12- А Нийт 80 - eec.mneec.mn/files/Image/files/ush2016/daalgavar/12him.pdf · Хүснэгтэд өгсөн бодисын үүсэхийн стандарт энтальпийн

12-р ангийн Хими А хувилбар Нийт хугацаа 80 минут

1

Нэг дүгээр хэсэг

Санамж: Сонгох хариулт бүхий нэгдүгээр хэсгийн 30 даалгавар байгаа бөгөөд даалгавар тус бүр

1 оноотой байна. Зөв гэж үзсэн нэг хариултын өмнөх үсгийг дугуйлаад нягталж үзсэнийхээ дараа шалгалтын материалын ард байгаа Сонгох хариулт бүхий даалгаврын хариулт гэсэн хүснэгтийн

Хариултаа тэмдэглэх хэсэг‐т бичээрэй.

1. Өгсөн химийн холбоог холбооны уртын ихсэх дарааллаар зөв эрэмбэлсэн эгнээг сонгоно уу.

I II III C─Br C–Cl C–I

A. III < I < II B. II < III < I C. I < II < III D. II < I < III

2. Элементүүдийн металл шинж ихсэх дараалал бүхий эгнээг сонгоно уу. A. Na < Mg < Al B. Li < Na < K C. Ba < Sr < Ca D. Fe < Cu < Zn

3. Карбонхүчлийн ангийн ерөнхий томьёог сонгоно уу.

A B C D

R C H

O

R C OH

O

R C O

O

R R C R

O

4. Ионы холбоотой нэгдлийн томьёог сонгоно уу. A. Mg B. MgO C. HCl D. Cl2

5. Калийн перманганат (KMnO4) нь хүчтэй исэлдүүлэгчийн нэг юм. Исэлдэн ангижрах урвалд хүчиллэг орчинд калийн перманганатыг исэлдүүлэгчээр хэрэглэх тохиолдолд уусмалын өнгө хэрхэн өөрчлөгдөхийг сонгоно уу.

A. Ягаан байснаа өнгөгүй болно. B. Ягаан байснаа ногоон болно. C. Ягаан байснаа өнгө нь арилж бор өнгийн тунадас бууна. D. Ягаан байснаа өнгө нь арилж ногоон өнгийн тунадас бууна.

6. Органик бодисын бүтцийн орон зайн томьёог сонгоно уу.

A B

H C C C

H

H

H

H

H

H

HH3C

CH

CH2

CH

CH3

CH3 CH3

C D


2

H

C

C

C

H

H

H

HH H

H

7. Сурагч хөрсний pH –ийг судалжээ. Диаграмаас хөрсний суурилаг орчинтой байх үеийг сонгоно уу.

8. Онолын хувьд сурагч давс гарган авах 4 аргыг төлөвлөжээ. Үүнд:

I. 2Na + 2HCl = 2NaCl + H2 II. CuO + 2HCl = CuCl2 + H2O III. CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2 IV. ZnSO4 + 2HCl = ZnCl2 + H2SO4

Лабораторид давс гарган авахад зохимжтой хоёр аргын дугаарыг сонгоно уу.

A. I ба II B. II ба III C. III ба IV D. I ба III

9. Химийн урвалын хурдны диаграмтай танилцаад химийн урвалд оролцож буй бодисын концентраци хугацаанаас хамаарах муруйд үндэслэн эх бодис болон бүтээгдэхүүн бодисыг зөв харгалзуулна уу.

10. 1-р эрэмбийн урвалын хурдны кинетик тэгшитгэлийг сонгоно уу. A. r = k B. r = k[A] C. r = k[A]2 D. r = k[A]2[B]

1-р бодис 2-р бодис

A Эх бодис

Бүтээгдэхүүн бодис

B Бүтээгдэхүүн бодис


C Бүтээгдэхүүн бодис

Эх бодис

D Эх бодис Эх бодис


3

11. Нэгэн элементийн гадаад давхрааны электронт байгууламжийн томьёо 3s23p5 бол үелэх системд эзлэх байрыг тогтооно уу. A. 7-р үеийн III бүлгийн элемент B. 3-р үеийн VII бүлгийн элемент C. 5-р үеийн II бүлгийн элемент D. 2-р үеийн V бүлгийн элемент

12. C5H12 гэсэн химийн найрлагатай дараах бодисуудын бүтцийн томьёог ажиглаад буцлах температур өсөх дараалаар зөв эрэмбэлсэн эгнээг сонгоно уу.

H3C

H2C

CH2

H2C

CH3

H3C

CH

CH2

CH3

CH3

H3C

C

CH3

CH3

CH3

Q W Z

A. Z < W < Q B. Z < Q < W C. Q < W < Z D. Q < Z < W

13. Органик урвалын төрлийг нэрлэнэ үү.

I C2H6 + Cl2 → C2H5Cl + HCl II C2H4 + Cl2 → C2H4Cl2 III C2H6O → C2H4 + H2O

I II III A халах нэгдэх ялгаруулахB ялгаруулах халах нэгдэх C халах ялгаруулах нэгдэх D нэгдэх халах ялгаруулах

14. Дараах хоёр урвалын механизмыг тодорхойлно уу.

