1 52+++.2010.10.06

Îþóòíû õºäºëìºð ýðõëýëòèéã äýìæèõ òºâ

-- � --

АГУУЛГАБүлэг 1.

Оюутны Хөдөлмөр Эрхлэлтийг Дэмжих үйл ажилгааний талаар

1.1 Оюутны Хөдөлмөр Эрхлэлт гэж юу вэ?1.2 Оюутны Хөдөлмөр Эрхлэлтийг Дэмжих Төвийн тухай1.3 ХААИСургуулийн ОХЭДТөв

Бүлэг 2.

Оюутан таны амжилтын гараа2.1 Ажил хэрэгч оюутан 2.2 Суралцаж байгаа буюу мэргэжлээрээ хэрхэн амжилт олох вэ?2.3 Мэргэжлийн ажил хэрхэн хайх вэ?2.4 Ажилдаа ахих мөрдлөгүүд

Хавсралт Таны өөрийгөө илэрхийлэх áîлîмжууд • Êарüåр төлөвлөлт гэж юу вэ? • Êарüåр төлөвлөлтийг хэрхэн хийх вэ? • СV / товч намтар / хэрхэн бичих вэ? • Ðåçюмå / Товч анêåт / хэрхэн бичих • Дагалдах çахиа хэрхэн бичих • ªргөдөл хэрхэн бичих • ßрилцлаганд ÿаж бэлтгэх вэ?1. Ажил хайхад орох бүх вэб матåриалууд 2. Тэтгэлүүд3. Нийслэлийн нийтийн тээвэрээс схåм авч оруулах


-- � --

МОНГОЛ УЛСЫН ТӨРИЙН ДУУЛАЛ

Дархан манай тусгаар улсДаÿар монголын ариун голомтДалай их дээдсийн гэгээн үйлсДандаа энхжиж, үүрд мөнхөжнө

Хамаг дэлхийн шударга улстайХамтран нэгдсэн эвээ бэхжүүлжХатан çориг, бүхий л чадлаарааХайртай монгол орноо мандуулъÿ

ªндөр төрийн минü сүлд ивээжªргөн түмний минü çаÿа түшижҮндэс ÿçгуур, хэл соёлооҮрийн үрдээ өвлөн бадрааÿ

Эрэлхэг монголын çолтой ардуудЭрх чөлөө, жаргалыг эдлэвЖаргалын түлхүүр, хөгжлийн тулгуурЖавхлант манай орон мандтугай


-- � --

ХӨДӨӨ АÆ АХУЙН ИХ СУРГУУЛИЙН СҮЛД ДУУ

Энэрэлт багш нü эрдэм чадалтай Итгэлт шавü нü хийморü Шинэ жаранд нэр нü улбаатайШинжлэх ухаанд нэмэр нü гÿлбаатай

Сууг цогцлуулсан билгүүн далайШидийг амилуулсан оюуны ундрааХайр хүндлэлд эгнэгт гэрэлтсэнХөдөө Аж Ахуйн Их Сургуулü минü

Дэлхийд нэртэй цуутныг төрүүлсэн Түмэнд хүнтэй цолтныг тодруулсан ªрлөг түүхийн хуудсыг çуçаалсанªрнөх түүхийн хөгжлийн çамаар çууçайлсан

Дахилт:Нарлаг Монголд туших олонтой Найман çовхист үйлс нэгэнтэйЗалгамж хойчдоо үүдээ нээсэнЗаÿа жаргалд өлçий нэмсэн

Дахилт:Буÿнт малын шимийг арвижуулсанБаÿн хангайн хишгийг арвилсанОнол сургаалü номлож хөгжөөсөнОнüсон машин бүтээж хөлөглөсөн

Дахилт:


-- � --

ÌÝÍÄ×ÈËÃÝÝ Монгол улсын хүн амын талаас илүү хувь нь ажиллаж амьдарч буй Нийслэл Улаанбаатар хотын хөдөлмөрийн насны нийт хүн амын 21,3 хувийг оюутан залуус эзэлдэг. Жилд дунджаар 150.000-160.000 оюутан залуус их дээд сургуулиудад суралцдаг бөгөөд 80 гаруй хувь нь нийслэлд сурч боловсорч байна. Оюутан залуус суралцах хугацаандаа дадлагын ажлаар îлж авсан практик мэдлэг дутмаг áайдгийн улмаас ажлын áайрны шаардлагад тэнцэлгүй, ажилгүйчүүдийн эгнээнд îлнîîр шилждэг. Дээрх нөхцөл байдлыг харгалзан 2008 оны 12 дугаар сард Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайд, Боловсрол соёл шинжлэх ухааны сайд нарын хамтарсан тушаалаар “Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих туршилтын дэд хөтөлбөр” батлагдан 2009-2010, 2010-2011 он гэсэн 2 үе шаттайгаар хэрэгжиж байна. Хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээр оюутнууд нь мэргэжлийн болон мэргэжлийн бус цагийн ажлын байранд зуучлуулан орсноор мэргэжлийн ур чадвараа дээшлүүлэхийн зэрэгцээ орлогоо нэмэгдүүлж байна. Мөн “Оюутны аж ахуй бизнес эрхлэлтийг дэмжих оюутны зээл”, ОУХБ-ын “SIYB” буюу “Бизнесээ эхэл, хөгжүүл” хөтөлбөрийн сургалтанд хамрагдан бизнес сэтгэлгээгээ хөгжүүлэх боломжоор бүрэн хангагдаж байна. Хөтөлбөрийн хүрээнд боловсруулж буй энэхүү гарын авлага нь хөдөлмөрийн зах зээлд өөрийгөө борлуулах гол зэвсэг болсон “ажил хэрэгч оюутан, Суралцаж


-- � --

байгаа буюу мэргэжлээрээ хэрхэн амжилт олох вэ?, CV, резюме, танилцуулга захидлыг хэрхэн бичих, ажил олгогчийн ярилцлагад хэрхэн бэлдэх зэрэг олон мэдээллийг агуулснаараа оюутан залуучуудын ажил мэргэжлийн боловсролд чухал ач холбогдолтой. ХААИС-ийн “Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих төв”-өөс эрхлэн гаргаж буй энэхүү гарын авлага номонд сургамжтай санаа, авууштай зүйл маш их байгааг оюутан залуус Та бүхэн тунгааж үзнэ үү.

Нийслэлийн Засаг даргын хэрэгжүүлэгч агентлаг

НИЙСЛЭЛИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН ГАЗАРЫН ДАРГА Б.БАТБААТАР


-- � --

Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих төвийн дүрэм журам

Нэг. Нийтлэг үндэслэл 1.1 Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих төв нü НХХ-ийн сайд, БСШУ-ны сайдын хамтарсан 2008 оны 136/130 дугаар тушаалаар батлагдсан “Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих туршилтын дэд хөтөлбөр”-ийн хүрээнд сонгогдсон их, дээд сургуулийн оюутнуудыг хөдөлмөрийн çах çээлд бэлтгэх, ажлын дадлага олгох, орлогыг нэмэгдүүлэх чиглэсэн çөвлөх үйлчилгээ үçүүлэх çорилго бүхий нэгж байна.1.2. Төв нü “Дээд боловсролын тухай” хуулü, “Боловсролын тухай” хуулü, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулü болон тэдгээрийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан хөдөлмөрийн болон боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн çахиргааны төв байгууллагаас гаргасан шийдвэр, энэхүү дүрмийг үйл ажиллагаандаа удирдлага болгоно. 1.3. Хөтөлбөрт сонгогдсон их, дээд сургуулийн çахирал төвийн үйл ажиллагааг çохицуулах талаар Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний гаçартай гэрээ байгуулж, хэрэгжилтийн ÿвц, үр дүнг улирал тутам тайлагнана. Гэрээнд төвөөс үçүүлэх үйлчилгээ, түүнийнхамрах хүрээ, төсөв, хүрэх үр дүн, шалгуур үçүүлэлт, хугацааг нарийвчлан тусгана.

Хоёр. Төвийн үүрэг 2.1 Төв нü Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулийн 2 дугаар çүйлийг үндэслэн оюутанд дараах үйлчилгээ үçүүлнэ. Үүнд: а. Оюутныг ажлын байранд бэлтгэх, биçнåс


-- � --

эрхлэхэд шаардлагатай эрх çүй, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын çөвлөх үйлчилгээ үçүүлэх, энэ чиглэлээр çөвлөх багийг байгуулах, гарын авлага, матåриал бэлтгэхб.Төгсөгчдийг хөдөлмөрийн çах çээлд бэлтгэх сургалтын хөтөлбөр боловсруулж, сургалт çохион байгуулах в. Оюутныг хөдөлмөрийн çах çээлийн мэдээллээр хангах г. Оюутныг тусгай асуулгын дагуу бүртгэж, “Оюутны хадалмөрийн бирж”-ээр дамжуулан аж ахуйн нэгж, байгууллагад цагийн болон нийтийн хамтарсан ажилд çуучлуулах, банêы байгууллагаас хэрэгжүүлж буй çээлийн хөтөлбөр, хөнгөлөлтөд хамруулах д. Төгсөгчдийн ажлын байрны хангалтын асуудлыг судалж, сургалтын хөтөлбөрийг боловсронгуй болгох саналыг удирдлагад тавих å. Аж ахуйн нэгж, байгууллагатай оюутны үйлдвэрлэлийн дадлагын гэрээ хийх, хÿналт тавих, үр дүнг тооцох ж. Харъÿа дүүргийн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтэс, тухайн сургалтын байгууллага, ажил олгогчидтой хамтран биçнåсийн ур чадвар олгох сургалтыг ОУХБ-ын хөтөлбөрийн дагуу çохион байгуулах, үр дүнг тооцох2.2 Төв нü үндсэн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор олон улсын төсөл, хөтөлбөр, төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллах, мэргэжил, арга çүйн дэмжлэг авч болно.2.3 Төв нü хөдөлмөр эрхлэлтийг үйлчилгээнд хамрагдахыг хүссэн оюутны талаар дэлгэрэнгүй бүртгэл хийж, мэдээллийн санг бүрдүүлсэн байх бөгөөд холбогдох мэдээллийг Нийслэлийн хөдөлмөрийн гаçрын дэргэдэх


-- 10 --

“Оюутны хөдөлмөрийн бирж”-ийн вэбсайтад тухайн бүр байршуулах, çээлийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэгчдэд уламжлах çэргээр шаардлагатай үйлчилгээг шуурхай үçүүлэх арга хэмжээ авна.Үйлчилгээний үр дүнг оюутан нэг бүрээр тооцох асуудлыг хариуцна2.4 Цагийн болон нийтийг хамарсан ажлын талаарх дэлгэрэнгүй, шуурхай мэдээллээр оюутнуудыг хангах2.5 Төвийн үйл ажиллагааг оюутнууд, иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагад сурталчлах ажлыг çохион байгуулна.

Гурав. Төвийн эрх3.1 Төв нü дараах эрх үүрэгтэй.

