.UMtiM \ i \ i: κ An i t I Trn κ \ u t m k o v κ ΐ ί ν τ τ ω [strmutiJXiri t ’m n t u n• I K l S \ ( « Ι Ι Ί Ι Ι Ϊ 17'!'.· r i- T T - · |Γ Γ . ^ . . 1 = . r iT K V ' lA I -

ire IS ε ρ ω τ ή σ ε ις ■ΑΥΪΟΛΙΟΙΚΜΐΗ Κ.Μ5ε 8 βαλλθηΛχ η ι ο=>γ .\!ιω ιξ ι ι

TEXNHTQ1ΥΓρατοποτ γιπ Ε^Εξζηγτιατΐη \ιψάτών

Τ1ΞΡ1ΒΛΛΛ0ΜΤ1ΧΗ Ε Χ Π Λ ΙΛ Ε Υ Ε Η

Βράχος και Ζωή 51 Πείρο «οι Ιστορϊπ

Βράχος και Ζωή - Πέτρα και Ιστορία

Άννα Κρεμέζη-Μαργαριτούλη, Μαρίνα Μακρίδου-Μαλλούχου, Γεωργία Φέρμελη,

Σοφία Λούζη, Θανάσης ΚαλαϊτζίδηςΟι “Φίλοι το υ Μ ο υσ είο υ Γουλανδρή Φυσικής

Ισ το ρ ία ς " ε ίνα ι μη κερδοσ κοπ ικό σω μ ατείο που ιδρ ύθηκε το 1978 μ ε σκοπό τη σ τεν ό τερ η σύνδεση

το υ Μ ο υ σ είο υ μ ε το κοινό του . Από το 1985 α να ­π τύσ σ ουν εκπ α ιδ ευ τικό έρ γο με μεμονωμένες δ ρ ά ­

σεις σ το ύπαιθρο, με φ ο ρ η τά π ερ ιβαλλοντικά π α κέτα (μ ουσειοσκευές), με εκδ ό σ ε ις και με π ρο­γράμ μ ατα γύρω από ένα θέμα. Μ έσ α σ τη σχολική

χ ρον ιά 1996-1997, οι Φίλοι α σ χ ο λή θ η κα ν με τα γεω λογ ικά μνημεία τη ς Α ττική ς και α φ ιέρ ω σ αν τη ν ερ γ α σ ία το υ ς σ το ν Ά γγελο Γουλανδρή που έφ υ γ ε

από κο ντά μ ας πριν ένα έτος .

Μία από τ ις σ ημαντικότερες α ιτίες τη ς υποβάθμισης του π εριβάλλοντος είναι και η κυριαρχία τη ς αντίληψ ης κατά τη ν οποία εμ ε ίς οι άνθρωποι είμαστε το κέντρο του κόσμου και μπορούμε να κα τευθύνουμε το ν Πλανήτη και να αναγκά­σουμε τη φύση να λε ιτουρ γε ί έτσ ι όπως μας εξυπ ηρετεί.

H ιστορία τη ς Γης και τη ς ζω ής πάνω σε αυτή δείχνει το πραγματικό μ έγεθ ο ς τω ν δυνατοτήτω ν του ανθρώπου που ως τώ ρα έχει αποδειχθεί μεγάλο στην καταστροφή αλλά μικρό στον σεβασμό και στην αποκατάσταση. Ίσω ς α υτό ς να είναι ο λό γο ς που τα τελευ τα ία χρόνια σε όλο το ν κόσμο, τα προγράμματα Π εριβαλλοντικής Εκπαίδευσης αρχίζουν να ασχολούνται με γεω λογικά και παλαιοντολογικά θέματα.

Σκοπός τη ς δράσης “ Βράχος και Ζωή, Π έτρα και Ιστο­ρ ία ” , ήταν η γνωριμία με σημαντικές γεω λογ ικές θέσ εις τη ς περιοχής μας, η ενασχόληση με εντυπωσιακούς σχηματι­σμούς του φλοιού τη ς Γης, αλλά και με απολιθώματα ηλικίας 10 χιλιάδων έω ς 10 εκατομμυρίω ν ετών. Με ερεθίσ ματα από αυτή τη δράση, έγινε προσπάθεια γνω ριμίας τη ς ιστορίας τη ς Γης, τη ς ζω ής αλλά και τη ς θέσης το υ ανθρώπου πάνω σε αυτή. H δράση στηρίχθηκε στην εθελοντική προσφορά ειδικών επιστημόνων, οι οποίοι προσέφεραν το ν χρόνο και τ ις πολύτιμες γνώ σεις το υ ς για τ ις επί τόπου ξεναγήσ εις σε η μ έ­ρ ες αργίας.

H εκπαιδευτική ομάδα (Άννα Κρεμέζη-Μ αργαριτούλη, Μαρίνα Μ ακρίδου-Μ αλλούχου, Γεω ργία Φ έρμελη, Σοφία Λούζη, Θανάσης Καλαϊτζίδης), συναντήθηκε δύο φ ο ρ ές και κατέστρω σε το σχέδιο δράσης καθώς και υπ έδειξε το υ ς ειδι­κούς επ ιστήμονες που θα εμψύχωναν τ ις περ ιοχές του ενδια­φ έρ ο ντο ς μας. Το Λαύριο αφ έθηκε έξω από τη δράση επειδή από μόνο το υ μπορεί να αποτελέσει το αντικείμενο μιας ολό­

A M Φ IB IO N

Φωτ.: Φωτογραφικό αρχείο Φίλων του Μουσείου

κληρης δράσης.Τα κρ ιτήρια επ ιλογής τω ν χώρων ήταν: το πανελλήνιο ή παγκόσμιο ενδιαφέρον, ο συνδυασμός και πολιτιστικών στοιχείων, η δυνα τότητα ξενάγησ ης από ειδικούς, η δυνα τότητα εύκολης μετάβασ ης σε μία ημέρα, και η εμφ ανής ύπαρξη τω ν στοιχείων γ ια παρατήρηση.Στη συνέχεια στάλθηκε πρόσκληση προς τα παιδιά-

μέλη τη ς Π αρέας του Μουσείου και η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. H πρώτη συνάντηση έγινε με παιδιά και γονείς στις 14 Δ εκεμβρ ίου του 1996 και ακολούθησε μια συνάντηση με τα μέλη τη ς ομάδας στις 11 Ιανουαρίου 1997.

Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις και ξεναγήσ εις:1. Στο γεω λογικό τμ ή μ α του Μουσείου Γουλανδρή

Φυσικής Ιστορίας (14/1/1996) από το ν γεω λόγο-παλαιοντολό- γο κ. Σταύρο Ρίζο. Εδώ τα παιδιά αφού παρακολούθησαν ξενάγηση επ ικεντρω μένη στη γεω λογική και παλαιοντολογική ιστορία τη ς Ελλάδας, χωρίστηκαν σε ομάδες. Κάθε ομάδα κυκλοφόρησε κυκλικά σε τρ ία σημεία όπου υπήρχαν δράσεις σ χετικές με τα εκρηξιγενή , τα ιζηματογενή και τα μετα μορ ­φω μένα πετρώματα. Τέλος κάθε ομάδα επ ισκέφθηκε το ερ ­γαστήριο Γεω λογίας και ενημερώ θηκε γ ια τ ις εργασ ίες του.

2. Στο Παλαιοντολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (18/1/1997). Εδώ τα παιδιά ξεναγήθηκαν από τον αναπληρωτή καθηγητή Γεω λογίας και Παλαιοντολογίας, κ. Γεώργιο Θ εοδώ ρου, κυρίως στα απολιθώματα του Πικερμίου και τη ς Σάμου, ηλικίας 6,5 έω ς 9 εκατομμυρίω ν ετών. Σε μικροσκόπια τα παιδιά παρατήρησαν μικροαπολιθώματα που

είχαν ετο ιμασθεί ειδικά γ ια τη ν περίπτωση.3. Σ τον χώρο τω ν παλαιοντολογικών ανασκαφών στο

Π ικέρμι (1/3/97). Παρά το ν βροχερό καιρό, με ξενάγηση και πάλι από το ν καθηγητή κ. Θεοδώρου, η ομάδα επ ισκέφθηκε τη ν περιοχή όπου βρέθηκε η “Ακρόπολη τη ς Παλαιοντολο­γ ία ς ” , το ν λάκκο κοντά στο Μ έγα Ρέμα του Πικερμίου, απ' όπου ανασύρθηκαν απολιθώματα θηλαστικών με κυριότερο το ν σ κελετό του ιππαρίου, προγόνου του σημερινού αλόγου.

4. Σ την παραλία τη ς Ραφήνας (1/3/1997) παρατηρήθη­καν απολιθώματα κοχυλιών ηλικίας περίπου 10 χιλιάδων ετών. Επιστρέφοντας στο Μουσείο και εκμετα λλευόμενο ι την Αποκριά, τα παιδιά άφησαν τη φαντασία το υ ς να δουλέψει. Μ ετά από το Σαμοθήριο και το Υρακοθήριο, για τα οποία είχαν ακούσει προηγουμένω ς τα παιδιά, έφ τια ξα ν μάσκες με προβοσκίδες και χαυλιόδοντες και το δ ικής το υ ς εμπνεύσεω ς “ Γουλανδροθηρίο” .

5. Στη Βραυρώνα (29/3/97), κοντά στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει μια σπηλαιοδολίνη (σπηλιά σε σχήμα μποτί- λιας). Εκεί έχουν βρεθεί απολιθώματα από μικρά και μεγάλα θηλαστικά ηλικίας περίπου 10 χιλιάδων ετών. Τα παιδιά μετά από περπάτημα 30 περίπου λεπτών ανάμεσα στους ασπάλα­θους και τ ις ορχ ιδ έες τη ς ανοιξιάτικης Αττικής, ξεναγήθηκαν και πάλι από το ν κ. Θ εοδώ ρου στη σπηλιά που έχει ερευνή­σει το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δ όθηκε επίσης η δυνατότητα επ ίσκεψης το ν ναό τη ς Αρτέμιδος.

6. Στο ηφαίστειο Σουσάκι κοντά σ τους Αγίους Αποστό­λους, στην Κακιά Σκάλα και στην παραλία τη ς Κινέτας, έγινε η γνωριμία με τ ις κινήσεις του φλοιού τη ς γ η ς και τ ις ε ξό ­δ ους αναθυμιάσεων από το εσω τερικό της . Ξεναγοί τη ς ομά­δα ς ήταν οι κ.κ. Αναστασία Κουτσουβέλη και Ειρήνη Δρανδά- κη, δ ιδά κτορες που εργάζοντα ι στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μ εταλλευτικώ ν Ερευνών. Σ την παραλία τη ς Κινέτας, τα παιδιά τοπ οθέτησαν στον χάρτη τα ηφαίστεια, σε τό ξα του βορείου, του κεντρικού και του νοτίου Αιγαίου και έπαιξαν σχετικά παιχνίδια.

7. Στο αρχαίο λατομείο στην Π εντέλη (σπηλιά του Ντα- βέλη) (15/2/97) εκεί από όπου κόπηκαν τα μάρμαρα του Παρ­θενώνα, έγινε ξενάγηση από το ν αρχιτέκτονα κ. Δημήτριο Κορρέ και στη συνέχεια τα παιδιά έπαιξαν ένα παιχνίδι προ­σανατολισμού, ψάχνοντας και βρίσκοντας το αρχαίο μονοπά­τ ι και τα εγκαταλειμμένα έργα.