I

H3C

CH

CH2

Cl +

CH3

NaOHH2O

H3C

CH

CH2

OH

CH3

+ NaCl

II

H3C

H2C

C

Cl + NaOHH2O

H3C

H2C

C

OH + NaCl

CH3 CH3

CH3 CH3

A B C D I SN1 SN1 SN2 SN2 II SN1 SN2 SN2 SN1

15. Устөрөгчийн бромтой харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэл нь:

HH + Cl Cl H Cl2 Дараах хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан энэ урвалын дулааны илрэлийг тооцоолно уу.


4

H – H Cl – Cl H – Cl Химийн холбооны энерги

(кЖ/моль) 400 300 140

Жич бодит утгыг тоймлов A. 700 B. 560 C. 420 D. 280

16. Химийн урвалын энергийн түвшний диаграмд үндэслэн урвалын төрлийг зөв харгалзуулна уу.

1-р урвал 2-р урвал A эндотерм эндотерм B эндотерм экзотерм C экзотерм экзотерм D экзотерм эндотерм

17. Хүснэгтэд өгсөн бодисын үүсэхийн стандарт энтальпийн утгыг ашиглан дараах урвалын

стандарт энтальпийг тооцоолно уу. X(хатуу) + Y(шин) = 2Z(уус)

∆H0, кЖ/моль

X(хат.) -400 Y(шинг.) -280 Z(уусм.) -460

A. -920 кЖ/моль B. -680 кЖ/моль C. -240 кЖ/моль D. -220 кЖ/моль

18. Дараах химийн нэгдлийн бүтцийн томьёог ажиглаад өндөр температурт буцлах нэгдлийн томьёог сонгоно уу.

A B C D

H

N

HH

H

O

H H

C

H

H

H

H

Si

H

H

H

19. Сурагч тус бүр нь 26ºС –д буй давсны хүчлийн дээж дээр ба натрийн гидроксидын уусмалыг

хольжээ. Термометрийн заалт 8ºС –аар өөрчлөгдсөн бол Туршилтын үр дүнг илэрхийлсэн термометрийн заалтын зургийг сонгоно уу.

A B C D


5

20. Зэсийн нитратын уусмал дундуур цахилгаан гүйдэл нэвтрүүлжээ. Анод дээр явагдсан хагас урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу.

A Cu2+ + 2e- → Cu B 2H2O + 2e- → H2 + 2OH- C 4NO3

- → N2O5 + O2 + 4e- D 2H2O → O2 + 4H+ + 4e-

21. Өнгөгүй уусмал дөлний өнгийг шараар будаж, барийн нитратын уусмал дусаахад цагаан

өнгийн тунадас үүссэн бол анх авсан уусмалд агуулагдах бодисыг сонгоно уу.

A. NaNO3 B. Na2SO4 C. KNO3 D. K2SO4

22. H2SO4 + 2KOH → K2SO4 + 2H2O гэсэн урвалаар хүхрийн хүчлийн концентрацийг хүчил

суурийн титрлэлтийн аргаар тодорхойлжээ. Үүнд хүчлийн уусмалаас 5мл – ийг таслан авч фенолфталейны оролцоотойгоор титрлэхэд калийн гидроксидын 0.02 М концентрацитай уусмалаас 10 мл зарцуулагдсан гэвэл дээж дэх хүчлийн концентрацийг тооцоолно уу.

A. 0.01 М B. 0.02 М C. 0.03 М D. 0.04 М

23. Дараах бодисуудаас Cu(OH)2 -той харилцан үйлчилж гүн хөх өнгийн уусмал үүсгэдэг хоёр бодисын томьёог сонгоно уу.

I II

HO OH

OH

III IV H

C

O

O

A. I ба II B. II ба III C. I ба IV D. II ба IV

HO OH


6

24. Орбитал квантын тоо l = 3 байх электрон үүлний хэлбэрийг сонгоно уу.

A B C D

25. Ямар ч температурт аяндаа явагдах химийн урвалын термодинамикийн боломжийг

тодорхойлно уу. A. ∆H < 0, ∆S > 0 B. ∆H < 0, ∆S < 0 C. ∆H > 0, ∆S > 0 D. ∆H > 0, ∆S < 0

26. Азотын диоксидыг халаахад задарч дараах урвал явагдана. 2NO2(х) 2NO(х) + O2(х)

Тодорхой тмепературт 1 дм3 эзлэхүүнтэй саванд 4 моль азотын диоксид хийн халаахад тэнцвэр тогтсоны дараа холимогт 0.8 моль хүчилтөрөгч үүссэн байв. Энэ температур дахь тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолох илэрхийллийг сонгоно уу.

