การวางแผนภาษอากร

โดย

นายนพดล ธรวงศอนนต 51233948 นายบดนทร เจรญพารากล 51233997 นางสาวปยานช นามวงศ 51239028 นางสาวพรสร ทบทมหน 51239077

ปญหาพเศษนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร บรหารธรกจบณฑต

สาขาวชาการบญชบรหาร

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

พ.ศ. 2554

ปญหาพเศษ

ของ

นายนพดล ธรวงศอนนต 51233948

นายบดนทร เจรญพารากล 51233997

นางสาวปยานช นามวงศ 51239028

นางสาวพรสร ทบทมหน 51239077

เรอง

การควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

ไดรบการตรวจสอบและอนมต ใหเปนสวนหนงของการศกษาตาม หลกสตรบรหารธรกจบณฑต

สาขาการบญชบรหาร

เมอวนท 5 กมภาพนธ 2555

อาจารยทปรกษาปญหาพเศษ (อาจารยพรญา พงษปรสวรรณ , บธ.ม.) อาจารยผประสานงานรายวชา (ผชวยศาสตราจารยพชนจ เนาวพนธ , บธ.ม.)

การควบคมภายในตามแนวคด COSO

กรณศกษา: กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

Internal Control Following COSO Concept

Case Study: Accounting Division The Government Organization

โดย

นายนพดล ธรวงศอนนต 51233948

นายบดนทร เจรญพารากล 51233997

นางสาวปยานช นามวงศ 51239028

นางสาวพรสร ทบทมหน 51239077

ปญหาพเศษฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรบรหารธรกจบณฑต

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

พ.ศ. 2554

I

นพดล ธรวงศอนนต และคณะ 2554: การควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา

องคการเภสชกรรม ปรญญาบรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการบญชบรหาร

อาจารยทปรกษาปญหาพเศษ: อาจารยพรญา พงษปรสวรรณ, บธ.ม. 151 หนา

ปญหาพเศษเรองการควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช องคการเภสชกรรม วตถประสงคเพอศกษาลกษณะโครงสรางการบรหารองคกร ระบบปฏบตงานการควบคมภายใน และเสนอแนวทางแกไขปญหาในการปรบปรงระบบควบคมภายใน ศกษาจากแหลงขอมลปฐมภมทไดจากการสมภาษณ แหลงทตยภม จากการคนควาเอกสาร บทความทางวชาการ หนงสอ วทยานพนธและงานวจยทเกยวของ จากผลการศกษากองบญชองคกรภาครฐแหงหนงตามแนวคด COSO โดยสามารถแยกออกเปน 5 องคประกอบดงน ดานสภาพแวดลอมการควบคมมทกครบทกองคประกอบยอย เชน ความซอสตยและจรยธรรม โครงสรางองคกร การมอบอ านาจหนาทและความรบผดชอบ ดานการประเมนความเสยง มการระบปจจยหรอโอกาสทท าใหเกดความเสยง มทงความเสยงจากลกษณะธรกจและจากการควบคมภายใน มวธลดความเสยงทใหอยในระดบทยอมรบไดและการโอนความเสยงใหบคคลภายนอก โดยการจางทปรกษาจากบคคลภายนอก ดานกจกรรมการควบคม มการแบงแยกหนาท การก าหนดอ านาจในการอนมต การจ ากดการเขาถงทรพยากรและทรพยสน เพอลดความเสยงและขอผดพลาด ดานขอมลสารสนเทศและการสอสาร มการปรบปรงระบบสารสนเทศใหเปนประโยชน มการสอสารขอมลทงจากระดบบนลงลางและจากลางขนบน การสอสารกบบคคลภายนอก ดานการตดตามประเมนผล ไดมการตดตามและประเมนผลโดยกองบรหารความเสยงและการควบคมภายใน มการรายงานผลตอผบรหารโดยตรงในกรณขอบกพรองรายแรง

จากวธปฏบตการควบคมภายในของกองบญชองคกรภาครฐแหงหนงซงจากการศกษาพบวา เปนไปตามหลกการควบคมภายในตามแนวคด COSO ท าใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล

II

กตตกรรมประกาศ

ปญหาพเศษเลมนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาจาก อาจารยพรญา พงษปรสวรรณ

อาจารยทปรกษาปญหาพเศษทไดกรณาใหค าแนะน าในดานตางๆพรอมทงตรวจทานแกไข

ขอบกพรองและขอเสนอแนะ และมอบก าลงใจในการท างานปญหาพเศษเลมนจนส าเรจสมบรณ

คณะผจดท าขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณพนกงานกองบญช องคการเภสชกรรม ทใหขอมลในการศกษาการ

ปฏบตงานทเกดขนจรงในกองบญช องคการเภสชกรรม

ขอขอบพระคณ หอสมดมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตศรราชา และ หอสมด

มหาวทยาลยบรพา ทไดใหความอนเคราะห แหลงขอมลอางองเกยวกบวทยานพนธ

ขอกราบขอบพระคณ คณพอ คณแม และครอบครว ทใหการสงเสรมสนบสนน

ดานการศกษาและใหก าลงใจดๆ โดยเสมอมา

ขอขอบพระคณคร อาจารยประจ าสาขาการบญชบรหาร ตลอดจนครอาจารยทกทานทได

ประสทธประสาทวชาความร มอบความรความเขาใจดๆ และใหค าปรกษาในการจดท ารายงาน

ปญหาพเศษเลมน

ขอขอบคณเพอนๆ ในกลม สาขาการบญชบรหารทชวยสรางบรรยากาศในการท างาน

ปญหาพเศษ มความมานะพยายามจนรายงานปญหาพเศษเลมนส าเรจลลวงได

คณะผจดท า

กมภาพนธ 2555

III

สารบญ

หนา

บทคดยอ I

กตตกรรมประกาศ II

สารบญ III

สารบญรปภาพ V

บทท 1 บทน า

ทมาและความส าคญของปญหา 1

วตถประสงคของการศกษา 2

ขอบเขตของการศกษา 3

วธการศกษา 3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

แนวคด การควบคมภายในของ COSO 5

แนวคดเกยวกบการควบคมภายในของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน 56

งานวจยทเกยวของ 82

บทท 3 กรณศกษา

ประวตองคการเภสชกรรม 100

โครงสรางองคกร 104

การควบคมภายในของกองบญช องคการเภสชกรรม 126

IV

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 4 ผลการศกษา

สภาพแวดลอมของการควบคม 141

การประเมนความเสยง 145

กจกรรมการควบคม 147

สารสนเทศและการสอสาร 148

การตดตามประเมนผล 149

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ

สรป 152

ขอเสนอแนะ 155

บรรณานกรม 156

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก คมอการควบคมภายใน

ภาคผนวก ข ระเบยบคณะกรรมการตรวจสอบเงนแผนดน

ภาคผนวก ค ขอบงคบองคการเภสชกรรม

ภาคผนวก ง การประเมนระบบการควบคมภายในดวยตนเอง

V

สารบญรปภาพ

ภาพท หนา

2-1 แผนภาพแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบการควบคมภายใน 58

2-2 ตวอยางมลคาความเสยหายและความถ 64

2-3 ระดบความเสยงตอองคกร 65

บทท 1

บทน า

ทมาและความส าคญของปญหา

เนองจากในปจจบน แนวโนมภาวะเศรษฐกจไดเปลยนแปลงไป จากสถานการณ ทาง

การเมอง และภยธรรมชาต ซงภาคการ เกษตร และอตสาหกรรมไดรบผลกระทบอยางรนแรง

ทงทางตรงและทางออม และในปจจบนประเทศไทยยงประสบปญหาอทกภยอยางรนแรงซงสงผล

อยางมากกบเศรษฐกจในประเทศ และสงผลโดยตรงตออตสาหกรรมยารกษาโรค นอกจากน

การบรหารงานทไมมความโปรงใส หรอการมระบบการควบคมภายในทไมเพยงพอ ซงไดสะทอน

ทางผลประกอบการหรอรายงานทางการเงน สงผลใหภาคธรกจพยายามหาวธบรหารจดการตาง ๆ

เพอใชทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประสทธภาพ และมประสทธผลสงสด

สภาพแวดลอมทมการแขงขนและความเสยง จากปญหาทเกดขนอยางตอเนอง

มการปรบเปลยนโครงสราง แนวคดการบรหาร และเทคนคการบรหารงาน เพอการปรบตวให

เหมาะสมกบสถานการณในปจจบน โดยการบรหารจดการทดจ าเปนตองมกระบวนการก ากบดแล

ทด ซงวธการหนงทส าคญในกระบวนการก ากบดแลกคอการควบคมภายใน ผบรหารขององคกร

ภาครฐแหงหนงจ าเปนตองมเครองมอในการสรางความมนใจเพอใหองคกรภาครฐแหงหนง

มการควบคมภายในทด ซงการจะสรางความมนใจใหเกดขนนน องคกรภาครฐแหงหนงจะตองม

การควบคมภายใน (Internal Control) ทด การควบคมภายใน เปนกระบวนการทผบรหารและ

บคลากรขององคกรภาครฐแหงหนงจดใหมขน เพอสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลวา

การด าเนนงานขององคการจะบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไวตามค าจ ากดความของ

การควบคมภายใน ไดกลาวถง เรองวตถประสงคของการด าเนนงานซงอาจจ าแนกวตถประสงคของ

การด าเนนงานคอ ประสทธภาพและประสทธผลของการด าเนนงานความนาเชอถอของรายงาน

ทางการเงน และการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของ

2

องคกรภาครฐแหงหนงซงด าเนนธรกจในฐานะ รฐวสาหกจ โดยระเบยบส านก

นายกรฐมนตรวาดวยการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด ซงในสวนของรฐวสาหกจได

ก าหนดไวในหลกเกณฑและแนวทางการก ากบดแลทดในรฐวสาหกจ โดยมระเบยบคณะกรรมการ

ตรวจเงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน ประกาศในราชกจจานเบกษาโดย

ก าหนดใหหนวยรบตรวจ (หนวยงานภาครฐ) น ามาตรฐานนไปใช ซงระเบยบคณะกรรมการตรวจ

เงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน นนไมครอบคลมเทาทควร และยงขาด

ความทนสมย ดวยเหตนจงมการ น าแนวคดและโครงสรางของการควบคมภายในทเหมาะสมกบ

โลกธรกจยคใหม ซงเปนแนวคดทไดจากการศกษาวจยและพฒนา ของคณะท างานจากสถาบน

วชาชพทเกยวของดานการควบคมภายใน และการตรวจสอบทางการบญชและการเงน หรอ

เรยกยอๆวา COSO (Committee of Sponsorint Organization of the Treadway Commission)

ดวยเหตนคณะผจดท าจงท าการศกษาการควบคมภายในของ กองบญช องคกรภาครฐแหง

หนง เพอน ามาเปรยบเทยบกบแนวทางการควบคมภายในตามแนว COSO ใหเหนถงแนวทางปฏบต

ทเหมาะสมทสดในการปฏบตการควบคมภายใน

วตถประสงคของการศกษา

ปญหาพเศษ เรอง การควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช

องคกรภาครฐแหงหนง คณะผจดท าไดวางวตถประสงคของการศกษาไวดงน

1. เพอศกษาลกษณะโครงสรางการบรหารงานของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

2. เพอศกษาการปฏบตงานการควบคมภายในของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

3. เพอแกไขปญหาและเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงระบบการควบคมภายในของ

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

3

ขอบเขตของการศกษา

การศกษาครงนไดศกษาการควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช

องคกรภาครฐแหงหนง โดยศกษา ถงสภาพและปญหาการปฏบตงานการควบคมภายในของกอง

บญช องคกรภาครฐแหงหนงและแนวทางการปฏบตงานของพนกงานเกยวกบการควบคมภายใน

ขององคกรภาครฐแหงหนง โดยใชแนวทางตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการ

ก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ.2544

วธการศกษา

การศกษาเรองการควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช องคกรภาครฐ

แหงหนง มวธการศกษาและคนควาโดยท าการศกษาในระดบ ปฐมภมโดยการสมภาษณพนกงาน

และระดบ ทตยภม โดยการ ศกษาคนควาขอมลจากเอกสาร บทความทางวชาการ หนงสอ

วทยานพนธ และงานวจยทมความเกยวของกบการควบคมภายใน

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากปญหาพเศษ เรอง การควบคมภายในตามแนวคด COSO

กรณศกษา กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มดงน

1. ท าใหทราบถง โครงสรางการบรหารงานและแนวทางการปฏบตอยางเปนระบบ

ขององคกรภาครฐแหงหนง

2. ท าใหทราบถงการปฏบตงานการควบคมภายในของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

4

3. ท าใหสามารถวเคราะห ถงปญหาและแนวทางแกไขปญหาใน การปฏบตงาน เกยวกบ

การควบคม ภายในของ กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง และน าไปปรบปรงและ

พฒนาการควบคมภายในใหมประสทธภาพ

4. ท าใหสามารถน าความรทไดจากการศกษามาเปนแนวทางในการประยกตใชในการ

ปฏบตงานในอนาคต

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ปญหาพเศษ เรอง การควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช องคกร

ภาครฐแหงหนง ไดศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ เพอความเขาใจในการศกษาโดย

ไดน าเสนอรายละเอยดในแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ดงน

1. แนวคดการควบคมภายในของ COSO

2. แนวคดเกยวกบการควบคมภายในของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

3. งานวจยทเกยวของ

แนวคดการควบคมภายในของ COSO

ในปจจบนการควบคมภายในมความส าคญกบกจการไมวาจะเปนองคกรของภาครฐและ

ภาคเอกชน เพอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงานและสามารถเปนหลกขององคกรในการ

ประเมนการควบคมภายในทางดานการเงนและการบรหารงาน

ความหมายของการควบคมภายใน

จากการศกษาเกยวกบการควบคมภายในไดมผใหความหมายเกยวกบการควบคมภายใน

ไวดงน

6

จนทนา สาขากร นพนธ เหนโชคชยชนะและศล ปพร ศรจนเพชร ( 2550:2-2) ไดกลาวไว

วา คอแผนจดหนวยงาน วธปฏบตงานทประสานสมพนธกนและมาตรการตางๆ ทกจการก าหนด

ขน และถอปฏบตภายในองคกร เพอปกปกรกษาทรพยสนของกจการ รวมทงสอบทานความถกตอง

และเชอถอไดของขอมลทางบญช เพมพนประสทธภาพในการด าเนนงาน และสงเสรมใหมการ

ด าเนนงานตามนโยบายทฝายบรหารไดก าหนดไว

ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย ( 2549:2) ใหความหมายวา กระบวนการ ซงไดรบ

การออกแบบไวโดยคณะกรรมการบรษท ผบรหารขององคกร โดยมวตถประสงคหลกเพอใหเกด

ความมนใจอยางสมเหตสมผลในเรองดงตอไปน

1. ดานการด าเนนงาน การควบคมภายในมงหมายใหปฏบตงานเกดประสทธภาพ

ประสทธผล และคมคา ดวยการก ากบการใชทรพยากรทกประเภทขององคกรทงคน

เงน เวลา ทรพยสน วสด เครองมอ เครองใช ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ

2. ดานการรายงานทางเงน รายงานหรองบการเงน ไมวาจะเปนรายงานทใชภายในหรอ

ภายนอกองคกร ตองมความเชอถอได และทนเวลาเพอใหเปนรายงานทน าเสนอขอ ง

สารสนเทศทมคณภาพเหมาะสมส าหรบการน าไปใชเปนขอมลประกอบการพจารณา

และการตดสนใจทางธรกจของนกบรหาร เจาหน ผถอหน และผลงทนโดยทวไป

3. ดานการปฏบตใหเปนไปตามกฎ ระเบยบ และนโยบาย การปฏบตงาน หรอ

การด าเนนธรกจสอดคลอง หรอเปนไปตามบทบญญต หรอขอก าหนดของกฎหมาย

นโยบาย ขอบงคบ ระเบยบ โครงการหรอแผนงาน มตคณะกรรมการบรษท ผบรหาร

หรอองคกรบรหารอนทเกยวของ

นพนธ เหนโชคชยชนะและศลปพร ศรจนเพชร ( 2552:5-8) ไดกลาววา นโยบาย วธการ

ปฏบตหรอการกระท าใดๆ ซงผบรหารของกจการก าหนดขน เพอชวยใหกจการบรรลถงเปาหมาย

7

และวตถประสงคทตงไวไดส าเรจ ซงจะท าใหเกดความมนใจเทาทจะสามารถท าไดวา

การด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพ ซงรวมถงการปฏบตตามนโยบายของ

ผบรหาร การปองกนรกษาทรพยสน การปองกนและการตรวจพบการทจรตและขอผดพลาด

ความถกตองและความครบถวนของการบนทกบญช และการจดท าขอมลทางการเงนทเชอถอได

อยางทนเวลา

พยอม สงหเสนห ( 2548:6-2) ไดกลาววา นโยบายและวธการทไดวางไวส าหรบปฏบต

ในกจการเพอทจะใหไดรบความมนใจอยางสมเหตสมผลวา กจการจะสามารถด าเนนการ

ใหบรรลถงวตถประสงคทไดก าหนดไว ดงนน การศกษาใหทราบถงความหมายของ

การควบคมภายในกจ าเปนจะตองศกษาถงวตถประสงคควบคกนไป การควบคมภายในทกจการจด

ใหมขนมวตถประสงคอนส าคญ ดงตอไปน คอ

1. เพอดแลรกษาทรพยสน

2. เพอตรวจสอบความถกตองและเชอถอไดของขอมลทางบญช

3. เพอเพมประสทธภาพของการท างาน

4. เพอสงเสรมใหมการปฏบตตามนโยบายของผบรหาร ขอบงคบ และระเบยบปฏบต

ของกจการ รวมทงขอก าหนดของกฎหมาย

เมธากล เกยรตกระจาย ( 2552:4-1) ใหความหมายวา นโยบายและวธการปฏบต

ซงผบรหารของกจการก าหนดขนเพอชวยใหบรรลวตถประสงคของผบรหารทจะท าใหเกดความ

มนใจอยางสมเหตสมผลวาการด าเนนด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพ ซง

รวมถงการปฏบตตามนโยบายของผบรหาร การปองกนรกษาทรพยสน การปองกนและการตรวจ

8

พบการทจรตและขอผดพลาด ความถกตองและความครบถวนของการบนทกบญชและการจดท า

ขอมลทางการเงนทเชอถอไดอยางทนเวลา

สชาย ยงประสทธกล ( 2552:2-1) ใหความหมายวา นโยบายและวธการปฏบต ซงผบรหาร

ของกจการก าหนดขนเพอชวยใหบรรลวตถประสงคของผบรหารทจะใหเกดความมนใจเทาท

สามารถท าไดวา การด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพซงรวมถงการปฏบต

ตามนโยบายของผบรหาร การปองกนทรพยสน การปองกนและการตรวจพบทจรตและขอผดพลาด

ความถกตองและครบถวนของการบนทกรายการบญชและการจดท าขอมลทางการเงนทเชอถอได

อยางทนเวลา

อษณา ภทรมนตร (2552:6-2) ไดใหความหมายวา คอ กระบวนการปฏบตงานทมผลตอทก

คนตงแตคณะกรรมการองคกร ฝายบรหารทกระดบ และพนกงานทกคนในองคกร สรางขนเพอ

สรางความมนใจอยางสมเหตผลเกยวกบการบรรลวตถประสงค 3 ดาน ดงน

1. ประสทธภาพและประสทธผลของการปฏบตงาน

2. ความเชอถอไดของรายงานทางการเงนการบญช

3. การปฏบตตามกฎหมายและกฎระเบยบทเกยวของ

กลาวโดยสรป นโยบายและวธการปฏบตงาน ซงผบรหารก าหนดขนเพอให

บรรลวตถประสงคทก าหนดไว ท าใหการด าเนนงานเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพ

เพอรกษาทรพยสนของกจการ การปองกนและการตรวจพบทจรตขอผดพลาด ความถกตองและ

การครบถวนของการบนทกรายการ และการจดท าขอมลทางการเงนทนาเชอถอไดทนเวลา

9

องคประกอบการควบคมภายใน

ณฐพร พนธอดม และคณะผเขยน (2549 : 37-112) กลาววา องคประกอบการควบคม

ภายใน จ าแนกออกเปน 5 องคประกอบทเกยวเนองสมพนธกน องคประกอบทง 5 นมาจากวถทางท

ผบรหารด าเนนธรกจ และเชอมโยงเขาเปนอนหนงอนเดยวกบกระบวนการทางการบรหาร

1. สภาพแวดลอมการควบคมภายใน

สภาพแวดลอมการควบคมเปนปจจยทรวมกนสงผลใหเกดมาตรการหรอ

วธการควบคมขนในองคกร หรอท าใหบคลากรใหความส าคญกบการควบคมมากขน

หรอท าใหการควบคมทมอยนนไดผลตามวตถประสงคดขน สภาพแวดลอม

ของการควบคมภายในสะทอนใหเหนทศนคต และการรบรถงความส าคญของการ

ควบคมภายในของบคลากรระดบตางๆในองคกร นบตงแตคณะกรรมการบรษท

ฝายบรหาร เจาของ และพนกงานโดยทวไป

สภาพแวดลอมภายนอกองคกร ประกอบดวยปจจยตางๆทอยภายนอกองคกร

ทส าคญ ดงน

1.1 สภาพการเมองการปกครอง อนประกอบดวย แนวนโยบายการเมองของ

รฐบาล กฎหมายระเบยบ ขอบงคบ กฎหมายภาษอากรตางๆ เปนตน นโยบาย

การเมองมกมผลกระทบโดยตรงตอการด าเนนธรกจขององคกร

1.2 สภาพเศรษฐกจ ไมวาจะเปนอตราดอกเบย อตราเงนเฟอ ภาวะการจางงานใน

ประเทศ อ านาจการใชจายของผบรโภค รายไดประชาชาต อตราแลกเปลยน

ลวนเปนสงทธรกจตองใหความสนใจ เพราะการเปลยนแปลงในเรองดงกลาว

มกมผลกระทบตอความส าเรจของธรกจ

10

1.3 การเปลยนแปลงทางดานสงคมและวฒนธรรม ทศนคต คานยม ความตองการ

และลกษณะเฉพาะของคนในสงคม เปนตวก าหนดรปแบบสนคาและบรการ

ซงผท าธรกจตองท าความเขาใจเพอตอบสนองความตองการทเปลยนไป

อยางทนเวลา

1.4 การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย ผลจากความเจรญทางวทยาศาสตร ท าใหเกด

ระบบและกระบวนการใหมๆขน เพอปรบปรงการผลตสนคาและบรการ และ

รปแบบการจดจ าหนาย รวมถงการเพมประสทธภาพในการท างานขององคกร

อทธพลการเปลยนแปลงดงกลาว ท าใหองคกรตองพยายามปรบเปลยน

ระบบงานใหทนสมยอยตลอดเวลา เพอสามารถแขงขนกบคแขงขนได

1.5 กระแสโลกาภวตน อทธพลจากการกาวเขาสยคโลกาภวตน ท าใหทกองคกร

ตองเรงปรบปรงระบบงานและวถการด าเนนธรกจเพอใหทนสมย ทนตอการ

เปลยนแปลงทเขามาอยางรวดเรวในทกรปแบบ

1.6 การเปลยนแปลงในความตองการของลกคา การปรบตวของคแขงขน

การหาแหลงวตถดบอยางตอเนองในราคาทควบคมได การจดหาแรงงานทม

คณภาพ

สภาพแวดลอมภายในองคกร ประกอบดวยอทธพลทอยภายในองคกร ซง

ไดแก ผถอหนหรอเจาของกจการ คณะกรรมการบรษท ลกจาง และวฒนธรรมองคกร

สภาวะหรอปจจยตางๆภายในองคกร ซงมผลตางๆภายในองคกร เชน พฤตกรรมของ

บคลากร ระบบการปฏบตงานและอนๆ สภาพแวดลอมการควบคมยงท าใหเกด

มาตรการหรอวธการควบคมตางๆขนในองคกร รวมทงยงชวยเสรมสรางบรรยากาศใน

การท างาน ท าใหบคลากรในองคกรตระหนกถงความส าคญของระบบงานและ

11

การควบคมภายในมากขน เปนแรกจงใจใหบคลากรปฏบตตามระเบยบและ

การควบคมภายในทมอย เพอใหบรรลวตถประสงคทกจการตงไวมากขน

ปจจยตางๆของสภาพแวดลอมการควบคม

ความชอสตยสจรตและจรรยาบรรณในการด าเนนธรกจ วตถประสงคของ

องคกร วธการทองคกรจะด าเนนงานใหบรรลวตถประสงค ขนอยกบประสบการณ

การตดสนใจ ทางเลอกและแบบแผนการด าเนนงานของผบรหาร ทสงผลตอมาตรฐาน

การท างาน พฤตกรรมตางๆในการปฏบตงานของคนในองคกร ชอเสยงทดขององคกร

เปนสงทมความส าคญและมคณคา องคกรทมชอเสยงด ความคาดหวงจากสาธารณชน

ในเรองมาตรฐานการปฏบตงาน ความชอสตยสจรตและความมจรรยาบรรณของ

ผบรหาร เปนผลพวงมาจากวฒนธรรมองคกร หมายรวมถงมาตรฐานพฤตกรรมและ

จรยธรรม จรรยาบรรณ และการสอสารภายในองคกรทจะท าใหเกดพฤตกรรม

ดงกลาวขน

2. ประเมนความเสยง

ความเสยง คอ เหตการณหรอสถานการณใดกตามทมความไมแนนอนซงอาจ

เกดขนและมผลท าใหองคกรหรอกจการไมสามารถด าเนนงานใหบรรลวตถประสงค

หรอเปาหมายทตงไวได

ความเสยงของธรกจ คอ การทกจการไมสามารถจดการความสญเสยหรอ

เสยโอกาสทพงมตอธรกจ เนองจากไมด าเนนการจดการความเสยงอยางเหมาะสม และ

ท าใหองคกรเสยโอกาสหรอไดรบความเสยหายอนๆอนอาจแกไขไดยาก หรอใน

บางครงอาจมผลกระทบส าคญตอความอยขององคกร

12

ปจจยเสยง

ความเสยงในระดบกจการ ( Entity-wide level) สามารถเกดขนไดทงจาก

ปจจยภายนอกและปจจยภายในทมากระทบ ตอไปนเปนตวอยางของปจจยภายนอก

และภายในทมผลกระทบตอความเสยงขององคกร

ปจจยภายนอก เชน

1. การเปลยนแปลงทส าคญทางเศรษฐกจ อาจท าใหตองปรบเปลยนวธการ

ทางการเงน เชน การเกดตลาดทน ตลาดเงนใหมๆขนอาจจ าเปนตองวเคราะห

แหลงเงนทนใหม

2. การเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลย ซงมผลท าใหตองปรบเปลยนวธการผลตหรอ

ระบบการจดหาใหม

3. ขอก าหนดของรฐบาล ซงมผลกระทบตอการด าเนนงาน เชน การตงคณะกรรมการ

ก ากบดแลในกจการตางๆเปนตน

4. การเปลยนแปลงดานการเมองการปกครอง ซงมผลตอแนวนโยบายของรฐ

กฎหมาย ระเบยบขอบงคบตางๆ ซงมผลตอการด าเนนกจการขององคกร

5. จ านวนคแขงทมมากขน ท าใหองคกรจ าเปนตองสอบทานนโยบายดานราคา

สวนแบงตลาด การวางต าแหนงของสนคา และรายการสนคา

6. กฎหมายใหมๆทผานรฐสภาและมผลบงคบใช อาจท าใหตองปรบเปลยนวธการ

และกลยทธใหม เพอใหเปนไปตามกฎหมาย

13

7. ความคาดหวงของชมชน

8. ผลของการรณรงคประชาสมพนธของสอตางๆ ท าใหเกดการเปลยนแปลงใน

พฤตกรรมของผบรโภค

9. การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมและสงคม ท าใหเกดการเปลยนแปลงให

ดานความตองการและความคาดหวงของลกคาในตวสนคาหรอบรการ ซงม

ผลกระทบตอการตลาด รปลกษณผลตภณฑหรอแบบของบรรจภณฑ

ปจจยภายใน เชน

1. วฒนธรรมและจรรยาบรรณองคกร ซงรวมถงความซอสตยและจรยธรรมของ

ผบรหาร องคกรทผน าขาดความซอสตยและขาดจรยธรรม ยอมมความเสยงสงท

จะท าใหเกดผลเสยหายตอองคกรมากกวาองคกรทมผน าทมความซอสตยและ

มจรยธรรมสง

2. การบรหารทรพยากรบคคล ซงรวมถงคณภาพของบคลากรทวาจางเขามา

ตลอดจนนโยบายการฝกอบรมทใช มสวนส าคญในการสรางจตส านกของ

ความรบผดชอบในหนาทและระบบการควบคมภายใน

3. ความสลบซบซอนของระบบการปฏบตงาน หากซบซอนมากโอกาสในการเกด

ขอผดพลาดกจะสงขนดวย

4. โครงสรางองคกรและขนาดของหนวยงาน หนวยงานใหญทมกจกรรมมากยอมม

โอกาสผดพลาดสงกวาหนวยงานเลก

14

5. การเปลยนแปลงระบบการประมวลขอมลซงท าใหระบบการควบคมแตกตางไป

จากเดมมาก

6. การเตบโตอยางรวดเรวขององคกร ท าใหผบรหารมงจดการดานการปฏบตงาน

ตามแผนงาน ซงท าใหมเวลานอยในการจดวางระบบงานใหด

7. การเปลยนแปลงตวบคคลทงระดบบรหารระดบปฏบตงาน ท าใหระดบการให

ความส าคญตอการควบคมภายในของบคคลเหลานนเปลยนไป

8. ความกดดนทผบรหารไดรบในการปฏบตหนาทใหบรรลวตถประสงค

หากเครงเครยดมากเกนไปโอกาสผดพลาดยอมสง

9. ความยากงายในการอนญาตใหบคลากรซงด ารงต าแหนงหนาทตางๆกน เขาถง

ขอมลและทรพยสนตางๆ ของบรษทยอมกระทบตอความเสยงทจะเกดการน า

ขอมลหรอทรพยสนไปใชในทางมชอบการซอและการควบรวมกจการ

10. ระยะทางของส านกงานใหญและสาขาอาจหางไกลกนมาก ท าใหการก ากบดแล

หยอนยานหรอไมทวถง

ความสมพนธของความเสยงกบการควบคมภายใน

เพอใหเกดความเขาใจในเรองสมพนธของปจจยเสยงตางๆกบการควบคม

ภายใน อาจจ าแนกลกษณะความเสยงทงจากภายนอกและภายในองคกรไดดงน

ความเสยงจากลกษณะธรกจ ( Inherent Risk) หรอความเสยงสบเนองเปน

ความเสยงทมอยโดยธรรมชาตในธรกจหรอกจกรรมแตละอยาง เมอใดกตามท

15

ตดสนใจทจะท าธรกจหรอกจกรรมนนๆ ความเสยงดงกลาวปรากฏอย เชน กจการ

ท าธรกจคาขายกบตางประเทศ มรายไดเปนเงนตราตางประเทศจ านวนมาก ยอมม

ความเสยงในเรองอตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ

ความเสยงจากการควบคมภายใน (Control Risk) เปนความเสยงทแมวาองคกร

จะไดจดใหมระบบการควบคมภายในไวแลวกตาม กยงไมอาจปองกนขอผดพลาดใน

สวนทเกดจากความเสยงอนๆ ไดทงหมด ความเสยงนเกดขนเนองจากวาระบบการ

ควบคมทภายในองคกรจดใหมขนเพอลดความเสยงจากลกษณะธรกจ ยงมขอบกพรอง

หรอขอระบบการควบคมภายในทจดไวเปนระบบทด แตไมมการปฏบตตามระบบทม

อยนนท าใหเกดความเสยหายขน

3. กจกรรมการควบคม

การควบคมภายในดานการบรหารจดการในกจกรรมดานตางๆ ดงตอไปน

1. การจดการ

2. การบรหารทรพยากรบคคล

3. การปฏบตตามจอก าหนด

4. การเงน

16

การจดการ

การจดการ หมายถง กระบวนการวางแผน ก าหนดนโยบาย เปาหมายการจด

องคกร การสงการก ากบ การประเมนผลการปฏบตงาน และปรบปรงการด าเนนงาน

ใหทนกบการเปลยนแปลงอยเสมอ

ความเสยงดานการจดการ

เมอโครงสราง ขนตอน และกจกรรมการควบคมทจะกอใหเกดการปฏบตให

เปนไปตามจรรยาบรรณ กฎระเบยบ และนโยบายไมมประสทธผล จะท าใหองคกร ไร

ทศทาง และมการปฏบตทไมถกตองซงกอใหเกดผลกระทบตอชอเสยงและภาพพจน

ขององคกร

เมอพนกงานไมตระหนกถงความรบผดชอบของตนตอการปฏบตตาม

นโยบาย แผนงานและเปาหมาย จะท าใหพนกงานไมเกดความพยายามในการทจะ

ปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว

แนวทางการควบคมภายในดานการจดการ ประกอบดวย

1. ก าหนดจรรยาบรรณในการด าเนนธรกจ เชน ใหความเปนธรรมแกผเกยวของกบ

ธรกจ

2. จดองคกรทเหมาะสม และปรบปรงใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงอยเสมอ

3. ก าหนดขอบเขตหนาท และอ านาจในการด าเนนการใหชดเจน

17

4. ก าหนดนโยบาย และเปาหมายประจ าป

5. น าแนวคดและวธการใหมๆ มาปรบใชกบองคกรอยางเหมาะสมและตอเนอง เชน

กจกรรมกลมคณภาพ การรอปรบระบบ ฯลฯ

6. ก าหนดแผนงานตางๆ ทงระยะสนและระยะยาว และปรบปรงใหสอดคลองกบ

สภาพการณอยเสมอ

7. น าระบบงบประมาณ คมอหรอมาตรฐานการปฏบตงานมาใชอยางเหมาะสม

ในทกหนวยงาน

8. ก าหนดระเบยบ ประกาศ ค าสง ในเรองตางๆ ไวเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน

9. การจดคนใหเหมาะสมกบงานพรอมกบพฒนาบคคลากรใหสอดคลองกบแผนงาน

ระยะยาว

10. สรางบรรยากาศในการท างานเปนทม ใหทกคนรสกเหมอนหนงคนในครอบครว

เดยวกน

11. มการรายงานผลการปฏบตงานตางๆ เปนระยะๆ เพอวดผลการด าเนนงานทผานมา

และน ามาปรบปรงใหดขน

การบรหารทรพยากรบคคล

การบรหารทรพยากรบคคล หมายถง กระบวนการก าหนดอตราก าลงพล

การสรรหา คดเลอก และบรรจบคคลทมคณสมบตเหมาะสมกบงานเขาปฏบตงานใน

18

องคกร รวมถง การพจารณาคาจาง ผลประโยชนตอบแทน สวสดการและการพฒนา

บคคลใหมทกษะ ความรความสามารถทสอดคลองไปกบการเจรญเตบโตขององคกร

แนวทางการควบคมภายในดานการบรหารทรพยากรบคคลในทนจะกลาวถง

1. การบรหาร

2. อตราก าลงพล

3. การคดเลอกและบรรจพนกงาน

4. การประเมนผลการปฏบตงาน

5. การบรหารคาจาง

6. การพฒนาและฝกอบรม

7. สวสดการ

8. แรงงานสมพนธ

9. ขอมลพนกงาน

19

ความเสยงดานการบรหารทรพยากรบคคล

1. ผงองคกร ค าบรรยายลกษณะงาน และขอบเขตหนาทความรบผดชอบทไมชดเจน

ท าใหพนกงานไมเขาใจบทบาทและหนาทของตนท าใหเกดการท างานซ าซอน

หรอไมไดงาน

2. อตราก าลงพลไมเพยงพอ ท าใหพนกงานท างานหนกเกนไป ซงจะสงผลให

การปฏบตงานมขอผดพลาด ขวญและก าลงใจตกต าและงานไมมคณภาพ

3. พนกงานเปนทรพยากรอนมคาตอองคกร ดงนน องคกรจงตองมมาตรการใน

การสรรหาคดเลอกบคคลใหเหมาะสมกบงาน มาตรการในการคดเลอกไมได

มาตรฐานยอมสงผลใหไดคนทไมมคณภาพมาปฏบตงาน

4. เมอพนกงานไมไดรบการฝกอบรมทกษะอยางเพยงพออาจจะท าใหพนกงานไม

ตระหนกถงความรบผดชอบ

การปฏบตตามขอก าหนด

การปฏบตตามขอก าหนดในทน หมายถง การปฏบตใหถกตอง ระเบยบ

ขอก าหนดของกฎหมาย ตลอดจนกฎเกณฑขอบงคบของหนวยงานก ากบดแล

ความเสยงของการไมปฏบตตามขอก าหนด

1. เมอมการปฏบตทไมถกตองตามขอก าหนด ยอมกอใหเกดผลกระทบตอองคกร

เชน

20

1.1 ถกลงโทษจากหนวยงานทมหนาทก ากบดแล เชน ตลาดหลกทรพย

ส านกงาน ก.ล.ต. หรอธนาคารแหงประเทศไทย

1.2 เมอถกลงโทษกจะมประวตการกระท าผด ยอมมผลกระทบตอองคกร ใน

การขออนญาตท าธรกจใหมๆ หรอการขออนญาตตงส านกงาน สาขา

หรอบรการ เปนตน

1.3 ท าใหมผลกระทบดานการเงนของบรษท เชน บรษทตองจายคาปรบเปน

จ านวนสงท าใหเสยโอกาสเพมรายไดในการขยายธรกจ

1.4 ในกรณ บรษทอาจถกลกคาฟองรองเรยกคาเสยหาย จากการไมปฏบตตาม

ขอก าหนด หากมผลท าใหลกคาไดรบความเสยหายดวย

2. เมอพนกงานไมไดรบการอบรมอยางเพยงพอ หรอไมถกตอง อาจท าใหพนกงาน

ไมตระหนกถงความรบผดชอบของตนตอการปฏบตใหถกตองตามขอก าหนด

จนท าใหเกดการปฏบตทไมถกตองเกดขน

3. ถาเจาหนาทก ากบดแลการปฏบตงานทไดรบการแตงตงจากผบรหารไมม

คณสมบตทดพอหรอไมมความเปนอสระในการก ากบดแลรกษาการปฏบตงาน

กจะมผลใหการปองกนการปฏบตทไมถกตองตามขอก าหนดของกฎหมายและ

กฎเกณฑขอบงคบของหนวยงานก ากบดแล และกระบวนการก ากบดแลไมม

ประสทธภาพและประสทธผล

4. หากไมสามารถแกไขการปฏบตทไมถกตองไดทนทหรอในเวลาทเหมาะสม

อาจท าใหหนวยงานของรฐ ซงมหนาทก ากบดแล ต าหนหรอมความเหนวา

การก ากบดแลการปฏบตตามขอก าหนด โดยฝายบรหารขององคกรนนไมม

21

ประสทธภาพผลท าใหหนวยงานของรฐตองเขามาควบคม หรอก ากบดแลองคกร

หรอบรษทนนอยางใกลชด

แนวทางการควบคมภายในของการปฏบตตามขอก าหนด

1. การก าหนดและแถลงนโยบายในการปฏบตใหเปนไปตามขอก าหนด นโยบาย

ดงกลาวควรระบวาการด าเนนธรกจขององคกรตองปฏบตใหถกตอง

ตามขอก าหนด

2. สรางทศนคตใหพนกงานทกคนเหนวาเปนหนาท และความรบผดชอบของ

พนกงานทกคนในการปฏบตใหถกตองตามขอก าหนด

3. สรางสรรคใหการปฏบตงานตามมาตรฐานทก าหนดของพนกงานกลายเปน

สวนหนงของวฒนธรรมองคกร

4. มแผนการปฏบตเพอใหเปนไปตามขอก าหนด และไดรบการอนมตโดยผบรหาร

ระดบสง โดยในแผนปฏบตนนมการก าหนดในเรองดงตอไปน

4.1 การจดโครงการองคกรเพอใหมการดแลการปฏบตงาน

4.2 ก าหนดบคคลผมความร ประสบการณ และคณสมบตทเหมาะสมเพอ

มหนาทการก ากบดแล ซงอาจแบงแยกตามกจกรรมหรอหนวยงานเพอให

พนกงานไดทราบวาขอก าหนดตามทไดก าหนดไว

22

5. ขอก าหนดตามกฎหมาย ขอก าหนดของกฎหมายและกฎเกณฑ ขอบงคบของ

หนวยงานก ากบดแล ไดถกก าหนดไวในกระบวนการปฏบตหรอก าหนดไวใน

คมอการปฏบตของแตละสายงานและมการปรบใหเปนปจจบนอยเสมอ

6. ก าหนดเปนนโยบายหรอมาตรการอยางชดเจนใหทกสายงานทราบวาในกรณทม

การออกผลตภณฑ หรอบรการรปแบบใหมๆ ตองมการขอความเหนจาก

ผเชยวชาญทางกฎหมาย เพอพจารณาถงขอจ ากดทอาจเกดขน

7. มบคลากรทมความรความสามารถ และมคมอเพอการปฏบตงานใหถกตอง

ขอก าหนด

8. การใหขอมลขาวสาร และการสอสารภายในองคกรเกยวกบขอก าหนดเปนไป

อยางถกตองชดเจน และตอเนอง

9. มการตดตามและประเมนผล ซงอาจกระท าไดโดยการประเมนการปฏบตตาม

ขอก าหนด โดยผปฏบตงานทอยในสายงานนนๆ ซงอาจท าในลกษณะของ

Compliance Checklist หรอการก ากบตดตาม และประเมนผลโดยผตรวจสอบ

หรอเจาหนาทก ากบดแลการปฏบตงาน (Compliance Officer)

10. จดใหมระบบการรายงานทพนกงานสามารถรายงานการกระท าทผดขอก าหนด

โดยปราศจากความกลวอนตรายและภยอนตราย

11. สอบทานรายงานการตรวจสอบของผสอบบญชภายนอก หรอหนวยงานของรฐ

ซงมหนาทก ากบดแล เชน กรมสรรพากร ธนาคารแหงประเทศไทย หรอส านกงาน

ก.ล.ต. แลวพจารณาวามการกระท าฝาฝนขอก าหนด ซงเปนเหตการณทบรษทคาด

ไมถงมากอนหรอไมอะไรเปนสาเหตพนฐานของการฝาฝนขอก าหนด พรอมทง

23

พจารณาวาเพราะเหตใดระบบก ากบดแลของบรษท หรอกจกรรมการควบคมทได

วางไว จงไมสามารถตรวจพบเหตการณดงกลาวได

การปฏบตตามเงอนไขทก าหนดในบตรสงเสรมการลงทน

การปฏบตตามเงอนไขทก าหนดในบตรสงเสรมการลงทนเปนตวอยางหนง

ของการปฏบตตามขอก าหนด องคกรจ าเปนตองปฏบตตามเงอนไขในบตรสงเสรม

การลงทนเพอใหไดสทธประโยชนครบถวน เชน สทธประโยชนทางดานภาษอากร

ในขณะเดยวกนเพอปองกนความเสยงอนเนองมาจากการไมปฏบตตามขอก าหนดใน

บตรสงเสรมการลงทน เชน อาจตองเสยคาปรบเปนจ านวนสง หรอเมอถกลงโทษกจะ

มประวตการท าผดอนอาจมผลกระทบตอองคกรในดานการขอบตรสงเสรมการลงทน

หรอใบอนญาตอนๆ ในการท าธรกจใหมๆ

ตอไปนจะกลาวถงแนวทางการควบคมภายในดานการปฏบตตามเงอนไขท

ก าหนดในบตรสงเสรมการลงทนซงเปนตวอยางหนงในการปฏบตตามขอก าหนด

แนวทางการควบคมภายในของการปฏบตตามเงอนไขในบตรสงเสรมการลงทน

1. สาระส าคญตางๆของโครงการ เชน ขนาดของเงนลงทน ทตงโรงงาน

ขบวนการผลต ชนดของผลตภณฑ และอนๆทบรษทด าเนนการตองเปนไปตาม

เงอนไขในบตรสงเสรม หากไมสามารถปฏบตไดตองไดรบอนมตจาก

คณะกรรมการสงเสรมฯ

2. สทธประโยชนและเงอนไขทก าหนดในบตรสงเสรมฯ ควรเปนไปตามหนงสอ

แจงมตและหรอหนงสอตอบรบการแกไข/ทกทวงจากคณะกรรมการสงเสรมฯ

และถาไมถกตอง บรษทไดท าหนงสอแกไขตอคณะกรรมการสงเสรมฯแลว

24

3. เมอบรษทตองการเปลยนแปลงการปฏบตทเกยวกบสาระส าคญของโครงการ

ทก าหนดในบตรสงเสรมฯ เชน การยายโรงงานเปลยนแปลงอตราการถอหนของ

คนตางชาต ชนดของผลตภณฑ กรรมวธการผลต ปรมาณการผลต การสงออก

หรออนๆ ตองไดรบการอนมตจากคณะกรรมการสงเสรมฯ

4. การปฏบตตามเงอนไขตางๆ ทระบเพมเตมในบตรสงเสรมฯ เชน มลคา

การสงออก การน าเขาซงเงนตราตางประเทศ สดสวนการใชวตถดบในประเทศ

เงนลงทน การจางแรงงาน และอนๆ เปนไปอยางถกตอง หากไมสามารถปฏบตได

ตองไดรบอนมตจากคณะกรรมการสงเสรมฯ

5. เมอไดรบอนมตจากคณะกรรมการสงเสรมฯใหเปดด าเนนการแลว บรษทตองสง

รายงานผลการปฏบตงานตามโครงการ และสงเอกสารแจงฐานะการเงนและ

ผลการด าเนนงานภายในเวลาทก าหนด

6. เครองจกรทน าเขาจากตางประเทศ และน าเขามาใชในโครงการสงเสรมฯ ควร

ไดรบการยกเวนหรอความลดหยอนภาษและอากรขาเขาหากไมไดมการใชสทธ

ดงกลาว ควรมการตดตามหาสาเหต

7. การใชเครองจกรผลตผลตภณฑอนนอกเหนอจากการทไดรบสงเสรมฯตองไดรบ

อนมตจากคณะกรรมการสงเสรมฯ

8. การจดท าบญชสนทรพยถาวรของเครองจกรทไดรบการสงเสรมฯควรระบให

ทราบวาเปนสนทรพยทอยเงอนไขการสงเสรมการลงทน

9. การใชสทธยกเวนหรอลดหยอนภาษและอาการขาเขาส าหรบวตถดบและวสด

จ าเปนตอการผลตทไดรบตามบตรสงเสรมฯ เปนไปอยางครบถวน

25

10. การใชสทธยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดนตบคคลของบรษทเปนไปตามสทธท

ไดรบ และอยภายในเวลาทก าหนดตามบตรสงเสรม

กฎหมายภาษอากร

การปฏบตตามประมวลกฎหมายภาษอากรเปนการปฏบตใหถกตองตาม

ขอก าหนดของประมวลกฎหมายภาษอากรทเกยวของ เชน ภาษเงนไดหก ณ ทจาย

ภาษมลคาเพม ภาษเงนไดนตบคคล ภาษโรงเรอน ภาษบ ารงทองท และภาษปาย ใน

ขณะเดยวกนควรมการวางแผนดานภาษ (Tax Planning) เพอใหองคกรไดรบ

ประโยชนสงสด

ความเสยงของการไมปฏบตตามกฎหมายภาษอากร

1. ถาไมมการวางแผนดานบญช อาจท าใหองคกรเสยผลประโยชนทควรจะได

2. เมอมการปฏบตทไมถกตองตามกฎหมายภาษอากรแลว อาจกอใหเกด

ความเสยหายหรอผลกระทบตอองคกร ดงน

2.1 ถกลงโทษจากหนวยงานทก ากบดแล เชน กรมสรรพากร ส านกงาน

ก.ล.ต.