Με το π έρας τω ν ξεναγήσ εω ν ακολούθησαν τέσ σ ερ ις συναντήσεις σύνθεσης, προετοιμασίας και παρουσίασης τη ς όλης δράσης. H παρουσίαση στο κοινό έγ ινε αποκλειστικά από τα παιδιά μέσα στην κατάμεστη αίθουσα Γεω λογίας του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Π εριελάμβανε περι­γραφή τη ς δράσης από κείμενα τω ν παιδιών και τω ν μεγά ­λων, με παράλληλη διπλή προβολή διαφανειών, ένα πείραμα “το χημικό ηφαίσ τειο” και προτάσεις από τα παιδιά γ ια τη διατήρηση τω ν γεω λογικώ ν μνημείων.

Ανάμεσα στις προτάσεις τω ν παιδιών περιλαμβάνονται,• Ίδρυση Παλαιοντολογικού Σταθμού στο Π ικέρμι και οργάνωση του χώρου.• Φύλαξη τω ν περιοχών και χάραξη γεω λογικώ ν και παλαιοντολογικών μονοπατιών για το υ ς επισκέπτες.• Ενημέρωση του κοινού για την αξία τω ν γεω λογικώ ν μνημείων.

Αν και η χρονιά ήταν δύσκολη λόγω τω ν παρατεταμέ- νων απεργιών τω ν εκπαιδευτικών, το ποσοστό σ υμμετοχής τω ν παιδιών ήταν υψηλό. H αίσθηση τη ς ανιδ ιοτελούς συνερ­γασίας μεγάλω ν και μικρών για τη δημιουργία ενό ς έργου έδω σε σε όλους χαρά, δημιούργησε φ ιλ ίες και ευκα ιρ ίες για περιβαλλοντική δράση, για απόκτηση εμπειριών και γ ια δημι­ουργικότητα.

Στη δρασ τηρ ιότητα συμμετείχαν 26 παιδιά, ηλικίας 8-18 ετώ ν και τα περισσότερα από αυτά συμμετείχαν στην παρου­σίαση. Οι Φίλοι ευχαριστούν θερμά το ν παιδαγωγό κ. Ηλία Πίστικα γ ια τη βοήθεια του στη συγκρότηση τη ς ομάδας και στην παρουσίαση και το υ ς γο νείς που βοήθησαν στην υλο­ποίηση τη ς δράσης και ιδιαίτερα το ν κ. Στάθη Αναδιώτη.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

T E X N H T O I Υ Γ Ρ Ο Τ Ο Π Ο Ι για ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία λ υ μ ά τ ω ν

H αύξηση του βιοτικού επιπέδου στις ανεπτυγμένες χώρες, τα τελευταία χρόνια έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθεί κατακόρυφα η κατανάλωση νερού για γεωργική, βιομηχανική και αστική χρήση. Το νερό που χρησιμοποιείται για άρδευση χάνεται στην ατμόσφαιρα μέσω της εξατμισοδιαπνοής, υπό μορφή υδρατμών. Αντίθετα, το μεγαλύτερο ποσοστό των υδάτων της βιομηχανικής και οικιακής χρήσης επανέρχεται στη γη και μάλιστα ρυπασμένο. H επαναφορά των υδάτων αυτών στους φυσικούς αποδέκτες προκαλεί σοβαρά προβλή­ματα ρύπανσης.

H κατασκευή συμβατικών μονάδων καθαρι­σμού υγρών αποβλήτων αποτελεί σπουδαίο μέσο για την προστασία του π εριβάλλοντος και ειδ ικό τε­ρα τω ν υδάτινων οικοσυστημάτων (ποταμοί, λίμνες, θάλασσες). Το κύριο μειονέκτημα τω ν μονάδων αυτών, ιδιαίτερα όταν εγκαθίστανται σε μ ικρές πόλεις και χωριά, είναι το υψηλό κόσ τος λειτο υ ρ ­γ ία ς και συντήρησής τους, καθώς και η έλλειψη εξειδ ικευμένου προσωπικού.

Οι λόγοι αυτοί οδήγησαν τη ν επιστημονική κοινότητα, που ασχολείται με θέματα επ εξερ γα ­σίας αστικών λυμάτων, να σ τραφεί στην έρευνα απλούστερων μεθόδω ν επεξεργασ ίας. Ω ς τέ το ιε ς μέθοδοι θεω ρούνται μ ετα ξύ άλλων, οι τεχνη το ί υγρότοποι, οι δ εξα μ εν ές σταθεροποίησης και οι λεκά νες διήθησης. Οι μέθοδοι α υ τές επ εξεργασ ίας έχουν χαμηλό κόστος κατασκευής και συντήρησης και δεν απαιτούν για τη λειτουργία το υ ς ενέργεια, π ρόσ θετες χημικές ουσίες, ειδ ικευμένο προσωπικό και μπορούν να απομακρύνουν αποτελεσματικά ρύπους.

Με τη συνεχώς επιδεινόμενη έλλειψη του νερού τα τελευ τα ία έτη , έχει αρχίσει, σε πολλές ανεπ τυγμένες χώ ρες, η διερεύνηση τη ς δυνα τότη ­τα ς επαναχρησιμοποίησης του νερού που π ροέρ­χετα ι από τα συστήματα καθαρισμού, με ενθαρρυ­ντικά αποτελέσματα. H επαναχρησιμοποίηση αφορά τη ν άρδευση γεω ργικώ ν καλλιεργειών, δασικών φυτειώ ν ή άρδευση πάρκων, τη βιομηχανι­κή χρήση, τη ν ενίσχυση υπόγειων υδροφορέω ν, κ.ά.

Το 1996 άρχισε έρ γο έρευνα ς τω ν μεθόδω ν αυτών με τίτλο “Ανάκτηση αστικώ ν υγρών αποβλή­των με χρήση φυσικών συστημάτων και επαναχρη- σιμοποίησή τους για άρδευση και ανάπλαση υγρο­τόπων’’, με σ υγχρηματοδότες τη Γενική Γραμμα­τε ία Έ ρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και το ΥΠΕΧΩΔΕ. Φ ορέας υλοποίησης του έργου είναι το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έ ρευνα ς (ΕΘίΛΓΕ), σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων- Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), τη ν Εταιρεία Κ. & N. Ευθυμιά- δη -AGROLAB, τη ν Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, τη ν Εταιρεία Αρδευτικώ ν Συστημάτω ν ΕURODRIΡ και την Εταιρία Συμβούλων PLΑΝΕΤ Βορείου Ελλά­δος.

Το έργο εκτελείτα ι κοντά στις εγκαταστάσ εις του Βιολογικού Καθαρισμού, του Οργανισμού Απο- χετεύσ εω ς Θ εσσαλονίκης (ΟΑΘ) στον Γαλλικό ποταμό. Σκοπός τη ς έρ ευνα ς είναι να μελετηθούν φυσικά συστήματα επ εξεργασ ίας αστικών λυμάτω ν και η επαναχρησιμοποίηση το υ νερού, που θα προ- κύψει μετά τη ν επεξεργασ ία τους, γ ια άρδευση. Το έργο περιλαμβάνει δ εξα μ ενές σταθεροποίησης και τεχνη τό υγρότοπο. Το νερό που ε ξέρ ρ εε από τον τεχνη τό υγρότοπο χρησιμοποιήθηκε πειραματικά γ ια άρδευση μικρών εκτάσεω ν με ζαχαρότευτλα, ν το μ ά τες και ζέρμπ ερες. Μέσα στις υποχρεώσεις του έργου είναι και η δημοσιοποίηση τω ν πορισμά­τω ν στο ευρ ύτερ ο κοινό και ιδίως στους οργανι­σμούς τοπ ικής αυτοδιοίκησης.

Το πείραμα, εκ τό ς από τ ις κα λλιέργειες κατα­λαμβάνει 3,5 σ τρέμματα και περιλαμβάνει:

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

Φωτ.:

Φω

τογρ

αφικ

ό αρ

χείο

ΕΚΒΥ

■ τέσ σ ερ ις λ εκά νες επ ιφανειακής ροής (free water surface, FWS), συνολικού εμβαδού 2 στρεμμάτων, στις οποίες έχουν φ υ τευ θ ε ί ριζώματα του υδροβί­ου μακρόφυτου ψαθί (Typha latifolia L)■ μία δεξαμενή σταθεροποίησης (stabilization pond), συνολικού εμβαδού 0,5 στρεμμάτων,■ δύο λεκά νες υπόγειας ροής (subsurface flow, SSF), συνολικού εμβαδού 1 στρέμματος, στις οποί­ε ς έχουν φ υ τευ θ ε ί ριζώματα του υδρόβιου μακρο- φ ύτου καλάμι (Phragmites australis L.).

O τεχ νη τό ς υγρότοπ ος έχει δυνα τότητα να επ εξεργά ζετα ι 100 κυβικά μέτρα λυμάτω ν ημηρε- σίως, δηλαδή όσα παράγονται από έναν οικισμό 500 κατοίκων. H δυναμικότητα αυτή αφορά τη λει­τουργία του ακόμη και σε θερμοκρασία 30C. Κατά τη θερινή περίοδο είναι φυσικό η δυναμικότητα να είναι κατά πολύ μεγαλύτερη. Τα λύματα λαμβάνο- ντα ι με άντληση μετά από το ν πρωτοβάθμιο καθα­ρισμό τη ς μονάδας του Βιολογικού Καθαρισμού Θ εσσαλονίκης και έχουν τα παρακάτω γνωρίσμα­τα : BOD5 150 mg/l, α ιω ρούμενα σ τερεά 140 mg/l και μ ικροβιολογικό φ ορτίο 107/100 ml.