A 0.8 ∙ 0.8

4 B

1.6 ∙ 0.82. 4

C 1.6 ∙ 0.8

4D

1.6 ∙ 0.82.4

27. Х + Y → Z + 60 кЖ гэсэн урвалын хувьд идэвхжлийн энерги нь 20 кЖ бол системийн

энергийн диаграмыг сонгоно уу.

A B C D

28. Байшин зууханд ширэм хайлах урвал гурван шатаар явагддаг. 3 шатны урвалыг

харгалзуулна уу.

I шат: төмрийн хүдрийг хайлуулах Q FeO + CO → Fe +CO2 Fe2O3 + CO → Fe3O4 +CO2

II шат: коксыг ангижруулан моноксид үүсгэх R Fe2O3·2H2O → Fe2O3 +2H2O 2FeS + 3O2 → 2FeO + 2SO2

III шат: төмрийн оксидыг ангижруулах S C + O2 → CO2 C + CO2 → 2CO


7

I шат II шат III шат A R S Q B Q R S C S Q R D R Q S

29. Урвалын тодорхой нөхцлийг өөрчилснөөр бүтээгдэхүүний гарцыг ихэсгэж, бүтээмжийг

нэмэгдүүлэхийг термодинамикийн хувьд хянах гэж ойлгодог. Химийн урвалыг

термодинамикийн хувьд хянах боломжийг сонгоно уу.

A. Катализатор ашиглах B. Хямд үнэтэй урвалжийг илүүдлээр нэмэх C. Урвалжийн концентрацийг ихэсгэж өтгөрүүлэх D. Шүргэлцэх гадаргууг нэмэгдүүлэн буталж, нунтаглах

30. Хүхэрлэг хүчил нь усан уусмалдаа хоёр шатаар иончлогддог

I. H2SO3 H+ + HSO3- K

∙

II. HSO3- H+ + SO3

2- K ∙

Хүхэрлэг хүчлийн ерөнхий иончлолын тэгшитгэл

H2SO3 2H+ + SO32- K

∙

Хүхэрлэг хүчлийн ерөнхий иончлолын тогтмол шат бүрийн иончлолын тогтмолоос хэрхэн хамаарахыг баримжаална уу.

A. K = K1 + K2 B. K = K1 – k2 C. K = K1 · K2 D. K = K1 / K2

Хоёрдугаар хэсэг

Санамж: Дараах даалгаврыг өгөдсөн зайд цэвэр гаргацтай бичиж гүйцэтгэнэ үү.

1. Задгай хэлхээт нүүрсустөрөгчдийг ханасан (алканд) ба ханаагүй бүтэцтэй, ханаагүй

нүүрсутөрөгчдийг этилен (алкенд)–ы, ацетилен (алкинд) –ы, диен (алкадиенд) –ы нүүрсустөрөгчид хэмээн ангилдаг. a) Дараах бодисуудын бүтцийн томьёог ажиглаад даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.


8

H3C

CH

CH2

CH3

CH3

H3C

C

CH2

CH

CH3

CH3CH3

CH3

H3C

C

CH

HC

CH3

CH3

CH3

HC C CH2

H2C CH3H3C

C

CH

HC

CH3

CH2

X. Y. Z.

W. Q.

i. Алкены ангийн бодисын томьёо . . . . . . . . . . Алкины ангийн бодисын томьёо . . . . . . . . . .

[1]

ii. X бодисын молийн массыг олно уу. . . . . . . . [1]

iii. Y бодисын томьёог нэрлэнэ үү. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[1]

b) Дараах хоёр изомер бодисын томьёог ажиглаад даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

H3C

CH

CH

CH3

CH3

CH3

H3C

H2C

CH

H2C

CH3

CH3

i. Изомер гэж юу вэ? Өөрийн ойлголтоо тайлбарлаж бичнэ үү. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[2]

ii. Дээр өгсөн хоёр изомерийн өөр нэг изомерийн бүтцийн томьёог бичнэ үү. Бүтцийн томьёо:

[1]

c) Химийн холбоо үүсэхэд чөлөөлөгдөх энергийг химийн холбооны үүсэхийн энерги, холбоог таслахад зарцуулагдах энергийг химийн холбооны задралын энерги гэж нэрлэдэг. Энэ хоёр энергийн тоон холбогдол нь тухайн химийн холбооны хувьд тэнцүү байдаг. Үүнийг химийн холбооны энерги гэнэ. i. Метаны шатах урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж, тэнцүүлнэ үү.

[1]


9

ii. Дараах химийн холбоонуудын энергийн холбогдлыг ашиглан 1моль метаны шатахын дулааныг тооцоолно уу.