2.2 สงผลกระทบทางดานการเงน เชน อาจตองจายคาปรบเปนจ านวนสง

ซงอาจท าใหเสยโอกาสการเพมรายไดในการขยายธรกจ

26

แนวทางการควบคมภายในดานกฎหมายภาษอากร

1. เรองทวไป

1.1 มการวางแผนทางดานภาษ เพอใหองคกรไดรบประโยชนสงสดซง

อาจท าไดโดย

1.1.1 ปรกษาหรอใชผเชยวชาญทางภาษอากร

1.1.2 สอบทานอตราคาเสอมราคาและนโยบายการตดคาใชจายรอการ

ตดจายวาเออประโยชนทางดานภาษอากรหรอไม

1.1.3 สอบทานการรบรรายไดและคาใชจายในระยะเวลาทเหมาะสม

หากมสทธประโยชนทางภาษเกยวกบการสงเสรมการลงทนให

รวมพจารณาดวย

1.2 ใบอนญาตตางๆ มการจดท าทะเบยนคม เพอใชในการตออายและช าระ

คาธรรมเนยม

2. ภาษเงนไดหก ณ ทจาย

2.1 การจายเงนไดและผลประโยชนอนใดทตองเสยภาษใหกบพนกงาน

ตองหกภาษ ณ ทจาย และออกหนงสอรบรองการหกภาษ ณ ทจาย

ใหครบถวนตามกฎหมายก าหนด

27

2.2 การจายเงน เชน วทยากรภายนอก คาเชาทรพยสน คาโฆษณา คาวชาชพ

อสระ และเงนปนผล ฯลฯ ตองหกภาษ ณ ทจาย และออกหนงสอรบรอง

การหกภาษ ณ ทจายใหครบถวนตามกฎหมายก าหนด

2.3 การหกภาษเงนได ณ ทจาย และการน าสงตองบนทกในบญชพเศษตาม

แบบทอธบดกรมสรรพากรก าหนด

3. ภาษมลคาเพม

3.1 จดท ารายงานสนคา และวตถดบ รายการภาษซอ-ขาย ฯลฯ ตามประกาศ

อธบดกรมสรรพากร

3.2 เจาหนาทผรบผดชอบมการสอบทานความสมบรณของใบก ากบภาษ

3.3 การน าสงภาษมลคาเพมทนตามเวลาทกฎหมายก าหนด

3.4 จ านวนเงนในแบบแสดงรายงานเพอเสยภาษตรงกบรายงานภาษซอ-ขาย

4. ภาษเงนไดนตบคคล

4.1 รายไดและคาใชจายทน าไปค านวณก าไรสทธเพอเสยภาษเงนไดนตบคคล

เขาหลกเกณฑตามประมวลรษฎากร

4.2 การค านวณก าไรสทธเปนไปตามประมวลรษฎากร เชน รายการทไมให

ถอเปนรายจายตามประมวลรษฎากร

28

4.3 มการปรบปรงก าไรสทธเพอยนภาษเงนไดใหถกตองตามทกฎหมาย

ก าหนด เชน คาเสอมรถยนต

5. ภาษโรงเรอน ภาษบ ารงทองท ภาษปาย

5.1 มการท าทะเบยนคมรายการทตองเสยภาษปาย และจดเกบส าเนา

ใบประเมนภาษบ ารงทองท และภาษโรงเรอนและทดนใหครบถวน

การบญช

การควบคมบญช หมายถง การจดองคกร วธการ และมาตรการตางๆ

ทน ามาใชในการปองกนทรพยสนใหปลอดภยจากการทจรตผดพลาดทงปวงและ

เพอใหขอมลทางบญชมความถกตองเชอถอได ระบบการควบคมภายในดานบญชทด

สามารถปองกนทรพยสนขององคกรจากการทจรตผดพลาดและท าใหรายการบญช

ถกตอง และเชอถอได

แนวทางการควบคมภายในของกจกรรมดานบญช

1. ฝายจดการของบรษทมหนาทรบผดชอบขนพนฐานเกยวกบความเชอถอไดของ

ขอมลในงบการเงน

2. ฝายจดการมหนาทความรบผดชอบในการจดการท าบญช และงบการเงนตาม

พ.ร.บ.การบญช และมาตรฐานการบญช รายงานของผสอบบญชรบอนญาตไม

สามารถมาแทนทความรบผดชอบของฝายจดการได

29

3. ระบบการควบคมภายในทดและมประสทธภาพ ส าหรบการบญชการเงนนน

ประกอบดวย

3.1 นโยบายการบญชทเหมาะสมกบสถานการณ

3.2 ระบบบญชทด และอ านาจด าเนนการ

3.3 ระบบการรกษาทรพยขององคกร

3.4 การจดการงบการเงนทเปดเผยขอมลอยางเพยงพอ เขาใจงายและ

หลกเลยงการเสนอขอมลทกอใหเกดการเขาใจผด

4. วธการบญชทองคกรเลอกใชควรเหมาะสมกบธรกจของตนโดยเฉพาะและ

ถอปฏบตตามหลกการบญชทรบรองทวไป

การเงน

การเงน หมายถง กระบวนการบรหารและวางแผน ดานการรบ-จายให

เหมาะสมกบธรกจของบรษท อยางทนเวลาและมตนทนต า รวมทงความสามารถให

การจดหาเงนไดจากแหลงทประหยดทสด โดยมวตถประสงคใหเกดสภาพคลอง

ทพอเหมาะ และมความเสยงนอยทสด

30

แนวทางการควบคมภายในของกจกรรมดานการเงน

1. มการแบงหนาทความรบผดชอบของหนวยงานผรบ-จายเงนหนวยงานตรวจสอบ

การรบ-จายเงน หนวยงานบรหารการเงนและหนวยงานการบญชสามารถตอบยน

ตวเลขกนได

2. การแบงประเภทเอกสาร การรบ-จายเงนใหเหมาะสม พรอมทงมเอกสาร

ประกอบการจายเงนใหถกตองครบถวน

3. มการก าหนดคมอการปฏบตงานดานการเงน พรอมทงก าหนดผมอ านาจอนมตใน

แตละวงเงนในแตละเรอง

4. มการถอเงนสดในมอโดยก าหนดวงเงนทเหมาะสมกบการใชงานโดยเนน

การไมถอเงนสดมากเกนความจ าเปน

5. การรบเงนของบรษทก าหนดใหเปนลกษณะการรบเชค สงจายในนามบรษท

ขดครอมเฉพาะตองน าฝากเขาบญชของบรษทโดยผานธนาคาร และการรบเงน

ตองออกใบเสรจรบเงน ซงมการลงเลขทลวงหนา ใบเสรจรบเงนฉบบนนจะ

สมบรณเมอเชคผานธนาคาร เรยบรอยแลว

6. การจายเงนช าระหนหรอช าระคาผกพนตางๆตองมเอกสารการจายเงน พรอมทง

หลกฐานประกอบใหสมบรณตามระบบการปฏบตงานของบรษท โดยจายเปนเชค

ผานธนาคารซงเปนเชคขดครอมเฉพาะทกครง และการจายเงนตองไดรบ

ใบเสรจรบเงน ทถกตองสมบรณกอนจงจะถอวาหลกฐานประกอบการจายเงนชด

นสมบรณ

31

7. มการก าหนดนโยบายในการบรหารและวางแผน การรบ-จายใหเหมาะสมกบ

ธรกจของบรษทอยางทนเวลาและมตนทนต า

4. สารสนเทศและการสอสาร

ขอมลสารสนเทศ เปนสงจ าเปนส าหรบการบรหารงานโดยเฉพาะอยางยงใน

ปจจบน ซงเปนยคของผทสามารถไดขอมลขาวสารทรวดเรวถกตอง จะสามารถ

ชวงชงโอกาสไดกอนผอน มความส าคญตอการปฏบตงานของผบรหารและ

ผปฏบตงานในทกระดบ เนองจากใชขอมลในการวางแผน สงการ ควบคมการ

ด าเนนงานทงในระยะสน และระยะยาว

แนวทางการควบคมดานสารสนเทศและการสอสาร

1. องคกรควรสรรหาขอมลจากแหลงภายใน และภายนอก เพอจดท ารายงานตอ

ผบรหารทจ าเปนเกยวกบการประเมนผลการด าเนนงาน และวตถประสงคของ

กจการ และจดใหมกจกรรมเพอใหแนใจในเรองตอไปน

1.1 มการจดหาขอมลส าคญจากภายนอก เชน ขอมลดานอตสาหกรรม

เศรษฐศาสตร กฎหมายทเกยวของกบการประเมนผลการปฏบตงาน

1.2 มการจดท าขอมลภายในทส าคญอยางสม าเสมอ ซงเปนประโยชนตอการ

ประเมนการบรรลวตถประสงคขององคกร

1.3 ผบรหารไดรบขอมลทส าคญตองานในความรบผดชอบ เชน ขอมล

สารสนเทศเปนปจจบน เพอใหผบรหารสามารถตดตามผล และตดสนใจ

32

ไดอยางทนเวลา และมประสทธผล รวมทงตอบสนองตอปจจยภายนอก

ได

2. การพฒนาและปรบปรงระบบสารสนเทศสอดคลองกบแผนกลยทธโดยเชอมโยง

ระบบสารสนเทศใหสมพนธกบวตถประสงคระดบหนวยงานและระดบกจกรรม

และผบรหารก าหนดความตองการขอมล และจดล าดบความส าคญของขอมล

3. องคกรควรจดใหมวธปฏบตในการสอสาร เพอใหพนกงานทราบถงหนาท และ

ความรบผดชอบเกยวกบการควบคมภายในอยางมประสทธผลและจดใหม

กจกรรมเพอใหแนใจในเรองตอไปน

3.1 ชองทางการสอสารทเปนทางการ และไมเปนทางการ การประชม

การฝกอบรม การควบคมดแลงาน

3.2 พนกงานทราบวตถประสงคของกจกรรมทรบผดชอบ และทราบหนาท

ของตน รวมทงวธการปฏบตงานเพอใหบรรลวตถประสงค

3.3 พนกงานทราบผลกระทบในหนาทของตนทมตอพนกงานคนอน และ

ผลกระทบจากหนาทงานคนอนทมตอตน

4. องคกรควรจดใหมการสอสาร เพอใหพนกงานรายงานกรณมขอสงสยเกยวกบ

พฤตกรรมทไมสจรต โดยพจารณาถงเรองการจดตงคณะกรรมการ หรอบคคลใน

ระดบสงทท าหนาทรบหนงสอรองเรยน จะตองท าใหเกดชองทางสะดวกใจทจะ

ใชชองทางในการตดตอสอสารนเมอจ าเปน และมมาตรการปองกนพนกงานทแจง

การประพฤตมชอบจากการถกกลนแกลง

33

5. องคกรควรก าหนดวธปฏบตในการตดตอสอสาร เพอใหพนกงานสามารถ

ปฏบตงานในหนาทความรบผดชอบไดอยางมประสทธผล และจดใหมกจกรรม

เพอใหแนใจในเรองตอไปน

5.1 การใหขอมลทมประโยชนตอการปฏบตงานอยางเพยงพอและทนเวลา

เพอสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธผล

5.2 การแจงขอมลเกยวกบนโยบาย และวธปฏบตงาน รวมทง

การเปลยนแปลงในกฎระเบยบใหพนกงานทราบ

5.3 การจดใหมการประชมพนกงานเปนประจ า

6. องคกรควรก าหนดวธปฏบตในเรองตอไปน

6.1 มการจดท า และเกบรวบรวมขอมลเกยวกบการด าเนนงานและการปฏบต

ตามกฎระเบยบ

6.2 มการรายงานขอมลทจ าเปนทงภายใน และภายนอกใหผบรหารทราบ

6.3 มระบบการตดตอสอสารทงภายใน และภายนอกอยางเพยงพอ เชอถอได

และทนเวลา

6.4 มการจดเกบเอกสารการบนทกบญชอยางครบถวน สมบรณและ

เปนระเบยบ

34

6.5 มการแจงใหพนกงานทราบถงปญหา และจดออนของการควบคมภายใน

และแนวทางในการแกไข

6.6 มการสอสารใหพนกงานทราบอยางชดเจนถงพฤตกรรมทเปนทยอมรบ

และไมยอมรบ และมาตรการลงโทษ

6.7 การสรางกลไกลใหพนกงานเสนอความเหนในการปรบปรงงาน

6.8 การใหรางวล หรอชมเชยพนกงานทใหขอเสนอแนะทเปนประโยชน

7. องคกรควรจดใหมชองทางการสอสารกบกลมบคคลภายนอกองคกร เชน ลกคา

ผขาย และจดใหมกจกรรม เพอใหแนใจในเรองตอไปน

7.1 การยอมรบฟงรายการปญหาทเกดจากสนคา บรการ และอนๆ

7.2 การตอบสนองตอขอแนะน าทไดรบจากกลมบคคลตางๆ เชน ท าการ

รวบรวมขอเสนอแนะ และขอเรยกรองทไดรบ เสนอใหหนวยงานท

เกยวของและด าเนนการตามควร ตดตามผลการปฏบตตามขอเสนอแนะ

8. องคกรควรจดใหมการสอสารใหกลมบคคลภายนอกทราบถงมาตรฐาน

ดานจรยธรรมขององคกร

8.1 มาตรฐานทางดานจรยธรรมไดน ามาใชในการด าเนนธรกจในแตละวน

8.2 ผบรหารสอสารใหบคคลภายนอกทราบถงมาตรฐานดานจรยธรรมเปน

ระยะๆ

35

5. การตดตามประเมนผล

การตดตามประเมนผลการควบคมภายใน หมายถง กระบวนการในการเฝา

สงเกต สอดสองดแลหรอสอบทาน และประเมนคณภาพผลงานหรอผลการปฏบตตาม

ระบบการควบคมภายในทก าหนดไว อยางตอเนอง สม าเสมออยตลอดเวลา เพอให

มนใจวา ระบบการควบคมภายในทก าหนดไวยงคงมความเหมาะสมเพยงพอ

มการปฏบตตามนนจรง และกอใหเกดประสทธภาพตามทคาดไว รวมทงปรบปรงตาม

การเปลยนแปลงอยเสมอ

การประเมนผลการควบคมภายในควรด าเนนการขนตอนทส าคญ ดงน

1. การก าหนดขอบเขตและวตถประสงคของผลการประเมนผล ผประเมนควร

ก าหนดขอบเขตและวตถประสงคการประเมนใหแนชด อาจจะก าหนดตาม

ความตองการของฝายบรหารองคกร ตามขอก าหนดของสถาบนผก ากบดแล

ตามแผนงานของผตรวจสอบ ตามผลการประเมนความเสยงหรอตามความ

ประสงคของผประเมนเอง แตการประเมนครงแรกควรจะมการประเมนการ

ควบคมภายในทวทงองคกรและประเมนทกองคประกอบตามโครงสรางของ

การควบคมภายใน ในสวนการประเมนครงตอไป ควรมการจดล าดบความส าคญ

ตามความเสยงของเรองหรอกจกรรม

กจกรรมทควรไดรบการประเมน คอ กจกรรมทมความเสยงสง ทม

สาระส าคญตอองคกร ในปจจบนยงนยมการประเมนเพอการปรบปรงงานท

จะเพมคณคาตอองคกร เนองจากท าใหองคกรมความส าเรจมนคงในระยะยาว

2. การศกษาท าความเขาใจโครงสรางของการควบคมภายใน การท าความเขาใจ

ภารกจและลกษณะการด าเนนงานขององคกร ตลอดจนวตถประสงค วธการ และ

36

รปแบบของระบบการควบคมภายในทมอย วาท างานจรงอยางไร เมอเปรยบเทยบ

กบการท างานตามทไดออกแบบไว ความเขาใจนเปนประโยชนในการก าหนด

เรองหรอประเดนส าคญทควรประเมน

ในการด าเนนงานขนตอนน ผประเมนพงตระหนกถงความเปนปจจบน

และลกษณะของการจดเกบเอกสารทเกยวของกบการควบคมภายในของแตละ

องคกรแตกตางกน ขนอยกบลกษณะขนาด และความซบซอนของการด าเนนงาน

บางองคกรในบางครงอาจมการมการก าหนดการควบคมภายในในรปแบบของ

ขนบธรรมเนยมระเบยบปฏบตสบตอกนมา โดยไมมการบนทกเปน

ลายลกษณอกษร

3. การจดแผนการประเมน ผประเมนควรน าผลการศกษาโครงสรา งการควบคม

ภายในมาจดท าแผนการประเมนควบคมภายใน เพอใหสามารถด าเนนการ

ประเมนผลไดอยางเปนระบบ เปนขนตอน และมการประสานงานกนอยางด

จดประชมผทเกยวของเพอขอความเหนเกยวกบแผนและรายละเอยดในการ

ทดสอบ

เทคนคทอาจน ามาพจารณาน ามาใชในการประเมนผล

3.1 การสอบทานเอกสารหลกฐานทเกยวของกบประเดนทประเมน

3.2 การสมภาษณหรอสอบถามขอมลจากผปฏบตงานในระดบตางๆ

3.3 การสงเกตการปฏบตงานจรงวาเปนไปตามการวบคมภายในทไดก าหนด

ไวโดยถกตองสม าเสมอหรอไม

37

3.4 การตรวจสอบขอมลหรอรายงานทตองจดท าตามระบบการควบคมภายใน

ควรเลอกใชเทคนคและวธการในการประเมนใหเหมาะสมทสดกบ

สถานการณทจะประเมน โดยอาจเลอกใชเทคนคหลายอยางควบคกนไปเพอให

เกดประโยชนสงสด การไดเหนสภาพจรงในการท างาน มสวนชวยใหการประเมน

มประสทธผล

4. การทดสอบการควบคม อาจแบงเปนขนตอนส าคญได 2 ขนตอน คอ

การทดสอบขนตน และการทดสอบขนสดทาย

4.1 การทดสอบขนตน การประเมนความเพยงพอ ของโครงสราง

การออกแบบการควบคม และการทดสอบความมอยจรง การปฏบตงาน

จรงของการควบคม ซงเปนสวนส าคญของการประเมนประสทธภาพของ

การควบคม

ในขนแรกควรมการรวบรวมขอมลกอนวาโครงสรางของ

การควบคมภายในทฝายบรหารก าหนดหรอออกแบบไวมความเพยงพอ

เหมาะสม และมการปฏบตจรงหรอไม ซงสามารถเลอกใชเทคนคตางๆ

ในการรวบรวมขอมลเพอน ามาประกอบการประเมน หากผลการประเมน

ในขนตนพบวา การออกแบบโครงสรางและองคประกอบของ

การควบคมภายใน ไมอยในระดบทนาพอใจ ผประเมนกอาจมงไป

ทดสอบขนสดทายอยางละเอยดเพอคนหาสาเหตและผลกระทบ

ทอาจเกดขน โดยไมจ าเปนตองทดสอบการปฏบตตามการควบคมนน

4.2 การทดสอบขนสดทาย เปนการทดสอบเพอประเมนประสทธผลของ

การควบคม เปนการทดสอบเพอใหทราบวา ระบบการควบคมภายใน

38

ทมอยและใชงานจรง ไดสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลใน

ความส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไม

การทดสอบขนสดทายเพอประเมนประสทธผลของการควบคม

อาจท าโดยอาศยขอมลหลกฐานและผลการทดสอบทผานมาในขนตน

ผประเมนอาจใชวธขยายผลการประเมนในขนตน หรอเลอกใชวธการทดสอบ

หรอการประเมนอน เพอใหไดหลกฐานทเพยงพอทจะสรปวา

การควบคมภายใน นนไดสรางความมนใจในความส าเรจตามวตถประสงค

ทก าหนดไวหรอไม

5. การสรปผลการประเมนการควบคมภายในเปนเรองละเอยดออนและขนอยกบ

ดลพนจของผประเมนทตองพจารณาดวยความระมดระวงรอบคอบเยยง

ผประกอบวชาชพ ผประเมนควรสรปผลการประเมนการควบคมภายใน

โดยพจารณาจากขอมลหลกฐานและผลการทดสอบทผานมาทงหมด และสรป

ความเหนเกยวกบเรองสถานการณ ซงสมควรมรายงานใหผบรหารในระดบสงขน

ไป หรอผทนาทรบผดชอบเพอปรบปรงแกไข ขอเสนอแนะตางๆ ควร

การพจารณาอยางระมดระวงรอบคอบทงจากผประเมน ผรบการประเมน และ

ผเชยวชาญ เหมาะสมสามารถปฏบตได และประโยชนทไดรบจะคมคากบตนทน

ทเสยไป

องคประกอบของการบรหารความเสยงระดบองคกร

ความหมายและวตถประสงคของการบรหารความเสยงระดบองคกร (อทมพร ธรรมสนอง

2551: 8-12 อางถง จนทนา สาขากร และคณะ ) การบรหารความเสยงองคกร (Enterprise Risk

Management : ERM) หมายถง กระบวนการทฝายบรหารและบคลากรขององคกรน ามาใชในการ

ก าหนดยทธศาสตรและในการปฏบตงานขององคกร โดยกระบวนการดงกลาวสามารถระบ

39

เหตการณส าคญซงอาจน ามาซงผลดหรอความเสยงทมผลกระทบตอองคกร รวมทงสามารถ

จดการความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทองคกรสามารถยอมรบได ทงนเพอใหสามารถ

บรรลวตถประสงค 4 ประการ ตอไปน

1. วตถประสงคเชงกลยทธ (Strategic : S) เปนวตถประสงคระดบสง และสมพนธกบ

การสนบสนนพนธกจ โดยองคกรจะตองมยทธศาสตรในการด าเนนงาน โดยผบรหาร

มหนาทก าหนดยทธศาสตรตลอดจนวางแผนดานอนๆใหกบองคกร ซงการก าหนด

ยทธศาสตรนนจะเปนการก าหนดกวางๆ และสะทอนใหเหนถงความพยายามของ

ผบรหารในการสรางประโยชนและคณคาใหกบองคกร

2. วตถประสงคการด าเนนการ (Operations : O) เปนวตถประสงคของการใชทรพยากร

อยางมประสทธภาพ ประสทธผล และกอใหเกดประโยชนสงสด

3. วตถประสงคการรายงาน (Reporting : R) เปนวตถประสงคเพอความเชอถอไดของ

การรายงาน โดยองคกรจะตองมการรายงานขอมลตางๆ ทส าคญ และรายงานนน

จะตองมความถกตองครบถวน และเชอถอได

4. วตถประสงคการปฏบตตามกฎระเบยบ (Compliance : C) เปนวตถประสงคทมงใหม

การปฏบตตามกฎหมายและขอบงคบทเกยวของอยางสม าเสมอ รวมทงมการปฏบต

ตามนโยบายและวธการปฏบตงานตางๆ ทองคกรไดก าหนดขน

องคประกอบของการบรหารความเสยง ระดบองคกร ประกอบดวยองคประกอบหลก

8 องคประกอบ ดงน

1. สภาพแวดลอมภายใน (Internal Environment) สภาพบรรยากาศภายในองคกร ใน

การบรหารระดบสงทมอทธพลตอทกคนในองคกร และเปนพนฐานของ การ

40

ก าหนดเกณฑหรอนโยบายการบรหารความเสยงและองคประกอบอนๆ ของ การ

บรหารความเสยงทงหมดโดยสภาพแวดลอมภายในประกอบดวยปจจยตางๆ

ดงตอไปน

1.1 ความซอสตยและจรรยาบรรณ ผบรหารจะตองมการประชาสมพนธภายใน

องคกร เพอใหพนกงานไดตระหนกถงความส าคญในการปฏบตหนาทดวย

ความซอสตยและมจรรยาบรรณ และตองแสดงออกอยางสม าเสมอทงโดย

ค าพดและการกระท าอยางชดเจนวา ตองการใหองคกรยดมนในมาตรฐาน

จรรยาบรรณขนสง

1.2 โครงสรางการจดองคกร ขนอยกบขนาดองคกรและลกษณะธรกจเปนส าคญ

โครงสรางขององคกรสามารถชวยในการวางแผนงาน สงการ และควบคมการ

ปฏบตงานไดอยางถกตอง รวดเรว และมประสทธภาพ นอกจากนยงรวมถง

การจดแบงหนาทความรบผดชอบในงาน 3 ดานออกจากกน คอ การอนมต

หรอใหความเหนชอบ การจดบนทกขอมล และการดแลรกษาทรพยสนของ

องคกร เพอลดจดออนของระบบการควบคมภายใน

1.3 ความร ความสามารถของบคลากร ฝายบรหารจะตองก าหนดระดบความร

ความสามารถทจ าเปนส าหรบการปฏบตงานแตละอยาง เพอใชเปนเกณฑใน

การพจารณาบรรจแตงตงพนกงานใหเหมาะสมกบหนาทและความรบผดชอบ

โดยมเครองมอส าคญ คอ การจดท าค าพรรณนาลกษณะงาน (Job description)

1.4 นโยบายและวธบรหารงานดานบคลากร ผบรหารควรใหความส าคญกบ

นโยบายและวธปฏบตในสวนทเกยวกบการวาจาง การพฒนาทรพยากรมนษย

การประเมนผลการปฏบตงาน การเลอนชนเลอนต าแหนง และการจาย

41

คาตอบแทนและผลประโยชนอน เพอชวยลดขอบกพรองในสภาพแวดลอม

ภายในขององคกร

1.5 ปรชญาและรปแบบการท างานของผบรหาร ทศนคตและรปแบบการท างาน

ของผบรหารแตละคนยอมไมเหมอนกน ท าใหมผลส าคญตอการควบคม

ภายในและการบรหารความเสยงขององคกร เพราะผบรหารมหนาทโดยตรง

ในการจดใหมนโยบาย มาตรการ และวธการควบคมภายใน

1.6 การมอบหมายอ านาจหนาทและความรบผดชอบ บคลากรทกคนตองม

ความเขาใจชดเจนถงขอบเขต อ านาจหนาทและความรบผดชอบ รวมถง

ความสมพนธเกยวเนองระหวางงานของตนเองกบงานของผอน เพอเปน

แนวทางในการปฏบตงานและปองกนมใหเกดความซ าซอน หรอการละเวน

การปฏบตงานดานใดดานหนง

1.7 คณะกรรมการบรหารหรอคณะกรรมการการตรวจสอบ เปนผมอทธพลส าคญ

ตอสภาพแวดลอมภายในขององคกรและแนวทางการปฏบตงานของผบรหาร

โดยคณะกรรมการการตรวจสอบตองมความเปนอสระจากฝายบรหาร

มความรและมประสบการณในธรกจนนๆ

2. การก าหนดวตถประสงค (Objective Setting) เปนองคประกอบพนฐานส าคญใน

การน าไปสความส าเรจ โดยฝายบรหารจะตองก าหนดวตถประสงคทงในดานกลยทธ

ดานการด าเนนงาน ดานการรายงาน และดานการปฏบตตามกฎระเบยบ ซงจะตองม

ความสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกน เพอใหองคกรบรรลวตถประสงคทได

วางไว โดยผบรหารตองมนใจวาวตถประสงคทไดก าหนดขน อยบนพนฐานทเปนจรง

สามารถวดผลสมฤทธไดและมความชดเจน

42

3. การระบเหตการณ (Event Identification) ฝายบรหารตองระบเหตการณตางๆ ทอาจจะ

เกดขนและสงผลกระทบตอวตถประสงคขององคกร ซงการระบเหตการณนอาจ

เปนไปทงผลดหรอผลเสย ดงนนเพอประโยชนตอการระบเหตการณทอาจจะม

ผลกระทบทส าคญ ผบรหารตองตระหนกถงความส าคญ และท าความเขาใจกบปจจย

ทงจากภายในและภายนอก รวมทงเหตการณตางๆ ซงเปนผลมาจากปจจยเหลานน

4. การประเมนความเสยง (Risk Assessment) เปนกระบวนการทใชในการระบและ

วเคราะหความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคขององคกร โดยผบรหาร

