wiadomo byo, jak po wyborach zachowaj siWochy, Francja, bo wtym czasie spoeczestwa zachodnie wyraneodchylay si na lewo. Przypomn wypowied Mieczysawa Moczara Zwizek Radziecki jest naszym przyjacielem, ale to jest prawda dlanarodu, dla nas, partyjniakw, Zwizek Sowiecki jest nasz ojczyzn,agranic tej ojczyzny nie jestem wstanie dzi okreli, dzi s na abie,jutro mog by na Gibraltarze. Gdyby wojna na Dalekim Wschodziepotrwaa jeszcze, jak to przewidywali stratedzy amerykascy, cztery lataikosztowaa ycie kolejny milion czy ptora miliona amerykaskich o-nierzy, to sytuacja wEuropie mogaby wyglda zupenie inaczej.

B.P. Poczwszy od pierwszej wojny wiatowej ziemie te byy wiad-B.P. Poczwszy od pierwszej wojny wiatowej ziemie te byy wiad-B.P. Poczwszy od pierwszej wojny wiatowej ziemie te byy wiad-B.P. Poczwszy od pierwszej wojny wiatowej ziemie te byy wiad-B.P. Poczwszy od pierwszej wojny wiatowej ziemie te byy wiad-kiem ogromnych ruchw ludnociowych, ktrych apogeum nastpiokiem ogromnych ruchw ludnociowych, ktrych apogeum nastpiokiem ogromnych ruchw ludnociowych, ktrych apogeum nastpiokiem ogromnych ruchw ludnociowych, ktrych apogeum nastpiokiem ogromnych ruchw ludnociowych, ktrych apogeum nastpiowokresie drugiej wojny wiatowej itu po jej zakoczeniu. Na ogromnwokresie drugiej wojny wiatowej itu po jej zakoczeniu. Na ogromnwokresie drugiej wojny wiatowej itu po jej zakoczeniu. Na ogromnwokresie drugiej wojny wiatowej itu po jej zakoczeniu. Na ogromnwokresie drugiej wojny wiatowej itu po jej zakoczeniu. Na ogromnskal przemieszczay si miliony ludzi wjedn idrug stron.skal przemieszczay si miliony ludzi wjedn idrug stron.skal przemieszczay si miliony ludzi wjedn idrug stron.skal przemieszczay si miliony ludzi wjedn idrug stron.skal przemieszczay si miliony ludzi wjedn idrug stron.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Wtych zjawiskach migracji wystpowao znaczne zrnicowanieregionalne. Jeli chodzi opocztek drugiej wojny wiatowej inna byasytuacja wtzw. Kraju Warty ni na Pomorzu czy na lsku. WKraju Wartymogo to wynika zosobistych ambicji gauleitera Greisera, ktry chcia,by jego okrg by wzorcem dla reszty Niemiec. Greiser nie chcia germa-nizowa ludzi, tylko ziemie. Wczasie okupacji zostao std wysiedlonychp miliona Polakw. Jego plan przewidywa, e wperspektywie dziesi-ciu lat mieli zosta wysiedleni ztzw. Kraju Warty wszyscy Polacy albo nainne tereny, albo na roboty do Rzeszy, do GG czy jeszcze dalej. Znane sprzecie fantastyczne koncepcje Himmlera przesiedlenia Polakw na Sy-beri. Greiser zacz to realizowa. Mia koncepcj masowych przemiesz-cze ludnoci chcia cign do Kraju Warty Niemcw zinnych czciEuropy ze Zwizku Sowieckiego, Rumunii, krajw nadbatyckich, znadMorza Czarnego osadzi ich na miejsce Polakw iw ten sposb zger-manizowa t ziemi. Nie robiono tego na Pomorzu czy na lsku...

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. ...dlatego, e na lsku mieszkali obywatele niemieccy. Migra-cje ludnoci na obecnych tzw. Ziemiach Odzyskanych rozpoczy si wy-siedleniami niemieckimi. Podczas wojny iokupacji trway na tych zie-miach wielkie przemarsze armii: armia niemiecka przemieszczaa si nawschd inastpnie wracaa, pniej na zachd sza Armia Czerwona,ktra ju po wojnie wracaa do ZSRS. Cz sowieckich wojsk zatrzymaasi jednak na Ziemiach Odzyskanych na kilkadziesit lat. Najwikszemigracje ludnoci zaczy si po wojnie, po przejciu frontw iwojsk.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Przed nadejciem Armii Czerwonej miay miejsce masowe uciecz-ki, zwaszcza na Dolnym lsku. Organizoway je wadze niemieckie.Rne byy motywy bya to ikonieczno polityczna, istrach przed

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

1111111111

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

nadejciem Rosjan spotgowany dowiadczeniem ludnoci niemieckiejwPrusach Wschodnich. Dowiadczenie pruskie byo czynnikiem wyra-nie wspomagajcym indywidualne decyzje. Wiedziano, co tam si dziao.Przejcie frontu tworzyo wic istotn zmian jakociow. Podczas ewa-kuacji zim 1944r. ludno niemiecka poniosa ogromne straty. P-niej jednak nastpowa proces odwrotny powrotu na te ziemie ludzi,ktrzy znaleli si za Odr.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Najpierw nastpia ewakuacja ludnoci zarzdzona przez wa-dze niemieckie. Ucieczka przed zbliajcym si frontem bya masowa,paniczna, ajej jedynym motywem byo to, eby nie dosta si pod wa-dz Armii Czerwonej. Po wojnie rozpoczo si wysiedlanie ludnociniemieckiej.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Niemcy troch wpadli we wasne sida, bo do ostatniej chwiliczekano zogoszeniem hase ewakuacyjnych. Gauleiterzy prbowali iso-bie, iinnym udowodni, e wytrzymaj tutaj do koca. Greiser by podtym wzgldem niesamowity. Form zachcania do oporu miaa by tak-e propaganda grozy uprawiana przez stron niemieck jak oddamyte tereny, to bd dziay si takie straszne rzeczy jak wNemmensdorfwPrusach Wschodnich. Naganiano to, pokazywano te okropiestwa,ktre czasem wyolbrzymiano, czasem nie, bo tam rzeczywicie strasznerzeczy si dziay. Pamitajmy otym, e Armia Czerwona od kilku latbya wpolu, cay czas jej zapdy byy hamowane tym, e walczymy nawasnych, potem zaprzyjanionych terenach itd. Ateraz zaczynaa siprzeklta Germania. Nawet byy takie napisy Oto przeklta Germa-nia, wdomyle tu wam wolno wszystko. Propaganda niemiecka przy-niosa odwrotny skutek. Fala uchodcw amaa ju wszystkie przepisyiwszystkie zakazy, powstaa panika. Dodajmy do tego przeraliwe zim-no, minus 30 stopni wnocy. Co wicej, armia niemiecka rezerwujesobie gwne szlaki komunikacyjne ispycha znich uchodcw. To jestzima z1944 na 1945r. Ta fala ucieczek zPrus Wschodnich, ktrazacza si w1944r., zostaa zatrzymana iruszya ponownie dopierowraz zofensyw styczniow. To by rzeczywicie potny ruch.

B.P. Czy da si zbilansowa przemieszczenia ludnoci niemieckiejB.P. Czy da si zbilansowa przemieszczenia ludnoci niemieckiejB.P. Czy da si zbilansowa przemieszczenia ludnoci niemieckiejB.P. Czy da si zbilansowa przemieszczenia ludnoci niemieckiejB.P. Czy da si zbilansowa przemieszczenia ludnoci niemieckiejna interesujcych nas terenach, wokresie wojny?na interesujcych nas terenach, wokresie wojny?na interesujcych nas terenach, wokresie wojny?na interesujcych nas terenach, wokresie wojny?na interesujcych nas terenach, wokresie wojny?

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Na tych terenach, zwanych Ziemiami Odzyskanymi, przed wojnbyo okoo 8,5 miliona Niemcw. Po zakoczeniu wojny po wspo-mnianej ju ewakuacji ludnoci iucieczce przed zbliajcym si fron-tem ich liczba spada mniej wicej opoow.

B.P. Po konferencji wJacie, aprzede wszystkim po Poczdamie,B.P. Po konferencji wJacie, aprzede wszystkim po Poczdamie,B.P. Po konferencji wJacie, aprzede wszystkim po Poczdamie,B.P. Po konferencji wJacie, aprzede wszystkim po Poczdamie,B.P. Po konferencji wJacie, aprzede wszystkim po Poczdamie,rozpoczo si polityczne porzdkowanie kwestii obecnoci Niem-rozpoczo si polityczne porzdkowanie kwestii obecnoci Niem-rozpoczo si polityczne porzdkowanie kwestii obecnoci Niem-rozpoczo si polityczne porzdkowanie kwestii obecnoci Niem-rozpoczo si polityczne porzdkowanie kwestii obecnoci Niem-cw czy raczej ich nieobecnoci na tych terenach.cw czy raczej ich nieobecnoci na tych terenach.cw czy raczej ich nieobecnoci na tych terenach.cw czy raczej ich nieobecnoci na tych terenach.cw czy raczej ich nieobecnoci na tych terenach.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

1212121212

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Wodniesieniu do ziem, ktre stay si czci Polski, realizowa-no polityk faktw dokonanych. Ich obejmowanie wrealne posiadanie,zaznaczanie polskiej obecnoci politycznej, dokonywao si jeszcze przedrozstrzygniciami Poczdamu. Dziao si to rwnolegle zprzesuwaniemsi na Zachd mas onierzy sowieckich iprzychodzeniem polskiej ad-ministracji, zalkowej jeszcze isymbolicznej. Nie byo ostatecznej pew-noci, jak bdzie przebiega granica. Przykadem jest Szczecin, ktryby raz polski, raz niemiecki.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Polska administracja dwa razy opuszczaa Szczecin.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Jata dosy wyranie sprecyzowaa, jak bdzie wygldaa za-chodnia granica Polski. Bya tylko kwestia tego, ktra to bdzie Nysa Kodzka czy uycka. Wiadomo byo, e granica bdzie biega wzduOdry. Takie przekonanie panowao wwczas take wrd ludnoci nie-mieckiej.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To jest poza dyskusj, rzecz polega na tym, e kropka nad iniebya postawiona. Prowadzono dziaania wedug ducha Jaty, wedugtego, co tam zostao powiedziane, natomiast formalne rozstrzygniciamiay zapa pniej.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Dobrze to ilustruje polityka sowiecka na tych ziemiach tworzenieadministracji najpierw, zkoniecznoci, wojskowej. Komendantury woj-skowe musiay powsta, gdy przesuwa si front. Za nim, na gbokostu kilometrw, ustanowiono stref przyfrontow. Nie mogo wic bytam miejsca na wadz czy administracj polsk. Co wicej, pod patro-natem Rosjan tworzono przecie administracj niemieck na tych zie-miach. Przypomn kuriozalny przypadek wanie zWrocawia bur-mistrz miasta (Niemiec) wyda obwieszczenie, eby ydzi, p-ydziiPolacy zgosili si do pracy wkonkretnym dniu iw konkretnym miej-scu. Inna sprawa, e wtym czasie nawet komunici niemieccy wierzyli,i granica nie bdzie przebiegaa na Odrze.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Wpierwszej powaniejszej liczebnie ewakuacji ludnoci nie-mieckiej zWrocawia wyjedaj wanie komunici.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Cz ludnoci niemieckiej, ktra przewidywaa granic na Od-rze, ucieka niedaleko na zachd. Po przejciu frontu powracali do swychdomostw. Sowieci przepucili przez granic wcale niema liczb Niem-cw. Gdy Polacy prbowali ich zatrzymywa, czasami dochodzio dopowanych konfliktw zSowietami nawet ju po zakoczeniu drugiejwojny wiatowej! Znam dokument opisujcy sytuacj spod Jeleniej Gry aresztowany onierz polski bez pasa, goymi rkami zbiera koskieajno, pilnowany przez Rosjanina. Przygldaj si temu Niemcy iza-chowuj si przy tym cakowicie swobodnie.

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

1313131313

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

B.P. Jest wiele relacji mwicych oaroganckim stosunku do Pola-B.P. Jest wiele relacji mwicych oaroganckim stosunku do Pola-B.P. Jest wiele relacji mwicych oaroganckim stosunku do Pola-B.P. Jest wiele relacji mwicych oaroganckim stosunku do Pola-B.P. Jest wiele relacji mwicych oaroganckim stosunku do Pola-kw zwycizcw Sowietw izwycionych Niemcw.kw zwycizcw Sowietw izwycionych Niemcw.kw zwycizcw Sowietw izwycionych Niemcw.kw zwycizcw Sowietw izwycionych Niemcw.kw zwycizcw Sowietw izwycionych Niemcw.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Wraz zzakoczeniem wojny nastpia gwatowna zmiana politykisowieckiej wobec Niemcw. Sowieci rozgrywali kwesti niemieck ina-czej ni dotychczas. Skoczy si prosty wzorzec trzeba pokona Niemcy.Rozpoczto realizacj polityki wobec Niemiec jako caoci, ktra byaobliczona na przyszo. Myl, e Sowieci marzyli otym, eby Niemcybyli przynajmniej pod duym wpywem rosyjskim.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Miaa to by alternatywa dla polityki, ktr zamierzali realizo-wa alianci.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Wszystko to prawda, ale nie chciabym, by kto odnis wra-enie, e Niemcy mieli tutaj sielank. Bya to ludno, ktra, zjejpunktu widzenia, znajdowaa si pod okupacj zwszelkimi konse-kwencjami okupacji. Ipamitajmy ozjawiskach zwizanych zcastref zafrontow: maruderstwie, masowych gwatach itd. No ioczy-wicie owszystkich ruchach ludnociowych. To by klasyczny dzikiZachd wystarczy sign do dokumentw, relacji czy nawet nie-ktrych filmw.

B.P. Caemu temu gwatowi na ludziach towarzyszya grabie...B.P. Caemu temu gwatowi na ludziach towarzyszya grabie...B.P. Caemu temu gwatowi na ludziach towarzyszya grabie...B.P. Caemu temu gwatowi na ludziach towarzyszya grabie...B.P. Caemu temu gwatowi na ludziach towarzyszya grabie...

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. ...powszechny wywz mienia poniemieckiego...

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. ...albo niszczenie. WPolicach, gdzie bya fabryka benzyny lotni-czej, Sowieci wysadzili wpowietrze to, czego nie mogli zdemontowa.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Na tym ogromnym obszarze prawie wogle nie byo Polakw byli Rosjanie iNiemcy.

B.P. Kiedy iw jakim trybie pojawili si pierwsi Polacy?B.P. Kiedy iw jakim trybie pojawili si pierwsi Polacy?B.P. Kiedy iw jakim trybie pojawili si pierwsi Polacy?B.P. Kiedy iw jakim trybie pojawili si pierwsi Polacy?B.P. Kiedy iw jakim trybie pojawili si pierwsi Polacy?