Химийн холбоо C−H O=O C=O H−O Химийн холбооны энерги кЖ/моль

413 498 745 467

. . . . . . . . . . . . . . . [2] Нийт [9оноо]

2. Хүхрийн хүчлийг гарган авахдаа хүхэрлэг хий ба хүчилтөрөгчийн холимгийг халаасан

катализатор дээгүүр нэвтрүүлсний дараа үүссэн хүхрийн ангидридыг концентрацитай хүхрийн хүчлээр шүршиж олеум бэлтгэдэг. Бэлтгэсэн олеумаа усаар шингэлж хэрэгцээт концентраци бүхий хүхрийн хүчлийн уусмалыг үйлдвэрлэдэг байна. Энэ аргыг хүхрийн хүчил үйлдвэрлэх контактийн арга гэдэг. a) 2SO2(хий) + O2(хий) 2SO3(хий) гэсэн тэнцвэр тогтоход [SO2] = 0.05 моль· дм-3, [O2] = 0.04

моль· дм-3, [SO3] = 0.02 моль· дм-3 тус тус байсан бол:

i. Тэнцвэрийн тогтмол олох тэгшитгэлийг томьёолж бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [1]

ii. Тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолно уу.

Кс. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [1] b) Тэнцвэрт байгаа урвалын гарцыг нэмэгдүүлэхэд дараах хүчин зүйлсүүдийг хэрхэн

өөрчлөх талаар өөрийн дүгнэлтээ бичнэ үү.

i. Даралт: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .[1]

ii. Эзэлхүүн: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .[1]

iii. Катализатор: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .[1]

Нийт [5]

3. Химийн үйлдвэрийн технологийг ногоон хими, тогтвортой хөгжлийн зарчмыг хангах байдлаар нь үнэлдэг. Үнэлэх үзүүлэлтийг тодорхойлох тооцооллын аргачлал байдаг. Эдгээрээс атом экономи буюу урвалын массын үр ашгийг дараах тэгшитгэлээр тооцоолдог.

атомэкономи,% гаргажавчбуйбүтээгдэхүүниймассурвалыннийтэхбодисынмасс

∙ 100%

Жишээ нь:


10

1,2-дихлор этан гарган авах: (NH4)2SO4 – аас NH3 гарган авах

C2H4 + Cl2 → C2H4Cl2 (NH4)2SO4 → H2SO4 + 2NH3

28 71 99 132 98 17

атомэкономи 99

28 71 ∙ 100% 100% атом экономи

2 ∙ 17

132 ∙ 100% 25.8%

a) Хүн төрөлхтөн анх VIII зуунд азотын хүчлийг шүвтрийг төмрийн байван, эсвэл цөртэй

халаах замаар гарган авчээ. Дараа нь шүвтрийг хүхрийн хүчилтэй урвалд оруулж азотын хүчил гарган авдаг болжээ.

VIII зуунд азотын хүчил гарган авах:

NaNO3 + H2SO4 → HNO3 + NaHSO4

85 98 63 120

Энэ урвалын атом экономиийг тооцоолно уу. Тооцоолох тэгшитгэлээ бичнэ үү . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . [2]

b) Германы химич Вилгелм Оствальд аммиакаас азотын хүчил гарган авах аргыг хөгжүүлэн 1902 онд патентаа авсан байна. Тэрээр катализын урвалын талаар хийсэн нээлт бүтээлийнхээ төлөө 1909 онд Химийн салбарын Нобелийн шагнал хүртжээ.

В.Оствальдын азотын хүчил гарган авах:

NH3 + 2O2 → HNO3 + H2O

17 32 63 18

Энэ урвалын атом экономиийг тооцоолно уу. Тооцоолох тэгшитгэлээ бичнэ үү . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . [2]

c) Аммиакаас азотын хүчил гарган авах аргад 10% роди бүхий цагаан алтан хайлшийг хэрэглэдэг. “Ногоон хими”, “тогтвортой хөгжил”–ийн үзэл баримтлалд тулгуурлан катализатор ашиглах арга –ын талаарх дүгнэлтээ бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [2] Нийт [6]

ХАРИУЛТЫН ХУУДАС


11

Сурагчийн овог, нэр: Огноо:

Сургууль: Анги бүлэг:

Вариант ..........

Сонгох хариулт бүхий

даалгаврын хариулт

Засалтын хүснэгт Хоёрдугаар хэсэг болох задгай хариулт бүхий

даалгаврын авсан оноог тус хүснэгтэд бичнэ. Ингэхдээ тухайн даалгаврын үнэлэх схемд заасан аргачлалын дагуу засаж оноожуулах ба буруу хийсэн бол “0”, огт хийгээгүй бол “x” тэмдэглэгээг хийнэ.

Даалгаврын дугаар

Хариултаа тэмдэглэх

хэсэг

Авбал зохих оноо

1 1

2 1

3 1

4 1

5 1

6 1

7 1

8 1

9 1

10 1

11 1

12 1

13 1

14 1

15 1

16 1

17 1

18 1

19 1

20 1

21 1

22 1

23 1

24 1

25 1

26 1

27 1

28 1

29 1

30 1

Нийт 30

Даалгаврын дугаар Авбал зохих

оноо Авсан оноо

1

a i 1

ii 1

iii 1

b i 2

ii 1

c i 1

ii 2

2

a i 1

ii 1

b i 1

ii 1

iii 1

3

a 2

b 2

c 2

Нийт 20

12 ангийн хими В хувилбар 2016

1

Нэг дүгээр хэсэг

Санамж: Сонгох хариулт бүхий нэгдүгээр хэсгийн 30 даалгавар байгаа бөгөөд даалгавар тус бүр

1 оноотой байна. Зөв гэж үзсэн нэг хариултын өмнөх үсгийг дугуйлаад нягталж үзсэнийхээ дараа

шалгалтын материалын ард байгаа Сонгох хариулт бүхий даалгаврын хариулт гэсэн хүснэгтийн

Хариултаа тэмдэглэх хэсэг‐т бичээрэй.