จะตองพจารณาโอกาสทจะเกดของเหตการณ และระดบความรนแรงของผลกระทบ

5. การตอบสนองความเสยง (Risk Response) มาตรการการจดการและการกระท าตอบตอ

ความเสยงทฝายบรหารม เพอใหระดบความเสยงคงอยในระดบทยอมรบได ซงวธการ

จดการกบความเสยงโดยทวไปมดงน

5.1 การยอมรบความเสยง (Risk Acceptance) เปนการตกลงกนทจะยอมรบความ

เสยงทเกดขน เนองจากไมเกดความคมคาในการจดการหรอปองกนความเสยง

ทตองเสยคาใชจายในการสรางระบบควบคม แตอยางไรกตามหากหนวยงาน

เลอกทจะบรหารความเสยงดวยวธนกจะตองมการตดตามเฝาระวงความเสยง

อยางสม าเสมอ

5.2 การลดหรอการควบคมความเสยง (Risk Reduction) เปนการปรบปรงระบบ

การท างานหรอการออกแบบวธการท างานใหม เพอลดโอกาสทจะเกดความ

เสยหายหรอลดผลกระทบทอาจเกดขนจากความเสยงใหลดลงอยในระดบท

หนวยงานยอมรบได เชน การจดอบรมเพมทกษะในการท างานใหกบ

พนกงาน การจดท าคมอหรอวธการท างาน เปนตน

43

5.3 การกระจายความเสยง หรอ การโอนความเสยง (Risk Sharing) เปน

การกระจาย หรอ ถายโอนความเสยงใหหนวยงานอนชวยแบงความ

รบผดชอบไป เชน การท าประกนภย หรอการประกนทรพยสนกบบรษท

ประกนภย หรอการจางบรษทภายนอกมาจดการในงานบางอยางแทน เปนตน

5.4 การหลกเลยงความเสยง (Risk Avoidance) เปนการจดการกบความเสยง

ระดบสงมาก และหนวยงานไมอาจยอมรบความเสยงได จงตองตดสนใจ

ยกเลกโครงการหรอกจกรรมทจะกอใหเกดความเสยงนนไป

6. กจกรรมควบคม (Control Activities) เปนนโยบายและวธการปฏบตงานตามการ

ตอบสนองความเสยงทก าหนดขน เพอสรางความมนใจวามการน าไปปฏบตจรงอยาง

มประสทธผลทวทงองคกรและทกระดบ และส าเรจตามระยะเวลาทก าหนด ซง

กจกรรมการควบคมโดยทวไปแบงเปน 4 ประเภทคอ การควบคมเพอการปองกน การ

ควบคมเพอใหตรวจพบ การควบคมเพอการแกไข และการควบคมเพอแนะน าวธ

ปฏบตงานกจกรรมการควบคมตองจดใหมอยในทกหนาทและทกระดบของการ

ปฏบตงานในองคกรเนองจากการด าเนนงานดานใดดานหนงลวนมความส าคญตอผล

ความส าเรจขององคกร ดงนนในการปฏบตงานทกดานจะตองจดใหมกจกรรมการ

ควบคมอยางเหมาะสมเพยงพอกบระดบความเสยงตอความผดพลาดหรอความเสยหาย

โดยกจกรรมการควบคมทสามารถน าไปใชไดในระดบตางๆ ขององคกร ไดแก

6.1 การก าหนดนโยบายและวธปฏบตทชดเจน เพอใชเปนแนวทางใน

การปฏบตงาน และเปนเครองมอในการควบคม ตดตามและประเมนผล

6.2 การแบงแยกหนาทอยางเหมาะสม โดยหลกการคอการจดแบงหนาทระหวาง

บคคลหรอหนวยงาน เพอปองกนการทจรตหรอขอผดพลาดทอาจจะเกดขน

44

และชวยใหเกดประสทธภาพในการท างานโดยมการสอบยนความถกตอง

สมบรณระหวางกน

6.3 การอนมตรายการ เพอชวยใหมนใจวารายการและเหตการณทเกดขน

มการสอบทานและควบคมโดยผมอ านาจ

6.4 การมระบบหลกฐานเอกสารทเหมาะสมเพยงพอ การด าเนนงานหรอ

ระบบงานใดทมความส าคญ ควรมการจดท าหลกฐานทเปนเอกสารหรอ

เปนหนงสอ เพอชวยใหเกดการควบคมทมประสทธภาพและเกดความมนใจ

วารายการตางๆ ทเกดขนมการบนทกอยางครบถวน

6.5 การควบคมทรพยสนและการประมวลผลขอมล การควบคมทรพยสนเปน

การปองกนการสญหาย หรอการถกโจรกรรม โดยทรพยสนขององคกร

ควรม การเกบรกษาอยางดและมมาตรการปองกนการขโมยหรอ

มการวางแผนปองกนความเสยหายทอาจจะเกดขน สวนการควบคม

การประมวลผล เรมตงแตการบนทกขอมล การสอบยนขอมล การเกบรกษา

ขอมลทส าคญ รวมไปถงการออกแบบและการใชเทคโนโลยทเหมาะสม

ในการประมวลผลขอมล

6.6 การสอบทานโดยผบรหาร หมายถง กจกรรมการควบคมทผบรหารเปนผใช

โดยการวเคราะหเปรยบเทยบผลการปฏบตงานจรงกบแผนงานและ

งบประมาณทก าหนดไวลวงหนา เพอใหเหนภาพรวมของปญหา และน ามา

พจารณาแกไขในการปฏบตงานตอไป

7. ระบบสารสนเทศและการสอสาร ( Information and Communication) เปนสวนส าคญ

ทองคกรจะตองมการสอสารขอมลสารสนเทศขององคกรอยางเหมาะสม และทวถง

45

บคลากรทกระดบทเกยวของ เพอใหการบรหารความเสยงเกดความส าเรจตรงตาม

วตถประสงคทวางไว

8. การตดตามผล (Monitoring) การควบคมภายในขององคกรใดองคกรหนงจะสมบรณ

ไมไดหากขาดการตดตามและประเมนผล เนองจากความมประสทธผลของมาตรการ

และระบบการควบคมภายในแปรเปลยนไปไดเสมอ จงจ าเปนตองมระบบการตดตาม

ผลเพอประเมนกรอบงานและองคประกอบใหเหมาะสม ทนสมย และมประสทธภาพ

อยเสมอ

องคประกอบของ การบรหารความเสยง ระดบ องคกร แบงเปน 8 ดานใหญ (สชาย

ยงประสทธกล (2552: 2-2) กลาวดงน

1. สภาพแวดลอมของการควบคม หมายถง ทศนคตโดยรวม การตระหนกและการปฏบต

ของกรรมการและผบรหารเกยวกบระบบการควบคมภายในและความส าคญของระบบ

การควบคมภายในทมตอกจการ

สภาพแวดลอมเปนสงทจะก าหนดแนวทางหรอสงทจะชกจงบคคลากรของ

องคกรใหมาเกยวของกบการควบคมภายในและจะเปนรากฐานทส าคญตอ

องคประกอบอนๆ ของการควบคมภายใน

ปจจยทแสดงถงสภาพแวดลอมการควบคม ไดแก ความซอสตยและจรยธรรม

ความร ทกษะ และความสามารถ คณะกรรมการบรหารหรอคณะกรรมการตรวจสอบ

ปรชญาการบรหารและรปแบบการปฏบตงาน โครงสรางการจดการองคกร วธการ

มอบอ านาจและความรบผดชอบ นโยบายดานทรพยากรมนษย

46

2. การก าหนดวตถประสงคจะตองถกก าหนดขนมากอนทผบรหารจะสามารถบงช

เหตการณ ทอาจเปนไปไดทจะกระทบตอการบรรลวตถประสงคทเลอกนนสนบสนน

และสอดคลองกบพนธกจขององคกร และระดบความเสยงทยอมรบได

3. การระบเหตการณ ฝายบรหารควรระบเหตการณทเปนปจจยเสยงทงภายในและ

ภายนอกซงมผลกระทบ ตอการบรรลวตถประสงคขององคกร โดยพจารณาทง

ความเสยงและโอกาส ทจะเปนชองทางยอนกลบไปสกระบวนการในการก าหนดกล

ยทธและวตถประสงคของผบรหาร

4. การประเมนความเสยง ความเสยงเปนเหตการณทไมพงประสงคทจะท าใหกจการไม

บรรลวตถประสงคทวางไว ดงนน ในการควบคมภายในจงมความจ าเปนทจะตองม

การประเมนเพอใหทราบวากจการมความเสยงในเรองใดบางหรอมความเสยงใน

ขนตอนใด เพอกจการจะไดมการก าหนดมาตรการควบคมทเหมาะสม อยางตอเนอง

และสม าเสมอ เพอปองกนไมใหเกดขอผดพลาดในการปฏบตงาน การด าเนนงานหรอ

รายงานทางการเงนหรอเกดความเสยหายตอทรพยสน การประเมนความเสยงม

ขนตอนทส าคญ ดงน การระบความเสยง การประเมนความเสยง และการบรหาร

ความเสยงหรอความเปลยนแปลง

5. การตอบสนองความเสยง ฝายบรหารควรเลอกวธการตอบสนองตอความเสยง และ

พฒนากลยทธการจดการหรอแผนการปฏบตการ ในการจดการกบความเสยงท

เหลออย ใหอยในระดบและเกณฑความคลาดเคลอนทองคกรยอมรบได

6. กจกรรมการควบคม นโยบายหรอวธการปฏบตทฝายบรหารก าหนดขนและน ามาใช

เพอใหบรรลวตถประสงคของกจการ ท าใหลดหรอปองกนความเสยงหรอขอผดพลาด

ทอาจจะเกด

47

วธการควบคมทส าคญ

6.1 การรายงาน การสอบทาน และการอนมตการกระทบยอด

6.2 การตรวจสอบความถกตองทางตวเลขทางการบนทกรายการ

6.3 การก าหนดนโยบายและวธปฏบตงานทชดเจน

6.4 การจดใหมการสอบทานโดยผบรหารระดบกลาง

6.5 การควบคมระบบงานและสภาพแวดลอมการประมวลผลขอมลคอมพวเตอร

6.6 การจดใหมการสอบทานบญชคมยอดและงบทดลอง

6.7 การแบงแยกหนาท

6.8 ดชนวดผลการด าเนนงาน

6.9 การอนมตและการควบคมหลกฐานเอกสาร

6.10 การเปรยบเทยบผลการตรวจสอบนบเงนสด หลกทรพย และสนคาคงเหลอกบ

ยอดคงเหลอทางบญช

6.11 การจ ากดการเขาถงสนทรพยและขอมล

48

7. ขอมลสารสนเทศและการสอสารในองคกร

7.1 ขอมลสารสนเทศ ในการปฏบตงานของเจาหนาท ทงระดบผบรหารหรอ

ระดบผปฏบตงาน มความจ าเปนทจะตองใชขอมลสารสนเทศทเกยวกบ

รายการทางบญชหรอการเงน หรอขอมลสารสนเทศดานอนๆ ทงภายในและ

ภายนอกในการพจารณาสงการหรอเปนเครองชน าในการปฏบตงาน

7.2 การสอสารเปนการจดระบบการสงขอมลสารสนเทศในเรองตางๆ ทได

จดเตรยมไวอยางดใหเฉพาะแกบคคลหรอหนวยงานตางๆ ทเกยวของหรอ

ควรตองไดรบทราบถงขอมลสารสนเทศแตละเรองนนๆ เพอประกอบในการ

ตดสนใจในเรองตางๆ

8. การตดตามและประเมนผล

การตดตามและประเมนผลเปนองคประกอบหนงของการควบคมภายใน

เพอใหมนใจวาระบบการควบคมภายในของกจการ ยงคงประสทธผลอย

การตดตามผล เปนการตดตามเพอพจารณามาตรการหรอระบบการควบคม

ภายในทมอยก าหนด ออกแบบ หรออยระหวางการด าเนนการ

การประเมนผล เปนการประเมนผลมาตรการหรอระบบการควบคมภายในท

ไดใชไปแลวเปนระยะเวลาหนงวายงเหมาะสมกบสภาพแวดลอมตางๆ ทเปลยนไป

หรอไม

49

การควบคมภายในขนพนฐาน

อษณา ภทรมนตร (2552 : 6-24 - 6-29) กลาววา การควบคมขนต าทกจการควรมเปน

การควบคมขนเรมตน เมอกจการประเมนความเสยงแลว หากพบความเสยงใดทสงกวาระดบท

ยอมรบได ผบรหารตองพจารณาเพมวธการจดการความเสยงหรอเพมกจกรรมควบคมใหเหมาะสม

การก าหนดวาการควบคมใดเปนการควบคมขนพนฐาน ตองพจารณาจากผบรหาร คณะกรรมการ

ผเชยวชาญ

1. การก าหนดรายงานผลงานตามหนาทความรบผดชอบ

1.1 การปฏบตงานสมยใหม เนนการปฏบตงานทมเจาของ ผรบผดชอบ

เพยงคนเดยว ซงผรบผดชอบนนควรรายงานผลการปฏบตงานตามหนาท

ความรบผดชอบตนตอผบรหาร อยางสม าเสมอ

1.2 รายงานดงกลาวควรไดรบการรายงานอยางมนใจวารายงานอยางถกตอง

ครบถวนเชอถอได และเปนไปตามรปแบบวธการทก าหนด

1.3 ควรใชเปนตววดผลงานในการประเมนตดตามผลการปฏบตงานจรง

2. การก าหนดอ านาจและระดบในการอนมต

2.1 อ านาจในการอนมตหรอความเหนชอบในการปฏบตงานตามระดบตางๆ

ควรมอบหมายใหมผรบผดชอบอยางเหมาสม

2.2 มการสอบทามและรายงาน เพอประเมนวาไมมการใชอ านาจเกนขอบเขต

ทไดรบอนมต

50

3. การสอบทานรายงานดานรายไดและคาใชจายทส าคญ

3.1 รายไดและคาใชจายส าคญขององคกรตองมการรายงานและการสอบทาน

ความถกตองโดยอาจขอค ายนยนและการสมตรวจสอบเปรยบเทยบกบ

แผนงานและเอกสารหลกฐานซงควรมอยางทถกตองครบถวน มาจากแหลง

ทมน าหนกนาเชอถอ ทราบทมาและทไปของเอกสาร

3.2 มการสอบทานใหมนใจวาการรบ การจายเงนเปนไปตามระเบยบวธการ

ทก าหนด ผานระบบทปลอดภย

3.3 มการเกบรกษาเงนและจดการการเงนใหปลอดภย การแบงแยกหนาท

ผท ารายงานออกจาก ผอนมต หรอผปฏบตงาน รวมทงมการยนยนยอดและ

การสมตรวจนบแบบไมแจงลวงหนาเปนบางครง

4. การสอบทานเอกสารการจดซอ

4.1 การจดซอเปนกจการส าคญทควรไดรบการควบคมเปนพเศษ การออกแบบ

เอกสารการจดซอ

4.2 ผบรหารควรก าหนดผมหนาทในการสอบทานเอกสาร และการพสจน

ความถกตองของการอนมต จ านวนทไดรบ ราคา ใหเปนคนละคนกบผจดซอ

4.3 การจายเงนตองจายจากเอกสารอนวอยซตนฉบบและประทบตรา จายแลว

4.4 การจายเงนงวดสดทายควรตรวจสอบใหมนใจในความครบถวนของสนคา

และบรการทไดรบตามเงอนไขสญญา

51

4.5 ควรก าหนดใหผเกยวของลงนามยนยนในเอกสารทเกยวของ เชน การลงนาม

รบจายทนทเมอเกดรายการ และจดเกบเอกสารใหสะดวกตอการพสจนและ

ยนยนกบรายงานทเกยวของ

5. การสอบทานกระบวนการจดซอและการจดการสนคา

5.1 ควรมหลกการในการแบงแยกหนาทในการอนมต การจดซอ การจดเกบ และ

การเบกจายสนคาและวตถดบ รวมทงมนใจวามการบนทกบญชในงาน

ทเกยวของอยางถกตอง ทนกาล

5.2 องคกรควรจ ากดผมอ านาจอนมตการจดซอ รวมทงก าหนดขอบเขตและระดบ

วงเงน ควรจดท าบญชรายชอผมอ านาจและระดบการอนมต บญชดงกลาวตอง

ท าใหเปนปจจบนและมการสอบทานเปนระยะ

5.3 การจดซอควรก าหนดใหมวธการคดเลอกใหจดซอไดในราคา จ านวน และ

หากเปนสนคาใหมควรมการสอบทานคณภาพสนคากอนการอนมต

5.4 สนคาควรจดเกบในทปลอดภย การเขาถงคลงสนคา วตถดบ ควรจ ากดเฉพาะ

ผมหนาทเกยวของ

5.5 ควรมการจดประเภทการควบคมและการบนทกบญชตามความส าคญ

หากเหมาะสมสนคาทมความส าคญควรมการควบคมและบนทกบญชอยาง

ตอเนอง

52

6. การควบคมวตถดบและบรการไปใหคสญญาและสาขา

6.1 การจดสงวตถดบและการบรการไปใหคสญญาหรอสาขา ควรควบคมการ

ปฏบตตามเงอนไขสญญาอยางเครงครด เพอปองกนการถกปรบ หรอเสยง

ความพงพอใจ

6.2 มการบนทก การยนยนรบ -สงเปนระยะๆและจดท ารายงานระหวางกาล

เกยวกบจ านวน ราคากอนสญญาจะสนสด

7. การควบคมและบรหารสญญา

7.1 รปแบบและขอความของสญญาควรก าหนดอยางระมดระวงรอบคอบจาก

ผเชยวชาญ การประกาศความประสงคตามสญญา ควรกระท าอยางเปดเผย

ประกอบดวยเงอนไขสญญา คณลกษณะของสงทตองการ

7.2 องคกรไมควรด าเนนการใดๆจนกวามการลงนามในสญญา ยกเวนเรอง

เรงดวนไดรบอนมตจากผบรหาร หากเปนไปไมได ควรมการแตงตงเจาหนาท

เพอรบผดชอบการปฏบตตามสญญาตงแตตนจนจบ

7.3 สญญาการซอมแซมและบ ารงรกษาทวไปทมระยะสญญายาว เจาหนาท

ทเกยวของกบการตดตามผลปฏบตงานตามสญญาไมควรเปนผเลอกสญญา

7.4 ควรมวธปฏบตงานในการตรวจรบมอบตามสญญา จ านวนงานทเสรจ

ควรเปนไปตามระยะเวลาสญญา และสอบทานจ านวนงานทเสรจตามเงอนไข

การช าระเงนกบเอกสารอนวอยซทเรยกเกบ พนกงานทตรวจรบงานงวด

สดทายไมควรเปนบคคลเดยวกบผเรมตน

53

7.5 ผลงนามการจายเงนควรไปตรวจงานเปนระยะๆ เพอพสจนความถกตองของ

งวดงานและงวดเงน

7.6 สญญาระยะสนส าหรบงานทเกดซ าๆ ควรเปลยนเปนสญญาระยะยาวทมการ

แขงขนคดเลอกคสญญา

8. การควบคมอาคาร เครองมอและอปกรณ

8.1 องคกรควรก าหนดประเภทและราคาทควรบนทกบญชเปนทรพยสน

การจดประเภททรพยสนตามความส าคญและมลคา มการจดท าทะเบยนบญช

สนทรพย

8.2 องคกรควรก าหนดใหมการตรวจนบทรพยสนและสนทรพยทเคลอนท ได

เปนระยะ

8.3 องคกรใชหลกการแบงแยกหนาทระหวางผดแลรกษาสนทรพยออกจาก ผ

บนทกทะเบยนบญช รวมทงทรพยสนทมราคาแพงหรอมสภาพคลอง ควรม

การควบคมและการดแลรกษาเปนพเศษ

8.4 การแยกทรพยสนทรอจ าหนายออกจากทรพยสนใชงาน การควบคมการ

จ าหนายทรพยสนและการน าสงรายได

8.5 การประกนภยทรพยสนตามผลการประเมนความเสยงในจ านวนทจะลด

ผลกระทบ

54

9. การควบคมการจายเงนเดอน

9.1 การท างานลวงเวลาและงานพเศษตองไดรบการอนมต

9.2 การแบงแยกหนาทของผบนทก ประมวลผลแยกจากผอนมต

9.3 มการสมสอบบญชการจายเงนเปนระยะใหตรงกบจ านวนผปฏบตงานจรง

9.4 ควรมวธการจายเงนเดอนทปลอดภย เชน การจายผานระบบธนาคาร รวมทง

สอบทานการเกบรกษาเชคเงนเดอนทไมมผมารบ

10. การควบคมการบรหารดานภาษอากร

10.1 ฝายบรหารควรวางแผนการบรหารภาษอากร ใหเกดประโยชนสงสด หรอ

การปฏบตตามประมวลรษฎากร เพอไมตองถกปรบหรอเสยชอเสยง

10.2 ภาษหก ณ ทจาย การสอบทานจ านวนทหกและการน าสง

10.3 การสอบทานกระทบยอดภาษซอ ภาษขายกบยอดซอ ยอดขาย ภาษเงนได

นตบคคล ควรมการสอบทานเอกสารทเกยวของวาเปนไปตามรปแบบท

ก าหนดตามประมวลรษฎากรไมมรายจายตองหาม การเกบเอกสารภาษตาม

ระยะเวลาและวธการทประมวลรษฎากรก าหนด

55

11. การจดสภาพแวดลอมการควบคมของระบบคอมพวเตอร

11.1 ในกรณทองคกรประมวลผลโดยคอมพวเตอร ตองมการจดสภาพแวดลอมการ

ควบคม และมวธการควบคมดานคอมพวเตอร และการรกษา ความ

ปลอดภยระบบคอมพวเตอรเปนพเศษ อยางเขมแขง

11.2 การก าหนดระดบอนญาตการเขาถงระบบสารสนเทศแบบจ ากดเฉพาะเจาะจง

และตามฐานความจ าเปน

11.3 การสรางระบบรองรอย การบนทกทะเบยนผเขาระบบและระบบงาน

อตโนมต

11.4 มการควบคมการใชรหสผาน การหามใชรหสผานรวมกน มการเปลยนแปลง

รหสผานเปนระยะ หากมการเปลยนแปลงหนาทของผทไดรบอนมต

จะตองเปลยนหรอระงบการใชรหสผานเดนทนท

11.5 การควบคมการพฒนาและการเปลยนแปลงระบบงานอยางมมาตรฐาน

11.6 มการก าหนดการควบคมทวไปและการควบคมระบบงานทส าคญ รวมทง

มการสอบทานการปฏบตตามและความทนสมยของการควบคมอยางตอเนอง

11.7 การท าส าเนาแฟมคอมพวเตอรเปนระยะ

11.8 การมแผนปองกนเหตฉกเฉนและการหยดชะงกทางธรกจ

56

12. การปองกนและการควบคมการทจรต

12.1 ฝายบรหารมหนาทรบผดชอบทจะก าหนดการควบคมทจะปองกนและคนพบ

การทจรตส าคญทเกดขนอยางทนกาล รวมทงการทจรตในการจดท าบญชและ

งบการเงน

12.2 ฝายบรหารควรจดท านโยบายเกยวกบขอหามเกยวกบการทจรต รวมทง

อธบายตวชวดการทจรต สญญาณการทจรตประเภทตางๆใหพนกงานและ

ผเกยวของทราบ เพอสอดสองไมใหเกดขน

12.3 การมชองทางการสอสาร การแจงผบรหารทมอ านาจเมอพบสญญาณหรอ

สถานการณทอาจเปดโอกาสการทจรต การประพฤตมชอบ หรอความเสยหาย

สนเปลอง เพอแกไขสถานการณเหลานนอยางทนกาล

12.4 การปฏบตตามระเบยบวธการตางๆ ทก าหนดเปนลายลกษณอกษรเพยง

ประการเดยว อาจไมเพยงพอทจะปองกนการทจรต การควบคมอยางไมเปน

ทางการ เชน การควบคมจากจตใตส านก การสรางบรรยากาศจากระดบสง

รวมทงการสอสารและแสดงตวอยางใหพนกงาน ทราบวาฝายบรหารจรงจง

ในการก าจดการทจรต

แนวคดเกยวกบการควบคมภายในของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ส านกงานตรวจเงนแผนดน ( 2544: 11-25) มาตรฐาน

การควบคมภายในทคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนก าหนดประกอบดวย 5 องคประกอบ

ทมความเชอมโยงและเกอกลกน คอ

57

1. สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment)

2. การประเมนความเสยง ( Risk Assessment )

3. กจกรรมการควบคม ( Control Activities )

4. สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communications )

5. การตดตามประเมนผล ( Monitoring )

องคประกอบทง 5 ประการ มความเกยวเนองสมพนธกนโดยมสภาพแวดลอมของ

การควบคมเปนรากฐานทจะท าใหองคประกอบอน ๆ ด ารงอยไดอยางมนคง สภาพแวดลอมทเออ

ตอการควบคมภายในเปนพนฐานส าคญท าใหมการปฏบตตามองคประกอบอน ๆ องคประกอบ

ทง 5 นจะถอวาเปนมาตรฐานการควบคมภายใน เนองจากเปนสงจ าเปนในการด าเนนงาน

ตามภารกจขององคกรใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดและยงเปนองคประกอบ

ขนพนฐานทจ าเปนส าหรบการควบคมภายใน ซงจะเปนรากฐานไปสการบรรลวตถประสงค

ของหนวยงาน 3 ประการ คอ

1. เกดประสทธผลและประสทธภาพของการด าเนนงาน

2. สรางความเชอถอของรายงานทางการเงน

3. ท าใหมการปฏบตตามกฎระเบยบ

58

ภาพท 2-1 แผนภาพแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบการควบคมภายใน

1. สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment)

มาตรฐาน : ผก ากบดแล ฝายบรหาร และบคลากรของหนวยรบตรวจตอง

สรางบรรยากาศของการควบคมเพอใหเกดทศนคตทดตอการควบคมภายใน

โดยสงเสรมใหบคลากรทกคนในหนวยรบตรวจเกดจตส านกทดในการปฏบตงาน

ในความรบผดชอบและตระหนกถงความจ าเปนและความส าคญของ

การควบคมภายใน รวมทงด ารง รกษาไวซงสภาพแวดลอมของการควบคมทด

สภาพแวดลอมของการควบคม หมายถง ปจจยตางๆ ซงรวมกนสงผลให

มการควบคมขนในหนวยรบตรวจหรอท าใหการควบคมทมอยไดผลดขน

ในกรณตรงขาม สภาพแวดลอม อาจท าใหการควบคมยอหยอนลงได ตวอยางปจจย

เกยวกบสภาพแวดลอมของการควบคม เชน ปรชญาและรปแบบการท างานของ

ผบรหาร ความซอสตยและจรยธรรม ความร ทกษะและความสามารถของบคลากร

โครงสรางการจดองคกร การมอบอ านาจและหนาทความรบผดชอบ นโยบายและ

วธบรหารดานบคลากร เปนตน

สภาพแวดลอมการควบคมเปนเรองเกยวกบการสรางความตระหนก

(Control Consciousness) และบรรยากาศ ของการควบคมในหนวยงาน ใหบคลากรใน

59

หนวยงาน เกดจตส านกทดในการปฏบตงานตามความรบผดชอบโดยเนนการสราง

บรรยากาศ โดยผบรหารระดบสง (Tone at the top) การควบคมดานนแบงเปน

การควบคมโดยสรางจตส านกและคณภาพ (Soft Controls) ทมองเหนไมได เชน

ความซอสตยความโปรงใส การมผน าด ความมจรยธรรม เปนตน และการควบคม

โดยก าหนดโครงสราง นโยบายและระเบยบวธปฏบต (Hard Controls) ทเปนหลกฐาน

มองเหนได

สภาพแวดลอมการควบคมทด คอ สภาพแวดลอมทท าใหบคลากรในองคกรม

ความรบผดชอบและเขาใจขอบเขตอ านาจหนาทของตนเอง และบคลากรดงกลาว

จะตองม ความร ความสามารถ และทกษะทจ าเปนตองใชในการปฏบตงานตามท

ไดรบมอบหมายอยางเพยงพอ นอกจากน บคลากรดงกลาวจะตองยอมรบและปฏบต

ตามนโยบายและแนวทางการปฏบตงาน รวมถงขอก าหนดดานจรยธรรมทก าหนด

เนองจากสภาพแวดลอมของการควบคมเปนองคประกอบทมผลกระทบอยาง

มากตอกจกรรมทงหมดทเกดขนในองคกรและการตดสนใจของฝายบรหาร ดงนน

สภาพแวดลอมของการควบคมจงเปนรากฐานทส าคญขององคประกอบอน ๆ ของ

การควบคมภายใน สภาพแวดลอมของการควบคมทดจะเปนการสรางบรรยากาศให

บคลากรทกคนไดตระหนกถงความจ าเปนและความส าคญของการควบคมภายใน

ซงจะเอออ านวยใหเกดโครงสรางของการควบคมภายในและวนยของบคลากรใน

การยอมรบการควบคมภายในทองคกรไดก าหนดขน

ผก ากบดแลและ/หรอฝายบรหารควรมบทบาทในการสงเสรมและสนบสนน

ใหเกดสภาพแวดลอมของการควบคมทดโดย

1. จดท าขอก าหนดดานจรยธรรม และแจงใหเจาหนาททกคนทราบวา

การปฏบตหนาทดวยความซอสตย และมจรยธรรมมความส าคญอยางยง

60

รวมทงผบรหารควรท าตวใหเปนแบบอยาง ทงโดยค าพดและการกระท า

อยางสม าเสมอ

2. ก าหนดนโยบาย มาตรฐาน และแนวทางการปฏบตงาน แลวแจงให

บคลากรทกคนในองคกรทราบ

3. ก าหนดโครงสรางการจดองคกรใหมสายการบงคบบญชาและ

ความสมพนธระหวางหนวยงานภายในองคกรทเหมาะสม ชดเจน และ

สอดคลองกบขนาดและการด าเนนงานขององคกร

4. ก าหนดใหมเอกสารก าหนดคณลกษณะเฉพาะต าแหนง (Job Description)

ซงระบลกษณะงานของบคลากรทกต าแหนงหนาท และระดบของความร

ความสามารถ และทกษะทจ าเปนตองใชในแตละงานอยางชดเจน รวมทง

มอบหมายอ านาจหนาทและความรบผดชอบใหแกบคลากรในแตละ

ต าแหนงอยางเหมาะสม

5. ก าหนดใหมนโยบายและแนวทางการปฏบตงานเกยวกบการบรหาร

ทรพยากรบคคล เชนการสรรหาบคลากร การฝกอบรมและการพฒนา

บคลากร การเลอนขนเงนเดอน การเลอนต าแหนง และการประเมนผล

การปฏบตงานของบคลากรอยางชดเจนและเปนธรรม

6. ก าหนดบทลงโทษทางวนยอยางชดเจนและเหมาะสม ในกรณทบคลากร

ในองคกรไดกระท าการทเปนการฝาฝนนโยบาย กฎหมาย ระเบยบ

ขอบงคบ แนวทางการปฏบตงาน หรอขอก าหนดดานจรยธรรมท

ก าหนดไว

61

ผก ากบดแลควรรบผดชอบตอการพจารณาอนมตนโยบาย กลยทธ และ

โครงสรางการจดองคกรตามทฝายบรหารเสนอ ศกษาท าความเขาใจเกยวกบความเสยง

ทมผลกระทบตอการด าเนนงานและก าหนดระดบความเสยงทสามารถยอมรบได

ก ากบดแลใหมนใจวาฝายบรหารไดด าเนนการอยางเพยงพอและเหมาะสมในการระบ

วเคราะห ตดตามและควบคมความเสยง และก ากบดแลใหฝายบรหารตดตาม

ประเมนผลการควบคมภายในทไดก าหนดไว

ฝายบรหารควรรบผดชอบตอการบรหารงานใหเปนไปตามนโยบายและ

กลยทธตามทผก ากบดแลไดใหความเหนชอบและก าหนดนโยบายเกยวกบ

การควบคมภายในอยางเหมาะสม รวมทงตดตามประเมนผลการควบคมภายใน

ทไดก าหนดไว

ปรชญาและรปแบบการท างานของผบรหาร มผลกระทบตอสภาพแวดลอม

ของการควบคม โดยเปนตวก าหนดระดบความเสยงขององคกรใหอยในระดบท

ยอมรบได และมผลตอทศนคต ตลอดจนมผลตอระบบสารสนเทศ การบญช

การบรหารบคคล การตดตามผล การตรวจสอบและ การประเมนผลซงมผลตอ

การควบคมภายใน ผบรหารจงตองเลอกปรชญาและวธการท างานทเหมาะสมกบ

สถานการณและรบผดชอบตอผลทเกดขน

2. การประเมนความเสยง (Risk Assessment)

มาตรฐาน : ฝายบรหารตองประเมนความเสยงทงจากปจจยภายในและ

ภายนอกทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของหนวยรบตรวจอยางเพยงพอ และ

เหมาะสม

62

ความเสยง หมายถง โอกาสทจะเกดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล

ความสญเปลาหรอเหตการณซงไมพงประสงคทท าใหงานไมประสบความส าเรจ

ตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด

การประเมนความเสยง หมายถง กระบวนการทใชในการระบและวเคราะห

ความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคขององคกร รวมทงการก าหนด

แนวทางทจ าเปนตองใชในการควบคมความเสยง หรอการบรหารความเสยง

การก าหนดวตถประสงค (Objectives Setting) เปนเงอนไขทจ าเปน

ประการแรกส าหรบการควบคมภายใน ถาหนวยรบตรวจไมมวตถประสงคและ

เปาหมายในการด าเนนงาน กไมมความจ าเปนตองมการควบคมภายใน ในเบองตน

ทกองคกรจะตองก าหนดภารกจเพอก าหนดทศทางในการด าเนนงานขององคกร

หลงจากนนผบรหารควรก าหนดวตถประสงคขององคกรใหสอดคลองกบภารกจ

ทไดก าหนดไว โดยทวไปวตถประสงคขององคกรอาจแบงออกไดเปน 2 ระดบ คอ

1. วตถประสงคในระดบองคกร (Entity – level objectives) เปน

วตถประสงคของการด าเนนงานในภาพรวมขององคกร โดยทวไป

วตถประสงคในระดบองคกรจะระบไวในแผนกลยทธ และแผน

การปฏบตงานประจ าปขององคกรเชนเดยวกบ ภารกจ (Mission)และ

กลยทธในภาพรวมขององคกร

2. วตถประสงคในระดบกจกรรม (Activity – level objectives) เปน

วตถประสงคของการด าเนนงานทเฉพาะเจาะจงลงไปส าหรบแตละ

กจกรรมทองคกรก าหนดเพอใหบรรลวตถประสงคขององคกร

ซงวตถประสงคของแตละกจกรรมจะตองสนบสนนและสอดคลองกบ

วตถประสงคในระดบองคกร

63

การก าหนดวตถประสงคขององคกรควรมล าดบขนตอน ดงตอไปน

1. ก าหนดภารกจขององคกร

2. ก าหนดวตถประสงคในระดบองคกรใหสอดคลองกบภารกจทก าหนดไว

3. ก าหนดกจกรรมทท าใหบรรลวตถประสงคในระดบองคกร

4. ก าหนดวตถประสงคในระดบกจกรรม

วตถประสงคทก าหนดขนในแตละระดบ ควรมการก าหนดเปาหมายและ

ตวชวดความส าเรจทชดเจนและสามารถวดผลได

ระบบการควบคมภายในทดจะตองใหความมนใจอยางสมเหตสมผลวา

สามารถชวยใหองคกรบรรลวตถประสงคดานการด าเนนงาน การรายงานทางการเงน

การปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ทตองปฏบตทง 3ดานดงกลาว เปนเปาหมายของ

การควบคมภายใน ดงนน วตถประสงคขององคกรจงควรระบไวดวยวาแตละ

วตถประสงคทก าหนดเปนวตถประสงคการควบคมภายในดานใด

ตามมาตรฐานฯ ก าหนดใหฝายบรหารตองประเมนความเสยง เพอใหทราบวา

การด าเนนงานขององคกรมความเสยงทส าคญในเรองใดและในขนตอนใดของ

การปฏบตงานทมผลกระทบตอวตถประสงค เปาหมาย หรอผลส าเรจของ

การปฏบตงาน การทราบจดเสยงทส าคญจะเปนประโยชนในการก าหนดแนวทาง

การควบคมเพอปองกนหรอลดความเสยงตามระดบของความเสยง เชน มความเสยง

มากควบคมมาก ซงจะท าใหเกดความมนใจตามสมควรวาความเสยหายหรอ

ความผดพลาดจะไมเกดขน หรอหากเกดขนจะอยในระดบทสามารถยอมรบได

64

ขนตอนในการประเมนความเสยงประกอบดวย

1. การระบปจจยเสยง (Risk Identification) ความเสยงมสาเหตจากปจจยทงภายใน

และภายนอกปจจยเหลานมผลกระทบตอวตถประสงคและเปาหมายขององคกร

หรอผลการปฏบตงาน ทงในระดบองคกรและระดบกจกรรม ในการระบปจจย

เสยงฝายบรหารจ าเปนตองตงค าถามวามเหตการณใด หรอกจกรรมใดของ

กระบวนการปฏบตงานทอาจเกดความผดพลาด ความเสยหาย และการไมบรรล

วตถประสงคทก าหนด รวมทงมทรพยสนใดทจ าเปนจะตองไดรบการดแลปองกน

รกษา เชน ความเสยงจากการจดซอจดจางในราคาแพง , ความเสยงจากการจดซอ

พสดทมคณภาพต ากวาขอก าหนด เปนตน

2. การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis) หลงจากระบปจจยเสยงแลว ขนตอไป คอ

การวเคราะหความเสยงหรอผลกระทบของความเสยงตอองคกร เทคนค

การวเคราะหความเสยงมหลายวธเพราะการวดความเสยงเปนตวเลขวา

มผลกระทบตอองคกรเทาไรนนเปนสงทท าไดยาก โดยทวไปจะวเคราะห

ความเสยงโดยประเมนนยส าคญหรอผลกระทบของความเสยง (Materiality) และ

ความถทจะเกดหรอโอกาสทจะเกดความเสยง (Frequency) โดยการใชวธการ

ใหคะแนน ดงน

ภาพท 2-2 ตวอยางมลคาความเสยหายและความถ

65

ผบรหารควรใหความส าคญตอความเสยงทมระดบสงและมโอกาสเกดขน

สงแตอาจลด ความสนใจตอความเสยงทมระดบต าและโอกาสจะเกดความเสยง

มนอย การวเคราะหความเสยงของสองจดนตองใชวจารณญาณอยางมากวา ควร

อยระดบใด เพราะการวดผลความเสยงท าไดยาก โดยอาจพจารณาจาก

ความสมพนธระหวางโอกาสทจะเกดความเสยง และผลกระทบของความเสยงตอ

องคกรวากอใหเกดระดบของความเสยงในระดบใด ซงอาจแสดงไดดงน

ภาพท 2-3 ระดบความเสยงตอองคกร

นอกจากการใชแนวทางในการวเคราะหความเสยงตามแผนภาพ

ขางตนแลว ในทางปฏบตฝายบรหารควรพจารณาถงปจจยอนๆประกอบ อาท

ความเสยงบางประเภทอาจมโอกาสทจะเกดสงมากถงแมผลเสยหายทเกดขนจาก

ความเสยงดงกลาวในแตละครงมจ านวนเงนนอย แตในภาพรวมอาจกอใหเกด

ผลเสยหายอยางมสาระส าคญตอองคกรได

3. การบรหารความเสยง (Risk Management) เมอทราบความเสยงทมนยส าคญและ

โอกาสทจะเกดความเสยงแลวควรวเคราะหสาเหตทท าใหเกดความเสยง และ

พจารณาวาจะยอมรบความเสยงนนหรอจะก าหนดกจกรรมการควบคมตางๆ

เพอปองกน หรอลดความเสยงใหอยในระดบทสามารถยอมรบไดระดบดงกลาว

ผบรหารมหนาทและความรบผดชอบก าหนดขน แตทงนตองพจารณาถงคาใชจาย

66

หรอตนทนในการจดใหมกจกรรมการควบคมกบประโยชนทจะไดรบ

จากกจกรรมควบคมวาคมคาหรอไม

ผบรหารทใหความส าคญกบการประเมนความเสยงอยางสม าเสมอ และ

ปรบเปลยนการควบคมภายในใหเหมาะสมกบความเสยงทเปลยนไปอยเสมอ

ยอมถอไดวาปฏบตหนาทผบรหารอยางเหมาะสมและถอเปนองคประกอบส าคญ

อยางหนงของการควบคมภายใน การก าหนดวธการควบคมเพอปองกนหรอ

ลดความเสยง ฝายบรหารควรพจารณาวา ความเสยงทเกดขนนนเปนความเสยง

ในลกษณะใด

3.1 กรณเปนความเสยงเกยวกบองคกรโดยรวมมกเกดจากปจจยภายนอก

ซงมไดอยภายใตการควบคมของฝายบรหาร การปองกน หรอลดความเสยง

กระท าไดโดยการบรหารความเสยง เชน ความเสยงจากการเปลยนแปลง

ระบบอตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศอาจบรหารความเสยง

โดยการจดท าสญญาซอขายเงนตราตางประเทศลวงหนาหรอพจารณา

หาแหลงเงนกภายในประเทศทดแทน เปนตน

3.2 กรณเปนความเสยงเกยวกบการควบคมภายใน ซงเกดจากปจจยภายในซงอย

ภายใตการควบคมของฝายบรหาร การปองกนหรอลดความเสยงกระท าได

โดยจดใหมกจกรรมการควบคมอยางเพยงพอและเหมาะสม เชน ความเสยง

จากการจดซอพสดในราคาแพงแตคณภาพต า อาจจดใหมกจกรรมควบคม

เกยวกบการจดซอใหรดกมมากขน เชน การก าหนดนโยบายการคดเลอกผขาย

ทดทสดทงในเรอง คณภาพและราคา การก าหนดวงเงนการอนมตจดซอให

เหมาะสม การจดท าทะเบยนประวตผขาย รวมทงสถตราคาและ

ปรมาณการจดซอ การแบงแยกหนาท ตามหลกการควบคมภายในทด

การก าหนดใหมการสบเปลยนหมนเวยนเจาหนาทจดซอ เปนตน

67

3. กจกรรมการควบคม ( Control Activities)

มาตรฐาน : ฝายบรหารตองจดใหมกจกรรมการควบคมทมประสทธภาพ และ

ประสทธผล เพอปองกนหรอลดความเสยหาย ความผดพลาดทอาจเกดขนและ

ใหสามารถบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคของการควบคมภายใน ส าหรบกจกรรม

การควบคมในเบองตนจะ ตองแบงแยกหนาทงานภายในหนวยรบตรวจอยางเหมาะสม

ไมมอบหมายใหบคคลใดบคคลหนงมหนาทเปน ผรบผดชอบปฏบตงานทส าคญหรอ

งานทเสยงตอความเสยหายตงแตตนจนจบ แตถามความ จ าเปนใหก าหนดกจกรรม

การควบคมอนทเหมาะสมทดแทน

กจกรรมการควบคม หมายถง นโยบายและวธการตาง ๆ ทฝายบรหาร

ก าหนดใหบคลากรของหนวยรบตรวจปฏบตเพอลดหรอควบคมความเสยง และ

ไดรบการสนองตอบ โดยมการปฏบตตามตวอยางกจกรรมการควบคม เชน

การสอบทานงาน การดแลปองกนทรพยสน และการแบงแยกหนาทเปนตน

การควบคมสามารถแบงเปน 4 ประเภท คอ

1. การควบคมแบบปองกน (Preventive Control) เปนการควบคมเพอปองกนหรอ

ลดความเสยงจากความผดพลาด ความเสยหาย เชน การแบงแยกหนาทการงาน

การควบคมการเขาถงทรพยสน

2. การควบคมแบบคนพบ (Detective Control) เปนการควบคมเพอคนพบ

ความเสยหาย หรอความผดพลาดทเกดขนแลว เชน การสอบทานงาน การสอบ

ยนยอด การตรวจนบพสด เปนตน

68

3. การควบคมแบบแกไข (Corrective Control) เปนวธการควบคมทก าหนดขนเพอ

แกไขขอผดพลาดทเกดขนใหถกตอง หรอเพอหาวธแกไขไมใหเกดขอผดพลาดซ า

อกในอนาคต

4. การควบคมแบบสงเสรม (Directive Control) เปนวธการควบคมทสงเสรมหรอ

กระตนใหเกดความส าเรจตามวตถประสงคทตองการ เชน การใหรางวล

แกผมผลงานด

การควบคมทง 4 แบบมผลตอประสทธผลของการควบคมภายใน การควบคม

แบบปองกนนยมวาเปนการควบคมดานคณภาพ และเสยคาใชจายนอยกวาการควบคม

แบบคนพบหรอแบบแกไขปญหาทเกดขนแลว แตการควบคมแบบคนพบหรอ

แบบแกไขยงคงความส าคญในการเปนหลกฐานยนยนการท างานของการควบคม

แบบปองกนวาไดผลจรงและปองกนความสญหายของทรพยสนไดจรง การควบคม

แบบสงเสรมนยมวาเปนวธทดและทนสมยเพราะมผลดานบวกตอการสรางขวญและ

ก าลงใจของผปฏบตงาน

การจดใหมกจกรรมการควบคม

กจกรรมการควบคมควรเปนสวนหนงของการปฏบตงานโดยแทรกหรอ

แฝงอยกบการปฏบตงานปกต เชน การวางแผน การปฏบตตามแผน การสอบทาน

การดแลปองกนรกษาทรพยสนขององคกรกจกรรมการควบคมมอยในทกระดบของ

การปฏบตงาน เชน การใหความเหนชอบ การอนมต การสอบยนยอดและ

การกระทบยอด การสอบทานผลการปฏบตงาน การรกษาความปลอดภย

การจดบนทกกจกรรมตาง ๆ รวมทงการรวบรวมและจดเกบเอกสารทเกยวของ

ซงเปนหลกฐานแสดงการปฏบตกจกรรมนน ๆ กจกรรมการควบคมอาจประยกต

ใชในสภาพแวดลอมของระบบงานคอมพวเตอร หรอในระบบงานทท าดวยมอ และ

69

กจกรรมควบคมอาจแยกตามวตถประสงคของการควบคม เชน วตถประสงคเพอ

ความมนใจวาการประมวลผลขอมลถกตองสมบรณ

ตามมาตรฐานฯก าหนดใหฝายบรหารจดใหมกจกรรมควบคม

ทมประสทธภาพ ประสทธผลเพอใหองคกรบรรลผลส าเรจตามวตถประสงค

ของการควบคมภายใน ฝายบรหารจงควรจดใหมกจกรรมควบคมในทกหนาท และ

ทกระดบของการปฏบตงานตามความจ าเปนอยางเหมาะสมรวมเปนสวนหนง

ของการปฏบตงานปกต และควรหลกเลยงการก าหนดกจกรรมการควบคมทเกน

ความจ าเปน ซงกจกรรมการควบคมจะมมากหรอนอยเพยงใดขนอยกบระดบ

ความเสยงทสามารถยอมรบได และผลของการประเมนความเสยงและความคมคา

ตอไปนเปน ตวอยางกจกรรมการควบคมทปฏบตโดยปกตขององคกรทวไปซงจะเปน

ประโยชนกบฝายบรหารในการพจารณาจดใหมกจกรรมการควบคมในหนวยงาน

ทรบผดชอบ

1. การอนมต ในการด าเนนงานของทกองคกรฝายบรหารไมสามารถด าเนนงาน

ใหบรรลตามวตถประสงคขององคกรทไดก าหนดไวโดยล าพง จงจ าเปน

ตองมอบหมายใหบคลากรระดบรองลงมาปฏบตแทนโดยการมอบอ านาจ

ในการมอบอ านาจใหแกบคลากรในระดบตาง ๆ นน ควรก าหนดขอบเขตระดบ

ของอ านาจในการอนมตใหชดเจนเปนลายลกษณอกษรและควรสอสาร

ใหบคลากรทราบทวกน ผทไดรบมอบหมายอ านาจหนาทใหเปนผอนมตควร

สอบทานความเพยงพอของเอกสารประกอบการข ออนมต วาถกตองเหมาะสม

และเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ นโยบาย และแนวทางการปฏบตงานทเกยวของ

และมวงเงนทอนมตอยภายใตขอบเขตอ านาจทตนสามารถอนมตได รวมทงควร

สอบถามเกยวกบรายการทผดปกตจากผทเกยวของกอนลงนามอนมต

ใหด าเนนการ นอกจากนผทมอ านาจอนมต ไมควรลงนามอนมตใน

แบบฟอรมเปลาหรอแบบฟอรมทไมมขอมลรายการทขออนมตอยางเพยงพอ

70

2. การสอบทานงาน การสอบทานรายงานและขอมลขาวสารตาง ๆ โดยฝายบรหาร

เปนกจกรรมการควบคมทส าคญทควรกระท าอยางตอเนองโดยสม าเสมอ และ

ควรบนทกผลการสอบทานการปฏบตงานแล ะสถานการณทฝายบรหารจ าเปน

ตองตดตามแกไขเปนลายลกษณอกษร ซงการสอบทานผลการปฏบตงาน

ของฝายบรหารในแตระดบอาจมงเนนใหความสนใจในประเดนทแตกตางกน

2.1 การสอบทานโดยผบรหารสงสด ผบรหารสงสดควรมงเนนใหความสนใจ

กบการบรรลวตถประสงคขององคกรในภาพรวมและวตถประสงค

ทส าคญขององคกร โดยการเปรยบเทยบขอมลผลการด าเนนงาน

ในภาพรวมของงวดปจจบน กบ งบประมาณ เปาหมายตามแผนงาน

ประมาณการ และเปรยบเทยบกบผลการด าเนนงานในงวดกอน หรอ

การด าเนนงานขององคกรอนทเปรยบเทยบกนได หรอตวชวดความส าเรจ

อน ๆ เพอใหเหนภาพรวมของการด าเนนงานวาเปนไปตามวตถประสงค

และเปาหมายทก าหนดไวหรอไม และชใหเหนถงสถานการณทผดปกต

หรอผลการปฏบตงานทไมเปนไปตามทคาดการณไว ซงผบรหารสงสด

ควรใหความสนใจและตดตามแกไข

2.2 การสอบทานโดยผบรหารระดบรองลงมา ผบรหารระดบรองลงมาหรอ

ผบรหารระดบกลางเปนผมหนาทรบผดชอบเฉพาะงานดานใดดานหนง

ภายในองคกรตามทไดรบมอบหมายจากผบรหารสงสดจงควรมงเนน

สอบทานผลการปฏบตงานทเกดขนจรงในหนวยงานหรอกจกรรมทตน

รบผดชอบเปรยบเทยบกบเปาหมายตามแผนงานทไดก าหนดไว และ

วเคราะหหาสาเหตของความแตกตางทมสาระส าคญทเกดขน รวมทงสอบ

ทานการปฏบตงานจรงกบระเบยบและวธการปฏบตตางๆ การสอบทาน

ควรเขมงวดหรอกระท าบอยครงมากนอยเพยงใดขนกบลกษณะและ

ระดบความเสยงของงานนน ๆ

71

3. การดแลปองกนทรพยสน เปนการจ ากดการเขาถงทรพยสนทมความเสยง เชน

เงนสด ทรพยสนทมคา เอกสารหลกฐานและระบบงานทส าคญ ขอมลสารสนเทศ

ทเปนความลบขององคกร เปนตน เพอปองกนการสญหาย การทจรต และ

การน าไปใชประโยชนโดยผทไมมอ านาจหนาททเกยวของ ฝายบรหารควรจดให

มการดแลรกษาทรพยสนอยางรดกมและเพยงพอ การดแลปองกนรกษาทรพยสน

ทด คอ การควบคมการเขาถงทรพยสนนน เชน การเกบเงนสดและของมคา

ในเซฟทปลอดภย การใสกญแจหองเกบพสดหรอตเกบเอกสารหลกฐานทส าคญ

การใชระบบรกษาความปลอดภยโดยใชการดหรอแผงสญญาณการใชรหสผาน

การจดเวรยามรกษาความปลอดภย เปนตน นอกจากน ฝายบรหารควรก าหนดให

มการจดท าทะเบยนทรพยสนและใหมการตรวจนบทรพยสนเปนระยะ ๆ โดย

บคคลทไมมอ านาจหนาทเกยวกบการจดหาและดแลรกษาทรพยสน นน ๆ และ

เปรยบเทยบผลทไดจากการตรวจนบกบทะเบยนทรพยสน หากมผลตางเกดขน

ควรตดตามหาสาเหตแลวด าเนนการตามควรแกกรณ และปรบปรงทะเบยน

ทรพยสนใหถกตอง รวมทงควรวเคราะหวากจกรรมการควบคมทมอยเปนไป

โดยขาดประสทธภาพและประสทธผลหรอไมเพอแกไขปรบปรง

4. การบรหารทรพยากรบคคล อยางมประสทธผล เปนสงจ าเปนทท าให

การด าเนนงานบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคและเปนสวนส าคญของระบบ

การควบคมภายใน เชน การมโครงสรางการจดองคกรมการก าหนดหนาท

ความรบผดชอบทชดเจน มผปฏบตงานทมความรความช านาญและเหมาะสมกบ

งาน มการฝกอบรมเพอความมนใจวามการพฒนาบคลากรใหเกดความร

ความช านาญ มสงจงใจในการท างาน มการประเมนผลการปฏบตงานและ

ด าเนนการตามผลของการประเมนโดยมระบบการใหผลตอบแทนแกผทมผลงาน

ซงจะชวยใหบคลากรเขาใจความสมพนธระหวางผลงานของตนกบความส าเรจ

ขององคกรซงเปนสงส าคญของการบรหารทรพยากรมนษย

72

5. การบนทกรายการ เหตการณอยางถกตอง และทนเวลา รายการทางธรกรรม

ทเกดขนควรมการจดบนทกทนทเพอประโยชนในการควบคม การปฏบตงาน

และ เพอการวนจฉยสงการของฝายบรหาร การบนทกรายการดงกลาว

รวมถงการจดบนทกรายการทมความส าคญ การจดท าบญชการเงน กจกรรม

ทส าคญควรไดรบการอนมตกอนด าเนนการและจดท าโดยผทมอ านาจและ

ด าเนนการภายใตขอบเขตอ านาจทไดรบมอบหมาย

6. การกระทบยอด เปนกจกรรมการควบคมทชวยใหเกดความมนใจวาการบนทก

รายการตางๆทเกดขนเปนไปอยางถกตองและครบถวน ตวอยางของ

การกระทบยอด ไดแก

6.1 การเปรยบเทยบรายการในบญชทรพยสนทมอย เชน การเปรยบเทยบ

ปรมาณ สนคาทตรวจนบไดกบปรมาณทปรากฏในทะเบยนคมสนคา

6.2 การเปรยบเทยบรายการในบญชกบขอมลทไดรบจากภายนอก เชน

การจดท างบพสจนยอดเงนฝากธนาคาร

6.3 การเปรยบเทยบรายการในบญชกบทะเบยนคม เชน การเปรยบเทยบ

บญชลกหนและเจาหนรายตวกบบญชคมลกหนและเจาหน

6.4 การเปรยบเทยบยอดรวมของรายการในบญชหนงกบยอดรวมของ

รายการในอกบญชหนงทมความสมพนธกน เชน การเปรยบเทยบ

ยอดรวมของเงนสดรบจากการรบช าระหนในทะเบยนเงนสดรบกบ

ยอดรวมของรายการรบช าระหนในบญช ลกหนรายตว

73

สงส าคญทสดของการกระทบยอด คอ การด าเนนการแกไขผลตาง

ทเกดขน การกระทบยอดจะไมกอใหเกดประโยชนตอองคกร หากมการคนพบ

ผลตางจากการกระทบยอดแตไมมการด าเนนการแกไขผลตางดงกลาว ดงนน

ในการกระทบยอดทกครงควรจดท าเปนลายลกษณอกษร หากพบวามผลตาง

เกดขนควรตดตามหาสาเหตและด าเนนการตามควรแกกรณและท าการแกไข

ใหถกตอง

7. การควบคมระบบสารสนเทศ อาจจ าแนกเปนการควบคมทวไป และการควบคม

เฉพาะระบบงานการควบคมทวไป เปนการควบคมทเกยวของกบการปฏบตงาน

ของศนยขอมล การจดหา และดแลรกษาซอฟทแวรระบบงาน การรกษา

ความปลอดภยในการเขาถงขอมล และระบบงานตาง ๆ รวมถงการพฒนาและ

ดแลรกษาระบบงานทอยในระบบสารสนเทศขององคกร สวนการควบคม

เฉพาะระบบงาน เปนการควบคมทออกแบบขนมาเพอใชส าหรบควบคม

การประมวลผลของระบบงาน เพอใหเกดความมนใจวาขอมลทผานเขาส

ระบบงานดงกลาวไดรบ การบนทก การประมวลผล และการรายงาน

อยางถกตองและครบถวน

การควบคมระบบสนเทศรวมถงการแบงแยกหนาทในหนวยงาน

อยางเหมาะสม โดยไมมอบหมายใหบคคลใดบคคลหนงปฏบตงานเกยวกบ

การประมวลผลขอมลทส าคญหรอเสยงตอความเสยหายตงแตตนจนจบ เวนแต

กรณจ าเปนควรมวธการอนทเหมาะสมทดแทน

การควบคมทวไปและการควบคมเฉพาะระบบงาน จะมความเชอมโยง

และสมพนธกนหากองคกรไมก าหนดใหมการควบคมทวไปไวอยางเพยงพอ

ยอมมผลท าใหการควบคมเฉพาะระบบงานไมสามารถด าเนนไปอยางม

ประสทธผลได เนองจากการควบคมเฉพาะระบบงานจะถกก าหนดขนมาภายใต

74

สมมตฐานทวา การควบคมทวไปมการด าเนนไปอยางเหมาะสมและสามารถ

ใหขอมลยอนกลบไดในทนทเกยวกบความผดพลาดของขอมล รปแบบของขอมล

ทไมถกตองและการเขาถงขอมลโดยผไมมอ านาจหนาททเกยวของ ดงนน

การควบคมทวไปจงเปนการควบคมทสนบสนนใหการควบคมเฉพาะ

ระบบงานด าเนนไปอยางมประสทธผล และการควบคมทง 2 ประเภทน

เปนสงจ าเปนทจะท าใหเกดความมนใจวาการประมวลผลขอมลสารสนเทศ

เปนไปอยางถกตอง และครบถวน เนองจากการประมวลผลขอมลสารสนเทศ

โดยคอมพวเตอรเปนกระบวนการหนงทมการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย

อยางรวดเรว ในขณะทองคกรตองพฒนาการควบคมระบบสารสนเทศให

มประสทธผลอยเสมอ ดงนน หากมการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยจะมผลท าให

เกดการเปลยนแปลงในกจกรรมการควบคมบางอยาง แตจะไมมผลกระทบตอ

ขอก าหนดพนฐานของการควบคม

8. การแบงแยก หนาทความรบผดชอบของงานทเสยงตอความเสยหายจ าเปนตอง

มการแบงแยกหนาทเพอปองกนหรอลดความเสยงจากขอผดพลาดหรอการทจรต

โดยหลกการฝายบรหารควรแบงแยกหนาท

8.1 การรออนมตรายการ หรอ การใหความเหนชอบ

8.2 การประมวลผล หรอ การบนทกรายการ

8.3 การดแลรกษาทรพยสนทเกยวของ

หนาททง 3 ไมควรใหบคคลคนเดยวปฏบตงานเหลานนตงแตตนจนจบ

อยางไรกตามหากองคกรมขอจ ากดดานบคลากรท าใหไมสามารถแบงแยก

หนาทงานดงกลาวได ควรก าหนดกจกรรมอนทดแทน เชน ก าหนดใหม

75

การสอบทานรายละเอยดของกจกรรมตาง ๆ เพมขน หรอก าหนดใหม

การควบคมดแลโดยใกลชด นอกจากน อาจก าหนดใหมการสบเปลยนหนาทงาน

ระหวางบคลากรภายในองคกรเปนครงคราวโดยเฉพาะหนาทงานทมความเสยง

ตอการเกดขอผดพลาดหรอความเสยหายแกองคกรเพอมใหบคคลใดบคคลหนง

กระท าการอนไมเหมาะสมหรอทจรตโดยอาศยระยะเวลาทท างานตอเนอง

ในหนาทงานเดมเปนเวลานาน

เกยวกบความขดแยงระหวางผลประโยชนสวนตนกบผลประโยชน

สวนรวม (Conflict of Interest) ซงหมายถง สถานการณทบคคลหนงมบทบาท

หนาทและหรอความสมพนธอนทมวตถประสงคหรอผลประโยชนขดแยงกบ

บทบาทหนาทในองคกร ท าใหการปฏบตงานของบคคลผนนขาดความเปนอสระ

และเปนกลาง ความขดแยงอาจเกดขนจากผลประโยชนสวนตวไมสอดคลองกบ

ผลประโยชนขององคกร จงท าใหบคคลนนตองอยในสภาวการณทตองเลอก

ทางใดทางหนง ซงอาจไมกอใหเกดประโยชนสงสดตอองคกร และอาจน าไป

สการทจรตและประพฤตมชอบ เชน บคลากรขององคกรเขาไปเปนคสญญาหรอ

มสวนไดเสยในสญญาทท ากบองคกร หรอเปนหนสวนหรอผถอหน

ในหางหนสวนหรอบรษททเขาเปนคสญญากบองคกร เปนตน ฝายบรหาร

จงควรก าหนดขอหามเกยวกบการ ขดแยงทางผลประโยชนดงกลาวไวใน

ขอก าหนดดานจรยธรรม และทงฝายบรหาร และบคลากรทกคนในองคกรตอง

หลกเลยงสถานการณทอาจกอใหเกดความขดแยงทางผลประโยชนดวย

9. การจดท าเอกสารหลกฐาน การด าเนนงาน หรอระบบงานใดทมความส าคญ

จ าเปนตองจดท าหลกฐาน เปนเอกสารหรอ หนงสอไว เชน โครงสราง

การควบคมภายใน การด าเนนงานหรอระบบงานทส าคญ ค าสงนโยบาย หรอ

คมอการปฏบตงานซงควรมความถกตองครบถวนและมไวพรอมส าหรบ

การน าไปใชไดตลอดเวลา และจดระบบการดแลใหคมอนนเปนปจจบนอยเสมอ

76

4. สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communications)

มาตรฐาน : ฝายบรหารตองจดใหมสารสนเทศอยางเพยงพอ และสอสาร

ใหฝายบรหารและบคลากรอนๆทเหมาะสมทงภายในและภายนอกหนวยรบตรวจ

ซงจ าเปนตองใชสารสนเทศนนในรปแบบทเหมาะสมและทนเวลา

สารสนเทศ หมายถง ขอมลขาวสารทางการเงน และขอมลขาวสารอน ๆ

เกยวกบการด าเนนงานของหนวยรบตรวจ ไมวาเปนขอมลจากแหลงภายใน หรอ

ภายนอก

ในการด าเนนงานองคกรจ าเปนตองมการสอสารขอมลเกยวกบเหตการณ

ตาง ๆ ทงภายในและภายนอกหนวยงาน ซงตองเปนขอมลทเกยวของ นาเชอถอ

ทนเวลา และเปนขอมลทหนวยงานตองการเพอชวยใหสามารถบรรลวตถประสงค

ทก าหนด ผบรหารระดบตาง ๆ จงจ าเปนตองไดรบ ขอมลทงดานการด าเนนงานและ

ดานการเงนเพอพจารณาวาการด าเนนงานไดเปนไปตามแผนกลยทธและ

แผนการปฏบตงานประจ าป และบรรลวตถประสงคในการใชทรพยากร

อยางมประสทธผลและประสทธภาพหรอไม ตวอยางเชน ขอมลการด าเนนงาน

ซงตองน ามาใชจดท ารายงานการเงนจะรวมถงขอมลตางๆ ดานการจดซอ

คาใชจาย ตาง ๆ รายการอน ๆ เกยวกบทรพยสนถาวร สนคาคงคลงหรอพสดคงคลง

และลกหน นอกจากนยงจ าเปนตองมขอมลการปฏบตงานเพอประกอบการพจารณา

วาองคกรไดปฏบตตามระเบยบ กฎหมาย และขอบงคบตาง ๆ หรอไม ขอมล

ดานการเงนเปนทตองการของผใชทงภายในและภายนอก ขอมลเหลานเปนสงจ าเปน

เพอใชจดท างบ การเงนเพอรายงานตอบคคลภายนอก และเปนขอมลทจ าเปนตองใช

จดท า รายงานประจ าวนเพอใชตดสนใจในการบรหารงาน จงควรจดใหม

ขอมลขาวสารทเกยวของและแจกจายขอมลในรปแบบทเหมาะสมและทนเวลาให

77

ฝายบรหารและบคลากรซงจ าเปนตองใชขอมลขาวสารนนเพอชวยใหผรบสามารถ

ปฏบตหนาทของตนไดอยางมประสทธภาพ

การสอสารทมประสทธผลควรเปนไปอยางกวางขวาง มการสอสารขอมล

ทงจากระดบบน ลงลางจากระดบลางขนบน และในระดบเดยวกนภายในองคกร

นอกเหนอจากการสอสารภายในองคกรแลวควรมการสอสารทเพยงพอกบ

บคคลภายนอกองคกรดวยเพอใหสามารถรบขอมลจากผมสวนเกยวของหรอ

มสวนไดสวนเสยจากภายนอกเพอใหเกดประโยชนตอหนวยงาน

5. การตดตามประเมนผล (Monitoring)

มาตรฐาน : ฝายบรหารตองจดใหมการตดตามประเมนผล (Monitoring)

โดยการตดตามผลในระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) และ

การประเมนผลเปนรายครง (Separate Evaluation) อยางตอเนองและสม าเสมอ

เพอใหความมนใจวา

1. ระบบการควบคมภายในทวางไวเพยงพอ เหมาะสม มประสทธภาพ และ

มการปฏบตจรง

2. การควบคมภายในด าเนนไปอยางมประสทธผล

3. ขอตรวจพบจากการตรวจสอบและการสอบทานอนๆ ไดรบการปรบปรง

แกไขอยางเหมาะสมและทนเวลา

4. การควบคมภายในไดรบการปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบสถานการณ

ทเปลยนแปลงไป

78

การตดตามประเมนผล หมายถง กระบวนการประเมนคณภาพการปฏบตงาน

และประเมนประสทธผลของการควบคมภายในทวางไวอยางตอเนองและสม าเสมอ

โดยการตดตามผล ในระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) หรอในระหวาง

การออกแบบการควบคมภายในและการประเมนผลเปนรายครง (Separate Evaluation)

ซงแยกเปนการประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self Assessment) และ

การประเมนการควบคมอยางเปนอสระ (Independent Assessment)

5.1 การตดตามผลในระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) โดยทวไป

การควบคมภายในจะไดรบการออกแบบเพอใหเกดความมนใจวาม

การตดตามผลอยางตอเนองรวมเปนสวนเดยวกนและอยในการด าเนนงาน

ดานตางๆ ตามปกตขององคกร การตดตามผลมกอยในรป กจ

กรรมการบรหารมและการก ากบดแลโดยปกต เชน การเปรยบเทยบ การ

สอบยน และกจกรรมอนซงเปนการปฏบตงานตามหนาทประจ า ของ

บคลากรในองคกร

จดส าคญทควรตดตามผล

5.1.1 สภาพแวดลอมของการควบคม

ฝายบรหารควรตดตามผลเกยวกบสภาพแวดลอมการควบคม

เพอความมนใจวา หวหนาสวนงานทกระดบไดด ารงรกษาไว

ซงมาตรฐาน จรยธรรม และสงเสรมใหเจาหนาทมศลธรรมอนด

หวหนาสวนงานในองคกรทกระดบควรตดตามผลเพอความมนใจวา

เจาหนาทมความร ความสามารถ และไดรบการฝกอบรมทเพยงพอ

ผบรหารมสไตลและปรชญาการบรหารทเหมาะสมกบ

79

สภาพแวดลอมและสถานการณทจะสงเสรมใหภารกจขององคกร

บรรลผล

5.1.2 ความเสยงและโอกาสจะเกดความเสยง

หวหนาสวนงานตาง ๆ ในองคกร ควรตดตามผลเกยวกบ

สภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกร เพอใหสามารถระบ

การเปลยนแปลงของความเสยงและโอกาสจะเกดความเสยงใหม ๆ

หากมการเปลยนแปลงความเสยงควรด าเนนการตามความเหมาะสม

กบความเสยงนน ถาความเสยงนนมสาระส าคญมากควรรายงานให

ฝายบรหารทราบและฝายบรหารควรรบรวาการลาชาของ

การตอบสนองเกยวกบการเปลยนแปลงของความเสยงอาจมผลให

เกดการเสยหายตอองคกรได

5.1.3 กจกรรมการควบคม

ควรจดกจกรรมการควบคมขนเพอเปนการปองกนหรอ

ลดความเสยงจากเหตการณทไมพงประสงคทอาจจะเกดขน อยางไร

กตามกจกรรมการควบคมอาจจะไรผล ถามการ สมรรวมคดกน

ตงแต 2 คนขนไปเพอการทจรต ดงนนฝายบรหารจงควรก าหนด

วธการตดตามผล ของการปฏบตตามกจกรรมการควบคม

การตดตามผลทดจะท าใหมโอกาสแกไขปญหาทเกดขนของกจกรรม

การควบคมรวมทงท าใหมการควบคมความเสยงกอนทเหตการณ

ทไมพงประสงคนเกดขน

80

5.1.4 สารสนเทศและการสอสาร

หวหนาหนวยงานตาง ๆ ในองคกรควรตดตามผลเพอ

ความมนใจวา เจาหนาทในความรบผดชอบไดรบขาวสารขอมล

เพยงพอ ทนกาลและเหมาะสม

5.2 การประเมนรายครง (Separate Evaluations) วตถประสงคมงเนนไปท

ประสทธผลของการควบคม ณ ชวงเวลาใดเวลาหนงทก าหนดโดยขอบเขต

และความถในการประเมนรายครงขนอยกบการประเมนความเสยงและ

ประสทธผลของวธการตดตามผลอยางตอเนองเปนหลก การประเมนรายครง

อาจท าในลกษณะของการประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self-

Assessments) ซงกลมผปฏบตงานในสวนงาน หรอสวนงานเปน

ผประเมนประสทธผลของการควบคมภายในของสวนงานนนๆเอง และ

การประเมนการควบคมโดยอสระ (Independent Control Assessments) ซง

ประเมนโดยผไมมสวนเกยวของ โดยตรงกบการด าเนนงาน เชน

การประเมนผลโดย ผตรวจสอบภายในหรอผตรวจสอบภายนอก

5.2.1 การประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self-Assessment)

เปนกระบวนการประเมนผลโดยการก าหนดใหกลมผปฏบตงาน

ในสวนงานนนเขามามสวนรวมในการประเมนการควบคมภายใน

ของสวนงานนน ๆ โดยรวมกนพจารณาถงความมประสทธผลของ

สวนงานในดานการด าเนนงาน การรายงานทางการเงน และ

การปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และมตคณะรฐมนตร และ

วเคราะหความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงค

ในดานตาง ๆ เพอปรบปรงกระบวนการและกจกรรมการควบคมทม

อยใหมประสทธภาพและประสทธผลมากยงขน และพจารณา

81

ลดกจกรรมการควบคมทท าใหการด าเนนงานลาชาไมม

ประสทธภาพและไมกอใหเกดความเสยงทจะเกดขนจากการลด

ภาระการควบคมภายในนน การประเมนการควบคมดวยตนเองเปน

เกณฑพนฐานของการประเมนผลเนองจากการประเมนการควบคม

ดวยตนเองจะชวยใหผบรหารคนพบปญหาทเกดขนกอนม

การประเมนการควบคมอยางเปนอสระ ซงจะท าใหสามารถลด

ความเสยหายทอาจเกดขนจากปญหาดงกลาวได ดงนนฝายบรหาร

จงควรก าหนดใหมการประเมนการควบคมดวยตนเองทวทงองคกร

5.2.2 การประเมนการควบคมอยางเปนอสระ (Independent Assessments)

เปนการประเมนผลทกระท าโดยผทไมมสวนเกยวของโดยตรง

กบการด าเนนงานเพอใหเกดความมนใจวาการประเมนผลไดด าเนน

ไปอยางเทยงธรรม การประเมนผลอยางเปนอสระอาจกระท าโดย

ผตรวจสอบภายในและผตรวจสอบภายนอก และ /หรอทปรกษา

ภายนอก ซงผบรหารอาจใชประโยชนจากการประสานงานระหวาง

หนวยงานตรวจสอบภายในขององคกรกบผตรวจสอบภายนอกและ /

หรอทปรกษาภายนอก เพอใหการวเคราะหการด าเนนงานขององคกร

เปนไปตามเปาหมายและมความเทยงธรรมมากขน การประเมนการ

ควบคมอยางเปนอสระไมควรเปนกจกรรมการควบคมททดแทนการ

ประเมนการควบคมดวยตนเอง แตควรจะเปนกจกรรมท ชวย

เสรมและสนบสนนการประเมนการควบคมดวยตนเอง

5.3 ความรบผดชอบของผบรหารตอการตดตามประเมนผล ผบรหารตองจดให

มการตดตามผล (หมายถง การประเมนมาตรการ หรองานทอยระหวาง

การออกแบบ หรออยระหวางการด าเนนงาน ) และการประเมนผล (หมายถง

การประเมนมาตรการ หรองานทไดใชไปแลวเปนระยะเวลาหนงและสมควร

82

ไดรบการประเมนวายงมความเหมาะสมกบสงแวดลอมตางๆ ทเปลยนไปอก

หรอไม ) โดยก าหนดใหม การตดตามผล เกยวกบความมประสทธผลของ

การควบคมภายในอยางตอเนอง และก าหนดใหการตดตามผลเปนสวนหนง

ของการปฏบตงานประจ าวน นอกจากนตองจดใหม การประเมนผล ทง

การประเมนการควบคมดวยตนเอง และการประเมนการควบคมอยางเปน

อสระ โดยบคลากรทมความร ความสามารถ และทกษะอยางเพยงพอ และ

ก าหนดใหรายงานเกยวกบความไมมประสทธผลของระบบการควบคมภายใน

โดยตรงตอผบรหารและคณะกรรมการตรวจสอบ (ถาม ) อยางเพยงพอ

และทนกาล

จดออน ขอบกพรอง หรอปญหาทพบในระหวางการตดตามผล

อยางตอเนองและการประเมนรายครงจะตองไดรบการสอสารไปยง

ผทรบผดชอบหนาทนน ๆ และผบงคบบญชาทเหนอผนนขนไปอยางนอย

งานวจยทเกยวของ

การศกษาเปรยบเทยบแนวคดดานการควบคมภายในของ COSO และระบบการควบคมภายในของ

ธนาคารออมสน

นพวรรณ ฟตตระกล (2544) มวตถประสงคเพอการเปรยบเทยบแนวคดดานการควบคม

ภายในของ COSO และระบบการควบคมภายในของธนาคารออมสนทใชปฏบตอยในปจจบน วธ

การศกษาเปนการเปรยบเทยบในแตละองคประกอบของการควบคมภายในตามแนวคด COSO

ไดแก สภาพแวดลอมของการควบคม การประเมนความเสยง กจกรรมการควบคมสารสนเทศและ

การสอสาร และการตดตามและประเมนผล เพอใหทราบถงความแตกตางและความคลายคลงกน

83

สภาพแวดลอมของการควบคมตามแนวคดของ COSO และระบบการควบคมภายในของ

ธนาคารออมสนมความแตกตาง คอ แนวคดของ COSO เนนทการก าหนดวธการจดบรรยากาศ

การควบคมภายในองคกรโดยบคคล เพอใหเกดความเขาใจและมจตส านกทดในการควบคมและ

การปฏบตงานตามความรบผดชอบ แตระบบการควบคมของธนาคารออมสนไมไดก าหนดวธการ

ชดเจนในการสรางบรรยากาศการควบคม หรอมาตรการสรางความเขาใจใหบคลากรมจตส านกทด

ในการควบคม รวมถงการขาดแคลนบคลากรทเกยวของกบการบญชของส านกงานสาขา ยงไมม

ความรและทกษะทเหมาะสมกบปรมาณงานและความซบซอนของกจกรรมและระบบงานท

เกยวของ แตเมอพจารณาปจจยอนๆ เชน ปรชญาและรปแบบการบรหารงานดานบคลากร

โครงสรางการจดองคกรความรความสามารถทเหมาะสมกบงานของบคลากรและการตรวจสอบ

ภายใน พบวาไมมความแตกตาง

ในสวนของการประเมนความเสยง ทงแนวคด COSO และวธปฏบตของธนาคารออมสน

เนนการประเมนและการบรหารความเสยงทางธรกจเหมอนกน ยกเวนธนาคารออมสนทไมม

การบรหารความเสยงเมอมการเปลยนแปลงทเกยวของกบพนกงาน เชน ไมมการจดท าแบบทดสอบ

หรอก าหนดวธการ เพอใหทราบวาบคลากรใหมมความเขาใจและปฏบตตามวฒนธรรมขององคกร

หรอมการวเคราะหผลกระทบทมตอการด าเนนงานเมอมการมอบหมายงานใหม ในกรณทพนกงาน

คนเกาถกยาย ปลด หรอลดขนาดโครงสรางองคกร

ส าหรบกจกรรมการควบคมตามแนวคดของ COSO และระบบการควบคมภายใน

ของธนาคารออมสน ไมมความแตกตางกนในการก าหนดนโยบายเพอลดหรอควบคมความเสยง

และผบรหารของธนาคารเปนผน าในการจดท านโยบาย แผนงาน ตลอดจนถงงบประมาณ และ

ประมาณการผลการด าเนนงาน มการก าหนดใหกจกรรมการควบคมอยในทกหนาทและทกระดบ

ของการปฏบตงานในธนาคาร อาท การอนมต การมอบอ านาจ การตรวจสอบ การกระทบยอด

การปองกนดแลทรพยสน เปนตน ยกเวนการใชเครองมอในการประเมนผลแนวคด COSO เนนใน

การน าเอาเครองมอในการควบคมและประเมนผลสมยใหมมาให ไดแก ดชนวดผลการปฏบตงาน

บตรบนทกคะแนนสมดลและการเปรยบเทยบกบวธทดทสด แตธนาคารออมสนยงใชเครองมอ

84

วดผลทางการเงนแบบเดม ไดแก งบประมาณ ระบบตนทน และการวเคราะหอตราสวนทางการเงน

ตางๆ

ในสวนของสารสนเทศและการสอสาร ทงแนวคด COSO และวธปฏบตของธนาคาร

ออมสนใหความส าคญกบการมระบบสารสนเทศทด มการจดหาบคลากรทมความร ความสามารถ

และประสบการณทางวชาชพ มการจดหาเครองมอเครองใช เทคโนโลยและมการพฒนาระบบงาน

ทงเอกสาร ระบบบญช และระบบการประมวลผลขอมลเพอการบรหารอนๆ

ส าหรบการตดตามและประเมนผล แนวคดของ COSO และแนวทางปฏบตของธนาคาร

ออมสน มความคลายคลงกนในระบบการตดตามและประเมนผล มการจดท ารายงานผล

การปฏบตงานและมผรบผดชอบตอความถกตองของรายงาน เพอเสนอใหกบผบรหารใน

การตดตามผลการด าเนนงาน สวนการประเมนผลการปฏบตงานไดจดใหมการตรวจสอบใน

ประกอบดวยพนกงานจากฝายตรวจสอบภายในทความร ทกษะและความสามารถในการตรวจสอบ

ผลการปฏบต แตการปฏบตงานตรวจสอบภายในแตละครงจะมผลกระทบกบการปฏบตงาน

ประจ าวน

การศกษาเปรยบเทยบแนวคดดานการควบคมภายในของ COSO และระบบการควบคม

ภายในของธนาคารออมสนน มประโยชนตอผทเกยวของไมวาจะเปน พนกงานหรอผบรหารเพอให

ทราบถงความแตกตางและคลายคลงกนของแนวคดการควบคมภายในสมยใหมและระบบท

ธนาคารใชปฏบตอย เพอน ามาใชพจารณาถงแนวทางปฏบตทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมและ

รปแบบการด าเนนธรกจของธนาคารออมสน ซงจะสงผลใหการด าเนนงานของธนาคาร

มประสทธภาพและประสทธผล

85

การศกษาเปรยบเทยบแนวคดดานการควบคมภายใน COSO และระบบการควบคมภายในของ

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรควบคมภายในของธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร สาขาฮอด จงหวดเชยงใหม

ทพยสดา เมฆฉาย (2550) การศกษาคนความวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบแนวคด

ดานการควบคมภายในของ COSO กบระบบการควบคมภายในของธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร สาขาฮอด จงหวดเชยงใหม และเพอศกษาความรความเขาใจของพนกงาน

ธนาคารเกยวกบการควบคมภายในของการปฏบตอยในปจจบน โดยแบงหวขอการเปรยบเทยบ

ตามองคประกอบของการควบคมภายในตามแนวคดของ COSO ไดแก สภาพแวดลอมของ

การควบคม การประเมนความเสยง กจกรรมควบคม ขอมลสารสนเทศและการสอสาร และ

การตดตามพบวามความคลายคลงและแตกตางกนดงตอไปน

องคประกอบท 1 สภาพแวดลอมของการควบคมตามแนวคด COSO และระบบการควบคม

ภายในของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สาขาฮอต จงหวดเชยงใหม

มความคลายคลงกนจากปจจยในดานสภาพแวดลอม เชน โครงสรางการจดการองคกร ปรชญาและ

รปแบบการท างานของผบรหาร ความร ทกษะและความสามารถของพนกงาน การมอบอ านาจและ

ความรบผดชอบ การมสวนรวมของพนกงาน ผบรหารปฏบตตนเปนตวอยางแกพนกงานและมการ

สงเสรมใหพนกงานมจรยธรรม มความซอสตย ความไวใจได ความโปรงใสในการท างาน เปนตน

องคประกอบท 2 การประเมนความระบบการคมภายในของธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร สาขาฮอด จงหวดเชยงใหม มความคลายคลงกบแนวคดของ COSO คอ

มการด าเนนการในดานการประเมนความเสยง การระบปจจยเสยง การวเคราะหความเสยง

การก าหนดวธปองกนหรอลดความเสยงทอาจเกดขน ซงธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร สาขาฮอดจงหวดเชยงใหม มการประเมนการควบคมภายในโดยแบงออกเปน

2 ระดบ ไดแก การประเมน การควบคมดวยตนเอง โดยใหสวนงานผปฏบตเปนผประเมน และ

86

การประเมนการควบคมอยางเปนอสระ โดยใหสวนงานตรวจสอบภายในหรอผตรวจสอบภายนอก

เปนผประเมน

องคประกอบท 3 กจกรรมควบคม ของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

สาขาฮอด จงหวดเชยงใหม มความคลายคลงกบแนวคดของ COSO โดยธนาคารมการก าหนด

นโยบาย วธปฏบตงานโดยมการจดท าขนตอนการปฏบตงานและคมอในการปฏบตงาน

ในกจกรรมตาง ๆ จดท าระเบยบ ขอบงคบในการปฏบตงานของธนาคาร ในการปฏบตงานของ

พนกงานมการแบงแยกหนาทและมการสอบทานการปฏบตงานโดยผบรหารและหวหนาสวนงาน

มวธการในการปองกนรกษาทรพยสนทส าคญ มการจดท าแผนการปฏบตงานในกรณฉกเฉน

ทไมสามารถคาดการณไวลวงหนา เปนตน

องคประกอบท 4 ขอมลสารสนเทศและการสอสารของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร สาขาฮอด จงหวดเชยงใหมมความคลายคลงกบแนวคดของ COSO ธนาคารไดให

ความส าคญเกยวกบความเชอถอไดของสารสนเทศ โดยจดใหมระบบสารสนเทศทด มบคลากรทม

ความร ความสามารถในการปฏบตงาน และมการจดระบบเพอรกษาความปลอดภยของขอมล

ทส าคญโดยมการก าหนดรหสและก าหนดระดบของบคคลในการเขาถงระบบงานตางๆ

การเปดโอกาสใหพนกงานไดแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะในการปรบปรงของสาขา และ

มการรบขอเสนอแนะจากภายนอกองคกรเพอน าขอมลทไดมาปรบปรงการด าเนนงานของสาขา

องคประกอบท 5 การตดตามและประเมนผลของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร สาขาฮอด จงหวดเชยงใหมมความคลายคลงกบแนวคดของ COSO ธนาคาร

มการก าหนดระยะเวลาในการตดตามผลในการปฏบตงานและจดท ารายงานเปรยบเทยบแผนงาน

และผลการด าเนนงานรวมถงการชแจงสาเหตทเบยงเบนจากแผนและวธการแกไขการด าเนนงาน

ของสาขาทไมเปนไปตามแผนงาน การแกไข ตดตามผล และจดท ารายงานขอบกพรองของธนาคาร

มการก าหนดขนตอนในการตดตามและแกไขขอบกพรอง มการตรวจสอบและประเมนผล

87

การปฏบตงานโดยฝายตรวจสอบของธนาคาร แตการปฏบตงานตรวจสอบภายใน พนกงานเหนวา

มผลกระทบตอการปฏบตงานของพนกงาน

และจากการศกษาพนกงานของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สาขาฮอด

จงหวดเชยงใหม มความร ความเขาใจเกยวกบระบบควบคมภายในของธนาคารเปนอยางดทราบวา

ธนาคารมวธการปฏบตเกยวกบการควบคมภายในและพนกงานใหความส าคญในการปฏบต

ของธนาคาร

ปญหาของการควบคมภายในทางการบญชของสหกรณการเกษตรในจงหวดพษณโลก

อนสอน เทพสวรรณ (2551) ศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาปญหาของการควบคม

ภายในทางการบญชสหกรณการเกษตรในจงหวดพษณโลก เพอใหทราบถงปญหา อปสรรค และ

แนวทางในการพฒนางานการควบคมภายในทางการบญชของสหกรณการเกษตร

ในจงหวดพษณโลก

ผลการศกษาพบวามปญหาการควบคมภายในระดบมากในเรองการขาดความร

ในการซอสนทรพยถาวรประเภทเทคโนโลย และมปญหาการควบคมภายในระดบปานกลาง

ในเรองการไมทบทวนความเสยงทอาจเกดขนจากการด าเนนงานอยางสม าเสมอ การบนทกรายงาน

การประชมไมสมบรณไดไมครบถวน ในการเกบรกษาเงนสดไมมระบบการรกษาความปลอดภย

ทด และไมมการตรวจนบเงนสดคงเหลอประจ าวนใหตรงกนกบรายงานการรบเงนประจ าวน

ไมมการทบทวนหลกทรพยค าประกนของพนกงานทท าหนาทเกยวกบเงนสด การจดเกบเอกสาร

ไมสมบรณ หรอไมไดจดท าอยางครบถวน สนคาเสอมคณภาพ และลาสมย การละเลย

การตรวจสอบสนคาคงคลงอยางสม าเสมอ การสญหายของสนทรพยถาวร การละเลย

การตรวจสอบลกหนเงนใหกยมและไมมแผนการตดตามแกไขลกหนคางช าระ

88

ในการศกษาครงน พบวาระบบการควบคมภายในทางการบญชเปนเครองมอของ

ฝายบรหารทจะชวยปองกนความเสยหายทอาจจะเกดขนกบกจการไดอยางด แตในทางปฏบตแลว

ยงพบปญหาในหลายกจกรรมทางการบญช ซงเกดจากพนกงานไมปฏบตตามระบบการควบคม

ภายใน และกจการไมมบทลงโทษแกผทไมปฏบตตามอยางเขมงวด ซงปจจยเหลานสงผลให

การควบคมภายทางการบญชไมมประสทธภาพ

การวเคราะหประสทธภาพการควบภายใน กรณศกษาสหกรณโคนมในจงหวดนครราชสมา

อภญญา เปนสงเนน (2551) การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1. ศกษาระดบ

การควบคมภายในดานการบรหารและดานการบญชของสหกรณโคนมในจงหวดนครราชสมา

2. ศกษาผลการปฏบตงานตามระบบการควบคมภายในของสหกรณโคนมในจงหวดนครราชสมา

และ3. วเคราะหประสทธภาพการควบคมภายในของสหกรณโคนมในจงหวดนครราชสมา

ผลจากการวจยพบวา

1. ระดบการควบคมภายในดานการบรหารตามความเหนของประธานกรรม

การอยในระดบด ตามความเหนของผสอบบญชอยในระดบพอใช ส าหรบ

ดานการบญช ตามความเหนของหวหนาฝายบญชอยในระดบด ตามความเหนของ

ผสอบบญชอยในระดบพอใช เมอพจารณาระดบการควบคมภายในโดยรวม

ตามความเหนของประธานกรรมการและหวหนาบญชอยในระดบด และ

ตามความเหนของผสอบบญชอยในระดบพอใช

ผลการวเคราะหระดบการควบคมภายในดานการบรหารโดยรวม พบวา

ประธานกรรมการสวนใหญมความเหนวา การควบคมภายในอยในระดบดและ

ผสอบบญชมความเหนวาการควบคมภายในอยในระดบพอใช โดยมความเหนในเรอง

ความซอสตยและจรยธรรม การจดการองคกรและการมอบหมายงาน

การบรหารบคคล การตรวจสอบภายใน การรายงานและการประเมนผล

89

ผลการวเคราะหระดบการควบคมภายในดานการบญชโดยรวม พบวา หวหนา

ฝายบญชสวนใหญมความเหนวา การควบคมภายในอยในระดบด และผสอบบญช

สวนใหญมความเหนวาการควบคมภายในอยในระดบพอใช โดยมความเหนในเรอง

เงนสดและเงนฝากธนาคาร ลกหน เจาหน การจดซอ รายได สนคา ทดน อาคารและ

อปกรณ และสมาชกและทนเรอนหน

2. ผลการปฏบตงานตามระบบการควบคมภายในของสหกรณโคนมขนาดใหญมาก

อยในเกณฑพอใช 3 สหกรณ และอยในเกณฑควรปรบปรง 3 สหกรณ สหกรณโคนม

ขนาดใหญมากอยในเกณฑด 2 สหกรณอยเกณฑพอใช 1 สหกรณ และอยในเกณฑ

ควรปรบปรง 1 สหกรณ

3. ประสทธภาพการควบคมภายในของสหกรณโคนมในจงหวดนครราชสมา

ไมด 8 สหกรณ และประสทธภาพการควบคมภายในด 2 สหกรณ

สภาพและปญหาของระบบควบคมภายใน ศกษากรณ: บรษท ไปรษณยไทย จ ากด

ถราวฒ ทองทรง ( 2547) การศกษาสภาพและปญหาของระบบควบคมภายใน

เปนการวจยเชงส ารวจ แบบสมตวอยาง ค านงถงโอกาสความนาจะเปน โดยใชการเลอกตวอยาง

แบบชนภม และใชการเลอกกลม กลมตวอยางทใชในการวจยเปนพนกงาน บรษท ไปรษณยไทย

จ ากด จ านวน 356 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลใชแบบสอบถามวเคราะหขอมล

โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ค านวณหาคาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน คา t-test

และ F-test

บรษท ไปรษณยไทย จ ากด ทมสถานภาพสวนบคคล ไดแก ต าแหนงและ

ดานหนวยปฏบตงานทสงกด ทแตกตางกน มความเหนเกยวกบสภาพและปญหาของระบบ

ควบคมภายใน โดยรวมแตกตางกนอยางมนยส าคญทระดบ .05 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว

90

ผลการวเคราะหขอมล พบวา ความคดเหนโดยรวมของพนกงานเกยวกบสภาพของ

ระบบการควบคมภายในทง 5 ดาน เมอพจารณาเปนรายดาน สามารถเรยงล าดบสภาพทปฏบต

จากมากไปหานอยตามความคดเหนของพนกงาน บรษท ไปรษณยไทย จ ากด

คอ ดานกจกรรมควบคม ดานสภาพแวดลอมของการควบคม ดานการประเมนความเสยง

ดานสารสนเทศและการสอสารและดานการตดตามประเมนผล

พนกงานบรษท ไปรษณยไทย จ ากด ทมสถานภาพสวนบคคลของพนกงาน

บรษท ไปรษณยไทย จ ากด ไดแก ต าแหนง และหนวยปฏบตงานทสงกดทแตกตางกน

มความคดเหนเกยวกบปญหาของระบบการควบคมภายในโดยรวมไมแตกตางกน

อยางมนยส าคญทางสถตระดบ 0.05 ซงไมเปนไปตามสมมตฐานทตงไว

ผลการวเคราะหขอมลพบวา ความคดเหนโดยรวมเกยวกบปญหาของระบบ

การควบคมภายใน ทง 5 ดาน เมอพจารณาเปนรายดาน สามารถเรยงล าดบสภาพทปฏบตจากมาก

ไปหานอยตามความคดเหนของพนกงาน บรษท ไปรษณยไทย จ ากด คอ ดานสภาพแวดลอม

ของการควบคม ดานสารสนเทศและการสอสาร ดานการประเมนความเสยง ดานกจกรรมควบคม

และดานการตดตามประเมนผล

การพฒนาระบบควบคมภายในของสถานศกษาขนพนฐานสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน

อจฉรา นยมาภา ( 2550) การศกษาการพฒนาระบบควบคมภายในของสถานศกษา

ขนพนฐานสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

โดยใชรปแบบการวจยเชงบรรยาย เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณผทรงคณวฒทเกยวของ

กบการควบคมภายในของสถานศกษาขนพนฐาน และสอบถามความคดเหนผบรหาร

โรงเรยนเกยวกบสภาพและปญหาการควบคมภายใน น ามาเปนขอมลในการออกแบบระบบใหม

และตรวจสอบระบบโดยผทรงคณวฒ

91

ผลการวจยสรปไดวาระบบการควบคมภายในของสถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงาน

คณะกรรมการ การศกษาขนพนฐาน ประกอบดวย 5 องคประกอบ คอ การจดสภาพแวดลอม

การประเมนความเสยง การจดกจกรรมการควบคม การจดท าขอมลและสารสนเทศ และการตดตาม

ประเมนผล ซงแตละองคประกอบมรายละเอยด วธด าเนนการทไดรบการตรวจสอบเปนทรบรอง

จากผทรงคณวฒ โดยมคาเฉลยความคดเหนอยในเกณฑเหมาะสมมากทสด และมคาสวนเบยงเบน

มาตรฐานอยในเกณฑเหมาะสมมากทสด องคประกอบดงกลาวมรายละเอยดดงน

1. องคประกอบดานปจจยน าเขา คอ หลกการการควบคมภายใน และวตถประสงค

ของการควบคมภายใน

2. องคประกอบดานกระบวนการ คอ การจดสภาพแวดลอมการควบคม การประเมน

ความเสยงการจดกจกรรมการควบคม การจดท าสารสนเทศและการสอสาร และ

การตดตามประเมนผล

3. องคประกอบดานปจจยสงออก คอ การปฏบตงานทมประสทธภาพและประสทธผล

4 องคประกอบดานขอมลปอนกลบ คอ ผลการประเมนและการปรบปรง

การควบคมภายใน

5. องคประกอบดานสภาพแวดลอมของระบบ คอ การจดสภาพแวดลอมภายนอก

การประเมนการควบคมภายในของระบบสารสนเทศทางการบญช การไฟฟาสวนภมภาค เขต 1

ภาคเหนอ (เชยงใหม)

คมสนต จนทรชย ( 2553) การประเมนการควบคมภายในของระบบสารสนเทศ

ทางการบญช การไฟฟาสวนภมภาค เขต 1 ภาคเหนอ (เชยงใหม ) จากการทการไฟฟาสวนภมภาค

92

ไดน าเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชงาน โดยมการพฒนาโปรแกรมทเกยวของกบการบญช

เพอใชในองคกรโดยบคคลของการไฟฟาสวนภมภาคเองรวมกบการน าระบบคอมพวเตอร

ซอฟตแวรส าเรจรป (SAP) ทสามารถเชอมโยงระบบการท างานทวทงองคกรไดอยางอตโนมต

มาด าเนนการ เพอใหระบบเทคโนโลยสารสนเทศของการไฟฟาสวนภมภาค สามารถเชอมโยง

การท างานทมขอมลจ านวนมากและเพมขนของขอมลอยางตอเนองได ซงเปนเรองทมความส าคญ

และสงผลกระทบโดยตรงกบขอมลทางบญชซงถอวาเปนขอมลทส าคญ ดงนนจงเปนเหต

ใหมการศกษาเกยวกบการประเมนการควบคมภายในของระบบสารสนเทศทางการบญช การไฟฟา

สวนภมภาค เขต 1 ภาคเหนอ (เชยงใหม) โดยมวตถประสงคเพอศกษาถงการประเมนการควบคม

ภายในของระบบสารสนเทศทางการบญชการไฟฟาสวนภมภาค เขต 1 ภาคเหนอ (เชยงใหม )

โดยศกษาจาก หวหนาแผนกบญชประมวลผล และพนกงานในแผนกบญชในสงกดการไฟฟา

สวนภมภาค เขต 1 ภาคเหนอ (เชยงใหม)

ผลการศกษาพบวา ระดบการประเมนการควบคมภายในของระบบสารสนเทศ

ทางการบญช การไฟฟาสวนภมภาค เขต 1 ภาคเหนอ (เชยงใหม) ซงแบงออกเปน การควบคมทวไป

และการควบคมระบบงาน สวนใหญมระดบการควบคมภายในระบบสารสนเทศการบญช

ทดพอสมควร

การควบคมทวไป สวนใหญมการควบคมภายในทดพอสมควร โดยการควบคม

ดานซอฟตแวรระบบมระดบการปฏบตการควบคมภายในสงทสด คอเนนทพนกงานผมหนาท

ดแลระบบคอมพวเตอรใหกบแผนกบญชไมมหนาทเกยวกบการเขยนโปรแกรมหรอแกไข

โปรแกรมทมใชงานในแผนกบญช

การควบคมระบบงาน ดานการตรวจสอบควบคมการบนทกขอมลเขามระดบ

การควบคมภายในสงทสด คอเนนทการตรวจสอบความถกตองของการบนทกรหสขอมล

93

การประเมนผลการควบคมภายในทางการบญชของเหมองแมเมาะ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศ

ไทย

อทมพร ธรรมสนอง ( 2551) มวตถประสงคเพอประเมนถงความเพยงพอและเหมาะสม

ของการควบคมภายในทางการบญชของเหมองแมเมาะ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย โดยท า

การประเมนการควบคมใน 8 องคประกอบตามแนวทางการบรหารความเสยงองคกร

(Enterprise Risk Management : ERM) ซงประกอบดวยสภาพแวดลอมภายใน การก าหนด

วตถประสงค การระบเหตการณ การประเมนความเสยง การตอบสนองความเสยง กจกรรม

การควบคม ระบบสารสนเทศและการสอสาร และการตดตามประเมนผล เพอใชเปนแนวทางใน

การพจารณาแกไขปรบเปลยนระบบการควบคมภายในใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบ

สถานการณปจจบน อนจะสงผลใหการด าเนนงานเกดประสทธภาพสงสด โดยด าเนนการ

เกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามทใหกบผปฏบตงานทกคนในกองบญชและการเงน

เหมองแมเมาะ

จากการศกษาพบวา การควบคมภายในทางการบญชของเหมองแมเมาะ การไฟฟาฝายผลต

แหงประเทศไทยมความควบคมภายในทเพยงพอและเหมาะสมแลว ในดานสภาพแวดลอมภายใน

มระดบการด าเนนการท ดพอใช คอมการจดโครงสรางองคกรและสายงานการบงคบบญชา

ทชดเจนและเหมาะสมกบขนาดและลกษณะการด าเนนงานขององคกร มการสรางจตส านกและ

บรรยากาศของการควบคมภายใน โดยมการจดท าขอก าหนดดานจรยธรรมและจรรยาบรรณ

ของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย เพอเปนแนวทางทพงปฏบตไวอยางชดเจน และยงม