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Musimy rozrnia tych, ktrzy tutaj przyjedali si osiedli, odtych, ktrzy mieli zajmowa si prac polityczn. Na przykad BolesawDrobner zosta przysany do Wrocawia jeszcze wczasie trwania walk,kiedy nie sposb byo choby wprzyblieniu okreli momentu osta-tecznego zdobycia miasta. Dopiero potem rozpoczynaj si ruchy lud-noci, najpierw zterenw przygranicznych, zWielkopolski. Pojawiajsi ci, ktrzy wracaj zNiemiec, cz znich tutaj zostaje. S te lu-dzie, ktrzy byli na robotach inie bardzo maj ochot wraca wgbPolski. Dopiero po pewnym czasie zaczynaj si przesiedlenia na duskal, zwizane zprzymusowym napywem przesiedlecw zKreswWschodnich. Temu procesowi towarzyszy zorganizowane wypieranieNiemcw.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

1414141414

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Po zakoczeniu ucieczek Niemcw rozpocza si akcja wojsko-wa, ktra miaa, jak to napisano wrozkazie, oczyci zniemieckiegoplugastwa zachodni pas pod osadnictwo wojskowe. Ten pas mia na-wet isto kilkadziesit kilometrw szerokoci.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Zdwunastu nadgranicznych powiatw miano wysiedli wszyst-kich Niemcw, by utworzy swego rodzaju pas bezpieczestwa. To od-bywao si przed konferencj poczdamsk wczerwcu ilipcu 1945r.Igdy Niemcy mwi o wypdzaniu ich zprzejtych przez Polakw ziem,to okrelenie to pasuje wanie do tego okresu.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Poczdam nie jest jednoznaczn dat, jest on raczej symboliczny.Pastwa zachodnie zachowyway si dziwnie. Zjednej strony mwiy tak granica wzasadzie powinna przebiega na linii Odry iNysy, ale torozstrzygnie konferencja pokojowa. Az drugiej podjy decyzj oprze-siedleniu ludnoci niemieckiej. To bya pewna dyrektywa polityczna,wyprzedzajca listopadowe podpisanie stosownych umw.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Naley pamita, e nie tylko wadze sowieckie daj przyzwole-nie na wyprowadzenie std Niemcw. Uczestnicz wtej operacji rw-nie wadze amerykaskie iangielskie, ktre ich przyjmuj.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Trzeba doda, e to wysiedlenie Niemcw miao dotyczy nie tylkoPolski, ale take Czechosowacji iWgier, czyli to bya globalna regulacja.

B.P. Czy alianci logistycznie wtym uczestniczyli?B.P. Czy alianci logistycznie wtym uczestniczyli?B.P. Czy alianci logistycznie wtym uczestniczyli?B.P. Czy alianci logistycznie wtym uczestniczyli?B.P. Czy alianci logistycznie wtym uczestniczyli?

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Tylko przez przysanie takich teamw odbiorczych. Zadaniem stronypolskiej byo sformowanie transportw, odpowiednie ich wyposaeniewywno, opa itp. idostarczenie ich do tzw. punktw zdawczych nagranicy. Podkrelano przy tym, by przesiedlecy przyjedali transporta-mi speniajcymi okrelone normy.

B.P. Ale na czyj koszt to si wszystko odbywa?B.P. Ale na czyj koszt to si wszystko odbywa?B.P. Ale na czyj koszt to si wszystko odbywa?B.P. Ale na czyj koszt to si wszystko odbywa?B.P. Ale na czyj koszt to si wszystko odbywa?

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Na koszt Polski. To my musielimy zapewni transport do granicPolski, apotem strefy przyjmujce bray na siebie ten obowizek. My mu-sielimy da wyywienie na przynajmniej trzy dni. To byo powane obci-enie. Zim musielimy dodatkowo zapewni piecyki plus wgiel. Zpew-nymi wyjtkami wzasadzie te wszystkie warunki strona polska speniaa.Nie byo to jednak atwe, apocigi wracay bez piecykw ibez wgla.

Umowa zlistopada 1945r. przewidywaa, e wysiedlenie zPolski3,5 miliona ludzi skoczy si wlipcu 1946r. To czysta abstrakcja, ewp roku, wtym podczas miesicy zimowych ztrzaskajcymi mroza-mi, uda si przesiedli te masy ludzkie. To byo logistycznie niemoliwe.Teoretyczne zaoenia tej operacji mwiy, e zWrocawia do granicy

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

1515151515

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

transport ma jecha kilka godzin. Bywao, e jechay kilkanacie dni.Przecie dopiero co skoczya si wojna. Priorytety miao wojsko, jed-noczenie przerzucano Polakw zza Buga. Kolej pkaa wszwach, ajesz-cze trzeba byo zapewni ochron transportu, wyywienie, opiek le-karsk nad milionami ludzi.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Pamitajmy te, e znaszego punktu widzenia gwatowne wy-rzucanie Niemcw nie byo celowe. Stanowili tani si robocz, cho-by do odgruzowywania miast, utrzymania przemysu, rolnictwa. By wiccay splot rozbienych interesw.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Podsumujmy jeszcze kwesti ludnociow, na co rzadko zwracasi uwag whistoriografii. Wczasie wojny ponielimy niewyobraalnestraty ludnociowe, nie tylko tych 6 milionw 60 tys. zabitych obywateli.Ale wemy pod uwag, e w1939r. Polska liczya 35 milionw oby-wateli. Spis ludnoci z14 lutego 1946r. wykaza 24 miliony ludzi, zewszystkimi mniejszociami, rwnie zNiemcami. Awic wedle proste-go rachunku stracilimy nie 6 milionw obywateli, lecz 11 milionw,prawie jedn trzeci obywateli pastwa. Na ziemiach, oktrych mwi-my, przed wojn mieszkao okoo 8,5 miliona ludzi. Przecie my niebylimy wstanie uzupeni tego braku ludzi, bo nie byo ich skd wzi.Cz polskich obywateli mieszkajcych na Kresach Wschodnich zosta-a tam, bo np. nie pucili ich Sowieci. Nie byo wic kim zagospodaro-wa ziem zachodnich. Przepaday zbiory, nie byo ludzi do pracy. Zao-enie wydawao si dobre. Przesiedlamy ludzi zza Buga ijednoczeniewysiedlamy Niemcw. Ludzie zamieniaj si miejscami...

B.P. ...jedni siej, inni zbieraj.B.P. ...jedni siej, inni zbieraj.B.P. ...jedni siej, inni zbieraj.B.P. ...jedni siej, inni zbieraj.B.P. ...jedni siej, inni zbieraj.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Abstrakcja. Osiem ip miliona ludzi mieszkao tu wczeniej,ateraz repatriacja zza Buga to 1 mln 300 tys. osb, zcentralnejPolski przemiecio si na te tereny okoo 3 milionw wdalszym ci-gu byo 3 miliony wakatw.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Dodajmy jeszcze do tego milion autochtonw.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Istd te wielkie gospodarstwa rolne na Pomorzu Zachodnim.Pracowali tam Niemcy, bo kto mia pracowa? Nie sposb byo inaczejzagospodarowa tych ziem.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. ZPolski centralnej przyjechao tu 2,5 miliona i340 tys. stano-wili reemigranci.

B.P. Podsumowujc, obraz jest nastpujcy jest, co prawdaB.P. Podsumowujc, obraz jest nastpujcy jest, co prawdaB.P. Podsumowujc, obraz jest nastpujcy jest, co prawdaB.P. Podsumowujc, obraz jest nastpujcy jest, co prawdaB.P. Podsumowujc, obraz jest nastpujcy jest, co prawdazdewastowana, ale istniejca infrastruktura przemysowa iurbani-zdewastowana, ale istniejca infrastruktura przemysowa iurbani-zdewastowana, ale istniejca infrastruktura przemysowa iurbani-zdewastowana, ale istniejca infrastruktura przemysowa iurbani-zdewastowana, ale istniejca infrastruktura przemysowa iurbani-styczna ibardzo niski stopie zaludnienia.styczna ibardzo niski stopie zaludnienia.styczna ibardzo niski stopie zaludnienia.styczna ibardzo niski stopie zaludnienia.styczna ibardzo niski stopie zaludnienia.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

Fot. PAP/C

AF

1818181818

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Wdokumentach spotyka si takie okrelenie, e to jest pustynia,to s wyludnione tereny.

B.P. Wrolnictwie zachowano wielkie majtki, ktre zreszt wkrt-B.P. Wrolnictwie zachowano wielkie majtki, ktre zreszt wkrt-B.P. Wrolnictwie zachowano wielkie majtki, ktre zreszt wkrt-B.P. Wrolnictwie zachowano wielkie majtki, ktre zreszt wkrt-B.P. Wrolnictwie zachowano wielkie majtki, ktre zreszt wkrt-ce przeksztacono wpegeery, ale to nie zaatwia wszystkiego. Jakce przeksztacono wpegeery, ale to nie zaatwia wszystkiego. Jakce przeksztacono wpegeery, ale to nie zaatwia wszystkiego. Jakce przeksztacono wpegeery, ale to nie zaatwia wszystkiego. Jakce przeksztacono wpegeery, ale to nie zaatwia wszystkiego. Jakrozwizano problem uruchamiania przemysu, ktrego potny fun-rozwizano problem uruchamiania przemysu, ktrego potny fun-rozwizano problem uruchamiania przemysu, ktrego potny fun-rozwizano problem uruchamiania przemysu, ktrego potny fun-rozwizano problem uruchamiania przemysu, ktrego potny fun-dament jednak istnia?dament jednak istnia?dament jednak istnia?dament jednak istnia?dament jednak istnia?