3.1.1 Төвийн үйл ажиллагаа, çохион байгуулалтын талаар төрийн çахиргааны төв, орон нутгийн байгууллага, сургуулийн çахиргаанд санал тавüж шийдвэрлүүлнэ.3.1.2 Оюутныг хөдөлмөрийн çах çээлд бэлтгэх шинэ үйлчилгээ, арга хэмжээг хөдөлмөрийн болон боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн çахиргааны төв байгууллагатай çөвшилцсөний үндсэн дээр олон улсын төсөл, хөтөлбөр, төрийн бус байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлэх 3.1.3 Үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотойгоор төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагаас тайлан, мэдээ, судалгаа гаргуулах3.1.4 Төв өөрийн эд хөрөнгийг çориулалтын дагуу эçэмшиж ашиглах


-- 11 --

ХӨДӨӨ АÆ АХУЙН ИХ СУРГУУЛÜ

ОЮУТНЫ ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙГ ДЭМÆИХ ТӨВ

● Òºâèéí òàíèëöóóëãàНийгмийн Хамгаалал, Хөдөлмөрийн сайд, Боловсрол, Соёл Шинжлэх Ухааны сайдын хамтарсан тушаалаар батлагдсан “Оюутны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих туршилтын дэд хөтөлбөр”-ийн хүрээнд ХААИС-ийн Ðåêторын 2009 оны 11 дүгээр сарын 289 тоот тушаалаар ХÀÀÈÑ-ийн “Оюутны Хөдөлмөр Эрхлэлтийг Дэмжих Төв” байгуулагдсан болно.

● Òºâèéí çîðèëãîОюутнуудыг хөдөлмөрийн çах çээлд бэлтгэх, ажлын дадлага олгох, орлогыг нэмэгдүүлэхэд чиглэнэ.

● Òºâèéí Óäèðäëàãûí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò


-- 12 --

● “Îþóòíû Õºäºëìºð Ýðõëýëòèéã Äýìæèõ òºâ” Төв нь өөрийн сургуулийнхаа оюутнуудад болон ажил олгогч, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад дараах үйлчилгээ үзүүлнэ. Үүнд:

1. Оюутныг ажлын байранд бэлтгэх, биçнåс эрхлэхэд шаардлагатай эрх çүй, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын çөвлөх үйлчилгээ үçүүлэх2. Төгсөгчдийг хөдөлмөрийн çах çээлд бэлтгэх, сургалтын хөтөлбөр боловсруулж, сургалт çохион байгуулах3. Оюутныг хөдөлмөрийн çах çээлийн мэдээллээр хангах4. Оюутныг тусгай асуулгын дагуу бүртгэж, Монгол Улсын “Хөдөлмөрийн Төв Бирж”, “Оюутны хөдөлмөрийн бирж”-ээр дамжуулан аж ахуйн нэгж, байгууллагад цагийн болон нийтийг хамарсан ажилд çуучлуулах5. Аж ахуйн нэгж, байгууллагатай оюутны үйлдвэрлэлийн дадлагын гэрээ хийх, хÿналт тавих, үр дүнг тооцох6. Ажил олгогч, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад чанартай, ур чадвартай боловсон хүчин бэлтгэн олж авахад çуучилж туслах7. Харъÿа дүүргийн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтэс, тухайн сургалтын байгууллага, ажил олгогчидтой хамтран биçнåсийн ур чадвар олгох сургалтыг ОУХБ-ын хөтөлбөрийн дагуу çохион байгуулах.8. Оюутныг аж ахуй эрхлэх ур чадвараа дээшлүүлэх сургалтанд хамруулснаар тэдэнд болон бусдад ажлын байрны бий болгож биçнåсийн үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх боломжоо нэмэгдүүлэхэд туслана.


-- 1� --

Оюутан та манай төвд áүртгүүлснээр● Ажил олгогчдод Таны мэдээлэл түргэн шуурхай хүрнэ.● Хичээлийн бус цагт ажил хийж орлоготой болно.● Ажил олгогч Аж ахуйн нэгж байгууллагаас ирүүлсэн ажлын байрны мэдээлэл, çөвлөгөөг авна.● Хөдөлмөрийн çах çээлийн эрэлтэд нийцсэн ур чадварыг эçэмшиж өөрийгөө хөгжүүлэх, ажил мэргэжлийн чиг баримжаатай болох сургалтанд хамрагдана.● Нийтийг хамарсан богино хугацааны ажилд оролцсоноор ажлын дадлага туршлага эçэмшиж орлогоо нэмэгдүүлэх боломжтой болно. Та бидэнд хандаж зөвлөгөө авахын зэрэгцээ ажилд зуучлуулснаар хөдөлмөр эрхлэх асуудлаа төвөггүй шийдвэрлэж албан тушаал ахин дэвших үйл ажиллагаа тань амжилттай өрнөх нь дамжиггүй.

Ìанай Хаÿг: Хан-Уул дүүрэг, 11-р хороо Зайсангийн гудамж ХААИС-ийн төв байрны 272 тоот Утас: 99183131, 96651388 Âэб Сайт: www.msua.edu.mnÑайтын áүтэц, ашиглах заавар:

Тус сайтыг оюутан ашиглахыг тулд оюутны êод, нууц үгээ мэдэж байх шаардлагатай бөгөөд нууц үг нü хичээлийн сонголтын програмтай ижил юм. Хэрвээ нууц үгээ мартсан бол бол сургуулийн Мэдээлэл тåхнологийн албанаас лавлаж болно. Сайтад нэвтэрснээр Хөдөлмөр эрхлэлт Оюутан, Хичээл сонголт, Анêåт бөглөх, Үйлчилгээ гэсэн хэсгүүдийг ашиглах боломжтой юм.Хэрвээ оюутан цагийн, байнгын, дадлагын ажлын байрны мэдээллийн санд бүртгүүлэх ба анêåтыг үнэн çөв бөглөнө. Үүний дараа ажлын çаруудаас сонирхож буй ажлаа болон өөрийн хийж чадах ажлыг бичнэ.Ингэснээр та тухайн ажлын байранд хамрагдах боломжтой болно.


-- 1� --

Ажил хайг÷дад çориулсан санамж Ажил хайх гэдэг нü тийм ч амар çүйл биш хэдий ч ухамсартай хөдөлмөрч амüдраüдралын танü эхлэл бол ажил хайх ÿвдал. Анхны ажил танд хэçээч үл мартагдах баÿр баÿсгалан авчирна. Дараа нü хичнээн ажлын байранд та очиж амжилттай ажилласан ч гэлээ анхны ажил “Анхых” гэсэн тодотголыг үүрд хадгалах тул çөв хандлага çөв сэтгэлээр анхны ажлаа эхлэх ёстой. «Таныг ажилд авлаа» гэж анх удаа хэн нэгнээр хэлүүлсэн тэр л үåийн баÿр хөөр, бахдал ÿг л тэр үåийнх шигээ амüдралд дахиж тохиолдохгүй шүү дээ.Иймд анхны ажлаа эхлэхийн тулд өөрийн талаар бүхнийг мэдэх, өөртөө ÿмар авъÿас чадвар байгааг мэдэх хэрэгтэй.ªөрөөр хэлбэл бусдад өөрийгөө “таниулах”-ын тулд өөрийн талаар бүхнийг сайтар мэдэж (Би хэн бэ гэдгээ)туулж өнгөрүүлсэн амüдралийнхаа талаар итгэлтэйгээр бардам ÿрих нü чухал юм.Үүний тулд: - Юу таны сонирхолыг татдаг вэ? - ßг юу хийж чадах вэ? - Юунд илүү авъÿастай вэ?- ßмар нөхцөл, үåд та хамгийн идэвхитэй ажиллаж чадах вэ? Гэдгээ нээж илрүүлж бусдад таниулана гэсэн үг юм.Бүр тодруулбал та ÿг ÿмар хүн болохыг хүсдэг вэ?, Юу хийж, юунд хүрэхийг эрмэлçэжбайгаа вэ? Гэдгээ сайтар бодож өөртөө дүгнэлт хийгээрэй.

Таны хайж буй ажлын нөхцөл Чухам ÿмар ажил, албан тушаал танд илүү тохиромжтой вэ? ßг ÿмар нөхцөл, орчинд ажилласнаар та аç жаргалтай, сэтгэл хангалуун байх бол, дээрх асуултуудыг өөртөө тавиж өөрийнхөө тухай сайтар танüж мэдэх нü өөрийн ур чадвар, хүсэл сонирхолд нийцсэн ажлаа сонгож олоход


-- 1� --

чухал юм.Ажил олгогч нар ажлын туршлагатай оюутанд л дуртай байдаг гэдгийг үргэлж сана! Мөн бусадтай өрсөлдөх чадварыг харуулахуйц дараах ур чадварын хэдэн хувü “Танüд” байгааг бодоорой.

Ажил хайг÷ нарт байх ур ÷адварууд: * Харилцааны (ßрих, бичих, сонсох унших) * Гадаад хэлний мэдлэг * Багаар ажиллах * Асуудлыг шийдвэрлэх * Санаачлага, овсгоо самбаа * Төлөвлөлт хийх, çохион байгуулах * Хувийн мåнåжмåнт * Суралцах авъÿас чадвар * Мэдээллийн тåхнологи, êомпüютåр, тоног төхөөрөмж ашиглах гэх мэт

Àжилдаа мөрдлөг áîлгîн хэвшүүлэх зүйлс:■ Çºâ ñàéõàí ìýíäýëæ, òàëàðõàë èëýðõèéëæ, óó÷ëàëò гуйж чаддаг байх■ Ìýðãýæëèéíõýý ¸ñ ç¿éã ñàéí ìýääýã áàéõ■ Áóñäàä ñààä áîëîõã¿éãýýð ººðèéí àæèëäàà ýçýí áàéõ■ Áè÷èã áàðèìòàà ýìõ öýãöòýé õàäãàëäàã áàéõ■ Áàãà ÿðüæ èõèéã á¿òýýõ■ Õýëñýí ¿ãýíäýý õ¿ðäýã, ¿¿ðýã õàðèóöëàãàòàé áàéõ■ Àëèâàà àñóóäëààð ñàíàë áîäëîî èëýðõèéëäýã áàéõ■ ªäºð òóòìûí áîëîí æèëèéí àæëûí òºëºâëºãººòýé áàéõ■ ªºðèéãºº çºâ ¿íýëäýã áàéõ■ Äýë ñóë ç¿éëýýð á¿¿ õººöºëä■ Öàãèéí ¿íý öýíèéã ìýääýã áàéõ■ Ìàíëàéëàõ íºëººëºõ


-- 1� --

■ Áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõЭдгээр чадваруудыг өөртөө бий болгож цаг ямагт дээшлүүлж байх нь карьерээ өсгөх, сайн ажилтан болоход тань чухал нөлөөтэй.