การแจงใหพนกงานทกคนไดรบทราบและถอปฏบตอยางทวถงกน มการจดแบงหนาทแตละ

ต าแหนงงาน โดยก าหนดระดบความรความสามารถ (Competency) ทจ าเปนในการปฏบตงาน

แตละต าแหนงและมโครงการพฒนาบคลากรตงแตแรกเขาจนถงวยกอนเกษยณอาย รวมถง

มการมอบหมายอ านาจหนาทและความรบผดชอบตามความเหมาะสมและใหอ านาจการตดสนใจ

ในการปฏบตงานกบพนกงานตามความเหมาะสมกบต าแหนงหนาท นอกจากนนแลวผบรหารยงให

ความส าคญกบงานทางดานบญชและการเงน และงานของผตรวจสอบภายในและผตรวจสอบ

94

ภายนอก รวมทงงานของผประเมนและศกษาวเคราะหอน และมการปรกษาและแลกเปลยน

ความคดเหนกนอยางสม าเสมอ และการศกษาครงนยงพบจดออนของการควบคมภายในทมระดบ

การควบคมทยงไมเพยงพอ ตองปรบปรงในเรองของจ านวนบคลากรทยงไมเพยงพอ

ในการปฏบตงาน ซงจดออนนหนวยงานไดปรบปรงแกไขแลวโดยการจดท ากรอบอตราก าลง

เพอเสนอสวนกลาง และท าการเกลยคนภายในกองบญชและการเงนไปท างานในสวนทขาด

เพอรอการสรรหาจากสวนกลาง

ดานการก าหนดวตถประสงคมการควบคมภายในทเพยงพอแลว โดยมระดบการควบคม

ทดพอใช คอมการก าหนดวตถประสงคระดบสายงาน ระดบฝาย และระดบกจกรรมทมความชดเจน

สอดคลองกน และมความเชอมโยงกบวตถประสงคของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

ในการทจะท างานใหส าเรจดวยงบประมาณและทรพยากรทมอยอยางเหมาะสม และมการชแจง

วตถประสงคใหบคลากรทกระดบทราบและเขาใจตรงกน

ดานการระบเหตการณม การควบคมภายในทเพยงพอแลว โดยมระดบการควบคมทดพอใช

คอ มการพจารณาทงความเสยงทอาจจะเกดขนจากปจจยภายในและปจจยภายนอกดานการประเมน

ความเสยงมระดบการด าเนนการทดพอใช โดยมการจดประชมเพอหารอและวเคราะหระดบ

ความส าคญและโอกาสทจะเกดความเสยง รวมถงประเมนนยส าคญหรอผลกระทบของความเสยง

ทอาจจะเกดขนอยางสม าเสมอ

ดานการตอบสนองความเสยงมการควบคมภายในทเพยงพอแลว โดยม ระดบการควบคม

ทดพอใช คอมการจดท าแผนและระเบยบวธปฏบตในการบรหารความเสยงในกระบวนการท างาน

และมการตดตามผลการปฏบตตามวธการควบคมทก าหนดขนดานกจกรรมการควบคมมระดบ

การด าเนนการทดมาก โดยพบวาหนวยงานมการก าหนดกจกรรมควบคมไวในการปฏบตงานดาน

ตางๆ และมนโยบายและระเบยบค าสงของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย เกยวกบ วธ

ปฏบตงานทถกตองเพอใหเกดความมนใจวาเมอมการปฏบตตามแผนงานและระบบงานทก าหนด

ไวจะสามารถลดความเสยงในการปฏบตงานได

95

ดานสารสนเทศและการสอสารมระดบการด าเนนการทดพอใช โดยหนวยงานม

ระบบสารสนเทศทเกยวกบการด าเนนงานอยางเพยงพอ คอมการสอสารไปยงผใชภายในหนวยงาน

เพอชวยใหสามารถปฏบตหนาทตามความรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพ และมการพฒนา

ระบบสารสนเทศอยางสม าเสมอ นอกจากนนแลวยงจดชองทางการสอสารเพอใหพนกงานแจง

ขอสงสยและเสนอความคดเหนในการด าเนนงานอยางเตมทดานการตดตามและประเมนผลมระดบ

การด าเนนการทดมาก โดยหนวยงานมการตดตามและประเมนผลการควบคมภายในและ

ประเมนคณภาพของการปฏบตงาน โดยการประเมนการควบคมโดยตนเองของพนกงานเปน

ครงคราว และมการประเมนโดยผตรวจสอบภายในทเปนอสระและรายงานโดยตรงตอผบรหาร

ระดบสงสด

แนวทางการด าเนนงานการควบคมภายในของศนยการศกษาพเศษประจ าจงหวด

พนารตน วสวฒนศร ( 2551) แนวทางการด าเนนงานการควบคมภายในของศนยการศกษา

พเศษประจ าจงหวด มจดมงหมายเพอศกษาสภาพและปญหาการด าเนนงานการควบคมภายในและ

เพอก าหนดแนวทางด าเนนงานการควบคมภายในของศนยการศกษาพเศษประจ าจงหวด

ผลการวจยพบวา การด าเนนงานการควบคมภายในของศนยการศกษาประจ าจงหวด พบวา

สภาพการด าเนนงานการควบคมภายในโดยภาพรวมเหนวาดานสภาพแวดลอมการควบคมอยใน

ระดบการด าเนนงานมากกวาดานอน รองลงมาไดแก ดานสารสนเทศและการสอสาร

ดานการประเมนความเสยงมปญหาดานอน รองลงมาไดแก ดานกจกรรมการควบคม เนองจาก

ดานสภาพแวดลอมการควบคมเกดจากการบรหารงานและจดกจกรรมตางๆภายในหนวยงาน

จะตองปฏบตตามนโยบาย ระเบยบ และขอบงคบตางๆ ตามทคณะผบรหารและบคคลากรใน

หนวยงานรวมกนก าหนดขน เพอใชเปนแนวทางใหมความถกตองโปรงใส สามารถตรวจสอบได

อกทงชวยปองกน หรอลดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล หรอการทจรตภายในหนวยงาน

96

ผลการประเมนความเหมาะสมแนวทางการด าเนนงานควบคมภายในของศนยศกษาพเศษ

ประจ าจงหวดทง 5 ดานพบวา การก าหนดนโยบาย วสยทศน การจดโครงสรางการบรหารงาน

การก าหนดสายบงคบบญชาภายในหนวยงานใหชดเจน และจะตองมการพฒนาทกษะความร

ความสามารถทเหมาะสมและจ าเปนส าหรบการปฏบตงานแตละประเภท มการชแจง ซกซอมหรอ

ท าความเขาใจถงแนวทางการท างาน ผบรหารและบคลากรควร ศกษาวธการบรหารและควบคม

ความเสยงรวมกน โดยการประชมชแจงบคลากรเพอก าหนดตวบงชในการปฏบตงานของและ

กจกรรมทควรประเมนความเสยงและจดการควบคมภายในรวมกนตลอดจนสงเสรมหรอ

กระตนบคลากรปฏบตหนาทใหส าเรจตามวตถประสงค เชน การใหรางวลแกผมผลงานดเดนและ

พฒนารปแบบการด าเนนงานใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบนอยเสมอ โดยจดใหม

ชองทางการสอสารเพอใหทราบความคดเหนหรอเรองรองเรยนเกยวกบการปฏบตงานในเรองตางๆ

จากบคคลภายนอกทเกยวของ อกทงสงเสรมใหบคคลในองคกรไดรบขาวสารตางๆ เกยวกบ

การควบคมภายใน จดใหมการตดตามละประเมนผลการจดกจกรรมควบคมอยางเปนระบบและ

น าผลทไดมาปรบปรง พฒนากจกรรมการควบคมใหมประสทธภาพมากยงขน ซงรวมถง

การรายงานผลการปฏบตงานใหผบงคบบญชาทราบทกขนตอนเพอใหการบรหารงาน

บรรลวตถประสงคตามทก าหนดไวไดอยางมประสทธภาพและคณภาพตอไป

การบรหารการควบคมภายในของกระทรวงมหาดไทยจงหวดนครราชสมา

วยดา ปานาลาด ( 2548) ศกษาการบรหารการควบคมภายในของกระทรวงมหาดไทย

จงหวดนครราชสมา โดยมความมงหมายเพอศกษาการบรหารการควบคมภายใน

ของกระทรวงมหาดไทยและเพอศกษาปญหาในการน าการบรหารการควบคมภายในมาปฏบต

ของกระทรวงมหาดไทยจงหวดนครราชสมา

การบรหารการควบคมภายในมาปฏบตของกระทรวงมหาดไทยจงหวดนครราชสมา

ผบรหารใหความส าคญตอการบรหารการควบคมภายในโดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณา

เปนรายดาน พบวา

97

ดานสภาพแวดลอมการควบคม ใหความส าคญกบทกขอ โดยเรยงล าดบจากมากไปหานอย

ดงน การก าหนดโครงสรางองคกรและสายการบงคบบญชาในหนวยงานตองมความชดเจน

การแสดงแผนผงขององคกรทถกตองและเปนปจจบนใหบคลากรทกคนในหนวยงานทราบ และ

การจดใหมการฝกอบรมตามความตองการของบคลากรอยางสม าเสมอในทกๆต าแหนงหนาท

ดานการประเมนความเสยง ใหความส าคญกบทกขออยในระดบมาก โดยเรยงล าดบจาก

มากไปหานอย ดงน ดานผบรหารทกคนตองประชมรวมกนในการก าหนดความเสยงจากการ

ปฏบตงานของแตละฝาย บคลากรทกคนในหนวยงานตองมสวนรวมและยอมรบในการก าหนด

วตถประสงค และการใหบคลากรทกระดบในหนวยงานตองมสวนรวมในการวเคราะหความเสยง

ในหนาททปฏบตอย

ดานกจกรรมการควบคม ใหความส าคญทกขออยในระดบมาก โดยเรยงล าดบจากมากไป

หานอย ดงน การมมาตรการตดตามและตรวจสอบใหการด าเนนงานของหนวยงานเปนไป

ตามกฎ ระเบยบ ขอบงคบ และมตคณะรฐมนตร การก าหนดขอบเขตอ านาจหนาทของผบรหาร

แตละระดบไวเปนลายลกษณอกษร และการใหบคลากรทกคนทราบและเขาใจวตถสงค

ของกจกรรมการควบคม

ดานสารสนเทศและการสอสาร ใหความส าคญทกขออยในระดบมาก โดยเรยงล าดบ

จากมากไปหานอย ดงน การจดระบบการจดเกบเอกสารประกอบการจายเงนและการบนทกบญชไว

ครบถวน สมบรณและเปนหมวดหม การจดระบบการรายงานขอมลตางๆ ทจ าเปนทงจากภายใน

และภายนอกใหผบรหารทกระดบทราบ การแจงในบคลากรทราบปญหาและจดออนของ

การควบคมภายในทเกดขน และแนวทางแกไขทราบ

ดานการตดตามประเมนผล ใหความส าคญทกขออยในระดบมาก โดยเรยงล าดบจากมาก

ไปหานอย ดงน การก าหนดใหผบรหารตองรายงานตอผก ากบดแลโดยเรว หากพบวาทจรตหรอ

98

สงสยวาทจรตมการไมปฏบตตามกฎระเบยบ กรณผลการด าเนนงานไปเปนไปตามเปาหมาย

ใหมการแกไขอยางทนกาล การก าหนดใหมการายงานแกผบงคบบญชาโดยตรง

การวเคราะหปญหาในการน าการบรหารการควบคมภายในมาปฏบตของ

กระทรวงมหาดไทย จงหวดนครราชสมา มปญหาอยในระดบปานกลาง เมอพจารณา

เปนรายดาน พบวา

ดานสภาพแวดลอมการควบคม มปญหาอยในระดบกลาง โดยเรยงล าดบจากมากไป

หานอย ดงน บคลากรในหนวยงานไมไหความสนใจตอผงองคกรในสายบงคบบญชาแสดงไว

บคลากรในหนวยงานปฏบตงานไมตรงตามต าแหนงและการฝกอบรมแลวไมน ามาปฏบตงานจรง

หรอผเขาอบรมไมตรงกบงานทปฏบต

ดานกจกรรมการควบคม มปญหาอยในระดบกลาง โดยเรยงล าดบจากมากไปหานอย

ไมมการมอบหมายงาน และก าหนดบคลากรปฏบตหนาทเปนลายลกษณอกษร การสอบทานไม

สามารถด าเนนการไดอยางตอเนองและสม าเสมอกจกรรมการควบคมทไมสอดคลองกบ

ความเสยงทพบในการประเมนความเสยง

ดานสารสนเทศและการสอสาร มปญหาอยในระดบปานกลาง โดยเรยงจากมากไปหานอย

การไมจดชองทางใหบคลากรสามารถแสดงความคดเหนในดานตางๆ ของหนวยงานได และ

การรายงานขอมลทส าคญๆ แตไมไดแจงใหผบรหารทกระดบทราบ และมปญหาอยในระดบนอย

ไดแก ขาดระบบการตดตอสอสารทงภายนอกและภายใน เพอรายงานขอมลตางๆ อยางเพยงพอ

ครบถวน ถกตอง และทนเวลา บคลากรไมไดรบแจงเกยวกบปญหาจดออนของการควบคมภายใน

ทเกดขน และแนวทางการแกไขและการรายงานขอมลตางๆ ตอผบรหารจะรายงานเพยงขอมล

ทผบรหารเทานน

99

ดานการประเมนความเสยง โดยอยในระดบนอย เมอพจารณาเปนรายขออยในระดบ

ปานกลาง คอ การไมเหนความส าคญในการจดใหมเอกสารทระบวตถประสงคและเปาหมายรวมทง

ทศทางการด าเนนงานของหนวยงาน และอยในระดบนอย โดยเรยงจากมากไปหานอย ดงน

การประเมนความเสยงแคภายในหนวยงานอยางเดยว แตไมมองความเสยงจากภายนอก

ทจะเกดขนกบหนวยงาน การไมเขาใจในการประเมนความเสยงของบคลากรและบคลากรทกคน

ในหนวยงานไมมสวนรวมในการวเคราะหความเสยง

ดานการตดตามประเมนผล โดยอยระดบนอย เมอพจารณาเปนรายขออยในระดบปานกลาง

โดยเรยงล าดบจากมากไปหานอย ดงน ตวชวดในการประเมนผลไมชดเจน การไมแจงใหบคลากร

ทกคนในหนวยงานทราบและเขาใจบทบาทหนาทของตนเกยวกบการควบคมภายใน และ

การประเมนผลแลวไมไดมการปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะทแจงไว

บทท 3

กรณศกษา

การศกษาปญหาพเศษ เรอง การควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช

องคกรภาครฐแหงหนง โดยท าการศกษาจากขอมลในระดบปฐมภมและทตยภม ซงท าการศกษา

คนควาขอมลจากวทยานพนธ ทมความเกยวของกบการควบคมภายในและสมภาษณขอมลจาก

พนกงานในกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

ประวตองคกรภาครฐแหงหนง

กอน พ.ศ. 2480 ยารกษาโรคแผนปจจบนทใชในประเทศไทย ตองสงซอมาจากตางประเทศ

แทบทงสน ยงไมมโรงงานส าหรบผลตยาขนใชเองภายในประเทศอยางเปนระบบอตสาหกรรม

ดร.ตว ลพานกรม ในสมยด ารงต าแหนงอธบดกรมวทยาศาสตร กระทรวงเศรษฐการ กอตง

กองเภสชกรรมขนในป 2480 เพอศกษาวเคราะหวจยทางเภสชกรรมและวจยสมนไพรทใชท าเปนยา

ซงไดพจารณาเหนวาประเทศไทยตองสงซอยาแผนปจจบนมาจากตางประเทศ มจ านวนเพมมากขน

ทกป ตวยาหลายชนดท ามาจากสมนไพรทมอยภายในประเทศ เพยงแตยงขาดโรงงานทจะผลตให

เปนยาเขามาตรฐานเภสชต ารบ จงมความมงมนทจะคดจดสรางโรงงานเภสชกรรมขน โดยม

วตถประสงคเพอสงเสรมอตสาหกรรมภายในประเทศใหเจรญกาวหนายงขน เพอเปนการประหยด

เงนทตองสงยาจากตางประเทศใหลดนอยลงและเพอจะไดมยาส ารองไวใชในประเทศ ปองกน การ

ขาดแคลน แมในยามคบขน และไดเรมสรางโรงงานเภสชกรรมขนในทดน ซงเชาจากส านกงาน

ทรพยสนสวนพระมหากษตรยทต าบลพญาไท มเนอท 47 ไร เมอเดอนมกราคม 2482

ในระยะแรกโรงงานเภสชกรรมผลตยาออกจ าหนายรวม 25 ชนด ไดแก ยาฉด 3 ชนด

ยาเมด 7 ชนด ทงเจอร 9 ชนด ยาสกด 1 ชนด ยาสปรต 1 ชนด รวมกบยาทเคยผลตมากอน ตงแต

101

กรมวทยาศาสตรยงเปนศาลาแยกธาตอก 4 ชนด คอ ยารกษาโรคเรอนจากน ามนกระเบา 3 ชนด

ยาสกดวตามนบ จากร าขาว 1 ชนด

เนองจากการด าเนนงานโรงงานเภสชกรรม มลกษณะเปนธรกจจดรปการบรหาร แยกจาก

กรมวทยาศาสตร โดยมคณะกรรมการอ านวยการซงแตงตงโดย การอนมตของคณะรฐมนตร ท า

หนาทก าหนดนโยบายและควบคมก ากบการ ดร.ตว ลพานกรม ไดด ารงต าแหนงประธานกรรมการ

อ านวยการคนแรก และไดเจรจาท าความตกลงขอกเงนจากกระทรวงการคลงจ านวน 5 แสนบาท

อตราดอกเบยรอยละ 5 ตอป ก าหนดช าระเงนคนภายใน 10 ป เพอน ามาเปนเงนทนหมนเวยน

ในการด าเนนงาน

ในป 2485 มการปรบปรงกระทรวงทบวงกรม และไดมการจดตงกระทรวงสาธารณสขขน

โรงงานเภสชกรรมตองพนจากการสงกดในกรมวทยาศาสตร กระทรวงเศรษฐการ โดยถก โอน

มาเปนแผนกหนงของกองเภสชกรรม กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสขเมอ

วนท 7 เมษายน 2485

วนท 24 มถนายน 2485 ไดมพธเปดโรงงานเภสชกรรม อยางเปนทางการ โดยม

พ.อ.ชวง เชวงศกดสงคราม รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธานในพธ

สงครามทเกดขนมาตงแต ปลายป 2484 ทวความรนแรงยงขน กองทพฝายสมพนธมตร

ไดสงเครองบนเขามาทงระเบดโจมตกองทพทหารญปนในกรงเทพฯ ประชาชนตองอพยพหนภย

ออกไปอยนอกเมอง โรงงานเภสชกรรมกตองอพยพทรพยสนบางสวน และยายการผลต

บางประเภทไปผลตอยทวดบางเดอ จงหวดปทมธาน

โรงงานเภสชกรรมซงด าเนนการมาไมนานนก ไมอาจจด การเครองจกร ทใชในการผลต

ตามโครงการทวางไว จงตองพยายามจดหาและคดแปลงเครองมอทท าขนในประเทศมาใช เพราะ

การขาดแคลนวตถดบ จงตองพยายามจดหาและท าวตถดบขนใชเอง

102

โดยโรงงานเภสชกรรมกสามารถผลตเคมภณฑและยาจากวตถดบทหาไดในประเทศขนใช

เองไดหลายชนดเชน Sodium Choride ส าหรบท าน าเกลอฉด Chloroform ส าหรบดมสลบ

Morphine Codeine Ethyl Alcohol และ Insulin เปนตน ชวยใหมยาไวใชในราชการ และบรการ

ประชาชนบรรเทาความขาดแคลนยาในภาวะสงครามไดเปนอนมากสมตามเจตนารมณ

ของ ฯพณฯ ดร.ตว ลพานกรม ผใหก าเนดโรงงานเภสชกรรม

เมอกจการของโรงงานเภสชกรรมมนคงดแลว กองโอสถศาลา กรมวทยาศาสตรการแพทย

ซงมภารกจส าคญในการจดซอยาและเวชภณฑจ าหนายใหแกสวนราชการ และปรงยาต าราหลวง

ออกจ าหนายจงไดมอบหนาทการผลตยาต าราหลวงใหแกโรงงานเภสชกรรม โดยกองโอสถศาลา

เปนผจ าหนายดานเดยว

ป 2489 โรงงานเภสชกรรมไดเรมด าเนนการผลตยาปองกนโรค ประเภทชววตถ ขนเปน

ชนดแรก คอ วคซนปองกนไขทรพษ ( Smallpox Vaccine) โดยไดจดสรางอาคารผลตขน ดวยเงน

ของโรงงานเภสชกรรม เปนเงน 97,000 บาท แล ะ ไดผลตวคซน ทอกซอยด และเซรมเพมขน

อกหลายชนดในเวลาตอมา

วนท 13 กนยายน 2495 ไดมพระราชกฤษฎการจดวางระเบยบราชการกรมวทยาศาสตร

การแพทย ในกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2495 ใหโรงงานเภสชกรรม พนจากสงกด ใน

กองเภสชกรรม กรมวทยาศาสตรการแพทย ในฐานะเปนรฐวสาหกจ บรหารงานโดยคณะกรรมการ

อ านวยการ ซงคณะรฐมนตรแตงตง และอยภายใตการดแลของกระทรวงสาธารณสข ซงต าแหนง

"ผจดการ" ไดเปลยนชอเปน "ผอ านวยการ"

โรงงานเภสชกรรม ด าเนนกจการมาเปนเวลา 20 ป จากผลการจ าหนายในปเรมแรก

ประมาณ 1 แสนบาท ไดเพมขนเปน 11.05 ลานบาท ในป 2502 และมก าไรจากการด าเนนงา น

ตลอดมาทกป แตตองประสบกบภาวะขาดทนในป 2503 ตดตอกนมาถง 2504 แมวายอด การ

จ าหนายจะเพมขนทกปกตาม

103

ฯพณฯ พระบ าราศนราดร รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และด ารงต าแหนง

ประธานกรรมการอ านวยการโรงงานเภสชกรรม จงไดแตงตงคณะกรรมการพจารณาปรบปรง

กจการดานการบรหารและวชาการของโรงงานเภสชกรรม และคณะกรรมการอ านวยการ โรงงาน

เภสชกรรมไดแตงตง นายแพทยจตต เหมะจฑา เปนผอ านวยการโรงงานเภสชกรรม และใหมา

ปฏบตหนาทเตมเวลา จงท าใหมการปฏบตงานทใกลชด และเอาใจใสปรบปรงอยางจรงจงมากขน

ท าใหกจการดขนตามล าดบ

ในชวงเวลาทผานมาในการจ าหนายยาใหแกสวนราชการนน เมอโรงงานเภสชกรรมผลตยา

แลวจะจ าหนายใหกองโอสถศาลา กองโอสถศาลาจงน าไปจ าหนายใหแกสวนราชการอกทอดหนง

ซงเปนการด าเนนงานอยางซ าซอนและสนเปลองคาใชจายมากกวาทควรจะเปน

คณะกรรมการพจารณาปรบปรงกจการดานบรหารและวชาการของโรงงานเภสชกรรม

จงสรปขอพจารณาวา ควรรวมงานของกองโอสถศาลากบโรงงานเภสชกรรมเขาดวยกน

โดยกรรมการสาธารณสขไดมค าสงใหรวมกจการตงแตวนท 1 ตลาคม 2506 เปนตนไป

สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน ผส าเรจราชการแทนพระองค ทรงพระกรณาโปรด

เกลาฯ ลงพระปรมาภไธย ตราพระราชบญญต องคกรภาครฐแหงหนง พทธศกราช 2509 ใหไว

ณ วนท 5 สงหาคม 2509

องคกรภาครฐแหงหนงจากการรวมกจการของโรงงานเภสชกรรม และกองโอสถศาลาจง

ถอก าเนดขนนบแตบดนน และไดเรมด าเนนกจการในฐานะองคกรภาครฐแหงหนง ตงแต

วนท 1 ตลาคม 2509 เปนตนมา

โครงสรางองคกร

105

ลกษณะโครงสรางการบรหารงานองคกรภาครฐแหงหนง

การบรหารงานขององคกรภาครฐแหงหนงหลก สามารถแบงได 2 ฝาย คอ ฝายบรหาร

ไดแก ผอ านวยการ รองผอ านวยการ ผชวยผอ านวยการ ผเชยวชาญพเศษและผเชยวชาญ10 และ

ฝายปฏบตการซงสามารถแบงออกเปน 5 กลมยอยๆดงน

1. กลมภารกจบรหาร ซงประกอบดวย ส านกอ านวยการ ส านกบรหารยทธศาสตร และ

ฝายทรพยากรบคคล

1.1 ส านกงานอ านวยการ ประกอบดวย กองอ านวยการ กองกฎหมาย

กองประชาสมพนธ กองเทคโนโลยสารสนเทศ กองธรกจรวมทน กองบรหาร

ความเสยงและการควบคมภายใน ซงแตละกองจะแยกการปฏบตงานออกเปน

แตละแผนกดงน

1.1.1 กองอ านวยการ ประกอบดวย แผนกสารบรรณ แผนกบรหารงาน

การประชม แผนกเลขานการ

1.1.2 กองกฎหมาย ประกอบดวย แผนกนตการ แผนกนตกรรมสญญา

แผนกอรรถคด

1.1.3 กองประชาสมพนธ ประกอบดวย แผนกแผนงานประชาสมพนธ

แผนกสารนเทศ แผนกโสตทศนปกรณ แผนกงานโครงการ

1.1.4 กองเทคโนโลยสารสนเทศ ประกอบดวย แผนกระบบงานขาย

แผนกระบบงานบญช แผนกระบบงานผลต แผนกปฏบตการ

คอมพวเตอร แผนกสารสนเทศการบรหาร

106

1.1.5 กองธรกจรวมทน ประกอบดวย กลมงานบรหารวชาการ กลมงาน

ธรการ กลมงานตดตามและพฒนาธรกจ

1.1.6 กองบรหารความเสยงและควบคมภายใน ประกอบดวย กลมงาน

บรหารความเสยง กลมงานระบบควบคมภายใน

1.2 ส านกบรหารยทธศาสตร ประกอบดวย กองนโยบายยทธศาสตร กองแผนงาน

และงบประมาณ กองประเมนและตดตาม

1.2.1 กองนโยบายยทธศาสตร ประกอบดวย กลมงานประชาสมพนธ

สนบสนนนโยบาย กลมงานสอสารกลยทธและการจดการองคความร

1.2.2 กองแผนงานและงบประมาณ ประกอบดวย กลมงานจดท า

แผนยทธศาสตร กลมงานประสานจดท าแผนงบประมาณ

1.2.3 กองประเมนและตดตาม ประกอบดวย กลมงานประเมนผลตาม

แผนยทธศาสตร กลมงานตดตามผลตามแผนผบรหารระดบสงสด

1.3 ฝายทรพยากรบคคล ประกอบดวย กองการเจาหนาท กองพฒนาบคลากร

กองตอบแทนและสทธประโยชน กองแรงงานสมพนธและวนย

กองการแพทยและอนามย

1.3.1 กองการเจาหนาท ประกอบดวย แผนกอตราก าลง แผนกงานบคคล

1.3.2 กองพฒนาบคลากร ประกอบดวย แผนกแผนงานฝกอบรมและพฒนา

แผนกฝกอบรม แผนกหองสมด

107

1.3.3 กองตอบแทนและสทธประโยชน ประกอบดวย แผนกเงนเดอน

แผนกสวสดการและสทธประโยชน

1.3.4 กองแรงงานสมพนธและวนย ประกอบดวย กลมงานแรงงานสมพนธ

กลมงานวจย

1.3.5 กองการแพทยและอนามย ประกอบดวย แผนกเวชปฏบต

แผนกทนตกรรม

2. กลมภารกจการเงน ซงประกอบดวย ฝายบญชและการเงน

2.1 ฝายบญชและการเงน ประกอบดวย กองบญช กองบญชตนทน กองการเงน

กองงบประมาณ

2.1.1 กองบญช ประกอบดวย แผนกบญชลกหนภาครฐ แผนกบญชลกหน

ภาคเอกชน แผนกบญชเจาหน แผนกบญชทวไป

2.1.2 กองบญชตนทน ประกอบดวย แผนกบญชตนทนผลตยา แผนกบญช

ตนทนผลตชววตถและกอง–การพมพ แผนกบญชสนคา

2.1.3 กองการเงน ประกอบดวย แผนกบรหารการเงน แผนกการเงน

แผนกควบคมเครดตและตดตามหนสน แผนกตรวจจาย

2.1.4 กองงบประมาณ ประกอบดวย แผนกจดท างบประมาณ แผนกบรหาร

งานงบประมาณ

108

3. กลมภารกจการผลต ซงประกอบดวย ฝายผลตยา โรงานผลตยาปฏชวนะ ฝายชววตถ

ฝายเภสชเคมภณฑ และฝายเทคโนโลยและวศวกรรม

3.1 ฝายผลตยา ประกอบดวย กองบรหารการผลต กองเภสชกรรม 1

กองเภสชกรรม 2 กองเภสชกรรม 3 กองเภสชกรรม 4 กองเภสชกรรม 5

3.1.1 กองบรหารการผลต ประกอบดวย แผนกแผนงานการผลต แผนก

ธรการ แผนกพฒนาระบบผลต

3.1.2 กองเภสชกรรม 1 ประกอบดวย แผนกยาเมด 1 แผนกแคปซล

แผนกบรรจยาเมด 1

3.1.3 กองเภสชกรรม 2 ประกอบดวย แผนกยาเมด 2 แผนกเคลอบเมด

แผนกบรรจยาเมด

3.1.4 กองเภสชกรรม 3 ประกอบดวย แผนกยาเมด 2 แผนกปราศจากเชอ 1

แผนกปราศจากเชอ 2

3.1.5 กองเภสชกรรม 4 ประกอบดวย แผนกตานยาไวรสเอดส

3.1.6 กองเภสชกรรม 5 ประกอบดวย แผนกยาน า 1 แผนกยาน า 2 แผนบรรจ

ยาน า 1 แผนกบรรจยาน า 2 แผนกยาลดกรด แผนกผงน าตาลเกลอแร

3.2 โรงานผลตยาปฏชวนะ ประกอบดวย กลมการผลต 1 กลมการผลต 2

กลมควบคมคณภาพ

109

3.3 ฝายชววตถ ประกอบดวย งานบรหารการผลตชววตถ กองผลตวคซนจาก

แบคทเรย กองผลตวคซนจากไวรส กองเซรม กองบรรจชววตถ

กองสตวทดลอง

3.3.1 กองผลตวคซนจากแบคทเรย ประกอบดวย แผนกผลตวคซนไอกรน

และอหวาต แผนกผลตวคซนคอตบและบาดทะยก แผนกวคซนผสม

3.3.2 กองผลตวคซนจากไวรส ประกอบดวย แผนกผลตวคซนเจ แผนกบรรจ

วคซนเจ

3.3.3 กองเซรม ประกอบดวย แผนก ผลตเซรมแกพษง แผนกผลตแอนต

ทอกซน แผนกผลตพลาสมา

3.3.4 กองบรรจชววตถ ประกอบดวย แผนก บรรจวคซนปองกนโรคตบ

อกเสบ แผนกบรรจวคซนรวม แผนกบรการการผลต

3.3.5 กองสตวทดลอง ประกอบดวย แผนกสตวทดลอง 1 แผนกสตวทดลอง2

แผนกสตวทดลอง 3

3.4 ฝายเภสชเคมภณฑ ประกอบดวย กองงานประกนคณภาพกลมธรกจ

กองสนบสนนการผลต กองผลตภณฑธรรมชาต กองผลตวตถดบเคมภณฑ

กองเภสชภณฑ

3.4.1 กองงานประกนคณภาพ ประกอบดวย กลมงานประกนคณภาพ

กลมงานตรวจสอบคณภาพ

110

3.4.2 กองสนบสนนการผลต ประกอบดวย กลมงานธรการและแผนงาน

การผลต กลมงานคลงพสด กลมงานวศวกรรม

3.4.3 กองผลตภณฑธรรมชาต ประกอบดวย กลมงานวตถดบสมนไพร กลม

งานผลตตวยาสมนไพร กลมงานผลตภณฑธรรมชาต -ผลตภณฑเสรม

อาหารและอนๆ

3.4.4 กองผลตวตถดบเคมภณฑ ประกอบดวย กลมงานผลตตวยาส าคญ

กลมงานผลตเคมภณฑและบรรจภณฑ

3.4.5 กองเภสชภณฑ ประกอบดวย กลมงานผลตเภสชภณฑ กลมงานผลต

ชดตรวจวนจฉย

3.5 ฝายเทคโนโ ลยและวศวกรรม ประกอบดวย กองบ ารงรกษาเครองจกรกล

กองสนบสนนและบรการโรงงาน กองวศวกรรม กองการพมพ กอง

ความปลอดภยและสงแวดลอม

3.5.1 กองบ ารงรกษาเครองจกรกล ประกอบดวย แผนกแผนงานและ

บ ารงรกษาปองกน แผนกซอมบ ารงเครองจกรกลการผลต แผนก

ซอมบ ารงเครองจกรกลโรงงาน แผนกซอมบ ารงเครองมอวทยาศาสตร

และระบบอตโนมต

3.5.2 กองสนบสนนและบรการโรงงาน ปรกอบดวย แผนกธรการและจดหา

พสดชาง แผนกอาคารและโรงงานชาง แผนกไฟฟาก าลง

111

3.5.3 กองวศวกรรม ประกอบดวย แผนกออกแบบและพฒนาอตสาหกรรม

แผนกสอบเทยบและตรวจสอบความถกตอง แผนกบรการและจดการ

ดานพลงงานโรงงาน

3.5.4 กองการพมพ ประกอบดวย แผนกแผนงานการพมพ แผนกสราง

แบบพมพ แผนกงานพมพ แผนกจดการสงพมพ

3.5.5 กองความปลอดภยและสงแวดลอม ประกอบดวย กลมงานจดการ

ขอมลขาวสารและสถต กลมงานความปลอดภยและอาชวอนามย กลม

งานสงแวดลอมและสขาภบาล

4. กลมภารกจการตลาด ซงประกอบดวย ฝายการตลาด และฝายบรหารพสด

4.1 ฝายการตลาด ประกอบดวย กองธรกจตางประเทศ กองบรหารลกคาสมพนธ

กองการตลาด

4.1.1 กองธรกจตางประเทศ ประกอบดวย กลมงานขายตางประเทศ กลมงาน

การตลาดตางประเทศ กลมงานธรการตางประเทศ

4.1.2 กองบรหารลกคาสมพนธ ประกอบดวย กลมงานลกคาสมพนธ กลม

งานศนยบรการลกคา

4.1.3 กองการตลาด ประกอบดวย แผนกวางแผนการตลาดภาครฐและเอกชน

แผนกวจยและขอมลการตลาด แผนกสอสารการตลาด

112

4.2 ฝายบรหารพสด ประกอบดวย กองบรหารผลตภณฑ กองจดซอทวไป

กองจดซอและส ารองวตถดบ กองจดซอและและส ารองบรรจภณฑ

4.2.1 กองบรหารผลตภณฑ ประกอบดวย กลมงานบรหารผลตภณฑใหม

กลมงานบรหารผลตภณฑ

4.2.2 กองจดซอทวไป ประกอบดวย แผนกจดซอ 1 แผนกจดซอ 2

แผนกจดซอ 3 แผนกคลงพสด

4.2.3 กองจดซอและส ารองวตถดบ ประกอบดวย แผนกจดซอวตถดบ

แผนกส ารองวตถดบ 1 แผนกส ารองวตถดบ 2 แผนกส ารองวตถดบ 3

5. กลมภารกจวชาการ ซงประกอบดวย ฝายประกนคณภาพ และสถาบนวจยและพฒนา

5.1 ฝายประกนคณภาพ ประกอบดวย กองบรหารเอกสารประกนคณภาพ

กองมาตรฐานการผลต กองมาตรฐานวตถดบ กองมาตรฐานผลตภณฑ

5.1.1 กองบรหารเอกสารประกนคณภาพ ประกอบดวย แผนกแผนงานและ

ทะเบยนยา แผนกศนยควบคมเอกสาร

5.1.2 กองมาตรฐานการผลต ประกอบดวย แผนกพฒนาวธวเคราะห

แผนกพฒนากระบวนการผลต

5.1.3 กองมาตรฐานวตถดบ ประกอบดวย แผนกมาตรฐานวตถดบ 1

แผนกมาตรฐานวตถดบ 2

113

5.1.4 กองมาตรฐานผลตภณฑ ประกอบดวย แผนกมาตรฐานผลตภณฑ 1

แผนกมาตรฐานผลตภณฑ 2 แผนกตรวจสอบความคงตวของยา

5.2 สถาบนวจยและพฒนา ประกอบดวย กลมสนบสนนงานวจย กลมวจยและ

พฒนาเภสชกรรม กลมวจยเภสชเคมภณฑ กลมวจยอตสาหกรรม

เทคโนโลยชวภาพ กลมวจยวทยาศาสตรการแพทย กลมวจยมาตรฐาน

สมนไพร กลมศกษาชวสมมล

บทบาทและหนาท

องคกรภาครฐแหงหนงไดก าหนดหนาทการปฏบตงานของแตละต าแนงหนาทไวอยาง

ชดเจนตามผงหนาของบคลากรโดยจะแยกออกเปนแตละฝายตางๆ แตจะท าการศกษาของฝายบญช

การเงน ซงจะแยกหนาทการท างานออกเปนแตละกอง ดงน

กองบญช แผนกบญชลกหนภาครฐ มหนาทดงน

1. ท าหนงสอแจงลกหนภาครฐ

2. ท าหนงสอแจงลกหนภาครฐ (กรณลดหน)

3. จดท า Draft Maintenance ลกหนภาครฐ

4. จดท าบญชแสดงหนสน

5. จดท าการสรปยอดลกหนคงเหลอ

114

6. กระทบยอด AR กบระบบ GL

แผนกบญชลกหน ภาคเอกชน มพนกงานประจ า 4 คน ลกจาง 3 คน มหนาท ดงน

1. ท าหนงสอแจงลกหนภาคเอกชน

2. การตดตามหนลกหนเอกชนขายเชอ

3. การตดตามหนลกหนเอกชนขายเชอ(กรณช าระหนเกนDue)

4. ตรวจสอบบตรลกหนภาคเอกชน

5. การควบคมลกหนทเกดจากการขาย โดยกองธรกจตางประเทศ

6. ตงส ารองหนสญประจ าป

แผนกบญชเจาหน มพนกงานประจ า 4 คน มหนาท ดงน

1. จดท าบญชซอเชอ

2. จดท าบญชเพมหน-ลดหน

3. การคมยอดเจาหนการคา

4. จดท ารายงานปรบปรงภาษ

115

5. จดท าบญชช าระเจาหน

แผนกบญชทวไป มพนกงานประจ า 8 คน มหนาท ดงน

1. ตรวจสอบการจายเงนเกยวกบคาใชจาย ทรพยสนและจายอนๆ

2. ตรวจสอบรายไดอนและเงนรบอนๆ

3. ตรวจสอบการจายเงนยมทดรองและเงนรองจาย

4. ตรวจสอบและการบนทกบญชเคลยรลกหนเงนยม-ทดรองและเงนรองจาย

5. บนทกบญชคารกษาพยาบาลและคาเลาเรยนบตร

6. บนทกบญชคาใชจายตางๆ ตง Voucher โดยไมได เปด PO. ในระบบบญชเจาหน

7. การบนทกตง Voucher โดยเปด PO

8. การบนทกบญชเงนประกนสญญา โดยตง Voucher

9. การกระทบยอด Voucher คงเหลอในระบบบญชเจาหน กบบญชแยกประเภททวไป

10. การบนทกบญชเกยวกบซอตางประเทศ

11. การกระทบยอดบญช PO. Receipts ทยงไมไดตงหนกบยอดคงเหลอในระบบบญชแยก

ประเภททวไป

116

12. การกระทบยอด AP กบยอดคงเหลอในบญช- แยกประเภททวไป

13. การบนทกคาเสอมราคาและตรวจสอบบญชสนทรพยประเภททดน อาคาร

และอปกรณ

14. ส ารวจทรพยสนประจ าป ประเภทงบลงทนและการสรปผล การส ารวจสนทรพย

ประจ าป

15. กระทบยอดขายองคกรและยาผผลตอน ในงานขายกบระบบบญชแยกประเภททวไป

16. การเกบขอมลหาทนประกนภยให Update ทกป

17. บนทกคาแรงจายจรง และคาใชจายในการผลตจายจรง

18. การPost รายการจากระบบงานยอย เขาระบบบญช-แยกประเภททวไป ใน MFG-Pro

และ Oracle

กองบญชตนทน แผนกบญชตนทนผลตยา มหนาท ดงน

1. ท าการเปรยบเทยบราคาซอ วตถดบ อปกรณเปลยนไปจากเดมเกน 10 %

2. ท าการเปรยบเทยบราคาทนเมอราคาวตถดบ/อปกรณเปลยนแปลง

3. ท าการปดบญชเกยวกบการผลตในแตละใบสงผลต

4. ท าการปดงานระหวางท า

117

5. ท าการปนสวนผลแตกตางจากการซอ

6. ท าการปนสวนผลแตกตางจากคาแรงและคาโสหย-การผลต

7. ท าการปนสวนผลแตกตางจากการผลต

8. ท าการปลอย Active Item ใหม

9. ท าการหาราคาทนของสนคา Reject/ขอตดบญชของ Work Order

แผนกบญชตนทนผลตชวตถและกองการพมพ มหนาท ดงน

1. ท าการปนสวนคาใชจายเพอหา Laber Rate Variance และ Burden Rate Variance

2. ท าการปดบญชเกยวกบการผลตในแตละใบสงผลต (Work Order Close)

3. การปรบปรงบญช ผลแตกตางเนองจากการซอพสด

4. ท าการหาผลกระทบเมอราคาซอวตถดบ อปกรณ วสดเปลยนไปจากเดมเกน 10 %

5. ท าการหาผลกระทบเมอราคาซอวตถดบ อปกรณเปลยนแปลงไปจากแผนกจดซอ

6. ท าการปลอย Active Item ใหม

7. แจงยอดการเรยกใชหน เพอเรยกเกบเงน

118

8. ท าการหาราคาทนของสนคา Reject/ขอตดบญชของ Work Order

9. ท าการค านวณตนทนเมอมการเปลยน Routing Bom และ Batch Size

แผนกบญชสนคา มหนาท ดงน

1. ท าส ารองฉกเฉน

2. บนทกบญชรานคา

3. ท าการชนยอด IC – GL

4. ท าการปลอย Item ใหม

5. ท าการตรวจสอบราคา PO

6. บนทกบญช Maximo

7. บนทกสนคาเสยหาย

8. ท าการ Cycle Count

9. การคดราคาทนตางประเทศ

10. การปนสวนคาใชจาย

119

11. การท ารายงานยอดคงเหลอ บรษทรวมทน

กองการเงน แผนกบรหารการเงน มหนาท ดงน

1. การรบช าระหนคาเวชภณฑจากแผนกควบคมเครดตและตดตามฯ

2. การรบเงนทวไป

3. การรบเงนจากแผนกรานคา 1 – 12 และสาขาภาค

4. การกระทบยอดเงนฝากธนาคาร

แผนกการเงน มหนาท ดงน

1. ควบคมการจายเงนรานคา / บรษท

2. ควบคมการจายเงนทดรอง / รองจาย

3. ควบคมการจายเงนสดยอย

4. ควบคมการจายเงนสนบสนนอน ๆ

5. ควบคมการจายเงนพนกงาน

6. ควบคมการจายเงนภาษหก ณ ทจาย

120

7. การควบคมการจายเงน

แผนกควบคมเครดต/หนสน มหนาท ดงน

1. กรณลกคาสงเงนมาช าระเอง

2. กรณสงพนกงานการเงนไปเกบเงนจากลกคาภาครฐ

3. กรณสงพนกงานการเงนไปตดตอขอเกบเงนจากลกคาภาคเอกชน

4. กรณรบช าระหนจากลกคาตางประเทศ

5. กรณสงพนกงานเดนตลาดหรอลกจางไปเกบเงนจากลกคาในสวนภมภาค

6. กรณออกใบเสรจรบเงนดวยเครองคอมพวเตอรและการบนทกบญช

7. การออกหนงสอตอบรบเงนคายาและคาเวชภณฑ

แผนกตรวจจาย มหนาท ดงน

1. ตรวจสอบใบส าคญการสงซอ

2. ตรวจสอบการเบกเงนคาลวงเวลาและคาแรงลกจางโครงการ (รายวน)