Οι π ειραματικές εγκατασ τάσ εις άρχισαν να κατασκευάζονται το ν Απρίλιο το υ 1996 και τέθηκαν σε λειτουργία ένα έ το ς αργότερα. Οι πρώτοι μήνες λειτουρ γία ς του τεχνητού υγροτόπου, ο οποίος δεν έχει φθάσει ακόμη στην πλήρη απόδο­σή του , έδειξα ν ενθαρρρυντικά αποτελέσματα. Π αρατηρήθηκε μείωση του BOD5 κατά 92% και του νιτρικού αζώτου κατά 51%, του αμμωνιακού αζώ­του 59%, του ολικού φωσφόρου 50% και του

μικροβιολογικού φορτίου κατά 99%.Τις εγκατασ τάσ εις του έργου έχουν αρχίσει

να επισκέπτονται εκπρόσωποι τη ς αυτοδιοίκησης και φ ο ιτητές. Έ ργα όπως αυτό που έχουν δ ιεξα- χθεί σε π ολλές χώ ρες του κόσμου διδάσκουν και το εξή ς : οι φυσικοί υγρότοποι επ ιτελούν πολλα­πλές και π ολύτιμες για το ν άνθρωπο λειτουργίες. Μία από α υτές είναι ο μετασχηματισ μός και η απο­μάκρυνση θρεπτικών γ ια τα φ υτά ουσιών καθώς και άλλων ουσιών. Με άλλα λόγια ο υγρότοπος, ιδίως μέσω τω ν υδρόβιων φυτών, λε ιτουρ γε ί ως φ ίλτρο καθαρισμού. Αυτή τη λειτουργία μπορούμε να τη ν εκμετα λλευθούμε κατασκευάζοντας τεχνη ­το ύ ς υγροτόπ ους με π ροδιαγραφές τέ το ιε ς που να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί ως φίλτρα. Οι τεχνη το ί υγρότοποι λοιπόν είναι μια ακόμη απόδει­ξη ότι εργαζόμενο ι με τη φύση δαπανούμε γ ια τον ίδιο σκοπό λ ιγό τερα χρήματα από ότι εργαζόμενοι ενάντια σε αυτή. Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι ποτέ δ εν πρέπει να χρησιμοποιούμε το υ ς φυσικούς υγροτόπ ους ως απ οδέκτες λυμάτων.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

Α ΥΤΟ ΔΙΟ ΙΚ Η ΣΗ K A I Π Ε Ρ ΙΒ Α Λ Λ Ο Ν Τ ΙΚ Ε Σ Ο ΡΓΑ Ν Ω ΣΕΙΣ

Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση

H Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί την από

κοινού δράση και την επιμερισμένη ευθύνη

για την αντιστροφή της υποβάθμισης και την

ενίσχυση των προσπαθειών για την προστα­

σία του περιβάλλοντος. H προστασία αυτή

αποτελεί προϋπόθεση της αειφορικής οικονο­

μικής ανάπτυξης δηλαδή της ανάπτυξης που

φροντίζει ώστε οι ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι

να μην υποβαθμίζονται από γενιά σε γενιά.

Φωτ.: Φωτογραφικό αρχείο ΕΚΒΥ

Σ ύμφ ω να με το 5ο Π ρ ό γρ α μ μ α Δ ρ ά σ ης “ΣΤΟ ΧΟ Σ Η ΑΕΙΦ Ο ΡΙΑ” η προσ τασ ία και δ ια τή ­ρηση το υ π ερ ιβ ά λλο ν το ς δ εν μπ ορεί να επ ιτευ ­χ θ ε ί μόνο μέσ α από τη νομοθεσ ία ή από το υ ς α υ σ τη ρ ο ύ ς ελ έγ χ ο υ ς . Α π α ιτείτα ι η εν ερ γ ό ς δράση τ η ς α υ το δ ιο ίκησ ης και η π αρά λληλη σ υμ­μετο χή τω ν ο ικονομ ικώ ν π α ρα γόντω ν και τω ν κοινω νικώ ν ομά δω ν α λλά και το υ ευ ρ έω ς κοινού. Η κα τάσ τασ η το υ π ερ ιβ ά λλο ν το ς ε ξα ρ τά τα ι από τ ις ανθρώ π ινες δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες και η π ροσ τασ ία το υ δ ε μπ ορεί να επ ιτευ χ θ ε ί σ τηρ ιζόμενη μόνο σε ν ο μ ο θ ε τ ικ ές π ροσ εγγίσ εις.

Το Ελληνικό Κ έντρ ο Β ιοτόπ ω ν-Υ γροτόπ ω ν α νέλα βε, από τη Γενική Δ ιεύθυνσ η XI τ η ς Ευρω ­παϊκής Επ ιτροπής, τη ν εκπ όνησ η έρ γ ο υ με τ ίτλ ο “Ενημέρωση & Ε υαισθητοπ οίηση Εκπροσώπων τη ς Α υ τοδ ιο ίκησ ης & Μ ελώ ν Π ερ ιβαλλοντικώ ν Ο ργανώ σεω ν γ ια τη ν Π ροώ θηση τη ς Ευρω παϊκής Π ερ ιβαλλοντικής Π ολιτικής". Η δ ιά ρκεια το υ έρ γ ο υ ή τα ν ένα έ το ς και χ ρ η μ α το δ ο τή θ η κ ε κα τά 50% από τη ν Ευρωπαϊκή Έ νω ση και 50% από το υ ς α κό λο υ θ ο υ ς φ ο ρ είς : ΤΕΔΚ Ν. Φ θιώ τιδας, ΤΕΔΚ Ν. Κορινθίας, Ν ομαρχιακή Α υτοδ ιο ίκησ η Κορινθίας, ΤΕΔΚ Ν. Η λεία ς και Ν ομαρχιακή Α υ τοδ ιο ίκησ η Η λεία ς.

Σ το πλαίσιο το υ έρ γο υ , έγ ιν ε προσ πάθεια να σ υνδεθού ν οι π ερ ιβ α λλο ν τικ ές οργα νώ σ εις μ ε τ η ν αυτοδ ιο ίκησ η π ρώ του και δ εύ τερ ο υ βαθ­μού, μέσ α από σ υντο ν ισ μένες δρά σ εις, σε σ υ γκεκρ ιμ ένα θ έμα τα . Α ξίζε ι να σ ημειω θ εί ότι

σ την Ελλάδα δ εν υπάρχει θ εσ μ ο θ ετη μ έν ο ς τ ρ ό ­π ος σ υνεργα σ ία ς τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ η ς μ ε τ ις μη κρ α τικ ές οργανώ σ εις.

Οι κύ ρ ιες δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες το υ έρ γ ο υ ήταν: • Επιλογή τρ ιώ ν π ιλοτικώ ν π ερ ιοχώ ν γ ια εφ α ρ ­μογή μεθόδω ν σ υνεργα σ ία ς εκπροσώ πω ν τη ς α υ το δ ιο ίκησ ης και π ερ ιβα λλοντικώ ν ορ γα νώ σ ε­ων, μέσω α ντιμετώ π ισ ης κα ίριω ν π ερ ιβ α λλο ντι­κώ ν ζη τη μ ά τω ν τη ς π ερ ιο χής. Τα θ έμ α τα που επ ιλέχθηκα ν και σ τις τρ ε ις π ερ ιο χ ές ή τα ν η Π ερ ιβα λλο ντική Εκπαίδευση και ο ο ικο το υ ρ ι­σ μός. Π ροσ εγγ ίσ θηκα ν και ά λλα όπω ς η σ υνετή χρήσ η το υ α ρ δ ευ τικο ύ νερ ο ύ , ο ευ τρ ο φ ισ μ ό ς στη Λίμνη Σ τυμφ α λία , κτλ.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

• Δ ιοργάνω σ η π α νελλήνια ς σ υνάντησ ης εκπ ρ ο ­σώπων τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ η ς και π ερ ιβα λλοντικώ ν οργα νώ σ εω ν με σκοπό τη δημοσ ιοπ οίηση τω ν α π ο τελεσ μ ά τω ν από τ ις τρ ε ις π ιλο τικ ές π ερ ιο ­χ ές . Επίσης τη δ ιερ εύ νησ η τρ ό π ω ν α π ο τελεσ μ α ­τ ικ ή ς σ υνεργα σ ία ς το υ ς γ ια τη ν π ροώ θηση τη ς ευρω π α ϊκής π ερ ιβ α λλο ντική ς π ολιτικής.

Οι τρ ε ις π ιλο τικ ές π ερ ιο χ ές ή τα ν η Λίμνη Σ τυμφ α λία - π ερ ιοχή Φ ενεού (N. Κ ορινθίας), η Λ ιμνοθάλασ σ α Κ οτύχ ι-Δ άσ ος Σ τρ ο φ υ λ ιά ς (N. Α χα ΐας και N. H λεία ς) και ο π ο τα μ ό ς Σ π ερ χειό ς (N. Φ θιώ τιδας), σ τις οπ ο ίες σ χηματίσ θηκαν ομά ­δ ες ερ γα σ ία ς με εκπ ροσ ώ π ους τ η ς α υ το δ ιο ίκη ­σ ης και τω ν τοπ ικώ ν π ερ ιβα λλοντικώ ν ο ρ γα νώ ­σεων.

Μ έσα από το έρ γ ο δ ό θ η κε έμφ α σ η στην υπ οσ τήρ ιξη τω ν π ερ ιβα λλοντικώ ν οργανώ σεω ν, τό σ ο σ ε τεχ ν ικό όσο και σ ε επ ισ τημονικό επ ίπ ε­δο και η ο ικονομική το υ ς ενίσχυση γ ια τη δ ιο ρ ­γάνω ση τοπ ικώ ν συσκέψ εω ν, σ υλλογή σ το ιχείω ν και π ληροφ οριώ ν, σ υνέβα λε σ την απρόσκοπτη ενασ χόλησ η τω ν μελώ ν στις δρά σ εις το υ έρ γο υ . Επίσης β οήθησ ε σ την α π ο τελεσ μ α τικό τη τα α υτώ ν τω ν δράσεω ν, κα θώ ς και σ την αναγνώ ρι­ση το υ α ξιό λο γο υ ρ όλου από ά λλο υ ς φ ο ρ ε ίς α λλά και από το υ ς π ο λ ίτες . Κατά τη δ ιά ρκειά το υ δ ιαπ ιστώ θηκαν π ρ ο β λή μ α τα στη λ ε ιτο υ ρ γ ία τω ν π ερ ιβα λλοντικώ ν οργανώ σ εω ν, όπω ς η ε θ ε ­λο ντική βάση εργα σ ία ς , η μ ικρή σ τελέχω σ η τω ν οργανώ σ εω ν, η έλλειψ η τεχνογνω σ ία ς , η ελλ ι­π ής έω ς ανύπ αρκτη υλ ικο τεχν ική υπ οδομή, κ.ά.

Ό σ ον α φ ο ρ ά τη ν αυτοδ ιο ίκησ η , θα π ρέπ ει να σ ημειω θ εί ό τι η επ ιφ υ λα κτικό τη τα τ η ς α υ το δ ι­ο ίκησ ης ένα ντι τω ν μη κρ ατικώ ν οργανώ σ εω ν έχ ε ι σε ένα βαθμό εκλείψ ει. Δ εν είνα ι όμω ς σ ύνη θ ες φ α ινόμενο η σ υνεργασ ία π ερ ιβ α λλο ­ντικώ ν οργανώ σ εω ν και αυτο δ ιο ίκησ ης, σε τα κ τικ ή βάση και κυρ ίω ς ό τα ν δεν υπάρχει η α φ ορ μή κάπ οιας μ εγά λη ς κα τα σ τρ ο φ ή ς, π λην ελάχισ τω ν π εριπ τώ σεω ν. Έ ω ς τώ ρ α οι ο ρ γα ­νώ σ εις έχ ο υ ν σ υμμετά σ χει σε π ο λλές σ υσ κέψ εις νο μ α ρ χ ια ­κώ ν ή δη μ ο τικώ ν συμβουλίω ν, οι οπ ο ίες όμω ς α φ ορούσ α ν σ υ γκεκρ ιμ ένες π ερ ιβ α λλο ντι­κ έ ς κα τα σ τρ ο φ ές α λλά σπα- ν ίω ς κα λούντα ι, χω ρ ίς επικαι- ρ ό τη τα ο ικολογικού π ρ ο β λή μ α ­το ς , σ τον σ χεδιασ μό δ ρ α σ τη ­ρ ιο τή τω ν και π ρ ογρ α μ μά τω ν α νά π τυ ξη ς τ η ς π ερ ιο χής.