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Miejscowe wadze zatrzymyway Niemcw, eby pracowali wgo-spodarstwach rolnych, wmajtkach ziemskich, przy odgruzowywaniu miastiuruchamianiu zakadw przemysowych. Powan cz wielkich ma-jtkw ziemskich przeja Armia Czerwona igospodarowaa tam wrazzNiemcami. Trzeba pamita, e na poniemieckich ziemiach byy ogrom-ne zniszczenia wojenne, std te potrzeba byo bardzo wielu rk do pracy.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Ipozostaoci wojenne wpostaci na przykad pl minowych itd.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Kolejn klsk by wspomniany ju szaber, dokonywanyzarwno przez onierzy sowieckich, jak iPolakw.

B.P.B.P.B.P.B.P.B.P. Konkurencja bya ostra. Konkurencja bya ostra. Konkurencja bya ostra. Konkurencja bya ostra. Konkurencja bya ostra.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Ajeli mwimy oPGR, to miay one uzasadnienie praktyczneiustrojowe. Moim zdaniem by tu nadmiar ziemi, zktr wadze niewiedziay, co zrobi. Cz poniemieckiej ziemi przydzielono polskimosadnikom. Zdalszej czci wkrtce powstay pegeery. Na ZiemiachOdzyskanych stopie upastwowienia, apotem uspdzielczenia, byzdecydowanie wyszy ni winnych rejonach. Taka specyfika rolnictwautrzymywaa si przez cay powojenny czas.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Ziemie zachodnie, mimo e miay charakter rolniczy, byy wznacz-nej mierze zurbanizowane. Moe to brzmi nie najlepiej, ale my niemielimy tak wielu ludzi, ktrzy mogliby mieszka wmiastach, bo naog przesiedlano ludno wiejsk rolnikw.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Dbrowska napisaa oWrocawiu pod koniec lat czterdziestych,e to jest wielka wie.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. eby zakoczy ten bilans ludnociowy proces osadnictwazakoczono wtrzech powojennych latach. W1950r. ju nie byo skdbra ludzi dla osiedlenia ich na poniemieckich ziemiach. Polacy zZa-chodu nie chcieli wraca do kraju. Rosjanie zatrzymali na terenie ZSRS2,5 miliona Polakw. Zaludnienie ziem zachodnich spado oprawie30 proc. wporwnaniu zokresem przedwojennym. Migracje ludnocidopeniy si na tym obszarze wdrugiej poowie lat pidziesitych, kie-dy to zostaa przeprowadzona druga repatriacja Polakw ze Zwizku

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

1919191919

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

Sowieckiego. Do Polski przyjechao wwczas 250 tys. osb, spordktrych 80 proc. osiedlio si na Ziemiach Odzyskanych. Realizowanowtedy specjalny program rzdowy, budowano dla przybyszw zZSRSdomy iosady wiejskie. Ta repatriacja zapobiega te dalszej rozbircewielu nieodbudowanych jeszcze od lat wojny domw wmiastach.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Spowodowao to okrelone konsekwencje demograficzne. Tu-tejsze spoeczestwo stao si spoeczestwem bardzo modym, nast-pia eksplozja demograficzna iprzez bardzo dugi czas stanowia onaospecyfice caych tych ziem.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Wprzyrocie naturalnym na tym obszarze wyprzedzilimy Meksyk.

B.P. Aco spowodowao, e to spoeczestwo tak si odmodzio?B.P. Aco spowodowao, e to spoeczestwo tak si odmodzio?B.P. Aco spowodowao, e to spoeczestwo tak si odmodzio?B.P. Aco spowodowao, e to spoeczestwo tak si odmodzio?B.P. Aco spowodowao, e to spoeczestwo tak si odmodzio?

C.O. C.O. C.O. C.O. C.O. Dla ogromnej grupy Polakw te poniemieckie ziemie byy nie-prawdopodobn szans. Przyjedano tu zprzeludnionych wsi wojewdz-twa kieleckiego, warszawskiego, dzkiego czy rzeszowskiego. Tu byaszansa na otrzymanie gospodarstwa, dobrej ziemi istabilizacj yciow.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Ci, ktrzy przyjechali, to byli ludzie rzutcy, dynamiczni, ktrzy sinie bali. Powstao wic znacznie bardziej dynamiczne ni na pozostaymobszarze Polski spoeczestwo. Si rzeczy znalazo to wyraz we wska-niku urodzin. Zreszt dynamizm przekada si na wszystkie sfery ycia.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Poza tym zawsze po kadej wojnie jest odnotowywany zwikszonyprzyrost naturalny. Zdecydowaa wic otym wypadkowa kilku czynnikw.

B.P. Na t specyfik skada si szereg elementw. Przede wszyst-B.P. Na t specyfik skada si szereg elementw. Przede wszyst-B.P. Na t specyfik skada si szereg elementw. Przede wszyst-B.P. Na t specyfik skada si szereg elementw. Przede wszyst-B.P. Na t specyfik skada si szereg elementw. Przede wszyst-kim zamiana gospodarzy drog cakowitej wymiany ludnoci, itokim zamiana gospodarzy drog cakowitej wymiany ludnoci, itokim zamiana gospodarzy drog cakowitej wymiany ludnoci, itokim zamiana gospodarzy drog cakowitej wymiany ludnoci, itokim zamiana gospodarzy drog cakowitej wymiany ludnoci, itoludnoci bardzo odrbnej mentalnie, kulturowo, tradycyjnie.ludnoci bardzo odrbnej mentalnie, kulturowo, tradycyjnie.ludnoci bardzo odrbnej mentalnie, kulturowo, tradycyjnie.ludnoci bardzo odrbnej mentalnie, kulturowo, tradycyjnie.ludnoci bardzo odrbnej mentalnie, kulturowo, tradycyjnie.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Starano si dba ojedno, eby ludzi zpnocy osiedla na p-nocy, ludzi zpoudnia na poudniu, czyli mia to by przepyw ocharak-terze rwnolenikowym.

B.P. Czsto jednak przypadki decydoway otym, gdzie kto siB.P. Czsto jednak przypadki decydoway otym, gdzie kto siB.P. Czsto jednak przypadki decydoway otym, gdzie kto siB.P. Czsto jednak przypadki decydoway otym, gdzie kto siB.P. Czsto jednak przypadki decydoway otym, gdzie kto siwkocu osiedli.wkocu osiedli.wkocu osiedli.wkocu osiedli.wkocu osiedli.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Rada Naukowa dla Ziem Odzyskanych opracowaa bardzo pre-cyzyjne wytyczne wsprawie tego, skd idokd przesiedla, uwzgldnia-jc klimat, uksztatowanie terenu. Nie zrealizowano tego wpraktyce.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Midzy innymi dlatego, e trzeba byo bardzo szybko organizowawyjazd Polakw ze Zwizku Sowieckiego, ktry wyznacza bardzo ciseterminy. Nie byo czasu, eby zastanawia si nad szczegami. Trzeba

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

2020202020

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U byo take harmonizowa terminy zwysiedlaniem Niemcw, co nie zmie-nia faktu, e czasami Niemcy iprzybysze mieszkali razem wjednymdomu, dopki Niemcw nie wysiedlono.

