10 Van Cau Hoi Vi Sao Hieu Biet Chung

www.vforum.vn Din n tin hc cng ngh gii tr chia s kin thc

10 vn cu hi v sao?

o Sip thuc chu hay chu u?

- Thuc chu . Hn o a Trung Hi ny b Th Nh K v Hy lp chim ng mi bn mt na

(9250 km2 , 735000 dn)

Lc a no c pht hin gn y nht?

- Chu c. Ngi Anh tm ra chu lc ny th k th 17. Ngi c ch yu gc Anh, h sng nhng

vng ven bin tr ph cn su trong t lin phn ln l sa mc.

Quc gia no nh nht th gii v din tch?

- To thnh Vatican c thnh lp nm 1929 ch rng 0,44 km2 v c khong 1000 dn, nm gia th

Roma ca Italia.

Thnh ph chu u no c gi l thnh ph vnh cu?

- Thnh ph Roma, th Italia, c xy dng t 750 tr. CN (cn gi l La m). T mt thnh ph nh b

n tr thnh mt vng quc La m khng l chim min bc Phi, xung quanh a Trung Hi, v Nam

u lm thuc a.

V tuyn 38 chia bn o no lm i v cho bit tn ca hai quc gia hnh thnh?

- N chia bn o Triu tin nm 1945 thnh Bc Triu tin v Hn quc.

o Korsika (Cooc) thuc nc no?

- Thuc Php, y l qu hng ca Napoleon, ngi hng ng tr chu u th k 18.

Cng no ln nht ng ?

- Cng Thng hi ca Trung quc.

H ni a no su nht th gii?

- H Bai can, h nc ngt ca Nga gn bin gii Mng c, su 1700 m.

Bn hy cho bit tn ca ba i dng!

Thi bnh dng (180 triu km2, i ty dng (106 triu km2) n dng (75 triu km2)

o St. Helena nm u?

- Nm gia i ty dng , khong 3000 km cch b bin pha ty ca Angola. Napoleon b y v cht

y.

Ngi ta gi vng rng vnh ai Siberi l g?

` Rng Taiga. Thc vt y ch yu l cy l kim. Rng ny c kch thc rt ln 4800km X 1000 km.

Thnh ph Venedig ca gm bao nhiu o?

- 118 o. l mt thnh ph c bit v ng ph l knh rch sng ngi , phng tin giao thng l tu

thuyn ch khng phi t.

Nm 79 tr. CN thm ho ni la v ng t ph hu hon ton hai thnh ph La m. Tn hai

thnh ph y l g?

```- Pompeji v Herculaneum.

` Ti sao ngi ta gi dn da l Indianer?

- Columbus dn chin thuyn n n tm chu bu, nhng ng tm ra mt chu lc khc m khng

bit. ng vn inh ninh l n nn ng gi th dn l Indianer (ngi n).

Tn ca thnh ph Kln thi La m l g?

- Colonia Agippina. Hi Kln v Bonn by gi l thuc a ca La m. Nm 9 sau CN ngi Germanen

i thng qun La m v Kln c gii phng t y.


2

Hy k tn 4 nc ln nht v din tch!

- Lin bang Nga, Trung quc, Canada, Brazil.

Babylon nm u?

Bn b sng Euphrat pha nam thnh ph Bat a (Irak). Babylon c mt thi vn minh vo loi bc nht th

gii , song song vi cc nn vn minh Ai cp c i.

Chim cnh ct (Pinguin) sng u?

- chu Nam cc, cn Bc cc c gu trng.

Brazil ni ting g?

- H ni ting B o nha. Phn ln cc nc khc Nam M ni ting Ty ban nha.

Nc no nm gia Php v Ty ban nha?

- Nc Andora (DT: 453 km2, 65000 dn)

Sng no di nht chu u?

- Sng Volga ca Nga, di 3700 km, ra bin Kaspie.

Thnh ph Istabul trc kia c tn l g?

- Konstantinopel v Byzanz thi cn l thuc a ca La m. Thnh ph ny cng l th ca vng quc

ng La m. La m hi qu rng ln nn phi chi thnh ng v ty La m chin u chng qun

Nguyn t Mng c sang v qun Germanen t phng bc xung.

Khi mi thnh lp, thnh ph New York ca M c tn l g?

- New Amsterdam. Lc u ngi H lan chim v t tn theo th ca mu quc. Sau ny b qun Anh

chim li v i thnh New York.

nh ni cao nht dy An p tn l g?

- l nh Mont Blanc, cao 4007 m , nm gia bin gii Php v .

nh ni cao nht th gii tn l g?

- Everest (Nepal) cao 8840 m trn dy Himalaya. Ngi ta gi vng ny l nc nh th gii.

Kinh tuyn gc (kinh tuyn s 0) i qua Greenwich. a danh ny nm u?

`- N l mt qun ca th Lun n.

Nc no c nhiu ni la nht th gii?

- Nc Ai x len (Island) gia i ty dng. Phn ln nhng ngn ni l ni la. Ngoi ra y cn c

nhng mch nc nng phun ln t lng t (Geysir). Ngi ta tn dng ngun nhit t nhin ny trng

rau v si m.

Trc nm 1868, th Nht tn l g?

- Kyoto, t 1868 chuyn v Tokyo.

Bin no mn nht th gii?

- Bin Hng hi (Rotes Meer) vi hm lng mui 4%. c bit bin cht (Totes Meer) mn gp 10 ln

nc a Trung Hi nn khng sinh vt no sng ni (bin cht). Ngi khng bit bi vn ni trn mt

nc. Ngi ta dng bn p mui hng t nm v trc p ln c th, cha c mt s bnh.

Chu lc no nh nht th gii?

- Chu c (9 triu km2), chu u nh th hai (10 triu km2)

T l t lin chim bao nhiu phn trm b mt tri t?

- t 30%, bin 70%

Tn ca con sng di nht th gii l g?

- Sng Nil chu Phi, di 6600 km, bt ngun t Trung phi v ra a trung hi. Con sng ny l mn

qu ca thin nhin tng cho Ai cp.

Cho bit tn sa mc ln nht th gii!


`- Sa mc Sahara min bc chu Phi (chim 174 din tch chu Phi). C khong 50 nm, sa mc ny li

tin chng 200 km xung pha nam.

Bn o no ln nht th gii?

- Bn o A rp. Trn bn o ny c cc nc A rp x t, Jemen, Oman, CH A rp thng nht, C ot)

ng xch o di bao nhiu?

- ng xch o di khong 40.000 km chia tri t thnh bc bn cu v nam bn cu.

Bng o c din tch bao nhiu?

- 2175600 km2. o ny thuc an mch, quanh nm tuyt ph. Ni y xut hin ni bng, trt xung

bin gy nguy him cho tu thuyn (Titanic l mt v d)

Thnh ph no nm gia hai lc a?

- Thnh ph Istanbul ca Th nh k nm gia chu v chu u. Hai lc a c ni vi nhau bng

nhng chic cu qua eo bin ch rng khong 150m.

Sng no c lng nc nhiu nht th gii?

- Sng Amazonas Nam M, n cng l con sng rng nht th gii, c nhng ch n 300 km.

Sri Lanka trc kia c tn l g?

- Ceylon. l mt o vnh Bng ga len (n dng).

Mi cc nam ca Argentina tn l g?

- t la. Ngi ta gi ni ny l tn cng ca th gii. Pha ng l qun o Falkland (Anh) ni xy ra

chin s tranh chp 1982 gia Anh v Argentina. Trn o c 2000 dn, b Th tng Anh Thatcher gi

5000 thu qun lc chin ly li o.

Sa mc Victoria nm u?

- Nm min nam nc c.

Washington nm bn b sng no?

`- Sng Potomac

Qung trng Wenzel nm thnh ph no?

`- Thnh ph Praha ca Tip khc. y l qung trng biu tng ca th .

Thnh ph no c Cung in ma ng?

- Thnh ph St. Petersburg ( Leningrad xa kia). Tn St. Petersburg c cng nhn sau khi Lin x sp .

` Capitol c thnh ph no?

- Roma (Italia) v Washington (M)

Thnh ph no ln nht nc c?

- Sydney, thnh ph tuyt p bn b bin.

Sng Themse ra bin no?

`- Bin bc (Nordsee), sng ny chy qua Lun n.

Din tch b mt tri t bao nhiu?

- 510 triu km2

H nc ngt ln nht th gii c tn l g?

- Lake Superior bc M (bin gii Canada v M)

Tn ca rng ni cao nht Nam M l g?

`- Rng Anden chy dc b bin Thi bnh dng t Trung M n t la.

Hy cho bit tn con sng di nht chu !

- Sng Trng giang Trung quc.

Hy cho bit tn con sng di nht bc M!

`- Sng Mississippi M.


4

Tn ca sa mc ln nht chu l g?

`- Sa mc Go bi Mng c.

Tn ca nh ni ni ting Hy lp l g?

- nh Olymp, Ngi Hy lp c i coi y l ch ca cc v thn.

Ti sao trn l c Olympic li c nm vng trn?

i hi th dc th thao long trng v c quy m ln nht trn th gii l Th vn hi Olympic. Mi khi

khai mc Th vn hi Olympic, trn hi trng bao gi cng phi ko ln l c Th vn hi. V trn l c

ny c in nm ci vng, cho nn n cng c gi l c nm vng trn.

L c nm vng trn c thit k nm 1913, theo kin ca Ch tch U ban Olympic Quc t, ng

Cubectanh. Nm 1914, n c s dng ln u tin ti i hi i biu Olympic c hnh Paris, nc

Php. L c Olympic lm bng vi mu trng khng vin, thu nm vng trn vi ba vng bn trn mu

xanh, en, , cn hai vng bn di mu vng v mu lc, ln lt xp t tri sang phi.

ng Cubectanh chn nm mu ny v y l mu quc k ca cc nc tham gia cuc vn ng Olympic

thi by gi.

V sau ngi ta li c mt cch gii thch khc v mu sc ca nm ci vng, cho rng nm ci vng ny

tng trng cho nm lc a trn th gii: mu xanh tng trng cho chu u, mu vng tng trng cho

chu , mu en tng trng cho chu Phi, mu lc tng trng cho chu i Dng, cn mu tng

trng cho chu M.

V tnh rng ngi ta c th c nhng cch gii thch khc nhau v l c nm ci vng, cho nn nm 1979 t

tp ch Olympic, U ban Olympic Quc t chnh thc nu r rng da theo hin chng Olympic,

ngha ca nm ci vng ny l tng trng cho s on kt gia nm lc a, ng thi tng trng cho tinh

thn thi ua cng bng thng thn v hu ngh gia cc vn ng vin ton th th gii n tp trung ti Th

vn hi Olympic.

Bt u Th vn hi Olympic ln th 7, khi khai mc Th vn hi Olympic, bao gi cng c hnh nghi thc

i biu thnh ph ch nh ca Th vn hi ln ny em l c Olympic trao cho th trng thnh ph t

chc Th vn hi Olympic ln sau. Tip thnh ph ny s gi l c ti phng chnh ca to th chnh, ri

bn nm sau s li c hnh mt nghi thc nh th.

Vn L Trng Thnh c ng l mt vn dm hay khng?

Trng Thnh l mt trong nhng cng trnh v i nht trong lch s th gii v cng l nim t ho ca

nhn dn Trung Quc. Trng Thnh gi y l Vn L Trng Thnh. Vy c tht n di mt vn sm

khng?

Tht ra Vn L Trng Thnh gm nhiu on Trng Thnh ni lin vi nhau do cc nc ch hu xy

dng hn hai ngn nm trc y.


Trong hai thi Chin Quc v Xun Thu, chin tranh lun lun n ra, cc nc ch hu mun chng li ln

nhau xy dng nhng on Trng Thnh ti cc ni c hnh th him yu nhm phng v cng nh

ngn chn sc tn cng t cc nc khc.

n nm 251 trc Cng nguyn, Tn Thu Hong thng nht ton ci Trung Quc, mt mt ng ra lnh

ph b cc bc tng thnh trc kia dng ln gia cc nc; mt khc, nhm ngn chn k binh Hung N

min Bc xm lc xung min Nam, ng ra lnh ni lin cc on Trng Thnh phng Bc ca ba

nc Tn, Triu, Yn. Ngoi ra cn cng c v ko di hon thnh bc Trng Thnh ca nh Tn, bt

u t pha Ty t Lm Thao (nay l huyn Mn tnh Cam Tc), pha ng ko di ti Liu ng, vi

chiu di hn mt vn dm Trung Quc, v sau c gi l Vn L Trng Thnh. Cng trnh ny c

tin hnh vi quy m cc k ln. Thi by gi iu ng ti hn nm mi vn dn cng v phi mt

hn mi nm mi hon thnh, rt nhiu nhn cng ch c i m khng c v.

Truyn thuyt v nng Mch Khng khc Trng Thnh chnh l ny sinh trong thi k ny. V sau

nhiu triu i tu sa v xy dng thm Trng Thanh, trong hai triu i Hn v Minh tin hnh vi

quy m ln nht. Trng Thnh m ngy nay chng ta trng thy l Trng Thnh xy dng vo i Minh,

n bt u t Sn Hi Quan thuc tnh H Bc, chy ngang qua H Bc, Bc Kinh, Sn Ty, Ni Mng,

Thim Ty, Ninh H, Cam Tc, tng cng by tnh, khu t tr v thnh ph trc thuc, ko di su ngn by

trm km tc l hn mi ba ngn dm Trung Quc

Th gii c bao nhiu dn tc?

Trung Quc c 56 dn tc. C ngi cho rng Trung Quc c th l quc gia c nhiu dn tc nht th gii,

k thc khng phi nh th. chu , nu tnh cc quc gia c hn 50 dn tc th cn c n , Philippin,

Indonesia. Nghe ni Indonesia c 150 dn tc. Quc gia c nhiu dn tc nht th gii l Nijenia, c ti 250

dn tc ln nh vi hn 80 triu ngi, chim 1/8 tng s dn tc trn th gii.

Ni tm li trn th gii c bao nhiu dn tc? Theo nhng thng k cha y , con s chng 2000.

S lng nhn khu ca cc dn tc trn th gii khc nhau rt xa. Dn tc ln nht ln ti nghn triu, dn

tc nh nht ch c vi chc ngi. By dn tc c tng s nhn khu ln ti qu 100 triu ngi l ngi

Hn, ngi Inuxtan, ngi M ngi Bnggan, ngi Nga, ngi Nht, ngi Braxin, 60 dn tc c nhn

khu t 10 triu, 92 dn tc c nhn khu t mi vn n mt triu. Nhn khu cc dn tc khc khng c

mi vn.

Tng s cc dn tc chu l trn mt nghn, i khi chim na tng dn s trn th gii, chu l i

lc c nhiu dn tc nht trn th gii, chu u c tnh c 170 dn tc, khong 20 quc gia c bn ch c

mt dn tc.

Chin tranh lnh l g?

Sau khi Chin tranh th gii II kt thc, trong tnh hnh chnh tr th gii xy ra mt s thay i rt ln:

phe t bn ch ngha phng Ty do cc nc M, Anh, Php ng u v phe x hi ch ngha phng

ng do Lin X c ng u, v c nim tin chnh tr khc nhau, cho nn c thi th ch vi nhau.

Nhng sc mnh qun s ca c hai bn u ht sc to ln. Vi vi triu qun v vi ngn u n ht nhn,


6

nu em sc mnh qun s ny ra s dng th bn no cng c th tiu dit c i phng n vi ln, v

th chng c ai dm s dng sc mnh qun s pht ng chin tranh. Tuy nhin bn no cng mun lm

cho i phng b suy yu, i ti tan v, cho nn tt c cc th on bn ngoi phm vi qun s u c

s dng.

Cc th on ny bao gm: phong to kinh t, khng cho cc ti liu kinh t quan trng lt vo tay i

phng, cn tr s pht trin kinh t ca i phng; tn cng v chnh tr, vn dng mi cng c tuyn

truyn tn cng vo cc im yu ca i phng, nh vo lng dn ca i phng; ph hoi, lt ,

o to gin ip tin hnh cc hot ng ph hoi; chy ua trang b qun s, khng ngng tng cng cc

hot ng qun s, ra sc pht trin cc v kh mi nhn, lun lun mun lm cho sc mnh qun s ca

mnh hn c i phng.

Tuy c hai phe u cha trc tip n sng, nhng tht ra c hai phe u ang nm trong mt trng thi chin

tranh, chin tranh c th n ra bt c lc no. Thng ngh s M Becna Baluc mnh danh trng thi ny

l chin tranh lnh, phn bit vi chin tranh nng trong c dng pho tht v n tht.

u nhng nm 90 ca th k XX, Lin X c tan r, do cc nc ng u tri qua nhng bin ng to

ln, ci gi l phe phng ng khng cn tn ti na. T y tr i chin tranh lnh cng kt thc.

Ti sao v tuyn 38 tr thnh ng phn gii gia Bc Triu Tin v Hn Quc?

Cui th k XIX, Nht Bn em qun xm lc chim Triu Tin. Nm 1910, Nht Bn cng bc Triu

Tin k iu c Hn - Nht, quy nh ton b ch quyn ca Triu Tin vnh vin b chuyn nhng

cho Nht Bn. T y Triu Tin bin thnh thuc a ca Nht Bn.

Sau khi chin tranh th gii II bng n, Nht Bn k kt lin minh vi pht xt c v Italia, ng thi gy

ra cuc chin tranh chu v Thi Bnh Dng thng 11 nm 1943, nhng ngi ng u cc nc

Trung Quc, M, Anh tuyn b Cair rng s ui Nht Bn ra khi tt c cc vng t m nc ny xm

chim, trong c vic lm cho Triu Tin c c lp t do.

Do s c gng chung ca cc lc lng chng pht xt tt c cc nc, thng 8 nm 1945, Nht Bn tuyn

b u hng v iu kin. Cn c vo hip nh k kt, qun i M v qun i Lin X c cng tip

thu s u hng ca qun i Nht Bn Triu Tin. Cn v khu vc tip thu s u hng th hi by gi

quyt nh ly v tuyn 38 Bc lm ng phn gii: qun i Nht Bn pha Nam v tuyn ny s u

hng qun i M, cn qun i Nht Bn pha Bc th s u hng qun i ca Lin X c.

Hi by gi vic xc nh v tuyn 38 Bc lm ng phn gii khng c ngha chnh tr hay qun s

g c, chng qua ch v v tuyn ny nm trung b nc Triu Tin, lm cho hai khu vc tip thu li u

hng ca qun i Nht Bn i khi bng nhau m thi. Ngoi ra cn c vo hip ngh th sau khi tip thu

u hng, M v Lin X phi t chc mt U ban Lin hp gip cho Triu Tin thnh lp mt chnh ph

lm thi, nhng v gia hai nc M v Lin X vn cn tn ti nhiu vn quan trng cha nht tr, cho

nn n nm 1948 vn cha thnh lp c chnh ph lm thi ca Triu Tin.


Thng 8 nm 1948, ti min Nam Triu Tin thnh lp nc Dn quc i Hn. Thng 9 nm y, min

Bc Triu Tin thnh lp nc Cng ho dn ch Nhn dn Triu Tin. V y l hai chnh ph c tnh cht

khng ging nhau cho nn kh c hnh c cuc ph thng u phiu ton dn tc.

Thng 6 nm 1950, cuc ni chin Triu Tin bng n, qun Lin hip quc do M ng u, em ngn

chin tranh t ln b sng p Lc. Qun Ch nguyn nhn dn Trung Quc v Qun i nhn dn Triu

Tin cng nh cho b l xm lc phi lui v v tuyn 38.

n nm 1953, trn v tuyn 38 k kt hip nh nh chin v hai bn v tuyn 38 lp nn khu phi

qun s rng 2 km. Tht khng ai c th ng rng ng phn gii tip thu s u hng nm ca qun

i Nht Bn li c th tr thnh gii tuyn chia ct lu di Bc Triu Tin v Nam Triu Tin.

Ngi Ixraen c phi l ngi Do Thi khng?

Nhc n Ixraen, ngi ta thng ngh n ngi Do Thi hoc cc mu thun v xung t gia ngi Do

Thi v ngi Rp. Xu th chung thng thng nht vi ngi Ixraen vi ngi Do Thi. iu ny hon

ton khng ng.

Ixraen vn l mt nc Ty . Cng nh tt c cc quc gia khc trn th gii, nhng ngi n t tp sinh

sng trn lnh th Ixraen khng thuc v mt dn tc hay chng tc no . Ixraen c khong 80% ngi

Do Thi v chng 20% ngi Rp.

C l bn s hi ti sao ngi Ixraen v ngi Rp thng nh nhau m nc Ixraen li c nhng ngi

quc dn l ngi Rp?

S d nh vy l v Ixraen nm trn vng t Palextin thuc bn o Rp. Trc cng nguyn ni ny

tng l vng quc ca ngi Do Thi, nhng bt u t th k XVII sau Cng nguyn, li tr thnh mt

b phn ca quc Rp. Ngi Rp trn sang v i i kip kip sng trn vng t ny. Thng

nm nm 1948, ngi Do Thi quay v v thnh lp nh nc Ixraen. Ngi Do Thi thnh lp quc gia

trn vng t c tr ca ngi Rp, v th khng th khng gi li mt b phn ngi Rp.

Lch s dy cho chng ta bit rng cc cuc chin tranh t xa n nay u l th on tranh quyn ot

v gia cc tp on thng tr, v th hon ton khng th ni rng ngi Do Thi v ngi Rp khng th

tip cn c vi nhau.

Ti sao bn Quc x mun tiu dit dn tc Do Thi?

Trong cuc chin tranh th gii II, c Quc x m mu thng tr ton th gii, mt mt s dng v lc,

mt mt tuyn truyn ch ngha chng tc, tc l hc thuyt v dn tc siu ng. Chng cho rng dn tc

German dng di chnh thng ca ngi Arian thng ng, cn ngi Do Thi l chng tc h ng nht.

Do c Quc x coi vic tiu dit ngi Do Thi l mt mc tiu ch yu.

Ti sao ngi Do Thi li b coi l chng tc h ng nht? Trn phng din lch s ngi Do Thi cng

nh tt c cc dn tc khc, c nn vn ho rc r v lu i. Nhng nm 63 trc Cng nguyn, ngi Do

Thi xm lc. T phn ln ngi Do Thi b xua ui, phi sng lu lc khp ni trn th gii. Ngi


8

Do Thi c mt ng nht chu u. Ni y h b coi l nhng k v gia c, lang bt v b khinh r. Khi

sng lang bt khp ni nh vy, ngi Do Thi phn nhiu vn gi c bn sc dn tc c v tn ngng

tn gio ln ngn ng v phong tc tp qun. Giai on Trung th k, ngi Do Thi sng ti cc quc gia

Thin Cha gio b coi l dn d gio, phi chu nhiu s bc hi rt tn khc

Sang thi k cn i, cng vi s tin b ca khoa hc k thut v s pht trin ca ch ngha T bn, trong

dn tc Do Thi xut hin nhng nhn vt kit xut, c bit l trong lnh vc ti chnh, cng thng v

vn ho. V th nn mc nht nh, h ci thin c hon cnh sng ca mnh. Vi bn Quc x theo

thuyt chng tc thng ng th iu ny l khng th chp nhn c. Theo chng, dn tc Do Thi vnh

vin l l ngi h ng. Nhng nm 30 ca th k XX, cng vi s bnh trng ca ch ngha quc,

vic ngi Do Thi b bc hi t ti mc khng khip. Tht ra cch ni ca bn Quc x v ci gi l

dn tc thng ng ch l ci c ht sc hoang ng nn ra nhm tiu dit ngi Do Thi m thi.

Tng thng M c phi do nhn dn M trc tip bu ra hay khng?

Chng ta c bo thy c bn nm mt ln, mi khi c t bu c Tng thng th nhng ng c vin thuc

ng Dn ch v n Cng ho u phi ti cc bang trong ton quc pht biu vn ng tranh c, v

cui cng cn phi c mt cuc b phiu tuyn c trong ton quc. V th ngi ta cho rng Tng thng M

l nhn dn M trc tip bu ra. Thc ra tnh hnh li khng phi nh th.

Theo mt lut tuyn c, c tri M ch trc tip bu ra hai loi ngi. Mt l ngh vin Quc hi v hai l

nhng ngi c gi l ngi tuyn c. Nhn dn M b phiu trc tip bu ra cc ngh vin Quc hi,

tc l nhng ngi t chc hnh thnh Quc hi, Quc hi ny l mt c cu hot ng thng trc. iu

ny c im ging nh i hi i biu Nhn dn ca Trung Quc, nhng gia hai bn c mt s khc

nhau v bn cht. V Quc hi v Tng thng M c mt mi quan h quyn lc song song, ch c ln

nhau, cn i hi i biu Nhn dn ca Trung Quc l c quan quyn lc ti cao ca nhn dn ton quc,

ch tch quc gia l do i hi i biu Nhn dn ca Trung Quc bu ra, hai bn c mi quan h cp trn

cp di.

V gia Quc hi v Tng thng M c mi quan h c th nh vy, cho nn c mt bin php khc

tuyn c Tng thng, tc l ch nhng ngi tuyn c. Sau khi ng c vin hai ng tranh c

xong, cc bang da theo t l nhn khu, t chc cc c tri b phiu bu ra mt s ngi tuyn c. Sau ,

nhng ngi tuyn c ny (trong ton quc c khong hn bn trm ngi) t chc mt on tuyn c tp

trung ti Th Washington b phiu Tng thng.

Tuy nhin, nhng ngi tuyn c cng khng b phiu tu theo nguyn bn thn mnh, h phi da theo

nguyn ca c tri trong bang ca mnh, trc ht phi trnh by vi c tri l s b phiu cho ai, sau mi

i Washington. Nu nh ngi tuyn c khng mun da theo mun ca c tri bu phiu th h s b

bi min, v th phng php tuyn c gin tip ny mang tnh su st rt cao, cho nn n cng gn nh l

tuyn c trc tip. D l nhng i biu c dn trc tip bu ra, song nhng ngi tuyn c sau khi la

chn xong Tng thng s ht quyn lc v kt thc s mnh ca h

Ti sao trong qun i M khng c qun hm nguyn soi? Dapan


Trong qun i M, qun hm cao nht l i tng nm sao ch khng c qun hm nguyn soi. Trong

cuc Chin tranh Th gii II, mt s tng lnh c chin cng cao nht nh Marshal Aixenhao n sau

chin tranh cng ch c i tng nm sao. Ti sao vy?

Vn l sau khi Chin tranh Th gii II kt thc, nc M ngi ta cng tng d tnh phong cho mt s

tng lnh cao cp ni ting nht qun hm nguyn soi lc qun, th nhng cc c quan hu quan li pht

hin thy rng danh t nguyn soi (Marshal) li hon ton ging nh tn h ca tham mu trng lc qun

M Marshal. Nu c phong hm nguyn soi th nguyn soi Marshal gi theo ting Anh s l Marshal

Marshal nghe qu l tai.

Cc c quan hu quan cm thy vn ny rt kh khn gii quyt, cho nn sau khi tho lun nhiu ln

trnh by vi Tng thng Rudven. Cui cng ngi ta thy tt nht l khng t hm nguyn soi na.

Do cp tng nm sao tr thnh qun hm cao nht trong qun i M. V nhng ngi nh Marshal

cng ch c phong qun hm tng nm sao.

Trong lch s nc M, nhiu ngi c phong hm nguyn soi lc qun, l Tng thng u tin

Washington v Phanxing. Sau khi Phanxing qua i th qun hm nguyn soi khng bao gi c s dng

na.

Ti sao Hitler s dng hnh ch Vn lm biu tng cho ng Quc X?

Trong thi k nc c chu quyn thng tr ca Hitler, hnh ch Vn u cng c, n khng nhng

tng trng cho nn thng tr chuyn ch pht xt ca nc c theo ng Quc X, m cn to ra nhng

ni au kh v tn cho nhn dn Do Thi, cng nh nhn dn tt c cc nc b nc c Quc X xm

lc.

Ch Vn cn c gi l ch thp ngoc. N c lch s rt xa xa. Ngay t hn bn ngn nm trc

Cng nguyn, hnh ch Vn xut hin. nc n thi c i, n biu hin hnh phc ti cao.

Trung Quc n c lu hnh hi V Tc Thin nm chnh quyn, b nh m ch ny l Vn.

Trc thi Hitler, mt s ngi c tng s dng hnh tng trng cho ch Vn ny ri.

Ma h nm 1920, Hitler cm thy rng ng Quc X cn mt biu tng tng trng c th thu phc

c lng ngi. Sau nhiu suy ngh, hn thit k mt l c vi mt vng trn trng, gia v ch Vn

mu en v hn cm thy ht sc c v l c ny. Theo cch gii thch ca hn th mu en tng

trng cho ngha x hi trong cuc vn ng ca bn hn, mu trng tng trng cho t tng dn tc ch

ngha, cn ch Vn th tng trng cho s mnh chin thng ca ging ngi Arian. Thc ra th Hitler

tuyn truyn cho ch ngha chng tc cc oan, coi ngi Arian l chng tc cao qu nht. V sau di l

c ch Vn, ng Quc X khng ngng khuch trng th lc.

n nm 1933, ng Quc X ln chp chnh, ch Vn li tr thnh hnh tng trng cho nc c Quc

X, nhng di con mt ca nhn dn th gii, n ch tng trng cho ti c m thi.

Ti sao cc hong ca nc Nga c gi l Sa hong?


10

V vn ny, u tin phi ni ti nh c ti ca thnh La M thi c i Cesar. Nm 45 trc Cng

nguyn, Vin Nguyn Lo La M da vo chin cng ca Cesar cng nh quyn th v ti sn cc ln

ca ng ta tuyn b Cesar l nh c ti trn i. Tuy rng hi by gi, La M theo th ch cng ho c

i, nhng quyn lc c nhn ca Cesar ln ti nh cao.

Sau khi ng cht i, tn ca ng tr thnh t tng trng cho k c ti, cho k qun ch chuyn ch, v

th nhiu tay qun ch chuyn ch cc nc phng Ty dng Cesar lm danh hiu ca mnh, ni

ln quyn th v uy lc ti cao ca mnh.

Ngy 16 thng ging nm 1547, hong Ivan T ca nc Nga (cng gi l Ivan Hung Bo) ln nm

quyn. Tc hm chnh thc ca ng l i cng tc Moxcva v ton ci Nga. Ivan T khng tho

mn vi ci tc hiu i cng tc, v th lc i m min, ng t xng l Sa hong. Ch Sa l chuyn m

ca t La tinh Cesar, tc l ng ta t coi mnh l Cesar v t rng mnh s tr thnh c ti ca ton ci

Nga, xy dng li mt quc cng thnh nh La M xa. T Sa hong tr thnh danh hin ca cc

qun vng Nga. Cn nc Nga tr thnh Nc Nga ca Sa hong.

Nm 1721, Pitotr i i danh hiu l Hong , nhng ni chung ngi ta vn gi ng l Sa hong v

c khi dng c Sa hong ln Hong .

Ti sao coi chim b cu l biu tng ca ho bnh?

Trong Kinh Thnh c on nh th ny: Thng Jehova to ra ngi nam l Adam, ri li ly mt ci

xng sn ca Adam to ra con ngi n Eva, nh con chu ca h sinh si ny n v lm n sinh sng

rt hng thnh.

Nhng trong nhn loi li sn sinh ra nhng k tham hng lc, khng ngh ti chuyn cn c lao ng,

v th mi ny sinh nhng ti la bp, h ho v bo lc, phong kh o c ca nhn loi bt u h hoi.

Thng ni gin, quyt nh dng nn hng thu hu dit th gii ny

Nhng chu i th chn ca Adam l Noe, tc trng ca tc Hebr l mt ngi ht sc trung thnh vi

Thng . ng ch trng gi trn chnh ngha, cm ght su sc cc iu c trong loi ngi.

Mt hm Thng bo Noe rng mt t sp b hng thu nhn chm. Noe phi lp tc lm mt con

thuyn hnh vung c ba tng trnh nn. Noe tun theo li cn dn ca Thng , lm xong chic

thuyn hnh vung, a tt c mi ngi trong gia nh cng vi gia sc, gia cm trong nh a ln thuyn

Hng thu ko di 150 ngy, ngp chm tt c ni cao v nh ca, lm cht v s ngi, ch ring c gia nh

Noe c an ton v s. n khi nc sp sa rt, Noe quyt nh th con chim b cu cho n i thm

thnh, nhng con chim ch ln ht mt vng ri bay v. Noe bit rng khp cc ni vn cn l nc, cho

nn con chim khng c ch no u. Vi ngy sau, Noe li th chim b cu. Lc con b cu tr v, trn

m n ngm nhnh trm mu lc, Noe nhn thy th ht sc sung sng, v iu ny chng t nc lt

rt l ra nhng nhnh cy non nh ln khi mt nc, th l ng a tt c gia nh tr v lc a, bt u

xy dng mt cuc sng mi.


Chuyn con chim b cu v nhnh trm bo trc cuc sng ho bnh v an ninh theo Kinh Thnh m

c ph bin ra ton th gii. n nhng nm 30 th k XVII, chu u n ra mt cuc chin tranh ko

di hn 30 nm tri, lm cho chu u, c bit l nhn dn c chm trong au thng trm trng. Thi

by gi, ti mt s thnh th nc c, lu hnh mt th khn k nim, trn v hnh con chim b cu

ngm mt nhnh trm, phn nh nguyn vng mong ch ho bnh ca nhn dn, v th con chim b cu v

nhnh trm tng trng cho ho bnh.

Sau cuc Chin tranh th gii II, nh ho s ln Picasso v mt con chim b cu trng ang bay, gi tng

i hi Ho bnh ton th gii, ngi ta gi con chim b cu ny l Chim b cu ho bnh.

Ti sao trn Oateclo tr thnh iu tng trng cho tht bi trong cuc i con ngi?

Ngy 20 thng su nm 1815 ti ngoi Thnh ph Oateclo cch th o Brucxen nc B 23 km v pha

nam, lin qun chng Php pht ng mt cuc tin cng mnh lit vo qun i Php do Napoleon ch

huy. Tht l mt trn chin long tri l t, trc s tn cng t ca lin qun, qun i Php tan v

khng cn mt mnh gip, thng soi Napoleon ch cn cch gim chn th di ri b qun i m chy

thc mng.

Napoleon xut thn t mt gia nh qu tc sa st trn o Coc. Nm 1793, ng 24 tui, bt u xut

u l din. Trong hn mi nm tri, ng nh ng dp Bc, khng trn no l khng chin thng, khng

nhng ch xng hng trn i lc chu u m cn chinh phc c Ai Cp cng nhiu vng t a

Trung Hi, lm cho v s vng cng phi ci u xng thn, v nhiu quc gia nh bin thnh phin thuc

ca nc Php.

D cho cc nc mnh chu u khng can tm chu tht bi, lin tc t chc nhiu nhm ng minh

chng Php, nhng trc mt tay thin chin nh Napoleon, h hu nh khng tm ra c mt n no

ng k.

Nm 1804, Napoleon xng lm hong , i vng min do chnh tay gio hong t ln u. C th ni

rng mi th vinh quang trong cuc i mt con ngi Napoleon u c tn hng. Ngi ta tng gi

Napoleon l a con yu ca Thng , v Thn Chin tranh.

Nhng t nm 1808 v sau, cuc i Napoleon bt u xung dc. Trn chin trng ng b tht bi nhiu

ln. D cho nm 1814, lin qun chng Php xng vo Paris, bt Napoleon phi thoi v, nhng ng vn

cn sng to c mt k tch ca k tht bi. ng b chy khi ni i y l o Enb v li i vng

min.

Song xu th tht bi khng c cch no xoay chuyn c na ri, cui cng ng t cc tt c vo

trn Oateclo. i vi Napoleon m ni th chin dch ny c tnh cht quyt nh. Sau ng ta khng cn

c c hi chnh n binh m c th li tip tc lm ma lm gi, v th chin dch Oateclo thng c

dng tng trng cho tht bi trong cuc i con ngi.

Trn th gii c bao nhiu th ting?


12

Hin nay trn th gii c khong su t con ngi, chia nhau sng trn nm lc a v phn ra khong hai

trm quc gia. Phn ln cc con ngi khng ch khc nhau v phong tc tp qun m cn dng nhng

ngn ng khc nhau.

Theo bn iu tra bo co ca UNESCO Lin Hip Quc th trn th gii c hai nghn by trm nm mi

th ting. Nhng mt s nh x hi hc Nga v c li ni rng trn th gii c nm nghn su trm nm

mi mt th ting. Ni chung trn th gii c hai nghn n ba nghn th ting.

Nhng trong cc th ting phong ph ny, th c trn mt nghn bn trm th ting hoc khng c cng

nhn l th ting c lp, hoc sp b tiu vong. C khong hai mi th ting hu nh ngy nay khng cn

ai bit ni na, ba phn t cc th ting trn th gii cn cha c ch vit. Ch c khong 500 th ting

c ngi ta nghin cu tng i y .

Trn th gii c khong mi ba th ting m s ngi s dng ln ti trn nm mi triu. Trong s

ting Hn, ting Anh, ting Ty Ban Nha, ting Nga u c trn mt trm triu ngi trn th gii s dng.

Ting Php tuy c s ngi s dng khng ti mt trm triu nhng li c n 26 quc gia ly ting Php

lm ngn ng chnh thc. Camrun l mt nc nh min Ty chu Phi, nghe ni nc ny c trn mt

nghn th ting. Trn th gii th ting c s ngi s dng t nht l Oat, ch c 50 ngi ni.

Li c mt th ting nhn to l Quc t ng. Quc t ng l mt th ting b tr trn th gii. Cc nc

trn th gii u c ngi bit s dng.

Th gii c by k quan no?

Hai th k trc Cng nguyn, thnh La M c mt tc gi l hnh gia tn l Antbat. Sau khi i chu du

cc nc trn th gii, ng nu ln by ni danh thng ln phn nh c trnh khoa hc v vn ho

ca ton th cc vng chung quanh bin a Trung Hi. Ngy nay ngi ta gi by ni danh thng ny l

By k quan th gii. By k quan th gii gm c:

1. Kim t thp c Ai Cp: l cng trnh kin trc c xa nht trong lch s ca by k quan, c

ngi i xa xy dng trc y khong 4.600 nm, cho ti nay vn cn gn gi hon ho.

2. Vn treo Babilon: L mt i p bng t c bn tng, cao 25 mt, trn mi tng c trng nhng hoa

c k l, nhn t xa th nom c nh l mt vn hoa p treo trn cao. Tng truyn vn hoa ny l do

Quc vng Babilon cho xy dng an i b Vng phi sng xa c hng.

3. n th n thn Artemix Ephdo: n thi ny cao 120 mt, rng 65 mt, xung quanh c 127 ct tr

bng . Trn cc ct ny mang nhng hnh iu khc th hin cc chuyn thn thoi

4. Tng Thn Dt Olympia t trong n th Thn Dt trn ni Olympia min Nam Hy Lp: Tng

cao 15 mt, thn bng g en, trang sc bng vng, ng voi v qu. Tay phi ca Thn gi ra bc tng

n thn Chin thng, cn tay tri nm chic gy tng trng cho quyn uy ca mnh, thn thi rt l trang

nghim. Tic rng trong th bc tng ny b hu hoi.


5. Lng m Halicacnax Th Nh K: Th k IV trc Cng nguyn, quc vng Calia tiu Asia xy

dng khu lng m ny cho vng hu. Lng m c dng ln bng hoa hnh ch nht, pha trn c 24

hnh kim t thp. Trn nh c tc tng vua Halicacnax ngi cng vi vng hu trn chin xa. n th k

XV, lng m ny b hu hoi.

6. Tng thn Mt tri trn o Rt a Trung Hi: Bc tng ny c sng tc k nim s kin

o Rt thot khi cuc vy hm ko di. Tng c c bng ng thau, cao ti 39 mt, t ca hi

cng ca o ny. Nm 224 trc Cng nguyn bc tng b ph hu trong mt trn ng t.

7. Cy n bin Alecxandria lm trn o Phalax bn ngoi ca hi cng Alecxandria nc Ai Cp: cao

122 mt. Trn nh thp c bc tng thn Apolon ln. n m trn nh thp t mt ngn nn rt ta, ch

dn cho tu b i li. Tng truyn k li rng cc tu b cch xa 40 km cng c th trng thy nh n

trn nh thp. Ngn n bin ny cn c gi cho ti th k XII sau Cng nguyn.

Ti sao Beethoven c tn vinh l Nhc Thnh? Dapan

Trn th gii c mt s nhc s t ti thnh tu cao u c thm mt danh hiu tn xng t trc tn

mnh. Trong s o ring mt mnh nh son nhc o ni ting Beethoven c c ci danh hiu Nhc

Thnh

Beethoven t nh sng trong cnh bn cng, ng phi va lm vic kim tin va hc tp v nh mi

c c tri thc mi v t tng mi. Cuc sng gian kh mi gia ch ca ng. V th trong cc tc

phm ca ng lun lun thy ni ln ch u tranh chng li s phn.

Beethoven khng bao gi chiu theo thi i, khng bao gi a dua vi thi th. Nh ti nng xut chng v

vi phm cch bt khut ca mnh, ng c tt c cc ng nghip tn knh, c ngi i khm

phc.

Nm 1815, ng 45 tui, hai tai bng nhin u b ic, nhng ng da vo nhng c gng kin cng, d

cho tai ic vn son ra c nhng tc phm kit xut, trong s c bn Giao hng hp xng (cng

gi l bn Giao hng s 9).

Nu nh cc thnh nhn thng c tr tu v phm cch siu phm, thot tc, th trong ci danh hiu Nhc

Thnh ca Beethoven khng nhng ch bao hm ni dung ni trn, m li cn hm c phong cch t

tng v th nghim c o.

Chng ta c th tm trong bn Giao hng nh mnh (cng gi l bn Giao hng s 5) m nghe thy ci

tm thanh nh mt trit nhn mun tm hiu ngha chn chnh ca i sng con ngi, cng c th da

vo bn Giao hng Anh hng (cng c tn l bn Giao hng s 3) nghe thy nhng g Beethoven ca

ngi v t lng tn knh cc anh hng, cng c th da vo bn Giao hng in vin (cng cn c gi l

bn Giao hng s 6) nghe thy nhng li u ym hng vng ti thin nhin ca ng.

Trong cc tc phm ca Beethoven c hp cc kh nn ca ng, dng kh ca ng, nim hoan lc ca

ng v c ni bi ai ca ng. Lnh vc ngh thut v lnh vc t tng m ng t ti th c thi by gi ln


14

cho ti ngy nay cha c mt ngi no khc vn ti c. C th ni Beethoven khng h thn vi danh

hiu Nhc Thnh m ngi ta tng cho ng.

Ti sao con ng thng thng c i c gi l Con ng t la?

Di triu nh Hn, Trung Quc m c mt con ng thng thng bun bn c khi im l Th

Trng An thi by gi (nay l Ty An) v vt ngang qua i lc chu , chy thng ti a Trung Hi

ri vt bin, t ti im cui cng l thnh La M. Thng qua con ng thng thng ko di hn by

ngn kilmet, lin kt ba lc a chu , chu Phi v chu u, dn tc Hn chuyn ti ton th gii nn

k thut nng nghip, th cng nghip tin tin, bao gm c bn pht minh ln ca Trung Quc. Ngc li

nhiu sn vt v vn ho c o ca phng Ty nh s t, lc , nho, da chut, c n Pht gio ca

n , hi ho ca Hy Lp cng c truyn nhp vo Trung Quc. Nn kinh t v vn ho ca hai min

ng Ty, nh c Con ng thng thng ny c giao lu, em li nh hng rt ln cho s pht

trin ca nn vn minh th gii.

Trn con ng bun bn ny, hi by gi th hng c tr i nhiu nht l t la, mt c sn ca Trung

Quc. V th con ng ny c gi l Con ng t la. Nghe ni khi mt v hong La M ln

u tin mc b qun o bng t la do Trung Quc sn xut i xem ht gy chn ng c kinh thnh

La M.

Nm 139 trc Cng nguyn, Trng Khin xut pht i Ty Vc, nhng chng bao lu ng b qun Hung

N bt. Sau 11 nm b giam gi, ng trn thot v n nm 126 trc Cng nguyn th tr v c Trng

An. Di s ch o ca qun Hung N, khng ch c khu vc H Ty thng ti Ty Vc. Nm 119

trc Cng nguyn, mt ln na Hn V li sai Trng Khin i s Ty Vc. ng ti trc Tn (Nay

thuc vng sng Y L v h Y Tc li sai ph s n cc nc i Nguyt Th, An Tc (nay l Iran),

Quyn c (n thi c). Sau n nm 115 trc Cng nguyn th tr v Trng An.

Do nhng hn ch ca iu kin lch s, s thn Hn cha th theo Con ng thng thng ny m ti

c quc La M ca phng Ty. Nu khng, theo li cc s gia, lch s ca th gii s phi vit li.

Ti sao Vn L Trng Thnh khng c a vo By k quan th gii?

Vn L Trng Thnh l mt cng trnh kin trc v i c xa nht trn th gii. Nom n nh mt con

rng khng l un khc t trn xung, ko di lin min ti 6.700 km. Cng vi kim t thp Ai Cp, Vn

L Trng Thnh c coi l hai k tch c tnh cht tiu biu nht trn Tri t ny. Tuy nhin tn ca kim

t thp Ai Cp th c t ln hng u ca By k quan th gii, cn Vn L Trng Thnh Trung

Quc li b gt ra ngoi by k quan y. l sao vy?

By k quan th gii gm c: Kim t thp ca Ai Cp, vn treo Babilon, lng m Halicanax Th Nh

K, tng Thn Dt trn ni Olympia Hy Lp, n th thn Artmix Ephedow, ngn n thn Phalax

Ai Cp, bc tng tc hnh thn Apolon o Rt.

By k quan th gii ny c nh th Antbat nu ln trong th k II trc Cng nguyn. Hi y nh

th ny sng ti thnh Xidon Phenixi trn b bin pha ng ca a Trung Hi, m trong thi k y th

cn cha khai thng con ng t la t Trung Quc sang ti b bin pha ng a Trung Hi. V th nh


th ni trn cn cha c bit rng phng ng c mt to Trng Thnh hng v. Bi vy ng

khng a to Trng Thnh y vo mt trong By k quan th gii v l iu c th hiu c.

Cho ti thi k cn i, cch ni v By k quan th gii li c nhng ni dung khc. Hin nay, By k

quan th gii m ngi ta ni ch c: u trng c hnh trn thnh La M nc Italia, n bin Phalax

Alecxandria nc Ai Cp, Vn L Trng Thnh Trung Quc, cc cng trnh kin trc bng xp hnh

vng trn trn bin X Khn nc Anh, ngn thp nghing Pixa Italia, Thp Lu Ly Nam Kinh Trung

Quc, Nh th Xphi Ixtambun Th Nh K.

Ti sao trong ting Nht li c nhiu ch Hn n nh th?

Nht Bn l mt nc lng ging ca Trung Quc, trong thi c i nc ny c nhiu mi quan h trao

i vi Trung Quc.

Di triu nh Ty v nh ng, nn kinh t ca Trung Quc phn vinh, vn ho pht trin hng thnh.

Nht Bn trc sau c i mi ba nhm Khin ng S (s gi phi n nh ng) ti triu nh

nh ng hc tp, nhm ng nht ln ti hn su trm ngi. Mt s k c sch v ho thng Nht

Bn n n ko n th nh ng v Trng An hc tp cc loi kin thc vn ho cng cc sch

kinh in ca o Pht. Sau khi hc tp thnh cng, mt s ngi cn li Triu nh nh ng lm

quan, nhng phn ln v nc ri tch cc truyn b vn ho ca triu i nh ng.

C n Thin hong ca nc Nht thi by gi cng mi nhng danh s sang bn y c th hc tp vn

ho ca nh ng, ng thi Thin hong cng b nhim mt s lu hc sinh t triu nh ng tr v

trao cho h trch nhim m phng theo cc ch chnh tr, kinh t, vn ho ca nh ng tin hnh

ci cch trong nc. Chuyn ny c lch s ghi li vi ci tn l i ho cch tn.

Nhng ngi c hc ca Nht Bn ti lu hc ti triu nh nh ng tinh thng vn ho Trung Quc,

h s dng th ch tho v nhng b ca ch Hn nhm sng to ra mt th vn t vit ting Nht gi l

binh gi danh (Katakana) v phin gi danh (Hiragana). Trong s cc ch ny c nhng ch Hn c

hon ton nguyn, ch c cch c b i khc m thi.

Trong thi k cn i, Nht Bn tip thu kinh nghim tin tin ca cc quc gia pht trin phng Ty

tin hnh ci cch, nh h pht trin rt nhanh v vn ho v vt Trung Quc.

T cui th k XIX, mt s phn t tr thc Trung Quc li ko nhau sang Nht hc tp kinh t, v vn

ho ca Nht Bn. V trong ngn ng Nht Bn c nhiu ch Hn, cho nn khi xut dng nhng ngi ny

khng phi hc ng vn t m vn nhanh chng thch nghi c. Chng hn nh Khang Hu Vi, Lng

Khi Siu, hai v ny va ti t Nht c th i thoi giao lu ngay vi nhng ngi c hc Nht Bn,

tt c u da vo nh hng ca truyn thng vn ho Trung Quc vi Nht Bn.

Ti sao mt s k lc cao nht trn th gii c gi l K lc th gii Guiness?

Guiness vn l tn mt xng lm ru. Xng ny c ti hn 200 nm lch s. N vn sn xut mt th

ru gi l ru Guiness. Lm ru v nht th gii tt nhin l hai chuyn hon ton khc nhau,

nhng c mt c hi ngu nhin lm cho hai iu ny c th gn b vi nhau.


16

Nm 1951 vin qun l xng ny tn l Piphy, trong khi i sn bng nhin ny ra mt ngh mi l: con

chim c mu lng ng vng phi chng l loi chim bay nhanh nht chu u? ng ta bn tm hi tt c cc

c quan t vn, lc li rt nhiu t liu sch v, nhng cui cng cng chng c ai tr li c cho ng ta

cu hi ny.

V th ng ta mi bt u bin son mt cun sch chuyn mn tr li nhng cu hi i loi nh th ca tt

c mi ngi. Piphy thu thp cc t liu v vn ny, ng thi cng vi mt ngi anh em l Maiaot

hp tc thnh lp mt c quan chuyn mn thu thp ti liu v nhng g nht trn th gii.

Nm 1955 xut bn cun sch ln v cc k lc th gii Guiness. Ch trong ba thng, sch bn ht

khng cn cun no v tr thnh mt trong cc cun sch c khch hng tranh cp.

V sau ban bin tp ca cun sch ny nm no cng phi b rt nhiu thi gian thm tra, phn tch, sa

cha cc ti liu c lin quan xut bn mt cun sch mi. n u nhng nm 90 th k XX, cun sch

v k lc th gii Guiness c dch thnh hng chc th ting. Tng s lng pht hnh ln ti vi chc

triu bn.

Tt c nhng ci g nht th gii u c ghi li trong b sch v k lc th gii Guiness, bao qut

cc mt trong th gii t nhin v th gii con ngi, ln th n v tr v cc thin th, nh th cho n cc

loi cn trng, c hoa, to, nm Nh c nhng ch trng l th v v mi l, n c c gi tt

c cc nc ht sc hoan nghnh, v c coi l th vin nhng ci nht th gii. V th tt c cc k lc

nht th gii c thu thp vo trong sch ny u c ngi ta gi l k lc Guiness.

Th vin th gii ln nht th gii u?

Th vin Quc hi M l th vin ln nht th gii. N c xy dng th Washington ti mt ni tao

nh, phong cnh rt p. Th vin ny c sng lp nm 1800. Sau n hai ln b t chy trong chin

tranh ri n 1888 li c xy dng li v chn nm sau cng trnh mi c hon thnh.

Th vin Quc hi M l mt cng trnh kin trc cao nm tng trn mt hnh vung din tch ti 3 vn

m2. Trung tm ca hnh vung y l mt phng c cc to hnh bt gic, ch cho 250 ngi c, bn

chung quanh chia lm phng c cho ngh vin, phng c bo, phng hi ho v phng c cho ngi m.

Tng s ch ngi l 1500 ch.

n nm 1939 pha ng th vin chnh li xy dng mt th vin ph su tng. Ngoi kho sch c th

tng tr 10 triu cun, cn c phng c, phng mc lc

S sch m Th vin Quc hi M lu tr th ht sc phong ph, s lng c trn tm mi triu sch, hnh

v v cc th t liu, hn 33 triu bn tho ca danh nhn. Ti y c c bi din vn nhn thc ca

Washington, v Tng thng th nht ca nc M v nhng bi din thuyt khi tranh c ca Tng thng M

qua cc kho.

C nhng cun sch c xut bn trc th k XVI. Li c nhng t liu hi ho hin i y nht ca

nc M, nhng cun bng thu gn nhng t liu ghi m, nhng bn nhc, nhng phim in nh v nhng

sch in cho ngi m, cng nh nhng sch c m thanh.


Nu nh em cc gi sch trong th vin xp lin tip vi nhau th s c chiu di hn 500 km. Th vin

Quc hi M dng phng php qun l hin i. Gia th vin chnh, th vin ph v to nh ln ca

Quc hi u c nhng phng tin c gii a sch i, ch cn 45 giy l sch c th c a ti tay

c gi. Tnh trung bnh c 10 giy li c mt cun sch hay mt bn t liu c a ti to nh ln ca

th vin v c khong hai giy li c mt cun sch c nhp vo kho ca th vin t trn th gii.

Ti sao gii thng Nobel tr thnh gii thng cao qu nht trn th gii?

Gii thng Nobel c t ra theo di chc v vi di sn ca nh ho hc ngi Thu in tn l Nobel.

T khi gii ny c trao vo u nm 1901, bao gi n cng c coi l gii thng em li vinh d cao

nht cho cc nh khoa hc trn th gii. Gii Nobel c th tr thnh gii thng em li vinh d cao nht

trn th gii ch yu l do my nguyn nhn chnh sau y:

- u tin l mn tin ca gii thng ny nm mc cao nht c cp nh k, tnh trong s cc gii

thng v hc thut v ho bnh. Cc mn tin thng ny c ly ra trong mt phn di sn ca Nobel. Di

sn ny gm khong chn triu hai trm nghn la. Mi nm ly ra khong hai mi vn la tin li

dng lm phn ln.

- Hai l cc gii Nobel c chia ra lm nm hng mc vt l, ho hc, sinh hc hay y hc, vn hc v s

nghip ho bnh, u dng thng cho cc nhn vt c cng hin cao nht trong nm y v cc lnh vc

ni trn.

Danh sch cc nhn vt c thng phi thng qua cc chuyn gia v cc b mn thuc vin khoa hc

Hong gia Thu in. Vin nghin cu Calalinxca Thu in, Vin Vn hc Thu in v Quc hi Na

Uy xc nh, sau khi su tm rt nhiu t liu v cn nhc nhiu ln. Trong gn mt trm nm nay, sau khi

gii Nobel c t ra, mt s c gii thc c nhng cng hin v i v c o i vi nhan loi

trong lnh vc ca mnh.

Chng hn, nm 1901, Rnghen l ngi u tin c gii v vt l pht hin quang tuyn X l nhng

tia gip cho c th nhn xuyn cc vt v cho n nay vn cn c ng dng rng ri trong c y hc v

khoa hc.

Li nh b Quyri c gii ho bnh nm 1911 pht hin nguyn t ho hc c tnh phng x Raiom

Li nh gii thng vn hc nm 1964 c dnh cho tc gi ngi Php Sactr. Cc sng tc ca ng c t

tng phong ph trn ngp tinh thn t do v i tm chn l, c nh hng rt su xa n thi i ca chng

ta.

Ngi trn th gii ngy cng tha nhn uy tn, tnh khoa hc v nghim tc ca gii Nobel. V th gii

Nobel tr thnh iu tng trng cho vinh d ti cao v cng l iu khch l ti cao i vi ngi thnh

cng.

Ti sao li ny sinh cuc khng hong tn la Cu-ba?


18

Cu-ba l mt o quc nm trn vnh Ca-ri-b, nm vo khong gia Bc M v Nam M, cch bang Flo-ri-

da ca M ch vi chc hi l. Ni y rng v ti nguyn khong sn rt phong ph, ni ting nht l

ngnh ma ng.

Nm 1959 sau khi cch mng Cu-ba thnh cng, Ca-xt-r tin hnh xy dng ch ngha x hi, giao t

cho nng dn, quc hu ho cc x nghip m vn d trc y l ca cc nh t bn M. Trc s e do

tr a v kinh t ca M, M tuyn b cm nhp ng ca Cu-ba. Cu-ba tm n s gip v vin

tr kinh t ca Lin X.

Sau thng li ca Cu-ba vnh Con Ln. Cu-ba lo ngi M s c hnh ng vi quy m ln hn nn

ngh Lin X h tr v gip v qun s. Lin X ng gip v b mt dng hai tu vn ti a tn

la chin lc sang Cu-ba.

Ngy 14 thng 10 nm 1962, my bay trinh st U2 ca M chp c hnh nh cc cn c tn la chin

lc ca Lin X ti Cu-ba. Nh trng nhn nh: tn la ca Lin X t ti Cu-ba c th phng cng mt

lc 40 u n ht nhn. Ch cn sau 2 3 pht, nhiu mc tiu trn nc M s b tn cng. Sau nhiu ln

n o cn nhc tm i sch tt nht, cui cng Ken-n-i xc nh phng n kh thi.

Chiu ngy 22 thng 10, Ken-n-i tuyn b trn truyn hnh nc M rng: M tin hnh phong to Cu-

ba bng ng bin. Bt c tu thuyn no i qua vng phong to u b tiu dit. ng thi M c 180

chin hm bao vy cht Cu-ba, ngoi ra cn c 250.000 b binh, 95.000 qun lnh thu nh b v lnh d

sn sng tn cng Cu-ba.

Lin X tuyn b sn sng chin u v s bn chm bt c chic tu no ca M mun ngn cn tu ca

Lin X, tip theo l 25 chic tu bun hnh qun i v hng Cu-ba.

Khong tra ngy 24, i tu bun ca Lin X i ti tuyn phong to ca M. Nguy c bng n chin

tranh c th xy ra.

Thi gian tri i tng pht, tng pht mt. 10 gi sng ng, cc tu chin hm v tu ngm ca M sn

sng nh n. n 10 gi 32 pht, mt b phn tu bun ca Lin X chng li khng i tip v quay u

tr li, cn my chic sau khi qun M ln kim tra xc nhn khng ch v kh tn cng, cho php qua

tuyn phong to. Ngy hm sau Kh-rut-xp gi cho Ken-n-i mt bc th ngh: Ch cn M m bo

khng tn cng Cu-ba, Lin X s rt ht tn la ra khi lnh th Cu-ba. ng thi yu cu M rt ht tn

la t ti Th Nh K.

Sau 13 ngy khng hong tn la Cu-ba, cui cng Lin X cng ng rt ht tn la khi Cu-ba. Lin

X a tu vo rt ht tn la i di s gim st ca qun M. Ngy 20 thng 11, M tuyn b gii to

Cu-ba.

Ti sao li din ra cuc chin tranh Nga - Th?

Nc Nga l mt nc i lc, n th k XVII, mt pha Ty v pha Nam mi c ng ra bin. Sa

hong nc Nga mun chim c li ra bin ginh quyn kim sot trn bin. H nh k hoch: mt l


Ty tin, ginh li ra bin Fa-r, thng bin nc Nga vi i Ty Dng; hai l xung pha Nam, chim

ly li ra Hc Hi, kim sot eo bin Hc Hi Hm i Nga c th i v ph Ty vo a Trung Hi.

chim li ra Hc Hi, nc Nga tuyn chin vi Th t-t-man nhiu ln. Nm 1735 1739, nc

Nga nh chim A-xut hai bn lin tip nh nhau, qun Th b thua lin nhiu trn phi k vi Nga cc ho

c chu cho Nga chim ca sng ng v cc vng Cap-ca-d ven bin Hc Hi.

quc t-t-man Th Nh K oai phong mt thi trong lch s nhng n cui th k XVIII lm vo

khng hong nghim trng. quc xuyn 3 chu lc u, , Phi ny tr thnh ch cu ngi ta xu x.

Cc nc mnh chu u u bit r, ai chim c di sn ca Th Nh K ngi s ginh c u

th tuyt i. Bi vy Nga, Anh, Php u lao vo cuc u quyt lit.

Nhng nm 40 ca th k XIX, mt trn phong ba ni ln t Thnh a Gi-ru-xa-lem. thnh Jerusalem

ny c rt nhiu Thnh in, Gio ng v cc gc chung to ln ca o C c. Nm c vt tin ny l

nm c chic cha kho vng cn c gi l cha kho lng tm ca Thng , c ngha l c quyn

li ti thng i vi cc tn C c gio t-t-man. Vo th k XVIII, chic cha kho ny nm trong

tay gio hi chnh thng phng ng, do nc Nga cng thuc gio hi chnh thng phng ng

chim c u th. Nhng vo nm 1850, Vua Php l Lu-y B-na-pac cp n chuyn ny, cho rng

phi cho gio hi Thin cha nm gi chic cha kho , v vy t bng ni phong ba. Vua Th Nh

K Ap-un Mai-chet vn m c v b Nga chim t, ng nh nh th lc ca Anh, Php ginh li t

ai b mt. Do quyt tm ng v pha Anh, Php v trao cha kho cho gio hi Thin cha.

Sa hong Ni-c-la I c tin v cng tc gin. Chng bao lu, qun Nga c mt ngay ngng ca

Th Nh K, dn mi lm vn qun t th tn cng. Hai nc Anh, Php cng vi a hm i vo bin

-gi. Ngy 3-7-1853, qun Nga t nhin vt sng tn cng nc Th. Thng mi nm qun Th

cng tuyn chin vi qun Nga. Chin tranh ng thi n ra trn sng ng ven Hc Hi v Cap-ca-d.

Thng 11, ti b Nam Hc Hi thuc pha Bc Th Nh K, qun Th thua to. Thy tnh hnh nguy ngp,

hm i ca Anh, Php phi lao vo ngay Hc Hi. Thng 3 nm 1854, Anh v Php chnh thc tuyn chin

vi Nga. Cuc chin tranh Nga - Th din bin thnh i chin chu u. Qun Nga buc phi lui khi bn

o Ban-cng. Chin tranh Nga - Th nh ri li ngng, ngng ri li nh ko di hn 180 nm. Cui

cng Nga chim c li ra Hc Hi, thc hin c bnh trng.

Ti sao Gio hong La M c Thp t qun?

Ma xun nm 1095, Gio hong La M triu tp mt Hi ngh Gio hi, th c s gi ca ng La M n

xin gp a tin khn cp ca Hong La M A-l-xi-ut nh, cu mong Gio hong ra qun cu vin,

thnh a Gi-ra-xa-lem (Jerusalem) b cc gio I-xlam (Ixlam) chim mt ri.

Gio Hong Uyc-banh nh vn mun pht trin th lc sang phng ng t lu, lp tc ng

chp nhn ngh c binh sang gip ng La M.

n thng 11, Uyc-banh triu tp i hi ng vin Thp t qun ng chinh. Gio hong ku gi cc gio

t mi ni ko n: Thng yu cu chng ta gii cu anh em C c ca chng ta phng ng,

ginh li thnh a Gi-ra-xa-lem, phng ng c v vn vng bc


20

Din vn ca Uyn-banh kch ng tnh cm tn gio cung nhit ca gio dn.

Sau hi ngh, h tranh nhau ly gi ch thp bng vi khu vo trang phc ca mnh biu trng l

Thp t qun. Gio hong nh ngy 15-8-1096 l ngy xut chinh, ly Cng-xtang-ti-np lm ni tp kt.

T bt u mt cuc thp t chinh v phng ng ko di n hai trm nm. V o Ix-lam ly biu

tng l trng li lim nn cuc chin tranh ny cn gi l Cuc chin gia thp t v li lim.

Trong thp t qun va c nhng gio s trung thnh, va c c bn lu manh. C ngi chin u v Cha,

c k cu mong s cp bc v vt vng t b chinh phc, c nhng ngi mong rng qua cuc ng

chinh, s ra sch c ti li.

Ma xun nm 1096, mt cnh Thp t qun do cc nng dn Php, c hp thnh, khong mt vn ngi,

do s kch ng tn gio vi v n Tiu nh trn u tin. Nhng con ngi ng thng ny va thiu

v kh, li khng c kin thc qun s, kt qu b qun Th Nh K nh cho tan tc.

Ln tht bi ny khng lm ngui i bu mu cung nhit chin tranh. Ma xun nm sau, mt cnh qun

Thp t qun khong 3 vn ngi do cc Cha phong kin Php, c, ch huy chia lm nhiu ng

tin vo Cng-xtan-ti-np. Thng 6 nm 1099, Thp t qun bao vy Gi-ru-xa-lem.

Ngy 15-7, sau mt hi hn chin, thnh Gi-ru-xa-lem b chim v b tm trong mu. Thp t qun

tr th, tn st khng thng tic. Thy ngi ngn ngang, mu chy thnh sng. Hn mt vn ngi vo t

nn trong n th -ma b git ht, h u l nhng ngi gi, ph n v tr em.

Thp t qun ly Gi-ru-xa-lem (Jerusalem) lm th , xy dng nn Vng quc Gi-ru-xa-lem. Cng

tc G--froa Bui-ng (Godefroy de BuoiUon), ngi Php c a ln lm vua. Ngoi ra, ngi ta

cn lp nn Cng quc An-ti-t, B quc -et-xa v B quc Tri-p-li, v danh ngha ba nc ny u ph

thuc vo Vng quc Gi-ru-xa-lem. Nhng cuc chin gia Ch thp v Li lim vn cha kt thc.

Gio dn Ix-lam chim li Gi-ru-xa-lem v cc th thnh khc. Thp t qun mun chim li nhng phn

t mt. Nm 1203, Thp t qun ng chinh mt ln na, nhng ln ny h nh cp th ng La

M, Cng-xtan-ti-np, git hi chnh nhng ngi anh em C c ca h. T s cung nhit ng chinh

ca Thp t qun mi chm dt.

Thp t qun ng chinh tt c 8 lt. Gio hong cng mun t chc ln th 9, nhng khng cn ai nghe

theo na. nm 1291, Ai Cp thu hi nt ca Thp t qun c im cui cng, thnh Ac-co, nh du s tht

bi hon ton ca Thp t qun.

Giy v ngh in c pht minh nh th no?

Thi c i, trc khi pht hin ra giy v ngh in, t tin chng ta phi dng nhng thanh tre, thanh g

ghi chp li v truyn b vn ho tri thc cho mi ngi.

Vo thi Ty Hn, Trung Quc bt u pht minh ra giy. V phng php sn xut cn th s, giy hi

vn cha c dng vit sch.


n thi ng Hn, nh pht minh Si Lun, trn c s ca giy Ty Hn, vo nm 105, ci tin ngh

lm giy. ng dng v cy, dy ay, vi rch lm nguyn liu sn xut giy. Loi giy ny trong cc

sch c gi l Giy Si hu.

Sau khi giy c pht minh v s dng rng ri, dn dn thay th cho cc thanh tre, thanh g v cc tm

vi dng vit sch. Nhng thi , vn cha pht minh ra ngh in. Mt cun sch mun tr thnh nhiu

cun khc phi tn rt nhiu cng sc, thi gian, nh hng n vic ph cp v truyn b vn ho. T tin

ta tch cc tm cch, my m sng to, cui cng hon thnh cng trnh truyn b vn ho - ngh in

c pht minh.

Khi ngun ca ngh in, trc ht phi ni n l cc con du v bia khc. Con du l cc hnh v ch khc

trn ngc, g hoc . Chng xut hin sm nht vo thi Xun thu Chin quc. Theo S K, sau khi Tn

Thu Hong thng nht Trung Quc, mun chin cng ca mnh c lu li mun i, ng cho khc

vo bia nhiu ni. Nm 175, theo ngh ca nh hc gi Si Ung, Hong sai khc Ng kinh

ca o Nho vo bia , cc hc sinh vit theo. Hai trm nm sau, c ngi pht minh ra phng php

v vo bia , to ra n phm u tin trn th gii.

Vic s dng con du v khc lu di to iu kin cho ngh in ra i. T tin ta khi s dng con du,

vn phi bi ln mt con du mt lp bn in mng, gi l phong n (ph bn). T s gi ca con du,

ngi ta khc nhng trang sch ln tm g ging nh khc nhng con du, ri em in. Bn in c nht theo

cch ny cn lu li n by gi l cun Kinh Kim Cng vo nm Hm Thng th 9 i nh ng, tc

nm 868.

Pht minh in bng bn khc a ngh in tin b thm mt bc ln, nhng vic in mt cun sch vn

mt qu nhiu thi gian, v cn phi ci tin. Tri qua rt nhiu c gng ca nhiu ngi, n i Tng, Tt

Thng pht minh ra li in ch ri. ng ly keo t lm thnh cc phi theo cng mt quy cch. Mi

u khc ch ngc, b vo l nung cho cng li, th l thnh cc ch ri (bng s). Ch ri c xp

thnh bng, dng mt khung vn bng st, trc ht qut ln vn st mt lp sp v nha thng, sau nht

mt ch ri xp vo trong khung. Xp y mt khung lm thnh mt bn. Sau h ln la, sp v nha

thng s chy ra, ngi ta li ly mt vn phng p ln, sp v nha thng ng cng li, ch ri s bm

cht vo vn st, lc ny chng ta c th qut mc t giy, ln p in. Pht minh ny sau c ci

tin ln vi cc ch ri bng ng, bng ch

Ngh in ca Trung Quc pht minh gp phn y mnh s pht trin vn ho trn ton th gii. Ngy

nay, ngh in cng hon thin cng vi trnh khoa hc hin i.

Tn Thu Hong t sch chn nh nho l chuyn nh th no?

Nm 213 trc Cng nguyn, Tn Thu Hong ban yu trong cung in ca thnh Hm Dng cho cc

qun thn. Sau ba tun ru, vin quan ph x Chu Thanh Thn ng dy ni ln li chc ru, ca ngi Tn

Thu Hong em cc nc ch hu vn d tch ri nhau chuyn thnh cc qun huyn, lm cho thin h

thi bnh, cng lao y ca Tn Thu Hong tht l bt h.

Nhng hc s Thun Vu Vit ng dy cng kch ch qun huyn. Hn na ng ta cn yu cu da vo

th ch ca i xa ct t phong hu cho cc t.


22

Lc by gi tha tng L T ng ln bc b cc lun im ca Thun Vu Vit, ri li mn vn ny

ni rng ra rng nhng k c sch ch quen lun bn Thi Th, dng nhng chuyn i xa bi bc

cng vic ngy nay, gy m cm, lm hn lon lng ngi, v th nht nh phi em h ra m trng tr tht

nghim mi c.

Tn Thu Hong nghe ni nh th, xut pht t nhu cu phi tng cng chuyn ch, thng tr v n p

t tng, tip thu kin ngh ca tha tng L T, ra lnh t ht cc sch s khng thuc v nc Tn

cng tt c cc sch Thi Th ang tng tr trong dn gian, k c cc trc tc ca Bch Gia Ch T. Hong

li quyt nh t nay v sau, h k no cn dm bn lun v Thi Th th s b cht u, k no dng cc

chuyn c xa bi bc vic i nay th s b chm c nh.

V th cho nn v s cc in tch vn ho b t ra thnh tro. Sau khi t sch n nm th hai, cc nho

sinh cng thm bt mn. sau lng hong , h mng chi Tn Thu Hong l tham nm quyn th, tn

bo thnh tnh. Sau khi nhn c nhng tin co gic mt, Tn Thu Hong lp tc phi ngi i iu tra,

bt gi cc nho sinh trong thnh Hm Dng thm vn. V cc nho sinh ny t co ln nhau, cho nn Tn

Thu Hong ln cn thnh n, em tt c 460 nh nho c lin can n v ny chn sng ht.

tc l s kin Phn th thanh nho (t sch v chn nh nho) c ghi trong lch s.

Vic Tn Thu Hong t sch v chn nh nho km hm cc t tng chng i, nhng ng thi vic

ny cng hu dit nn vn ho lch s. V sau, tuy rng hong ny c c nghe nhng li ca tng,

nhng trong mi li ca ngi u c hm bo trc s dit vong cui cng

Trong lch s, i Loan c quy v Trung Quc nh th no?

Cc hn o qu i Loan t c ti nay l lnh th ca Trung Quc, nhng trong lch s n hai ln b

nc ngoi xm lc v chim c. Tri qua nhng cuc chin u chung ca nhn dn hai bn b bin, i

Loan cng c quy v Trung Quc.

Nm 1624, bn thc dn H Lan xm chim i Loan, nhn dn i Loan khng ngng khi ngha

chng li quyn thng tr thc dn ca chng.

Nm 1661, anh hng dn tc l Trnh Thnh Cng ch huy nhiu vn tng s bt u thu phc i Loan.

H b ln cng Ho Liu (trong a phn i Loan), do c c s ng h rt to ln ca nhn dn i

Loan, h tin ti vy nh thnh Xch Khm l ni c tng c ph H Lan. Sau tm thng chin u, bn

thc dn H Lan cui cng cng phi u hng.

Trnh Thnh Cng thu phc i Loan khng c bao lu th mc bnh qua i. Con trai ng l Trnh Kinh

ln thay ng cai qun i Loan.

Khi ngi lm ch v chnh tr trn i Lc l hong Khang Hy ca triu nh Mn Thanh, i vi

i Loan ng ta p dng phng chm: d dnh lm cho quy phc v tng sai ngi vt bin sang

i Loan m phn ho bnh vi Trnh Kinh. Nhng hi Trnh Thnh Cng cn sng, ng tng c

v hong lu vong triu Nam Minh ban cho h Chu km theo danh hiu Quc Tnh Da, v th hai b


con h Trnh gi thi chng i n cng vi chnh ph nh Thanh, v cc cuc m phn ho bnh

chng em li kt qu g c.

Nm 1681, Trnh Kinh qua i, ngi ln k v l con th ca ng ta mi mi hai tui tn l Trnh Khc

Sng.

n thi k ny, hong Khang Hy quyt nh xut qun thu phc i Loan. ng ra lnh cho i tng

Thi Lang ch huy. Thi Lang vn l tng c ca qun Trnh quy hng. Qua by ngy m kch chin, Thi

Lang chim c 36 hn o Bnh H. Trnh Khc Sng thy quyt tm ca qun i phn tn bn sai

ngi i cu ho.

Nm 1684, Trnh Khc Sng vng mnh hong Khang Hy v kinh v c phong lm nht ng cng

tc, ng thi Khang Hy c ht sc ly lng ca qun chng, t ra i Loan ph i Loan thuc v

tnh Phc Kin.

T quan h ca i Loan vi lc a ngy cng thm mt thit, kinh t v vn ho cng ngy mt pht

trin.

Nm 1895, i Loan li b quc Nht xm chim. Mi n nm 1945, nhn dn Trung Quc chin

u rt gian kh v dng cm, mi ginh c thng li trong cuc chin tranh khng chin chng Nht. V

th i Loan mi tr v vi Trung Quc nhng li b chia ct. Ngy nay, nhn dn hai bn b bin cng

mong ngng sm c ngy c on vin.

Ti sao ngi Do Thi lu lc khp ni trn th gii?

Trn th gii, ngi Do Thi l mt dn tc him c, v h sng tn mc trn khp th gii nhng vn cn

lu gi c cc c im ca dn tc mnh. Trong lch s, ngi Do Thi phi tri qua nhiu kh i

trm trng. Trong Chin tranh Th gii II, h b c Quc x git hi hn su triu ngi, li mt

trang s m mu trong lch s nhn loi

Ngi Do Thi l con chu dn Hebr (Hebreux) sng trn vng t Palextin ngy nay t 3500 nm trc.

Khong nm 1021 trc Cng nguyn, ni y hnh thnh mt vng quc thng nht, nh ti

Jerusalem. n th k X trc Cng nguyn, vng quc ny chia thnh hai nc l Ixaren min Bc v

Juda min Nam. Sau (khong th k VIII trc Cng nguyn) hai vng quc ny b ngi Asyri (

vng ng Bc Irc ngy nay) xm chim.

Th k VI trc Cng nguyn, Jerusalem b vng quc Babilon (Irc ngy nay) tiu dit. Dn chng b bt

lm t binh a n Babilon v tr thnh n l. y l thi k hnh thnh o Do Thi. V sau, nhng

ngi Do Thi c phng thch li quay v Jerusalem v lp nn quc gia ca mnh l quc gia Juda.

Trong th k I trc Cng nguyn, h li b ngi La M chinh phc. Ngi Do Thi t chc hai cuc

khi ngha ln chng li ngi La M nhng u b n p. Phn ln ngi Do Thi b git, cn tt c

nhng ngi may mn sng st u b xua ui. T , ngi Do Thi phiu bt khp ni t khch qu

ngi.


24

Rt nhiu ngi Do Thi, sau khi di c n chu u, b nh cm quyn theo C c gio coi l k phn bi

Cha Cu th Jesus nn b bc hi, khng c quyn s hu t ai. V th, dn Do Thi ch yu sng

da vo bun bn. Nhng khi tch lu c mt s ti sn, h li b giai cp thng tr ni n c tr tm

cch cp ot, git hi v xua ui. Vy ngi Do Thi ch cn cch ri n ni khc. V l do , hng

ngn nm nay, dn tc Do Thi dn dn phiu bt, tn mt khp ni trn th gii.

Chu Phi b chia ct nh th no?

Chu Phi trong con mt ca ngi chu u hng nghn nm nay vn l mnh t thn b. Ngay t th k th

nm trc Cng nguyn, trong sch ca H-rt--tt (Herodotus), nh s hc Hy Lp c vn c mnh

danh l Cha ca lch s m t sa mc, sng ln v rng rm ca chu Phi. Nhng ngi chu u

hiu bit v chu Phi qu t, trong mt thi gian di chu Phi ch c coi l mt di b bin, ch khng

phi l mt chu lc. Khi ngi chu u v trn bn , phn t ca chu Phi vn b trng. Trn ch

v my con sng ln. Ngoi ra ch c nhng con voi.

u th k XV, thc dn chu u bt u t chn ln mnh t thn k ny. Nm 1415, ngi B o

Nha i qua eo bin Gi-b-ran-ta (Gibraltar) chim thnh X-ta (Centa) ca Ma Rc, xy dng mt cn c

im thc dn u tin chu Phi. Thng 3 nm 1488, i-at (Baratolomeu Dias) l ngi B o Nha cng

vi thu th ca ng b ln cc Nam ca b bin chu Phi. Ni y c quc vng B o Nha t

tn l mi Ho Vng c ngha l min t mang li nhng hy vng tt p, nhng n mang li cho

chu Phi tai ha hng my trm nm v sau. Song song vi con ng bin mi khai ph, thc dn chu u

bt u xm lc chu Phi.

Nm 1602 H Lan thnh lp cng ty ng n, nm 1626 li thnh lp cng ty Ty n. Chnh ph H Lan

quy nh ly sng Ka-phu- (Kafue) lm gianh gii. Pha ng thuc v cng ty ng n, pha Ty thuc

v cng ty Ty n. n na sau th k XVII, Anh v Php tng cng xm lc chu Phi. Hu nh ton b

vng ven bin chu Phi u b thc dn phng Ty chim lnh.

Sau khi bn thc dn cp xong vng ven bin, chng bt u xm nhp vo ni a vi quy m ln. n

nm 1876, Anh chim xong Nam Phi, Zambia, Sieraleono, Ghana v vng ven bin Ni-gie-ria; Php

chim Senegal, Algeria, Guinea, B Bin Ng (Ivory Coast), DahoMe nay l B-nanh (Benin); B o Nha

chim mt phn sa mc Sahara.

n cui th k XIX, cng vi bc qu sang ch ngha quc, cc nc phng Ty tng cng xu

x mnh t chu Phi. Nm 1876 h triu tp hp a l quc t Bruc-xen (B), sau khi hi ngh kt thc

h vi v bt tay ngay vo hnh ng.

D tm xm chim v xu x lc a chu Phi ca bn quc ch ngha gy nn nhng trn u trin

min, khi th ao ba sng gm, khi th ngoi giao ngt nht, k kt hip c ny n hip c kia

chuyn nhng cc vng t thuc a.

Mi n cui th k XIX u th k XX cc nc phng Ty mi n chia xong chu lc ln th nh th

gii ny. Trong Php chim 10.790.000 km2, 35,6% din tch chu Phi; Anh chim 8.860.000 km2, 29%

chu Phi; c chim 2.340.000 km2, 7,7% chu Phi; B chim 2.340.000, 7,7% chu Phi; Italia chim


2.333.000 km2, 7,75%; B o Nha chim 2.000.000 km2, 7%; Ty Ban Nha chim 300.000 km2, 1% din

tch chu Phi.

Sang u th k XX, trn lc a chu Phi ch cn -ti--pia v Li-b-ria l cn c lp v danh ngha. Cn

tt c cc min t khc u b cc nc chu u chia nhau ht

Lin Hp Quc c thnh lp nh th no?

Trong i chin th gii ln th hai, mt cuc chin tranh quy m ln nht trong lch s th gii, 61 nc v

khu vc b cun vo cuc chin, cp i sinh mng hng triu ngi dn v ti, bit bao thnh ph bin

thnh tro tn. Trc nhng thm cnh do bn pht xt gy ra, ngi ta suy ngh tm cch lm sao trnh

c tai ho tng t sau ny, t dn hnh thnh nim: xy dng mt t chc quc t bo v ho

bnh v an ton th gii.

Nm 1942 khi ngn la chin tranh do ch ngha pht xt gy ra ang bng chy mi ni, kht vng chnh

ngha ca nhiu dn tc l on kt li cng chin u chng ch ngha pht xt. Nhn dn M cng mong

mun chnh ph thun lng dn, i theo tro lu pht trin ca lch s, ng gp vo ho bnh th gii.

Thng 1 nm 1942, tng thng M Ru-do-ven, xng mi i biu cp cao ca 26 nc n hp ti th

Oa-sinh-tn tho lun xy dng mt mt trn thng nht chng pht xt. Cc i biu nht tr cho

rng cn huy ng ton b lc lng qun s v ti nguyn kinh t ca nc mnh chng li cc nc

pht xt c, , Nht. i biu cc nc ra mt bn tuyn b chung. Theo ngh ca Tng thng Ru-

