1. O proceso de urbanización en 3. O goberno das cidades 5 ... · desde o interior da cidade cara á periferia, en busca de maior espazo e de solo máis barato. Estas áreas creadas

Vist

a aé

rea

de M

adrid

175

Tema

12A urbanización do territorio español e galego1. O proceso de urbanización en

España e Galicia2. O sistema urbano español

3. O goberno das cidades4. O poboamento rural e urbano

en Galicia

5. As sete cidades galegas* Autoavaliación

176

12Tema

Xeografía e Historia 2.º ESO. Baía Edicións

u O proceso de urbanización é o desenvolvemento, crecemento e concentración da poboación en cidades. Na historia das cidades españolas diferéncianse tres etapas: a cidade preindus-trial, a cidade industrial, e a cidade postindustrial.

u A cidade preindustrial

• Correspondeáetapadodesenvol-vementounhacidadedesdeasúaorixeataoséculoXIX,odaindus-trialización.

• Apoboaciónquevivíaencidades,édicir,ataxa de urbanización,erabaixa,inferiorao10%.Ascidadeseran pequenas,moitas tiñanmu-rallas e amaioría tiñan un planoirregular.

• Moitas cidades españolas teñenunhaorixeromana:Lugo,Barcelo-na,Mérida,Astorga…

• EntreosséculosVIIIeXV,osmu-sulmáns fundaron algunhas cida-des,comoMadrid,e revitalizarone ampliaron outras xa existentescomoCórdoba,ToledoeGranada.

• NaIdadeMedianaceronbastantescidadesespañolasegalegascomoSantiago,PontevedraeACoruña.

u A cidade industrial

• ÉaetapacomprendidaentreodesenvolvementoindustrialdoséculoXIXeacrisedaindustria,nadécadade1970.

• Ataxa de urbanizaciónpasoudeserdo30%en1900a70%en1970.

• Asrazónsbásicasdocrecementourbanoforon:. Odesenvolvementodaindustriamoderna. Oaumentodapoboaciónespañolaeoéxodorural,édicir,odesprazamentodecampesiñoscaraáscidadesenbuscadetraballo

• As cidades experimentaron importantesmodificacións:derrubedasmurallas e construcióndenovosbarrios, osensanches, nosque se levantabanas vivendasburguesas e asdos obreiros,próximasásindustrias.

1 O proceso de urbanización en España e Galicia

Brigantium

Iria Flavia

Tudae

LucusAugusti

Bergidum

BracaraAugusta

AsturicaAugusta

AquaeFlavia

Portus Cale

Aeminium

Scalabis

Occlodurum

Salmantica

Capera

NorbaEboraOlisipo

Salapo

EmeritaAugusta

Pax luliaHispalis

Ossonoba Onuba

GadesCarteia

Sexi Urci

AcciAstigi

Corduba Castulo

OretumLaminium

Pallantia

SeptimancaSegovia

Titulcia

Uxama

Segontia

Toletum

LucusAsturum

Legio

Flaviobriga

Pompaelo

Bilbilis

CalagurrisDeobriga

DessobrigaIacaOsca

Iuncaria

Emporion

IlerdaCaesarAugusta Barcino

Tarraco

Dertosa

SegobrigaSaguntumValentia

Lucentum

Dianium

Illici

CartagoNova

Libisosa

Malaca

Vía AugustaEmerita CaesaraugustamAsturica CaesarsugustamEmerita AsturicamOutras vías

Principais vías romanas e cidades en Hispania

177

Actividades


1 Elixe a resposta adecuada para definir estes dous conceptos:

* Proceso de urbanización: o É o desenvolvemento, crecemento e concentración da poboación en cidades.

o A proporción de poboación que vive nas cidades.

* Taxa de urbanización: o É o desenvolvemento, crecemento e concentración da poboación en cidades.