B.P. Cech charakterystyczn tworzcego si tam spoeczestwaB.P. Cech charakterystyczn tworzcego si tam spoeczestwaB.P. Cech charakterystyczn tworzcego si tam spoeczestwaB.P. Cech charakterystyczn tworzcego si tam spoeczestwaB.P. Cech charakterystyczn tworzcego si tam spoeczestwaby powszechny brak poczucia bezpieczestwa, ktrego dowiad-by powszechny brak poczucia bezpieczestwa, ktrego dowiad-by powszechny brak poczucia bezpieczestwa, ktrego dowiad-by powszechny brak poczucia bezpieczestwa, ktrego dowiad-by powszechny brak poczucia bezpieczestwa, ktrego dowiad-czali przybysze, wtym niepewno co do najbliszej przyszoci, cznieczali przybysze, wtym niepewno co do najbliszej przyszoci, cznieczali przybysze, wtym niepewno co do najbliszej przyszoci, cznieczali przybysze, wtym niepewno co do najbliszej przyszoci, cznieczali przybysze, wtym niepewno co do najbliszej przyszoci, czniezewentualnoci kolejnego konfliktu wiatowego. Niedugo potemzewentualnoci kolejnego konfliktu wiatowego. Niedugo potemzewentualnoci kolejnego konfliktu wiatowego. Niedugo potemzewentualnoci kolejnego konfliktu wiatowego. Niedugo potemzewentualnoci kolejnego konfliktu wiatowego. Niedugo potemrozpocza si zimna wojna. Ludzi dugo nie opuszczao uczucie tym-rozpocza si zimna wojna. Ludzi dugo nie opuszczao uczucie tym-rozpocza si zimna wojna. Ludzi dugo nie opuszczao uczucie tym-rozpocza si zimna wojna. Ludzi dugo nie opuszczao uczucie tym-rozpocza si zimna wojna. Ludzi dugo nie opuszczao uczucie tym-czasowoci. Kolejna sprawa to budowa iodbudowa infrastrukturyczasowoci. Kolejna sprawa to budowa iodbudowa infrastrukturyczasowoci. Kolejna sprawa to budowa iodbudowa infrastrukturyczasowoci. Kolejna sprawa to budowa iodbudowa infrastrukturyczasowoci. Kolejna sprawa to budowa iodbudowa infrastrukturygospodarczej wedug pomysw kolejnych socjalistycznych planwgospodarczej wedug pomysw kolejnych socjalistycznych planwgospodarczej wedug pomysw kolejnych socjalistycznych planwgospodarczej wedug pomysw kolejnych socjalistycznych planwgospodarczej wedug pomysw kolejnych socjalistycznych planwgospodarczych. Iwreszcie, polityka pastwa wobec nowo tworzce-gospodarczych. Iwreszcie, polityka pastwa wobec nowo tworzce-gospodarczych. Iwreszcie, polityka pastwa wobec nowo tworzce-gospodarczych. Iwreszcie, polityka pastwa wobec nowo tworzce-gospodarczych. Iwreszcie, polityka pastwa wobec nowo tworzce-go si spoeczestwa, pocztkowo bardzo zatomizowanego. Ludziego si spoeczestwa, pocztkowo bardzo zatomizowanego. Ludziego si spoeczestwa, pocztkowo bardzo zatomizowanego. Ludziego si spoeczestwa, pocztkowo bardzo zatomizowanego. Ludziego si spoeczestwa, pocztkowo bardzo zatomizowanego. Ludzietu przybywajcy byli naprawd bardzo rni, wykorzenieni.tu przybywajcy byli naprawd bardzo rni, wykorzenieni.tu przybywajcy byli naprawd bardzo rni, wykorzenieni.tu przybywajcy byli naprawd bardzo rni, wykorzenieni.tu przybywajcy byli naprawd bardzo rni, wykorzenieni.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Bya to ogromna mozaika kulturowa: przesiedlecy zza BugaiPolski centralnej, repatrianci, autochtoni i od 1947r. grupa 150tys.Ukraicw zakcji Wisa.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Myl, e to jest ta gwna determinanta tego, co si na zie-miach zachodnich ipnocnych dziao. Po pierwsze zmieniy si wspo-sb radykalny warunki, zmieni si cay kontekst. To spowodowao, ewjakim sensie dziaania wadzy dotyczce tworzenia nowej rzeczywi-stoci mogy si tu wyda atwiejsze. Po drugie dynamika tych zmianbya inna ni wpozostaych czciach Polski. Rozpoczy si te procesy ktre absolutnie nie byy przewidywane zwizane zformowaniemsi tej nowej spoecznoci iczerpaniem ze starych wzorcw, zachowa-niem swoistej pamici historycznej, wzbogaconej onowe elementy, ktreprzychodziy od innych grup. Proces tworzenia si tutaj nowego spoe-czestwa da skutki, ktre moglimy oglda wlatach osiemdziesitych.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Ztym e przez pierwszych dziesi powojennych lat spoecze-stwo to byo zdezintegrowane zdwch podstawowych wzgldw. Przedewszystkim ze wzgldw kulturowych. Przybysze nie rozumieli si, nieakceptowali, aczsto nawet nienawidzili si wzajemnie. Ponadto pa-stwo pogbiao dezintegracj osadnikw przez budowanie nowegoustroju iswj represyjny charakter. Zdezintegrowanie spoeczestwapozwalao wadzom na bardziej skuteczne iotwarte dziaania wstosun-ku do ludnoci tzw. Ziem Odzyskanych ni innych regionw kraju. Spo-eczestwem tego obszaru mona byo atwiej manipulowa.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Mwi si, e poczucie niepewnoci wludziach wyraao si tym,e nie inwestowali wgospodarstwa. Myl, e to by problem bardziejzoony. Dam przykad dla niektrych tzw. angielka, jako typ pieca,jest lepsza ni piec zmiejscem do spania na grze. Atu nie chodzioto, co jest lepsze. Ugotowa to ugotujem, ale gdzie spa bdziem?

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

2121212121

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

pytano wSamych swoich. Dla wielu ludzi te nowe dla nich rzeczy,ktre tu zastali, tak drastycznie odbiegay od wyobraenia, jak to powin-no wyglda, e wtym nowym domu czuli si le.

B.P. Jeli mwimy ornicach kulturowych czy cywilizacyjnych, to jestB.P. Jeli mwimy ornicach kulturowych czy cywilizacyjnych, to jestB.P. Jeli mwimy ornicach kulturowych czy cywilizacyjnych, to jestB.P. Jeli mwimy ornicach kulturowych czy cywilizacyjnych, to jestB.P. Jeli mwimy ornicach kulturowych czy cywilizacyjnych, to jestrwnie problem na poziomie estetyki, widokw zupenie innych miast,rwnie problem na poziomie estetyki, widokw zupenie innych miast,rwnie problem na poziomie estetyki, widokw zupenie innych miast,rwnie problem na poziomie estetyki, widokw zupenie innych miast,rwnie problem na poziomie estetyki, widokw zupenie innych miast,kociow. Jeli kto przyjeda zpamici rodzinnego domu, ktry bykociow. Jeli kto przyjeda zpamici rodzinnego domu, ktry bykociow. Jeli kto przyjeda zpamici rodzinnego domu, ktry bykociow. Jeli kto przyjeda zpamici rodzinnego domu, ktry bykociow. Jeli kto przyjeda zpamici rodzinnego domu, ktry bydrewniany, sta wsadzie, mia wapnem bielone ciany, atu ma zamiesz-drewniany, sta wsadzie, mia wapnem bielone ciany, atu ma zamiesz-drewniany, sta wsadzie, mia wapnem bielone ciany, atu ma zamiesz-drewniany, sta wsadzie, mia wapnem bielone ciany, atu ma zamiesz-drewniany, sta wsadzie, mia wapnem bielone ciany, atu ma zamiesz-ka wstarej, zawilgoconej poniemieckiej kamienicy, to przeywa szok.ka wstarej, zawilgoconej poniemieckiej kamienicy, to przeywa szok.ka wstarej, zawilgoconej poniemieckiej kamienicy, to przeywa szok.ka wstarej, zawilgoconej poniemieckiej kamienicy, to przeywa szok.ka wstarej, zawilgoconej poniemieckiej kamienicy, to przeywa szok.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Ale podstawowe rnice wynikay zwielusetletniej przynaleno-ci tego obszaru do pastwa niemieckiego. On pod kadym wzgldem infrastruktury, zabudowy, urzdzenia przestrzeni, drg ikultury mate-rialnej by zgodny zduchem niemieckim. To tworzyo specyfik tegoobszaru. Nawet podzia administracyjny na Ziemiach Odzyskanych za-chowano po wojnie zupenie inny ni na pozostaym terenie Polski.Dodajmy do tego ogromn liczb wojska polskiego isowieckiego.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Apotem tworzy si Pnocna Grupa Wojsk, ktra pozostaje nadugie lata. To tutaj narodzio si ibyo prawdziwe powiedzenie ar-mia radziecka znami od dziecka.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Ijeszcze ogromna wielo mienia poniemieckiego, wszdzie cmentarze poniemieckie, fabryki poniemieckie.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Dojmujce uczucie, e nie jest si usiebie.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Ale take poczucie bezprawia e tu nie ma wadzy, ktra za-pewniaby mi spokj ibezpieczestwo. Sytuacja wkadej chwili moesi zmieni. Tutejsi milicjanci rekrutowani byli zdziwnego elementu,ktry tu si pojawi, czsto nawet przestpczego. Byli to nierzadko lu-dzie, ktrzy musieli ucieka zinnych terenw, atu zostali milicjantami.Gdy wczasie dziaa subowych znajdowali ukryte skarby (byo ich tuniemao, dlatego e Dolny lsk mia pozosta niemiecki, zwaszczaGry Sowie iKotlina Jeleniogrska), to pokusa bya wielka...

