GŁOSKI JĘZYKA POLSKIEGO

Głoski języka polskiego możemy podzielić na dwie podstawowe grupy: •Samogłoski –a, o, e, u, i, y;•Spółgłoski – b, c, d, f, g, h, k, l, m, n, p, r, s, t, w, z, ź, ż; oraz ich miękkie odpowiedniki.Jest jeszcze grupa głosek, które znajdują się w pasie przejściowym między samogłoskami a spółgłoskami. Są to ł i j zwane półsamogłoskami, półspółgłoskami lub samogłoskaminiesylabicznymi. Samogłoski zasadniczo składają się z tonów, wymawiane są przy stosunkowo dużym rozwarciu ust- noszą nazwę głosek otwartych, są dźwięczne i zwykle pełnią funkcję zgłoskotwórczą, czyli są koniecznym składnikiem sylaby.

Spółgłoski zaś są szmerami lub połączeniami tonów

ze szmerami; przy ich wymawianiu stopień zbliżenia narządów

mowy w jamie ustnej jest znaczny;

ponadto spółgłoski mogą być dźwięczne lub bezdźwięczne

oraz nie mogą pełnić funkcji zgłoskotwórczych i nie są konieczne

w budowie sylaby.

Przy artykulacji samogłosek zasadnicze znaczenie mają

ruchy języka:

poziome – wyróżniamy wtedy samogłoski przednie, środkowe i

tylne oraz

Pionowe – wyróżniamy wtedy samogłoski wysokie, średnie i

niskie.

Trójkąt samogłoskowy opracowany przez Tytusa Benni.

Spółgłoski języka polskiego dzielimy wg następujących

kryteriów:

stopień zbliżenia narządów mowy

•półotwarte – przy jednoczesnym rozwarciu narządów mowy

w trakcie artykulacji tworzą się zwarcia (m, mi, n, ni, r, ł, l, li);

• szczelinowe – w trakcie artykulacji narządy mowy zbliżają się

do siebie tworząc szczelinę dla przepływającego powietrza (f, w,

s, z, sz, ż, h i ich miękkie odpowiedniki);

• zwarto-szczelinowe – w czasie artykulacji głoski tworzy się

zwarcie , które stopniowo przechodzi w szczelinę ( c, dz, cz, dż

i ich miękkie odpowiedniki);

•zwarte – pełne zwarcie w jamie ustnej kończy się krótkim

wybuchem (p, b, t, d, k, g i ich miękkie odpowiedniki);

miejsce artykulacji

•wargowe: dwuwargowe (p, b, m i ich miękkie odpowiedniki),

wargowo-zębowe (f, w i ich miękkie odpowiedniki);

•przedniojęzykowe: przedniojęzykowe-zębowe (t, d, c, dz, s, z, n

i ich miękkie odpowiedniki), przedniojęzykowo-dziąsłowe (sz, ż, cz,

dż, r, l i ich miękkie odpowiedniki);

•środkowojęzykowe (ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi, hi);

•tylnojęzykowe (k, g, h);

udział wiązadeł głosowych

•dźwięczne (b, m, w, d, dz, z, n, ż, r, ł, dż, g i ich miękkie

odpowiedniki),

•bezdźwięczne (p, f, t, c, s, sz, cz, h i ich miękkie odpowiedniki);

droga przepływu powietrza

•ustne – przy wymawianiu podniebienie miękkie wraz z języczkiem

przylega do tylnej ściany jamy gardłowej a powietrze wydostaje się

wyłącznie przez jamę ustną,

•nosowe-przy wymawianiu języczek jest opuszczony i część

powietrza swobodnie przepływa przez jamę nosową;

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „s”, „z”, „c”, „dz”:

szeroki uśmiech, zęby przybliżone, język za dolnymi zębami.

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „ś”, „ź”, „ć”, „dź”:

wargi lekko wysunięte do przodu, zęby przybliżone, środek języka uniesiony.

Tak wygląda buzia przy wymowie głoski „l”:wargi rozwarte a język unosi się do wałeczków dziąsłowych.

Tak wygląda buzia przy wymowie głosek „sz”, „ż”, „cz”, „dż”:

usta do przodu, zęby przybliżone , język zbliżony do wałeczków dziąsłowych.

Tak wyglądają narządy

artykulacyjne przy wymowie

głosek „k” i „g”.

Wargi rozchylone, lekko

wysunięte

do przodu a tył języka unosi się

do góry.

Tak wygląda buzia przy wymowie

głosek „f” i „w”.

Wargi rozchylone, dolna zbliża

się do górnych zębów a język

swobodnie leży w jamie ustnej.

Tak wygląda buzia przy wymowie

samogłoski „A” Dziecko układa wargi

w koło, rozwarcie jest szerokie

a język leży swobodnie na dnie jamy

ustnej.

Tak wygląda buzia przy wymowie

samogłoski „O” Dziecko układa wargi

w koło i wysuwa lekko do przodu.

Masa języka nieznacznie przesuwa

się do tyłu i unosi ku górze.

Tak wygląda buzia przy wymowie

samogłoski „E” Dziecko układa wargi

w koło a kąciki ust rozciąga na boki.

Masa języka nieznacznie przesuwa

się do przodu i unosi ku górze.

Tak wygląda buzia przy wymowie

samogłoski „U”. Dziecko układa

wargi w koło i mocno wysuwa je do

przodu – robi tzw. „dziobek”. Masa

języka

przesuwa się do tyłu i unosi ku górze.

Tak wygląda buzia przy wymowie

samogłoski „Y” Dziecko rozciąga

wargi na boki, są one spłaszczone a

masa języka przesuwa się do przodu i

unosi ku górze.

Tak wygląda buzia przy wymowie

samogłoski „I” Dziecko rozciąga

wargi na boki, są one spłaszczone a

masa języka przesuwa się do przodu i

znacznie unosi ku górze.