2 Entre que datas se desenvolveu a etapa preindustrial das cidades españolas?

o Desde a súa orixe ata o século XIX, o da industrialización

o Entre o desenvolvemento industrial do século XIX e a crise da industria, na década de 1970

o Despois de 1970

o Desde os inicios do séculos XXI

3 Como eran as cidades na época preindustrial?

o Ascidadesexperimentaronimportantesmodificacións:derrubedasmurallaseconstrucióndenovos barrios.

o Viviron un proceso de crecemento moi rápido.

o Ascidadeseranpequenas,moitastiñanmurallaseamaioríatiñanunplanoirregular.

o Eranmoinumerosaseestabanasentadasnasmontañas

4 Relaciona estas cidades españolas coa súa orixe:

Lugo

Toledo

Barcelona 1 Cidade romana

Santiago

Mérida

Granada 2 Cidade musulmá

ACoruña

Astorga 3 Cidade medieval

Pontevedra

Córdoba

5 Cita dúas razóns que explican o crecemento das cidades durante a etapa industrial:

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

6 Entre que datas se desenvolveu a etapa industrial das cidades españolas?

o Desde a súa orixe ata o século XIX, o da industrialización


o Despois de 1970

o Os inicios do século XIX

178

12Tema


u A cidade postindustrial

• Éoperíodoqueseinicianadécadade1970,anosdecriseereconversiónindustrial.

• Ataxa de urbanizaciónmedrouperomáislentamente,alcanzadoo79%noano2015.

• Aindustriaperdeuimportanciacomofactordedesenvolvementourbanoenfavordasactividadesdo sector terciariooude servizos: actividades comerciais, turísticas, educativas, investigación,administrativaseasrelacionadascoasnovastecnoloxías.

• Asgrandescidadesfrearonoseucrecementoafavordascidades medias e pequenas,especial-menteaspróximasásmáisgrandesouassituadasnosgrandeseixesdecomunicación(autovías,autoestradas,víasdealtavelocidade).

• Nestaetapatenungrandesenvolvementoaperiferia urbana,naquesepodendiferenciarvariasáreas:

. Áreas residenciais,destinadasavivendas.Segundoacapacidadeeconómicadosseusha-bitantes,pódensediferenciar:barriosdechabolas,bloquesdevivendasdeprotecciónoficialparaxentesderendasbaixas,ouzonasresidenciaisdestinadasáclasemediaoualta.

. Áreas industriais, aquelasonde se instalanasactividadesda industria,que sedesprazandesdeointeriordacidadecaraáperiferia,enbuscademaiorespazoedesolomáisbarato.Estasáreascreadasespecificamenteparaaindustriasonospolígonosindustriais,osparquesempresariaiseosparquestecnolóxicos.

. Áreas de equipamento e servizo,sonaquelasaondesedesprazanoutrasactividadesqueprecisangrandesespazos:asgrandessuperficiescomerciais,oscentrosescolareseuniversi-tarios,oscentrossanitarios…

1900

69

31

51 49

43

57

26

74

24

7679

21 21

79

1940 1960 1980 2000 2006 2015

Población urbanaPoblación rural

Evolución da porcentaxe de poboación rural e urbana (%)

O proceso de urbanización

Ano 1960 Ano 2004 Ano 2015

31 %

48 %

21 %

22,56 %

34,38 %

43,06 %

21 %

40 %

39 %

Población rural Población urbana. Cidades de máis de 100.000 habitantes

Población urbana. Cidades 10.000-100.000 habitantes

179

Actividades


7 Analiza a gráfica da páxina anterior que reflicte a evolución da porcentaxe de poboación rural e urbana en España, e responde:

* En que décadas se produciu o maior aumento de poboación urbana?

o 1900 o 1940 o 1960 o 2000 o 2015

* Como evolucionou a poboación urbana entre os anos 2000 e 2015?

oDiminuíu o Aumentou pouco o Aumentou moito o Estancouse

8 Observa esta táboa de datos sobre a evolución do proceso de urbanización en España entre 1960 e 2015, e responde:

Tipo de municipios 1960 2015

Poboación rural:núcleosdemenosde10.000habitantes 48% 21%

Poboación urbana:núcleosdepoboaciónentre10.000e100.000habi-tantes(cidadespequenasemedianas)

21% 40%

Poboación urbana:núcleosdepoboacióndemáisde100.000habitantes(cidadesgrandes)

31% 39%

* Como evolucionou a poboación rural entre 1960 e 2015?