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Wyjanijmy, e Niemcy przed opuszczeniem tych terenw zwa-ciw sobie metodycznoci idokadnoci ukrywali, wywozili izabezpiecza-li co bardziej wartociowe dobra, m.in. dziea sztuki itd. Czci jednak nieudao si uchroni. Zostao to rozgrabione lub bezmylnie zniszczone przezsowieckich onierzy ipolskich szabrownikw. Cz dbr poniemieckiej kulturyprzejy polskie wadze. Niezbadane dotd iloci wywieziono do ZSRS.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Gdy milicjant znajdowa skarb, mia go pilnowa, dopki niepojawi si penomocnik. Aon zamiast poczeka na transport, sam gosobie zaatwia iwia ztym skarbem. Milicjanci czuli si bezkarni.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

2222222222

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Niezalenie od tego na wielk skal odbyway si na tych zie-miach celowe dziaania wadz dotyczce wywoenia poniemieckiegomienia. Cae ministerstwa do dzi s wyposaone wponiemieckie dzieasztuki, zwaszcza meble.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To by jeden zprzejaww atmosfery tymczasowoci panujcejtutaj powszechnie, bo jak inaczej racjonalnie wytumaczy odbudowWarszawy zwrocawskiej cegy? Milion cegie dziennie jechao std doWarszawy.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Zmojego Gubina te.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Zmojego Poznania te. Cay nard budowa swoj stolic wsen-sie dosownym.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. P biedy, e rozebrano to, co byo zniszczone, ale rozebranote ogromn liczb wielkich paacw poniemieckich, wielkich rezyden-cji oraz przygranicznych wsi.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Rozebrano osiem tysicy zabytkw. To jest rwnie kwestia spe-cyfiki tego terenu.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Mwiem ju otym, e czsto zdarzao si, i rodzina polska prze-siedlona zza Buga zamieszkiwaa przez jaki czas wjednym domu zro-dzin niemieck. Wytwarzaa si pewna wsplnota losu. To jest coniesamowitego. Dowiadczeni przez wojn Polacy mieszkali czasamiwjednej izbie zNiemcami oprawcami ioni czuli midzy sob wikszwi ni zpolsk wadz, ktra tworzya si na danym obszarze. Tooczywicie nie bya regua, ale takie zjawisko rzeczywicie wystpowao.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. ebymy wocenach nie poszli za daleko, bo jednak niechPolakw do Niemcw bya wielka.

B.P. Niemniej do szybko wadza itworzce si spoeczestwoB.P. Niemniej do szybko wadza itworzce si spoeczestwoB.P. Niemniej do szybko wadza itworzce si spoeczestwoB.P. Niemniej do szybko wadza itworzce si spoeczestwoB.P. Niemniej do szybko wadza itworzce si spoeczestwomusiay zintegrowa si we wsplnym wysiku dla stworzenia tutajmusiay zintegrowa si we wsplnym wysiku dla stworzenia tutajmusiay zintegrowa si we wsplnym wysiku dla stworzenia tutajmusiay zintegrowa si we wsplnym wysiku dla stworzenia tutajmusiay zintegrowa si we wsplnym wysiku dla stworzenia tutajwarunkw do ycia.warunkw do ycia.warunkw do ycia.warunkw do ycia.warunkw do ycia.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Gwnym problemem byo uruchomienie gospodarki. Od pod-staw, bo ona nie funkcjonowaa, wpraktyce wszystko byo zniszczone.To byo ogromne przedsiwzicie natury logistycznej. Mwilimy orol-nictwie, ale to dotyczyo waciwie kadej sfery ycia komunalnej, szkol-nictwa, odbudowy struktury kocielnej izabezpieczenia granicy. Jej ochro-na bya bardzo wana.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. ...nielegalny przepyw ludzi przez granic wobie strony trwa jesz-cze w1947r.

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

2323232323

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. wczesna wadza wtym okresie na og nie przeszkadzaa ini-cjatywie ludzi, co byo szczegln charakterystyk dla tego czasu na tychziemiach. Wiele byo tutaj zatmosfery pionierskiego entuzjazmu.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Poza tym pamitajmy, e trwa okres trzyletniego planu odbu-dowy gospodarczej Polski, aw ramach tego planu jednym zgwnychzaoe bya odbudowa Ziem Odzyskanych izintegrowanie ich zMa-cierz.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Dobrze to wida na przykadzie Szczecina. Tu na pocztku nie-wane byo, czy si jest, czy nie jest prawdziwym komunist. Angaowa-no, rwnie na odpowiedzialne stanowiska wadministracji, rnych lu-dzi. Pierwszym prezydentem Szczecina by przedwojenny profesor,urbanista Piotr Zaremba, ktry skutecznie wsppracowa zprzedwojen-nym prawdziwym komunist Leonardem Borkowiczem (penomocnikiemrzdu na okrg Pomorze Zachodnie), co wicej, Borkowicz chroni wte-dy Zaremb przed kopotami ze strony wadz.

B.P. Ta sielanka jednak wkrtce si skoczya?B.P. Ta sielanka jednak wkrtce si skoczya?B.P. Ta sielanka jednak wkrtce si skoczya?B.P. Ta sielanka jednak wkrtce si skoczya?B.P. Ta sielanka jednak wkrtce si skoczya?

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To wszystko koczy si wroku 1948. Do tego czasu chronienis ludzie, ktrzy znaj si na swojej robocie, itak dzieje si praktyczniewe wszystkich instytucjach rzdowych czy samorzdowych. Pomijam roz-grywki, ktre si wtedy zaczy midzy partiami, irozgrywki zopozycj,to jest oddzielny temat. Tu akurat byo podobnie jak wcaej Polsce,moe nawet brutalniej. Wadza rozumiaa jednak, e sama nie podoawszystkim wyzwaniom, jakie przed ni stay na Ziemiach Odzyskanych.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Jednoczenie przebiegao kilka procesw. Najoglniej trwaa turepolonizacja, polonizacja ireslawizacja wkadym waciwie obszarze ycia czy spoecznym, czy kulturowym. Byy iodniesienia piastowskie, iludnorodzima, potem wielki proces polonizacji. Na si zaczlimy udowadnia,e to s ziemie rdzennie polskie, anawet wicej, e tu s korzenie So-wiaszczyzny istd reslawizacja. Te procesy si po prostu przeplatay.

B.P. Dochodzimy do sprawy polityki wobec ludnoci rodzimej.B.P. Dochodzimy do sprawy polityki wobec ludnoci rodzimej.B.P. Dochodzimy do sprawy polityki wobec ludnoci rodzimej.B.P. Dochodzimy do sprawy polityki wobec ludnoci rodzimej.B.P. Dochodzimy do sprawy polityki wobec ludnoci rodzimej.