1. Өгсөн химийн холбоог холбооны уртын ихсэх дарааллаар зөв эрэмбэлсэн эгнээг сонгоно уу.

I II III H─Br H–I H–Cl

A. III < I < II B. II < III < I C. I < II < III D. III < II < I

2. Элементүүдийн металл шинж ихсэх дараалал бүхий эгнээг сонгоно уу. A. Na < Mg < Al B. K < Na < Li C. Ca < Sr < Ba D. Fe < Cu < Zn

3. Альдегидын ангийн ерөнхий томьёог сонгоно уу.

A B C D

R C H

O

R C OH

O

R C O

O

R R C R

O

4. Ионы холбоотой нэгдлийн томьёог сонгоно уу. A. Ca B. CaO C. H2O D. O2

5. Калийн перманганат (KMnO4) нь хүчтэй исэлдүүлэгчийн нэг юм. Исэлдэн ангижрах урвалд саармаг орчинд калийн перманганатыг исэлдүүлэгчээр хэрэглэх тохиолдолд уусмалын өнгө хэрхэн өөрчлөгдөхийг сонгоно уу.

A. Ягаан байснаа өнгөгүй болно. B. Ягаан байснаа ногоон болно. C. Ягаан байснаа өнгө нь арилж бор өнгийн тунадас бууна. D. Ягаан байснаа өнгө нь арилж ногоон өнгийн тунадас бууна.

6. Органик бодисын бүтцийн дэлгэмэл томьёог сонгоно уу.

A B

H C C C

H

H

H

H

H

H

HH3C

CH

CH2

CH

CH3

CH3 CH3

C D


2

H

C

C

C

H

H

H

HH H

H

7. Сурагч хөрсний pH –ийг судалжээ. Диаграмаас хөрсний саармаг орчинтой байх үеийг сонгоно уу.

8. Онолын хувьд сурагч давс гарган авах 4 аргыг төлөвлөжээ. Үүнд:

I. Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2 II. CuO + 2HCl = CuCl2 + H2O III. CaCO3 + H2SO4 = CaSO4 + 2HCl IV. Na2SO4 + 2HCl = 2NaCl + H2SO4

Лабораторид давс гарган авахад зохимжтой хоёр аргын дугаарыг сонгоно уу.

A. I ба II B. II ба III C. III ба IV D. I ба III

9. Химийн урвалын хурдны диаграмтай танилцаад химийн урвалд оролцож буй бодисын концентраци хугацаанаас хамаарах муруйд үндэслэн эх бодис болон бүтээгдэхүүн бодисыг зөв харгалзуулна уу.

10. 2-р эрэмбийн урвалын хурдны кинетик тэгшитгэлийг сонгоно уу. A. r = k B. r = k[A] C. r = k[A]2 D. r = k[A]2[B]

1-р бодис 2-р бодис

A Эх бодис


B Бүтээгдэхүүн бодис

Эх бодис

C Бүтээгдэхүүн бодис


D Эх бодис Эх бодис


3

11. Нэгэн элементийн гадаад давхрааны электронт байгууламжийн томьёо 3s23p4 бол үелэх системд эзлэх байрыг тогтооно уу. A. 6-р үеийн III бүлгийн элемент B. 3-р үеийн VI бүлгийн элемент C. 4-р үеийн II бүлгийн элемент D. 2-р үеийн IV бүлгийн элемент

12. C5H12 гэсэн химийн найрлагатай дараах бодисуудын бүтцийн томьёог ажиглаад буцлах температур өсөх дараалаар зөв эрэмбэлсэн эгнээг сонгоно уу.

H3C

H2C

CH2

H2C

CH3

H3C

CH

CH2

CH3

CH3

H3C

C

CH3

CH3

CH3

Q W Z

A. Q < W < Z B. Q < Z < W C. Z < W < Q D. Z < Q < W

13. Органик урвалын төрлийг нэрлэнэ үү.

I C3H8 + Cl2 → C3H7Cl + HCl II C3H6 + Cl2 → C3H6Cl2 III C3H8O → C3H6 + H2O

I II III A нэгдэх халах ялгаруулахB ялгаруулах халах нэгдэх C халах нэгдэх ялгаруулахD халах ялгаруулах нэгдэх

14. Дараах хоёр урвалын механизмыг тодорхойлно уу.