Σ υ ζη τή σ εις και σ υναντή ­σ εις α υτο ύ το υ ε ίδ ο υ ς π ρ α γμ α ­το π ο ιή θ η κα ν συχνά κα τά τη δ ιά ρκεια εκ τέλ εσ η ς το υ π ρ ο γρ ά μ μ α

το ς και σ υνέβαλαν τό σ ο σ την γνω ριμ ία μ ετα ξύ τω ν οργα νώ σ εω ν και τ η ς α υ το δ ιο ίκη σ η ς όσο και σ τον σ χεδιασ μό θετικώ ν δράσ εω ν σ την π εριοχή.

Σ τις δρά σ εις το υ έρ γ ο υ π ερ ιλαμβάνονταν, ε κ τό ς από τ ις σ υνα ντήσ εις τω ν τοπ ικώ ν ομάδω ν εργα σ ία ς , η δ ιοργάνω σ η η μ ερ ίδ ω ν γ ια τη ν π ερ α ιτέρ ω γνω σ τοπ οίησ η το υ έρ γο υ , τη ν π λη ρ ο ­φ όρησ η υπηρεσιών, κο ινο τήτω ν, φ ο ρ έω ν και π ολιτώ ν γ ια το 5ο Π ρ ό γρ α μ μ α Δ ρ ά σ η ς -“Σ τό χ ο ς η Α ε ιφ ο ρ ία ” και τη ν ευρω π α ϊκή π ερ ιβα λλοντική π ολιτική κα θώ ς και γ ια τρ έχ ο ν τα τοπ ικά π ερ ιβα λ­λο ντικά ζη τή μ α τα . Τ έ το ιε ς σ υνα ντήσ εις έγ ινα ν στη Λαμία, σ την Π άτρα , σ την Καστανιά Κοριν­θίας, σ τον Π ύργο, σ τα Λεχαινά , κτλ.

Π αράλληλα , έγ ιν ε ευ ρ ύ τερ η δημοσ ιοπ οίη­ση το υ έρ γ ο υ και τω ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν το υ με δημοσ ιεύσ εις και σ υ ν εν τεύ ξε ις , σ τον τοπ ικό και το ν εθν ικό τύπ ο.

Επίσης, σ χεδ ιά σ τηκα ν και βρ ίσ κοντα ι υπό ολοκλήρ ω σ η τρ ία εκπ α ιδ ευ τικά π ακέτα , μ ε έ ν τυ ­πο και οπ τικοα κουσ τικό υλικό, παιχνίδια και δ ρ α ­σ τη ρ ιό τη τες Π ερ ιβ α λλο ντική ς Εκπαίδευσ ης, κα θώ ς και ά λλο π λη ρ ο φ ο ρ ια κό υλικό γ ια το υ ς υ γρ ο τό π ο υ ς τ η ς Ε λλάδας. Το υλικό α υτό θα δ ια­νεμηθεί, δω ρεάν, σ τις Δ ιευ θ ύ νσ εις Π ρ ω το β ά θ ­μιας και Δ ευ τερ ο β ά θ μ ια ς Εκπ αίδευσ ης τω ν σ χε­τ ικώ ν N ομαpχιακώ v Α υτοδ ιο ικήσ εω ν, σ τις αντί­σ το ιχ ες ΤΕΔΚ και σ τις π ερ ιβ α λλο ν τικ ές οργα νώ ­σεις γ ια να δ ια κ ινηθεί σ ε σ χολεία . Εκδόθηκαν, τ έ λ ο ς , αφ ίσ ες γ ια τρ ε ις π ερ ιο χές : τη ν κο ιλάδα το υ Σ π ερχειού , τη Λίμνη Σ τυ μ φ α λ ία και το ο ρ ο ­π έδιο το υ Φ ενεού.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Νν!Γ3

H Οδηγία 92/43(Οδηγία των Οικοτόπων)

σε 15 ερωτήσεις καιαπαντήσεις

1 Γιατί εκδόθηκε η Οδηγία 92/43/EOK;

H προστασία τη ς χλω ρίδας και τ η ς πανίδας δ ιαφέρει από χώρα σε χώρα τόσ ο σε ότι αφορά τα αντικείμενα δηλ. τα είδη, όσο και τα μέσα (νομοθεσία). Πέρα από αυτό, δίχως να μειώ νετα ι η σημασία τω ν αποτελεσμάτω ν που έχουν επ ιτευ­χθεί σε κάθε χώρα, διαπιστώνεται ότι η γενική κατάσταση δ ιατήρησης και προστασίας ενό ς συγκεριμένου αριθμού οικοτόπων και ειδών επιδεινώνεται προοδευτικά με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε μια μη αναστρέψιμη απώλεια για τη βιο­ποικιλότητα τη ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τη ν πρόληψη αυτού του κινδύνου, η οδηγία προβλέπει τη ν ίδρυση ενός ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου για τα κράτη μέλη τη ς Ε.Ε., το οποίο θα περιλαμβάνει και θα συνδέει το υ ς χώ ρους στους οποίους εμφανίζονται αυτοί οι ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, τύποι οικοτόπων και αυτά τα απειλούμενα είδη φυτώ ν και ζώων. Είναι το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000.

γ ία ς και να προτείνουν έναν εθνικό κατάλογο περιοχών επι- δεχομένω ν να αναγνωρισθούν ως κοινοτικού ενδ ιαφ έροντος και να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό δ ίκτυο ΦΥΣΗ 2000. Οι ερ γα ­σίες α υ τές απαίτησαν περισσότερο χρόνο από ό,τι είχε υπο- λογισθεί αρχικά, διότι στη χώρα μας αρχίσαμε με τη ν απο­γραφ ή μόλις το ν Ιούνιο του 1994.

Η δεύ τερ η φάση, η οποία πρέπει να τελειώ σ ει μέχρι το 1998, έχει ως αντικείμενο τη ν κατάρτιση, μετά από συμφωνία μ ετα ξύ τω ν κρατώ ν-μελώ ν και τ η ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός καταλόγου περιοχών ο οποίος θα περιλαμβάνει σ τους κόλπους του και τ ις έ ξ ι ευρω παϊκές β ιογεω γραφ ικές περιο­χές (Μακαρίων νήσων, ατλαντική, μεσογειακή, ηπειρωτική, αλπική και βόρεια). Από τ ις περιοχές α υτές οι τρ ε ις (μεσο­γειακή, ηπειρωτική και αλπική) εμφανίζονται στη χώρα

2 Πώς θα δημιουργηθεί το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000;

Η δημιουργία το υ δικτύου θα γίνει σε τρ ε ίς φάσεις. Σ την πρώτη φάση, από το ν Ιούνιο του 1992 μέχρι το ν Ιούνιο του 1995, τα κράτη-μέλη όφειλαν να απογράψουν το υ ς τύπ ους οικοτόπων το υ παραρτήματος I καθώς και τα είδης τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας του π αραρτήματος II τη ς οδη­

μας. Ο κα τάλογος αυτός καταρτίζετα ι με βάση τις εθνικές προτάσεις (τους εθνικούς καταλόγους) με σκοπό τη δημιουργία του ευρωπαϊκού δικτύου προ- σ τατευομένω ν περιοχών ή καλύτερα Ειδικών Ζωνών Δ ιατήρησης (ΕΖΔ).

Κατά τη διάρκεια τη ς τρ ίτη ς και τελευ τα ία ς φάσης, από το ν Ιούλιο του 1998 μέχρι το ν Ιούνιο του 2004, τα κράτη-μέλη χαρακτηρίζουν επίσημα τ ις περιοχές που έχουν επ ιλεγεί γ ια τη ν έντα ξή το υ ς στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 ως Ειδικές Ζώνες Δ ιατήρησης. Παράλληλα καταρτίζοντα ι ειδικά διαχει­ριστικά σχέδια γ ια κάθε περιοχή.

\ m u f jniawi.

I * ■

■ .

^ Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

3Δεν διαθέταμε ήδη την απογραφή περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος καθώς και την απο- γραφή τύπων οικοτόπων και ειδών της χλωρίδας και της πανίδας;

Στη χώρα μας έχουν γίνει τα τελευ τα ία έτη πρόοδοι στην απόκτηση γνώσεων τη ς φυσικής μας κληρονομιάς. H απογραφή τω ν 10 εθνικών δρυμών, τω ν 11 υγροτοπικών περιοχών τη ς Σύμβασης Ραμσάρ, τω ν 26 Ζωνών Ειδικής Προ­στασίας αλλά και τω ν περιοχών που διακρίθηκαν βάσει του π ρογράμματος Corine Biotopes και τη ς απογραφής τω ν

υγροτόπων, μας έδω σε σημαντικές πληροφορίες, οιοποίες φάνηκαν πολύ χρήσ ιμες στην εφαρμογή τη ς

Ο δηγίας 92/43. Οι απ ογραφές όμως α υτές οι οποίες έχουν γίνει με εθνικά κριτήρια είναι ανε­

παρκείς. Η ταξινόμηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η

επεξεργασ ία τη ς οδηγίας δεν είχε πραγματο­ποιηθεί όταν άρχιζε η απογραφή τω ν παραπά­νω περιοχών και τω ν περιοχών του Corine Biotopes. Επίσης δεν ήταν γνωστά τα είδη τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας ευρωπαϊκού ενδια­φ έροντος. Εξ' άλλου η όλη φ ιλοσοφία τη ς Ο δη­γ ίας 92/43 δ ιαφ έρει εκείνης τω ν εθνικών δρυ ­

μών, τη ς Σύμβασης Ραμσάρ και εκείνης του Corine Biotopes.

4Το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 περιλαμβάνει τις Σημαντι­κές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας;

Οι Σημαντικές Π ερ ιοχές για τα Πουλιά τη ς Ελλάδας (ΣΠΠΕ) είναι 113 και αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκαν τα υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Γεω ργίας (Γενική Γρμματεία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος) για το ν χαρα­κτηρισμό τω ν ΖΕΠ. Στο δ ίκτυο περικλείονται όλες οι ΖΕΠ (26) καθώς και η πλειονότητα τω ν ΣΠΠΕ. H οδηγία έχει ενοποιή­σει το καθεστώ ς τω ν δεσμεύσεω ν που έχει αναλάβει τη ν υπο­χρέωση να σεβασθεί κάθε κράτος-μέλος, χαρακτηρίζοντας μια περιοχή ως ΖΕΠ. Α υτός είναι ο λό γο ς για το ν οποίο από εδώ και πέρα θα χρησιμοποιείται η ονομασία τη ς περιοχής του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 και για το υ ς δύο τύπ ους τω ν ζωνών δηλ. τω ν ΖΕΠ για τη ν Οδηγία τω ν πουλιών 79/409 και τω ν ΕΖΔ τη ς Ο δηγίας τω ν οικοτόπων 92/43.

5Ποιο ρόλο παίζει το Μουσείο Γουλανδρή Φυσι­κής Ιστορίας - Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγρο- τόπων;

‘Οπως τονίσθηκε στην ερώ τηση 2, τα κράτη-μέλη είχαν αναλάβει τη ν υποχρέωση να αποστείλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και συγκεκριμένα στην Γεν. Διεύθυνση XI, μέχρι τέλ ο υ ς Ιουνίου 1995 το ν εθνικό κατάλογο τω ν προτεινομένω ν περιοχών για έντα ξη στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000. Ενώ όλα τα κράτη-μέλη είχαν αρχίσει αμέσω ς με τη ν έκδοση τη ς οδηγίας και μ ερ ικές μάλιστα όπως η Γαλλία και η Ισπανία ήδη ενωρί- τερ α με τη ν απογραφή και χαρτογράφηση τω ν τύπων φυσι­κών οικοτόπων και τω ν ειδών τη ς πανίδας και τη ς χλω ρίδας τω ν παραρτημάτω ν I και II τη ς οδηγίας, στη χώ ρα μας μέχρι το τέλ ο ς του 1993 είχαν γίνει ελάχιστα πράγματα. Α π οτέλε­σμα ήταν να κινδυνεύει η χώρα μας να βρεθεί εκπρόθεσμη ως προς τ ις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στην εφαρμογή τη ς οδηγίας. Με πρωτοβουλία του τό τ ε προϊστα­μένου του αρμοδίου τμ ή μ α το ς τη ς Γ.Δ. XI κ. Reinhard Klein αλλά και με τη ν παρότρυνση τω ν συναρμοδίων υπουργείων ΠΕΧΩΔΕ και Γεω ργίας (Γ.Γρ. Δασών και Φυσικού Π εριβάλλο­ντος) το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής !στορίας μέσω του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) ανέλαβε να συντάξει σχετική πρόταση, στα πλαίσια του χρηματοδοτικού μέσου LIFΕ, γ ια τη ν “Αναγνώριση, καταγραφή, εκτίμηση και χαρτογράφηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων και τω ν ειδών τη ς χλω ρίδας και τη ς πανίδας στην Ελλάδα” στα πλαίσια τη ς Ο δηγίας 92/43.

Το έργο εγκρ ίθηκε γ ια διάρκεια 18 μηνών με τη ν υπο­χρέωση υποβολής του επιστημονικού καταλόγου μέχρι τον Απρίλιο του 1995 και τη συμπλήρωση τω ν τυχόν κενών τη ς απογραφής μέχρι το ν Δ εκέμβρ ιο του 1995. To έργο χρηματο-

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

δοτήθηκε κατά 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ανά 12,5% από τα Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Γεωργίας.

Για τη ν καλύτερη διεκπεραίωση τω ν εργασιών δια ιρέ­θηκε η χώρα σε 3 γεω γρα φ ικές περιοχές. Την ευθύνη απο- γρ α φ ή ς τω ν περιοχών αυτών ανέλαβαν αντίστοιχες ομάδες, τω ν Βιολογικών Τμημάτων Αθηνών, Θ εσσαλονίκης και Πατρών.1. Τη Δυτική, Κεντρική, Ανατολική Μ ακεδονία-Θράκη και τα νησιά του Β. Αιγαίου, με ευθύνη του Τμήματος Βιολογίας του Αρ ισ τοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,2. Τη Θεσσαλία, Αν. Σ τερ εά Ελλάδα, Αττική, νησιά του Αιγαί­ου και Κρήτη με ευθύνη του Τμήματος Βιολογίας το υ Πανεπι­στημίου Αθηνών, και3. Τη Δυτική Ελλάδα με τα νησιά του ίονίου και τη ν Πελοπόν­νησο με ευθύνη του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Τον Νοέμβριο του 1994 είχε ήδη καταρτισ θεί ο πρώτος, προσωρινός κα τάλογος τω ν περιοχών που επρόκειτο να απο­γρα φ ούν και εστάλη για σχολιασμό στο ΥΠΕΧΩΔΕ και στη Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος. Τον Δ εκέμβρ ιο του 1995 είχε οριστικοποιηθεί η απογραφή. Συνο­λικά απογράφηκαν 296 περιοχές συνολικής έκτασ ης περίπου3.000.000 εκταρίω ν (18% τη ς συνολικής επιφάνειας τη ς χώρας), οι οποίες αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τα κριτήρια του παραρτήματος ίίί τη ς οδηγίας και χωρίσθηκαν σε τρ ε ις κα τηγορ ίες Α,Β,Γ.

Εδώ τελειώ νει και ο ρόλος του ΕΚΒΥ, σε ό,τι αφορά την απογραφή, ο οποίος δεν ήταν μόνο συντονιστικός αλλά είχε τη ν ευθύνη του ποιοτικού ελέγχου, τη ς κεντρ ικής αξιολόγη­σης και τη ς κεντρ ικής επίσης συγκέντρω σης και αποθήκευ­σης τω ν ευρημάτω ν σε βάση δεδομένω ν. Είναι αυτονόητο ότι τη ν ευθύνη επ ιλογής και απογραφής τω ν περιοχών είχαν οι επ ιμέρους ομάδες. Συνολικά εργάσθηκαν πάνω από 100 επι­σ τήμονες διαφόρω ν ειδ ικοτήτω ν και ο συντονισμός και η αρμονική συνεργασία τόσω ν πολλών επιστημόνων, δ ια φ ορε­τικώ ν ειδ ικοτήτω ν είναι μέγα επ ίτευγμα αυτού του προγράμ­ματος.

Βέβαια η σχέση του Μ.Γ.Φ.ί.-ΕΚΒΥ με το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 δεν σταμάτησε στην απογραφή τω ν 296 περιοχών αλλά συνεχίσθηκε και το 1996 με ένα πρόγραμμα, που χρημα τοδο­τή θ η κε επίσης κατά 75% από τη ν Ε.Ε. στα πλαίσια του υΡΕ και συγχρηματοδοτήθηκε κατά 25% από το ΥΠΕΧΩΔΕ.

Καταρτίσθηκαν 10 πιλοτικά ειδικά σχέδια διαχείρισης γ ια αντίστοιχες περιοχές. Είναι

βέβαιο ότι και στο μέλλον το ΕΚΒΥ, συνεργαζόμενο με το ΥΠΕΧΩΔΕ και τη Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Π εριβάλλοντος θα ασχολη­θεί με τη ν εφ αρμογή τη ς Οδηγίας

92/43 στη χώρα μας.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

6 Συγκεκριμένα, πώς ερμηνεύεται η Οδηγία των οικοτόπων;

Η οδηγία καθορίζει ότι κάθε κρ ά τος-μέλος τη ς Ε.Ε. επι­φ ορτίζετα ι με τη διατήρηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων και τω ν ειδών μετά τω ν ενδιαιτημάτω ν το υ ς που αναφέρονται στα π αραρτήματα ί και ίί, σε μια ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Για να το κα ταφ έρει αυτό το κράτος καταφεύγει στη θέσπιση ειδικών μέτρω ν εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο. Για κάθε περιοχή, η οποία αποτελεί πάντοτε μια ειδική περί­πτωση, διερευνώ νται οι ο ικολογικές απαιτήσεις και μετά από διαβουλεύσεις με το υ ς τοπ ικούς φ ο ρ είς καθορίζονται οι σκο­ποί διαχείρισης τη ς περιοχής και προσδιορίζονται τα μέτρα και τα μέσα τα οποία θα τεθ ο ύ ν σε ισχύ ώστε να επ ιτευχθούν οι σκοποί τη ς διαχείρισης, δηλ. η διατήρηση τω ν σ υγκεκριμέ­νων τύπων οικοτόπων και τω ν ειδώ ν που απαιτούνται στην περιοχή.

Ακόμα και η εφ αρμογή από το ήδη υπάρχον “νομοθετι­κό οπλοστάσιο” αυτού ή του άλλου μέτρου (διοικητικού, ρυθ­μιστικού, περιοριστικού) πρέπει να συζητηθεί με το υ ς τοπ ι­κούς φ ο ρ είς και το υ ς άμεσα ενδιαφερόμενους. Δ εν υπάρχει “τρ όπ ος προστασίας” με γενική ισχύ προκαθορισμένος από τη ν οδηγία ή το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προχω­ρούμε βαθμιαία και πάντοτε με τρόπο συναινετικό.

7 Πώς ερμηνεύονται τα ειδικά διαχειριστικά σχέδια που προβλέπονται από την Οδηγία;

Π ρος αποφυγή κάθε π αρερμηνείας πρέπει να τονισθεί ότι δεν πρόκειται γ ια ολοκληρω μένα σχέδια διαχείρ ισης αλλά αποτελούν περισσότερο σχέδια τεκμηρίω σ ης τω ν προστα- τευτα ίω ν αντικειμένων και τη βάση με τη ν οποία θα γίνουν οι απ αραίτητες δ ιαβουλεύσεις για κάθε περιοχή.

Η επεξεργασ ία τω ν ειδικών διαχειριστικών σχεδίων περιλαμβάνει τρ ε ις φάσεις. Στην πρώτη φάση γ ίνετα ι μια εκτίμηση (ανάλυση) τω ν οικολογικών, κοινωνικών και οικονο­μικών συνθηκών τη ς περιοχής και ιδιαίτερα μια εκτίμηση τη ς κατάστασης τω ν τύπων οικοτόπων και τω ν ειδών που μας αφορούν, στηριζόμενη, αν κριθεί αναγκαίο, σε μια λεπ τομερή χαρτογράφηση κάθε περιοχής. Στη δεύ τερη φάση γ ίνετα ι μια οικολογική αξιολόγηση τη ς περιοχής και καθορίζονται τα π ροσ τατευτέα αντικείμενα μεσοπροθέσμω ς και μακροπροθέ- σμως. Στην τρ ίτη φάση με τα δεδομένα τ η ς απογραφής τη ς πρώ της φάσης και τ η ς αξιολόγησ ης τη ς δ εύ τερ η ς φάσης καθορίζονται οι σκοποί διαχείρ ισης (γενικός και ειδικοί) και προσδιορίζονται τα κατάλληλα μέτρα που πρέπει να παρθούν για τη ν επ ίτευξη τω ν σκοπών αυτών καθώς και άλλες περιο­ριστικές, δ ιο ικητικές ή τεχν ικ ές δ ια τά ξεις που πρέπει να ληφθούν καθώς και τα οικονομικά μέσα που πρέπει να εν ερ ­γοποιηθούν. Αυτά τα ειδικά διαχειριστικά σχέδια, η επ εξερ ­

γασία τω ν οποίων προϋποθέτει το ν επίσημο χαρακτηρισμό μιας περιοχής θα εφαρμοσθούν στην πράξη το αργότερο μέχρι το 2004. Ο ρ όλος του κράτους συνίσταται στην υπο­βοήθηση τη ς ένα ρ ξη ς εφ α ρ μογής και στην εξεύρεσ η και διά­θεση τω ν απαραιτήτων οικονομικών μέσων πολλαπλών πηγών, περιλαμβανομένης και τη ς ευρωπαϊκής, και στην αξιολόγηση του μηχανισμού. Πειραματικά, όπως τονίσθηκε, το ΕΚΒΥ επ εξεργάσ θηκε ειδικά διαχειριστικά σχέδια γ ια 10 περιοχές επιδεκτικών να ενσωματωθούν στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000.