3. ตรวจสอบการเบกเงนคารกษาพยาบาล

121

4. ตรวจสอบการเบกเงนชวยเหลอการศกษาบตร

5. ตรวจสอบเอกสารเงนยมทดรอง (ประเภทซอสนคา /จาง / ซอม)

6. การตรวจสอบเอกสารเงนยมทดรอง (ประเภทฝกอบรม)

7. ตรวจสอบเงนรางวลการขายภาคเอกชนและภาครฐ

กองงบประมาณ มหนาท ดงน

1. การบนทกรายงานงบลงทนประจ าปเขาระบบและยกยอดรายการงบผกพน

2. การจดท าประมาณการงบการเงนและงบลงทนประจ าป

3. บนทกตรวจสอบการขอใชงบประมาณ หกงบประมาณและยอดช าระตามงบลงทน

4. การตรวจสอบเอกสารและบนทกการขอใชงบประมาณเขาระบบตามงบท าการ

5. การขอจดสรรงบประมาณส าหรบโครงการทไดรบเงนสนบสนนจากรฐบาล

6. การตดตามและรายงานผลการด าเนนงานส าหรบโครงการ ทไดรบเงนสนบสนนจาก

รฐบาล

7. การจดท าแผนปฏบตการจดซอ/จดจาง

8. การตดตามและรายงานผลปฏบตการตามแผนจดซอ/จดจาง

122

9. การรายงานผลการด าเนนงานรายเดอน รายไตรมาส

การมอบหมายอ านาจหนาทตามต าแหนงงาน

การก าหนดหนาทในการท ารายการและการเซนอนมตทางองคกรภาครฐแหงหนงได

ก าหนดไวอยางชดเจน ในหนาทความรบผดชอบและการมอบหมายอ านาจหนาทตามต าแหนงงาน

(Responsibility and Delegation of Authority) จะท าการศกษากองบญชองคกรภาครฐแหงหนงโดย

มการแบงออกเปนการบรหารงานบคคลและการบรหารงานทวไป

การบรหารงานบคคล

1. การลา

1.1 อนญาตการลาปวยของผปฏบตงานในสงกดทก ากบดแลพนกงานระดบ 8

ลงมา ครงหนงไมเกน 15 วน

1.2 อนญาตการลาก จของผปฏบตงานในสงกดทก ากบดแลพนกงานระดบ 8

ลงมา ครงหนงไมเกน 7 วน

1.3 อนญาตการลาพกผอนของผปฏบตงานในสงกดทก ากบดแลพนกงานระดบ 8

ลงมา ครงหนงไมเกน 20 วน

2. การลงโทษ

2.1 สงตดเงนเดอนผอยใตบงคบบญชาทกระท าผดในสงกดทก ากบดแล

123

พนกงานระดบ 1-2 ไมเกน 10 % ไมเกน 4 เดอน

พนกงานระดบ 3-5 ไมเกน 15 % ไมเกน 3 เดอน

พนกงานระดบ 6-8 ไมเกน 20 % ไมเกน 2 เดอน

2.2 สงลดขนเงนเดอนผอยใตบงคบบญชาทกระท าผดในสงกดทก ากบดแล

พนกงานระดบ 1-2 ไมเกน 2 ขน

พนกงานระดบ 3-5 ไมเกน 1 ขน

2.3 สงตดเงนเดอนผอยใตบงคบบญชาทกระท าผดในแผนกทก ากบดแล

ระดบ 1-2 ไมเกน 10 % ไมเกน 3 เดอน

ระดบ 3-5 ไมเกน 15 % ไมเกน 2 เดอน

3. การพจารณาความดความชอบ

ประเมนผลการปฏบตงาน โดย หวหนาแผนกในสงกดทก ากบดแลและ

กลนกรองขอเสนอของหวหนาแผนกในสงกดทก ากบดแลในการพจารณาพนกงานใน

สงกดทก ากบดแลทงหมด เพอเสนอเลอนขนเงนเดอน เลอนระดบต าแหนง

124

4. สวสดการ

ลงนา มรบรองขอรบสวสดการดานตางๆของหวหนาแผนกและพนกงานใน

สงกดทก ากบดแล

การบรหารงานทวไป

1. งบประมาณและการเงน

1.1 อนมตด าเนนงานการชอ จางท า ซอม หรอเชา ครงหนงไมเกน 30,000 บาท

1.2 ยมเงนทดลองไมเกนครงหนงไมเกน 50,000 บาท ไดแก การส ารองเปนคาเบย

เลยง คาพาหนะ คาทพกเดนทาง คาซอมแซม คาซอสนคา คาจางท าของ

คาจางแรงงาน คาใชจายในการออกของ คารบรอง หรอคาใชจายอนๆ ทม

ความจ าเปนตองใชจายโดยเรวเพอประโยชนตอองคกรภาครฐแหงหนง

1.3 เบกเงนคารบรองประจ าต าแหนง เดอนละไมเกน 1,000 บาท

1.4 ลงนานในหนงสอโตตอบทวไปในงานของหนวยงานในสงกด ในเรอง

ทไมเปนปญหา ไมใชเปนการอนมต ไมใชเปนการก าหนดนโยบาย และไมใช

หนงสอทมไปถงผด ารงต าแหนงระดบรองอธบายหรอเทยบเทาขนไป

1.5 การสงจายเงนจากธนาคารกรณสงจายไมเกน 1,000,000 บาท ใหลงรายมอชอ

รวมกบ ผอ านวยการฝายบญชและการเงน หรอผอ านวยการกองบญชหรอ

ผอ านวยการกองการเงน หรอผอ านวยการกองงบประมาณ

125

1.6 การสงจายเงนจากธนาคารกรณสงจายเกน 1,000,000 บาท ใหลงรายมอชอ

รวมกบ ผอ านวยการ หรอผเชยวชาญพเศษ

1.7 มการลงนานในหนงสอแจงลกหน

2. เรองอนๆ

2.1 อ านาจในการสงการ การอนญาต การอนมต การปฏบตการหรอการ

ด าเนนงานการดานอนใดในดานบรหาร ใหผอ านวยการกอง และหวหนางาน

มอ านาจด าเนนการไดในหนวยงานทก ากบดแลและบงคบบญชา

2.2 กรณทผไดรบมอบหมายอ านาจไมสามารถปฏบตหนาทได ใหผทไดรบ

การแตงตงใหเปนผทท าการแทนเปนผรบมอบอ านาจ

ลกษณะธรกจ

องคกรภาครฐแหงหนงเปนองคกรของรฐมภารกจในการผลตยาและเวชภณฑ สงเสรมใหม

การศกษาและวจยการผลตยาและเวชภณฑ สงเสรมการวเคราะหยาและเวชภณฑรวมทงวตถดบท

ใชผลตยาและเวชภณฑ ซอ ขาย แลกเปลยนและใหซงยาและเวชภณฑ และด าเนนธรกจทเกยวเนอง

กบการผลตยาและเวชภณฑ เพอสนบสนนงานสาธารณสข ของประเทศ โดยมฐานะเปนรฐวสาหกจ

ในสงกดกระทรวงสาธารณสข ผลตภณฑในดานการรกษาโรคขององคกรภาครฐแหงหนง ม

มากกวา 200 รายการ มก าลงการผลตตอปโดยประมาณดงน

1. ยาเมด 4,000 ลานเมด

2. แคปซล 100 ลานแคปซล

126

3. ยาน า 5 ลานลตร

4. ยาผง 0.15 ลานกโลกรม

5. ขผงและครม 0.4 ลานกโลกรม

6. ยาฉด 19 ลานขวด/หลอด

องคกรภาครฐแหงหนงกระจายผลตภณฑออกสประชาชนโดยผานชองทางตางๆ ลกคา

หลกขององคกรภาครฐแหงหนง คอ โรงพยาบาลและสถานบรการสาธารณสขของรฐทวประเทศซง

มกวา 10,000 แหง นอกจากนนประชาชนยงสามารถซอยาขององคกรภาครฐแหงหนงไดจากราย

ขายยาทวไป รายขายยาขององคกรภาครฐแหงหนงทมอย 11 แหงในเขตกรงเทพมหานคร รวมถง

กองทนยาหมบาน ทมกระจายอยทวไปในทกจงหวด

การควบคมภายในของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

ระบบการควบคมภายในกองบญช องคกรภาครฐแหงหนงซงด าเนนธรกจแบบรฐวสาหกจ

ซงไดมการก าหนดใหหนวยรบตรวจ น ามาตรฐานการควบคมภายในทก าหนดโดยคณะกรรมการ

ตรวจเงนแผนดนไปใชเปนแนวทางจดวางระบบการควบคมภายในใหเกดประสทธภาพ และ

ประสทธผล ซงสามารถสรปไดดงน

1. สภาพแวดลอมการควบคม (Internal Environment)

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมการด าเนนการ ก าหนดจดในการ

ด าเนนการดานสภาพแวดลอมการควบคม เพอใหเกดสภาพแวดลอมการควบคมการ

ควบคมทดไวดงน

127

1.1 การมอบอ านาจหนาทและความรบผดชอบ กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

ไดมการระบไวเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน มการกระจายอ านาจหนาท

ในการตดสนใจและตดตามอยางเหมาะสม มการก าหนดการแบงแยกหนาท

การงานอยางเหมาะสมเพอลดขอบกพรองหรอรายการผดปกต

1.2 ความซอสตยและจรยธรรม กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มการก าหนด

มาตรฐานดานจรยธรรมเพอปองกนกจกรรมทผดกฎหมายและไมเหมาะสม

โดยมมาตรการทเหมาะสมกรณพนกงานไมปฏบตตามกฎ ระเบยบ นโยบายท

วางไว และสอสารใหทราบทวองคกร กองบญชมการสอบสวนและบนทก

เปนหลกฐาน กรณมการปฏบตทเบยงเบนไปจากนโยบายทก าหนด รวมทง

มการใหรางวลพนกงานเมอปฏบตไดผลงานตามเปาหมายและเกดผลด

1.3 ความร ทกษะและความสามารถในการปฏบตงานทไดรบมอบหมาย มการ

ก าหนดคณสมบตไวชดเจนกอนการรบสมครงาน มการระบพนความรทาง

การศกษาและทกษะทจ าเปนในการปฏบตงานกอนการพจารณารบสมคร

เขาเปนพนกงาน

1.4 โครงสรางขององคกรมการจดโครงสรางองคกรและสายการบงคบบญชา

ทชดเจนและเหมาะสมกบขนาด และลกษณะการด าเนนงานขององคกร มการ

ระบหนาทความรบผดชอบของผบรหารอยางชดเจนเพอใหโครงสราง การ

บงคบบญชาสอดคลองกบภารกจและหนาท

1.5 ผบรหารมการแบงการควบคมภายใน เปนแตละกอง มการก าหนดแนว

ทางการควบคมภายในอยางชดเจน โดยมการจดกองทดแลการควบคมภายใน

ขนโดยเฉพาะ คอกองบรหารความเสยงและควบคมภายใน

128

1.6 นโยบายและวธบรหารดานทรพยากรบคคล กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

มการก าหนดนโยบายทเปนลายลกอกษรโดยมคมอในการควบคมภายใน และ

Job description รวมถงมการก าหนดบทลงโทษหากมการฝาฝนตอนโยบาย ม

การก าหนดระเบยบ การพจารณาความดความชอบ โดยสอสารใหพนกงาน

ทกคนรบทราบ อยางชดเจน

2. การประเมนความเสยง (Risk Assessment)

องคกรภาครฐแหงหนง ไดใหความส าคญกบการบรหารความเสยง ทงความ

เสยงทเกดจากปจจยภายใน และความเสยงทเกดจากปจจยภายนอกทสงผลกระทบตอ

องคกร โดยองคกรภาครฐแหงหนงมการจดตง กลมงานบรหารความเสยงขนภายใน

กองบรหารความเสยง และควบคมภายใน เพอบรหารความเสยงทมผลกระทบกบ

องคกรภาครฐแหงหนง

ปจจยความเสยง

องคกรภาครฐแหงหนง มการก าหนดวตถประสงคระดบองคกรไวอยาง

ชดเจนในรปของ พนธกจวตถประสงคและเผยแพรใหบคลากรทกระดบทราบและ

เขาใจตรงกน รวมถงการก าหนดเกณฑการประเมนการบรรลวตถประสงค โดย

ผบรหารใหความสนใจและมการตดตามผลการบรรลวตถประสงคอยางสม าเสมอ

มการก าหนดใหพนกงานทกคนมความรความเขาใจในการประเมนความเสยง โดยท

มการประเมนระบบการควบคมภายในดวยตนเอง ตามองคประกอบการควบคมภายใน

จากการศกษากองบญชองคกรภาครฐแหงหนง ดานการประเมนความเสยง พบวา กอง

บญช องคกรภาครฐแหงหนง ไดจดท าแผนปฏบตงานทสอดคลองกบวตถประสงค

129

การระบความเสยง

ฝายบรหารมการประชมหารอถงการระบปจจยเสยงแกผเกยวของ การระบ

ปจจยเสยงไดมาจากการประเมนโดยผตรวจสอบ พนกงาน ผบรหารระดบกลาง

ตลอดจนผลการประเมนอน ๆ และมการเผยแพรใหพนกงานทเกยวของทราบ ถง

วธการทใชในการระบความเสยง และมการจดล าดบความส าคญของความเสยง

โดยการท า Work Shop บรหารความเสยง จากการศกษากองบญช องคกรภาครฐแหง

หนง มขนตอนการระบความเสยง (Risk identification) และการวเคราะหความเสยง

(Risk analysis) โดยการมอบหมายใหแผนกตรวจจายตรวจสอบเอกสาร ในสวนของ

การบนทกและ กระทบยอดตรวจสอบโดยหนวยงานทดแล ตามสายการบงคบบญชา

การวเคราะหความเสยง

ผบรหารมการก าหนดกระบวนการวเคราะหความเสยงอยางเปนทางการซง

การวเคราะหความเสยงจดท าโดยพนกงานและผบรหารในระดบทเหมาะสมและมการ

ก าหนดกจกรรมควบคมเพอจดการกบความเสยงใหอยในระดบทยอมรบไดซงมการ

แจงใหบคลากรทกคนทราบเกยวกบวธการควบคมเพอปองกนหรอลดความเสยง และ

มการตดตามผลการปฏบตตามวธการควบคมทก าหนด โดยทกองบญช องคกรภาครฐ

แหงหนง มวธการจดการความเสยงโดยการยอมรบความเสยง และโอนความเสยงให

บคคลอน

ความเสยงจากลกษณะธรกจ

ความเสยงจากลกษณะธรกจหรอความเสยงจากปจจยภายนอก องคกรภาครฐ

แหงหนงมการพจารณาความเสยงอยตลอดเวลา เชน การทตอง พงพาวตถดบหลกจาก

130

ตางประเทศ หรอมโรคใหมเกดขนอยางกะทนหนท าใหผลตยาไมทนตอความตองการ

ของผปวย ความเสยงจากภยธรรมชาต เชน อทกภย

ความเสยงจากการควบคมภายใน

ความเสยงจากการควบคมภายในหรอความเสยงจากปจจยภายใน เชน การไม

ปฏบตตามคมอระบบการควบคมภายใน หรอคมอขาดความทนสมย มเหตการณท

ไมเคยประสบ สวนความเสยงทพบในกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง คอการบนทก

รายการทางบญช และการตรวจสอบไมถกตองครบถวนตามก าหนดเวลา

3. กจกรรมการควบคม (Control Activities)

องคกรภาครฐแหงหนงไดมการก าหนดกจกกรมการควบคมออกเปนแตละ

กองอยางชดเจน โดยคณะผจดท าไดท าการศกษากองบญช องคกรภาครฐแหงหนง ม

กจกรรมการควบคมดงตอไปน

3.1 มการมอบหนาทอยางเปนระบบ เพอความมนใจวามระบบตรวจสอบ และ

คานอ านาจกนได

3.2 มการระบหนาทซงตองแบงแยกออกจากกนอยางเหมาะสม ประกอบดวย

กองบญช กองบญชตนทน กองการเงน กองงบประมาณ

3.3 มการแบงแยกหนาทส าคญหรอเสยงตอความเสยหาย ใหแตละ

บคคลรบผดชอบ เพอปองกนและลดความเสยงจากการผดพลาด การทจรต

131

3.4 มการควบคมกจกรรมของบคลากรโดยใชขนตอนการ ปฏบตงาน

การควบคมดแล และการสอบทานอยางเปนทางการ

3.5 มการก าหนดเลขทเอกสารลวงหนาโดยการเรยงเลขล าดบไว

3.6 มการจ ากดการเขาถงเครองคอมพวเตอรโดยการก าหนดรหสผานอยางชดเจน

โดย เฉพาะเครองคอมพวเตอรทใชในการปอนขอมล

3.7 การบนทกบญชเปนไปตามหลกการบญชทรบรองโดยทวไป มการออก

งบการเงนทกเดอนภายในวนท 15 ของเดอนถดไป ถางบป ภายใน 45 วน

ในการลงบญชตางๆ เชนระบบเจาหน ลกหน ตองเสรจภายใน วนท 3

ของเดอนถดไป

3.8 มการวางระบบบญชใหเกยวโยงกบรายการอนทเกยวเนอง เชน การจดซอ

การจายเงน เปนตน

3.9 มกจกรรมการควบคมดานการประมวลผลขอมลรวมถงวธ ปฏบต เพอให

เกดความมนใจวา ขอมลทอยในระบบประมวลผลมความถกตองตรงกบ

แฟมควบคมทไดรบการอนมต

3.10 มก าหนดการปฏบตการสอบทานโดยมการสอบทานขอมล และกระทบยอด

บญชระหวางกนอยางเปนระบบ เชน แผนกบญชทวไปดแลบญชสนคา

แผนกบญชสนคา ดแล STOCK CARD และยงท าการสอบยนรายการทาง

บญชเพอปองกนการลงบญชผดพลาด ไมวาจะเปนกรณ Wrong Account หรอ

Wrong Amount

132

3.11 มการสอบทานโดยการสมตรวจสอบจากส านกตรวจสอบภายใน การตรวจรบ

หรอจายสนคาจะมการสอบทานอยในแตละขนตอน โดยแยกเปน

แผนกตรวจจายเอกสารตางๆ การอนมตรายการ และการตรวจรบสนคาหรอ

ของตางๆ มการสอบยนขอมลสรปกบรายละเอยดประกอบ ขอสรปนน

โดยผบรหารระดบตน

4. สารสนเทศและการสอสาร (Information & Communication)

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มระบบขอมลสารสนเทศทเกยวกบ การ

ปฏบตงาน การรายงานทางการเงนและการด าเนนงานรวมทงมขอมลสารสนเทศทได

จากภายนอกทชวยใหผปฎบตสามารถปฏบตงานตามความรบผดชอบได อยางม

ประสทธภาพและประสทธผล และมการสอสารไปยงผบรหารและผปฏบตงานทราบ

อยางทวถง

4.1 สารสนเทศ

4.1.1 องคกรมการก าหนดผรบผดชอบดานความปลอดภยของระบบ คอ CIO

เพอใหมนใจในความปลอดภยของระบบสารสนเทศ

4.1.2 มการพฒนาและปรบปรงระบบสารสนเทศใหเปนประโยชนและ

เปนปจจบนอยเสมอ โดยผรบผดชอบ คอ กองเทคโนโลยสารสนเทศ

4.1.3 มระบบขอมลสารสนเทศและการสอสารทเกยวกบการปฏบตงาน

การรายงานทางการเงนซงประกอบดวย รายงานตนทน ซงกองตนทนเปน

ผน าเสนอ รายงานทางดานการหาผลประโยชนจากเงน กองการเงนเปนผ

น าเสนอ สวนกองบญชเปนผน าเสนอยอดลกหน/เจาหนคงคาง และวธ

133

เกบเงนจากลกหน เปนตน ซงมการจดท าบญชเลมเดยวโดยออก งบ

การเงนทกเดอน ไตรมาสและรายป ซงรบรองโดยส านกงาน ตรวจสอบ

เงนแผนดน (สตง.)

4.1.4 ขอมลทเปนความรทวไปหรอขอมลภายในมการน าเสนอผานระบบ

Intranet บนทกขอความและหนงสอเวยน สวนขอมลทใชใน

การปฏบตงานหรอตดตอกบบคคลภายนอกใชผานระบบ Internet

4.1.5 กองบญชไดใชโปรแกรม MFG/PRO หรอ Manufacturing Finished

Good Product ในการบนทกบญช ดงน

1) ระบบบญชลกหน ใชบนทกขอมลเกยวกบการเพมหน ลดหน และ

บนทกยอดยกมาของลกหน ตามใบแจงหนแตละใบ บนทกยอดหน

รวม การพมพใบแจงหนพรอมทง Post ขอมลมาจากระบบขายขอมล

บางอยางเกยวกบการขายสามารถแกไขได เชน วนท เงอนไข

การช าระเงน วนทใหสวนลด เปนตน แตขอมลหลกทส าคญ ๆ เชน

รหสบญชลกหน รหสบญชขายไมสามารถแกไขไดและก าหนด

อตราของการค านวณเงนสนบสนนการจ าหนาย เมอมการค านวณ

เงนสนบสนนระบบจะน าอตราทก าหนดไปค านวณเงนใหกบลกคา

เปนตน

2) ระบบบญชเจาหน และบญชลกหนเงนทดรอง ใชส าหรบบนทก

ขอมลเกยวกบการตงหน เพมหน หรอลดหน แลวผปฏบตสามารถ

ตรวจสอบขอมลทได โดยบนทกรายการตงหน ตามรายละเอยด

ใบแจงหนทไดรบจากเจาหน การบนทกรายการตงหนสามารถอางถง

เลขทใบสงซอ (PO Number) ไดหลายใบ หรอไมตองอางถงเลขท

134

ใบสงซอกได กรณทมการตงหนโดยอางถงเลขทใบสงซอ

(PO Number) จากระบบจดซอทมการรบของแลว จะตองระบเลขท

ใบรบของเพอใหระบบท าการกลบรายการบญชจาก

บญชเจาหนตงพก (PO Receipt) ซงบนทกไวแลว ณ จดรบของ เปน

บญชเจาหนทเกดขนจรง ผปฏบตงานสามารถจดพมพรายงาน

Voucher Register ของเจาหนาทผรบผดชอบแตละราย ออกมา

ตรวจสอบความครบถวน และถกตองได ซงจดพมพทกครงท

บนทกขอมลเสรจ

4.2 การสอสาร

4.2.1 การแจงขอมลเกยวกบนโยบาย ระเบยบปฏบต และมการแจกจายหนงสอ

ขาวของหนวยงานใหพนกงานทราบโดยทวกนและอยเปนประจ า

4.2.2 กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมการก าหนดวธปฏบตในการ

ตดตอสอสารในหนวยงานเพอใหพนกงานสามารถปฏบตงานในความ

รบผดชอบอยางมประสทธผลเปนมาตรฐานเดยวกนและมการแจงขอมล

ทเกยวกบการปฏบตงานและขอมลอนๆ ใหพนกงานทราบอยเปนประจ า

4.2.3 การแจงขอมลเกยวกบนโยบายและระเบยบปฏบตใหพนกงานทราบ

โดยการใหหนงสอขาวของหนวยงานใหพนกงานทราบ หากมการ

เปลยนแปลงกฎระเบยบจะแจงใหพนกงานทราบทกครงและมการจดท า

รายงานทเกยวของเสนอใหผบรหารและผเกยวของทราบเปนประจ า

ทกเดอน

135

4.2.4 ระบบการตดตอสอสารทงภายในและภายนอกอยางเพยงพอ เชอถอได

และทนกาลรวมถงการแกไขขอผดพลาดในการเรยกเกบเงนจากลกคา

อยางทนเวลา ปรบปรงและแกไขระบบการควบคมไมใหเกด

การผดพลาดซ า

4.2.5 กองบญช องคกรเภสชไดมการวดความนาเชอถอของแหลงขอมลเอกสาร

บนทกบญชโดยใชระบบบญชเปนระบบ ONLINE มการกระทบยอด

และมแผนกตรวจจายเปนแผนกตรวจเอกสาร การรบจายของ อ านาจ

การเซน การอนมต กรรมการรบของหรอการปฏบต

5. การตดตามประเมนผล (Monitoring)

การด าเนนการตดตามประเมนผลการควบคมภายในของ ฝายบญชและการเงน (กองบญช)

ไดก าหนดใหมการตดตามประเมนผลการควบคมภายใน ใน 2 ลกษณะ ดงน

5.1 การตดตามผลการควบคมในระหวางการปฏบตงานหรอการตดตามประเมนผล

อยางตอเนองเปนกจกรรมทรวมอยในการบรหารจดการและการควบคมดแลการ

ปฏบตงานตามปกตประจ าวน ทผบรหารและผปฏบตงานของฝายบญช และ

การเงนทกระดบ มความรบผดชอบรวมกนในการจดใหมกจกรรมการตดตาม

ประเมนผลการควบคมภายในของหนวยงานตนเอง

5.2 การประเมนผลเปนรายครง ประกอบดวยการประเมนการควบคมดวยตนเอง และ

การประเมนการควบคมอยางเปนอสระ

136

ในการด าเนนการเกยวกบการตดตามและประเมนผล ฝายบรหารไดจดใหม

การตดตามและประเมนผล ทงระหวางการปฏบตงาน และเปนรายครงอยางตอเนอง

สม าเสมอเพอใหความมนใจวา

1. ระบบการควบคมภายในทวางไวเพยงพอ เหมาะสม มประสทธภาพ และมการ

ปฏบตจรง

2. การควบคมภายในด าเนนไปอยางมประสทธผล

3. ขอตรวจพบจากการตรวจสอบและการสอบทานอน ๆ ไดรบการปรบปรงแกไข

อยางเหมาะสมและทนเวลา

4. การควบคมภายในไดรบการปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบสถานการณท

เปลยนแปลงไป

ขนตอนการประเมนผลการควบคมภายในของฝายบญชและการเงน (กองบญช)

ขนตอนท 1 จดประชมเชงปฏบตการรวมกนระหวางผบรหารและ

ผปฏบตงาน ฝายบญชและการเงน โดยอาจใชวธประชมกลม

ขนตอนท 2 ก าหนดงานในความรบผดชอบของฝายบญชและการเงน

ออกเปนกจกรรมหรองาน เพอท าความเขาใจวตถประสงคและเปาหมายของกจกรรม

หรองาน ซงวตถประสงคระดบกจกรรมจะตองสอดรบและเชอมโยงกบวตถประสงค

ระดบหนวยรบตรวจ เพอใหการด าเนนงานในแตละสวนงานยอยบรรลตาม

วตถประสงคของหนวยรบตรวจ หลงจากนนท าการสอบทานขนตอนและวธ

137

ปฏบตงานตามกระบวนการปฏบตงานของกจกรรม เพอท าความเขาใจโครงสรางการ

ควบคมภายในของกจกรรมนน

ขนตอนท 3 จดเตรยมเครองมอการประเมน ไดแก การจดท าตารางกจกรรมท

ควรปฏบต (Flowcharts) แบบสอบถามการควบคมภายใน แบบประเมนองคประกอบ

การควบคมภายใน และเครองมออนๆทจ าเปนและเหมาะสม เปนตน

ขนตอนท 4 การด าเนนการประเมนผลการควบคมภายใน

1. ผประเมนท าการประเมนเกยวกบการมอยและความเหมาะสมของ 5

องคประกอบของการควบคมภายใน และการบรรลวตถประสงคของการ

ควบคมภายในของกจกรรมตางๆ โดยใชแบบประเมนองคประกอบของการ

ควบคมภายใน (เปนการทดสอบค าตอบทไดจากการสอบถามวาเปนไป

ตามทปฏบตจรง)

2. ผประเมนรวมกนประเมนการควบคมภายในทมอยของกจกรรมตางๆ ท

ตนเองรบผดชอบ โดยการทดสอบการมอยจรงและการปฏบตงานจรงของ

ระบบการควบคมภายใน โดยอาจใชวธสอบถามหรอสมภาษณผปฏบตงาน

จรงและผเกยวของ รวมทงการตรวจสอบเอกสารหลกฐานทเกยวของกบ

วงจรปฏบตงานของกจกรรมททดสอบกบการสงเกตการณการปฏบตงาน

จรง แลวบนทกไวเปนลายลกษณอกษร

3. ผประเมนรวมกนประเมนความเสยงทยงมอยทเกยวของกบการบรรล

วตถประสงคของกจกรรมตางๆ โดยการระบปญหา อปสรรค เหตการณ ท

ไมพงประสงคทอาจเกดขนทสงผลใหไมบรรลวตถประสงคตามทก าหนด

ไวในขนตอนท 2 โดยอาจพจารณาใชแบบสอบถามการควบคมภายใน

138

สรปผลการประเมนและการจดท าเอกสารการประเมน

ผประเมนสรปผลการประเมนการควบคมดวยตนเอง และน าขอมลสรปผลมา

จดท ารายงานของสวนงานยอย โดยด าเนนการตามขนตอนดงน

1. จากขอมลทงหมดทไดจากผลการประเมนจดออนหรอความเสยงทมนยส าคญ

ใหวเคราะหความมอย ความเพยงพอและประสทธผลของการควบคมภายใน

ระบและเสนอมาตรการปรบปรงแกไขตามความเหมาะสมและจ าเปน

ผลการประเมนใหบนทกเปนลายลกษณอกษรและสอบทานโดยผบรหารและ

เกบไวในแฟมของหนวยรบตรวจ

2. การวเคราะหความเพยงพอและประสทธผลของการควบคมภายใน

จะตองพจารณาวา

2.1 โครงสรางและรปแบบการควบคมทก าหนดขนเพยงพอ และครอบคลมทก

กจกรรมทส าคญ รวมทงมองคประกอบของการควบคมภายใน ท ง5

องคประกอบหรอไม และอยในเกณฑพอใจหรอไม

2.2 การควบคมภายในทก าหนดมการปฏบตงานจรงหรอไม และสามารถลด

ความเสยงตามทระบหรอไม กรณมไดปฏบตงานจรงในทางปฏบตมการใช

วธการอนทดแทนการควบคมภายในทก าหนดหรอไม

2.3 ถามการปฏบตงานจรงตามระบบการควบคมภายในทมอย ระบบการควบคม

ภายในไดปฏบตหนาทตามทก าหนดไว และไดรบผลส าเรจตามวตถประสงค

หรอไม

139

3. ผลจากการวเคราะหใหสรปความเพยงพอและประสทธผลของการควบคม

โดยพจารณาวาถาระบบการควบคมทมอยและใชจรง ไดปฏบตหนาทตามท

ก าหนดโดยไดสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลในความส าเรจตาม

วตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไว ถอวาระบบการควบคมภายใน

มประสทธผล

4. ผประเมน จะตองเสนอวธการแกไขขอบกพรองหรอจดออนทพบ รวมทง

การปรบปรงแกไขทตองด าเนนการตอไป อยางไรกตาม ในการเสนอการปรบปรง

แกไขนน ควรผานการพจารณาอยางระมดระวงอยางรอบคอบวาการปรบปรงนน

มความเหมาะสม สามารถปฏบตไดและประโยชนทไดรบเกดความคมคา

เมอเทยบกบตนทนทตองเสยไปจากการด าเนนการแกไขปรบปรง

5. ผลการประเมนระดบสวนงานยอย ฝายบญชและการเงน นอกจากบนทกไวเปน

ลายลกษณอกษรแลวใหบนทกในแบบรายงานและสงใหผรบผดชอบหรอ

คณะท างานทหนวยรบตรวจแตงตงขน รวบรวมรายงานเพอประมวลเปนรายงาน

ระดบหนวยรบตรวจ พรอมจดเกบรายงานไวทหนวยรบตรวจ

กองบญชองคกรภาครฐแหงหนงไดมการตดตามประเมนผลการควบคม

ภายในจากการตรวจสอบของผตรวจสอบภายนอกโดย ส านกงานคณะกรรมการ

ตรวจเงนแผนดน สวนการตรวจสอบภายในของแตละแผนกไดท าการตรวจสอบ

ภายใน โดยคณะผปฏบตงานการตรวจสอบภายในของกองบรหารความเสยงและ

การควบคมภายใน ทท าการประเมนและตรวจสอบภายใน ซงมทงการตดตาม

ประเมนผลระหวางการปฏบตการและการประเมนผลการควบคมภายในดวย

ตนเอง โดยลกษณะของผตรวจสอบภายในของกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง

เปนบคลากรทมความรความสามารถและประสบการณเพยงพอ ผตรวจสอบ

ภายในมความเปนอสระและรายงานโดยตรงตอผบรหารสงสด และยงมการ

140

ปรกษาและขอค าแนะน าจากผตรวจสอบภายในและภายนอก คณะผประเมนม

ความรความเขาใจอยางเพยงพอถงภารกจ เปาหมาย วตถประสงค และการ

ด าเนนงานขององคกรและกจกรรม และมความเขาใจระบบควบคมภายในและการ

ปฏบตตามระบบการควบคมจรง โดยวเคราะหผลการประเมนเปรยบเทยบกบ

เกณฑทก าหนด หลงจากการประเมนผลคณะผตรวจสอบภายในจะมการบนทกผล

การตรวจสอบไวเปนลายลกษณอกษร ทงผตรวจสอบภายในและผตรวจสอบอนม

การใหขอเสนอแนะเปนประจ าแกหนวยงานในการปรบปรงระบบการควบคม

ภายใน

นอกจากนไดมการก าหนดการรายงานผลการปฏบตงานตามสาย

การบงคบบญชาเพอสามารถใหผบงคบบญชาประเมนควบคมภายในรวมถงการ

สอบทานรปแบบการควบคมและทดสอบกจกรรมการควบคมโดยตรง ซงได

ก าหนดตามหนวยงานตามโครงสรางองคกรทเหมาะสมและการบงคบบญชาท

สนบสนนระบบการควบคมภายใน ในกรณทขอบกพรองทรายแรงและมปญหา

ดานการควบคมภายใน ไดรายงานผบรหารระดบสงทราบทนท

รวมทงมการตดตามประเมนผลทงจากการตดตามประเมนผลการ

ปฏบตการตามปกต และจากการประเมนผลการควบคมภายในดวยตนเอง

คณะผประเมนมการวเคราะหผลการประเมนโดยเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนด

บทท 4

ผลการศกษา

การศกษาปญหาพเศษ เรอง ศกษาระบบการปฏบตงานการควบคมภายในตามแนวคด

COSO กรณศกษา กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง คณะผจดท าไดท าแบบประเมนองคประกอบ

ของการควบคมภายในเพอเปนขอมลประกอบการวเคราะหองคประกอบตางๆ ดงน

1. สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment)

2. การประเมนความเสยง (Risk Assessment)

3. กจกรรมการควบคม (Control Activities)

4. สารสนเทศ และ การสอสาร (Information and Communications)

5. การตดตามประเมนผล (Monitoring)

สภาพแวดลอมของการควบคม

เนองจากสภาพแวดลอมของการควบคมเปนองคประกอบทมผลกระทบอยางมากตอ

กจกรรมทงหมดทเกดขนในองคกรและการตดสนใจของฝายบรหาร ดงนน สภาพแวดลอม

การควบคมจงเปนรากฐานทส าคญขององคประกอบอน ๆ ของการควบคมภายใน สภาพแวดลอม

การควบคมทดจะเปนการสรางบรรยากาศใหบคลากรทกคนไดตระหนกถงความจ าเปนและ

ความส าคญของการควบคมภายใน ซงจะเอออ านวยใหเกดโครงสรางของการควบคมภายในและ

วนยของบคลากรในการยอมรบการควบคมภายในทองคกรไดก าหนดขน

142

ผลการศกษาระบบการปฏบตงานการควบคมภายในของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

ในดานสภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment) พบวากองบญช องคกรภาครฐแหง

หนงมระบบการปฏบตงานการควบคมภายใน ดานสภาพแวดลอมของการควบคม ทด เนองจาก

มหลกเกณฑการบรหารจดการทชดเจน แบงแยกตามองคประกอบทก าหนดไว ดงน

1. ปรชญาและรปแบบการท างานของผบรหาร

ทศนคตและวธการบรหารงานของผบรหารระดบสง แสดงใหเหนชดเจนถง

การใหความส าคญเกยวกบการควบคมภายใน โดยการจดตงกองบรหารความเสยง

และควบคมภายในขน และ ผบรหารมการด าเนนการก าหนดนโยบายการด าเนนงาน

อยางชดเจน และถายทอดสพนกงานใหรบทราบ ในสวนของกองบญช องคกรภาครฐ

แหงหนงผบรหารมการก าหนดการควบคมภายในขนอยางชดเจน

2. ความซอสตยและจรยธรรม

กองบญชมการจดใหมหลกจรยธรรม (Code of Conduct) ส าหรบผบรหารและ

พนกงานทกคน โดยหลกการนนระบถงการปฏบต งานทหนวยงานยอมใหท าไดหรอ

ไมยอมใหท า มการก าหนดบทลงโทษการไมปฏบตตามหลกจรยธรรมเปนลายลกษณ

อกษร รวมถงมการสงเสรมและสนบสนนวฒนธรรมองคกรทมงเนนความส าคญของ

ความซอสตยและจรยธรรม โดยสอสารทางวาจาในการประชม การหารอกบพนกงาน

และปฏบตตวเปนแบบอยาง

3. ความร ทกษะและความสามารถในการปฏบตงานทไดรบมอบหมาย

การพฒนาบคลากรในกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง ไดมการจดอบรมทง

ภายในและภายนอก แตจะจดอบรมเฉพาะบคคลทเกยวของกบเรองนนๆ ในการอบรม

143

ในเรองของมาตรฐานการบญชฉบบตาง จะเชญวทยากรและอาจารยทมความเชยวชาญ

มาบรรยาย และในปจจบนทางองคกรภาครฐแหงหนงไดมการวาจางหนวยงาน Price

Waterhouse Coopers (pwc) เปนทปรกษาและจดอบรมใหพนกงานบญชทเพงเขารบ

การบรรจเขาอบรมทกทาน ในเรองของการฝกอบรมเกยวกบมาตรฐานบญชฉบบใหม

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมการประเมนความรความช านาญการปฏบตงานของ

พนกงานอยเปนระยะ ๆ รวมถง รกษาบคลากรทมความรและคณสมบตเหมาะสมกบ

งานอยางสม าเสมอ

4. โครงสรางขององคกร

องคกรภาครฐแหงหนงมการก าหนดโครงสรางทเหมาะสม มการแบงสาย

การบงคบบญชาทชดเจน ซงจากการศกษากองบญช องคกรภาครฐแหงหนง จะมการ

แบงโครงสรางยอยเพอสรางสายบงคบบญชาทชดเจนออกเปนแผนก ซงประกอบไป

ดวยแผนกบญชลกหนภาครฐ แผนกบญชลกหนภาคเอกชน แผนกบญชเจาหน และ

แผนกบญชทวไป จงท าใหมความชดเจนในการปฏบตหนาทของพนกงาน รวมถง ม

การแสดงแผนภมการจดองคกรทถกตองและเปนปจจบนใหพนกงานรบทราบ

5. การมอบอ านาจหนาทและความรบผดชอบ

หนวยงาน ไดก าหนดหนาทและความรบผดชอบของงานแตละต าแหนง

(Job Description) อยางชดเจนและเปนลายลกษณอกษร และชแจงใหผรบผดชอบใน

ต าแหนงหนาทนน ๆ ไดทราบและเขาใจหนาทและความรบผดชอบของแตละงาน ม

ขอบเขตอ านาจทเหมาะสม เชน การอนมตรายการตางๆมวธการทมประสทธภาพใน

การตดตามผลการด าเนนงานทมอบหมาย

144

6. นโยบายและวธบรหารดานทรพยากรบคคล

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มการก าหนดนโยบายและวธการจดการ

ทรพยากรบคคลทเปนลายลกษณอกษร โดยมคมอในการควบคมภายใน และ

Job description มการอบรมพนกงานอยางสม าเสมอ โดยใหความรและทกษะทจ าเปน

ตอการปฏบตงานในสวนของขอก าหนดการกระท าผด กมขอก าหนดทชดเจน โดย ม

ขอบงคบองคกรภาครฐแหงหนงวาดวยความรบผดทางแพง พ.ศ. 2511 และ ขอบงคบ

องคกรภาครฐแหงหนงวาดวย การบรหารงานบคคล ขอบงคบ ทองคกรภาครฐแหง

หนงก าหนดไว ในสวนของกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง สามารถแบงได 2 แบบ

คอ การลงโทษจากผอ านวยการกองบญช และการลงโทษจากหวหนาแผนกตางๆ

ในกองบญช

การพจารณาความดความชอบ พจารณาโดยใชเกณฑประเมนผลงาน ซงมการ

ประเมนผลงานของพนกงานเปนประจ าปละ 1 ครง โดยหวหนาแผนกในสงกด

พจารณาเพอเสนอเลอนขนเงนเดอน หรอเลอนระดบต าแหนง

7. กลไกการตดตามการตรวจสอบการปฏบตงาน

กองบญชองคกรภาครฐแหงหนงมคณะ ผปฏบตงาน การตรวจสอบ และสอบ

ทานการจดการจากการไมปฏบตตามการควบคมภายใน หรอจากการควบคมภายในท

มขอบกพรอง โดย ระบความรบผดชอบไวในกฎบตรและท าหนาทก ากบดแล

การควบคมภายในอยางสม าเสมอ

จากการศกษาองคประกอบเกยวกบสภาพแวดลอมของการควบคม จะเหนไดวา องคกร

ภาครฐแหงหนง มการควบคมครบถวนสงผลใหเกดวธการ และกฎระเบยบตางๆขนในองคกร

145

ดงทกลาวมาขางตน ซงชวยท าใหการควบคมภายในทมอย นนเกดประสทธภาพและ ประสทธผล

ท าใหองคกรสามารถบรรลวตถประสงค

การประเมนความเสยง

การประเมนความเสยงเปนกระบวนการทใชในการระบ วเคราะหความเสยง และบรหาร

ความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคขององคกร โดยทวไปวตถประสงคขององคกร

อาจแบงออกไดเปน 2 ระดบ คอวตถประสงคในระดบองคกร และวตถประสงคในระดบกจกรรม

รวมทงการก าหนดแนวทางทจ าเปนตองใชในการควบคมความเสยง หรอการบรหารความเสยง

ผลการ ศกษาการควบคมภายในดาน การประเมนความเสยง (Risk Assessment) พบวา

องคกรภาครฐแหงหนงไดใหความส าคญดานการประเมนความเสยง โดยมการจดตง กลมงาน

บรหารความเสยงขนภายในกองบรหารความเสยงและการความคมภายใน เพอบรหารความเสยงทม

ผลกระทบกบองคกรภาครฐแหงหนงและลดความเสยงใหนอยลง ในสวนกองบญช องคกรภาครฐ

แหงหนง พบวา กองบญชมการก าหนดจดประเมนไวดงนคอ การก าหนดวตถประสงค การระบ

ความเสยง และการวเคราะหความเสยง กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมการระบและวเคราะห

ความเสยงอยตลอดเวลา มการบรหารจดการในการยอมรบความเสยงและโอนความเสยงใหบคคล

อน ความเสยงทกองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมการยอมรบ เชน ความเสยงในดานบคลากร ใน

สวนของการโอนความเสยงนน กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมวธการจดการโดย การจางท

ปรกษาจากภายนอก และจากการม กองบรหารความเสยงและควบคมภายในทมหนาทโดยตรงนน

พบวาไมสามารถแกปญหาความเสยงจากลกษณะธรกจหรอปจจยภายนอก ใหนอยลงได เนองจาก

ลกษณะของธรกจทด าเนนการนนยากตอการควบคมความเสยงจากปจจยภายนอก

146

ความเสยงจากลกษณะธรกจ (Inherent Risk)