* En que tipo de cidades, pequenas e medianas ou grandes, vivía a poboación urbana en 1960?

o Cidades pequenas o Cidades medianas oCidadesgrandes

* En que tipo de cidades, pequenas e medianas ou grandes, vivía a poboación urbana en 2015?

o Cidades pequenas o Cidades medianas oCidadesgrandes

9 Relaciona os espazos urbanos co tipo de áreas que se diferencian na periferia das cida-des actuais:

Grandessuperficiescomerciais

Polígonosindustriais 1 Áreas residenciais

Bloques de vivendas 2

Áreas industriais

Barrios de chabolas

Centros sanitarios 3 Áreas de equipamento

Parques empresariais

180

12Tema


2 O sistema urbano español

Entre as cidades españolas establécense relacións e influenzas, de modo que forman un sistema xerarquizado que diferenza as cidades segundo a súa importancia ou rango en función de:

u O tamaño das cidades

O número de habitantes é un dos elementos que establece a categoría dunha cidade. En xeral, as cidades máis poboadas son tamén as de maior xerarquía porque exercen unha forte atracción sobre a poboación do territorio que as rodea, e tamén sobre a actividade económica.

A maioría das cidades españolas máis poboadas están na costa ou próximas a ela, agás Ma-drid. Segundo o número de habitantes, podemos diferenciar:

u As cidades que superan 1 millón de habitantes: Madrid e Barcelona

u Entre 1 millón e 500.000 habitantes están Valencia, Sevilla, Zaragoza e Málaga

u Entre 500.000 e 200.000 habitantes hai un grupo de cidades que son capitais de provincia e cidades cun forte crecemento industrial como Vigo, Xixón ou Badalona.

u As funcións urbanas

Canto máis diversificadas sexan as funcións, maior será a categoría dunha cidade. Moitas cidades desempeñan funcións administrativas e políticas porque son a sede das institu-cións de goberno, como a capital de España, as capitais das comunidades autónomas e as das provincias. Outras funcións son a comercial, industrial, turística...

u A área de influencia

u A área de influencia é o territorio sobre o que unha cidade exerce as súas funcións.

u Madrid é a cidade principal, con influencia en toda España.

u Na periferia están os núcleos da segunda ca-tegoría: Barcelona, Sevi-lla, Valencia, A Coruña e Bilbao.

u A unha distancia inter-media están as cidades de rango medio: Bur-gos, Zaragoza, Murcia, Granada.

u Ademais, hai cidades de influencia comarcal ou local.

A Coruña

Vitoria-Gasteiz

Pamplona

TeruelCuenca

Guadalaxara

Madrid

Badaxoz

Cáceres

Ávila

SalamancaSegovia

Valladolid

Burgos

Alxeciras

Huelva

Beja

Lisboa

Coimbra

Porto

León

Bilbao

Xirona

Donostia

Huesca

Palma deMallorca

Barcelona

Ronda

Málaga

Granada

Almería

Albacete

Hellín

MurciaSevilla

Córdoba

Cidade Real

Toledo

Alacante

Valencia

Castellón

Lleida

Zaragoza

Soria

SantanderOviedo

Aplicación do modelo de Christaller á península ibérica

181

Actividades


10 Onde se sitúan as cidades de maior poboación de España?

oNocentrodapenínsula o Na costa oNasmontañas o Na zona pirenaica

11 Cales son as funcións máis destacadas da cidade onde vives ou a máis próxima ao teu domicilio?

oFunciónsadministrativas o Función comercial o Función comercial

o Función industrial oFunciónturística o Función relixiosa

12 Observa o mapa da páxina anterior e indica o rango das seguintes cidades:

* Valencia: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

* Vigo: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

* Granada: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

* León: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

* Ferrol: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

* Madrid: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

13 Compara estes datos sobre o número de habitantes dalgunhas cidades máis poboadas do mundo e responde:

Cidade Poboación aproximada Cidade Poboación aproximada

Toquio 35millóns París 9millóns

MéxicoDF 20millóns Londres 8millóns

NovaYork 18millóns Madrid 3millóns

• Caléacidademáispoboadadomundo?......................................................................................