■Φωτ.: Σ. Μηλιώνης

κής σ υγχρηματοδότησ ης με την κινητοποίηση τω ν κατάλλη­λων ευρωπαϊκών χρηματοδοτικώ ν μηχανισμών όπως το Life- Νature και τω ν διαρθρωτικών ταμείω ν. Εξάλλου, σε ευρωπαϊ­κό επίπεδο καθώς και σε κάθε κράτος-μέλος, πρέπει να γ ίνει αποδεκτή μια προσπάθεια σύγκλισης τω ν επ ιμέρους πολιτι­κών (αγροτικής, μεταφορώ ν, τουρισμού, κτλ.) με σκοπό τον προσανατολισμό τω ν πιστώσεων προς τ ις περιοχές του δικτύου.

8 Ποια θα είναι τα χρηματοδοτικά μέσα; 9 Τι σημαίνουν οι έννοιες “πυρήνες” και “ρυθμιστι­κές ζώνες”;

Η οδηγία έχει προβλέψει έναν χρηματοδοτικό μηχανι­σμό. Με τη ν αποστολή τω ν προτάσεών το υ ς δηλ. του κατα­λόγου τω ν υποψηφίων για έντα ξη περιοχών, τα κράτη-μέλη πρέπει να γνωρίσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τ ις εκ τιμή ­σεις το υ ς για τ ις δαπάνες που κρίνουν αναγκαίες. Μ ετά από συμφωνία με τη ν Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το εκτιμώ μενο κόσ τος τω ν αναγκαίων μέτρω ν διαχείρισης, ένα πλαίσιο δρά ­σεων π ροτερα ιότητα ς θα αποτελέσει αντικείμενο ευρωπαϊ-

Η οριοθέτηση μιας περιοχής πρέπει να εκφράζει τον προσ φορότερο δυνατό συμβιβασμό, ο οποίος επιτρέπει τη διατήρηση τω ν φυσικών τύπων οικοτόπων ή/και τω ν ειδών κοινοτικού ενδ ια φ έροντος σε μια περιοχή όπου ασκούνται γενικά ανθρώπινες δρα σ τηρ ιότητες οι οποίες είναι περισσό­τερ ο ή λ ιγό τερο ευεργετικές .

Α υ τός είναι ο λό γο ς για το ν οποίο σε ορ ισ μένες περι­πτώσεις είναι χρήσιμη μια εσω τερική ζώνωση επιτρεπόμενων χρήσεων. Βασιζόμενη σε μια χαρτογράφηση αυτών τω ν

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

Φύση 2000τύπων οικοτύπων και τω ν ενδιαιτημάτω ν τω ν ειδών, η ζώνωση θα επ ιτρέψ ει τη διάκριση πυρήνων (των οικοτόπων π ροτεραι­ό τη τα ς που πρέπει να προστατευθούν) και τω ν ρυθμιστικών ζωνών στο εσω τερικό τη ς περιοχής. Με βάση μια τέτο ια “μερική ζώνωση” και όχι εφ ' όλης τη ς επιφάνειας τη ς περιο­χ ή ς πρέπει να διαφοροποιηθούν τα μέτρα προστασίας μετά και από τ ις σ χετικές διαβουλεύσεις. Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένα. Στα ειδικά διαχειριστικά σχέδια θα διακρίνονται σαφώς οι πυρήνες και οι ρυθμιστικές ζώνες. Είναι αυτονόητο ότι στις ρυθμιστικές ζώ νες δεν θα εφαρμο- σθούν τα ίδια αυστηρά μέτρα προστασίας τα οποία θα παρ- θούν για το υ ς πυρήνες.

11 Μερικά προϋπάρχοντα διαχειριστικά σχέδια δεν θα είναι ασυμβίβαστα;

10 Αυτή η Οδηγία δεν αποτελεί εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη;

Κατά τη διαδικασία αποδοχής τη ς οδηγίας, υπογραμμί- σθηκε ότι ο βασικός στόχος τη ς ήταν η διατήρηση και ευνόη- ση τη ς βιοποικιλότητας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθόριζε ότι η οδηγία έπρεπε να συνδράμει στον γενικό σκοπό τη ς αει- φ ορ ικής ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τ ις οικονομικές, κοι­νωνικές, πολιτιστικές και τοπ ικές συνθήκες και απαιτήσεις. Πρέπει να επισημανθεί ότι η προστασία τω ν φυσικών περιβαλ­λόντω ν που αναφέρονται στην οδηγία συμβάλλει άμεσα ή έμμεσ α στην αειφορική ανάπτυξη, μέσω τω ν αδάπανων πόρων που παρέχουν συχνά αυτά τα λειτουργικά οικοσυστή­ματα, όπως π.χ. η επίδρασή το υ ς στη στάθμη τω ν υπογείων υδάτων, κτλ. Δ εν μένει παρά να ενσωματώσει κανείς αυτούς το υ ς φ ιλόδοξο υς σ τόχους μέσα στις πολιτικές ε ίτε είναι α υ τές ευρω παϊκές ε ίτε εθν ικές ε ίτε καθαρά τοπ ικές. Το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 πρέπει να αποτελέσει τη ν ευκαι­ρία να ληφ θεί υπόψη μακροχρόνια ο συγκερασμός τω ν απαιτούμενων ενεργειώ ν και τω ν βουλήσεων και να αποτελέσει υπόδειγμα τη ς αειφόρου ανάπτυξης. Ακόμη και η διατήρηση τη ς φυσιογνω­μίας του τοπίου, τη ν οποία επι­βάλλει η οδηγία συμβάλλει άμεσα στην αειφορική του ρ ι­στική ανάπτυξη.

Συνεπώς η εφ αρμογή τη ς οδηγίας δεν αποτελεί εμπόδιο σε μια αειφορική ανάπτυξη. Η όλη φιλοσοφία τη ς οδηγίας στη- s * ι ρ ίζετα ι στην αμφίδρομη αρχή ότι ^ V δεν μπορούμε να προστατεύσουμε μια περιοχή αν δεν τη χρησιμοποιούμε ' και δεν μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε αν δεν τη ν προστατεύσουμε.

Κατ' αρχήν, με τη ν εφ αρμογή τω ν ειδικών διαχειριστι­κών σχεδίων δεν καταργείτα ι εκ τω ν προτέρω ν καμία από τ ις προϋπάρχουσες χρήσεις. Το πρώτο μέτρο που παίρνουμε είναι η διατήρηση όλων τω ν υπαρχουσών χρήσεω ν διότι η σημερινή βιοποικιλότητα δημιουργήθηκε μέσα από α υ τές τις χρήσεις. Μόνο αν διαπιστωθεί και τεκμηρ ιω θεί επαρκώ ς με τη ν παρακολούθηση (monitoring) ότι κάποια από τ ις χρήσ εις επηρεάζει και θέτει σε κίνδυνο τη ν υπόσταση ενό ς συγκεκρι­μένου τύπου οικοτόπου ή ενός συγκεκριμένου είδους, τό τ ε παίρνονται ρυθμιστικά μέτρα, π άντοτε μετά από δ ιαβουλεύ­σεις με το υ ς άμεσα θιγόμενους.

Στην περίπτωση έλλειψ ης εναλλακτικώ ν λύσεων, οικονο­μικά και κοινωνικά αποδεκτών, μερικά διαχειριστικά μέτρα, τα οποία αντίκεινται σ 'αυτό που η οδηγία αναφέρει ως λόγο μεγίστου δημοσίου σ υμφέροντος, όπως π.χ. η διάνοιξη ενός εθνικού δρόμου, πρέπει να μελετηθούν και να εφαρμοσθούν σε ορ ισ μένες περιπτώσεις μ έτρα κατάλληλα προσαρμοσμένα.

1 2 Ποια προβλήματα προκύπτουν από την εφαρ­μογή της Οδηγίας στη διαχείριση των δασών;

Γενικά το δάσος εξελίσ σ ετα ι αργά. Είναι ένας χώ ρος ο οποίος υφίσταται διαχείριση κατά τρόπ ο εκτα τικό και όπου, τουλάχιστον στη χώρα μας, κυριαρχεί η φυσική αναγέννηση. Εάν, πιθανόν, σημειωθούν ορισ μένες δυσκολίες, α υ τές θα αφορούν περιορισμένες περιπτώσεις και θα βρίσκονται στα όρια τη ς δασοπονικής δρασ τηρ ιότητας παρά στον γενικό τρόπο διαχείρισης. Σε ορισ μένες περιπτώσεις θα χρειασ θεί να

τεθ ο ύ ν ορισμένοι περιορισμοί σε μεθόδους συγκομιδής του ξύλου οι οποίες δεν είναι φ ιλ ικές προς το περιβάλλον. Οι

περιορισμοί αυτο ί θα ετίθοντο έτσ ι ή αλλιώς και χωρίς να έχει ενταχθεί η περιοχή στο δίκτυο. Ασφαλώς οι δασοκομικές τεχν ικές και η εκλογή τω ν ειδών που προ- τιμούντα ι (ευνοούνται) στην καλλιέργεια του δάσους

δεν είναι κάτι το ουδέτερο αλλά η έκταση και η ποικι­λό τη τα τω ν δασών μας είναι τέτο ια που να εγγυάτα ι τη διατήρηση τη ς βιοποικιλότητας σε επίπεδο

χώρας. Ιδιαίτερα στη χώρα μας εφ αρμόζετα ι φυσική, οικολογικά συμβατή, δασοπονία και έτσ ι δεν χρειάζετα ι καμία ριζική αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης τω ν δασών της.

Η ενσωμάτωση τω ν σκοπών τη ς οδηγίας στα ήδη υπάρχοντα δασικά διαχειριστικά σχέδια

θα γίνει μετά από διαβουλεύσεις με το υ ς δασο- κτήμονες και τ ις υπεύθυνες δασικές υπηρεσίες

στις οποίες υπάγονται οι περιοχές του δικτύου.

73 Συμβαίνει το ίδιο με τη γεωργία;

Εάν μια περιοχή έχει αναγνωρισθεί στην απογραφή ως εντάξιμη στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000, αυτό οφ είλετα ι στο γεγο νό ς ότι παρά τη ν ανάπτυξη τη ς γεω ργία ς κατά τα τελευ τα ία έτη και μ ερ ικές επ ελθούσ ες θεμελιώ δεις αναδιαρθρώσεις, οι φυσικοί οικότοποι και τα είδη που αναφέρονται στην οδηγία έχουν διατηρηθεί, τουλάχιστον τοπικά. Σ' α υ τές τ ις περιοχές δ εν πρέπει να υπάρξουν α λλαγές στις μεθόδους γεω ργικής εκμετάλλευσ ης. Εντούτοις, μια αλλαγή στο σύστημα τη ς α γροτικής παραγωγής, ιδιαίτερα στους υγροτόπους, θα απο- τελέσ ε ι το κύριο πρόβλημα που πρέπει να δ ιευθετηθεί. Η προ­σπάθεια ενάσκησης α ειφ ορ ικότερης γεω ργία ς έχει παραμεί­νει στο στάδιο του πειραματισμού. Θα πρέπει να γίνει προ­σπάθεια ανάπ τυξής τη ς κυρίως στις π ερ ιοχές του δικτύου ΦΥΣΗ 2000. Η βιοποικιλότητα που διαπιστώνεται σ τους κόλ­πους τω ν γεω ργικώ ν περιοχών, είναι συχνά το προϊόν τη ς χρησιμοποίησής το υ ς για γ εν ε ές αγροτώ ν και κτηνοτρόφω ν.