ความเสยงจากปจจยภายนอกจากการศกษาองคกรภาครฐแหงหนง พบวาลกษณะของธรกจ

ท าใหเกดความเสยงเปนอยางมาก เนองจากปจจบนมโรคชนดใหมเกดขนเปนจ านวนมาก ท าให

ตองมการวจยและพฒนาเพอทจะท าการผลตยา ใหไดตามความตองการของผบรโภคซงในสวนน

องคกรภาครฐแหงหนงมการบรหารความเสยงโดย มสถาบนวจยและพฒนาและในสวนของ

วตถดบหลก องคกรภาครฐแหงหนงมการบรหารความเสยงโดย มฝายบรหารพสดและผลตภณฑ

เพอดแลวตถดบใหมจ านวนพอเพยงตอการผลต

ความเสยงจากการควบคมภายใน (Control Risk)

ความเสยงจากปจจยภายใน ขององคกรภาครฐแหงหนงคอ การไมปฏบตตามคมอระบบ

การควบคมภายใน และในสวนกองบญชพบวาความเสยงคอ การบนทกรายการทางบญช และ

การตรวจสอบไมถกตองครบถวนตามก าหนดเวลา และตามหลกการบญชทรบรองทวไป แต

กองบญชองคกรภาครฐแหงหนงมวธบรหารความเสยงโดย จะมการตรวจสอบเอกสารโดยแผนก

ตรวจจาย และตรวจสอบการบนทกและกระทบยอดโดยหนวยงานทดแลตามสายการบงคบบญชา

จากการศกษาองคประกอบเกยวกบการประเมนความเสยง (Risk Assessment) จะเหนไดวา

องคกรภาครฐแหงหนง มการระบปจจยทท าใหเกดความเสยง หรอโอกาสทท าใหเกดความเสยง

และมการก าหนดวธเพอลดความเสยงไดอยางมประสทธภาพ ท าใหเกดความมนใจไดวาความ

ผดพลาดหรอความเสยหายจากความเสยงนน จะไมสงผลกระทบตอการด าเนนงานในสวนตางๆ

และอยในระดบทยอมรบได

147

กจกรรมการควบคม

จากผลการศกษากจกรรมควบคมกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง ไดมการก าหนด

นโยบายการบรหารงานอยางชดเจนโดยมการแบงออกเปนแตละกอง ในการก าหนดกจกรรมการ

ควบคม ไดมการปฏบตการเพอใหเกดประสทธภาพ และประสทธผลสงสด โดยกองบญช องคกร

ภาครฐแหงหนง และกองการเงน องคกรภาครฐแหงหนงมการแบงแยกหนาทการท างานออกจาก

กนอยางชดเจน มการค าถงความเหมาะสมของลกษณะงาน มการระบหนาทซงแบงแยกออกจากกน

อยางเหมาะสม การจดคนใหเหมาะสมกบงานพรอมกบพฒนาบคลากรใหสอดคลองกบแผนงาน

โดยมการแบงแยกหนาทส าคญหรอเสยงตอความเสยหาย ใหแตละบคคลรบผดชอบ เพอปองกน

และลดความเสยงจากการผดพลาด การทจรต การเขาถงขอมล ระบบการด าเนนงาน และแฟมขอมล

จ ากดใหเฉพาะบคคลทไดรบการอนมตเทานน แฟมขอมลตางๆ

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มการแบงแยกอ านาจหนาทในการอนมตประมวลผล

ขอมล การบนทกรายการบญช การรบจายเงนการสอบทาน การตรวจสอบ การดแลทรพยสนออก

จากกนโดยเดดขาด การก าหนดการท ารายการตางๆ และการก าหนดวงเงนในการเซนอนมต กอง

บญช องคกรภาครฐแหงหนงมการก าหนดระดบการอนมต มการมอบหนาทอยางเปนระบบ เพอ

ความมนใจวามระบบตรวจสอบและคานอ านาจกนได มการควบคมกจกรรมของบคลากรโดยใช

ขนตอนการปฏบตงาน การควบคมดแล และการสอบทานอยางเปนทางการ

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงมการจดล าดบการเขาถงขอมลอยางชดเจน การเขาถง

ขอมล ระบบการด าเนนงาน และแฟมขอมล จ ากดใหเฉพาะบคคลภายนอกทไดรบการอนมตเทานน

แฟมขอมลตางๆมการก าหนดรหสผานเพอปองกนไมใหผอนเขาถงขอมลได มมาตรฐานการดแล

ทรพยสนอยางรดกม และปองกนความเสยหายทอาจเกดขน มการจ ากดการเขาถง

เครองคอมพวเตอรทใชในการปอนขอมลเขาสระบบงาน รวมถงการใชระบบคอมพวเตอรในการ

ควบคมระบบบญชทเหมาะสม มการควบคมเงนสดโดยการใชระบบคอมพวเตอรในการควบคม

148

ผานทางเคานเตอร องคกรภาครฐแหงหนงยงมกองเทคโนโลยสารสนเทศทท าหนาทดแลในดาน

ของระบบสารสนเทศภายในองคกร

ผลการศกษาการควบคมภายในของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง พบวากจกรรม

การควบคมภายในมประสทธภาพสง เนองจากไดมการปฏบตตามแนวการควบคมภายในตามแบบ

COSO โดยมการแบงแยกหนาทกนงานอยางชดเจน มขอก าหนดการรกษาทรพยสนตางๆ และ

มการก าหนดการสอบทานรายการโดยการท าการกระทบยอดเพอใหขอมลมความถกตองมากทสด

สารสนเทศและการสอสาร

จากการศกษาเกยวกบ สารสนเทศ และการสอสารของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง

พบวา มความส าคญตอองคกรภาครฐแหงหนงทเกยวเนองกบการปฏบตงานการควบคมภายใน การ

รายงานทางการเงนและการด าเนนงาน รวมทงขอมลสารสนเทศทไดจากภายนอกทชวยใหผปฎบต

สามารถปฏบตงานตามความรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล และมการสอสาร

ไปยงผบรหารเพอใชในการตดสนใจและผปฏบตงานไดทราบ

พนกงานในกองบญช องคกรภาครฐแหงหนงใชขอมลปฏบตงานทอยใน ระบบสารสนเทศ

และในสออน ๆ โดยใชผานระบบ Online Intranet และใช โปรแกรม MFG/PRO ในการบนทก

บญชลกหน ใชบนทกขอมลเกยวกบการเพมหน ลดหน และบนทกยอดยกมาของลกหน

บนทกยอดหนรวม และการพมพใบแจงหน เพอใชเปนหลกฐานเอกสารในประกอบการลงบญช

รวมถงการใชบนทก ตงหน เพมหน ลดหนของเจาหน การกลบรายการบญชจากบญชเจาหนตงพก

เปนตน

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนงม รายงานขอมลทนาเชอถอโดยสอบยนความถกตอง ของ

ขอมลระหวางหนวยงานทเกยวของกน และทนตอเวลา ทใชในการบรรลวตถประสงคของ องคกร

เภสชกรรมและจดท ารายงานขอมลส าหรบการบรหารและการตดสนใจของฝายบรหาร รวมถงการ

149

สนบสนนใหมการพฒนาระบบสารสนเทศอยางเตมท และก าหนดวธปฏบตในการตดตอสอสารใน

หนวยงานเพอใหพนกงานสามารถปฏบตงาน มความรบผดชอบเปนมาตรฐานเดยวกนอยางม

ประสทธภาพและประสทธผลทด

ผลการศกษา พบวา กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มการควบคมภายในดานสารสนเทศ

และการสอสารประสทธภาพและประสทธผลสง ตามแนวคด COSO โดยไดมการสรรหาขอมลจาก

ภายนอกและภายในทจดท ารายงานทางการเงนและผลการด าเนนงาน มการพฒนาและปรบปรง

ระบบสารสนเทศ มการสอสารใหพนกงานทราบวธปฏบตอยางมประสทธภาพและประสทธผล

ภายใตมาตรฐานเดยวกน

การตดตามประเมนผล

จากการศกษา กองบญชองคกรภาครฐแหงหนง พบวา สภาพแวดลอมภายนอกทม

การเปลยนแปลงตลอดเวลา อาจท าใหเกดความเสยงทเกนจากการคาดการณไวลวงหนาไดเสมอ

จงสงผลใหการตดตามประเมนผลการควบคมภายใน มความจ าเปนอยางยง ในการปรบปรงแกไข

ใหทนตอสถานการณปจจบน เพอใหองคกรมความเชอถอและเชอมนวาการควบคมภายใน

ขององคกรมประสทธภาพอยเสมอ ในสวนของกองบญชไดมการ ตดตามและประเมนผล

การควบคมภายใน ทเปนไปตามขนตอนอยางถกตอง มโครงสรางองคกรทเหมาะสมและ

มการบงคบบญชาทสนบสนนการควบคมภายใน ทง การตรวจสอบจากผตรวจสอบภายนอกโดย

ส านกงานคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน และการตรวจสอบภายใน โดยกองบรหารความเสยงและ

การควบคมภายใน ทท าการตรวจสอบภายในและประเมนการควบคมภายใน ของแตละแผนก

ตลอดจนการน าเสนอขอมลของแตละแผนก และท าการน าเสนอตอส านกงานคณะกรรมการตรวจ

เงนแผนดน นอกจากนทางกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง ยงใชระบบการประเมนผลแบบ

Key Performance Indicator (KPI) ซงเปนเครองมอใชวดผลการด าเนนงานหรอประเมนผลการ

ด าเนนงานในดานตางๆขององคกร ซงสามารถแสดงผลของการวดหรอการประเมนในรปขอมลเชง

ปรมาณเพอสะทอนประสทธภาพ ประสทธผลในการปฏบตงานขององคกร หรอหนวยงานภายใน

150

องคกร โดยผตรวจสอบภายในเปนบคลากรทมความรความสามารถและประสบการณทเพยงพอ ม

ความเปนอสระและรายงานผลการปฏบตงานโดยตรงตอผบรหารสงสด โดยเฉพาะ ขอบกพรองท

รายแรงและมปญหาดานการควบคมภายใน ทตองรายงาน ทราบทนท ในการประเมน ผลมการ

ปรกษาและขอค าแนะน าจากผตรวจสอบภายในและภายนอก พรอมทงไดรบขอเสนอแนะเปน

ประจ าในการปรบปรงระบบการควบคมภายใน การตดตามและประเมนผลมการวางระบบการ

ควบคมภายในไวอยางเพยงพอ เหมาะสม มประสทธภาพ และมการปฏบตการจรง ขอตรวจพบจาก

การตรวจสอบและการสอบทานอนๆ ไดรบการปรบปรงแกไขอยางเหมาะสมและทนเวลา การ

ควบคมภายในไดรบการปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลง

ผลการศกษาการควบคมภายในของกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง พบวา ระบบการ

ตดตามประเมนผลการควบคมภายในมประสทธภาพ เนองจากมการตดตามประเมนผลทงจากสวน

งานภายในและภายนอกองคกร โดยภายในจะมคณะผปฏบตการงานตรวจสอบภายในของกอง

บรหารความเสยงและการควบคมภายใน และการประเมนการควบคมภายในดวยตนเอง คณะผ

ตรวจสอบดงกลาวมความร ความสามารถและความเปนอสระในการตรวจสอบ พรอมทงรายงาน

ผลการปฏบตงานโดยตรงตอผบรหารสงสด สวนภายนอกจะมการประเมนโดยส านกงานคณะ

กรรมตรวจเงนแผนดน มการก าหนดการรายงานผลการปฏบตงานตามสายการบงคบบญชา เพอ

สามารถใหผบงคบบญชาสามารถประเมนผลการ ควบคมภายใน รวมถงการสอบทานรปแบบการ

ควบคมและทดสอบกจกรรมการควบคมโดยตรง

ระบบการปฏบตงานการควบคมภายในของกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง ม ระบบการ

ปฏบตงานการควบคมภายใน อยางเหมาะสม ดานสภาพแวดลอมขอ งการควบคม ทด เนองจากม

หลกเกณฑการบรหารจดการทชดเจนและแบงแยกตามองคประกอบทกองคประกอบ ดานประเมน

ความเสยง มความเหมาะสมในระดบหนง ในเรองการก าหนดวตถประสงคระดบองคกร ระบความ

เสยง การวเคราะหความเสยง ดานกจกรรมการควบคม มการมอบหนาทอยางเปนระบบ แบงแยก

หนาทในการอนมต ประมวลผลขอมล การบนทกรายการบญช การรบจายเงน การสอบทาน

ตรวจสอบ และการดแลทรพยสนออกจากกนโดยเดดขาดอยางเหมาะสม การควบคมกจกรรมของ

151

บคคล โดยใชขนตอนการปฏบตงาน และการสอบทานอยางเปนทางการ เปนตน

ดานสารสนเทศและการสอสาร โดยสารสนเทศองคกรมการก าหนดผรบผดชอบดานความปลอดภย

ของระบบ เพอใหมนใจในความปลอดภยของระบบสารสนเทศ และมการพฒนาปรบปรงระบบ

สารสนเทศใหเปนประโยชนและปจจบน การสอสารกองบญชองคกรภาครฐแหงหนงมการแจง

ขอมลเกยวกบนโยบายและระเบยบปฏบตใหพนกงานทราบโดยการแจกจายหนงสอขาวของ

หนวยงานใหทราบ รวมถงการตดตอสอสารทงภายในและภายนอกอยางเพยงพอ เชอถอไดและ

ทนกาล ดานการตดตามประเมนผล มการตดตามประเมนผลโดยใชสายบงคบบญชาในการรายงาน

ผลการปฏบตงาน และมการรายงานขอบกพรองทรายแรงและมปญหาดานการควบคมภายใน ได

รายงานใหผบรหารระดบสงทราบทนท สวนการปฏบตงานในการตดตามประเมนผลของกองบญช

องคกรภาครฐแหงหนงมประสทธภาพเพยงพอ ในเรองของการประเมนการควบคมภายในสวน

ตางๆของแตละสวนงานอยางเปนระยะๆ

บทท 5

สรป และขอเสนอแนะ

สรป

องคกรภาครฐแหงหนง เปนหนวยงานรฐวสาหกจ มลกษณะธรกจ คอ ผลตยารกษาโรค

องคกรภาครฐแหงหนง มโครงสรางการบรหารงาน ซงประกอบดวย ฝายบรหารและฝายปฏบตการ

แบงแยกตามสายบงคบบญชาอยางชดเจนและเหมาะสมจากการศกษาลกษณะโครงสรางการ

บรหารงานขององคกรภาครฐแหงหนง มการแบงแยกหนาทและกจกรรมการด าเนนงาน โดยในแต

ละกลมภารกจ จะประกอบดวยฝายตางๆ และในแตละฝายจะมกองตางๆ และหนวยยอยสดทาย คอ

แผนก ซงแสดงใหเหนถงการแบงแยกตามสายบงคบบญชาอยางชดเจน ซงจากโครงสรางทมความ

ชดเจนตามสายงานนน ท าใหเกดความชดเจนในการปฏบตงาน สงผลใหเกดประสทธภาพและ

ประสทธผลในการด าเนนงานขององคกรภาครฐแหงหนง

จากการศกษาระบบปฏบตงานการควบคมภายในของกองบญชองคกรภาครฐแหงหนงซงม

ขอบงคบใหรฐวสาหกจถอปฏบต ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการบรหารกจการ

บานเมองและสงคมทด คอ ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐาน

การควบคมภายใน ตามราชกจจานเบกษา แตคณะผจดท าไดท าการ ศกษาการควบคมภายในตาม

แนวคด COSO เนองจากสามารถประยกตใชใหเขากบธรกจในปจจบนไดมากขน และท าการ

เปรยบเทยบใหทราบถงแนวทางการปฏบตการควบคมภายในทเหมาะสม การควบคมภายในตาม

แนวคด COSO มองคประกอบ 5 องคประกอบ ดงน

153

1. สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment)

กองบญชองคกรภาครฐแหงหนง มการจดการสภาพแวดลอมทด ม

ประสทธภาพและประสทธผล ท าใหองคกรสามารถบรรลวตถประสงค เนองจากกอง

บญชองคกรภาครฐแหงหนง กจกรรมด านสภาพแวดลอมการควบคม ครบทก

องคประกอบยอย เชน ความซอสตยและจรยธรรม โครงสรางขององคกร และการมอบ

อ านาจหนาทและความรบผดชอบ เปนตน ตามระบบการควบคมภายในแนวคด

COSO ซงกองบญชองคกรภาครฐแหงหนง ใหความส าคญเปนอยางมาก ในการ

บรหารจดการ การควบคมภายใน โดยมการก ากบดแลการควบคมอยางสม าเสมอ

2. การประเมนความเสยง (Risk Assessment)

องคกรภาครฐแหงหนง ซงด าเนนธรกจทมความเสยงสง จงมการจดตงกอง

บรหารความเสยงและควบคมภายใน เพอแกปญหาและลดความเสยง ซงในสวนของ

กองบญชองคกรภาครฐแหงหนง ไดมระบบการบรหารความเสยง การระบปจจยทท า

ใหเกดความเสยง หรอโอกาสทท าใหเกดความเสยง มการก าหนดวธเพอลดความเสยง

ไดอยางมประสทธภาพ เพอใหอยในระดบทยอมรบได โดยใชวธโอนความเสยงให

บคคลภายนอกจากการจางทปรกษาภายนอก ซงความเสยงทเกดนน แบงได 2 แบบ คอ

ความเสยงจากลกษณะธรกจ ( Inherent Risk) หรอความเสยงจากปจจยภายนอก และ

ความเสยงจากการควบคมภายใน (Control Risk) หรอความเสยงจากปจจยภายใน

3. กจกรรมการควบคม (Control Activities)

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง ไดจดใหมกจกรรมการควบคมขนอยาง

ชดเจน โดยก าหนดใหมนโยบายและระเบยบปฏบตตางๆ การก าหนดการอนมต การ

มอบอ านาจ การมอบหมายงาน การสอบทานงาน การตรวจสอบความถกตอง การ

154

จ ากดการเขาถงทรพยากรและทรพยสน การกษาความปลอดภยของสนทรพยภายใน

กองบญชองคกรภาครฐแหงหนง มการจดใหมการควบคมภายในทกระดบของการ

ปฏบตงานตามความจ าเปนอยางเหมาะสม โดยกจกรรมการควบคมจะถอเปนสวนหนง

ในการปฏบตงานปกต โดยหนาทความรบผดชอบของงานทมความเสยงตอความ

เสยหายจ าเปนตองแบงแยกหนาทเพอปองกนหรอลดความเสยงจากขอผดพลาดหรอ

การทจรต ในกจกรรมการควบคมทก าหนดนนท าใหการควบคมภายในของ กองบญช

องคกรภาครฐแหงหนง มประสทธภาพสง

4. ขอมลสารสนเทศและการสอสาร (Information & Communication)

กองบญช องคกรภาครฐแหงหนง ใหความส าคญตอการควบคมภายใน

ดานสารสนเทศและการสอสารไมวาจะเปนเรองการจ ากดการเขาถงขอมล การพฒนา

และปรบปรงระบบสารสนเทศใหเปนประโยชนและเปนปจจบนอยเสมอโดยกองท

รบผดชอบ คอ กองเทคโนโลยสารสนเทศเพอตอบสนองความตองการของกองบญช

ใหมประสทธภาพและประสทธผลทดทสด วธปฏบตงานของพนกงาน รายงาน

ทางการเงนเพอใหฝายบรหารใชในการตดสนใจ การเปลยนแปลงกฎระเบยบ

ขอบงคบ และ การสอสารขอมลทงจากระดบบนลงลางจากระดบลางขนบน ระดบ

เดยวกนในองคกร รวมถงการสอสารกบบคคลภายนอกเพอสามารถรบขอมลจาก

ผมสวนเกยวของหรอมสวนไดสวนเสย จงท าใหการควบคมภายในดานสารสนเทศ

และการสอสารของกองบญช องคกรภาครฐแหงหนง มประสทธภาพสง

5. การตดตามประเมนผล (Monitoring & Evaluation)

จากการปฏบตการการควบคมภายในขององคกร ในสวนการตดตามและ

ประเมนผลไดมการปฏบตการเปนไปตามขนตอนอยางถกตอง และไดมการตดตาม

และประเมนผลอยางตอเนอง รวมถงการปรบปรงแกไขขนตอนทมผลในการเกดความ

155

เสยงใหทนตอสถานการณและเปนปจจบน ทส าคญองคกรมกองบรหารความเสยงและ

การควบคมภายใน ในการตดตามและประเมนผล ซงมการรายงานผลการปฏบตงาน

โดยตรงตอผบรหารระดบสง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองรายแรงและ

มปญหา โดยมคณะผปฏบตงานทมความรความสามารถและประสบการณทเพยงพอ

และมความรความเขาใจอยางเพยงพอถงภารกจ เปาหมาย วตถประสงค

และการด าเนนงานขององคกร ในระบบการควบคมภายในและการปฏบตการตาม

ระบบการควบคมภายในจงท าใหดานการตดตามประเมนผลมประสทธภาพสง

ขอเสนอแนะ

ในการศกษาการควบคมภายในตามแนวคด COSO กรณศกษา กองบญช องคกรภาครฐ

แหงหนง คณะผจดท าสามารถใหขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไปน

1. ในการศกษาครงนท าการศกษาเฉพาะการควบคมภายในของกองบญช องคกร

เภสชกรรมเพยงกองเดยว ควรท าการศกษาการควบคมภายทงองคกรภาครฐแหงหนง

เพอใหเหนแนวทางการควบคมภายในทชดเจนมากยงขน

2. ควรท าการศกษาการควบคมภายในของบรษทเอกชน เพอเปรยบเทยบแนวทาง

ในการด าเนนการควบคมภายใน

บรรณานกรม

จนทนา สาขากร, พพนธ เหนโชคชยชนะ และ ศลปพร ศรจนเพชร. 2550. การควบคมภายในและ

การตรวจภายใน. กรงเทพมหานคร: ทพเอน เพรส.

เจรญ เจษฎาวลย. 2546. การตรวจสอบภายในและการควบคมภายใน. พมพครงท 2. นนทบร :

พ แอนด ด.

ถราวฒ ทองทรง. 2547. สภาพและปญหาของระบบควบคมภายใน ศกษากรณ :

บรษท ไปรษณยไทย จ ากด . บรหารธรกจมหาบณฑต การจดการทวไป, มหาวทยาลย

ราชภฏพระนคร.

ทพยสดา เมฆฉาย. 2550. การศกษาเปรยบเทยบแนวคดดานการควบคมภายใน COSO และระบบ

การควบคมภายในของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรควบคมภายในของ

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สาขาฮอด จงหวดเชยงใหม .

บญชมหาบณฑต การบญช, มหาวทยาลยเชยงใหม.

นพวรรณ ฟตตระกล. 2544. การศกษาเปรยบเทยบแนวคดดานการควบคมภายในของ COSO

และระบบการควบคมภายในของธนาคารออมสน . บญชมหาบณฑต การบญช,

มหาวทยาลยเชยงใหม.

นพนธ เหนโชคชยชนะ และ ศลปพร ศรจนเพชร. 2552. การสอบบญช. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร : ทพเอน เพรส.

157

พนารตน วสวฒนศร. 2551. แนวทางการด าเนนงานการควบคมภายในของศนยการศกษาพเศษ

ประจ าจงหวด. ครศาสตรมหาบณฑต วชาการศกษาพเศษ, มหาวทยาลยราชภฏ

พบลสงคราม.

พยอม สงหเสนห. 2548. การสอบบญช. กรงเทพมหานคร: ม.ป.ท.

เมธากล เกยรตกระจาย และ ศลปพร ศรจนเพชร. 2552. การบญชเพอการวางแผนและควบคม.

กรงเทพมหานคร : ทพเอน เพรส.

วยดา ปานาลาด. 2548. การบรหารการควบคมภายในของกระทรวงมหาดไทยจงหวด

นครราชสมา . บรหารธรกจมหาบณฑต บรหารธรกจ, มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ศภชย ลลตธรรม. 2550. การประเมนการควบคมภายในของระบบสารสนเทศทางการบญช

การไฟฟาสวนภมภาคเขต 1 ภาคเหนอ (เชยงใหม) บรหารธรกจมหาบณฑต การจดการ

ทวไป, มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร.

สชาย ยงประสทธกล. 2552. การสอบบญช. พมพครงท 6. กรงเทพมหานคร: ทพเอน เพรส.

อจฉรา นยมาภา. 2550. การพฒนาระบบควบคมภายในของสถานศกษาขนพนฐานสงกด

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน . ครศาสตรดษฎบณฑต บรหารการศกษา,

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

อทมพร ธรรมสนอง. 2551. การประเมนผลการควบคมภายในทางการบญชของเหมองแมเมาะ

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย . บญชมหาบณฑต การบญช, มหาวทยาลยเชยงใหม.

158

อนสอน เทพสวรรณ. 2551. ปญหาของการควบคมภายในทางการบญชของสหกรณการเกษตรใน

จงหวดพษณโลก . บญชมหาบณฑต การบญช, มหาวทยาลยเชยงใหม.

อภญญา เปนสงเนน. 2551. การวเคราะหประสทธภาพการควบภายใน กรณศกษา

สหกรณโคนมในจงหวดนครราชสมา . บรหารธรกจมหาบณฑต วทยาการจดการ,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อษณา ภทรมนตร. 2552. การตรวจสอบภายในสมยใหม. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: ม.ป.ท.

ชอผแตง. \\ ปทพมพ. \\ ชอหนงสอ. \\ จ านวนเลม (ถาม). \\ ครงทพมพ (ถาม). \\

สถานทพมพ: \ ส านกพมพ.

ชอผเขยนวทยานพนธ. \\ ป. \\ ชอวทยานพนธ. \\ ชอปรญญา \ สาขา, \ มหาวทยาลย.

ภาคผนวก ก

คมอการควบคมภายใน

ระดบสวนงานยอย

คมอการควบคมภายใน INTERNAL CONTROL HANDBOOK

ระดบสวนงานยอย

กองบญช ตลาคม 2554

สารบญ

เรอง

หนา

บทน า 1 ความเปนมาของการควบคมภายใน 2 แนวคดของการควบคมภายใน

วตถประสงคของการควบคมภายใน 2 3

สาระส าคญของการรายงานตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน วาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544

3

นยามศพท 4 องคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน

การก าหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายในทมประสทธภาพ แนวทางการก าหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายในของฝายบญชและการเงน (กองบญช) การตดตามประเมนผล แบบรายงานและการจดท ารายงานตามระเบยบฯ ขนตอนการประเมนผลการควบคมภายในของฝายบญชและการเงน (กองบญช) ผงขนตอนการประเมนการควบคมภายใน สรปผลการประเมนและการจดท าเอกสารการประเมน แบบรายงานการควบคมภายในระดบสวนงานยอย รปแบบรายงานระดบสวนงานยอยและค าอธบายรายงาน ก าหนดเวลาการประเมนผลการควบคมภายในดวยตนเอง

5 8 9

17 18 19 20 21 22 28

(Control Self – Assessment ; CSA) ของสวนงานยอย

ภาคผนวก ภาคผนวก ก ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

วาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 29

ภาคผนวก ข ผงขนตอนการจดท ารายงานการควบคมภายใน ตามระเบยบขอ 6

ภาคผนวก ค แบบประเมนองคประกอบตามมาตรฐานการควบคมภายในของฝายบญชและการเงน (กองบญช)

ภาคผนวก ง รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายในฝายบญชและการเงน (กองบญช) (ปย.1)

ภาคผนวก จ ผงขนตอนกระบวนงาน/กจกรรมในความรบผดชอบของฝายบญชและการเงน (กองบญช)

ภาคผนวก ฉ แบบสอบถามการควบคมภายในฝายบญชและการเงน (กองบญช) ภาคผนวก ช ตวอยางรายงานการประเมนผลและการปรบปรงการควบคมภายในของ

ฝายบญชและการเงน (กองบญช) (ปย.2)

33 35

47

50

115 139

- 1 -

บทน า คมอการควบคมภายในฉบบน จดท าขนโดยมวตถประสงคเพอเปนแนวทางในการด าเนนงานดานการควบคมภายในของฝายบญชและการเงน องคการเภสชกรรม (อภ.) และใหผบรหาร พนกงานของฝายบญชและการเงน อภ . มความรและความเขาใจในความหมาย ความส าคญและวธปฏบตเกยวกบการควบคมภายในเพมขนจนสามารถน าไปปฏบตไดอยางถกตอง และบรรลตามวตถประสงคของการควบคมภายใน ซงจะเปนผลใหการด าเนนงานตามภารกจของฝายบญชและการเงน และของ อภ. มประสทธภาพ ประสทธผล ประหยด และชวยลดหรอปองกนความเสยงจากการผดพลาด และความเสยหายตางๆ ทอาจจะเกดขนจากการปฏบตงาน

คณะท างานจดท าคมอการควบคมภายใน หวงเปนอยางยงวา คมอการควบคมภายในฉบบนจะเปนประโยชนตอการปฏบตเรองการควบคมภายในของผบรหารและพนกงาน ฝายบญชและการเงน อภ. ตอไป

--------------------------------------------------------------------------

- 2 -

ความเปนมาของระบบการควบคมภายใน

ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ .ศ. 2542 ขอ 7.5 ก าหนดใหใชมาตรการเพอสงเสรมและก ากบใหหนวยงานของรฐทกแหงก าหนดแผนการสรางความโปรงใสและปองกนการทจรต ประพฤตมชอบในระบบราชการและรายงานผลการด าเนนงานในรอบปตอคณะรฐมนตร

หลกเกณฑและแนวทางการก ากบดแลทดในรฐวสาหกจ ซงไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร เมอวนท 16 กมภาพนธ พ.ศ. 2544 ก าหนดใหรฐวสาหกจถอปฏบต โดยระบในหลกการใหคณะกรรมการรฐวสาหกจและฝายจดการตองถอเปนความรบผดชอบหลกในการจดใหมระบบการควบคมทดเพอพทกษเงนลงทนและสนทรพยของรฐวสาหกจ และเพอเพมประสทธภาพและประสทธผลในการท างาน

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ.2544 ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 26 ตลาคม พ.ศ.2544 ก าหนดใหหนวยงานรบตรวจ (หนวยงานภาครฐ) น ามาตรฐานการควบคมภายในทก าหนดโดยคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนไปใชเปนแนวทางจดวางระบบการควบคมภายในใหเกดประสทธผล และประสทธภาพ

แนวคดของการควบคมภายใน การควบคมภายในเปนปจจยส าคญทชวยใหการด าเนนงานตามภารกจมประสทธภาพ ประสทธผล ประหยดและชวยปองกนหรอลดความเสยงจากการผดพลาด ความเสยหายจากความสนเปลอง ความสญเปลาของการใชทรพยสน หรอการกระท าอนเปนทจรต โดยมแนวความคด 3 ขอ ดงน

1. การควบคมภายในเปนสวนประกอบทแทรกอยในการปฏบตงานตามปกต การควบคมภายในเปนกระบวนการทแทรกอย (Built in) ในการปฏบตงานตามปกต เชนการลงเลขทรบ-สงหนงสอ การมอบหมายงานแตละต าแหนง การตดตามงาน การจดท าทะเบยนพสด ฯลฯ

2. การควบคมภายในเกดขนไดโดยบคลากรของ อภ . ผบรหารและพนกงานทกระดบเปนผมบทบาทส าคญในการท าใหมการควบคมภายในทดเกดขนภายใน อภ . ผบรหารเปนผรบผดชอบในการจดใหมระบบการควบคมภายในทด โดยการก าหนดวตถประสงค วางกลไกการควบคมและก าหนดกจกรรมตางๆ รวมทงการตดตามผลการควบคมภายใน สวนพนกงานทกคนมหนาทรบผดชอบตอการปฏบตตามระบบการควบคมภายในทก าหนดขน

- 3 -

3. การควบคมภายในใหความมนใจอยางสมเหตสมผล (ไมสามารถมนใจได 100%) วาจะบรรลตามวตถประสงคทก าหนดแมวาการควบคมภายในจะออกแบบไวดเพยงใดกตามกไมสามารถใหความมนใจวาจะท าใหการด าเนนงานบรรลตามวตถประสงคอยางสมบรณ เพราะการควบคมภายใน ยงมขอจ ากดจากปจจยอนทจะมผลกระทบ เชนการใชดลยพนจทผดพลาด การสมรรวมคดกน ฯลฯ

วตถประสงคของการควบคมภายใน

1. เพอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพของการด าเนนงาน (Operation Objectives)ไดแกการปฏบตงานและการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพและประสทธผล ซงรวมถงการดแลรกษาทรพยสน การปองกนหรอลดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล การสนเปลองหรอการทจรตในองคกร

2. เพอใหเกดความเชอถอไดของการรายงานทางการเงน (Financial Report Objectives) ไดแกการจดท ารายงานทางการเงนทใชภายในและภายนอกหนวยงานใหเปนไปอยางถกตองเชอถอไดและทนเวลา

3. เพอใหเกดการปฏบตตามกฎหมาย และระเบยบขอบงคบทเกยวของ (Compliance Objectives) ไดแก การปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการด าเนนงานของหนวยงาน รวมทงการปฏบตตามนโยบาย และวธการปฏบตงานทหนวยงานไดก าหนดขน

สาระส าคญของการรายงานตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน วาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ.2544 ซงออกโดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน พ.ศ.2542 และมการประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 26 ตลาคม 2544 ขอ 5 ใหหนวยรบตรวจ (หนวยงานภาครฐ) จดวางระบบการควบคมภายในใหแลวเสรจภายใน 1 ป นบจากวนทระเบยบมผลบงคบใช (วนท 27 ตลาคม พ.ศ. 2544) ประกอบดวย

- 4 -

รายละเอยดทตองรายงานตามระเบยบฯ ขอ 5 1. สรปภารกจและวตถประสงคระดบหนวยงานและระดบกจกรรม 2. ขอมลเกยวกบสภาพแวดลอมการควบคม 3. ระบความเสยงทส าคญทมผลกระทบวตถประสงค 4. กจกรรมการควบคม/ปองกนเพอลดความเสยง 5. ผรบผดชอบประเมนระบบการควบคมภายในและวธการตดตามผล

หนวยรบตรวจรายงานความคบหนาในการจดวางระบบการควบคมภายในตอผก ากบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบของหนวยรบตรวจทก 60 วน พรอมทงสงส าเนาใหส านกงานการตรวจเงนแผนดน

ขอ 6 ใหหนวยรบตรวจ (หนวยงานภาครฐ ) รายงานตอคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผก ากบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบเกยวกบการควบคมภายในอยางนอยปละหนงครง ภายในเกาสบวนนบจากวนสนปงบประมาณ (30 กนยายน) หรอปปฏทน (31 ธนวาคม)

รายละเอยดทตองรายงานตามระเบยบฯ ขอ 6 1. การควบคมภายในเปนไปตามมาตรฐานการควบคมหรอไม 2. ผลการประเมนความเพยงพอและประสทธผลของระบบการควบคมภายในและผลการ

ประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 3. จดออน ขอเสนอแนะ และแผนการปรบปรงแกไข ขอ 7 หนวยรบตรวจไมสามารถปฏบตไดใหตกลงกบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ขอ 8 การเจตนาปลอยปละละเลยในการปฏบตตามระเบยบนโดยไมมเหตอนควร คณะกรรมการ

ตรวจเงนแผนดนสามารถเสนอขอสงเกตและรายงานตามล าดบขน อาจมผลตอการพจารณางบประมาณรายจายประจ าป ค านยามการควบคมภายในขององคการเภสชกรรม

การควบคมภายใน หมายถง กระบวนการปฏบตงานทผบรหารและพนกงาน เจาหนาทของหนวยงานจดใหมเพอสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลวาการด าเนนงานของหนวยงานจะบรรลวตถประสงคของการควบคมภายใน

- 5 - หนวยรบตรวจ หมายถง องคการเภสชกรรม (อภ.) ผก ากบดแล หมายถง คณะกรรมการองคการเภสชกรรม และกระทรวงสาธารณสข หวหนาหนวยรบตรวจ หมายถง ผอ านวยการองคการเภสชกรรม เจาหนาทระดบอาวโส หมายถง ผบรหารระดบสง ทไดรบมอบมายใหอ านวยการและประสาน

การประเมนผลการควบคมภายใน ตดตามการประเมนผล สรปภาพรวมและจดท ารายงานระดบหนวยรบตรวจ

ฝายบรหาร หมายถง ผอ านวยการอภ. และผบรหารทกระดบของอภ. สวนงานยอย หมายถง สวนงานระดบฝาย/ส านก/สถาบน ใน อภ. ไดแก ฝายการตลาดและการ

ขาย ฝายผลตยา ฝายเภสชเคมภณฑ ฝายบรหารพสดและผลตภณฑ ฝายประกนคณภาพ ฝายชววตถ ฝายเทคโนโลยและวศวกรรม ฝายทรพยากรบคคล ฝายบญชและการเงน ส านกตรวจสอบภายใน (สตภ.) ส านกอ านวยการ ส านกบรหารยทธศาสตร และสถาบนวจยและพฒนา

หวหนาสวนงานยอย หมายถง ผอ านวยการฝาย/ส านก/สถาบน หรอเทยบเทา

องคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน

ในการด าเนนงานเพอใหบรรลวตถประสงคของการควบคมภายใน ผก ากบดแลและฝายบรหารจะตองจดใหการด าเนนงานภายใน อภ. ประกอบไปดวยองคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน 5 ประการ ดงน

1. สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment) สภาพแวดลอมของการควบคม หมายถง ปจจยตางๆทรวมกนสงผลใหมการควบคมขนใน อภ.