• MadridéagrancidadedeEspañapero,podecompararseennúmerodehabitantesasgrandescidadesdomundo?........................................................................................................................

• Exercefunciónssimilares?.............................................................................................................

14 Completa as seguintes frases:

• Onúmerodehabitanteséundoselementosqueestablecea.........................dunhacidade.

• Enxeral,ascidadesmáis.........................sontaménasdemaior.........................porqueexercenunhaforteatracciónsobreapoboacióndo.........................queasrodea,etaménsobreaacti-vidade .........................

182

12Tema


u A distribución espacial das cidades españolas

Agás Madrid, a maioría das máis destacadas cidades están situadas na periferia peninsular e configuran unha serie de eixes urbanos:

Eixe atlántico galego

• NoquedestacanVigoeACoruñacomocidadesprincipais.

• Ourense,Santiago,PontevedraeLugocomosecundarias.

Eixe cantábrico• ComprendidoentreXixón,BilbaoeSanSebastián,comocidadesprincipais.

• Oviedo,León,BurgosePamplonacomocidadessecundariaseinteriores.

Eixe mediterráneo• Nacostamediterránea,destacanpoloseudinamismoeactividade.Barcelo-naeValencia,ascidadesprincipais.

• Xirona,CartaxenaeAlacanteassecundarias.

Eixe andaluz• Condúasfranxas,unhacosteiraeoutrainterior.

• SevillaeMálagasonascidadesprincipais.

• GranadaeCórdobaassecundarias.

Eixe do val do Ebro

• CorredorqueuneascidadesdoCantábricocoasdoMediterráneoetencomocentromáisimportanteZaragoza.

u A xerarquía urbana española

O tamaño, a diversidade de funcións e a súa área de influencia establecen unha xerarquía entre as cidades españolas:

Grandes cidades

• Metrópolesnacionais:MadrideBarcelona,quecoassúasáreasmetropolita-nassuperanos4millónsdehabitantes.

• Metrópolesrexionais:Valencia,Sevilla,ZaragozaeMálaga.Teñenunhapo-boaciónquesuperaomediomillóndehabitantes.

• Metrópolessubrexionais:cidadescomoBilbao,Valladolid,Murcia,Alacante,VigoouACoruña.Teñenunhapoboaciónentreos200.000eos500.000ha-bitantes.

Cidades medias• Amaioríadasrestantescidadesquesoncapitaisdeprovincia.Teñenentre50.000e200.000habitantes.

Cidades pequenas ou vilas

• Asdemenosde50.000habitantes.

Sevilla(esquerda)eValencia(dereita),dúasmetrópolesrexionais.

183

Actividades


15 En que categoría urbana se inclúe a cidade onde vives ou a máis próxima ao teu domi-cilio?

o Gran cidade rexional o Gran cidade subrexional

o Cidade media o Cidade pequena ou vila

16 Fíxate no mapa e responde:

• Onde se sitúan as cidadesmáis grandes de España?....................................................................................................................................

• Que cidades forman o eixeatlánticogalego?.....................................................................................................................................................

• Existe algunha metrópolenacional ou rexional en Ga-licia?............................................................................................................................

• Existe algunha cidade concategoría demetrópole su-brexionalenGalicia?...................................................................................................

17 Indica o tipo de cidade (rango xerárquico) que terá unha cidade española de:

• 35.000hab.: o Nacional o Rexional o Subrexional o Media o Pequena



• 1.000.000hab.: o Nacional o Rexional o Subrexional o Media o Pequena


18 Relaciona cada cidade co eixe no que se inclúe:

1 Ourense Eixe mediterráneo

2 SanSebastián Eixe andaluz

3 Valencia Eixeatlánticogalego

4 Málaga Eixe do val do Ebro

5 Zaragoza Eixe cantábrico

Vigo

Vitoria-Gasteiz

Pamplona

Guadalaxara

Fuenlabrada

Talaverade la Reina

Alcalá deHenares

XetafeMóstoles

Madrid

Badaxoz

Cáceres

Mérida

Salamanca

Segovia

Valladolid

Burgos

Ponferrada

IrúnTorrelavega

Zamora

Palencia

Avilés

Pontevedra

Santiago

Lugo

Ferrol

Huelva

León

Logroño

Bilbao

Xirona

Sabadell

HospitaletTarragona

Sta. Coloma

MataróBadalonaTerrassa

Reus

Donostia

Palma deMallorca

Barcelona

MálagaMarbella

Alxeciras

GranadaAlmería

Albacete

Murcia

As Palmas

Sta. Cruzde Tenerife

Sevilla

Córdoba

Cidade Real

Toledo

Gandía

A Línea daConcepción

Sanlúcar deBarrameda

Xerez

Cádiz

Ceuta

MelillaTelde

A Laguna

Vélez-Málaga

Motril O Exido

Lorca

Orihuela

Elda BenidormAlcoi

Torrente

Sagunto

Puertollano

Alacante

Cartaxena

Elxe

Máis de 1.000.000 de hab.

500.000-1.000.000

200.000-500.000

100.000-200.000

50.000-100.000

Valencia

Castellón

Lleida

Zaragoza

Santander

Ourense

Xixón

OviedoA Coruña

Atlántico-Galego

Eixes urbanos

Municipios con máis poboación

Cantábrico

Val do Ebro

Mediterráneo

Andaluz

A xerarquía e os eixes urbanos [Méndez e Molinero]

184

12Tema


3 O goberno das cidades españolas

A Constitución de 1978 organiza o territorio español en municipios, provincias e comunidades autónomas. Os municipios son as entidades territoriais e administrativas básicas do Estado que están formados por un ou máis núcleos de poboación. En España hai 8.122 municipios.

u As institucións municipais

Quen goberna os municipios?

ACorporación Municipal,formadapolasconcelleiraseconcelleirosepresi-didapoloalcaldeoualcaldesa.

Onde está a sede do goberno municipal?

AsededogobernomunicipaléoConcello.

Quen elixe os gobernos municipais?

Oscidadánsempadroadosnomunicipio,atravésdospartidospolíticos,naseleccións municipaisquesecelebrancadacatroanos,elixenaosconcellei-roseconcelleiraseesteselixenaoalcaldeoualcaldesa.

Como se organiza o goberno municipal?

AlgúnsconcelleirosformanaComisión de Goberno,encargadaderesolverosasuntoscotiáns.

OutrosconcelleirosformanasComisións,tantascomodecidaaCorpora-ciónparaabordartemasdeurbanismo,facenda,educación,deportes...

Os PlenossonreuniónsdetraballodetodaaCorporaciónáquepodenasis-tirosveciños(senintervirnasdiscusiónsninvotar)enosqueseaprobanourexeitanaspropostasdaComisióndeGoberno.

Que servizos prestan aos veciños?

Osmunicipiosdebenprestaraosveciñosunhaseriedeservizos,quesonmáisdiversificadoscantomaiorsexaasúapoboación:iluminaciónpública,cemiterio,recollidadelixo,limpezaviaria,augapotable,sumidoiros,acce-sosaosnúcleosdepoboación,pavimentaciónpública…

Elección e funcionamento dos concellos en España

Forman o

elixen elixen

a

a través dos

elixen

CONCELLO

Alcaldeou

Alcaldesa

Deputados e deputadas provinciais

Conselleiras e conselleiros

Partidos políticos

Por voto directo, libre e secreto

CIDADÁS E CIDADÁNS · Veciñas e veciños do municipio · Maiores de 18 anos

Plenodunhacorporaciónmunicipal.

185

Actividades


19 Cantos municipios hai en España? Como se chama o municipio no que vives?

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

20 Le atentamente a información sobre as institucións municipais, fíxate no gráfico e res-ponde:

• Quenelixeásconcelleiraseconcelleiros?.....................................................................................

........................................................................................................................................................

• Quenelixeáalcaldesaouaoalcalde?............................................................................................

........................................................................................................................................................

• Quenelixeaosdeputadosedeputadasprovinciais?.....................................................................

........................................................................................................................................................

• Quenpodevotarnaselecciónsmunicipais?..................................................................................

........................................................................................................................................................

• Comoseorganizaogobernomunicipal?.......................................................................................

........................................................................................................................................................

• Queservizosprestaogobernomunicipalaosveciños?.................................................................

........................................................................................................................................................

21 Imaxina que es o concelleiro/a encargado de deportes do teu concello. Indica cales serían as cinco primeiras actuacións que decidirías facer para mellorar ese servizo, razoando as decisións adoptadas:

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

• ........................................................................................................................................................

22 Investiga cal é a composición da Corporación Municipal do teu concello e logo responde:

• Comosechamaoalcaldeoualcaldesa?........................................................................................

• Aquepartidopolíticopertence?...................................................................................................

• Quenpresideacomisióndeeducación?.......................................................................................

• Aquepartidopolíticopertence?...................................................................................................

186

12Tema


4 O poboamento rural e urbano en Galicia

A taxa de urbanización en Galicia é inferior á media española, o 66 %.

u Aldeas, parroquias e vilas

A característica máis destacada do poboamento rural galego é a súa dispersión polo terri-torio. Existe unha gran variedade de tipos e tamaños entre os núcleos de poboación rural:

A aldea ÉonúcleobásicodoasentamentodaGaliciarural.Estáformadaporvariascasasagrupadas.O90%dasaldeasgalegasteñenmenosde100habitan-tes.

A parroquia Estáformadapoloagrupamentodevariasaldeasqueorganizanencomúnasúavidaeconómicaesocialequecompartenelementoscomúnscomoaigrexa,ocemiterioeafestaanual.

As vilas Sonnúcleosdepoboacióndemenorcategoríaqueascidades.

Exercen como capitais dunha comarca e desempeñan diversas funcións:administrativa e comercial,comoCarballo,SarriaouChantada;industrial,comoAsPontesouPorriño;pesqueira,comoRibeira,NoiaouBurela;turís-tica,comoPontedeume,SadaouBaiona.

u Xerarquía e rede urbana

En Galicia ningunha cidade exerce a xerarquía no sistema urbano. É un sistema policén-trico formado por varias cidades destacadas e outras moitas que inflúen sobre a rexión ou a comarca. Así diferénciase:

u Dúas cidades destacadas: Vigo e A Co-ruña.

u Cinco cidades de tamaño medio: tres capitais provinciais –Ourense, Lugo e Pontevedra– e dúas vinculadas aos servizos –Santiago– ou á industria –Ferrol–.

u Numerosas cidades pequenas e vi-las de tamaño moi variable que actúan como cabeceiras as súas respectivas co-marcas: Vilalba, Monforte, Ribadavia, Verín, Vilagarcía, Lalín, Carballo, Be-tanzos...

Núcleo de influencia rexional

Centro de área

Ourense

Lugo

A CoruñaFerrol

Santiago

Pontevedra

Vigo

Áreas de influencia das principais cidades

187

Actividades


23 Fíxate no mapa e completa este cadro cos nomes dos núcleos urbanos das catro provin-cias que ti selecciones.

Verín

Xinzo de Limia

Ponteareas

Tui

Baiona

Bueu

Vilagarcía

O Grove

Sanxenxo

Ribadavia

O BarcoA Rúa

Ourense

Monforte

Lugo

Vilalba

Foz

Xove

ViveiroBurela

Ribadeo

Mondoñedo

Sarria

ChantadaLalín

A Estrada

O Carballiño

Ordes

Carral

Melide

Cangas

Caldas

Boiro

A Pobra

Ribeira

PadrónPontecesures

Carballo

Arzúa

Laxe

Malpica A Coruña

Cedeira

Pontedeume

As PontesFerrol

Betanzos

Santiago

NoiaMuros

Pontevedra

Vigo

Vilas e pequenas cidadesComarcas do Eixe Atlántico

Áreas metropolitanas

Aglomeracións urbanas

Eixe Atlántico

Eixe interior

Eixes secundarios

Principais cidades

Principais núcleos de poboación galegos

A Coruña Lugo Ourense Pontevedra

Cidade destacada • • • •

Dúas cidades de tamaño meio

•

•

•

•

•

•

•

•

Cinco vilas •

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

24 Completa as seguintes frases:

• Acaracterísticamáisdestacadadopoboamentoruralgalegoéasúa.........................polote-rritorio.Existeunhagranvariedadedetiposetamañosentreos.........................depoboación..........................