Εδώ πρέπει να επ ιστήσουμε μια ιδ ιαίτερη προσοχή

Φ ύ σ η 2000στους κινδύνους που προκύπτουν από τη ν εγκατάλειψ η τω ν παραδοσιακών ανθρώπινων δραστηριοτήτω ν στη βιοποικιλό­τη τα τω ν περιοχών του δικτύου ΦΥΣΗ 2000.

Το κυνήγι θα απαγορευθει στις περιοχές του δικτύου ΦΥΣΗ 2000;

Εάν η ενάσκηση του κυνηγιού είχε θεω ρηθεί ως, κατ'αρχήν ασυμβίβαστη με το υ ς σκοπούς τω ν Οδηγιών 79/409 και 92/43, ο ευρω παίος νομ ο θ έτη ς θα το είχε ρητώ ς απαγορεύσει. Κάτι τ έτο ιο δεν συμβαίνει, παρά τη σημείωση τη ς δ ια τά ρα ξης τω ν ειδών που περιέχετα ι και στις δύο οδη­γ ίες, η οποία δεν αναφέρετα ι μόνο στο κυνήγι. Με τα σημερι­νά δεδομένα και όπως το υπενθυμίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν θα υπάρξει μια εκ τω ν προτέρω ν γενική απαγόρευση του κυνηγιού μέσα στις Ε ιδικές Ζώ νες Δ ιαχείρισης (ΕΖΔ). Για μια δεδομένη περιοχή του δικτύου που μπορεί να είναι Ζώνη Ειδι­κής Προστασίας (ΖΕΠ) ή ΕΖΔ πρέπει να γ ίνει ανάλυση η οποία θα αξιολογήσει ότι η άσκηση τη ς κυνηγετικής δρασ τη­ρ ιότητα ς προκαλεί δ ια τα ρά ξεις (πρώτη συνθήκη). Αν τα απο­τελέσ μ α τα θα κρίνονται σημαντικά σε ό,τι αφορά το υ ς στό­χους τη ς οδηγίας (δεύτερη συνθήκη). Κατόπιν θα εξετα σ θεί το τοπικό καθεστώ ς το κυνηγιού, ασφαλώς μετά από διαβου- λεύσ εις με το υ ς ενδιαφερόμενους.

Τι περιμένουν τα συναρμόδια Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Γεωργίας από το Μ.Γ.Φ.Ι. - EKBY και τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις;

Μία από τ ις δρα σ τηρ ιότητες του Μ.Γ.Φ.Ι - ΕΚΒΥ είναι να γνωστοποιεί σ τους τοπ ικούς υπευθύνους και σ τους υπαλλή­λους τω ν αρμοδίων υπηρεσιών, το ν κατάλογο τω ν περιοχών που το υ ς αφορούν και να το υ ς παρέχουν τ ις απαραίτητες επ εξηγήσ εις κατά τρόπο που να διαλύονται οι αβεβα ιότητες και αμφ ιβολίες που προκαλούνται συχνά από παρερμηνεία ή από ανεπαρκή πληροφόρηση. Το ΕΚΒΥ με τη ν τράπ εζα δ εδ ο ­μένων που έχει γ ια το δίκτυο και τη ν τεχνογνω σία που έχει αποκτήσει, είναι πρόθυμο να παρέχει ακριβείς π ληροφορίες και προτάσεις γ ια το ξεκίνημα, τη διαδικασία και τα μέτρα που πρέπει να πάρει το κράτος, μετά από σ τενές διαβουλεύσεις με τ ις δημόσ ιες υπηρεσίες και ιδρύματα, το υ ς βουλευτές, τ ις κο ινω νικο-επαγγελματικές οργανώσεις, το υ ς ιδ ιοκτήτες ή το υ ς αντιπροσώπους το υ ς και εκ είνες τω ν περιβαλλοντικών οργανώσεων και τω ν χρηστών κατά τη ν πορεία τη ς ε ξέλ ιξη ς εφ α ρμογής του δικτύου. Τέλος, μπορεί να βοηθήσει το κρά­το ς με τ ις παρατηρήσεις που έχει συγκεντρώσει, να εκτιμήσει επ ιτυχέστερα τα κυριότερα προβλήματα που θα πρέπει να επιλυθούν στους μήνες και τα έτη που ακολουθούν για να εξασφαλίσει τη συνδρομή τη ς χώ ρας μας στη δημιουργία του δικτύου ΦΥΣΗ 2000.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν

Βαλκανικό Βοτανικό ΣυνέδριοΣτις 19-22 Σεπτεμβρίου 1997 πραγματοποιήθηκε

στη Θεσσαλονίκη το 1 ο Βαλκανικό Συνέδριο Βοτανι­κής, το οποίο διοργάνωσε η Ελληνική Βοτανική Εται­ρεία και ο Τομέας Βοτανικής του Αρ ισ τοτελείου Πανε­πιστημίου Θεσσαλονίκης, με τη ν υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρω τεύουσας Θεσσαλονίκη 1997. Στο συνέδριο συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων τω ν βαλκανικών χωρών καθώς και άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Τα θέματα που απασχόλησαν το συνέδριο αφορούσαν τ ις τελ ευ τα ίες ε ξελ ίξε ις στον το μ έα τη ς βοτανικής επ ιστήμης και ήταν χωρισμένα στις ακόλουθες ενότητες ,

Ταξινόμηση, γεω βοτανική και εξέλ ιξη .Βιοχημεία, μεταβολισ μός και βιοενέργεια.Ο ικολογία και οικοφυσιολογία.Δομή και δυναμική.Γενετική και βιοτεχνολογία.Αύξηση, ανάπτυξη και διαφοροποίηση.Εκτός από τα πολύ σημαντικά επιστημονικά αποτελέσματα τω ν εργασιών που

παρουσιάστηκαν, πρέπει να τονισθεί ότι το συνέδριο αυτό απ οτέλεσε την απαρχή τη ς συνεργασίας τω ν βαλκανικών χωρών σε θέματα βοτανικής και διαχείρ ισης φυσικού περι­βάλλοντος, στη βαλκανική χερσόνησο. Το ΕΚΒΥ συμμετείχε στο συνέδριο με τη ν παρου­σίαση εργασίας με τίτλο “ Im portant Plant Areas of the ΝΑΤURΑ 2000 network of G reece” (Σημαντικές Π εριοχές για τα Φυτά του Δ ικτύου ΦΥΣΗ 2000 στην Ελλάδα), η οποία εντάσ ­σεται στα πλαίσια ευρύτερου πανευρωπαϊκού έργου “ ΡLΑΝΤΑ ΕURΟΡΑ” , με σκοπό τη δημιουργία δικτύου σημαντικών περιοχών γ ια τα φ υτά στην Ευρώπη. Το 2ο βαλκανικό συνέδριο θα πραγματοποιηθεί μετά από δύο έτη στην Κωσταντινούπολη.

ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΟ OIKOΛΟΓΙKO ΔΙΚΤΥΟΣ τις 16 και 17 Οκτωβρίου 1997 πραγματοποιήθηκε στο Στρασβούργο η συνά­

ντηση του προεδρείου τη ς Επιτροπής Ειδικών γ ια τη ν ίδρυση του Πανευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου. Κατά τη συνάντηση α ξιολογήθηκε η πρόοδος τω ν εργασιών και αποφασίσθηκε η συνεργασία με άλλες πρωτοβουλίες. Η επόμενη συνάντηση θα γίνει στις 5-6 Φεβρουαρίου 1998.

Λ ίγες η μ έρ ες αργότερα, στις 24-28 Φεβρουαρίου 1998 θα λάβει χώρα στην Κρακοβία τη ς Πολωνίας, δ ιεθνές συνέδριο με τ ίτλο ‘T he Green Backbone of Central and Eastern Europe” (Η πράσινη ραχοκοκκαλιά τη ς Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώ­πης). Σκοπός του συνεδρίου είναι η ίδρυση του Πανευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και οργανώ νεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τη Δ ιατήρηση τη ς Φύσης (ΕCNC) σε συνεργασία με τη Δ ιεθνής Ένωση για τη ν Προ­στασία τη ς Φύσης (IUCN-Τhe W orld Conservation Union) και το Ινστιτούτο γ ια την Προστασία τη ς Φύσης τη ς Πολωνίας. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί υπό την αιγί­δα τω ν υπουργείων Π εριβάλλοντος τη ς Πολωνίας και τη ς Ο υγγαρίας, και θα υποστη- ριχθεί οικονομικά από το Υπουργείο Γεω ργίας τη ς Ολλανδίας.

Θα εστιάσει σε ζητήματα κατανομής και ιδιοκτησίας τη ς γη ς καθώς και χρημα­τοδ ό τη σ η ς για τη ν εφ αρμογή του δικτύου. Τα αναμενόμενα αποτέλεσματα θα είναι: η κοινή προσέγγιση για τη ν ίδρυση του δικτύου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η ενιαία κατανόηση τω ν εργαλείω ν και χρηματοδοτικώ ν μέσων γ ια την εφ αρμογή του δικτύου, η καθοδήγηση για τη ν αλληλεξάρτησ η μετα ξύ τη ς σύστασης του δικτύου σε αυτό το τμ ή μ α τη ς Ευρώπης και τω ν χρήσεω ν γης, κα τανομής και ιδιοκτησίας καθώς και η καθοδήγηση σχετικά με τη λειτουργία και το ν ρόλο του δικτύου αυτού στα πλαί­σια του ευρύτερου πανευρωπαϊκού δικτύου.

Γ ΕΩΡΓ ΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΗ 2000

Με πρωτοβουλία του Υπουρ­γείου Γεωργίας, Δ ιαχείρισης τη ς Φύσης και Αλιείας τη ς Ολλανδίας, και τη ν υποστήριξη τη ς Γενικής Δ ιεύθυνσης XI τη ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο στην Ολλανδία, σεμινάριο με θέμα “ Γεω ργία και ΦΥΣΗ 2000” .Στο σεμινάριο συμμετείχαν περισ­σότεροι από 100 ειδικοί από 20 ευρω παϊκές χώ ρες, εκπροσωπώ­ντα ς τα υπουργεία Π εριβάλλοντος και Γεω ργίας τω ν χωρών τη ς Ευ­ρωπαϊκής Έ νωσης και τη ς Κεντρι­κής και Ανατολικής Ευρώπης κα­θώς και μ εγά λες π εριβαλλοντικές οργανώ σεις και ενώ σεις γεωργών.

Σκοπός το υ σεμιναρίου ήταν η διερεύνηση τω ν σημείων επαφής μετα ξύ τω ν μέτρω ν πολιτικής τη ς Ευρωπαϊκής Έ νωσης για τη δ ιατή­ρηση τη ς φ ύσ ης και τη ς γεω ργίας, με έμφαση στη σχέση μ ετα ξύ του Δ ικτύου ΦΥΣΗ 2000 και του Κανονι­σμού 2078/92. Κύριος σκοπός ήταν να διερευνήσ ει με βάση τη μέχρι σήμερα πείρα, το υ ς ενδεδειγμέ- νους τρ όπ ους που μπορούν να ενθαρρύνουν το υ ς γ εω ρ γούς να διατηρήσουν και να βελτιώ σουν τ ις φυσικές α ξίες τη ς γεω ργική ς γης. Το σεμινάριο εστιάσθηκε σε τέσ σ ε­ρα θέματα: εφαρμογή αγροπερι­βαλλοντικών μέτρω ν στη γεω ργική γη μέσα στα όρια τω ν περιοχών του δικτύου ΦΥΣΗ 2000, προοπτι­κές στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, διαχείριση γεω ργική ς γ η ς υψ ηλής π εριβαλλοντικής αξίας, προσεγγίσεις για τη βελτίωση τη ς π εριβαλλοντικής αξίας τη ς γεω ργι­κής γης.

Τα πρακτικά τη ς συνάντησης δ ιατίθενται από: Garry Post, Dutch M inistry of Agriculture, Nature Ma­nagem ent and Fisheries, fax +31 70 379 3613.

1 5 ΑΜΦΙΒΙΟΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣσ τη ν Ο ΙΚ ΙΣ Τ ΙΚ Η Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η

Στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE ’97 Environment, ο Δήμος Ευόσμου συνέτα­ξε και προώθησε προς έγκριση ένα σχέδιο περιβαλλοντικής δράσης με τον ανωτέρο τίτλο.

Ο κύριος σκοπός του σχεδίου είναι η περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής του Δήμου Ευόσμου που βρίσκεται βόρεια της Α ’ εσωτερικής περιφερειακής οδού της Θεσσαλονίκης, με πολ­λές εγκαταστάσεις βιοτεχνικής και επαγγελματικής χρήσης.

H ύπαρξη πολλών ρεμάτων στην περιοχή ώθησε στην εύκολη λύση μετατροπής της σε χώρο αυθαίρετης διάθεσης υγρών αποβλήτων και ρίψης μπάζων και απορριμμάτων. Ήδη από την πραγ­ματοποίηση ενδεικτικών μετρήσεων για την καταγραφή της ρύπανσης προέκυψαν ενδείξεις σοβα­ρής επιβάρυνσης του εδάφους από υδρογονάνθρακες κυρίως πτητικούς, ενώ υψηλές τιμές συγκέ­ντρωσης υδρογονανθράκων ανιχνεύθηκαν και σε επιφανειακά νερά.

Δ εδομένου ότι η εν λόγω περιοχή έχει ήδη ενταχθεί στο σχέδιο πόλης του Δήμου Ευόσμου ως περιοχή οικιστικής ανάπτυξης, ο Δ ήμος προχώρησε στην ανάπτυξη του παρόντος σχεδίου παρέμβασης γ ια τη ν απάλειψη τω ν περιβαλλοντικών επιβαρύνσε­ων τη ς περιοχής. H εφ αρμογή τη ς περιβαλλοντικής πολιτικής στηρίζετα ι στην επ ίτευξη τω ν ακόλουθων στόχων:

• περιβαλλοντική αναβάθμιση πρώην βιοτεχνικής- επ α γγελματικής περιοχής σε έκταση 500.000 τ.μ. που εντάχθηκε στο σχέδιο πόλης,

• απορρύπανση και αποκατάσταση του εδάφους, του υπεδάφους και τω ν υδάτων πριν τη ν έναρξη τη ς οικιστικής δραστηριότητας,

• ανάπτυξη μεθοδολογίας για τη ν αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων και μοντέλου παρακολού­θησης τω ν περιβαλλοντικών παρεμβάσεων,

• μεταφορά τη ς εμπειρ ίας και τω ν μεθόδω ν που θα αναπτυχθούν σε άλλες περιοχές με ανάλογα προ­βλήματα.

Το σχέδιο υποβλήθηκε γ ια χρηματοδότηση στο πρόγραμμα LIFΕ και έ τυ χ ε θετικής έγκρισης. Ο προϋπολογισμός του π ρογράμματος είναι546.000.000 δρχ. από τα οποία 226.000.000 δρχ. η χρηματοδότησ η τη ς Ευρωπαϊκής Ένωσης. H διάρ­κεια εφ α ρ μογής του είναι τρ ία έτη (1997 - 1999).

Εκτός από το ν Δήμο Ευόσμου και τη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού - Ωδείου Ευόσμου για την επιτυχή διεκπαιρέωσή του σ υμμετέχουν το Πανεπι­στήμιο Θεσσαλίας και το Μουσείο Γουλανδρή Φυσι­κής Ιστορίας.

Α Μ Φ ΙΒ ΙΟ Ν° ™ 1

Δ Ι Ε Θ Ν Η Σ Δ Ι Α Σ Κ Ε Ψ Η

Περιβάλλον και Κοινωνία:Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση

των Πολιτών για την Αειφορία

Τ ο νέο όραμα γ ια το ν ρόλο τη ς εκπαίδευσης και ευα ι­σθητοποίησης τω ν πολιτών γ ια τη ν αειφορική ανάπτυ­ξη τω ν ανανεώσιμων φυσικών πόρων θα απασχολήσει

ειδ ικούς από όλον το ν κόσμο, στη διάσκεψη που θα πραγμα­τοπ οιηθεί από τ ις 8 έω ς τ ις 12 Δ εκεμβρ ίου 1997, στη Θεσσα­λονίκη. Η διάσκεψη αυτή οργανώ νετα ι από τη ν UNESCO και τη ν Ελληνική Κυβέρνηση και πραγματοποιείτα ι σε ένα σημα­ντικό σταυροδρόμι, πέντε χρόνια μετά τη Διάσκεψη του Ρίο και είκοσι χρόνια μετά το Συνέδριο τη ς Τυφλίδας γ ια τη ν Π εριβαλλοντική Εκπαίδευση.

Η διάσκεψη έχει σκοπούς:• να τονίσει το ν κρίσιμο ρόλο τη ς εκπαίδευσης και τη ς ευα ι­σθητοποίησης γ ια τη ν επ ίτευξη τη ς αειφορίας,• να εξετά σ ει τη σημαντική μέχρι σήμερα συνεισφορά τη ς Π εριβαλλοντικής Εκπαίδευσης,• να παράσχει στοιχεία γ ια τη ν περαιτέρω ε ξέλ ιξη του προ­γρά μμα τος εργασίας του ΟΗΕ γ ια τη ν αειφορική ανάπτυξη,• να κινητοποιήσει μηχανισμούς και δράσεις σε παγκόσμιο, εθνικό και τοπ ικό επίπεδο.

Η διάσκεψη θα φ ιλο ξενηθεί στο Βελλίδειο Ίδρυμα Θ εσ ­σαλονίκης και θα περιλαμβάνουν π έντε κύριες σ υνεδρίες με τα ακόλουθα θέματα,• Παιδεία γ ια ένα αειφόρο μέλλον, η διεθνής συναίνεση ως εφ αλτήριο για δράση.• Αναπροσανατολίζοντας τη σχολική εκπαίδευση προς τη ν αειφορία.• Οι π ολίτες ευαισθητοποιούνται και κατανοούν. Κινητήρια δύναμη για τ ις αναγκαίες αλλαγές.

Α Μ Φ Ι Β Ι Ο ΝΤεύχος 18, Οκτώβριος 1997

Διμηνιαία έκδοση του ΕΚΒΥ ΙSSN 1106 - 3866Ταχυδρομική διεύθυνση:

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής ίστορίας Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων

14ο χλμ Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας, 570 01 Θέρμη, τηλ. (031) 473.320, 473.432, 475.604 - Φαξ: (031) 471.795

Ε-mail: mariak@ ekby.the.forthnet.gr Υπεύθυνη Έ κδοσης: Μαρία Κατσακιώρη

Συντακτική Επιτροπή: Μαρία Κατσακιώρη, Σπύρος Ν τάφης Σ ’ αυτό το τεύ χ ος συνεργάστηκαν:

Βάσω Τσιαούση, Κυριάκος Σκορδάς,Σταύρος Χατζηγιαννάκης, Δ ημήρης Παπαδήμος

Φωτογραφία εξω φύλλου: Σ. Μηλιώνης Σχέδια: Πασχάλης Δουγαλής

Φωτοστοιχειοθεσία - Εκτύπωση: ΑΝίΜΑ GRARHICSΥιοί Α. Υφαντή Ο.Ε., Φραγκίνη 9, 546 24 Θεσσαλονίκη

• Μ ετάβαση προς ένα αειφόρο τρόπο ζωής, αλλαγή τω ν προτύπων παραγω γής και κατανάλωσης.• Ο ρόλος τω ν ηθικών αξιών, του πολιτισμού και τη ς ισότη­τα ς στην επ ίτευξη τη ς αειφορίας.

Επίσης θα πραγματοποιηθούν σ υνεδρίες γ ια τ ις καινο- τό μ ες πρακτικές, στις οποίες θα προβληθούν επιτυχή παρα­δείγματα από όλα τα μέρη το υ κόσμου, τα οποία θα αφορούν τη ν ενσωμάτωση τη ς εκπαίδευσης και τη ν ευαισθητοποίηση τω ν πολιτών σε εθνικά και τοπ ικά π ρογράμματα και σ τρατηγι­κές γ ια τη ν αειφορία, τη χρήση τη ς τεχνολογίας, τη ν ε ξέλ ιξη τω ν π ρογραμμάτω ν σπουδών, τη ν ενδυνάμωση το υ ρόλου τη ς νεολαίας, τη δημιουργία νέω ν συνεργασιών και δικτύων. Τ έλος θα οργανω θούν συναντήσεις εργασίας (workshops) και θα παρουσιασθούν ανακοινώσεις (poster). Οι συνεδρίες θα πραγματοποιηθούν στην ελληνική, αγγλική και γαλλική γλώσσα, ενώ τα εργαστήρια και οι ανακοινώσεις θα είναι μόνο στην αγγλική και γαλλική γλώσσα. Έ κθεση εκπαιδευτι­κού και άλλου υλικού θα υπάρχει σε ειδικά διαμορφω μένο χώρο.

Στη Συντονιστική Οργανωτική Επιτροπή τη ς Ελλάδας σ υμμετέχουν τα Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ, Παιδείας και Θ ρησ κευ­μάτων, Πολιτισμού, Εξωτερικών, η Ελληνική Επιτροπή τη ς UNESCO, ο Ο ργανισμός τη ς Πολιτιστικής Π ρω τεύουσας- Θεσσαλονίκη 1997, η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για τη ν Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, το Μ εσογειακό Γραφείο Π ληροφόρησης γ ια το Περιβάλλον, το ν Πολιτισμό και τη ν Ανάπτυξη (Μ ΙΟ) και η Γενική Γραμματεία Ν έας Γενιάς.

Για περαιτέρω πληροφ ορίες επικοινωνείστε με το Μ ΙΟ, Τριπόδων 28, 105 58 Αθήνα, τηλ. 01 3225240.

Κείμενα και φωτογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται.Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ή η μετάδοση με οποιοδήποτε οπτικοακουστικόμέσο του περιεχομένου του ΑΜΦΙΒΙΟΝ μόνο εφόσον γίνεται αναφορά στην πηγή.