Czy jest szansa na powrót optymizmu? Polska gospodarka a COVID-19

1 5 K W I E T N I A 2 0 2 0

Deloitte CFO Survey 2020

©2020. Deloitte 2

Eksperci Deloitte

Julia PatorskaPaweł Spławski

Partner, Lider programu CFO w Polscee-mail: psplawski@deloittece.com

Partner Associate, Liderka zespołu ds. analiz ekonomicznyche-mail: jpatorska@deloittece.com

©2020. Deloitte 3

Agenda Spotkania

1. O badaniu CFO – dlaczego je przeprowadzamy?

2. Nawiązanie do wyników badania CFO Survey 2020

3. Odmienna geneza kryzysu – skutki podobne

4. Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

• PKB

• Inflacja

• Rynek pracy

• Stopa bezrobocia

5. Perspektywy dla polskiej gospodarki - na co powinni zwrócić uwagę CFO?

6. Podsumowanie

©2020. Deloitte 4

Badanie CFO – dlaczego je przeprowadzamy?

CFO planując i podejmując kluczowe decyzje finansowe w swoich przedsiębiorstwach są sprawdzonym prognostykiem nastrojów w gospodarce.

• Badanie przeprowadzamy od 2013 roku i jest ono równolegle prowadzone w Polsce, jak i w krajach Europy Środkowo wschodniej.

• Dyrektorzy finansowi posiadają rozległą wiedzę na temat funkcjonowania przedsiębiorstwa, a planując rok finansowy podejmują kluczowe decyzje. Suma tych decyzji na poziomie mikro ma swoje odzwierciedlenie na poziomie makro.

• W ostatnich latach dyrektorzy finansowi trafnie potrafili przewidywać nie tylko siłę i kierunek oddziaływania poszczególnych zjawisk zachodzących w gospodarce, ale także choćby wartości liczbowe dotyczące wzrostu PKB czy inflacji.

• Tym razem jednak, dyrektorzy finansowi w czasie, kiedy było przeprowadzane badanie, nie byli w stanie przewidzieć zbliżającej się pandemii i tym samym recesji, czy nawet kryzysu gospodarczego.

0

1

2

3

4

5

6

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

% PKB (Deloitte CFO Survey) PKB (GUS)

Wykres 1. Predykcje CFO a realne wskaźniki

Źródło: Opracowanie własne Deloitte

Większość CFO w Polsce oczekiwało, że wzrost PKB w 2019 roku będzie dużo niższy, w przeciwieństwie do wyników badań w pozostałych krajach Europy Środkowej. Aż 44% polskich CFO oczekiwało bardzo niskiego wzrostu PKB -poniżej 0,5%, a 7% twierdziło, że ten wzrost będzie niski, nie większy niż 1,5%. Znacznie mniej osób natomiast wskazało na opcję pośrednią wzrostu, tj. w przedziale 1,6%-2,5%.

©2020. Deloitte 5

Nawiązanie do wyników badania CFO Survey 2020

Deloitte CFO Survey 2020

Badanie Deloitte CFO Survey 2020 zostało przeprowadzone jeszcze przed wybuchem epidemii COVID-19, pomimo tego już wówczas spojrzenie na przyszłe wyniki działalności, rentowność biznesu w niektórych obszarach mogło wydawać się nieco mniej optymistyczne.

Wykres 2. Jak w Państwa opinii zmieni się poziom poniższych wskaźników w Państwa firmie w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

Źródło: Opracowanie własne Deloitte

Wykres 3. Czy jest to dobry czas dla Państwa firmy na podejmowanie większego ryzyka obciążającego bilans?

Źródło: Opracowanie własne Deloitte

©2020. Deloitte 6

Nawiązanie do wyników badania CFO Survey 2020

W związku z wyjątkową i trudną sytuacją związaną z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2, zdecydowaliśmy o przeprowadzeniu rozszerzonej wiosennej edycji ankiety CFO Survey.

• Pytania uwzględnione w ankiecie zostały poszerzone o elementy związane z wpływem obecnej sytuacji epidemiologicznej na kondycję finansową przedsiębiorstw.

• Ankieta będzie otwarta jeszcze do końca kwietnia 2020 roku.

• Niezwłocznie po zebraniu informacji podzielimy się z Państwem wynikami. Raport z dostępny będzie pod koniec maja.

• Najnowsza ankieta oraz raporty CFO dostępne są na naszej

stronie internetowej: www.deloitte.com/pl/cfo

©2020. Deloitte 7

Choć geneza dzisiejszego spowolnienia jest dalece odmienna, konsekwencje dla gospodarek mogą być analogiczne.

Odmienna geneza kryzysu – skutki podobne

Kryzys finansowy 2009

1. Narastające nierównowagi w gospodarkach.

2. Boom kredytowy i bańki na rynkach aktywów.

3. Problemy w sektorze finansowym (rozrost shadow banking, sekurytyzacja, instytucje finansowe „zbyt duże by upaść”).

Kryzys zadłużeniowy w strefie euro 2010-2012

1. Niska konkurencyjność w połączeniu z niską jakością instytucji (zwłaszcza Hiszpania, Grecja, Portugalia).

2. Zbyt luźna polityka fiskalna (wysokie deficyty budżetowe i przyrost długu publicznego).

3. Niedostateczny nadzór finansowy.

„Koronakryzys” 2020

1. Obecne zakłócenia po stronie popytu i podaży nie są korektą nierównowag rynkowych.

2. Kryzys nie jest również spowodowany błędami w polityce gospodarczej.

3. Wysoka niepewność dotycząca szoku oraz brak gotowych recept „z podręczników”.

Główne przyczyny ostatnich kryzysów Dlaczego tym razem jest inaczej?

©2020. Deloitte 8

Jeszcze nie wiemy, z jak głębokim wstrząsem mamy do czynienia. Recesja jest już pewna, głęboki kryzys jeszcze nie.

Odmienna geneza kryzysu – skutki podobne

Bezpośrednie impulsy recesyjne(efekty I rzędu)

• Dynamika zachorowań i zgonów,

• Decyzje administracyjne,

• Reakcje firm i konsumentów (minimalizacja ryzyka).

Bezpośrednie impulsy recesyjne (efekty II rzędu)

• Spadek krajowego i zagranicznego popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego,

• Spadek podaży pracy, spadek produktywności pracy,

• Spadek podaży lub większy koszt kapitału dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych,

• Spadek podaży dóbr i usług zużywanych w produkcji,

• Podwyższona niepewność, spadek skłonności do podejmowania ryzyka.

Dalsze pośrednie impulsy kryzysowe(efekty III rzędu)

• Masowe zwolnienia i spadek dochodów pracowników oraz zysków firm,

• Seria bankructw powodująca powstanie ogromnych zatorów płatniczych w gospodarce,

• Zatrzymanie akcji kredytowej w gospodarce (credit crunch)

• Paniczna wyprzedaż waluty krajowej (PLN),

• Nadmierny deficyt sektora finansów publicznych i obawy o jego finansowanie.

©2020. Deloitte 9

Dane z realnej gospodarki – bezpośrednie impulsy recesyjne

Odmienna geneza kryzysu – skutki podobne

Największy spadek został zanotowany

we Włoszech, gdzie 63% osób przestało dojeżdżać do pracy.

Poza Włochami największe spadki mobilności wystąpiły we Francji, Hiszpanii i Grecji.

Natężenie dojazdów do pracy w

Europie spadło w marcu o 20-60%.

Liczba wyjść klientów do sklepów

spożywczych spadła w Polsce o 59%.

Jeszcze gorzej było w przypadku centrów handlowych, restauracji, kawiarni - liczba wyjść spadła w tym

samym czasie o 78%.

W Polsce miał miejsce spadek o 36%, a w Niemczech o 39%.

Źródło – COVID-19 Community Mobility Reports - https://www.google.com/covid19/mobility/

©2020. Deloitte 10

Zmiana PKB

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

75% badanych CFO wskazywało, że spowolnienie gospodarcze w ciągu najbliższych 12 miesięcy jest prawdopodobne, choć zapewne nie spodziewano się tak silnych perturbacji.

Przewidywania polskich CFO odnośnie wystąpienia w Polsce spowolnienia gospodarczego w ciągu najbliższych 12 miesięcy nie były optymistyczne. Za wysoce prawdopodobne uznało je 33% respondentów, za dość prawdopodobne 42%. Natomiast 19% sądziło, że spowolnienie jest mało prawdopodobne, a bardzo mało prawdopodobne 1%.

Wykres 4. Jak prawdopodobne jest Państwa zdaniem wystąpienie w Polsce spowolnienia gospodarczego w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

Źródło: Opracowanie własne Deloitte

©2020. Deloitte 11

Zmiana PKB

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

39% polskich respondentów rozpoczęło już przygotowania do zapowiadanego spowolnienia gospodarczego. Tyle samo jednak przyznaje, że jeszcze nie wprowadziło koniecznych ustaleń. Natomiast 22% nie podjęła żadnego działania.

Wykres 5. Czy przygotowują się Państwo do możliwego spowolnienia gospodarczego przygotowując strategię restrukturyzacji?

Źródło: Opracowanie własne Deloitte

©2020. Deloitte 12

Zmiana PKB – dynamika prognoz

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

Analitycy są zgodni co do kierunku zmiany wskaźnika PKB, jednak jego siła wciąż jest niepewna, a prezentowane prognozy są obarczone wysokim błędem.

Wykres 6. Wzrost gospodarczy w Polsce w 2020 r. według różnych prognoz (dynamika roczna)

Źródło: Opracowanie własne Deloitte na podstawie danych publicznie dostępnych

grudzie

ń 2019

20-03-

09

20-03-

09

20-03-

16

20-03-

16

20-03-

17

20-03-

17

20-03-

19

20-03-

19

20-03-

24

20-03-

30

20-03-

30

20-03-

30

20-03-

30

20-04-

02

20-04-

02

20-04-

02

20-04-

02

20-04-

03

20-04-

04

CFO

Survey

Deloitte

NBP mBank

Credit

Agricol

e

Citi

handlo

wy

Moody'

s

Morgan

Stanley

-

scenari

usz

bazowy

Agencj

a Fitch

PIE -

scenari

usz 2

Capital

Econo

mics

Credit

Agricol

e

Milleniu

m

Citi

handlo

wy

ING -

scenari

usz

bazowy

Agencj

a Fitch

Santan

der -

scenari

usz

bazowy

mBankBank

PekaoEIU

Goldma

n Sachs

PKB

(% r/r)3,50% 3,20% 1,60% 1,20% 0,90% 3,00% -3,60% 1,80% -0,70% -3,50% -2,10% -3,00% -3,20% -4,50% -0,60% -1,00% -4,20% -4,40% -2% -3,50%

-5,00%

-4,00%

-3,00%

-2,00%

-1,00%

0,00%

1,00%

2,00%

3,00%

4,00%

Wzrost gospodarczy w Polsce w 2020 r. według różnych prognoz

©2020. Deloitte 13

Zmiana PKB - skala potencjalnych zakłóceń wynikających z zależności od globalnych łańcuchów wartości i restrykcji

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

S K A L A W P Ł Y W U

S K A L A W P Ł Y W USkutki ograniczenia importu: produkcja dóbr, które wymagają w dużym stopniu produktów pośrednich z zagranicy, może zostać wstrzymana. Stracić mogą również importerzy i dystrybutorzy dóbr trafiających bezpośrednio do konsumentów.

Skutki ograniczenia eksportu: ograniczony popyt z zagranicy będzie skutkował mniejszymiprzychodami u polskich producentów. Efekt ten może ograniczyć kapitał obrotowy firm zależnych od eksportu i doprowadzić do problemów z produkcją i dostarczeniem dóbr do polskich konsumentów.

Skutki restrykcji epidemicznych: ograniczenia wprowadzone przez rząd mające na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się wirusa fizycznie uniemożliwią konsumpcję i produkcję dóbr lub usług w poszczególnych branżach.

Źródło – Opracowanie własne Zespołu Deloitte na podstawie danych GUS

Wykres 7. Produkty (dobra i usługi) wg zależności od importu oraz sprzedaży na eksport

Węgiel kamienny i …

Odzież

Chemikalia, wyroby chemiczne

Leki i wyroby farmaceutyczne Komputery, wyroby

elektroniczne i optyczne

Urządzenia elektr. i nieelektr., sprz. gosp. dom.

Pojazdy samochodowe, przyczepy i naczepy

Meble

Obiekty budowlane i roboty budowlane

Sprzedaż pojazdów …

Transport lądowy i rurociągowy

Transport wodny i lotniczy

Usługi związane z zakwaterowaniem

Usługi związane z wyżywieniem

Usł. zw. z oprogr. i doradztwem w zakr.

Informatyki

Usługi …

Usługi organizatorów turystyki

Usługi kulturalne i rozrywkowe

Usługi związane ze sportem, …

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Ud

ział

imp

ort

u w

fin

aln

ym p

op

ycie

Udział popytu z zagranicy (eksport)Stworzona wartość dodana, popyt znacznie ograniczony restrykcjami epidemicznymiStworzona wartość dodana

©2020. Deloitte 14

Zmiana PKB - skala potencjalnych zakłóceń dla poszczególnych branż i sektorów

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

PKB to wskaźnik zagregowany dla całej gospodarki, poszczególne sektory i branże są w różny sposób narażone na zawirowania związane z COVID-19.

Giełda szybko dostrzegła, które branże są najbardziej wrażliwe. Analiza indeksów może być proxytego, jak mocno poszczególne branże zostaną poturbowane przez pandemię.

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

100,00%

110,00%

03

.02

.20

20

05

.02

.20

20

07

.02

.20

20

09

.02

.20

20

11

.02

.20

20

13

.02

.20

20

15

.02

.20

20

17

.02

.20

20

19

.02

.20

20

21

.02

.20

20

23

.02

.20

20

25

.02

.20

20

27

.02

.20

20

29

.02

.20

20

02

.03

.20

20

04

.03

.20

20

06

.03

.20

20

08

.03

.20

20

10

.03

.20

20

12

.03

.20

20

14

.03

.20

20

16

.03

.20

20

18

.03

.20

20

20

.03

.20

20

22

.03

.20

20

24

.03

.20

20

26

.03

.20

20

28

.03

.20

20

30

.03

.20

20

01

.04

.20

20

03

.04

.20

20

05

.04

.20

20

07

.04

.20

20

WIG

WIG Banki

WIG Budownictwo

WIG Chemia

WIG Informatyka

WIG Leki

WIG Media

WIG Motoryzacja

WIG Nieruchomości

WIG Odzież

WIG Spożywczy

WIG Telekomunikacja

Wykres 8. WIG i indeksy branżowe (początek lutego = 100%)

Źródło: Opracowanie własne Deloitte na podstawie WIG

©2020. Deloitte 15

Zmiana PKB

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

O rzeczywistej ścieżce zmiany PKB zadecyduje szereg czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych.

W E W N Ę T R Z N E

• Dynamika rozwoju pandemii w Polsce (tempo wzrostu zachorowań oraz zgonów), prawdopodobieństwo nawrotu lub powolnego wygasania.

• Działania administracyjne skutkujące utrudnieniami w prowadzeniu działalności gospodarczej, czas i tempo ponownego otwierania gospodarki.

• Zakres pomocy ze strony państwa – instrumenty, wielkość wsparcia, kryteria dostępu, potrzebny czas na uzyskanie wsparcia.

• Przejściowość wstrząsu w gospodarce vs. trwałe szkody po stronie potencjału produkcyjnego, które będą zależne przede wszystkim od czasu trwania kryzysu zdrowotnego.

• Prawdopodobieństwo wystąpienia kryzysu finansowego w Polsce.

Z E W N Ę T R Z N E

• Dynamika rozwoju pandemii u kluczowych partnerów gospodarczych (tempo wzrostu zachorowań oraz zgonów), prawdopodobieństwo nawrotu lub powolnego wygasania.

• Działania administracyjne skutkujące utrudnieniami w swobodnym przepływie osób, towarów, usług.

• Zakres interwencji instytucji międzynarodowych i luzowania wymogów dot. przeciwdziałaniu nadmiernemu długowi publicznemu.

• Przejściowość wstrząsu w gospodarce vs. trwałe szkody po stronie potencjału produkcyjnego, które będą zależne przede wszystkim od czasu trwania kryzysu zdrowotnego.

• Prawdopodobieństwo globalnego wystąpienia kryzysu finansowego.

©2020. Deloitte 16

Zmiana PKB - implikacje

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

Na łatwość wychodzenia ze spowolnienia poszczególnych krajów będzie wpływał stopień otwarcia gospodarki. Im gospodarka bardziej otwarta, tym zewnętrzne czynniki będą silniej na nią oddziaływały.

Słowacja

Czechy

84,09

Rumunia34,01

64,83

Niemcy34,92

Grecja23,58

Włochy24,38

Francja23,03

UK19,87

Polska44,20

Hiszpania25,27

Rosja21,23

Japonia14,65

Chiny161,17

USA10,28

WSKAŹNIK OTWARTOŚCI W 2018 R.

©2020. Deloitte

Im gospodarka bardziej otwarta, tym zewnętrzne czynniki będą silniej na nią oddziaływały. Zatem gdyby Polska radziła sobie bardzo dobrze, ale globalnie reperkusje pandemii były by złe, to ze względu na otwartość naszej gospodarki będziemy odczuwali spowolnienie wolniej.

Równocześnie w sytuacji, kiedy jako Polska będziemy gorzej sobie radzić niż reszta świata (a zwłaszcza nasi partnerzy handlowi), będzie to nas wspierało w wychodzeniu z dołka.

Wskaźnik otwartości na handel międzynarodowy publikowany przez Konferencję Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) w 2018 r. wyniósł dla Polski 44,19, co zapewniło nam dość wysoką, 32 pozycję wśród 194 państw). Za nami są Niemcy (34,92), Rumunia (34), Włochy (24,38), Japonia (14,65) czy Stany Zjednoczone (10,28).

Liderami otwartości są m.in. Chiny (161,17), Słowacja (84,09) czy Czechy (64,83) – te kraje dużo bardziej są narażone na globalne zawirowania.

©2020. Deloitte 17

Inflacja

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

Predykcje CFO dotyczące inflacji wskazywały na jej wzrost w nadchodzącym czasie. Dzisiaj już wiemy, że będą oddziaływały przeciwstawne siły, których wypadkową będzie zmiana poziomu cen na rynku w Polsce.

Siły działające na spadek cen:

• ograniczony popyt na dobra i usługi przez decyzje administracyjne,

• spadek dochodów ludności,

• niepewność co do przyszłości przesuwająca potencjalny popyt na dalsze, lepsze czasy,

• zawirowania na rynku ropy naftowej z równoczesnym spadkiem popytu na paliwa.

Siły działające na wzrost cen:

• niedobory niektórych produktów na rynku,

• polityka monetarna (obniżki stóp procentowych, operacje otwartego rynku),

• transfery pieniężne do ludności.

©2020. Deloitte 18

Rynek pracy

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

Pandemia szczególnie wpływa na rynek pracy poprzez ograniczenia podażowe wynikające z dynamiki zachorowań i kwarantanny oraz popytowe, jako reakcja firm na decyzje administracyjne.

• Choć jednym z podstawowych założeń interwencji rządzących jest utrzymywanie miejsc pracy, to w sektorach i branżach najbardziej narażonych na spadek przychodów i utratę płynności, mamy do czynienia ze zwolnieniami pracowników.

• Najbardziej narażone branże to turystyka, przewozy turystyczne, transport lotniczy i branża rekreacyjna i wydarzeń masowych -spadek obrotów w tych branżach sięga od 80% do 100%.

• Dodatkowym czynnikiem zaburzającym sytuację na rynku pracy jest:• dynamika zachorowań pracowników,• obowiązkowa kwarantanna,• praca zdalna,• konieczność opieki nad dziećmi.

Stopa bezrobocia w Izraelu wzrosła z 3,35% w lutym do

24,9% obecnie.

Ok. 17 milionów Amerykanów złożyło wniosek o zasiłek dla bezrobotnych w ciągu ostatnich 4 tygodni.

W całej Unii Europejskiej ponad milion osób straciło pracę w ostatnich dwóch tygodniach (Według Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (ETUC).

Szokujące liczby ze świata:

©2020. Deloitte 19

Stopa bezrobocia

Prognozy ekonomiczne dla Polski na kolejne kwartały 2020 r.

Aż 40% CFO w badaniu z ostatniego kwartału 2019 r. spodziewało się wzrostu bezrobocia, co zupełnie nie dziwi przy poziomie 5,2% rejestrowanego wskaźnika w grudniu.

Wykres 9. Jakie zmiany w poziomie bezrobocia w Polsce przewidują Państwo w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

Źródło: Opracowanie własne Deloitte

Dane marcowe z urzędów pracy nie pokazują jeszcze znacznego wzrostu poziomu bezrobocia, choć zgodnie z danymi z badania PIE z początku kwietnia, co trzecia firma wskazuje zwolnienia jako nieuniknione.

Wstępne analizy resortu pracy szacują wzrost stopy bezrobocia do 9-10 % przed końcem roku -oznacza to 1,4 mln osób bezrobotnych w kraju.

Po kilku latach rynku pracownika znów sytuacja będzie się odwracała i będzie korzystniejsza dla pracodawców.

Wzrost stopy bezrobocia będzie ograniczał presje płacowe i sprzyjał negocjacjom z pracownikami –niemal połowa firm ma zamiar obniżać wynagrodzenia pracownikom (badanie PIE).

©2020. Deloitte 20

Na co powinni zwrócić uwagę CFO?

Perspektywy dla polskiej gospodarki

Przede wszystkim zachowanie płynności finansowej i analizę bieżących przepływów pieniężnych

Zarządzanie Cash Flow w warunkach niepewności

Możliwość wykorzystania programów wsparcia finansowego dla prowadzonej działalności gospodarczej

Tarcza antykryzysowa: pakiet osłonowy dla przedsiębiorców (projekt ustawy)

Zachowanie ciągłości prowadzenia biznesu lub przywrócenie funkcjonowania i produkcji, dostosowanie dystrybucji do obecnej sytuacji

COVID-19: Managing supply chain risk and disruption

Od strony sprawozdawczości finansowej niezbędne jest zapewnienie przy okazji publikacji najbliższych sprawozdań finansowych prawidłowego odzwierciedlenia skutków obecnej sytuacji w wynikach firm –przede wszystkim poprzez uwzględnienie właściwych odpisów z tytułu utraty wartości zgodnie z MSSF9

Działania podjęte w związku z COVID-19 skutkują nowymi rekomendacjami ESMA

Dodatkowym wymogiem jest zapewnienie właściwych ujawnień dotyczących wpływu obecnej sytuacji na sytuację finansową firmy

Podmioty stosujące MSSF muszą informować o skutkach COVID-19

Więcej informacji na temat wpływu epidemii na rachunkowość przekażą eksperci Deloitte w czasie webinarium 21 kwietnia 2020 r.

Webcast: COVID-19 wpływ na rachunkowość

©2020. Deloitte 21

Czy wrócimy do stanu wyjściowego?

Podsumowanie

Analitycy nie są jednoznaczni w prognozowaniu wyjścia – zbyt wiele zmiennych o niewiadomych wartościach istotnie obniża wiarygodność wszelkich prognoz. Najczęściej wskazuje się na recesję w kształcie litery U – wychodzenie nie będzie nagłe, nawet po gwałtownym otwarciu gospodarki.

Choć moce produkcyjne mogą wrócić w relatywnie krótkim okresie do stanu sprzed pandemii (tak się dzieje w Chinach), to niepewność wśród konsumentów będzie ograniczała popyt (w Chinach obecnie szacowany na 60% sprzed epidemii).

Czas walki z wirusem może na stałe zmienić niektóre zachowania i sposób pracy – praca zdalna w większym zakresie, ograniczanie przestrzeni biurowych, zmniejszone obłożenie transportu publicznego oraz mniejsze zatłoczenie ulic. Mniejsze zapotrzebowanie na usługi przybiurowe (np. restauracje serwujące lunche). Przyzwyczajenie do spotkań wirtualnych może ograniczać podróże służbowe.

Dalszy rozwój e-commerce, ograniczenie powierzchni handlowych, rozwój lokalnych usług społecznych.

Możliwa reorganizacja łańcuchów dostaw, gdzie obok kosztu głębiej analizowane będą inne ryzyka wpływające na przerwy w dostawach.

Dalszy rozwój telemedycyny, ograniczenie do minimum bezpośrednich kontaktów z lekarzem.

Usługi publiczne w spectrum zainteresowania rządzących (służba zdrowia, edukacja).

Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte ToucheTohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas.

Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 150 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. Ponad 225 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: wywierać pozytywny wpływ na środowisko i otoczenie, w którym żyją i pracują.

Deloitte Central Europe to regionalna jednostka działająca w ramach Deloitte Central Europe Holdings Limited, członka Deloitte Touche Tohmatsu Limited w Europie Środkowej. Usługi świadczą spółki zależne i stowarzyszone z Deloitte Central Europe Holdings Limited, które stanowią odrębne i niezależne podmioty prawne. Spółki zależne i stowarzyszone z Deloitte Central Europe Holdings Limited to jedne z wiodących firm świadczących usługi profesjonalne; zatrudniają łącznie ponad 5000 pracowników w 41 biurach w 17 krajach Europy Środkowej.

© 2020. Deloitte Polska.