• AaldeaéonúcleobásicodoasentamentodaGalicia..........................Estáformadaporvarias.......................agrupadas.O90%das.........................galegasteñenmenosde100habitantes.

• Aparroquiaestáformadapoloagrupamentodevarias.........................queorganizanencomúna súa vida ......................... e social e que comparten elementos comúns como a ........................., o cemiterio e a ......................... anual.

• EnGalicianingunhacidadeexercea.........................nosistema..........................Éunsistema......................... formado por varias cidades destacadas e outrasmoitas que inflúen sobre arexión ou a ..........................

188

12Tema


5 As sete cidades galegas

u Vigo Ata o século XX era soamente un pequeno núcleo pero hoxe é a maior cidade galega e a máis industrializada grazas ás actividades relacionadas coa pesca, a conserva, os estaleiros e as industrias do automóbil.

u A Coruña A súa orixe, no século I a.C., está relacionada coas ac-tividades do porto, o motor principal da actividade co-mercial. As actividades do sector terciario son as máis desenvolvidas nesta cidade. É a sede de moitas entida-des financeiras e importantes empresas privadas.

u Ourense A administración e o comercio son as actividades máis destacadas. Ademais, é un importante nó de comuni-cacións por estrada e ferrocarril, o que lle permitiu des-envolver industrias téxtiles, alimentarias e de automo-ción. A súa orixe é do século I a.C.

u Lugo É a cidade máis antiga de Galicia, no século I a.C., que conserva unhas magníficas murallas do século III decla-radas Patrimonio da Humanidade. Nas industrias des-tacan as derivadas da gandería (cárnicas e leiteiras).

u Santiago O sector económico máis destacado é o terciario. Ten unha das universidades máis antigas de España. É a capital da Galicia autonómica e nela ten a sede o go-berno, a Xunta. Ademais, ten unha importante fun-ción relixiosa en torno ao apóstolo Santiago, razón da súa orixe no século IX, e hoxe cunha nova dimensión turística moi importante.

u Pontevedra Viviu un desenvolvemento demográfico entre os sé-culos XV e XVI moi importante polas actividades co-merciais e pesqueiras. A pesar de ser designada capi-tal da nova provincia creada en 1833, non acadou o dinamismo de Vigo.

u Ferrol A instalación dos arsenais no século XVIII foi deter-minante na súa especialización na construción naval, antecedente dos grandes estaleiros actuais. As crises deste sector naval provocaron o seu estancamento.

VistadeVigo.

ACoruña.

VistadacidadedeLugo.

Pontevedra.

189

Actividades


25 Analiza os datos da evolución da poboación das sete cidades galegas e responde:

Cidade 2000 2005 2007 2015Vigo 285.526 293.725 294.772 294.098

A Coruña 241.769 243.349 244.388 243.870

Ourense 108.647 108.358 107.186 106.231

Lugo 88.235 92.271 93.853 98.134

Santiago 93.903 92.919 93.712 95.612

Pontevedra 75.212 79.372 80.202 82.539

Ferrol 81.255 77.181 75.181 69.452 • Calesforonasqueincrementaronapoboación?Encantoshabitantes?......................................

• Calesperderonpoboación?Encantoshabitantes?.......................................................................

26 Analiza os planos de Santiago, Ourense e Ferrol.

PlanodeSantiago. PlanodeOurense. PlanodeFerrol.

• Polotrazadodassúasrúas,podesdeducirquezonacorrespondeápartemáisantiga(cascoantigo)?

........................................................................................................................................................

• Quetipodeplanotenesazona?...................................................................................................

• Existenzonasdetrazadoortogonal,regular?................................................................................

• Cresqueocrecementodacidadeestácondicionadopolatopografíadolugar?..........................