Та өөртөө дүгнэлт хийж ажилд орж амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэхыг хүсвэл дараах матåриалыг бүрдүүлээрэй

♦ Àíкеò, CV, Реçюìе – Тºðèéí àëáàí õààã÷èéí áîëîí байгууллагын дотоод хэрэгцээний анêåт бөглөх♦ Ìýðãýæëèéí ¿íýìëýõ, äèпëîìûí õóóëáàð / ä¿íãèéí жагсаалт /♦ Иðãýíèé ¿íýìëýõíèé õóóëáàð / áàéõã¿é áîë ò¿¿íòýé àäèëòãàõ áàðèìò áè÷èã–ãàäààä пàñпîðò, æîëîîíû ¿íýìëýõ/♦ Öýýæ çóðàã / 3*4 õýìæýýòýé 1-3% /♦ Сóðãóóëèéí áîëîí àæèë áàéäëûí òîäîðõîéëîëò /хэрэв шаардлагатай гэвэл/ (Дэлгэрэнгүйг хавсралтаас харна уу).

Эрхэм Оюутан Çалуучууд та áүхнийг áидэнтэй хамтран ажиллахыг урüж áайна.


-- 1� --

БҮЛЭГ II

АÆИЛ ХЭРЭГЧ ОЮУТАНСэтгэл догдлуулсан, мэдлэг сорüсон бас ч үгүй аç мэдсэн

элсэлтийн шалгалт ард үлдэж эрхэм дүү чи оюутан боллоо. Оюутны амüдралд тавтай морил.

ßмар ч мэргэжлээр элссэн бай чиний хийх çүйлсийг эх орон чинü бас аав ээж чинü хүлээж байна. Хүн өөртөө эçэн байж, өөрийгөө хөгжүүлж, амüдралаа çөв авч ÿвах нü çөвхөн тухайн хүндээ илүү хамаатай мэт боловч нийгэм тэр хүнээс адилхан çүйлийн хүлээлтийг адил утгатайгаар харж байдаг. ßлангуÿа çалуу хүнийг илүү их анçаарч байдаг. Гэвч хэний ч хувü çаÿа хэн нэгний гарт байдаггүй тул энд бичигдэх санаа, нэг төрлийн çөвлөмж оюутан та бүхэнд санал болгох хувилбар гэдгийг бодолцоорой.

Бидэнд нөхөрсөг, ажил хэрэгч орчин байж гэмээн амжилт олно. Учир нü сайн суралцах, бүтээлч байх, амжилт гаргах çэрэг нü гагцхүү биднээс, бидний бүрдүүлж буй орчноос хамаарна. Хүн бүхэн гэртээ, ажлын байрандаа, сургуулü дээрээ åр нü хаана ч ÿагаад ажил хэрэгч орчныг бүрдүүлж болохгүй гэж. Тухайлбал, өглөө хичээл, ажилдаа хожигдолгүй, урам çоригтой ирдэг, хамтдаа эвсэг бүтээлчээр ажиллаж, суралцахын çэрэгцээ сурч ажиллаж буй орчноо цэвэр байлгах талаар санаа тавüдаг, цэвэр байлгадаг, дутагдалтай çүйлд өөртөө болон нөхөддөө шүүмжлэлтэй ханддаг, хүн бүхэн үүрэг хариуцлагаа ухамсарласан, биå биåэ харилцан хүндэтгэсэн ийм орчинг бий болгоход хүн бүрийн сайхан сэтгэл хэрэгтэй бөгөөд энэ нü тийм ч хэцүү биш ээ.

Хүн хаана ч амüдарч, сурч, ажиллаж байлаа ч ÿмагт хүмүүсийн, хамт олны дунд байх нü гарцаагүй. Иймээс хэдийчинээ ажил хэрэгч, бүтээлч, эвсэг орчин бүрдүүлнэ


-- 1� --

төдийчинээ амжилтыг бий болгож чадна. Оюутнуудын түвшинд ажил хэрэгч орчин бий болоход удирдлага болоод багш нарын үүрэг багагүй. Учир нü нийгмийн ёс суртахуун хийгээд сэтгэл çүйг мэдрэх мэдрэмж суулгах, хүмүүстэй çөв çүйтэй харилцах харилцааг төлөвшүүлэх, шинэчлэгч үçэл санаатай байх çэрэгт багш нарын биåэ авч ÿвж буй хувийн чанар, мэдлэг, туршлага нü оюутнуудад их нөлөөтэй байдаг.

Ямар оюутныг ажил хэрэг÷ гэх вэ? • Зорилготой. Ухаант хүний хамгийн эрхэмлэвэл çохих çүйл бол çорилго болно. “Залуу хүн çорилгогүй бол эх орон ирээдүйгүй” гэсэн çарчмыг энд дурдахад илүүдэхгүй. Зорилго нü хүний амüдралыг утга учиртай болгодог. Тиймээс 100 жил утгагүй амüдраад үхэх, дөнгөж төрөөд үхэх хоёрт çааг ÿлгаа байхгүй гэсэн мэргэн үг бий болсон байх аа. • Санаа÷лагатай, хи÷ээнгүй. Санаачлагатай идэвхтэй байх нü ажил хэрэгч хүн байх чухал чанар юм. Зорилгодоо хүрэхийн тулд ÿмар ч хүн хөдөлмөрч байх хэрэгтэй. Ажилд дургүй хүн өөрийгөө эрхлүүлж, çугаацуулах, амиа хичээн биåэ хайрлах муу çуршилд дадсан байдаг. Энэ байдлаас мэдэхгүй чадахгүйн çовлон бий болж, бусдыг сонжих гоочлох сэтгэл төрдөг. Ажилсаг бус çалхуу хүний ааш араншин хичээнгүй çангийн эсрэг тул нөхөрсөг, ажил хэрэгч орчин бий болоход саад болдог. • Өөртөө итгэлтэй. ªөртөө итгэлтэй байх нü тавüсан çорилгодоо хүрэх гол хөшүүрэг мөн. ªөртөө итгэлтэй байхад өөдрөг сэтгэл хэрэгтэй. Аливаа çүйлийг хийж чадна, болгоно, бүтээнэ гэсэн итгэл төгс, çоримог чанарыг өөдрөг сэтгэл гэж хэлж болно. Ингэхлээр өөдрөг сэтгэл бол өөрийгөө өөрчлөх, өөрийгөө сорих нөхцөл юм. Шалтаг тоочсон, çовлон тоочсон çангаа хаÿж, өөрийгөө таних аргад эхлэн суралцах хэрэгтэй.


-- 1� --

• Эрүүл амьдрах дадалтай. Эрүүл амüдрах çөв дадалтай байх нü амжилт олохын үндэс юм. Эд мөнгө алдсан бол бага çүйл алдсанд тооц, цаг хугацаа алдсан бол ихийг алдсанд тооц, харин эрүүл мэндээ алдсан бол бүхнийг алдсанд тооц гэсэн үг байдаг. Архи уух, тамхи татах, их идэх çэрэг буруу çуршлыг çарим хүмүүс мэддэг хирнээ хэрэглээд байдагт нü гайхаад баршгүй. Энэ тухай Грåêийн агуу их сэтгэгч Соêрат сайн гэгч юу болохыг мэддэг хүн муу юм хийж буйд гайхаж “ªөрөө өөрийгөө танигтун”, “Би юу ч мэддэггүйгээ мэднэ” гэжээ. Манай өвөг дээдэс мөн энэ тухай “Биåэ мэдэж хүн болдог” хэмээн сургасан байдаг. Бид муу çуршилд амархан даддаг. Буруу çүйлээс ангижирч болох уу эсвэл түүнийг дарах уу? Хэрвээ буруу çүйлийн мөн чанарыг танüж чадвал бид түүнээс ангижирч болно. ªөрөөр хэлбэл муу хүн гэж байдаггүй, харин аливаа çүйлийн мөн чанарыг танüж чадаагүйгээс бүх çүйл бий болдог гэдгийг санах хэрэгтэй. • Цагийн үнэ цэнийг мэддэг. Цаг хугацаа бол эргэж нөхөгддөггүй хамгийн үнэ цэнэтэй çүйл. Цагийн үнэ цэнийг мэддэг хүн çавгүй байж цаг үргэлж амжилт өөд тэмүүлж байдаг. Цагийн царам алдалгүй бид сурах ажиллах үйлийг эрхэлж чадвал сайхан амüдрах болно. Манай өвөг дээдэс насны çалууд эрдэм сурвал даан ч сайн хэмээгээд “Уртын (биåийн) чимэг эрүүл, ухааны чимэг эрдэм” сургасан нü өнөөгийн бидний ÿрüдаг өв тэгш хөгжилтэй биå хүнийг төлөвшүүлэх ухааныг ÿрüсан байна. “Эрхэм баÿн Эрдэм мэдлэг” гэсэн сургаалд эрдэм ном хүний амüдралд ÿмар их ачтайг, “Эрлийг сургаар олдог Эрдмийг хичээлээр сурдаг” гэсэн сургаалд түүнийг хэрхэн ÿаж сурч эçэмших тухай, эс сурваас ÿмар байдалд хүрдгийг “ном эрдмийг эс сурваас дээрээ шүдтэйгээс бус үхэр адил” гэх буюу “…Номгүй бандийн цээж харанхуй”, “… Эрдэмгүй хүн номын гаçар гутамшиг” гэх çэргээр илэрхийлсэн гүнçгий агуулгатай


-- 20 --

байгааг анçаарч байгаа биç ээ. • Хөдөлмөр÷. Хөдөлмөр бол хүнийг хүн болгох, хүмүүнлэг ёсыг эçэмших гол арга юм. Учир нü хүн хөдөлмөрлөх нü сайн сайхан амüдралын үндэс төдийгүй хүний çан байдал, çан үйл, нөхөрсөг тусч байдал, хүмүүнлэг байх чанарыг төлөвшүүлдэг. Хөдөлмөр бол хүний бүтээлч үйл ажиллагаа байдаг тул энэ нü цаанаа хүний болоод өөрийн хөдөлмөрийг хүндэтгэдэг, хайрладаг, арвич хÿмгач, хамтач, юмаа çөв эдэлж хэрэглэхийн соёлын үндсийг агуулдаг байна. • Арви÷ хямга÷. Арвич хÿмгач байх нü хүн бүрийн өөртөө эçэмшвэл çохих чанаруудын нэг болно. Энэ нü хүний хөдөлмөрийг хүндэтгэх, өөрийгөө хүндэтгэх, байгаа юмаа çөв эдэлж хэрэглэх çэрэг өргөн утгыг агуулдаг. • Үүрэг даалгаврыг цаг тухайд нь ÷анартай сайн гүйцэтгэдэг. Үүрэг гэхээр гаднаас тулгасан шаардлага, эрх эрх чөлөөнд халдах гэх мэтээр ойлгодог мөхөс бодолтой бол та одооноос эхлэн энэ бодлоо гээх хэрэгтэй. Хүн бүр гэр бүл, найç нөхөд, хамт олон, нийгмийнхээ өмнө хүлээсэн үүрэгтэй, түүнийгээ цаг ÿмагт биåлүүлж байх нü амжилтын үндэс юм. Ер нü хүн өсч бойжихын хэрээр гэр бүл, боловсрол мэргэжил олгосон сургуулü, хөдөлмөрийн хамт олны өмнө, нийгмийн өмнө хүлээх хариуцлага нэмэгддэг. Тиймээс үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж ойлгосон хүнд эрх хамаатай ажээ. • Багаар ажиллах ÷адвартай. Ажил хэрэгч, бүтээлч орчныг бүрдүүлэхэд багаар ажиллах чадвар хамгийн чухал юм. Дараах асуултуудад оюутан та хариулаад үçээрэй. Та бусадтай хамтарч ажиллах чадвартай юу?, Хүнтэй санал бодлоо хуваалцахдаа хэр вэ?, Та бусдын санал, шүүмжлэлийг хэрхэн хүлээж авдаг вэ?, Та бусад чинü ажлаа хурдан хийхийг чухалчилж байхад би маргааш хийчихнэ гэж хааÿа боддог уу?, Та çожиг уу?, Та хир хүлээцтэй вэ?, та хувиа хичээдэг үү?, хүн танаас юм


-- 21 --

асуухад уцаарладаг уу?, Та шүүмжлэлд хэрхэн ханддаг вэ?, Цаг баримталдаг уу? Эдгээр асуултуудад хариулахад багаар ажиллах чадвар хэр вэ гэдэг нü тодорхой хэмжээнд харагдана. Та хариулаад үçээрэй.

СУРАЛЦАÆ БУЙ МЭРГЭÆЛЭЭРЭЭ ХЭРХЭН АМÆИЛТ ОЛОХ ВЭ?

1. ЗӨВ СОНГОЛТ ХИЙХ ªөрийн сонирхсон мэргэжлээ çөв сонгох нü ирээдүйд

амжилт гаргахын эхлэл болохыг олон судалгааны үр дүнгээс харж болно. Жишээ нü, АНУ-ын хөдөлмөр эрхлэлтийн албанаас ТОП-100 мэргэжлийг нэрлэсэн байна. Үүнээс эхний найман мэргэжлийг жагсаавал: 1. Анагаах ухаан 2. ªндөр настнуудад үйлчлэх үйлчилгээний салбар 3. Багш, сурган хүмүүжүүлэгчид 4. Êомпüютåрийн салбар 5. Инжåнåр 6. Хөдөө аж ахуйн салбар 7. Аÿлал жуулчлалын салбар 8. Спорт, чийрэгжүүлэх êлубын мэргэжилтэн çэрэг байна.

Бидний амüдралд санамсаргүй çүйл олон тохиолддог бөгөөд ÿмар нэг байдлаар та өөрийн сонирхсон мэргэжилээ сонгож чадаагүй бол “ Эçэн хичээвэл çаÿа хичээнэ ” хэмээх çүйр үг байдгийг санаарай.


-- 22 --

2. ӨӨРИЙГӨӨ ХӨГÆҮҮЛÆ, ЧАДВАРÆУУЛАХ

• Харилцааны соёл, ур ÷адвараа сайжруулах.Харилцааны åрөнхий ур чадварыг сонсох, унших, ÿрих илтгэх, бичих гэж хувааж үçдэг. Тиймээс таны харилцааны соёл, ур чадвар хүнтэй ажиллах, тэдгээрийг çөв ойлгох, нөлөөлөх, тэдгээртэй нийцэж ажиллах эв дүйгээр илэрнэ. Харилцааны талаар амжилтад хүрсэн хүмүүс бусдын өөрчлөлт, ирээдүйг гайхмаар олж харж төсөөлж чаддаг болсон байдаг ÿвдал юм. • Манлайлах, нөлөөлөх ÷адвар эçэмшихªөрийгөө батлан харуулах гэсэн хэрэгцээ бусдыг манлайлах, бусдад нөлөөлөх үйлдлүүдээр илэрдэг. Энэ тохиолдолд мэргэжлийн ур чадвар болон нөхөрсөг ÿриа танü таны нэрийн хуудас болж чадна. Манлайлах чадварын хамгийн гол нü нөхцөл байдалд тохируулан өөрчлөлт шинэчлэлтийг гардан хийх ÿвдал юм. Тиймээс ч сайн удирдагчийн амжилтын салшгүй хэсэг нü манлайлан, нөлөөлөх харилцааны ур чадвар байдаг. ªөрөөр хэлбэл өөрөө хариуцлагаа хүлээн, үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлдэг боловч манлайлан, нөлөөлөх харилцааны ур чадварын тусламжтайгаар бусдын оролцоог дээд çэргээр хангаж ажилладаг.• Бэрхшээлийг даван туулах ÷адварт суралцахОюутны та юуны түрүнд асуудалд айж сандралгүй, бодит нөхцөл байдлыг тал талаас нü цэгнэж үçээд цаашид гарч болох хамгийн муу үр дагаврыг төсөөлэх хэрэгтэй. Үүний тулд түүнийг даван туулах сэтгэл çүйн бэлтгэлтэй байх хэрэгтэй. Тухайн цаг мөчөөс эхлэн өөрийн бүх цаг боломж, эрч хүчийг тэрхүү учирч болох хамгийн муу тохиолдлыг даван туулахад çориулж сурсанаар та ÿмар ч бэрхшээлийн өмнө нугарахгүй. • Итгэл дааж, эвийг сахих ÷адвартай байх Энэхүү чадвар нü юуны түрүүнд таны ажлын хариуцлагыг


-- 2� --

нэмэгдүүлэхийн хамтаар хамт олны дотор эçлэх байр суурü, нэр хүндийг өсгөснөөр ажлын амжилтын гараа болно. • Үçэл бодлоо çөв, ойлгомжтой илэрхийлж сурахДунд çэргийн ÿрианы хурд ÿмар ч харилцаанд тохиромжтой байдаг. Сайн танил биш хүмүүст өөрийн үçэл бодлоо илэрхийлэхдээ хоёрдмол санаа бүхий үг хэллэг хэрэглэх нü çохимжгүй байдаг. Ажил хэргийн харилцаанд хэн, хэçээ, хаана, ÿмар учраас, ÿмар арга çамаар гэх çэрэг асуудлыг сайтар тодруулсан байдлаар үçэл бодлоо илэрхийлэх нü çүйтэй. • Би÷гийн соёл эçэмших Аливаа ажил хэрэгт холбогдох бичиг баримтуудыг çохих çааврын дагуу алдаагүй çөв, цэвэр гаргацтай бичсэнээр таныг үнэлэх үнэлэмжид эåрэгээр нөлөөлнө гэдгийг мартаж áîëîõã¿é. Þóíû ò¿ð¿¿íä òà ºðãºäºë, õ¿ñýëò, CV, äàãàëäàõ çахидал, çэргийг бичиж чаддаг байх ёстой (Дэлгэрэнгүйг хавсралтаас харна уу).

3. АÆИЛДАА АХИХ МӨРДЛӨГҮҮДИЙГ ХЭВØҮҮЛЭХ• Зөв сайхан мэндэлж, талархал илэрхийлж, уучлалт гуйж чаддаг байх • Мэргэжлийнхээ ёс çүйг сайн мэддэг байх• Бусдад саад болохгүйгээр өөрийн ажилдаа эçэн байх• Бичиг баримтаа эмх цэгцтэй хадгалдаг байх• Бага ÿрüж ихийг хийх• Хэлсэн үгэндээ хүрдэг, хариуцлагатай байх. • Аливаа асуудлаар санал бодлоо илэрхийлдэг байх• ªдөр тутмын болон жилийн ажлын төлөвлөгөөтэй байх• ªөрийгөө çөв үнэлдэг байх• Дэл сул çүйлээр бүү хөөцөлд


-- 2� --

Мэргэжлийн ажил хэрхэн хайх вэ?Суралцаж буй хугацаандаа мэргэжлийн ажил эрхлэх

боломжийг та юуны түрүүнд өөрийн сургуулийн хөдөлмөр эрхлэлтийн төвд хандсанаар олж болно.

Түүнчлэн өөрийн аймаг, нийслэл, дүүргийн хөдөлмөр халамж үйлчилгээний гаçарт болон ажлын çууч утаснуудад хандах, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийг ашиглах, байгууллагуудын хүний нөөцийн албанд бүртгүүлэх çэргээр шаардлагатай мэдээллүүдийг авах боломжтой (Дэлгэрэнгүйг хавсралтаас харна уу).

ХАВСРАЛТ Таны өөрийгөө илэрхийлэх боломжууд:


-- 2� --

СV /ТОВЧ НАМТАР/ ХЭРХЭН БИЧИХ ВЭ?

ÑV чинü алü хэр сайн áэ?. CV ãýæ юó âý? СV áóюó “curriculum vitae” ãýäýã ¿ã íü òîâ÷

намтар гэсэн англи үг юм. Мөн латинаар “Таны амüдралын çàìíàë” ãýñýí óòãàòàé ¿ã. CV -íýýñ òàíü õýð îëîí òàëûí чадвартай болох мэргэжлийн çэрэг цолтой эсэх, олон гаçар ажиллаж байсан уу үгүй юу, эсвэл åрөөсөө ажил хийгээгүй, ажилдаа хэрхэн амжилт гаргасан, эсвэл байр сууриа олоогүй байгаа , хэр сайн тодорхойлолттой эсэхийг ажил олгогч бүрэн ойлгож мэдэх боломжтой. Гэхдээ та ажил олохын тулд дээд çэргийн мэргэжилтэн, эсвэл их амжилтын эçэн байх албагүй юм. Ажил олгогч нар ÿмар хүн хэрэгтэйгээ сайн мэддэг, харин бидний хувüд тэдний юу хүсэж байгааг мэдрэх, тавüсан шаардлагад нü хамгийн сайн тохирох хүн нü та мөн л бол түүнийгээ харуулах нü чухал юм.

СV нü гадаадын их дээд сургуулüд сурах, гадаадад ажиллах өргөдөл гаргах, төрөл бүрийн тэтгэлэгт хамрагдах çэрэгт хэрэг болох тул çөвхөн ажилд орохын тулд хийдэг çүйл гэж ойлгож болохгүй. Тиймээс хүн бүхэнд СV хэрэгтэй. Сайн СV-тэй байх нü сайхан ажил олох чухал нөхцөл болдог. ßрилцлагад орох хүний СV-г сайтар судалдаг нü олон улсын хөдөлмөрийн çах çээлийн жишиг болсон байдаг.ÑV-г юунд хэрэглэх вэ? • Сонин хэвлэлд гарсан ажил олгох çарын дагуу ÿвуулахад. • ªөрийн орохыг хүссэн байгууллагынхаа ирээдүйд гарах орон тоонд өрсөлдөх. • Ажил олгогч байгууллагад илгээх • Албан тушаал дэвших, шагнал урамшуулалд тодорхойлогдох çýðýã çîðèëãîîð àíкеò, ºðãºäëèéí ìàÿãò ( application) áºãëºõºä хэрэг болно.


