Embed Size (px)
Citation preview
2004ko AB
EN
DU
A,
128. ZE
NB
. DO
HA
INIK
A I T Z I B E R I G O A E T A H A R I T Z R O M A N E L L I R E K I N H I Z K E T A N
2005eko egutegia
librean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
puntocom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
elkarrizketaaitziber igoa eta haritz romanelli . . . . . .10
erreportaiaistripu baten oroitzapena . . . . . . . . . . . . . .14
musika trastorno mental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
orain hamar urte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
dietetika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
gure zumai zarradonato bidasoro iraundegi . . . . . . . . . . . .22
kirolak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26bost urte, bizitza osoaeuskara sasoian egitasmoa
kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30bertsoakzine forum
agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
EUSKO JAURLARITZAGOBIERNO VASCO
Argitalpen honen edizioko laguntzaile:
HERRI ALDIZKARIA
Juan Belmonte, 29 behea
tel.: 943 86 15 45
faxa: 943 86 17 42
email: [email protected]
Argitaratzailea
BALEIKE KULTUR ELKARTEA
email: [email protected]
Administrazio batzordea
Xabier Azkue, Gurenda Serrano
Koordinatzailea
Juan Luis Romatet
Kazetariak
Itsaso Ibarra
Maitane Urbieta
Itziar Garate
Kolaboratzaileak
Miriam Romatet, Dani Carballo,
Belen Golmaio, Abelin Linazisoro,
Haize Galarraga, Xabier Aranguren,
Karmelo Arroiabe, Gorka Ormazuri,
Xabier Aizpurua, Ibon Aizpurua,
Izaga Garzia, Beñat Fernandez de
Arroyabe, Ihintz Linazisoro, Jon
Maia, Eguzki Agirrezabalaga, Natur
Taldea, Ander Hormazuri, Aitor
Manterola, Imanol Garate,
Joseba Esnal, Belen Golmaio
Azaleko marrazkia
Sinéad Bux
Diseinua eta maketazioa
Roberto Gutierrez
Hizkuntz zuzenketa
Imanol Azkue
Publizitatea
943 86 15 45 tel.
Inprimategia
Antza
Inprimategia
(Lasarte-Oria)
Tirada
1.100 ale
Lege gordailua
SS-405/94
ISSN
1136-8594
Baleikek ez du bere gain
hartzen aldizkarian adierazitako
esanen eta iritzien erantzukizunik.
aurkibidea
elkarrizketaaitziber igoa eta haritz romanelli
“Askotan izerdi patsetanesnatzen naiz, oraindikhan egongo banintzbezala.”
4 2 0 0 4 k o A B E N D U A
librean
Narrondo ibaiko urak zikin eta nahasi jaitsi dira Txikierditik beherasarriegi azkenaldi honetan. Oso lotsagabe jokatu omen dute, gainera,isurketen arduradunek. Urak betirako garbituko ote? Noizko urak gar-den?
Pixka bat gorago, Arroa Behea, etengabeko aldaketetan murgilduta.Antza denez, Arroan etxebizitza berriak egiteko proiektuaren ur geldiakberriro mugitzen hasi dira. Badirudi Zumaiako Udalaren aldetik jarri-tako oztopoak neurri batean gainditzen ari direla. Hainbesteko kalteaeragiten al dio Zumaiari auzo txiki baten hazkundeak? Noiz jokatukodugu garbi?
Pixka bat gorago, Zestoa. Erreferenduma egin berria. Kontzientziaekologista indartzeaz gain, emaitza bikain bat: herri kontsultaren kul-tura gizarteratzea. Botoen emaitza, aldez aurretik jakina: K.O. tekni-koa. Denok gara ekologista gure etxe ondoan errausketa planta jarrinahi digutenean. Zortzi urte inguru daramatzagu etxean konposta egi-ten, birziklatutako gauzak erabiltzen. Urteak eman nituen birziklape-netik bizitzen, eta izugarri maite dut gauza zaharrei bizitza berria ema-tea, birziklatzea. Baina zapore gazi-gozoa utzi dit kontu honek. Gogoonez hartuko al dugu gure etxe ondoan zabortegia jartzea? Ez dut
errausketa maite. Ez dut errazkeria maite. Pixka bat urrutiago, Donostia. Belodro-
moko eskaintzak urak garbitu eta garden-tzen lagunduko lukeela sinetsita nengo-en, eta oraindik sinistu nahiko nuke.Eskaintza ederra, itxuraz, urak gar-dentzen joateko. Baina laster etorriziren erantzunak: batetik, atxiloketak,jipoiak, tratu txarrak… Sua berpiztunahian? Baretzen ari dena zirikatzeko?Boteretsuei ez zaie distentsioa interesa-tzen. Ez die etekinik ematen… Bestetik,"gure mutilek" ere erantzun dute, eta ez urak garbitzen lagunduz, suarisu ematen baizik. Noizko urak garbi?
Pixka bat urrutiago: Finlandia. Gabonetan hara goaz. Paraje hotzhaietan, paisaia bakarti eta elurtu haietan, saunaren berotasuna nagu-si. Elur garbiaren gardentasunaz gain, saunako lurrun garbiaz gozatu-ko dugu. Hotzari aurre egiteko, suaren berotasuna. Ur nahasiak garbi-tzeko, gardentasuna.
Noizko urak garbi, garden?
Joseba Ossa
52 0 0 4 k o A B E N D U A
Bada kontua ta komerixa; "gizonak" ez omen dia, ba, konforme.Dana beaxentzat nahi diñe, beti bezela; beaxek txun inportantiak,beaxek ta beaxen mozkor kontuak. Ta beste batenbatek zeozeesan nahi dunian, protesta! Ba, niatik in dezatela near, in dezate-la near ta protesta, gosetzen dianian etorriko dia ta etxea.– Neska, hauekin noa? –esate zitxian Madalenak plazan– Laiste
montauko ñe alardia martxa hontan!– Alardia? Ta zeñek ingo zizkine uniformiak? Damianek behin-
tzat buzua eraman biharko din, ez behintzat nik indako erro-paik.
– Alardia montatzeko denboaik e ba al zikane ba? Hamaiketakuaez danian txikiteua den, ta bestela txalupa arreglatzia, etxeakobehintzat ez diñe denpoik inoiz, ta alardia prepaatzeko ez den-boaik ezta baloreik e! –berriz e Madalenak.
– Gure Joxemarik behintzat etxeko zerralla aldatuta bilatuko dinditxosozko alardia aitatu re iten dadin –Genobebak.
Majina emakume etorri zaiten animuak ematea, arrazoi detelaesanez ta ez atzea iteko erregutuz. Ta halaxe erabaki dinat, ba,aurrea itia, ta mozkorren komentayuai apaizanai bezainbestekasu eitia.Ta kontu serixotan jarrita gauza bat behintzat nahi dinat komen-tau; Ayuntamientuak gabonetako bialdu dun programa.Biloba ikusi niñan ixil ta goibel, letzen ikasi berrixa den ta buzoi-ko propagandak e goitik bera letze ixkin. Zer tzun galdeu ta zeaesan zitxanan:– Amama, aurten zeatik ez dator Olentzero?
– Olentzero eztatorrela? Ta zeñekesan dizu hori, bihotza?
– Gabonetako programan ez taagertzen amama, ta etorrikobalitz programan jarriko luke.
– Lasai, bihotza, etorriko data.Etzendun ondo letuko.
– Amama, nik badakit letzen, e!Biloba jun da geo, kurisidadez,ayuntamientotik bialdutako pro-grama beiratu ñat ta, bilobak arra-zoi! Erregian karterua batetik etaerregiak bestetik, ta Olentzeronarrastoik ez! Patxi xarran garaxan bezela-xe.Bestelare batzuntzako nahiko errege ez, ematen dunez!Karta itekotan eon naun Ayuntamientoa, baña azkenian karta jaso,"eztabaidatu", berriz "eztabaidatu" ta eantzuteako Aste Santu buel-tan eongo geanez, denboaik ez alperrikaltzia erabaki ñat.Karta horren partez sukalde txoko hau aprobetxatzia pentsatu dinataurten ere Olentzero badatorrela esateko. Nire biloba bezelaxe,Gabonetako programa irakurri duten gainontzeko neska ta muti-koxkorrek jakin dezaten, autoridadia ahaztu bada re Olentzeroeztala ahaztu, ta aurten e etorriko dala, ikatzak belztuta, pipa hor-tzian, arrautza, kapoi ta ardo botilakin, irrifarrez, beti bezela!Afaxa, ordia, guk prepaau biharko ñau, urtero bezela, Olentzerore gizonezkua den eta.
Badator Olentzero! sukaldetik
Arritxu
ZUMAIAKO NATUR TALDEAREN OHARRA
Idatzi honen bitartez Z.N.T.-akpasa berri diren Mikologia etaEkologia jardunaldien balantzeaegin nahi dugu:
Lehenik eta behin, eskerrakeman zuen laguntza eskaini digu-zuen guztioi: pintxo dastaketanparte hartu zenuten tabernariak,Inda Mendi elkartea, AranzadiZientzia Elkarteko MikologiaSaila, Zumaiako Udala eta, orohar, ekintzetan parte hartuduzuen guztiei.
Hala ere, gure iritziz, jardunal-dietan izandako parte hartzea ez daizan espero genuen bezalakoa.Zumaian gertatu diren azken ezbeha-rren ondorioz (ibaian isurketak,
draga, errauskailua…) herrian etaherritarren artean berebiziko kezkasortu zen. Hori aprobetxatuz, kutsa-dura industrialaren arazoa jorratzeaeta Urola ibaiaren egoera aztertzea
zen gure helburuetako bat. Esanbezala, ordea, gure jardunaldie-tan ez da jendearen erantzunhandirik izan eta gure aldetiknahiko harrituta agertzen gara.
Bestalde, ibaiko isurketeidagokionez, badirudi Udalaaspaldiko gai korapilotsu honiirtenbidea aurkitzeko pausoakematen ari dela eta hori esker-tzekoa da.
Besterik gabe, hurrengo ekin-tzetan edota gure bileretanparte hartzeko gonbidapena egi-
ten dizuegu. Gogoratu asteleheneroelkartzen garela 21:00etan Mari kale-an dugun lokalean (Oxford goian).Hurrengoa arte!!!
zumaiako natur taldea
* Odontologia orokorra * Ahoko prebentzio eta * Periodontzia (kirurgiarik gabe) errehabilitazioa * Endodontzia * Protesia * Inplantologia * Hortz estetika
(zeramika metalarik gabe)
Basadi Auzategia, 9-A 2-B
6 2 0 0 4 k o A B E N D U A
librean
LIBREPENSADOREAK
Amandrearen ahotik entzun nuenlehen aldiz hitza. Librepensadoreak.Haren kontaketetan, bat-batean libre-pensadoreak agertu ziren garai batekoZumaiako giza faunan: nazionalistak,karlistak, erreketeak, gorrixak…Gehienetan hor bukatzen zuenzerrenda. Horregatik eragin zidaninteres berezia gehikuntza berri hark.Horregatik eta, besteak ezbezala, librepensadoreaksoilik iraganeko paisaianagertzen zirelako.
Beste espezieak, multzohandiagoak eta txikiagoakosatuz, itxura aldaketasakonak edo arinak buru-tuz, ezagutu ahal izanditut. Librepensadoreakez. Nonbait, Herri honenhistoria bortitzaren gurpi-lak bide bazterrera botaondoren, ez zuten aurreraegiterik izan.
Librepensadoreeiburuz, amandreak ezzuen zehaztasun handi-tan sartu nahi izaten. Haien pasadizo-ak gaztetxo bati kontatzeko modukoaez zitzaizkiola iruditzen susmatu izannuen nik beti. Gerra aurreko kontue-kin hasten zenean, kontaketa moztuz–"eta librepensadoreak zer?"– galdetu
behar izaten nion behin eta berriz.Modu horretan bakarrik lortzen nuenzerbait gehiago jakitea, baina zeraskorik ez, hala ere: "kasinoan junta-tzen hituan, kasino liberalean!". Hor-tik aurrerakoa, ordea, ezinezkoa egi-ten zen. Galdetzen jarraituz gero:"Hori kontatu diat makina bat aldiz"esan eta gehienetan, ea banekien
"Hotel Amayan" soldadu italianoakegon zirela galdetzen zidan berak.Era horretan, biok ere ondotxo gene-kienez pasarte hori askotan entzunanuela, amaitutzat ematen genuen jar-duna.
Kostata jakin nuen, gaur egunPulpo eta lehenago Patxi tabernazegoen horretan, aurretik "Casinoliberal"-a izan zutela Zumaiakolibrepensadoreek. Hala zioen,behintzat, amandreak: "Han biltzenhituan!". Baina inoiz jakin ez duda-na zera da, zein ziren eta zertarakobiltzen ziren.
Irudi garbi baten faltan,denboran zehar handik etahemendik jasotako puskazosatu nahi izan dut haienerretratua. