Монгол улсын төрийн тэргүүнүүд

Э.Цэрэнбаатар

Монголын төрийн тэргүүний түүхэн замнал

1206-1634 он хүртэл

• Монгол төрийн хаад

1636-1911 он хүртэл

• Манж угсааны хаад удирдав

1911-1924 он хүртэл

• 8-р Богд Жавзандамба хаан

1924-1951 он хүртэл

• Улсын Бага Хурлын тэргүүлэгчдийн дарга

1951-1990 оны 9 сар

хүртэл

• Ардын Их Хурлын дарга

1990-09-03-с хойш

• Ерөнхийлөгч

1. Монгол улсын хаант төр

• Алтан ургийн 35, алтан ургийн бус 2 хаан / Үгч Хашха, Эсэн тайш /

• Хаан бол Монгол улсын дээд эзэн • Хаан бол хэмжээгүй эрхтэй • Улсын бүх газар нутаг , баялаг бол хааны өмч • Хаан ширээ нь угсаа залгамжилна. Гэхдээ Их

Хуралдайгаар баталгаажна. • Дараагийн хаан сонгогдох хүртэл хааны хатан ,

отгон дүү болон отгон хүү нь төрийн хэргийг түр хамаарна

• Далай Их Хаад: Чингис , Өгөдэй, Гүег, Мөнх • Их Хаад : Хубилай хаанаас Тогоонтөмөр

хаан хүртэлх 11 хаад • Бага Хаад : Аюушридарь Билэгт хаан-с

Лигдэн Хутагт хаан хүртэлх 22 хаад

Гүюг хаанаас IV Инноцент пап лам руу явуулсан захидалд буй тамга "Мөнх Тэнгэрийн хүчин дор Их Монгол Улсын Далай хаан зарлиг ил болга иргэн дор хүрвээс биширтүгэй, аюутугай"

2. Манжийн захиргааны монгол

• 1636 онд Манжийн хаан Абахай өөрийгөө Монголын хаанаар өргөмжилсөн.

• Үүнээс хойш 1911 он хүртэл 275 жил Монгол улс өөрийн гэсэн хаангүй байлаа .

• Энэ хугацаанд Монголыг Манжийн 12 хаан угсаа залгамжилан удирдав

• Халх Монголын 4 аймгийг угсаа залгамжилсан “ Хан” хэргэмтэй ноёд тус бүрдээ удирдаж байв Энх-Амгалан хаан

Манжийн захиргааны үеийн Монголын газрын зураг

Засагт Хан аймаг

Сайн Ноён Хан аймаг

Түшээт Хан аймаг

Цэцэн Хан аймаг

3 . Олноо Өргөгдсөн Богд Хаант Монгол Улс

• 8-р Богд Жавзандамба Агваанлувсанчойжинямданзанванчүг /1869-1924/

• Шашин төрийг хослон баригч, нарангэрэлт, түмэн наст хаан

• 1911-1919 он : Хэмжээгүй эрхт хаан, • 1921-1924 он : Хэмжээт цаазат хаан • Монголын сүүлийн хаан

БҮГД НАЙРАМДАХ МОНГОЛ АРД УЛС

• Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол 1924-1992 он хүртлэх Монгол улсын нэр юм. Энэ үед Монгол улсын төр нийгмийн тогтолцоо нь социалист нийгмийг дамжсан.

• Анхны үндсэн хууль батлагдах үед төрийн тэргүүний үүргийг дараах 2 эрхэм богино хугацаанд хашсан байна.

• 1.Балингийн Цэрэндорж(1924 оны 5 сарын 20 - 1924 оны 11 сарын 28)

• 2. Наваандоржийн Жадамбаа (1924 оны 11 сарын 28 - 1924 оны 11 сарын 29

Улсын Бага Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга

• 3. Пэлжидийн Гэндэн (1924 оны 11 сарын 29 - 1927 оны 11 сарын 15

• 4. Жанцангийн Дамдинсүрэн (1927 оны 11 сарын 16 - 1929 оны 1 сарын 23)

• 5. Хорлоогийн Чойбалсан (1929 оны 1 сарын 24 - 1930 оны 4 сарын 27)

• 6. Лосолын Лааган (1930 оны 4 сарын 27 - 1932 оны 7 сарын 2)

• 7. Анандын Амар (1932 оны 7 сарын 2 - 1936 оны 3 сарын 22)

• 8. Дансранбилэгийн Догсом (1936 оны 3 сарын 22 - 1939 оны 7 сарын 9)

• 9. Гончигийн Бумцэнд (1940 оны 7 сарын 6 - 1951 оны 7 сарын 6)

1940-1960 оны БНМАУ-ын төрийн сүлд, далбаа

Улсын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга (1960 оны 7 сарын 7-оос Ардын Их Хурал)

1949-1992 оны төрийн далбаа

• 9. Гончигийн Бумцэнд (1951 оны 7 сарын 6 - 1953 оны 9 сарын 23)

• 10.Сүхбаатарын Янжмаа (1953 оны 9 сарын 23 - 1954 оны 7 сарын 7) (үүрэг гүйцэтгэгч)

• 11. Жамсрангийн Самбуу (1954 оны 7 сарын 7 - 1972 оны 5 сарын 20

• 12. Цагаанламын Дүгэрсүрэн (1972 оны 5 сарын 20 - 1972 оны 6 сарын 29) (үүрэг гүйцэтгэгч)

• 13. Сономын Лувсан (1972 оны 6 сарын 29 - 1974 оны 6 сарын 11) (үүрэг гүйцэтгэгч)

• 14. Юмжаагийн Цэдэнбал (1974 оны 6 сарын 11 - 1984 оны 8 сарын 23)

• 15.Нямын Жагварал (1984 оны 8 сарын 23 - 1984 оны 12 сарын 12) (үүрэг гүйцэтгэгч)

• 16. Жамбын Батмөнх(1984 оны 12 сарын 12 - 1990 оны 3 сарын 21)

• 17. Пунсалмаагийн Очирбат(1990 оны 3 сарын 21 - 1990 оны 9 сарын 3)

БНМАУ-ын Ерөнхийлөгч

• 17.Пунсалмаагийн Очирбат (1990 оны 9 сарын 3 - 1992 оны 2 сарын 12

Энэ эрхэм нь БНМАУ-ын сүүлчийн төрийн тэргүүн, БНМАУ-ын цорын ганц ерөнхийлөгч бөгөөд Монгол Улсын анхны ерөнхийлөгч гэсэн хүндтэй алдрыг хүртсэн нэгэн юм.

Монгол улсын Ерөнхийлөгч1992 оноос хойш

• 17.Пунсалмаагийн Очирбат (1992 оны 2 сарын 12 - 1997 оны 6 сарын 20)

• 18. Нацагийн Багабанди (1997 оны 6 сарын 20 – 2005 оны 6 сарын 24)

• 19. Намбарын Энхбаяр (2005 оны 6 сарын 24 - 2009 оны 6 сарын 18)

• 20. Цахиагийн Элбэгдорж (2009 оны 6 сарын 18 – с хойш 2017 он хүртэл уг албыг хашна. )