S.JS.JS.JS.JS.J. Problem ten wPolsce zosta le rozwizany, bo nie byo pomysuna rozwizanie go wsposb obiektywny isuszny.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To jest waciwie tragedia.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Wadza za wszelk cen staraa si udowodni, e to s prastarepiastowskie ziemie, e przetrwaa tu ludno polska, icho germanizowa-na, mimo wszystko jednak zostaa. Jak przejlimy ten obszar iokazao si,e takich ludzi jest ponad milion, zastosowano wobec nich tak polityk,

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

2424242424

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U ktra spowodowaa, e kilka lat pniej deklarowali oni wol wyjazdu jakoNiemcy do Niemiec. Bo le ich potraktowano, najpierw wPrusach Wschod-nich Warmiakw, zktrymi nie byo jeszcze najgorzej, bo byli katolikami,ale Mazurw jako Niemcw. Ici, ktrzy walczyli opolsko Warmii iMazur,nagle doznali takich krzywd, wstyd powiedzie, ale ze strony tych biednychKurpiw, przed ktrymi wadze otworzyy perspektywy objcia bogatychgospodarstw na yznych terenach. Wtedy wystarczyo zadenuncjowa Ma-zura (ktry nie czu si ani Niemcem, ani Polakiem, by po prostu tutejszy,mia swoj wiadomo, ale nie chcia wybiera midzy Polsk aNiemca-mi izostaby tu, bo tu bya jego ojczyzna), e to jest Niemiec, iwysiedlanogo, agospodarstwo obejmowa jaki karierowicz. Zaczo si to wPru-sach Wschodnich, ale tak polityk wobec ludnoci rodzimej prowadzonote ina lsku, na Pomorzu. Ludzie musieli udowadnia swoj polsko mow, tradycj, brzmieniem nazwiska, wyznaniem.

B.P. Takie ustawy norymberskie wdrug stron.B.P. Takie ustawy norymberskie wdrug stron.B.P. Takie ustawy norymberskie wdrug stron.B.P. Takie ustawy norymberskie wdrug stron.B.P. Takie ustawy norymberskie wdrug stron.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Ten cay skomplikowany problem doprowadzi do tego, e nie-ktre wdowy po obrocach polskiej poczty wGdasku wyjechay doNiemiec.

B.P. Kolejn specyfik ziem zachodnich byy sprawy zwizaneB.P. Kolejn specyfik ziem zachodnich byy sprawy zwizaneB.P. Kolejn specyfik ziem zachodnich byy sprawy zwizaneB.P. Kolejn specyfik ziem zachodnich byy sprawy zwizaneB.P. Kolejn specyfik ziem zachodnich byy sprawy zwizanezfunkcjonowaniem Kocioa katolickiego.zfunkcjonowaniem Kocioa katolickiego.zfunkcjonowaniem Kocioa katolickiego.zfunkcjonowaniem Kocioa katolickiego.zfunkcjonowaniem Kocioa katolickiego.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Istotnie, a do 1972r. panowa tu stan tymczasowoci, jelichodzi oadministracj kocieln. Ten stan rzeczy wadza staraa si nawszelkie sposoby wykorzysta.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Wadza pogbia ten stan, bo cho byli tutaj mianowani admini-stratorzy apostolscy, komunistyczna wadza doprowadzia do ich usunicia.Ito jest kolejny element, ktry dodatkowo jeszcze destabilizowa sytuacj.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Prymas August Hlond nie mia zgody papiea, by ustanowi admi-nistratorw apostolskich dla tych ziem, ale dokona rzeczywicie rzeczywielkiej, to znaczy uzyska od wikszoci biskupw niemieckich zdiecezji,do ktrych naleay te ziemie, zgod na zrzeczenie si jurysdykcji na tymobszarze. Prymas odby podr po tych ziemiach, by spotka si zbisku-pami. Ze biskupem gdaskim Karolem Mari Splettem nie mg si spo-tka, bo on ju wtedy siedzia wwizieniu. Jedzi irozmawia zadmini-stratorami niemieckimi, ajednoczenie wyszukiwa Polakw, ktrzy turozpoczn prac. Oficjalnie ich powoa, anastpnie poinformowa otymwadze. To jest temat na ciekawy film sensacyjny. Prymas chcia postpo-wa zgodnie zprawem, powoa administratorw apostolskich, co wa-ciwie nie naruszao konkordatu ani innych ukadw, bo administratorapostolski to jest nadzwyczajne rozwizanie, nie moe by ostateczne.Ale chcc wykaza dobr wol, poinformowa Wadysawa Kiernika ono-

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

2525252525

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

minacjach ichcia przedstawi nowo mianowanych administratorw Bie-rutowi. Bierut odmwi, bo ju zapada decyzja komitetu politycznego RadyMinistrw ozerwaniu konkordatu zWatykanem. Niemniej nastpne za-lecenie Kiernika byo takie, eby na ziemiach zachodnich traktowa Ko-ci przychylnie, bo jego obecno wiadczy opolskoci tych ziem.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To rzeczywicie by element stabilizowania ludnoci przez obec-no struktur kocielnych, bo nierzadkie byy przypadki, e przyjedaacaa wie cznie zwasnym ksidzem, zwaszcza zza Buga. Jest takawie, Nowolesie, ktra przejechaa zksidzem, ze sztandarami iswoimcudownym obrazem, gdzie spod Lwowa.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Bardzo czsto przy przesiedleniach ludzie stawiali warunek bezksidza si nie przesiedlamy.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Koci peni tutaj podwjn rol, bo sprawowa opiek duszpa-stersk rwnie nad Niemcami. Byy wyrane naciski biskupw, ebydba onaboestwa rwnie po niemiecku. To nie byo bez znaczeniadla pewnej stabilizacji.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Byy te sytuacje, kiedy wjednym kociele obok siebie pracowa-o dwch duchownych polski iniemiecki. Jednak osadnicy nie chcielisi podda wadzy duchownej niemieckiej.

B.P. Wspomnielimy wczeniej, e jednym ze specyficznych tutej-B.P. Wspomnielimy wczeniej, e jednym ze specyficznych tutej-B.P. Wspomnielimy wczeniej, e jednym ze specyficznych tutej-B.P. Wspomnielimy wczeniej, e jednym ze specyficznych tutej-B.P. Wspomnielimy wczeniej, e jednym ze specyficznych tutej-szych problemw byo to, e przy zasiedlaniu ziem zachodnich za-szych problemw byo to, e przy zasiedlaniu ziem zachodnich za-szych problemw byo to, e przy zasiedlaniu ziem zachodnich za-szych problemw byo to, e przy zasiedlaniu ziem zachodnich za-szych problemw byo to, e przy zasiedlaniu ziem zachodnich za-brako ludnoci miejskiej. Mino lat zaledwie szedziesit ispoty-brako ludnoci miejskiej. Mino lat zaledwie szedziesit ispoty-brako ludnoci miejskiej. Mino lat zaledwie szedziesit ispoty-brako ludnoci miejskiej. Mino lat zaledwie szedziesit ispoty-brako ludnoci miejskiej. Mino lat zaledwie szedziesit ispoty-kamy si wmiecie, ktre jest metropoli, rwnie bardzo wanymkamy si wmiecie, ktre jest metropoli, rwnie bardzo wanymkamy si wmiecie, ktre jest metropoli, rwnie bardzo wanymkamy si wmiecie, ktre jest metropoli, rwnie bardzo wanymkamy si wmiecie, ktre jest metropoli, rwnie bardzo wanymorodkiem kulturalnym inaukowym. Jak to si udao?orodkiem kulturalnym inaukowym. Jak to si udao?orodkiem kulturalnym inaukowym. Jak to si udao?orodkiem kulturalnym inaukowym. Jak to si udao?orodkiem kulturalnym inaukowym. Jak to si udao?

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Wrocaw, Gogw, Gubin, Koobrzeg, Gdask byy totalniezrujnowane, brakowao mieszka. Wlatach szedziesitych rozpoczsi proces intensywnego napywu ludnoci wiejskiej do miast. To byproblem oglnopolski, wtedy sporo ludzi odpyno zziem zachodnichdo Polski centralnej.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Pojawili si tu ludzie zKresw Wschodnich, ztamtejszych uni-wersytetw, licew, muzew, placwek naukowych. Zreszt nie tylkostamtd, rwnie zWarszawy czy Poznania. Do Wrocawia przecie tra-fio Ossolineum. Tu zakorzeni si Grotowski ze swoim teatrem.