d-ven t tn cho bn tuyn ngn l: Tuyn ngn ca Quc gia Lin hp, cc i biu ca 26 nc tn

thnh v cng k vo bn tuyn ngn.

T thng 8 n thng 10 nm 1944, cc hi ngh gia M, Anh, Lin X ri M, Anh, Trung Quc t chc

ti Oa-sinh-tn, quyt nh thnh lp mt t chc quc t sau chin tranh, nht tr vn dng cm t Quc

gia Lin Hp Quc m 26 nc k vo bn tuyn b chung, nhng sa li mt cht thnh Lin Hp

Quc. Hi ngh cng tho lun v tn ch, nguyn tc v b my, hnh thnh mt b khung hon chnh ca

Lin Hp Quc.

Thng 2 nm 1945, hi ngh I-an-ta Crm, Lin X gia th tng Anh Sc-sin, tng thng M Ru-d-

ven v Xta-lin quyt nh cng vi Trung Quc thnh lp Lin Hp Quc v n ngy 5 thng 3 chnh thc

gi th mi cc nc chng pht xt tham gia.

Ngy 25 thng 4, 51 on i biu cc nc gm 856 ngi n hp ti San-phran-xi-c, M. y l mt

hi ngh quc t ln nht cha tng c trong lch s.

Ngy 26 thng 6, Hi ngh thng qua Hin chng Lin Hp Quc, c 153 i biu ca 51 nc k tn.

Ngy 24 thng 10, Lin Hp Quc chnh thc tuyn b thnh lp. Cho n nay, Lin Hp Quc bao gm

185 nc v khu vc thnh vin. Lin Hp Quc vn ang pht huy tc dng to ln ca n trong cc cng

vic quc t.

Thnh Vaticng nm u?


26

Gc Ty Bc thn Rm nc c mt ngn i gi l Va-ti-cng. Trn ngn i c mt nh th ln nht

th gii, gi l nh th Xanh Pi-t, quanh c mt s cung in to p ng hong, ngi ta gi l cung

gio hong. Ngn i Va-ti-cng nh b li l mt quc gia c ch quyn c lp hn hoi. Tn chnh

thc ca t nc ny l Thnh quc Va-ti-cng. Lnh th ch vn vn c 0,44 km2, ch bng c cung ca

Trung Quc. Dn s cng ch hn 1.000 ngi Nhng c c bu in, pht thanh, truyn hnh, ngn

hng v mt i qun thng trc gm 100 v s ngi Thu S, gip tr nghim chnh. Nc ny cng

thit lp quan h ngoi giao vi nhiu nc trn th gii. Mc d vy, nh vua, tc gio hong La M ca

thnh Va-ti-cng vn than th: Thi th i thay, nay khng cn nh xa na.

Ti sao vy? Nm 754, Quc vng ca vng quc Lng-bac-i chim c pha Bc I-ta-lia l A-xtn-ph

(Astolfe) em qun nh xung pha Nam, tn cng vo La-vi-ni-um, trung tm thng tr ca quc La

M ti , bao vy thnh Rm, ni ca Gio hong. Gio hong Xt-phan II phi cu cu vua Php l

P-panh gii cu thnh Rm.

Nm 754, P-panh nh bi ngi Lng-bac-i, gii vy cho thnh Rm. P- panh dng tng c Gio

hong min Trung nc dnh c trong chin tranh, bao gm vng La-vi-ni-um v vng ph cn thnh

Rm. T Gio hong lp nn mt nc ca Gio hong min Trung nc , thnh Rm tr thnh th

ca nc Gio hong.

T nm 926 tr i, nc Gio hong tr thnh mt b phn ca quc La M thn thnh. Nm 1198 Anh-

n-xng III ng quang ln chc Gio hong, ng nu cao quyn lc ca Gio hong, p vua cc nc chu

u phi ci u nghe lnh. Quyn lc ca Gio hong t n nh cao.

Cui th k XVIII, qun i Na-p-l-ng qut ngang chu u, chim Rm, Gio hong Pi-e VI b mt

quyn lc th tc, chu mt lnh th ca nc Gio hong. Nc Gio hong thnh lp nc Cng ho

Rm. Mc d nc Gio hong sau ny c phc hi, nhng khng cn c nh xa na.

Phong tro thng nht nc si ni nm 1870, nhn dn tn cng vo nc Gio hong v nc Gio

hong sp nhp vo vng quc I-ta-lia. Tn nc Gio hong khng cn na.

Nm 1929, Mut-x-li-ni tn u s pht xt mun c s ng h ca Gio hong, k vi Gio hong

mt hip nh: Italy cng nhn Va-ti-cng l quc gia c ch quyn ca Gio hong. Gio hong cng nhn

s dit vong ca nc Gio hong. Italy tch Va-ti-cng ra khi thnh Rm, Gio hong lp nn mt

trong mt nc, l thnh Va-ti-cng (To thnh Va-ti-cng).

Ti sao cn phi c lut quc t?

T xa xa n nay lun lun xy ra nhng mc m gia cc nc v mu dch v lnh th. gii quyt

nhng mc m , ngi ta phi hp nhau thng nht vi nhau cc hip c v cc php qui. Hip c

quc t c nht cn n ngy nay l Ho c k gia La-c-nia v U-ma (Hai nc thuc lu vc sng

Lng H, Irc ngy nay) c khc vo ct theo li hnh ch nm, c tn gi l Bia A-na-t-mu, hin

cn lu gi bo tng Lu-v-r.

Th k XIV, XVII chu u xut hin nhiu quc gia c lp, h c mi quan h vi nhau, dn dn nhn

thy tnh quan trng ca vic tha nhn ch quyn lnh th. gii quyt s thiu r rng trc kia v ranh


gii t ai v nhng mc m trn vng bin m thuyn cc nc thng qua li, cc nc chu u i hi

phi c cc chun tc hnh vi gia cc nc vi nhau. Nm 1625, cun Lut chin tranh v ho bnh ca

nh lut hc ngi H Lan, ngi Hu-g G-r-ti-ut ra i. Sch cp n 3 nguyn tc c bn ca lut

quc t l Ch quyn, hp tc quc t v ch ngha nhn o. Nu r c im ca lut quc t. ng c

ngi i sau gi l Cha ca lut quc t.

Nm 1648, khi kt thc cuc chin tranh 30 nm chu u ngi ta k Ho c Vet-pha-len. Ho c

ny tha nhn cc quc gia khng phn bit tn gio, tn ngng v ch x hi, u bnh ng vi nhau,

qui nh cc bn u phi tun th cc iu k trong ho c, quc gia no vi phm s b cc nc khc

cng phn i. Tinh thn ch yu ca ho c ny c nh hng quan trng n vic hnh thnh cc lut

quc t cn i.

Th k XIX, cc nc chu u c nhng cuc hp quc t lp li bin gii gia cc nc, lut quc t

c thng qua cc hi ngh ngy nay cng hon thin. Trong c Hi ngh Vin 1814 1815, chnh thc

tuyn b cm bun bn n l v chia cp ngoi giao thnh i s, Cng s, v i din. Nm 1856, quy tc

trung lp trong Tuyn ngn Pa-ri c hu ht cc nc tip thu. Nm 1899 v 1907 din ra hai Hi

ngh ho bnh La Hay thng qua Cng c La Hay, tr thnh php qui quc t mi nc u tun

theo.

Lut quc t l mt loi php qui ch c hiu lc i vi cc nc tham gia k kt hip c quc t. Trn

th gii khng c mt c quan chp php ng trn chnh quyn cc nc, nhng nu c mt nc no vi

phm lut quc t, s c th b ct t quan h ngoi giao hoc b phong to ti sn ca nc . Ngoi ra,

cc tranh chp gia nc ny vi nc kia c th yu cu to n quc t lm trng ti gii quyt.

To n quc t l c quan t php ch yu ca Lin Hip Quc xy dng sau chin tranh th gii ln th

hai. To n c t ti La Hay thuc H Lan gm c 15 quan to. Nhng quan to ny do bu c, cc nc

xut. i hi ng Lin Hp Quc v Hi ng bo an s tin hnh bu chn. Quan to c nhim k 9

nm, c th c bu nhiu nhim k. Ngi c bu lm quan to ca To n quc t s i din cho ton

th gii ch khng i din cho ring nc mnh.

Lut quc t l cch gi chung nhng chun tc iu ho quan h cc nc vi nhau, cho nn cng c gi

l Cng php quc t. Nhng iu lut gii quyt nhng mc m ca nhn dn trn quc t c gi l T

php quc t.

Bun bn n l c t khi no?

Bun bn n l l mn khi xng ca ngi B o Nha. Khi bn thc dn chu u xy dng rt nhiu

trang tri v cc m vng chu M khai thc ti nguyn ni y. H cng p ngi da lao

ng. Ngi da b bt buc lao ng mt cch nng nhc v b i x mt cch tn nhn, kch lit

chng i. Kt qu b tn st rt thm khc. Cc ch trang tri v ch m cn rt nhiu lao ng. H ngh

n ngi da en chu Phi. Nm 1502 t n l da en u tin n o Xan-t, -mi-g (thuc Hai-ti) v

b nm v cc trang tri. T vic bun bn n l ngy cng m rng.

Lc u, bn thc dn t mnh t chc i sn ngi i sn bt n l. H cp ph dc b bin Ty

Phi, cng khai cp bt ngi. Nhng i sn ngi thng b ngi da en trng pht. Bn thc dn thay


28

i phng thc, chng dng sng, n, ru ngt, vi hoa v mt s chi, hi l v cu kt vi cc t

trng b lc h tin hnh cuc chin tranh sn bt n l gia cc b lc da en vi nhau. Sau mi cuc

chin tranh, s n l bt c c em bn, th l n l tr thnh chin li phm ca t trng.

Nhng chin li phm ny c nh du nung , di s xua ui bng roi vt, dn h ti b bin. Bn

thc dn mua nhng thanh nin nam n kho mnh, em h nht vo nhng cn hm trong cc pho i

bun n l ngay b bin, i tu bun n, cc n l chui ra khi hm v b la xung tu. H phi sng

thi gian di trong cc nh t di ng , chu ng mt chuyn i bin y kh i.

Thuyn i trn bin nhit i rt di ngy, trong khoang thuyn phn v nc tiu thi ra ba bi, hi thi

khng chu ni, i khi theo gi lan i n my cy s trn mt bin. N l phn ln b bnh, n khng no,

khng c ung nc ngt, hi chng i l b nh p, git hi. Hng ngy u c n l cht i, cht

kht, cht bnh hoc b nh cht, xc n l b qung xung bin.

Thuyn bun n chu M, bn n l b rao bn cho cc ch trang tri, ch m, sau cht y hng ho do

n l lm ra chuyn v chu u. Thi by gi, ngi ta gi thuyn bun cht hng ho r mt sn xut

chu u ch sang chu Phi l Xut chuyn; em n l mua c chu Phi sang chu M l Trung

chuyn; em sn vt do n l mang v chu u l Quy chuyn. Trong hnh trnh vn chuyn tam gic

ny, ngi n l l hng ho tht s quan trng. C ngi d tnh, trong hn 300 nm t th k XVI n th

k XIX, bn thc dn chu u cp t chu Phi 15 triu ngi. Mi ngi n chu M, c 4-5 ngi

da en b cht trong khi sn ui hoc vn chuyn. Nu k c s ngi da en b em n chu u, chu

i Dng v cc o Thi Bnh Dng, chu Phi tn tht khong 100 triu ngi. Bun bn n l tn

nhn mang li s giu c kinh khng cho bn thc dn chu u, ng thi mang n cho nhn dn chu Phi

tai ho khng khip.

V sao ti nc Anh li n ra cuc chin tranh Hoa hng?

Vo thng 8 nm 1453, Lun n nc Anh, bng lan truyn mt tin git gn: Quc vng Hen-ri VI b

bnh tm thn.

Nghe c tin ny, gia tc Giooc (York) vi chic gia huy l bng hng bit c tin ny ht sc vui

mng. H cho rng gia tc Lan-ca-xt (Lancaster) vi chic gia huy l bng hng , khng ch triu nh

lu, i bi ht sc, cuc chin Anh Php trm nm b tht bi v pha nc Anh, khin cho ngi Anh

phi nhc nh. By gi Quc vng Hen-ri VI b bnh, n ni lung tung, hnh ng ba bi khng qun l

c cng vic nh nc. y chnh l dp tt h ginh li ngi vua. Cng tc x Giooc l Ri-st tch

cc hot ng ngay. Qu tc min Nam ng h gia tc Giooc, cc trng gi t sn ho cng rt vui mng,

h hy vng cng tc Giooc c th thay th Hen-ri VI, xy dng chnh quyn bo v quyn li ca h.

Gia tc Lan-ca-xt ch yu i biu quyn li cho nhng qu tc min Bc. Vng ny l vng phong kin

lc hu. Trc tnh hnh nh vy h cng rt lo lng. Tay chn thn cn nht ca Quc vng l Cng tc

Xa-mai-xai-th ra lnh cho th h b mt theo di hot ng ca gia tc Giooc.

V Nc khng th mt ngy khng vua, ngh vin triu tp cuc hp cng nhau c Ri-st ln lm H

quc cng. Ri-st ln nm quyn lc, qut sch mi tr ngi ng cho b t cng tc Xa-mai-xai-th

v ti danh: Lm tht th Nooc-mng-i v tham ca cng. Nhng chng bao lu, thng 12 nm 1454,


Hen-ri VI bng nhin khi bnh. ng nm li chnh quyn v bi chc H quc cng ca Ri-st. Tip l

phc chc cho Xa-mai-xai-th; mt khc, theo kin ca hong hu Mac-ga-ret, tm bin php phng s

thoi v ca ngi anh h Ri-st.

Ri-st rt tc gin vi quay v phng Nam. Nm sau ng ngh th tiu Cng tc Xa-mai-xai-th ti

Kent loi tr k xu bn cnh Vua. Nhng Hen-ri VI khng ng v ch trch ng v hnh vi phn

nghch. Nh vy l cuc chin tranh 30 nm c chm ngi. Cuc chin tranh gia cc qu tc phong

kin ginh ngi bu ny c gi l Chin tranh hoa hng.

Thng 5 nm , Ri-st ging cao ngn c c gia huy dng hc mnh l Bng hng trng, dn i qun

tin nh Vua Hen-ri VI. Hai bn nghnh chin ti Xanh An-be, kt qu ca trn ny l qun Lan-cat-xt

i bi, Cng tc Xa-mai-xai-th b git, vua Hen-ri VI b bt lm t binh. Qun Giooc tha thng tin v

Lun n, Ri-st li lm H quc cng, kim sot triu chnh nc Anh.

Hong hu Mac-ga-ret l cng cha nc Php cng con trai mnh lnh o qun Lan-cat-xt tip tc

chin u vi qun Giooc. Thng 12 nm 1460, trong trn Vec-phen- nh bi qun Giooc, bt sng

Ri-st v em x t bu u trc cng chng.

Cuc chin hoa hng vn tip tc vi mc ch tr th v chim lnh ngi bu gia cc th h lin tip ca

hai dng h Giooc v Lan-cat-xt. Cuc chin ko di 30 nm mi kt thc vi thng li thuc v Hen-ri

Tu-phn tc vua Hen-ri VII.

Ti sao bnh dch hch li tr thnh i ho ca nhn loi?

Ngy 24 thng 3 nm 1345, ngi ta pht hin thy trn bu tri mt hin tng k l: Th tinh, Mc tinh,

Ho tinh gp nhau, chp lm mt. chu u trong m di trung c y m tn, hin tng thin vn l ny

khin cho mi ngi kinh s. Cc nh chim tinh ht hong ni rng: y l mt triu chng xu nhn loi

s b qu thn trng pht. Tht khng may, cc nh chim tinh li ni ng, mt nn ln n, nhn loi

gp phi mt i ho cha tng c trong lch s.

Ngay t nm 1333, chu cch xa chu u sinh ra mt th bnh do chut ly truyn, th bnh ng

s ny theo con ng thng mi truyn n n v mt s nc khc, ng thi n cng honh hnh

vng M-do-p-ta-mia (Lng H) v Ai Cp. n nm 1347, n xm nhp vo chu u mt cch mnh

m khng c bin php no ngn chn c n tn o Xi-xin, Italy, v min Nam nc Php, H Lan,

c, Ba Lan ri b sang Anh. Cc nc khng bit i ph vi bnh ny ra sao, cc thy thuc u b

tay, khng phng cu cha.

Bnh dch hch honh hnh i lc chu u khin cho nc Anh rt kinh s. H may mn c hn o

Ang-l l phng tuyn bo v. Chc t thn khng n c y. No ng khoa hc cha pht trin, cha

tm ra mt bin php phng nga dch bnh, cho nn cui cng dch hch vn b sang Anh.

Ngi nhim bnh dch hch, ton thn cm thy au n, tip n l b st cao, trn tay v mt xut hin

nhng chm en. Ngi chu u khi pht hin thy nh ai c ngi mc bnh ny, c nh s b ui i, nh

b t sch. Nhng dch bnh vn lan rng, nh ny t li n nh kia t.


30

Bnh dch hch tn cng Lun n lm cht hn mi vn ngi. S lan truyn bnh dch hch ny

tn cng mnh m cc thnh ph Ty u, nhng thnh ph phn vinh bng chc tr nn suy tn, hoang

vng.

Nhng thy thuc ca cc nc phi u tranh vi cn bnh ny. H cch ly ngi bnh, dng tt c

cc loi thuc cha tr cc triu chng bnh. Nhiu bc s phi hy sinh tnh mng

Bnh dch hch git hi nhiu ngi, nhng qua cuc chin u ny, ngi ta bit nhiu phng php

phng chng hu hiu. Chnh ph cc nc a ra cc php lnh ngn chn dch hch lan truyn. Thnh

V-ni-d ca Italy ban b lnh cm mi nh bun nhim bnh hoc nghi l nhim bnh u khng c

vo thnh. C nhng ni quy nh thu th phi sng ni thong kh v y nh nng 30 ngy, ri mi

c vo thnh ph ca h. C ni t trm kim dch nh ngoi cng nh Mac-xy chng hn. qun l

ngun nc, ngi ta t ra mt chc quan chuyn trng coi kim sot ngun nc. Ngi ta trao trng

trch cho nhng ngi lm cng tc y t.

Nh c gng , bnh dch hch c ngn chn li. Nhng nm 1353, 1362, 1364 tuy vn c dch

chu u, nhng tc hi khng ln lm.

Dch hch chu u vo th k XIV, khin chi nhiu thnh ph tr nn hoang vng, nh hng n nn

kinh t, lm cht hng triu ngi. Nhng sau cuc chin u vi t thn dch hch khin cho ngnh y t

tin b v pht trin mnh m.

quc t-t-man ra i nh th no?

Gia th k XIII, Tiu ri vo tnh trng hn lon. quc ng La M hng b Tiu my th k lc

ny ang ly Ni-x lm c im u tranh ginh li Cng-xtan-ti-np b Thp t qun chim. Ngi Tuyc-

xen-guc mt thi cng thnh b qun Mng C nh cho tan tc khi h xm nhp Tiu . Mt nhm th

lnh ngi Tuyc chim lnh cc sn tri, tranh ginh ln nhau, Tiu tr nn v ch.

Ti min Bc Tiu gip ranh vi quc ng La M, mt s v s theo o I-xlam ko b kt ng t

xng l cc Ca chi, h ging ngn c Thnh chin ca o I-xlam, nhiu ln nh chim lnh th ca

quc ng La M. Mt ngi tn l An-t-crun, mt th lnh ngi Tuyc tho nguyn Trung

tp hp c kh nhiu Ca chi rt thin chin, nh m ng khng ngng m rng vng t. Nm

1282, An-t-crun t th, con ca ng l -man ln k nghip, nh bi quc ng La M, chim

thm mt vng t ln.

Khong nm 1300, -xman tuyn b c lp, t xng l A-mia (nguyn th). Qun ca -xman u c

gi l -man Tuyc. Nm 1317, -xman tin cng thnh Pu-ru-xa. Thnh ny l mt ni him yu ca

ng La M pha Bc Tiu , c phng th rt cht. Sau khi chim c thnh Pu-ru-xa, -xman ng

ti y, khng ch eo bin ac-a-nen, con ng quan trng thng sang chu u. Nc mi thnh lp

ny mang tn ng, gi l quc t-t-man.

Nm 1926, -xman la i, con ca -xman l Un-ban ln k v. ng xy dng mt i qun thng trc

hng mnh, lin tc xm lc cc nc xung quanh. Trong 10 nm, c bn gt hn th lc ng La M

ra khi Tiu . Un-ban cng coi trng c v mt chnh tr, bc u xy dng c cc th ch ca mt


Quc gia, thc hin ch tuyn qun, phong t cho ngi c cng, coi trng gio dc, xy dng trng

hc ca ngi t-t-man. Un-ban cn li dng mu thun trong ni b ca ng La M can thip vo.

Nm 1354, Un-ban chim lnh Ca-ri-p-ri, xy dng Pho i u tin, u cu nh chim chu u. Con

ng l Mu-rat sau khi k v khng gi l A-mia na, t gi l Xun-tan, tip tc tng cng tn cng ng

La M. Nm 1361 chim th trn quan trng l Pho i A-t-ri-a v di v , i tn l -tin-ny. By

gi ngi Th Nh K khng ngng dn v Ban-cng. quc ng La M ch cn gi li c thnh

Cng-xtan-ti-np n l. Tha c quc t-t-man thn tnh lun phn t min Nam Xan-v-a ca cc

nc vng Ban-cng. Nm 1396, qun t-t-man di s ch huy ca Xun-tan Ba--rai chin thng i

qun Thp t qun ca nhiu nc chu u (do Gio hong gip ) ti N-kh (trn t Bungari ngy

nay). n cui th k XIV, quc t-t-man kim sot ton vng Ban-cng.

Nm 1402 trong cuc i chin vi quc Ti-mua Trung , Xun-tan Ba-e-rai b bt sng. quc t-

t-man suy yu trong mt thi gian.

Nm 1451, M-ha-met nh k v, quyt tm tiu dit ng La M. Thng 4 nm 1453, M-ha-met II ch

thn dn i qun nh chim Cng-xtan-ti-np. ch ng La M tn ti hn 1000 nm b dit vong.

Bn nm sau, M-ha-met II li di n Cng-xtan-ti-np, i tn l I-xtan-bun.

Thi k X-ri-mu thng tr, quc ny li chim Xi-ri, Ai Cp, Mai-ca Mai-ti-na. T nm 1520 n nm

1566, ngi k v X-ri-mu l Xu-li-man I t n thi k cc thnh. V chnh tr gia, qun s gia ni ting

ny c tn xng l i . ng lin tc chinh chin Trung u, Ty v Bc Phi. Nm 1521 ng dn

qun chim Ben-g-rat. Nm 1526 i nh Hungari, 29-8 chim th Bu-a, tiu dit Hungari. Nm 1529

ng li dn i qun nh Vin, khin cho c chu u rung ng. chu , h nhiu ln nh bi Ba T,

chim Irc, Croatia, Ty Ac-m-ni. Bc Phi, h ln lt chim Li-bng, An-gi-ri, Tuy-ni-di tranh hng

trn a Trung Hi. Lc ny h tr thnh mt quc ln xuyn qua 3 chu lc u, , Phi

Ci cht ca Xu-ri-man nh du s kt thc thi k cc thnh ca quc t-t-man. Nm 1572, hm

i Th Nh K b lin qun V-ni-d v Ty Ban Nha tiu dit. T quc t-t-man suy yu dn. n

nm 1922, quc t-t-man chm dt sau cuc cch mng Cng ho.

o gio ny sinh nh th no?

o gio (hay Lo gio), Pht gio v Hi gio (Ixlam) l ba tn gio ln chim a v thng tr lu i

Trung Quc. Trong ba tn gio ny th Pht gio v hi gio hnh thnh t cc quc gia khc. Ch ring c

o gio l tn gio c hnh thnh v pht trin ngay trn t Trung Quc.

o gio bt ngun t thut ph thu v phng thut thn tin lu hnh trong thi C i Trung Quc.

Ngi sng lp ra o gio l Trng o Lng vn t Phong thuc nc Bi (nay l huyn Phong tnh

Giang T, Trung Quc) thi ng Hn. ng tng l quan huyn huyn Giang Chu di triu Thun

(nm 126 144 sau Cng nguyn) i ng Hn. ng a t ti Hc Minh Sn T Xuyn tu

o. V nhng ngi nhp o phi np nm u go nn o ny c tn l Ng u m o (o nm

u go). o ny th Lo am tc l nh trit hc c i Lo T lm gio ch, tn xng Lo am lm

Thi thng lo qun, li ly sch o c kinh ca Lo T v Chnh nht kinh lm hai kinh in

ch yu.


32

Lo T cho rng trc khi tri t c hnh thnh c tn ti mt vt cht nguyn thu hn n cha

phn tch, m vt cht nguyn thu chnh l cn nguyn hnh thnh vn vt trong v tr. ng gi th vt

khng bit tn ny l o, m nhng ngi theo o gio th ly o lm tn ngng c bn v gio

ngha. H tin rng con ngi ta tri qua mt thi k tu luyn nht nh, th s c th trng sinh bt t, v

tr thnh thn tin.

Sau khi Trng o Lng qua i, con trai ng l Trng Honh v chu ng l Trng L tip tc truyn

o v tn Trng o Lng lm Thin s. V th o Nm u go cng c gi l o Thin s

n cui i ng Hn, Trng Gic chnh l ngi sau ny tr thnh lnh t ca cuc khi ngha nng

dn Hong Cn (Khn vng), li sng lp ring o Thi Bnh, ly kinh Thi Bnh lm kinh in ch yu.

ng da vo vic cha bnh truyn o. Trong vng mi nm tri, s tn ln ti mi vn ngi.

Nm 184 sau Cng nguyn, Trng Gic pht ng khi ngha, kt hp vi Trng L, tr thnh ngn c

dn dt nng dn v xy dng nn hai gio phi ln nht ca o gio trong thi k u tin.

Sang n i ng, i Tng, do s xng ca cc hong ng Cao Tng, Tng Huy Tng, o

gio dn dn c pht trin hng thnh.

n triu i nh Nguyn, phi Ton Chn do Vng Trng Dng sng lp tr thnh mn phi ch yu

ca o gio. T y v sau, o gio chnh thc phn thnh hai gio phi ln l Chnh Nht v Ton

Chn.

n i Minh v i Thanh, o gio bt u t thnh chuyn sang suy.

Ti sao Tn Thu Hong c gi l v hong ca mun i?

Nm 221 trc Cng nguyn, vua nc Tn l Doanh Chnh thnh cng trong vic thn tnh su nc, lp

nn vng triu thng nht nh Tn.

Nhng Tn Thu Hong khng b chin thng lm cho m mn u c, ng ta bit rng nc Tn tuy

thng nht c ton ci Trung Quc, nhng vn cn tip thu ci tnh trng ri rc chia nm x by cn lu

li t thi k Ch Hu ct c, khng nhng vn t cc vng khng nh nhau, ch cai tr khng thng

nht, ch no cng c nhng ca quan, ng x cch tr, m su nc c vn cha cam tm b tht bi v

vn cn nhng th lc cn st li ca cc dn du mc vng bin gii pha Ty Bc thng xuyn xm

nhp quy nhiu. V th vn cp bch lc by gi l phi lm th no cng c c mt quc gia ch chu

uy quyn ca mt hong .

u tin Tn Thu Hong xc lp ch hong ca mnh, xy dng quyn uy ti cao ca bn thn.

Bn di hong khng c chc cng, chn chc khanh nhng t chc c mt chnh ph trung ng,

cc b phn chia nhau qun l cc phng din v qun s v v chnh tr. V mt a phng th Tn Thu

Hong cho p dng ch qun huyn, ton quc c chia ra thnh 36 qun, bn di qun t huyn, cc

qun v cc huyn chu s qun l ca nhng cp quan li nh qun th, huyn lnh do trung ng b

nhim, tc l chnh th phong kin trung ng tp quyn.


Hn hai nghn nm nay, trong lch s Trung Quc, cc vng triu phong kin lun lun thay i nhau theo

thi gian, nhng chnh th phong kin do Tn Thu Hong sng lp vn mi mi c ko di khng suy

chuyn, v th c li khen ngi ngn i u thc chnh s ca nh Tn

Hai l Tn Thu Hong ban b rt nhiu sc lnh hnh chnh thng nht cc th ch , ng ta quy

nh rng nc Tn thng nht ch cn o, p dng rng ri trong phm vi ton quc. ng tin hnh

trn c l vung ca nh Tn tr thnh ng tin thng nht ca ton quc, kiu ch tiu trin qun ho

tr thnh kiu ch tiu chun ca ton quc. Tt c nhng s ci cch c tnh cht lch s nh th nh

hng ti th lc tp qun ca hng triu con ngi v biu hin r tinh thn tin b ca Tn Thu Hong.

Ba l Tn Thu Hong mun cng c cng vic bin phng, tng cng sc khng ch ca nc Tn i

vi ton lnh th, cho nn ng ta pht ng nhn dn ton quc xy dng Vn L Trng Thnh min

Bc bt u t Lm Thao pha Ty v ra ti Liu ng pha ng, cn Phng nam ng ta cho o

Linh C ni lin dng nc ca hai con sng Tng Thu v Ly Thu. Ngoi ra ng cn cho lm nhng

con ng m l ly Hm Dng lm trung tm v tun ra t pha, nh tng cng c s giao lu

kinh t v vn ho gia cc dn tc, lm cho vng triu nh Tn tr thnh mt quc gia phong kin u

tin thng nht v c nhiu dn tc.

Vng triu nh Tn do vua Tn Doanh Chnh sng lp ch tn ti vn vn c 15 nm ri b lt , nhng

ngi sng lp ra n l Tn Thu Hong bit thun theo tro lu lch s, hon thnh s nghip thng nht

ln lao, xy dng c mt quc gia phong kin trung ng tp quyn, theo hnh thc chuyn ch. R rng

l mt v hong c cng lao phi thng. V th c ngi sau tn xng l Thin c nht

(Hong th nht ca mun i).

T i m nhn thi c Trung Quc l nhng ai?

Lch s Trung Quc c bn ngi p lm khuynh o i sng chnh tr c ngi i truyn tng c sc

p khc thng gi l T i m nhn.

Theo trnh t thi gian, ngi u tin l nng Ty Thi cui thi Xun Thu. Ty Thi vn l mt c gi git

la Tr La (pha Nam Ch K tnh Chit Giang ngy nay) nc Vit. Nm 494 trc Cng nguyn, nc

Vit b nc Ng nh bi, Vit vng l Cu Tin dng Ty Thi cho Ng vng Ph Sai. Nng tr thnh

mt phi t c Ph Sai rt sng i. Nm 473 trc Cng nguyn, nc Vit dit li nc Ng, truyn

thuyt k li rng Ty Thi theo quan i phu Phm Li ca nc Vit b vo Ty H.

i m nhn th hai l Vng Chiu Qun thi Ty Hn, tn Tng. Nng vn l mt cung n ca Hn

Nguyn . Nm 33 trc Cng Nguyn, cha Thin Vu H Hn T ca th tc Hung N xin ho thn vi

triu nh nh Hn. Chiu Qun t nguyn xin i xa ly cha Hung N v c phong l Ninh H Yn

Hung. Trong hn su mi nm Vng Chiu Qun i ho thn, Hung N v triu nh nh Hn i x vi

nhau rt ho mc. Vng Chiu Qun l ngi cng hin rt nhiu cho an ninh quc gia v quan h ho

mc gia hai dn tc.

i m nhn th ba l iu Thuyn, mt nhn vt trong b tiu thuyt c in tr danh Tam Quc Din

Ngha. Nng sng di i Hn Hin (190 220 sau Cng Nguyn). iu Thuyn l ca k trong ph

quan t Vng Don (chc quan qun l rung t v nhn khu trong nc). V thi s ng Trc


34

chuyn quyn honh hnh tn bo, iu Thuyn mun gp phn dit tr ng Trc t nguyn hin thn

gip Vng Don, dng k lin hon ly gin c quan h gia ng Trc v con nui ca hn l i tng

L B. Cui cng iu Thuyn mn c tay L B git ng Trc.

i m nhn th t l Dng Ngc Hon i ng. Nm 745 sau Cng nguyn, nng c ng Huyn

Tng phong lm qu phi. Dng Ngc Hon thc ra khng quan tm g n chuyn chnh tr trong triu

nh, nhng v nng c ng Huyn Tng ht sc yu qu, cho nn khng nhng ch v em gi nng

c phong lm phu nhn, m n ngi anh em con ch con bc ca nng l Dng Quc Trung cng c

th thao tng vic triu chnh. Nm 775 sau Cng nguyn, An Lc Sn dy binh lm lon vi danh ngha

dit tr Dng Quc Trung. Sau khi Dng Quc Trung b git, Dng Ngc Hon cng b treo c.

Dn tc Hn hnh thnh nh

Documents

10 Van Cau Hoi Vi Sao Hieu Biet Chung