- METALNI MOSTOVI -

DISPOZICIJA

Dispoziciju mosta čini crtež gornjeg i donjeg stroja mostovske konstrukcije.

Gornji stroj mosta predstavlja čelična konstrukcija koja prihvata vertikalno stalno i korisno opterećenje kao i horizontalno opterećenje i prenosi ga na donji stroj mosta. Čine ga sledeći konstruktivni elementi:

kolovoz, podužni i poprečni kolovozni nosači, glavni nosači, pešačke staze, nosači pešačkih staza, spregovi.

Donji stroj mosta su stubovi i to krajnji (obalni) stubovi i međustubovi ili srednji stubovi. Između gornjeg i donjeg stroja mosta su ležišta i prelaznice.

Dispozicija mosta se radi u pogodnoj razmeri, najčešće u razmeri 1:200, 1:100 i 1:50 i sadrži:

osnovu mosta, podužni i poprečni presek mosta, izgled mosta u sklopu terena gde se most nalazi.

Dispozicijom se definiše:

položaj mosta u osnovi, tj. da li je most prav, kos ili je u krivini, niveleta saobraćajnice na mostu. Kod drumskih mostova niveleta predstavlja središnu liniju

kolovozne konstrukcije i njena horizontalna projekcija se poklapa sa podužnom osom mosta. Kod železničkih mostova niveleta se vezuje za GIŠ (gornja ivica šine) i predsatvlja liniju koja prolazi koz sredinu kolovoza.

broj i veličina otvora (raspona), širina i visina mosta, konstruktivni sistem gornjeg stroja mostovske konstrukcije, karakteristični poprečni preseci (u polju i nad osloncima), vrstu i položaj kolovoza, odnosno da li je u pitanju most sa kolovozom na gornjem, donjem

pojasu glavnih nosača ili je u pitanju most sa poluupuštenim kolovozom, kolovozni nosači, nosači pešačkih staza, spregovi i ukrućenja, ležišta, njihov položaj i vrsta (pokretna ili nepokretna), stubovi i oporci sa fundamentima, kota velike vode ili profil terena ispod mosta.

Pri izradi dispozicionog rešenja mosta od posebne važnosti je pravilan i optimalan izbor konstruktivnog sistema imajući u vidu prepreku koju treba premostiti, saobraćaj i opterećenje na mostu, uslove fundiranja, uslove montaže, estetske i urbanističke zahteve i sl. U tom smislu razlikujemo gredne, lučne, ramovske mostove, viseće mostove, mostove sa kosim kablovima, i dr.

Svaki most je svojim položajem definisan u osnovi. Ukoliko se prepreka savlađuje pod pravim uglom i u pravcu most je prav, u protvnom most je kos sa zakošenjem ulevo ili udesno. Most u krvini definisan je osom saobraćajnog puta na mostu. Ukoliko je poluprečnik krivine ose puta veliki moguće je izvesti i prav most pri čemu osa puta ostaje u krivini.

Pri izradi dispozicionog rešenja mosta potrebno je zadovoljiti zahtevane visine slobodnog profila ispod mosta u zavisnosti od vrste prepreke koja se premošćuje. Slobodna visina ispod mosta koji prelazi preko neplovnih rečnih tokova zove se zaštitna visina i minimum je 1,0m. Pri tome nivo velike vode treba da je ispod donje ivice kvadera najmanje 0,20m. Za plovne reke ili plovne kanale slobodna visina se određuje prema vrsti plovnih objekata i iznosi: 6,5m (brodovi i barže), 4,5m (čamci i jedrenjaci), 3,0m

- METALNI MOSTOVI -

(splavovi i čamci). U slučaju veštačke prepreke u vidu sobraćajnog profila, bez obzira da li je to putnički, železnički, pešački, ili neki drugi saobraćaj, gornja ivica prepreke jednaka je gornjoj ivici zadatog saobraćajnog profila.

Prvi korak u rešavanju dispozicije mosta predstavlja određivanje raspoložive građevinske visine. Građevinsku visinu predstavlja najmanja razlika između kote nivelete i gornje ivice prepreke ispod mosta.

Na osnovu raspoložive građevinske visine i profila prepreke (terena), potrebno je uvojiti određeni statički sistem i tip glavnih nosača. U narednim tabelama su date vrednosti preporučenih raspona i visina za određene statičke sistemi i tipove glavnih nosača.

Preporučeni rasponi u metrima za određeni statički sistem i tip glavnih nosača

rešetkasti

nosači puni limeni železnički

puni limeni drumski

sandučasti nosači

spregnuti nosači

prosta greda 30 - 100 < 50 < 60 > 50 < 50

kontinualni nosač

40 - 200 < 100 < 120 > 100 < 120

Preporučene visine glavnih nosača za određeni statički sistem i tip glavnih nosača

rešetkasti

nosači puni limeni železnički

puni limeni nosači

sandučasti nosači

spregnuti limeni

prosta greda l/7 – l/9 l/10 – l/12 l/10 – l/16 l/10 – l/20 l/15 - l/20

kontinualni nosač

l/9 – l/12 l/12 – l/18 l/12 – l/30 l/15 – l/30 l/20 – l/30

kontinualni nosači promenljive visine

(veći rasponi)

u polju l/30 – l/40 l/40– l/60 l/30 – l/40

nad osloncem l/15 – l/25 l/20– l/30 l/15 – l/25

Na izbor tipa glavnih nosača utiče i potrebna širina mosta. Za mostove veće širine može se primeniti više glavnih nosača, a u slučaju većih raspona poželjno je usvojiti sandučaste nosače zbog veće torzione krutosti.

Kolovoz drumskih mostova gotovo uvek se nalazi u gornjoj zoni, osim u slučaju primene rešetkastih glavnih nosača. Železnički mostovi sa rešetkastim ili punim limenim nosačima često imaju kolovoz u donjoj zoni, čime se povećava stabilnost na preturanje u poprečnom pravcu i smanjuje potrebna građevinska visina.

Prilikom izbora određenog statičkog sistema treba voditi računa o mogućnosti montaže mosta. Rasponi kontinualnih nosača bi trebalo da budu simetrični. Kod mostova sa više od dva raspona odnos manjii i većih raspona bi trebalo da bude u granicama od 0,3 do 0,8.

Nakon izbora statičkog sistem i tipa poprečnog preseka moguće je odrediti i kotu donje ivice konstrukcje. Oduzimanjem visine ležišta od kote donje ivice konstrukcije dobijaju se gornje ivice stubova. Ucrtavanjem gornjih ivica stubova na profil prepreke (terena) određuje se početak i kraj mosta u preseku sa linijom terena u krajnjim zonama, odnosno položaji krajnjih stubova. Krajnji stubovi se uvek izvode od armiranog betona sa potpornim i krilnim zidovima koji imaju funkciju pravilnog formiranja kraja zemljanog nasipa.