I

H3C

CH

CH2

Cl +

CH3

NaOHH2O

H3C

CH

CH2

OH

CH3

+ NaCl

II

H3C

H2C

C

Cl + NaOHH2O

H3C

H2C

C

OH + NaCl

CH3 CH3

CH3 CH3

A B C D I SN1 SN1 SN2 SN2 II SN1 SN2 SN1 SN2

15. Устөрөгчийн бромтой харилцан үйлчлэх урвалын тэгшитгэл нь:

HH + I I H I2 Дараах хүснэгтэн мэдээллийг ашиглан энэ урвалын дулааны илрэлийг тооцоолно уу.


4

H – H I – I H – I Химийн холбооны энерги

/кЖ/моль/ 400 150 140

Жич бодит утгыг тоймлов A. 550 B. 410 C. 280 D. 270

16. Химийн урвалын энергийн түвшний диаграмд үндэслэн урвалын төрлийг зөв харгалзуулна уу.

1-р урвал 2-р урвал A эндотерм эндотерм B эндотерм экзотерм C экзотерм экзотерм D экзотерм эндотерм

17. Хүснэгтэд өгсөн үүсэхийн энтальпийн утгуудыг ашиглан дараах урвалын энтальпийн

өөрчлөлтийг тооцоолно уу. X(хат) + Y(шин) = 2Z(уус)

∆Hº, кЖ/моль

X(хат.) -300 Y(шинг.) -250 Z(уусм.) -360

A. -720 кЖ/моль B. -550 кЖ/моль C. -190 кЖ/моль D. -170 кЖ/моль

18. Дараах химийн нэгдлийн бүтцийн томьёог ажиглаад нам температурт буцлах нэгдлийн томьёог сонгоно уу.

A B C D

H

N

HH H

C

H

H

H H

Si

H

H

H

H

O

H

19. Сурагч тус бүр нь 26ºС –д буй давсны хүчлийн дээж дээр ба натрийн гидроксидын уусмалыг

хольжээ. Термометрийн заалт 12ºС –аар өөрчлөгдсөн бол Туршилтын үр дүнг илэрхийлсэн термометийн заалтын зургийг сонгоно уу.

A B C D


5

20. Натрийн сульфатын уусмал дундуур цахилгаан гүйдэл нэвтрүүлжээ. Анод дээр явагдсан хагас урвалын тэгшитгэлийг сонгоно уу.

A 2H2O + 2e- → H2 + 2OH- B Na+ + e- → Na C 2H2O → O2 + 4H+ + 4e- D 2SO4

2- → 2SO3 + O2 + 4e-

21. Өнгөгүй уусмал дөлний өнгийг ягаанаар будаж, барийн нитратын уусмал дусаахад цагаан өнгийн тунадас үүсэн бол анх авсан уусмалд агуулагдах бодисыг сонгоно уу.

A. KNO3 B. K2SO4 C. NaNO3 D. Na2SO4

22. H2SO4 + 2KOH → K2SO4 + 2H2O гэсэн урвалаар хүхрийн хүчлийн концентрацийг хүчил

суурийн титрлэлтийн аргаар тодорхойлжээ. Үүнд хүчлийн уусмалаас 5мл – ийг таслан авч фенолфталейны оролцоотойгоор титрлэхэд калийн гидроксидын 0.01 М концентрацтай уусмалаас 10 мл зарцуулагдсан гэвэл дээж дэх хүчлийн концентрацийг тооцоолно уу.

A. 0.01 М B. 0.02 М C. 0.03 М D. 0.04 М

23. Дараах бодисуудаас Cu(OH)2 -той харилцан үйлчилж гүн хөх өнгийн уусмал үүсгэдэг хоёр бодисын томьёог сонгоно уу.

I II H

C

O

III IV

HO OH

OH

O

A. I ба II B. II ба III C. I ба IV D. II ба IV

24. Орбитал квантын тоо l = 0 байх электрон үүлний хэлбэрийг сонгоно уу.

HO OH


6

A B C D

25. Ямар ч температурт аяндаа явагдахгүй химийн урвалын термодинамикийн боломжийг

тодорхойлно уу. A. ∆H < 0, ∆S > 0 B. ∆H > 0, ∆S < 0 C. ∆H < 0, ∆S < 0 D. ∆H > 0, ∆S > 0

26. Азотын диоксидыг халаахад задарч дараах урвал явагдана. 2NO2(х) 2NO(х) + O2(х)

Тодорхой тмепературт 1 дм3 эзлэхүүнтэй саванд 4 моль азотын диоксид хийн халаахад тэнцвэр тогтсоны дараа холимогт 0.6 моль хүчилтөрөгч үүссэн байв. Энэ температур дах тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолох илэрхийллийг сонгоно уу.

A 0.6 ∙ 0.6

4 B

1.2 ∙ 0.62. 4

C 1.2 ∙ 0.6

4D

1.2 ∙ 0.62.8

27. Х + Y → Z + 60 кЖ гэсэн урвалын хувьд идэвхижлийн энерги нь 20 кЖ бол системийн

энергийн диаграммыг сонгоно уу.

A B C D

28. Байшин зууханд ширэм хайлах урвал гурван шатаар явагддаг. 3 шатны урвалыг

харгалзуулна уу.

I шат: төмрийн хүдрийг хайлуулах Q FeO + CO → Fe +CO2 Fe2O3 + CO → Fe3O4 +CO2

II шат: коксыг ангижруулан моноксид үүсгэх R C + O2 → CO2 C + CO2 → 2CO

III шат: төмрийн оксидыг ангижруулах S Fe2O3·2H2O → Fe2O3 +2H2O 2FeS + 3O2 → 2FeO + 2SO2


7

I шат II шат III шат A R S Q B Q R S C S R Q D R Q S

29. Урвалын тодорхой нөхцлийг өөрчилснөөр бүтээгдэхүүний гарцыг ихэсгэж, бүтээмжийг

нэмэгдүүлэхийг термодинамикийн хувьд хянах гэж ойлгодог. Химийн урвалыг

термодинамикийн хувьд хянах боломжийг сонгоно уу.

A. Катализатор ашиглах B. Системийн даралт, эзлэхүүнийг өөрчлөх C. Урвалжийн концентрацийг ихэсгэж өтгөрүүлэх D. Шүргэлцэх гадаргууг нэмэгдүүлэн буталж, нунтаглах

30. Нүүрсний хүчил нь усан уусмалдаа хоёр шатаар иончлогддог

I. H2CO3 H+ + HCO3- K

∙

II. HCO3- H+ + CO3

2- K ∙

Нүүрсний хүчлийн ерөнхий иончлолын тэгшитгэл

H2CO3 2H+ + CO32- K

∙

Нүүрсний хүчлийн ерөнхий иончлолын тогтмол шат бүрийн иончлолын тогтмолоос хэрхэн хамаарахыг баримжаална уу.

A. K = K1 · K2 B. K = K1 / K2 C. K = K1 + K2 D. K = K1 – k2

Хоёрдугаар хэсэг

Санамж: Дараах даалгаврыг өгөдсөн зайд цэвэр гаргацтай бичиж гүйцэтгэнэ үү.

1. Задгай хэлхээт нүүрсустөрөгчдийг ханасан (алкан) ба ханаагүй бүтэцтэй, ханаагүй нүүрсутөрөгчдийг этилен (алкен)–ы, ацетилен (алкин) –ы, диен (алкадиен) –ы нүүрсустөрөгчид хэмээн ангилдаг. a) Дараах бодисуудын бүтцийн томьёог ажиглаад даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

H3C

CH

CH2

CH3

CH3

H3C

CH

CH

CH

CH3

CH3CH3

H3C

C

CH

HC

CH3

CH3

CH3

HC C CH2

H2C CH3H3C

C

CH

HC

CH3

CH2

X. Y. Z.

W. Q.

CH3


8

i. Алкены ангийн бодисын томьёо . . . . . . . . . . Алкадиены ангийн бодисын томьёо . . . . . . . . . .

[1]

ii. X бодисын молийн массыг олно уу. . . . . . . . [1]

iii. Y бодисын томьёог нэрлэнэ үү. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[1]

b) Дараах хоёр изомер бодисын томьёог ажиглаад даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү.

H3C

CH

CH

CH3

CH3

CH3

H3C

H2C

CH

H2C

CH3

CH3

i. Изомер гэж юу вэ? Өөрийн ойлголтоо тайлбарлаж бичнэ үү. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[2]

ii. Дээр өгсөн хоёр изомерийн өөр нэг изомерийн бүтцийн томьёог бичнэ үү. Бүтцийн томьёо:

[1] c) Химийн холбоо үүсэхэд чөлөөлөгдөх энергийг химийн холбооны үүсэхийн энерги,

холбоог таслахад зарцуулагдах энергийг химийн холбооны задралын энерги гэж нэрлэдэг. Энэ хоёр энергийн тоон холбогдол нь тухайн химийн холбооны хувьд тэнцүү байдаг. Үүнийг химийн холбооны энерги гэнэ. i. Метаны шатах урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж, тэнцүүлнэ үү.

[1] ii. Дараах химийн холбоонуудын энергийн холбогдлыг ашиглан 1моль метаны

шатахын дулааныг тооцоолно уу. Химийн холбоо C−H O=O C=O H−O

Химийн холбооны энерги кЖ/моль

413 498 745 467

. . . . . . . . . . . . . . . [2]

Нийт [9оноо]


9

2. Хүхрийн хүчлийг гарган авахдаа хүхэрлэг хий ба хүчилтөрөгчийн холимгийг халаасан

катализатор дээгүүр нэвтрүүлсний дараа үүссэн хүхрийн ангидридыг концентрацитай хүхрийн хүчлээр шүршиж олеум бэлтгэдэг. Бэлтгэсэн олеумаа усаар шингэлж хэрэгцээт концентраци бүхий хүхрийн хүчлийн уусмалыг үйлдвэрлэдэг байна. Энэ аргыг хүхрийн хүчил үйлдвэрлэх контактийн арга гэдэг. a) 2SO2(хий) + O2(хий) 2SO3(хий) гэсэн тэнцвэр тогтоход [SO2] = 0.05 моль· дм-3, [O2] = 0.04

моль· дм-3, [SO3] = 0.02 моль· дм-3 тус тус байсан бол:

i. Тэнцвэрийн тогтмол олох тэгшитгэлийг томьёолж бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [1]

ii. Тэнцвэрийн тогтмолыг тооцоолно уу.

Кс. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [1] b) Тэнцвэрт байгаа урвалын гарцыг нэмэгдүүлэхэд дараах хүчин зүйлсүүдийг хэрхэн

өөрчлөх талаар өөрийн дүгнэлтээ бичнэ үү.

i. Даралт: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .[1]

ii. Эзлэхүүн: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .[1]

iii. Катализатор: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .[1]

Нийт [5]

3. Химийн үйлдвэрийн технологийг ногоон хими, тогтвортой хөгжлийн зарчмыг хангах байдлаар нь үнэлдэг. Үнэлэх үзүүлэлтийг тодорхойлох тооцооллын аргачлал байдаг. Эдгээрээс атом экономи буюу урвалын массын үр ашгийг дараах тэгшитгэлээр тооцоолдог.

атомэкономи,% гаргажавчбуйбүтээгдэхүүниймассурвалыннийтэхбодисынмасс

∙ 100%

Жишээ нь:

1,2-дихлор этан гарган авах: (NH4)2SO4 – аас NH3 гарган авах

C2H4 + Cl2 → C2H4Cl2 (NH4)2SO4 → H2SO4 + 2NH3

28 71 99 132 98 17

атомэкономи 99

28 71 ∙ 100% 100% атом экономи

2 ∙ 17

132 ∙ 100% 25.8%

a) Хүн төрөлхтөн анх VIII зуунд азотын хүчлийг шүвтрийг төмрийн байван, эсвэл цөртэй

халаах замаар гарган авчээ. Дараа нь шүвтрийг хүхрийн хүчилтэй урвалд оруулж азотын хүчил гарган авдаг болжээ.


10

VIII зуунд азотын хүчил гарган авах:

NaNO3 + H2SO4 → HNO3 + NaHSO4

85 98 63 120

Энэ урвалын атом экономиийг тооцоолох тэгшитгэлийг бичиж , олно уу . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . [2]

b) Германы химич Вилгелм Оствальд аммиакаас азотын хүчил гарган авах аргыг хөгжүүлэн 1902 онд патентаа авсан байна. Тэрээр катализын урвалын талаар хийсэн нээлт бүтээлийнхээ төлөө 1909 онд Химийн салбарын Нобелийн шагнал хүртжээ.

В.Оствальдын азотын хүчил гарган авах:

NH3 + 2O2 → HNO3 + H2O

17 32 63 18

Энэ урвалын атом экономиийг тооцоолох тэгшитгэлийг бичиж , олно уу . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . [2]

c) Аммиакаас азотын хүчил гарган авах аргад 10% роди бүхий цагаан алтан хайлшийг хэрэглэдэг. “Ногоон хими”, “тогтвортой хөгжил” –ийн үзэл баримтлалд тулгуурлан катализатор ашиглах арга –ын талаарх дүгнэлтээ бичнэ үү.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[2] Нийт [6]

ХАРИУЛТЫН ХУУДАС

Сурагчийн овог, нэр: Огноо:


11

Сургууль: Анги бүлэг:

Вариант ..............

Сонгох хариулт бүхий

даалгаврын хариулт

Засалтын хүснэгт

Хоёрдугаар хэсэг болох задгай хариулт бүхий даалгаврын авсан оноог тус хүснэгтэд бичнэ.

Ингэхдээ тухайн даалгаврын үнэлэх схемд заасан аргачлалын дагуу засаж оноожуулах ба буруу хийсэн бол “0”, огт хийгээгүй бол “x” тэмдэглэгээг хийнэ.

Даалгаврын дугаар

Хариултаа тэмдэглэх

хэсэг

Авбал зохих оноо

1 1

2 1

3 1

4 1

5 1

6 1

7 1

8 1

9 1

10 1

11 1

12 1

13 1

14 1

15 1

16 1

17 1

18 1

19 1

20 1

21 1

22 1

23 1

24 1

25 1

26 1

27 1

28 1

29 1

30 1

Нийт 30

Даалгаврын дугаар Авбал зохих оноо

Авсан оноо

1

a i 1

ii 1

iii 1

b i 2

ii 1

c i 1

ii 2

2

a i 1

ii 1

b i 1

ii 1

iii 1

3

a 2

b 2

c 2

Нийт 20

Documents

12- А Нийт 80 - eec.mneec.mn/files/Image/files/ush2016/daalgavar/12him.pdf · Хүснэгтэд өгсөн бодисын үүсэхийн стандарт энтальпийн