-- 2� --

• Сургуулü êоллåжид сурах, мэргэжил дээшлүүлэх çорилгоор өргөдөл гаргахад.

ªнөөгийн нийгэмд хэн өрсөлдөх чадвартай байна тэр л àìæèëòàíä õ¿ðýõ òóë ýðòíýýñ CV-ãýý áè÷÷èõñýí áàéõ õýðýãòýé. Тàíû õ¿ññýí àæëûí îðîí òîî ãàðàõàä CV-íýýñ áîëæ õîéøëîãäîæ, хоцрох ёсгүй. ªөрөөр хэлбэл цаг хугацаа, боломжоо алдахгүй гэсэн үг. Нэгэнт СV-гээ биччихвэл таны ур чадвар нэмэгдсэн үåд тухай бүр нü нэмж шинэчилж байх хэрэгтэй. Таны тухай бүхий л мэдээлэл үнэн çөв, дэс дараалалтай байх ёстой.Нэгэнт өөрийнхөө санаанд хүрсэн СV биччихвэл та бусдаас хэдэн алхмын урд байгаа гэж бодож болно. Сайн СV-тэй байхын бас нэгэн давуу тал нü нэгэн çэрэг олон гаçар ÿвуулах боломжтой байдагт байгаа юм. ªөрөөр хэлбэл дагалдах çàõèàãàà /cover letter / ººð÷ëººä ë ÿâóóëààä áàéíà ãýñýí ¿ã. СV -ямар дараалалтай байвал тохиромжтой вэ?Ерөнхий çагвар нü ажил олгогчийн сонирхолыг татах, сэтгэлд хүрэхээр хийгдсэн байх ёстой. Эхлээд өөрийгөө танилцуулах, дараа нü боловсрол, ажлын туршлага, мөн авъÿас чадвар, сонирхол, эцэст нü тодорхойлолт өгсөн хүмүүсээ танилцуулна.ХЭМЖЭЭ нь ямар байвал дээр вэ?СV нü хоёр нүүр А4 цааснаас хэтрэх ёсгүй. Хэтэрхий урт эсвэл богино болох асуудал гардаг тул дараах асуултуудад хариулахыг хичээåМиний CV хэтэрхий богино болоод байна. Õýðýâ òà äºíãºæ ñóðãèóëèà òºãñºæ áàéãàà áîë СV –íäýý ñóð÷ байхдаа оролцдог байсан үйл ажиллагааныхаа талаар бичиж болно. Тухайлбал, ÿмар êлуб, бүлгэмд гишүүнээр элссэн, уралдаан тэмцээнд олимпиадад оролцож байсан гэх мэт. Мөн ÿмар амжилттай байсан, хичнээн оноо авч байснаа дурдах нü чухал.


-- 2� --

Миний CV хэтэрхий урт байна?Алü болох хоёр нүүр болгохыг хичээ. Ихдээд гурван нүүр, ажил олгогчид товч тодорхой СV-г л уншдаг.Миний CV нэг нүүр , тал болоод байна?Ийм тохиолдолд êомпüютåр дээрээ алü болох çай авч хоёр нүүр болохоор тааруулах нü çүйтэй. Харахад эвтэйхэн болгож çайгаа çохицуул. Жижиг үсгээр, çай муутайхан шивсэн çүйлийг уншихад хэцүү байдаг. Мөн сайн чанарын цаас хэрэглэ. Хөгжингүй орнуудад СV-ний çориулалтай тусгай цаас байдаг. Тиймээс алü болох çуçаан, цагаан цаас сонго. Ажил олгогчид СV-г хувилахад бараан цаас харлаж, муухай харагддаг.Надад одоо 5 нүүр ноорог байна. ßаж 2 нүүр болгох вэ? Сайн багцал, ойлгомжтой, товч байх çарчмыг бүү март. Хэд дахин бичиж, гол çүйлээ авч үлдтэл товчлох нü чухал. Их мэдээлэл байснаар сайн СV гэж хэлэхгүй.Ôорматын хувьд ямар байвал дээр вэ? Êомпüютåрээр хийвэл çасах, шинэчлэхэд хÿлбар, цэвэр сайхан болно гэдэг нü мэдээж. Шивэхдээ үг үсгийн болон найруулга çүйн алдаа гаргахгүй байх нü ойлгомжтой. СV-д хоёроос олон төрлийн фонд хэрэглэх нü тохиромжгүй. СV-нд танü, уншигчид тун чухал хэд хэдэн çүйл байдаг. Юуны өмнө энэ нü таны нэр. Ажил олгогч олон СV үçэж суугаа гэж òºñººëáºë íýðýý àðàé òîìîîð ýñâýë òîä õàð áóюó bold áàéäëààð бичих гэх мэт. Бусад тодруулбал çохих çүйлс бол таны шагнал, урамшуулал, төгссөн êурс дамжаа, бүтээлнийн нэр байж болно. Харин гарчиг, хаÿг çэргийг тодруулах шаардлагагүй.

Баримтлах зарчмууд• Энгийн бичлэг.Уншигчийг урт үг, өгүүлбэрээр çалхаахаас сэргийл.• Ойлгомжтой байх. Бүх мэдээлэл ойлгоход хÿлбар, найруулга


-- 2� --

сайтай байх.• Товч байх. Хоёр нүүрээс хэтрэхгүй бол сайн.• ªөдрөг байх. Дуусаагүй болон амжилт гаргаагүй ажлаа биш амжилт гаргасанаа илүү тодотго.• Уншигчийн хувüд хэтэрхий энгийн буюу мэдээжийн çүйл байх гэж бодолгүй, өөрийнхөө хийснийг бүгдийг бич.• CV áè÷èõäýý õàíãàëòòàé öàã õóãàöàà çàðöóóë.• ªөрийн ур чадвар, амжилтаа алü болох гэгээлэг, сайхан байдлаар дүрсэл.• Îëîí ãàçàð CV-ãýý ÿâóóëæ áàéãàà áîë õî¸ð òºðëººð áýëäýýä тухайн нөхцөл байдал, шаардлагад нü нийцүүлэн илгээж бай. Харин хэçээ, хэнд алийг ÿвуулснаа тэмдэглэж байх хэрэгтэй.• CV-íèéõýý õààíààñíü ÷ àñóóñàí áýëýí áàéõààð ÿрилцлагад бэлтгэ.• CV-èéãýý øèíý àæèë, òóðøèëãà, á¿òýýë, ÷àäâàðòàé áîëîõ бүртээ баÿжуулж бай.

Анхаарахад илүүдэхгүй: • Их çантай юм шиг үг, хэллэг бүү хэрэглэ. Уншигчтайгаа урд урдаасаа харан ÿрüж байгаагаар төсөөлөн товч бөгөөд тодорхой бич.• Õýí íýãíèé CV-èéã á¿¿ äóóðàé. Õàðèí õàðæ , ñàíàà àâ÷ болно. • Худал мэдээлэл бүү бич. ßрилцалганд орохоор энэ тухай асуултанд та түгдрэх болно.• ªөрийнхөө авъÿас чадвараар бахархахаас бүү санаа çов. Бусад хүмүүс ч гэсэн өөрсдийн сайн талыг харуулах гэж л оролдож байгааг төсөөл.• Çààâàë CV-íèéõýý ýõèéã ÿâóóë. Àæèë îëãîã÷èä õóóëáàðûã ÿвуулж болохгүй. Үндсэн эхийг өөртөө авч үлдээд, нÿмбайлан хадгалах хэрэгтэй.


-- 2� --

• Нэг цаасны хоёр тал дээр бус çаавал тус тусдаа цаасан дээр хэвлэх.• Чанартаа цаасан дээр хэвлэх. • CV-ã ôàкñààð ÿâóóëæ áîëîõã¿é.

СV би÷их çаавар Сòàíäàðò CV ¿íäñýí äîëîîí õýñýãòýé.1. Хувийн мэдээлэл: Овог нэр, хаÿг, утасны дугаар, төрсөн он, сар, өдөр, үндэс угсаа гэх мэт.2. Боловсрол: Төгссөн дунд сургуулü, êоллåж, их сургуулийн хаÿг, суралцсан хугацаа, эçэмшсэн мэргэжил, ур чадвар, эрдмийн çэрэг цол гэх мэт.3. Ажлын түүх: Ажиллаж байсан гаçрын нэр, хаÿг, ажил олгогчийн буюу удирдлагын нэр, хийж байсан ажлын — төрөл, гаргасан амжилт.4. Ур чадварууд: Таны онцлог авъÿас чадварууд.5. Сонирхол: Сонирхдог çүйлс, спортын төрөл гэх мэт.6. Нэмэлт мэдээлэл: Хийхээр төлөвлөж байгаа ажлууд.7. Тодорхойлолт:Таныг хамгийн сайн мэдэх, тодорхойлж чадах хоёр хүний овог нэр, хаÿг, холбоо барих утасны дугаар, цахим хаÿг.

Нэг: СV-ний эхний ноорог гаргах: Чимээгүй, тайван орчинд суу. • Боловсрол

Энэ хэсэгт дунд сургуулиас эхлээд êоллåж, их дээд сургуулüд эçэмшсэн мэргэжил, хамгаалсан эрдмийн çэрэг, авсан цол çэргийг бичнэ. • Ажлын түүх

ªмнө нü хамт ажиллаж байсан бүх удирдлага, çахирлуудынхаа нэрийг жагсааж бич. Үүнд бүтэн цагаар болон цагаар ажиллаж


-- �0 --

байсан, сайн дураараа ажиллаж байсан бүх л ажлын түүх орно. Хэдийгээр та ноорог хийж байгаа ч таны эцсийн бүтээгдэхүүн үүнээс шалтгаалахыг сана. Алü болох бүрэн мэдээллээ бичих хэрэгтэй. Дараа нü хасах бол хамгийн амархан. Харин он, сар өдрийг çөв бичээрэй. • Бусад ÷адварууд

Анхны тусламж үçүүлэх чадвар, жолооны үнэмлэх, тогоочийн êурст сурсан үнэмлэх гээд таны сурсан юу л байна бүгд энд багтана. Ажилд хэрэг болох çайлшгүй шаардлагатай чадваруудыг энд дурдана. Тухайлбал ÿмар багаж, машин тåхниê ашиглаж чаддаг, гадаад хэлний ÿмар мэдлэгтэй çэргийг бичих. • Сонирхол

Чөлөөт цагаараа хийдэг çүйл, сонирхол, хичээллэдэг спортын төрлүүд, бусдын анхаарлыг татаж болох өвөрмөц сонин çүйлсийг оруулаарай. • Нэмэлт мэдээлэл

Энэ бол таныг чухам хэн бэ гэдгийг улам бүр тодруулах хэсэг. Та үнэхээр анхаарал татахуйц онцлог чадвар, мэдлэгээ энэ хэсэгт маш тодорхой бичих хэрэгтэй. ªөрийгөө магтахаас санаа çовох хэрэггүй. Энэ хэсэг л чухам ажил олгогчийн “Ёстой çагатнасан гаçар нü маажих” хэсэг гэдгийг мартаж болохгүй шүү. Таныг ÿрилцлагад “гарцаагүй дуудах” нөхцлийг энэ мэдээлэл бүрдүүлдэг гэдгийг анхаараарай! • Тодорхойлолт

Тодорхойлолт авах хоёр хүнээ сонгоод, тэднээс çохих çөвшөөрөл авч, утас, хаÿг çэргийг нü үнэн çөв бичсэн эсэхээ нÿгтлан шалга.Хоёр: CV-г засварлан сайжруулах. Одоо бичсэн бүх çүйлээ уншиж юуг оруулах, хасахаа шийднэ.Боловсрол болон ажил хөдөлмөрийн түүхийн хэсэгт илүү


-- �1 --

анхаарах хэрэгтэй. Хамгийн чухал нü мэдээлэл товч тодорхой, уншихад сонирхолтой байх. Олон жил ажилласан байгууллага, хамт олноо çаавал оруул. Нооргоо дахин нэг сайн харж, юу дутууг ол. Чухам энэ хэсгийг ойр дотны хүнээрээ ÿагаад уншуулж болохгүй гэж. Хөндлөнгийн хүн таныг нуршуу, эсвэл хэт товч, бүр юу илүү, дутуу хийснийг сайн хэлээд өгнө. Мөн таны анçаараагүй үг, үгсийн алдааг ч çасаад өгөх магад.Гурав: Эцсийн бүтээгдэхүүн. Одоо бичсэн бүх çүйлээ сайтар шалгаж үç. Хэрэв бүх çүйл çасвар хийхээргүй бол êомпüютåрт шив. Мэдээж шивсэний äàðàà äàõèí ñàéí øàëãà. Õýðýâ òàíû CV òàíûòàíû äàâóó òàëûã илэрхийлж чадаж байгаа бол бидний ажил дуусаж, дагалдах çахианы хамт ÿвуулахад бэлэн боллоо гэсэн үг.Дөрөв: Дагалдах захиа. CV-èéã õýçýý ÷ äàíãààð íü ÿâóóëäàãã¿é. Тà àæèë îëãîã÷èä, чухам ÿмар ажилд орохоор өргөдөл гаргаж байгаагаа дурдсан товч çахидал ÿбуулах ёстой. Зардал мэдээлэлд дагалдах çахиа хэрэггүй гэж бичсэн байсан ч та энэ боломжийг ашиглан өөрийнхөө тухай илүү мэдээлэл çаавал өгөх чухал.

CV-ний агуулга.Хувийн мэдээлэл• Нэр: Овог буюу таны эцгийн нэр таны нэрийн ард бичигдэнэ. /Burmaa Tseren /• Xaяг: Mongolia, Ulaanbaatar, Sukhbaatar District, Baga Toiruu, 7 Khoroo, Building 18, Door 10 Шуудангийн хаÿгаа өгөх нü чухал. Жèøýý íü: Ulaanbaatar 210646 P.O.Box 115 mongolia• Утас: +976-11-341630, + 976-99183131Утасны дугаар бичихдээ çаавал улсын, хот орон нутгийн êодтой хамт бичих ёстой.


-- �2 --

• Цахим шуудан: [email protected]• Төрсөн он сар өдөр: 30 May, 1982• Төрсөн гаçар: Ulaanbaatar, Mongolia• Боловсрол:

2006-2010 The State Agricultural University, BA in VeterinaryДунд сургуулиас эхлэн их, дээд сургуулü, эрдмийн çэрэг, цол хамгаалах хуртэлх боловсролын түүх бичигдэнэ. • Ажлын түүх.

Энэ хэсэгт хийж байгаа болон хийж байсан ажлууд бичигдэнэ. Хамгийн сүүлд хийж байсан юм уу, эрхэлж байгаа ажлаасаа эхэлнэ. Чухам ÿмар төрлийн ажил хийж байсан, тухайн ажил бусдаасаа юугаар ÿлгаатай байсныг тусгайлан дурдахыг хичээгээрэй. • Бусад ÷адварууд.

Энэ хэсэгт ажил олгогч таны талаар мэдэхийг хүсэж болох бусад чадваруудаа оруулна. Жишээлбэл: êомпüютåр, гадаад хэлний мэдлэг гэх мэт. • Сонирхол.Хөгжим, аÿлал гэх мэт...Сонирхолоо бичихдээ алü болох товч бичнэ. Мөн төрөл бүрийн êлуб, нийгэмлэг, мэргэжлийн байгууллагад хамрагддаг бол түүнийгээ дурдах. • Нэмэлт мэдээлэл.

Та чухам ÿмар çан төлөвтэй хүн бэ гэдгээ илэрхийлэх. ªөрийнхөө давуу, сайн талыг бичвэл, мэдээж сайн хэрэг. • Тодорхойлолт.

Таныг сайн мэддэг 2 хүний хаÿг, утасны дугаарыг бичнэ. Ажил олгогч нар ихэнхдээ утсаар ÿрüдаг тул тухайн хүний дугаарыг çөв бичих хэрэгтэй.


-- �� --

* Çàõèàã óíøñàíû äàðàà òàíû CV-ã ñýòãýãäýë òºðºõººð сонирхолтой байх хэрэгтэй. Алü болох богино өгүүлбэрээр, нааштай эåрэг сайхан үгс хэрэглэсэн байвал çохистой.* Албан буюу хүндэтгэлийн үг хэллэг хэрэглэ.* Сàéí ÷àíàðûí øóãàìã¿é, CV áè÷ñýí øèã öààñàí äýýð õýâëý. Çîðèóëàëòûí / CV, Resume áè÷èõ / öààñûã íü õýðýãëýâýë á¿ð ч сайн.* Захиа ÿвуулах хаÿгаа (çар гарсан хэвлэлээсээ сайн харж) алдаагүй бичих хэрэгтэй. Олон ажлын байр çэрэг çарлаад, очих хаÿг нü нэг боловч, өөр өөр хүн хариуцахаар байдгийг анхаараарай.* Захиандаа, өөрийгөө магтахаас санаа çовох хэрэггүй. Хүний анхаарал татахын тулд åр нü “давтагдашгүй” л байх ёстой.* CV ÿâóóëñàí ãàçðóóäûíõàà íýðèéã çºâ äàðààëóóëàí áè÷èæ чухам хэçээ, хэний нэрээр ÿвуулснаа тэмдэглэж бай. Хэрэв хариу ирэхгүй байвал 3-4 долоо хоногийн дараа шинэ мэдээ сонсохыг хүссэн байдлаар ÿрüж үçэх нü гэмгүй.* Çàõèà, CV õî¸ðîî õàìòàä íü (áè÷ãèéí õàâ÷ààðààð ) öýâýðõýí хавчаарай.

RESUME / ТОВЧ АНКЕТ / ХЭРХЭН БИЧИХ ВЭ?Резюме гэж юу вэ?

Ðåçюмå нü таны “товч танилцуулга” юм. Үүнийг , ажилд орохыг хүссэн байгууллагадаа илгээж, боловсрол, ур чадвар, туршлагаа танилцуулан, ажил олгогчид, тухайн êомпанийн төлөө юу хийж чадах тухайгаа мэдээлэл өгөхийн тулд бичдэг.Ðåçюмå нü юу хийж чаддаг, ÿмар хүн бэ гэдгийг танü харуулах чухал çүйл учир сайн бичих хэрэгтэй.


-- �� --

Агуулга:▪ Îâîã íýð▪ Îðøèí ñóóäàã õàÿã▪ Õîëáîî áàðèõ óòàñ / ãýðèéí áîëîí ãàð óòàñ /▪ Öàõèì øóóäàíãèéí õàÿã▪ Тîâ÷ òàíèëöóóëãà▪ Àæëûí òóðøëàãà / áàéõã¿é áîë ñóð÷ òºãññºí ñóðãóóëü /▪ Àæèëëàæ áàéñàí ãàçðóóä▪ Гàâъÿà, øàãíàë▪ Áîëîâñðîë▪ Õóâèéí ìýäýýëýë / ÿñ ¿íäýñ, íèéãìèéí ãàðàë, òºðñºí гаçар, төрсөн он сар өдөр/

Резюме áичих үе шатууд.Нэг. Эхлэл:

Энд таны нэр, хаÿг, утасны дугаар болон и-мэйл хаÿг багтана. Орохыг хүсч байгаа ажлын байрны төрөлд ÿв цав таараагүй л бол хувийн вåб сайтын нэрийг хавсаргах хэрэггүй.Хоёр. Зорилго:

Зорилгоо тодорхойлохдоо, ÿмар албан тушаалд очихыг хүсч байгаагаа бичихийг урüтал болголгүй, өөрийн чинü мэдлэг, ур чадвар ажил олгогчид ÿмар давуу тал бий болгохыг бичих хэрэгтэй. Энэ хэсгээс ажил олгогч таныг ÿмар албан тушаал сонирхож байгаа болон тухайн ажлыг хэрхэн гүйцэтгэж чадахыг мэдрэх болно.Гурав. Боловсрол:Мэдээллийг цаг тооллын урвуу дарааллаар өгнө.ªөрөөр хэлбэл таны хамгийн сүүлд сурч байсан сургуулийг хамгийн эхэнд бичнэ гэсэн үг. Хэрэв та êоллåжийн боловсролтой бол ахлах сургуулиа орхиж болно. Хэрэв ÿмар нэгэн êоллåжид сурч байгаагүй бол ахлах сургуулийнхаа нэр, хаÿгийг


-- �� --

тодотгон тэмдэглээд, мөн түүнчилэн ÿмар хичээлд хамгийн их дуртай байснаа дурдвал çүйтэй. Гэхдээ энэ нü сонирхож байгаа ажилтай чинü холбогдож байгаа эсэхийг нÿгтлах нü илүүдэхгүй. Мөн төгссөн он, сараа бичих хэрэгтэй.Хэрэв голч дүн чинü сайн бол онцлон тэмдэглээд, хараахан төгсөөгүй байгаа бол хэçээ төгсөхөө тодорхой бичих.Дөрөв. Дадлага туршлага, ажлын байрны тодорхойлолт:Энэ хэсэг рåçюмåн хамгийн чухал хэсэг мөн. Хаана ажиллаж байсан, юу хийдэг байсан çэргээр бөглөхгүйг хичээ. ªөрийн гүйцэтгэсэн үүрэг даалгавар, ур чадвар, ажлын багтаамжаа жагсаан бич. Ингэцнээр таны рåçюмå хоёр хуудас болж магадгүй, гэвч алü болох нэг хуудсанд багтаахыг эрхэмлэ.Тав. Бусад:Энэ хэсэгт өөрийн çохиол бүтээл, гавъÿа шагнал, хобби, онцгой сайн ур чадвар çэрэг ажлын байрны онцлогт уÿлдах бүхнийг бичиж болно.