27 Relaciona a cidade coa súa orixe e algunha característica:

1 Vigo SéculoIX,funciónturísticaerelixiosa

2 ACoruña SéculosXV-XVI,designadacapitaldeprovinciaen1834

3 Ourense Século XIX, a máis industrializada

4 Lugo Século XVIII, destaca a construción naval

5 Santiago SéculoXII,sededemoitasentidadesfinanceiras

6 Pontevedra SéculoIa.C.,amáisantigadeGalicia

7 Ferrol Século I a.C., importante nó de comunicacións

190

Responde a estas cuestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, consulta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros

12Tema

AutoavaliaciónA urbanización do territorio español e galego


1. Elixe a resposta adecuada para definir este concepto: * Proceso de urbanización: o É o desenvolvemento, crecemento e concentración da poboación en cidades.


2. Entre que datas se desenvolveu a etapa preindustrial das cidades españolas? o Desde a súa orixe ata o século XIX, o da industrialización


o Despois de 1970

o Desde os inicios do séculos XXI

3. Relaciona os espazos urbanos co tipo de áreas que se diferencian na peri-feria das cidades actuais:

Grandessuperficiescomerciais

Polígonosindustriais 1 Áreas residenciais

Bloques de vivendas 2

Áreas industriais

Barrios de chabolas

Centros sanitarios 3 Áreas de equipamento

Parques empresariais

4. Onde se sitúan as cidades de maior poboación de España?oNocentrodapenínsula o Na costa oNasmontañas o Na zona pirenaica

5. Completa as seguintes frases:• Acaracterísticamáisdestacadadopoboamentoruralgalegoéasúa.........................polote-

rritorio.Existeunhagranvariedadedetiposetamañosentreos.........................depoboación..........................

• AaldeaéonúcleobásicodoasentamentodaGalicia..........................Estáformadaporvarias.......................agrupadas.O90%das.........................galegasteñenmenosde100habitantes.

6. Analiza esta táboa de datos que reflicte a evolución da porcentaxe de po-boación rural e urbana en España, e responde:

Rural Urbano Rural Urbano1900 69% 31% 1980 26% 74%

1940 51% 49% 2000 24% 76%

1960 43% 57% 2015 21% 79%

• Enquedécadasseproduciuomaioraumentodepoboaciónurbana?

o 1900 o 1940 o 1960 o 2000 o 2015

• Comoevolucionouapoboaciónurbanaentreosanos2000e2015?


191

Responde a estas cuestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, consulta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros

12Tema

AutoavaliaciónA urbanización do territorio español e galego


1. Elixe a resposta adecuada para definir este concepto: * Taxa de urbanización: o É o desenvolvemento, crecemento e concentración da poboación en cidades.o A proporción de poboación que vive nas cidades.

2. Como eran as cidades na época preindustrial? o Experimentaronimportantesmodificacións:derrubedasmurallaseconstrucióndenovosbarrios.o Viviron un proceso de crecemento moi rápido.o Ascidadeseranpequenas,moitastiñanmurallaseamaioríatiñanunplanoirregular.o Eranmoinumerosaseestabanasentadasnasmontañas

3. Cita dúas razóns que explican o crecemento das cidades durante a etapa industrial:• .........................................................................................................................................................

• .........................................................................................................................................................

4. Indica o rango das seguintes cidades:* Valencia: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal * Vigo: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal * Granada: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal* León: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal* Ferrol: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal* Madrid: o Principal oSegundacategoría oRangomedio o Comarcal

5. Relaciona cada cidade co eixe no que se inclúe:1 Ourense Eixe mediterráneo2 SanSebastián Eixe andaluz3 Valencia Eixeatlánticogalego4 Málaga Eixe do val do Ebro5 Zaragoza Eixe cantábrico

6. Completa as seguintes frases:• Aparroquiaestáformadapoloagrupamentodevarias.........................queorganizanencomún

a súa vida ......................... e social e que comparten elementos comúns como a ........................., o cemiterio e a ......................... anual.

• EnGalicianingunhacidadeexercea.........................nosistema..........................Éunsistema......................... formado por varias cidades destacadas e outrasmoitas que inflúen sobre arexión ou a ..........................

Documents

1. O proceso de urbanización en 3. O goberno das cidades 5 ... · desde o interior da cidade cara á periferia, en busca de maior espazo e de solo máis barato. Estas áreas creadas