หรอท าใหการควบคมทมอยไดผลดขน หรออาจท าใหการควบคมยอหยอนลงได เชน ความซอสตยและจรยธรรม ความร ทกษะและความสามารถของบคลากร โครงสรางของ อภ . การมอบอ านาจและหนาทความรบผดชอบ นโยบายและวธบรหารดานบคลากร เปนตน

สภาพแวดลอมของการควบคมเปนเรองเกยวกบการสรางความตระหนกและบรรยากาศของการควบคม ใหบคลากรภายใน อภ . เกดจตส านกทดในการปฏบตงานตามความรบผดชอบและเขาใจขอบเขตอ านาจหนาทของตนเอง ซงเปนหนาทของผบรหารระดบสง(Tone at the top)

- 6 - สภาพแวดลอมของการควบคม สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 1.1 Soft Control หมายถงการควบคมโดยการสรางจตส านกและคณภาพทมองไมเหน

เชน ความซอสตย ความโปรงใส การมภาวะความเปนผน า การมจรยธรรม 1.2 Hard Control หมายถงการควบคมโดยก าหนดโครงสราง นโยบาย และระเบยบวธ

ปฏบต

2. การประเมนความเสยง (Risk Assessment) ความเสยง หมายถง เหตการณใดๆซงเกดขนแลวท าให อภ .อยในภาวะอนตราย สญเสย เกด

ความเสยหายตอการด าเนนงานอาจท าให อภ .ไมประสบความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด

การประเมนความเสยง หมายถง กระบวนการทใชในการด าเนนการบรหารความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของ อภ . โดยมการด าเนนการ 3 ขนตอนคอ ระบปจจยเสยง การวเคราะหความเสยง และ การบรหารความเสยงโดยการก าหนดแนวทางทจ าเปนในการลดหรอควบคมความเสยง

1) การระบปจจยเสยง (Risk Identification) คอ การทผบรหารตงค าถามวามเหตการณ หรอกจกรรมใดของกระบวนการปฏบตงานทอาจเกดความผดพลาด ความเสยหายและการไมบรรลตามวตถประสงคทตงไว เชน ความเสยงจากการจดซอพสดคณภาพต า หรอการจดซอจดจางในราคาแพง เปนตน

2) การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis) คอ การประเมนวามโอกาสหรอความถ (Frequency)มากนอยแคไหนทจะเกดความเสยง(เหตการณทระบไวในขอ 1) และเมอเกดขนแลวจะท าใหเกดผลกระทบดานลบ (Impact) ตอ อภ.ในดานใดและมปรมาณมากหรอนอยแคไหน

3) การบรหารความเสยง (Risk Management) คอการทผบรหารพจารณาวาสามารถยอมรบความเสยงนนๆ หรอไม หรอจะก าหนดกจกรรมการควบคมตางๆ เพอปองกน หรอลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได (ระดบความเสยงทยอมรบไดนนผบรหารเปนผทจะก าหนดขน) ทงนจะตองมการพจารณาคาใชจายหรอตนทน (Cost)ในการจดใหมกจกรรมการควบคมรวมกบประโยชน (Benefit) ทจะไดรบวาคมคาหรอไม

3. กจกรรมการควบคม (Control Activities) กจกรรมการควบคม หมายถง นโยบายและกจกรรมตางๆ ทฝายบรหารก าหนดใหบคลากร

ของ อภ. ปฏบตในการด าเนนงานเพอลดหรอควบคมความเสยง เชน นโยบายและระเบยบปฏบตตางๆ

- 7 - อนมต การมอบอ านาจ การมอบหมายงานการสอบทานงาน การตรวจสอบความถกตอง การจดท าทะเบยนทรพยสน การจ ากดการเขาถงทรพยากร ทรพยสน การรกษาความปลอดภยภายใน อภ. เปนตน

ฝายบรหารควรจดใหมกจกรรมการควบคมในทกหนาทและทกระดบของการปฏบตงานตามความจ าเปนอยางเหมาะสมโดยรวมเปนสวนหนงในการปฏบตงานปกต ในเบองตนหนาทความรบผดชอบของงานทมความเสยงตอความเสยหายจ าเปนตองแบงแยกหนาทเพอปองกนหรอลดความเสยงจากขอผดพลาดหรอการทจรต โดยหลกการฝายบรหารจะตองแบงแยกหนาท

(1) การอนมตหรอการใหความเหนชอบ (2) การประมวลผลหรอการบนทกรายการ (3) การดแลรกษาทรพยสนทเกยวของ

หนาททง 3 ไมควรใหบคคลเดยวปฏบตงานเหลานตงแตตนจนจบ

4. สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communications) สารสนเทศและการสอสาร หมายถงการสอสารขอมลขาวสารทเกยวของกบเหตการณตางๆท

จ าเปนในการด าเนนงานของ อภ . ไมวาจะเปนขอมลจากแหลงภายในหรอภายนอก ซงจะตองอยในรปแบบทเหมาะสมและทนเวลา โดยเฉพาะควรครอบคลมทวทงองคกร

ผบรหารระดบตางๆจ าเปนจะตองไดรบขอมลทงดานการเงนและการด าเนนงานเพอพจารณาวาการด าเนนงานนนเปนไปตามแผนกลยทธ แผนปฏบตงานและบรรลวตถประสงคในการใชทรพยากรอยางมประสทธผลและประสทธภาพหรอไม

สารสนเทศและการสอสารทดควรเปนไปอยางกวางขวาง มการสอสารขอมลทงจากระดบบนลงลางจากระดบลางขนบน และในระดบเดยวกนในองคกร อกทงควรจะสามารถสอสารกบบคคลอนภายนอกองคกรเพอสามารถรบขอมลจากผมสวนเกยวของหรอมสวนไดสวนเสยเพอใหเกดประโยชนตอ อภ. 5. การตดตามและประเมนผล (Monitoring)

การตดตามประเมนผล หมายถง กระบวนการประเมนคณภาพการปฏบตงานและประเมนประสทธผลของการควบคมภายในทวางไวอยางตอเนองและสม าเสมอ โดยการตดตามผลในระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) และการประเมนผลเปนรายครง (Separate Evaluation) ซงแยกเปนการประเมนการควบคมดวยตนเอง (Control Self – Assessment: CSA) เชน การประเมนการควบคมโดย

- 8 - กลมผปฏบตงานภายในฝาย/ส านก/สถาบน และการประเมนการควบคมอยางเปนอสระ (Independent Assessment: IA) เชนการประเมนโดยผตรวจสอบภายใน การประเมนผลการควบคมภายในโดยผ ตรวจสอบภายนอก

ในการด าเนนการเกยวกบการตดตามและประเมนผล ฝายบรหารตองจดใหมการตดตามและประเมนผล ทงระหวางการปฏบตงาน และเปนรายครงอยางตอเนอง สม าเสมอเพอใหความมนใจว

ระบบการควบคมภายในทวางไวเพยงพอ เหมาะสม มประสทธภาพ และมการปฏบตจรง

การควบคมภายในด าเนนไปอยางมประสทธผล ขอตรวจพบจากการตรวจสอบและการสอบทานอน ๆ ไดรบการปรบปรงแกไขอยาง

เหมาะสมและทนเวลา การควบคมภายในไดรบการปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบสถานการณท

เปลยนแปลงไป

การก าหนดหรอออกแบบระบบการควบคมภายในทมประสทธผล ควรมขนตอนดงน

1) ก าหนดวตถประสงคในการด าเนนงาน หนวยรบตรวจจ าเปนตองก าหนดวตถประสงคหรอเปาหมายทงในระยะสนและระยะยาว สงส าคญอยางหนง ทจะชวยใหผบรหารด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคได คอ การสรางระบบการควบคมภายในทด ชวยท าใหผบรหารมนใจในระดบทสมเหตสมผลวาจะสามารถควบคมดแลการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทตงไว ได วตถประสงคของหนวยรบตรวจแบงเปน 2 ระดบ คอ วตถประสงคในระดบหนวยรบตรวจ (Entity – Level Objectives) เปนวตถประสงคของการด าเนนงานในภาพรวมของหนวยรบตรวจ วตถประสงคในระดบกจกรรม (Activity – Level Objectives) เปนวตถประสงคของการด าเนนงานทเฉพาะเจาะจงลงไปส าหรบแตละกจกรรมของระดบสวนงานยอย ซงวตถประสงคของแตละกจกรรมจะตองสนบสนนในระดบหนวยรบตรวจ

วตถประสงคทก าหนดขนในแตละระดบ ควรมการก าหนดเปาหมายและตวชวดความส าเรจทชดเจนและสามารถวดผลได ระบบการควบคมภายในทด จะตองใหความมนใจอยางสมเหตสมผลวา สามารถชวยใหหนวยรบตรวจ และสวนงานยอย บรรลผลส าเรจตามวตถประสงคดานการด าเนนงาน การรายงานทางการเงนการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบและมตคณะรฐมนตร ดงนน การประเมนระบบการควบคมภายใน

-9- -หนวยรบตรวจและสวนงานยอย จงควรระบไวดวยวาวตถประสงคทก าหนดเปนวตถประสงคการควบคมภายใน ในดานใด

2) คนหาความเสยงตางๆ ทมนยส าคญ ทอาจท าใหการด าเนนงานไมบรรลผลส าเรจตามวตถประสงค

3) พจารณาการควบคมทมอยแลว วาสามารถทจะปองกนหรอลดความเสยงไดในระดบใด 4) ระบกจกรรมการควบคมใหมเพอปองกนความเสยง หรอลดความเสยงทเหลออยใหอยใน

ระดบทยอมรบได 5) ประมาณการตนทนทจะตองใชในการจดใหมและด ารงรกษาไวซงกจกรรมการควบคม

ตนทนหรอคาใชจายตองไมสงกวาประโยชนทจะไดรบจากการมกจกรรมการควบคม 6) จดท าแผนในการน ากจกรรมการควบคมนนมาใช 7) น ากจกรรมการควบคมไปปฎบต และตดตามผล

แนวทางการก าหนดหรอออกแบบระบบควบคมภายในของกองบญช

ในการก าหนดหรอออกแบบระบบควบคมภายใน หนวยรบตรวจท าความเขาใจโครงสรางองคกร ภาระหนาทและวตถประสงคของสวนงานยอยตางๆ ตามโครงสรางองคกรแลวจงก าหนดความรบผดชอบ ออกเปนกจกรรม ค าวา “ กจกรรม “ จะพจารณาจากกระบวนงานทปฏบตอยในแตละสวนงานยอย ดงนนกองบญชซงมฐานะเปนสวนงานยอยหนงขององคการเภสชกรรม ไดก าหนดระบบการควบคมภายในของหนวยงานพรอมจดท าแผนผงกระบวนงาน/ กจกรรม โดยแบงเปนกระบวนงาน/ กจกรรม ดงตอไปน ( 1 ) แผนกบญชลกหนภาครฐ ( 2 ) แผนกบญชลกหนภาคเอกชน ( 3 ) แผนกบญชเจาหน ( 4 ) แผนกบญชทวไป กองบญชไดด าเนนการก าหนดระบบควบคมภายในของกระบวนงาน/ กจกรรมขางตนโดยม ขนตอนตามล าดบดงน 1 ) วตถประสงคการควบคมภายในดานการบญช เพอใหมนใจวา กระบวนการด าเนนงานดานการบญชของกองบญชเปนไปตามหลกการบญช

- 10 - ทรบรองทวไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล 2 ) ความเสยงดานการบญช การบนทกรายการทางบญช และการตรวจสอบไมถกตองครบถวนตามก าหนดเวลา และตามหลกการบญชทรบรองทวไป 3 ) การก าหนดกจกรรมการควบคมดานการบญช ( 1 ) แผนกบญชลกหนภาครฐ

มการแบงแยกหนาทอยางเพยงพอ ระหวาง ก. คลงสนคา ข. การจดสงสนคา ค. การขายและออกใบสงของ ง. สนเชอ จ. การตรวจความถกตองของการบนทกบญชทเกยวกบการขาย ฉ. การเกบเงน

มบญชลกหนภาครฐรายตว มการออกรายงานขายประจ าวนจากระบบ เพอตรวจสอบกบเอกสารใบสงของ ใบลดหนมการตรวจสอบกบรายงาน Dr/ Cr Memo จากระบบ และการรบคน

สนคามหลกฐานการอนมตลดหนจากผมอ านาจลงนามก ากบ มการตรวจสอบความถกตอง ระหวางส าเนาใบเสรจรบเงนกบรายงานรบช าระหน มการตรวจสอบยอดช าระระหวางรายงานรบช าระหนในระบบกบบตรลกหนใน

ระบบทกสนเดอน มการตรวจสอบความครบถวนของการ Payment ระหวางรายงาน Dr/ Cr Memo

กบรายงานบตรลกหนเพอใหมยอดลกหนคงเหลอทถกตองทกเดอน การปรบปรงยอดบญชลกหนไดรบอนมตโดยเหมาะสม การตดตามหนเปนไปตามมาตรการทก าหนด สงใบแจงหนไปยงลกหนเมอขายครบตามใบสงซอ ผจดสงใบแจงหนไปยงลกหนเปนบคคลคนละคนกบผลงบญชแยกประเภท

ลกหน รายละเอยดลกหนภาครฐคางช าระมการแจงไปยงลกคาอยางสม าเสมอโดยผสง -

11 - พนกงานเกบเงนและพนกงานขาย มการจดท ารายละเอยดการวเคราะหอายลกหน ( Aging Analysis ) ทกไตรมาส มการกระทบยอดระหวางบญชลกหนรายตวกบ Statement เพอควบคมการแจง

หนของใบสงของทกฉบบ ( 2 ) แผนกบญชลกหนภาคเอกชน

มการแบงแยกหนาทอยางเพยงพอ ระหวาง ก. คลงสนคา ข. การจดสงสนคา ค. การขายและออกใบสงของ ง. สนเชอ จ. การตรวจสอบความถกตองของการบนทกบญชทเกยวกบการขาย ฉ. การเกบเงน

มบญชลกหนภาคเอกชนรายตวทกลกคา มการออกรายงานขายประจ าวนจากระบบ เพอตรวจสอบกบเอกสารใบสงของ ใบลดหนมการตรวจสอบกบรายงานจากระบบและการรบคนสนคามหลกฐาน

การอนมตลดหนจากผมอ านาจลงนามก ากบ มการตรวจสอบยอดช าระระระหวางทะเบยนรบช าระหนกบบญชลกหนรายตว

ทกสนเดอน การตดตามหนเปนไปตามมาตรการทก าหนด สงใบแจงหนไปยงลกหนเอกชนตางจงหวดเมอมการขายเกดขนทกราย ผจดสงใบแจงหนไปยงลกหนเปนบคคลคนละคนกบผลงบญชแยกประเภทลกหน มการตดตามลกหนภาคเอกชนทเกนก าหนดช าระโดยสงเปนหนงสอเตอน พรอม

รายงานยอดคางช าระ ทวงถามจากลกคาอยางสม าเสมอ มการจดท ารายละเอยดการวเคราะหอายลกหน ( Aging Analysis ) ทกสนเดอน มการกระทบยอดระหวางบญชลกหนรายตวกบ Statement เพอควบคมยอดหน

คางของใบสงของทกฉบบ การตงหนสงสยจะสญเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนดไวในขอ 10 ของระเบยบ

- 12 - วาดวยการบญชและการเงนของรฐวสาหกจ พ.ศ.2520 การตดหนสญไดรบอนมตโดยถกตองตามระเบยบ ลกหนทเคยตดเปนหนสญจะควบคมวงเงนสนเชออยางรดกม มการตรวจสอบรายงานยอดคงเหลอเงนรบลวงหนาของลกหนแตละรายกบบตร

ลกหน และตรวจสอบการ Applies Payment เมอมยอดขายเกดขน มการจดท ารายงานหนเกนก าหนดช าระเดอนละครงเพอแจงใหผรบผดชอบ

ตดตามหนทนเวลา พรอมเสนอผบรหารรบทราบ ( 3 ) แผนกบญชเจาหน

มการแบงแยกหนาท ระหวาง ก. การบนทกการตงเจาหนการคา ( .28.1 ) ข. การตรวจความถกตองของการบนทกบญช ( .28.3.1 ) ค. การบนทกการช าระหน ( .28.9.10 ) ง. การตรวจยอดรวมการช าระหน ( .28.9.12 )

ใบสงสนคา ก. มการออกเลขทใบส าคญจายส าหรบใบสงสนคา ( Voucher ) ข. มการจดเกบเอกสารทบนทกบญชแลว ตามรายชอเจาหนการคา ค. มการสอบยนราคากบใบสงซอสนคา ( .28.1 ) ง. มการสอบทานความถกตองของตวเลข ( .28.1 ) จ. มเครองหมายระบถงการสอบทาน และตรวจสอบโดยผมหนาทเกยวของ

ใบลดหนและใบเพมหนจากผขาย ก. ตรงกบเอกสารทองคการฯ ท าขน เพอขอลดหนจากผขาย ข. มการตรวจสอบความถกตองของตวเลข ( .28.3.1 ) ค. มเครองหมายระบถงการสอบทาน และตรวจสอบโดยผมหนาทเกยวของ

มการตรวจรายงานรบ ( Purchase Receipt Report ) วาใบสงของทกใบมการบนทกบญชโดยครบถวน ถกตองจ านวนของและ บรษทฯ ( .28.3.1 )

มบญชรายละเอยดเจาหนการคาทกราย ( .28.14.1 ) มการกระทบยอดรายละเอยดเจาหนกบบญชคมยอดเจาหนอยางสม าเสมอ ( .28.3.5 )

- 13 - มการวเคราะหอายเจาหนอยางนอยปละครง ( .28.18.3 ) มการตรวจรายการเจาหนทไมเคลอนไหวเกน 120 วน เปนรายเดอน, ไตรมาส มการยนยนยอดเจาหนคงคางกบบรษทฯ ทมการสงเอกสารมายนยน ( .28.3.5 ) มการแบงแยก ซอวตถดบ, อปกรณ, ส าเรจรป, จางผลตและคาใชสอย ตรวจสอบการผานบญชการช าระคาสนคาวามความถกตองกบเอกสารใบส าคญ

ทกวนทช าระกบเอกสารทางแผนกการเงนสงมา ( .28.9.12 ) ตรวจสอบการบนทกรายการภาษซอกบรายงานภาษซอ ( .28.20.21.5 ) เพอ

ปรบปรงภาษตอนสนเดอนทกเดอน ตรวจสอบรายละเอยดการรบสนคากบรายงาน ( .28.3.1 ) ถกตองทกรายการ มการตรวจสอบความถกตองของใบสงของและลงบญชตงหน ( .28.14.1 ) ทก

ครงทมการสงใบสงของและตนฉบบใบก ากบภาษมการบนทกถกตอง มการจดท ารายงานผลการตรวจสอบ การรบใบสงของและใบก ากบภาษตนฉบบ

ประจ าเดอนกอนสงแผนกบญชทวไป มการแบงแยกการซอสนคา, น ายาลางไต, เตยงคนไข, ขอเขาเทยม และขดลวด

ค ายนผนงหลอดเลอดโคโลนาร ตรวจสอบรายละเอยดใบสงของ, ใบก ากบสนคา การอนมตการจดซอและออก ใบสงซอ ( PO ) เปนไปตามวงเงนอนมตทงจ านวนของและจ านวนเงน แนบใบ

วเคราะหทแผนกอปกรณสงมาใหกอนสงแผนกตรวจจาย ( .19.16.2.QC ) ) ตรวจสอบการบนทกรายการภาษซอกบรายงานภาษซอ ( .28.20.21.5 ) เพอปรบปรง

ภาษตอนสนเดอน ทกเดอน กอนสงแผนกบญชทวไป ( .28.20.21.5 ) และ ( .25.13.16.4.13 ) บนทกการช าระเงนของขอเขาเทยม เขาระบบขอเขาในอนเตอรเนต พรอม

ตรวจสอบความถกตอง บนทกการช าระเงนของขดลวดค ายนผนงหลอดเลอดโคโลนารเขาระบบโครงการ

ขดลวดค ายนผนงหลอดเลอดโคโลนารอนเตอรเนต พรอมตรวจสอบความถกตอง

( 4 ) แผนกบญชทวไป เงนสดและเงนฝากธนาคาร

- 14 - 1. มการสอบทานงานเพอใหแนใจวารายการรบจายเงนทกรายการมการลงบญช

อยางครบถวนถกตอง 2. มการแบงแยกหนาทกนท าอยางเพยงพอ ระบอ านาจหนาทและความรบผดชอบ

ในเรองสอบทานเอกสาร บนทกรายการจายเงน ผานบญชไปบญชแยกประเภทเจาหนและท างบพสจนยอดเงนในธนาคาร

3. มการสอบทานการลงบญชและจดประเภทคาใชจาย เชน - จ านวนและรายการทบนทกบญชครบถวน ถกตอง - คาใชจายของรอบระยะเวลาบญชใด ตองบนทกบญชในรอบระยะเวลาบญชนน ตามเกณฑสทธ

- รายการทบนทกบญชคาใชจาย ตองไมเขาลกษณะรายจายลงทน 4. งบพสจนยอดเงนในธนาคารมการจดท าอยางทนเวลา สม าเสมอและมการสอบ

ทานอยางอสระ โดยเจาหนาทผมอ านาจ 5. รายการทตดคางในงบกระทบยอดมการตดตามแกไขอยางทนเวลา เงนลงทนในบรษทรวม

1. จดใหมรายการบญชมาตรฐานเกยวกบเงนลงทนในบรษทรวมและบญชทเกยวของ ซงเปนไปตามหลกการบญชทรบรองทวไป

2. เอกสารกรรมสทธในหลกทรพยเกบรกษาอยางปลอดภย เชน ตนรภย สนทรพยหมนเวยนอน

1. มการจดท ารายละเอยดการประกนภยและท าใหเปนปจจบนอยเสมอ 2. มการสอบทานวงเงนประกนภยวาคมภยความเสยง 3. สอบทานรายการคาใชจายจายลวงหนาใหแนใจวาเปนคาใชจายทสามารถตด

บญชเปนคาใชจายส าหรบการด าเนนงานในภายหนาไดและมเอกสารประกอบครบถวน

สนทรพยถาวร 1. มการแบงแยกหนาทอยางชดเจนในแตละหนาท ดงตอไปน

- การอนมตจดซอ, จดจาง - การพจารณาคดเลอกผขาย ผจดท าโครงการ - การควบคมการจดซอ, จดจาง

- 15 - - การอนมตการช าระเงน - การบนทกบญช - การจดท าทะเบยนสนทรพยถาวร

2. มการระบอ านาจการอนมตทเหมาะสมในแตละหนาท 3. ทะเบยนสนทรพยถาวร

- มการก าหนดใหจดท า - การจดท าเปนปจจบน

4. ทะเบยนสนทรพยถาวร ประกอบดวย รายละเอยด ราคาทน วนทไดมา คาเสอมราคา และสถานทตงของสนทรพยแยกแตละรายการ

5. มการแตงตงคณะกรรมการตรวจนบสนทรพย และท าการตรวจนบอยางนอยปละ 1 ครง

6. ผลการตรวจนบสนทรพย มการจดท ารายงานเสนอผบงคบบญชา 7. กรณมทรพยสนช ารดเสอมสภาพ ขาดหรอเกนบญช มการปฏบตอยาง

เหมาะสม 8. เอกสารแสดงสทธ เชา โฉนดทดน มการเกบรกษาในทปลอดภย 9. มระเบยบปฏบตเกยวกบการจดซอ หรอจางท าสนทรพยถาวร 10. ใบแจงหนและการจายช าระหน มการอนมตโดยเจาหนาทผรบผดชอบ 11. กรณทการจายเงนมการหกเงนประกนผลงานไว ไดมการควบคมและลง บญช

เกยวกบเงนประกนผลงานอยางเหมาะสม 12. มการท าประกนภยส าหรบสนทรพยมลคาสง หรอเสยงตอการสญหายหรอถกท าลาย

13. สนทรพยถาวรมการประทบเครองหมาย และ/ หรอรหสโดยทนท 14. รายการขาย และการจ าหนายสนทรพยถาวรมการอนมตโดยผมอ านาจ

รบผดชอบ 15. มมาตรการควบคมอยางเพยงพอ ส าหรบราคาขายสนทรพยถาวรและเศษซาก 16. มการเปรยบเทยบยอดจากทะเบยนสนทรพยแตละประเภทกบบญชแยก

ประเภท อยางนอยปละ 1 ครง 17. มนโยบายส าหรบการจดประเภทรายจายฝายทนและรายจายด าเนนงาน 18. มการก าหนดขนตอนวธปฏบต การโอนสนทรพยระหวางหนวยงานทเกยวของกนอยาง

ชดเจน

- 16 - 19. หากมทรพยสนและอปกรณสญหาย ไดรายงานผบงคบบญชาทนท เจาหนและหนสนอน

เจาหนการคา 1. การจายช าระหนใหเจาหนเปนไปตามก าหนดเวลา และมการตดตามยอดเจาหน

ทคางนาน และยอดคงเหลอทางดานเดบตอยางเหมาะสม 2. บญชเจาหนรายตวตรงกบบญชคมยอดทกเดอนมการสอบทานและตดตามหา

สาเหตรายการกระทบยอด ( ถาม ) เพอปรบยอดรวมบญชยอยใหตรงกบบญชคม

คาใชจายคางจาย 1. ยอดบญชคาใชจายคางจายถกตองตรงตามเวลา และเปนไปตามหลกการบญชท

รบรองโดยทวไป 2. มการสอบทานบญชคาใชจายคางจายทไมเคลอนไหวเกน 1 ป

เงนประกนสญญา 1. บญชเงนประกนสญญารายตวตรงกบบญชคมยอดทกเดอนมการสอบทาน และ

ตดตามหาสาเหตรายการกระทบยอด ( ถาม ) เพอปรบยอดรวมบญชยอยใหตรงกบบญชคม

คาใชจาย 1. มการสอบทานการลงบญชและจดประเภทคาใชจาย เชน

- จ านวนและรายการทบนทกบญชครบถวน ถกตอง - คาใชจายของรอบระยะเวลาบญชใดตองบนทกบญชในรอบระยะเวลาบญชนน ตามเกณฑสทธ - รายการทบนทกคาใชจายตองไมเขาลกษณะรายจายลงทน

รายได 1. มการสอบทานการบนทกบญชและจดประเภทรายไดหรอไม 2. การรบรรายไดเปนไปตามระเบยบทก าหนดและมาตรฐานการบญชทรองรบ

ทวไปหรอไม รายงานทางการเงน

1. ขอมลทางการเงน

- 17 - - บญชแยกประเภทมการบนทกรายการถกตองและครบถวน - สามารถตดตามตรวจสอบ รายการจากเอกสารประกอบรายการ หรอเอกสาร เบองตนไปยงบญชแยกประเภทหรอไม - มการกระทบยอดบญชยอยกบบญชคมหรอบญชแยกประเภทมบญชยอยหรอ รายละเอยดประกอบหรอไม - นโยบายการบญชเปนไปตามกฎหมายหรอระเบยบหลกเกณฑทก าหนดหรอไม - มการสอบทานหรอตรวจสอบการบนทกบญชเปนประจ าหรอไม

2. รายงานการเงน - รายงานทางการเงนจดเตรยมขนจากบญชแยกประเภทหรอไม - มสอบทานและใหความเหนชอบรายงานทางการเงนโดยผมอ านาจหรอไม - มการก าหนดแผนการปฏบต เพอใหมนใจวาการจดท ารายงานการเงนจะแลว เสรจภายในเวลทก าหนดหรอไม

การตดตามประเมนผล แบบรายงาน และการจดท ารายงานตามระเบยบฯ ตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายในฯ ก าหนดให ผอ านวยการ อภ.(หวหนาสวนราชการของหนวยรบตรวจ) รบผดชอบเสนอรายงานตอคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) ผก ากบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบ เกยวกบสถานะการควบคมภายในของ อภ. แตกอนทจะรายงานตองมการตดตามประเมนผลเพอใหทราบสถานะของการควบคม ตามระเบยบฯก าหนดให ผอ านวยการ มอบหมายหนาทความรบผดชอบใหกบเจาหนาทระดบอาวโสทเหมาะสมไปดแลเรองน เพอสรางความมนใจวา มการปฏบตเกยวกบการประเมนผล การปรบปรงการควบคมภายใน การรายงาน และการท าค ารบรองเปนลายลกษณอกษรวาไดปฏบตหนาททรบผดชอบแลว

การด าเนนการตดตามประเมนผลการควบคมภายในของ ฝายบญชและการเงน (กองบญช)

ฝายบญชและการเงน ไดก าหนดใหมการตดตามประเมนผลการควบคมภายใน ใน 2 ลกษณะ ดงน 1. การตดตามผลการควบคมในระหวางการปฏบตงานหรอการตดตามประเมนผลอยางตอเนองเปน

กจกรรมทรวมอยในการบรหารจดการและการควบคมดแลการปฏบตงานตามปกตประจ าวน ทผบรหาร

-18 - และผปฏบตงานของ ฝายบญชและการเงน ทกระดบ มความรบผดชอบรวมกน ในการจดใหมกจกรรมการตดตามประเมนผลการควบคมภายในของหนวยงานตนเอง

2. การประเมนผลเปนรายครง ประกอบดวยการประเมนการควบคมดวยตนเอง และการประเมนการควบคมอยางเปนอสระ

เครองมอทใชในการประเมนผล ไดแก ตารางกจกรรมทควรปฏบต (Checklists) แบบสอบถามการควบคมภายใน (Internal Control Questionnaires) ผงแสดงขนตอนการปฏบตงาน (Flowcharts) เทคนคการประเมนการควบคมภายในดวยตนเอง (Control Self Assessment) ซงผประเมน จะตองใชวธการประเมนและเครองมอการประเมนทเหมาะสมทสดกบหนวยงาน ขนตอนการประเมนผลการควบคมภายในของฝายบญชและการเงน (กองบญช)

ขนตอนท 1 จดประชมเชงปฏบตการรวมกนระหวางผบรหารและผปฏบตงาน ฝายบญชและการเงน โดยอาจใชวธประชมกลม

ขนตอนท 2 ก าหนดงานในความรบผดชอบของฝายบญชและการเงนออกเปนกจกรรม / งาน เพอท าความเขาใจวตถประสงคและเปาหมายของกจกรรม / งาน ซงวตถประสงคระดบกจกรรมจะตองสอดรบและเชอมโยงกบวตถประสงคระดบหนวยรบตรวจ เพอใหการด าเนนงานในแตละสวนงานยอยบรรลตามวตถประสงคของหนวยรบตรวจ หลงจากนนท าการสอบทานขนตอนและวธปฏบตงานตามกระบวนการปฏบตงานของกจกรรม เพอท าความเขาใจโครงสรางการควบคมภายในของกจกรรมนน

ขนตอนท 3 จดเตรยมเครองมอการประเมน ไดแก การจดท าตารางกจกรรมทควรปฏบต (Flowcharts) แบบสอบถามการควบคมภายใน (ภาคผนวก ก.) แบบประเมนองคประกอบการควบคมภายใน (ภาคผนวก ข.) และเครองมออนๆทจ าเปนและเหมาะสม เปนตน

ขนตอนท 4 การด าเนนการประเมนผลการควบคมภายใน ผประเมนท าการประเมนเกยวกบการมอยและความเหมาะสมของหาองคประกอบ

ของการควบคมภายใน และการบรรลวตถประสงคของการควบคมภายในของกจกรรมตางๆ โดยใชแบบประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน (เปนการทดสอบค าตอบทไดจากการสอบถามวาเปนไปตามทปฏบตจรง)

ผประเมนรวมกนประเมนการควบคมภายในทมอยของกจกรรมตางๆ ทตนเองรบผดชอบ โดยการทดสอบการมอยจรงและการปฏบตงานจรงของระบบการควบคมภายใน โดยอาจใชวธสอบถามหรอ

- 19 - สมภาษณผปฏบตงานจรงและผเกยวของ รวมทงการตรวจสอบเอกสารหลกฐานทเกยวของกบวงจรปฏบตงานของกจกรรมททดสอบกบการสงเกตการณการปฏบตงานจรง แลวบนทกไวเปนลายลกษณอกษร

ผประเมนรวมกนประเมนความเสยงทยงมอยทเกยวของกบการบรรลวตถประสงคของกจกรรมตางๆ โดยเรมดวยการระบปญหา อปสรรค เหตการณทไมพงประสงคทอาจเกดขนแลวสงผลใหไมบรรลวตถประสงคตามทไดก าหนดไวในขนตอนท 2 โดยอาจพจารณาใชแบบสอบถามการควบคมภายใน ตามภาคผนวก ก. ขนตอนการประเมนการควบคมภายใน

ขนตอนท 1 จดประชมเชงปฏบตการ 1. เจาหนาทระดบอาวโส/

คณะท างานกบฝายบรหารสวนงานยอย

2. ฝายบรหารสวนงานยอย กบผปฏบต

ขนตอนท 2 1. ก าหนดงานในความ รบผดชอบออกเปน กจกรรม/งาน 2. ท าความเขาใจวตถประ- ประสงคและเปาหมาย หลกของกจกรรม/งาน

ขนตอนท 3 จดเตรยมเครองมอการประเมน

1. แบบประเมนองคประกอบ

ของการควบคมภายใน 2. แบบสอบถามการควบคม ภายใน

ขนตอนท 4 ประเมนผลการควบคม 1. ระดบสวนงานยอย 2. ระดบหนวยรบตรวจ

- 20 -

สรปผลการประเมนและการจดท าเอกสารการประเมน ผประเมนสรปผลการประเมนการควบคมดวยตนเอง และน าขอมลสรปผลมาจดท ารายงานของสวนงานยอย โดยด าเนนการตามขนตอนดงน

1) จากขอมลทงหมดทไดจากผลการประเมนจดออนหรอความเสยงทมนยส าคญ ใหวเคราะหความมอย ความเพยงพอและประสทธผลของการควบคมภายใน ระบและเสนอมาตรการปรบปรงแกไขตามความเหมาะสมและจ าเปน ผลการประเมนใหบนทกเปนลายลกษณอกษรและสอบทานโดยผบรหารและเกบไวในแฟมของหนวยรบตรวจ

2) การวเคราะหความเพยงพอและประสทธผลของการควบคมภายใน จะตองพจารณาวา - โครงสรางและรปแบบการควบคมทก าหนดขนเพยงพอ และครอบคลมทกกจกรรมท

ส าคญ รวมทงมองคประกอบของการควบคมภายในทงหาองคประกอบหรอไม และอยในเกณฑพอใจหรอไม

- การควบคมภายในทก าหนดมการปฏบตงานจรงหรอไม และสามารถลดความเสยงตามทระบหรอไม กรณมไดปฏบตงานจรงในทางปฏบตมการใชวธการอนทดแทนการควบคมภายในทก าหนดหรอไม

- ถามการปฏบตงานจรงตามระบบการควบคมภายในทมอย ระบบการควบคมภายในไดปฏบตหนาทตามทก าหนดไวและไดรบผลส าเรจตามวตถประสงคหรอไม

3) ผลจากการวเคราะหใหสรปความเพยงพอและประสทธผลของการควบคม โดยพจารณาวาถาระบบการควบคมทมอยและใชจรง ไดปฏบตหนาทตามทก าหนดโดยไดสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลในความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไว ถอวาระบบการควบคมภายในมประสทธผล

4) ผประเมน จะตองเสนอวธการแกไขขอบกพรองหรอจดออนทพบ รวมทงการปรบปรงแกไขทตองด าเนนการตอไป อยางไรกตาม ในการเสนอการปรบปรงแกไขนน ควรผานการพจารณาอยางระมดระวงอยางรอบคอบวาการปรบปรงนนมความเหมาะสม สามารถปฏบตไดและประโยชนทไดรบเกดความคมคาเมอเทยบกบตนทนทตองเสยไปจากการด าเนนการแกไขปรบปรง

5) ผลการประเมนระดบสวนงานยอย ฝายบญชและการเงน นอกจากบนทกไวเปนลายลกษณอกษรแลวใหบนทกในแบบรายงานและสงใหผรบผดชอบหรอคณะท างานทหนวยรบตรวจแตงตงขน รวบรวมรายงานเพอประมวลเปนรายงานระดบหนวยรบตรวจ พรอมจดเกบรายงานไวทหนวยรบตรวจ

- 21 -

แบบรายงานการควบคมภายในระดบสวนงานยอย ประกอบดวย

(1) รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน - แบบ ปย. 1 ► เพอน าเสนอผลการประเมนแตละองคประกอบของการควบคมภายในของสวนงานยอย (2) รายงานประเมนผลและการปรบปรงการควบคมภายใน - แบบ ปย. 2 ► เพอบนทกกระบวนการในการประเมนผลการควบคมภายใน ระบการควบคมทมอย การประเมนผลการควบคม ความเสยงทยงมอย การควบคมภายในทตองปรบปรง และผรบผดชอบ

- 22 -

รปแบบรายงานระดบสวนงานยอย และค าอธบายรายงาน

- 23 -

แบบ ปย .1 ชอสวนงานยอย ..................................................

รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน ณ วนท...........เดอน....................... พ.ศ. .................

องคประกอบของการควบคมภายใน (1)

ผลการประเมน / ขอสรป (2)

1. สภาพแวดลอมการควบคม 1.1 .................................................................................... 1.2 ……..……………………………………………………. ฯลฯ

2. การประเมนความเสยง 2.1 ............................................................................... 2.2 ............................................................................... ฯลฯ

3. กจกรรมการควบคม 3.1 ............................................................................... 3.2 ............................................................................... ฯลฯ

4. สารสนเทศและการสอสาร 4.1 ............................................................................... 4.2 ................................................................................ ฯลฯ

5. การตดตามประเมนผล 5.1 .............................................................................. 5.2 .............................................................................. ฯลฯ

ผลการประเมนโดยรวม :- ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ชอผรายงาน .................................................................................. (ชอหวหนาสวนงานยอย) ต าแหนง ........................................................................................ วนท................ เดอน ................................... พ.ศ. .......................

- 24 -

ค าอธบายรายงาน แบบ ปย. 1

1. ชอสวนงานยอย 2. ชอรายงาน รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 3. งวดรายงาน

- ระบวนสดทายของรอบระยะเวลาในการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 4. คอลมน (1) องคประกอบของการควบคมภายใน

- ระบขอมลสรปการควบคมภายในของแตละองคประกอบ 5. คอลมน (2) ผลการประเมน/ขอสรป

- ระบผลการประเมน /ขอสรปของแตละองคประกอบของการควบคมภายใน พรอมจดออนหรอความเสยงทยงมอย

6. สรปผลการประเมนโดยรวมขององคประกอบของการควบคมภายใน 7. ชอผรายงาน ไดแก หวหนาสวนงานยอย พรอมระบต าแหนง และวนทรายงาน

- 25 -

ค าอธบายรายงาน แบบ ปย.2 1. ชอสวนงานยอย 2. ชอรายงาน รายงานการประเมนผลและการปรบปรงการควบคมภายใน 3. งวดรายงาน

- ระบส าหรบงวดปสนสดวนท 30 เดอนกนยายน พ.ศ.25XX 4. คอลมน (1) กระบวนการปฎบตงาน /โครงการ ........................ และวตถประสงคของการ

ควบคม - ระบวตถประสงคของกจกรรมหรอดานของงานทก าลงประเมน ถาเปนกระบวนการ

ปฎบตงานหรอโครงการใหระบขนตอนทส าคญของกระบวนการปฎบตงานหรอโครงการนน รวมทงวตถประสงคของแตละขนตอน ทงน หนงกจกรรม /ดานของงาน /ขนตอนการปฎบตงาน อาจมไดหลายวตถประสงค

5. คอลมน (2) การควบคมทมอย - สรปขนตอน/วธปฎบตงาน/นโยบาย/กฏเกณฑทใชปฎบตอยส าหรบกจกรรมตางๆ

6. คอลมน (3) การประเมนผลการควบคม - ประเมนการควบคมทมอยตามคอลมน (2) เพยงพอและมประสทธผลหรอไม โดยตอบ

ค าถามตอไปน ► การก าหนด/สงอยางเปนทางการใหปฎบตตามการควบคมหรอไมj ► มการปฎบตจรงตามการควบคมหรอไม ► ถามการปฎบตจรง การควบคมชวยใหงานส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดหรอไม ► ประโยชนทไดรบ คมคากบตนทนของการควบคมหรอไม

7. คอลมน (4) ความเสยงทยงมอย - ระบความเสยงทยงมอยทมผลกระทบตอความส าเรจตามวตถประสงคของการควบคมดาน

ใดดานหนงหรอหลายดาน คอ ► ดานการด าเนนงาน (Operation) = O ► ดานความถกตองเชอถอไดของรายงานทางการเงน (Financial Reporting) = F ► ดานการปฎบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ฯลฯ (Compliance) = C

- 26 -

8. คอลมน (5) การปรบปรงการควบคม

- เสนอแนะการปรบปรงการควบคมเพอปองกนหรอลดความเสยงตามคอลมน (4) 9. คอลมน (6) ก าหนดเสรจ/ผรบผดชอบ

- ระบผรบผดชอบในการแกไขปรบปรง และวนทด าเนนการปรบปรงแลวเสรจ 10. คอลมน (7) หมายเหต

- ระบขอมลอนทตองการแจงใหทราบ เชน วธด าเนนการและเอกสารหลกบานทเกยวของ 11. ชอผรายงาน ต าแหนงและวนท

- ระบชอหวหนาสวนงานยอย ซงรบผดชอบในการจดท า พรอมทงต าแหนงและลงวนท เดอน ป พ.ศ. ทจดท าเสรจสน

- 27 -

ก าหนดเวลาการประเมนผลการควบคมภายในดวยตนเอง (Control Self – Assessment ; CSA) ของสวนงานยอย

หวหนาสวนงานยอยระดบฝาย /ส านก /สถาบน ประเมนผลการควบคมภายในดวยตนเอง (Control Self – Assessment: CSA) พรอมทงจดท ารายงานการควบคมภายในระดบสวนงานยอยระดบฝาย/ส านก/สถาบน ณ วนสนปงบประมาณ (30 กนยายน ) เพอจดสงให สตภ. ภายในสปดาหท 1 ของเดอนพฤศจกายน เพอให สตภ. ด าเนนการสอบทานรายงานฯ ดงกลาว ภายในสปดาหท 1 ของเดอนธนวาคม ทงนสวนงานยอยจะตองปรบปรงแกไขรายงานฯ ตามขอคดเหนหรอขอเสนอแนะของส านกตรวจสอบภายในกอนน าเสนอเจาหนาทระดบอาวโสพจารณา พรอมทงสงส าเนารายงานฯ ใหส านกตรวจสอบภายใน

ภาคผนวก ข

ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน วาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน

พ.ศ.2544

- 30 - ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน

วาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544

.................................................. โดยทสมควรก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน เพอใหหนวยรบตรวจมแนวทางในการจดระบบการควบคมภายในใหเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล อนจะสงผลใหเกดประโยชนสงสดในการด าเนนงาน และแกการใชจายเงนและทรพยสนของประเทศชาตโดยรวม อาศยอ านาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 15 (3) (ก) (ค) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดนจงออกระเบยบไว ดงตอไปน ขอ 1 ระเบยบนเรยกวา “ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการก าหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544” ขอ 2 ระเบยบนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ขอ 3 ในระเบยบน “หนวยรบตรวจ” หมายความวา

(1) กระทรวง ทบวง กรม สวนราชการทเรยกชออยางอนทมฐานะเปนกระทรวง ทบวง หรอกรม

(2) หนวยงานของราชการสวนภมภาค (3) หนวยงานของราชการสวนทองถน (4) รฐวสาหกจตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณหรอตามกฎหมายอน (5) หนวยงานอนของรฐ (6) หนวยงานทไดรบอนมตอดหนน หรอกจการทไดรบเงน หรอทรพยสน

ลงทนจากหนวยงานรบตรวจตาม (1) (2) (3) (4) หรอ (5) (7) หนวยงานอนใดหรอกจการทไดรบเงนอดหนนจากรฐทมกฎหมายก าหนดให

ส านกงานการตรวจเงนแผนดนเปนผตรวจสอบ “หนวยงานของราชการสวนทองถน” หมายความวา องคการบรหารสวนจงหวด

เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล กรงเทพฯ เมองพทยา และองคกรปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมายจดตงขน

“ผก ากบดแล” หมายความวา บคคลหรอคณะบคคลผมหนาทรบผดชอบในการก ากบดแล หรอบงคบบญชาผรบตรวจหรอหนวยรบตรวจ

“ผรบตรวจ” หมายความวา หวหนาสวนราชการ หวหนาหนวยงานหรอผบรหารระดบสง ผรบผดชอบในการปฏบตราชการหรอการบรหารของหนวยรบตรวจ

- 31 - “ฝายบรหาร” หมายความวา ผรบตรวจหรอผบรหารทกระดบของหนวยรบตรวจ “ผตรวจสอบภายใน” หมายความวา ผด ารงต าแหนงผตรวจสอบภายในของหนวย

รบตรวจ หรอ ด ารงต าแหนงอนทท าหนาทเชนเดยวกบผตรวจสอบภายใน “การควบคมภายใน” หมายความวา กระบวนการปฏบตงานทผก ากบดแล ฝายบรหาร

และบคคลกรของหนวยงานรบตรวจจดใหมขน เพอสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลวา การด าเนนงานของหนวยรบตรวจจะบรรลวตถประสงคของการควบคมภายในดานประสทธผลและประสทธภาพของการด าเนนงาน ซงรวมถงการดแลรกษาทรพยสน การปองกนหรอลดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล การสนเปลอง หรอการทจรตในหนวยรบตรวจ ดานความเชอถอไดของรายงานทางการเงน และดานการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และมตคณะรฐมนตร

ขอ 4 ใหผก ากบดแล และหรอฝายบรหารเปนผรบผดชอบในการน ามาตรฐานการควบคมภายในของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนทายระเบยบน ไปใชเปนแนวทางส าหรบการจดวางระบบการควบคมภายในของหนวยรบตรวจใหเปนไปอยางมประสทธภาพ และบรรลตามวตถประสงคของการควบคมภายใน

ขอ 5 ใหหนวยรบตรวจจดวางระบบการควบคมภายใน โดยใชมาตรฐานการควบคมภายในทายระเบยบน เปนแนวทางใหแลวเสรจภายในหนงปนบแตวนทระเบยบนใชบงคบ โดยอยางนอยตองแสดงขอมล ดงน

(1) สรปภารกจและวตถประสงคการด าเนนงานทส าคญในระดบหนวยรบตรวจ และระดบกจกรรม

(2) ขอมลเกยวกบสภาพแวดลอมการควบคม โดยเฉพาะเกยวกบความซอสตยและจรยธรรมของผบรหารระดบสงและบคลากรในหนวยรบตรวจ

(3) ความเสยงทส าคญทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของการควบคมภายใน (4) ขอมลเกยวกบกจกรรมการควบคมเพอปองกนหรอลดความเสยงทส าคญตาม (3) (5) ผรบผดชอบประเมนระบบการควบคมภายใน และวธการตดตามประเมนผล ใหหนวยรบตรวจรายงานความคบหนาในการจดวางระบบการควบคมภายในตอผก ากบ

ดแล และคณะกรรมการตรวจสอบของหนวยรบตรวจ (ถาม) ทกหกสบวน พรอมทงสงส าเนาใหส านกงานการตรวจเงนแผนดนดวย เวนแตส านกงานการตรวจเงนแผนดนจะขอใหด าเนนการเปนอยางอน

ขอ 6 ใหผรบตรวจรายงานตอคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผก ากบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบเกยวกบการควบคมภายในอยางนอยปละหนงครง ภายในเกาสบวนนบจากวนสนปงบประมาณ หรอ ปปฏทน แลวแตกรณ เวนแตการรายงานครงแรกใหกระท าภายในสองรอยสสบวนนบจากวนวางระบบการควบคมภายในแลวเสรจ โดยมรายละเอยด ดงน

- 32 - (1) ท าความเหนวาระบบการควบคมภายในของหนวยรบตรวจทอยม

มาตรฐานตามระเบยบนหรอไม (2) รายงานผลการประเมนความเพยงพอและประสทธผลของระบบการควบคม

ภายในในการบรรลวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด รวมทงขอสรปผลการประเมนแตละองคประกอบของการควบคมภายใน ประกอบดวย

(ก) สภาพแวดลอมของการควบคม (ข) การประเมนความเสยง (ค) กจกรรมการควบคม (ง) สารสนเทศและการสอสาร (จ) การตดตามประเมนผล (3) จดออนของระบบการควบคมภายในพรอมขอเสนอแนะแผนการปรบปรง

ระบบการควบคมภายใน ขอ 7 ในกรณหนวยรบตรวจไมสามารถปฏบตตามระเบยบนได ใหขอท าความ

ตกลงกบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ขอ 8 ในกรณหนวยรบตรวจมเจตนาหรอปลอยปละละเลยในการปฏบตตาม

ระเบยบน หรอตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนหรอส านกงานการตรวจเงนแผนดนโดยไมมเหตอนควร คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนสารถเสนอขอสงเกตและความเหนพรอมทงพฤตการณของหนวยรบตรวจนนใหกระทรวงเจาสงกด หรอผบงคบบญชา หรอผ ควบคมก ากบรบผดชอบของหนวยรบตรวจ แลวแตกรณ เพอก าหนดมาตรการทจ าเปนใหหนวยรบตรวจไปปฏบต

ในกรณกระทรวงเจาสงกด หรอผบงคบบญชา หรอผควบคมก ากบหรอรบผดชอบของหนวยรบตรวจไมด าเนนการตามวรรคหนงภายในระยะเวลาอนสมควร คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนสามารถรายงานตอประธานรฐสภา เพอแจงไปยงคณะกรรมาธการของรฐสภาทเกยวของเพอพจารณาด าเนนการตามอ านาจหนาท และแจงไปยงคณะกรรมาธการพจารณางบประมาณรายจายประจ าปของรฐสภา เพอประกอบการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป

ขอ 9 ใหประธานกรรมการตรวจเงนแผนดนรกษาการตามระเบยบนและใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนมอ านาจตความและวนจฉยปญหาทเกดขนจากการบงคบใชระเบยบน

ในกรณมเหตอนสมควร คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนอาจยกเวนหรอผอนผนการปฏบตตามความในระเบยบนได

ประกาศ ณ วนท 28 กนยายน พ.ศ. 2544 (นายปญญา ตนตยวรงค) ประธานกรรมการตรวจเงนแผนดน