B.P. Skaniam si ku takiemu myleniu, e istnieje B.P. Skaniam si ku takiemu myleniu, e istnieje B.P. Skaniam si ku takiemu myleniu, e istnieje B.P. Skaniam si ku takiemu myleniu, e istnieje B.P. Skaniam si ku takiemu myleniu, e istnieje genius locigenius locigenius locigenius locigenius loci. Duch. Duch. Duch. Duch. Duchmiejsca jest zaklty wkamienie, wuki, trwa w murach uniwersytetu.miejsca jest zaklty wkamienie, wuki, trwa w murach uniwersytetu.miejsca jest zaklty wkamienie, wuki, trwa w murach uniwersytetu.miejsca jest zaklty wkamienie, wuki, trwa w murach uniwersytetu.miejsca jest zaklty wkamienie, wuki, trwa w murach uniwersytetu.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. IWrocaw jest dobrym przykadem poczuli to lwowiacy iprze-nieli tu swoje miasto.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

2626262626

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Przyjechali wszyscy, od lwowskiego profesora uniwersytetu pokieszonkowca.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Dla wielu ludzi bya to okazja na awans spoeczny, bo tu wjakimsensie byo atwiej, byo wicej wolnych miejsc wrnych instytucjachiuczelniach.

B.P. Ten uniwersytet sta si szybko jedn znajlepszych polskichB.P. Ten uniwersytet sta si szybko jedn znajlepszych polskichB.P. Ten uniwersytet sta si szybko jedn znajlepszych polskichB.P. Ten uniwersytet sta si szybko jedn znajlepszych polskichB.P. Ten uniwersytet sta si szybko jedn znajlepszych polskichuczelni.uczelni.uczelni.uczelni.uczelni.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. To te jest kwestia pewnego klimatu. Tego uniwersytetu zazdro-cili nam studenci zinnych miast. Wybitni uczeni mistrzowie tworzylize studentami ukady partnerskie.

B.P. Losy tych ziem, inne ni reszty Polski, uksztatoway nieco od-B.P. Losy tych ziem, inne ni reszty Polski, uksztatoway nieco od-B.P. Losy tych ziem, inne ni reszty Polski, uksztatoway nieco od-B.P. Losy tych ziem, inne ni reszty Polski, uksztatoway nieco od-B.P. Losy tych ziem, inne ni reszty Polski, uksztatoway nieco od-mienne ich oblicze polityczne, nie od razu co prawda, ale potwier-mienne ich oblicze polityczne, nie od razu co prawda, ale potwier-mienne ich oblicze polityczne, nie od razu co prawda, ale potwier-mienne ich oblicze polityczne, nie od razu co prawda, ale potwier-mienne ich oblicze polityczne, nie od razu co prawda, ale potwier-dzeniem takiej tezy jest okres koca peerelu.dzeniem takiej tezy jest okres koca peerelu.dzeniem takiej tezy jest okres koca peerelu.dzeniem takiej tezy jest okres koca peerelu.dzeniem takiej tezy jest okres koca peerelu.

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Przez wiele lat na terenach, gdzie byo duo wojska, by znaczniewyszy odsetek czonkw partii. Wiksz aktywno wykazyway take woj-skowe icywilne suby specjalne, ito nie tylko polskie, ale take sowieckie.S rwnie przykady dziaania na pograniczu sub wschodnioniemieckich.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Szczeglna zaleno tej nowej spoecznoci tworzcej si naziemiach zachodnich od wadzy wynikaa std, e podtrzymywano tuatmosfer strachu, niepewnoci, zagroenia, ktra funkcjonowaa dokoca systemu. Mwiono nawet, e dlatego ta spoeczno bya trochbardziej podatna na naciski ze strony wadz.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Imimo to wanie oDolnym lsku, aprzede wszystkim osamymWrocawiu, mwio si, zwaszcza wstanie wojennym, e jest to twierdzaSolidarnoci. Itrudno si temu dziwi, gdy zarwno skala spoecznegooporu, jak iskala represji bya tu nieporwnywalna do innych regionwkraju. Dolny lsk by po Mazowszu najliczniejszym regionem wPolsce.Wyjtkowo silne wizi tworzyy siln podstaw zwizku, zespoliy robotni-kw zinteligencj, pracownikami naukowymi (zwaszcza politechniki iuni-wersytetu), zmodzie (nie tylko akademick, ale iszkoln), wreszcie, conie byo powszechne, zKocioem. w spoeczny opr, wyjtkowo trway,mia wrcz modelowy charakter. Ina Dolnym lsku narodzia si, cowarto podkreli, najradykalniejsza inicjatywa solidarnociowej proweniencji stworzona przez Kornela Morawieckiego Solidarno Walczca. Mawreszcie Dolny lsk swj znaczcy udzia wformowaniu si legendy So-lidarnoci tak przez epizody godne filmowego uwiecznienia, by przywo-a spraw ukrycia zwizkowych pienidzy, owych synnych 80 milionw,jak idziki wejciu do solidarnociowej legendy tych, ktrzy poczynaniamipodziemnego zwizku kierowali Frasyniuka, Bednarza, Piniora

RO

ZM

OW

Y B

IULE

TYN

U

2727272727

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Jest jeszcze jeden epilog my na tym obszarze pacimy wysokcen za powojenne lata. Tu jest najwyszy wkraju odsetek bezrobotnych.Wynika to zistnienia, anastpnie upadku pegeerw. Nadal moim zda-niem mona mwi opewnej specyfice tzw. Ziem Odzyskanych wanieztych powodw, atake np. zprzygranicznego ich pooenia czy te wcipojawiajcych si wNiemczech roszcze terytorialnych imajtkowych.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Niemniej warto przypomnie sobie tutejsze wyniki pierwszychwyborw prezydenckich.

B.P. Tak sobie tutaj siedzimy, we Wrocawiu. Skd pochodzimy?B.P. Tak sobie tutaj siedzimy, we Wrocawiu. Skd pochodzimy?B.P. Tak sobie tutaj siedzimy, we Wrocawiu. Skd pochodzimy?B.P. Tak sobie tutaj siedzimy, we Wrocawiu. Skd pochodzimy?B.P. Tak sobie tutaj siedzimy, we Wrocawiu. Skd pochodzimy?

C.O.C.O.C.O.C.O.C.O. Urodziem si wmiasteczku granicznym, Gubinie, arodzinapochodzi zZaleszczyk.

S.J.S.J.S.J.S.J.S.J. Ja jestem Wielkopolaninem zdziada pradziada.

W.S.W.S.W.S.W.S.W.S. Ja urodziem si pod Czstochow.

B.P. Aja urodziam si we Wrocawiu.B.P. Aja urodziam si we Wrocawiu.B.P. Aja urodziam si we Wrocawiu.B.P. Aja urodziam si we Wrocawiu.B.P. Aja urodziam si we Wrocawiu.

RO

ZM

OW

YB

IULETY

NU

Stanisaw JankowiakStanisaw JankowiakStanisaw JankowiakStanisaw JankowiakStanisaw Jankowiak dr nauk historycznych, adiunktwIH UAM wPoznaniu. Od kilkunastu lat prowadzi bada-nia nad najnowsz histori Polski, ze szczeglnymuwzgldnieniem losu Niemcw w Polsce po II wojniewiatowej. Autor ksiki Wielkopolska w okresie stalini-zmu 19481956 oraz podrcznika historii do pierwszejklasy gimnazjum i licznych tekstw popularyzatorskich.Naczelnik OBEP IPN wPoznaniu.

Wodzimierz SulejaWodzimierz SulejaWodzimierz SulejaWodzimierz SulejaWodzimierz Suleja prof. zw. drhab. nauk historycz-nych, W latach 19721995 pracownik IH UniwersytetuWrocawskiego. Od 1995 r. pracowa w IH WSP w Zie-lonej Grze. Waniejsze prace: Solidarno na Dol-nym lsku (1986 jako Stanisaw Stefaski), Jzef Pi-sudski (1995), Wrocaw. Dziedzictwo wiekw (wspau-tor, 1997), Tymczasowa