Резюмен загвар.Ердийн нü А4 буюу çахианы цаасны хэмжээтэй, 1-2 хуудас байна. Энэхүү рåçюмåд ÿмар ажилд шалгуулж байгаагаас øàëòãààëàí çºâõºí àæëûí òóðøëàãà áà ÷àäâàðóóä áàãòäàã. CV нü рåçюмåг бодвол харüцангуй дэлгэрэнгүй байдаг.Ðåçюмåг олон төрөл хэлбэрээр бичиж болно.

1. Урвуу он цагийн дараалалТухайн хүний сүүлийн 10-15 жилийн ажлын туршлагыг урвуу он цагийн дарааллаар жагсаан харуулдаг. Энэхүү рåçюмå нü хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг, хэр их туршлага хуримтлуулан, ажилтны ур чадвар хэрхэн өсч, албан тушаал ÿж ахисныг харуулдаг.


-- �� --

2. Функционал Энэхүү рåçюмå нü ажлын туршлага, ур чадвар ажиллаж байсан албан тушаалын тухай тодорхой мэдээллийг өгдөг. Ажилтны хүссэн ажлын байрны шаардлагад нийцэхүйц ур чадвар, туршлага байгаа эсэхийг нарийн илтгэдэг. Энэхүү рåçюмå нü албан тушаалаа солих хүсэлтэй болон бага туршлагатай ч олон гаçар ажиллаж байсан хүнд илүү çохимжтой.3. Цогц рåçюмå Энэхүү рåçюмå нü ажлын туршлага, ур чадвар, ажиллаж байсан албан тушаалыг он цагтай нü хамтхамтай харуулдаг. Цогц рåçюмåд ажлын чадвар, туршлага, албан тушаалын тухай мэдээлэл давхцан давтагддаг сул талтай учир праêтиêт төдийлөн хэрэглэгддэггүй.4. Онлайн рåçюмå Интåрнåт нü рåçюмå бичихэд шинэ эрин çууныг авчирсан ба хүмүүсийн цаг, ачааллыг хөнгөвчилж өгснөөрөө маш давуу талтай. Гэвч рåçюмå бичигчийг харах боломжгүйгээр сул талтай. Онлайн рåçюмåг жүжигчид, бүжигчин, çураач, графиê диçайнåр, барилгын ажилтнууд бичихэд илүү тохиромжтой. Сүүлийн үåд хүмүүс өөрсдийн рåçюмåг интåрнэтэд байршуулдаг болсноор êомпанийн хүний нөөцийн удирдлагуудад шинэ ажилтан сонгож авах çардал, цаг хугацаагаа хэмнэх боломжтой. Интåрнэт нü видåо рåçюмå áîëîí ãðàôèк CV áè÷èõ áîëîìæèéã õºãæ¿¿ëñýí.5. Видåо рåçюмåЭнэхүү рåçюмå нü ÿрианы чадвар болон гадаад төрхийг харуулж чаддагаараа онцлогтой.6. Аудио рåçюмåªөрийн ажлын туршлага, чадварын тухай мэдээллийг дуу хураагуурт бичиж ажилд орохыг хүсч буй êомпанид ÿвуулсныг аудио рåçюмå гэнэ. Энэхүү рåçюмå нü бичигчийн өөрийгөө


-- �� --

илтгэх чадвар, өөртөө хэр итгэлтэй байгааг дуу хоолойноос нü мэдрэх боломж олгодог онцлогтой.

Оюутны резюме.Оюутны рåçюмå нü маш энгийн байх хэрэгтэй. Хэт дэлгэрүүлэн тайлбарлах шаардлагагүй. Мэргэжлийн хангалттай дадлага туршлагагүй учир өмнөх ажлын танилцуулга болон хийсэн ажлын талаар дурдах çүйл байхгүй. Ихэнх хүмүүс êоллåжид сурч байхдаа бар, рåсторан, дэлгүүр гэх мэт мэргэжлийн бус гаçар ажилласан байдгаас үүрэг хариуцлагуудаа дурдах шаардлагагүй.Ур чадвар, авъяас, өрсөлөдөх чадвар: Та ÿг юу хийж чадах вэ? Юунд илүү сайн бэ?Таны сонирхол юу болох, юунд илүү идэвхитэй ханддаг: ßмар нөхцөл байдал, ÿмар үåд та идэвхитэй ажилладаг вэ? Юу таны сонирхлыг татдаг вэ?Зорилго, мөрөөдөл, үнэт зүйл чинь юу болох: Амüдралд юуг чухалчлан çорüдог вэ? ßг ÿмар байхыг хүсдэг вэ? Юу хийхийг хүсч байна? Юунд хүрэхийг эрмэлçэж байна вэ?Ажлын нөхцөл: ßмар ажил / êарüåр / танд илүү тохиромжтой вэ? ßмар нөхцөл, орчинд ажиллавал та аç жаргалтай, сэтгэл хангалуун байх бол?Суралцаж байсан хугацаанд хүрсэн онцгой амжилтууд: Гавъÿа, шагнал хийж бүтээсэн çүйлс нü таны танилцуулгын чухал хэсэг юм. Энэ бүгдийг тодорхой дурüдаж өгснөөр эдгээрийг урüд нü хийж байсан, иймээс дахин хийх чадвартай гэсэн ойлголтыг ажил олгогчид өгөх сайн талтай юм. Гагцхүү амжилт бүтээлээ тодорхой баримтаар баÿжуулах нü чухал.Æишээ нь:• Би Оюутны Холбооны Ерөнхийлөгч байсан бөгөөд одоо ч сургуулийнхаа “Хүндэт Оюутан” хэвээрээ байгаа.


-- �� --

• Би сургуулийнхаа оны “Шилдэг оюутан”-аар шалгарч байсан.• Би сурахын çэрэгцээ байгууллагуудын судалгаа шинжилгээний ажил хийж байсан туршлагатай.• Би 3-р êурст сурч байхдаа “Оюутны” эрдэм шинжилгээний бага хуралд амжилттай оролцож байсан.• Оюутны Холбооны хүрээнд бусад оюутнуудын хамт хандив цуглуулж сайн үйлсийн аÿн çохион байгуулж байсан гэх мэт.

Анхаарах çүйлс:• 1-2 хуудсанд багтаа.• Боловсролын хэсэгт хангалттай мэдээлэл өгөх нü чухал бөгөөд үүнийгээ сүүлд бус эхэнд оруулах. Мөн голч дүн, тэтгэлэг, эрдэм шинжилгээний болон олон нийтийн ажил, алдар гавъÿа, шагнал çэргийг оруулах нü нийтлэг.• Ажилд ороход бусдаас давуу тал чинü байж болох өөрийн хобби, хувийн сонирхолоо бичих.• Хэт урт өгүүлбэр болон “Би, миний” гэсэн үгсийг олон дахин хэрэглэхээс алü болох çайлсхий.

Резюме нü хэр их урт áайх вэ? Хоёр хуудас л байхад хангалттай. Учир нü таны рåçюмåг хүлээн авч танилцах хүний нөөцийн мэргэжилтэн нü эхний 2 хуудсаас цааш төдийлөн уншдаггүй. Дахин сануулахад рåçюмå бол брошюр төдий тул илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг ÿрилцлагын үåэр өгч болно.Резюме дээр зургаа тавих хэрэгтэй юу? Тухайн êомпани, байгууллага шаардаагүй бол çургаа тавих хэрэггүй. Гадаад төрх нü таны ажилдаа ÿмар болохыг илэрхийлэх боломжгүй шүү дээ. Харамсалтай нü таны рåçюмåтэй танилцах ажилтан, мэргэжилтэн гадаад төрхөөр


-- �� --

танü дүгнэх тохиолдол байхыг үгүйсгэхгүй учир ийм бопомжийг олгохгүй байх нü çөв юм.Хувийн мэдээллийн хэсэгт чухам юуг дурдвал зîхих вэ? ßрилцлагын үåэр өөрт танü “төвөг” болж мэдэх мэдээлэл, жишээлбэл, шашин шүтлэг гэх мэтийг дурдах шаардлагагүй. Мөн ажилд ороход төдийлөн тус болохооргүй çүйлс болох биåийн өндөр, жин çэргийг дурüдах хэрэггүй. Гэвч тухайн байгууллагаас шаардсан тохиолдолд бичнэ.Лавлагааг маш сайн ашиглах хэрэгтэй. Лавлагаа байх хэрэггүй бөгөөд çөвхөн шаардлагатай үåд холбогдож болох хүний нэр утсыг өгөх. Тухайн хүний нэр, утсыг бичихийн өмнө çаавал өөрөөс нü çөвшөөрөл авах ёстойг мартууçай.Лавлагаа өгөгч нü: Таны талаар сайн сайхан çүйл хэлэх хүн байх ёстой гэдгийг битгий мартаарай. Иймээс таныг сайн мэддэг, хаана ÿмар ажилд орохоор хөөцөлдөж байгаа тухай мэдээлэлтэй байх хэрэгтэй учир рåçюмåг өгөхөө мартууçай.

ӨРГӨГДЛИЙН МАЯГТ / APPLICATION FORM / ХЭРХЭН БӨГЛӨХ ВЭ?

Хувийн мэдээлэл:• Нэр• Хаÿг • Хот, аймаг шуудангийн êод • Утасны дугаар• Гэмт хэрэгт холбогдож байсан эсэх• Хэрвээ насанд хүрээгүй бол ажиллах çөвшөөрлийн бичиг

Боловсрол:• Суралцсан сургуулü, êоллåж, их дээд сургуулü• Мэргэжил


-- �0 --

• Зэрэг, диплом• Төгссөн он

Ажлын санал:• ßмар албан тушаалд ажиллахыг хүсэж байна.• Хэçээ ажиллаж эхлэх / боломжтой өдөр, цагаа бичих /

Ажил эрхлэлт:• ªмнөх ажил олгогчдын нэр, хаÿг, утасны дугаар• Удирдлагын овог, нэр• Ажлын өдөр• Сарын цалин• Ажлаас гарах болсон шалтгаан

Тодорхойлолт:• Тодорхойлогчдын нэрс, албан тушаал, хаÿг, утасны дугаар

ӨРГӨДЛИЙН МАЯГТ БӨГЛӨХ ДАРААЛАЛ.Өөрийгөө áэлдэх. Ажил олгогчид, ирүүлсэн өргөдлийн маÿгтыг үндэслэн ÿрилцлаганд орох нэр дэвшигчдийг сонгодог. ªөрөөр хэлбэл, өргөдөл гаргагчийн ÿрилцлаганд уригдах эсэх нü өргөдлийн маÿгтыг хэрхэн бөглөснөөс шалтгаална.• ªөрийнхөө давуу талыг таниулахыг хичээ• ªргөдөл гаргаж буй êомпанийхаа талаар интåрнэт ашиглан судлах нü çүйтэй бөгөөд хэрэв шаардлагатай гэж үçвэл тухайн êомпанитай шууд харилцаж болно.Тухайн ажил îлгîгчид юу хүсдэгийг мэдэх. Ажил олгогч хүн бүрт ижил төстэй асуултууд тавüж, хооронд харüцуулан дүгнэдэг тул энэ нü тэдний юуг чухалд үçдэгийг мэдэх боломжийг олгодог.ªргөдлийн маÿгт 2 төрөл байдаг.• Цаасан: Цаасан өргөдлийн маÿгтыг бөглөхдөө хар болон


-- �1 --

цэнхэр өнгийн бэх ашиглан удирдамжийн дагуу цэвэр, нÿмбай бичихийн сацуу дүрмийн болон үг, үгсийн алдаа гаргахгүй байх. ªргөдлийн маÿгтаа өөртөө хувилж үлдээх.• Цахим: Цахим өргөдлийн маÿгт бөглөх үåд эхлээд өргөдөл гаргагчийн хувийн мэдээлэл бүртгэгдсэн байх шаардлагатай. Энэ нü өгөгдсөн нууц үгийг ашиглан өргөдлөө хадгалах, буцаах, хэвлэж авах боломжтой болгодог. Төгсгөлд нü өргөдөл гаргасан өдрөө тэмдэглэхээ бүү март!

Өргөдлөө гаргах:• Бичихээсээ өмнө өргөдлийн маÿгтаа сайтар унш.• ªгөгдсөн çаавартай сайтар танилц.• Асуултыг дэс дарааллын дагуу бөглө.• Эхлээд хариултаа ноорогло.• Хариулт чинü çөвхөн чамд хамаатай буюу чиний тухай л байх хэрэгтэй.• Хариулт чинü асуултын агуулгаас халиагүй, оновчтой байх.• Хар болон цэнхэр өнгийн бэхээр өргөдлөө бич.

Нÿгтлан шалгах:• Шаардагдсан бүх мэдээллийг хавсаргасан уу? Жишээ нü, çураг, тодорхойлолтууд гэх мэт.• Гарын үсгээ çурсан уу?• Илгээхээсээ өмнө өргөдөлөө найçууддаа эсвэл ажил, мэргэжлийн çөвөлгөө өгөгсдөд үçүүлсэн үү?• ªргөдлийн хуулбараа авч үлдсэн үү? Чи ÿрилцлагаас өмнө хариултаа бэлдсэн байх ёстойг сана.

Àнхаарах зүйлс:Шаардлагатай мэдээллүүдийг бүрэн бөглөж, хоосон çай бүү үлдээ.


-- �2 --

• Ажил эрхлэлтийн тухайд, хамгийн сүүлд буюу хийж байгаа ажлаасаа эхлэн бичнэ.• Сүүлд эçэмшсэн боловсролоо эхэнд нü бич. Êоллåж, ахлах сургуулü тåхниê мэргэжлийн сургуулü болон сургалт дамжааг мөн бич. Хэрвээ өгсөн çайнд багтахгүй байвал нэмэлт хуудсан дээр бичиж болно. Эсвэл энэ талаар ажил олгогчоос лавлах.• Тодорхойлолт нü мэргэжлийн түвшинд байх ёстой. Хэрэв чи оюутан бол профåссор багшаасаа тусламж авч болно. Тодорхойлолт авахын өмнө çөвшөөрөл авах хэрэгтэй.• Эцэст нü, гарын үсгээ çурахаа мартав.

Өргөдлийн маÿгт дээр áайж үл áîлîх алдаанууд:1. ªргөдлийн маÿгтын эхэнд “Сайн уу? Би танай ажилд орохыг хүсч байна” гэж бичсэн байдаг. Иймэрхүү шаардлагагүй өгүүлбэрийг бичих нü буруу.2. “ªргөдлийн маÿгт дээр бичиж багташгүй олон çүйл байна л даа. Гэвч тэр бүхнийг би ÿрилцлаган дээр гаргах болно” гэж çарим маÿгтын төгсгөлд бичсэн байдаг нü илүү çүйл.3. Төрсөн гаçар гэсэн асуултанд “Эмнэлэгт, 2-р амаржих гаçарт” гм бичсэн байдаг.Энэ нü таны эмнэлэгт үү, гэртээ юу гэдгийг асуугаагүй гэдгийг анхаар.4. Ажиллаж байсан гаçрууд гэсэн асуултанд “Ойролцоогоор 5-10” гэж бичсэн байдаг нü çохисгүй.5. “Надад энэ ажилд орох онцгой гойд хүсэл мөрөөдөл байхгүй ч гэсэн бөглөөд өçэхийг хүссэн юм.” гэж бичвэл таны талаар судлахаас татгалçах болно.6. Миний хийх дуртай çүйлс бол тåлåвиçор үçэх,êопüютåр дээр шатар тоглох, марê цуглууах çэрэг çүйлс бичвэл мөн л сайн хариулт биш болов уу.


-- �� --

Хавсралт 1.

CVJohn Richardson4583 State StreetChicago, Illinois 00000Home: 122-333-2231Email: [email protected]

Work Experience:Livestock Extension Agent, 2006 to Present Morgan Corps, Florida.* Responsibilities include arrange and manage teams, conduct lectures and endorse enhanced animal health practices. Conducted classroom-style lectures.* Managed vaccination programs and also importune funds. Also start and monitor small businesses.

Student Assistant, 2004 to 2006 Washington University, Washington DC* Responsibilities include help out animals in complicated deliveries, treat animals for sickness.* Monitor record keeping and perform activities on several farm equipments.* Provide training to new staff in animal feeding and care. Student Assistant, 2001 to 2004 New York University, NY.* Responsible for work on the equipment which is used in meat processing firms.* Ensure sanitation procedures are implemented as per USDA rules and regulations.

SEMPLE'S


-- �� --

* Other activities include give training about clean-up procedures, take meat orders and solve customers’ queries.

Education:Bachelors of Science in Agriculture, 2001 Major: Animal and Plant Science University of Florida, Florida.

Skills:* Languages known: English, Spanish, Germany.* Wide experience agriculture field especially in plants and animals.* Good team player and also work as individual.* Excellent communication as well as interpersonal skills

Хавсралт 2-2. Ronald S.Hauser

Bolton Hall, Room 48 Sorghum Lane, Franklin Southeastern University Apt. 347 Coolmore, AL 35656 Coolmore, AL 35656 (703) 555-2493 (607) 555-8182

[email protected]

Career Objective A position in either business or research involving practical development of alternative agricultural products.

Education

1999-present Franklin Southeastern University, Coolmore, AL B.S. in food science to be


-- �� --

Awarded in May 2005. Concentrated on aquaculture and food irradiation. Served three semesters as research assistant for director of aquaculture research center. Interned spring semester 2003 at Logan Biograde, a food irradiation company. GPA in major: 3.75.

Experience 2002-2003 Lorenzo Catfish, Inc., Lorenzo, MS Pond devel oper/harvester. Coordinated the work of 17 part-time/seasonal employees. Was responsible for maintain¬ing health of crop and maximizing acreage yield. Won Employee of the Month award on three occasions. 1998-2000 Wal-Mart, Inc., Coolmore, AL (summers) Stocker. Worked both part time and full time

between the warehouse and the store. In 1999, coordinated store’s fund drive to aid two

children of employees who were killed in an auto accident.

Computer SkillsMS Office, MS Word, Quattro Pro, Quark

ReferencesAvailable upon request.


-- �� --

Танд хэрэгтэй вэб хаягууд болон утасны жагсаалтууд:

Дуу сîнсîхHi Fi www.hi-fi.mnДуу www.duu.mnМонгол дуу www.mongolduu.umnБанжиг www.banjig.net

Кинî үзэхTV Тàòàõ www.tatah.mnШилдэг êино www.shildegkino.com

Ñпîртын мэдээМонгол шатар www.mongolchees.comШатрын хичээлүүд www.chees.comÊудо www.kudo.mnOëèìпûí õîðîî www.olympic.mn

Èнтeрнeт хîлáîлтMagicnet www.magicnet.mnUlsnet www.ulsnet.mnMobicom www.mobine.mn

Онгîцны áилeтAirmarket www.airmarket.mnÇар лавлахЗар мэдээ www.zarmedee.mnYellow pages www.yp.mn

Óòàсíû íýãæ, кàðòTýäè www.tedy.mn


-- �� --

Unitel www.unitel.mnSkytel www.skytel.mn

ÌэдээлэлУлаанбаатар www.ulaanbaatar.mnБоловсролын мэдээлэл www.education.mnМэдээлэл танин мэдэхүй www.medeelel.mn

ТeхнîлîгиТeхнологийн мэдээ,мэдээлэл www.itech.mnДот www.dot.mn

Эрүүл мэнд 103 www.103.mnХоолны çөвлөгөө www.hool.mn

Төрийн áайгууллагаАвилгалтай тэмцэх гаçар www.iaac.mnАрхивын гаçар www.archives.gov.mnИргэний нисэх www.mcaa.gov.mnМэргэжлийн хÿналтын гаçар www.ssia.gov.mnОнцгой байдлын eрөнхий гаçар www.disasterinfo.mnХуулü çүйн төв www.legalcenter.mnЦагдаагийн гаçар www.ubpolice.mn


-- �� --

Оюутанд хэрэгтэй байгууллагын утасны жагсаалт

Үйлчилгээ

БСШУЯам 51263449Монголын оюутны холбоо 70111511,70111143 Монголын оюутны спортын холбоо 311947Нисэхийн лавлах 198Тº мº р замын лавлах 1881Баруун аймгуудын тээврийн товчоо 70174902Ç¿¿í аймгуудын тээврийн товчоо 70153386Сургалтын тº рийн сан 324594,325913

Мэдээлэл үйлчилгээний лавлах

¿звэр, ¿йлчèлгээний лавлах 1617Эр¿¿л мэндийн зº влº гºº 1931Хууль з¿йн зº влº гºº 1933Валютын ¿нэ ханшны мэдээлэл 1937


-- �� --

Ажлын байрны зар 1950

Халамжийн газар

Улсын нийгмийн халамжийн газар 260376

Нийгмийн халамжийн газар 23260,22714,23113

Номын сангууд

Нийслэлийн боловсролын газар 418807,318877

Иргэний б¿ртгэл мэдээлэлийн улсын тº в 1890

Улсын ¿ндэсний их номын сан 70112396

Улаанбаатар хотын тº в номын сан 70115704

Оюутны 24 цагийн номын сан 322559


-- �0 --

Үзвэр, Үйлчилгээний газрууд

Монгол улсын цирк 70120795

Соёлын төв өргөө 329173,328486,324927

Өргөө кино театр 70117711

Тэнгис кино театр 313105,327315

Соёмбо кино театр 70188080

Ажил олгох алба

Хөдөлмөр эрхлэлтийн хэлтэс 260376

Хөдөлмөр эрхлэлтийн газар 264906,2602276,260700

Оюутны хөдөлмөрийн бирж 70120502,1989

Ажлын зууч 1941

Нийслэлийн хөдөлмөрийн бирж 70110502,329752

Цагдаагийн газар

Хан-Уул дүүргийн цагдаагийн хэсэг 134,341494


-- �1 --


-- �2 --

Documents

1 52+++.2010.10.06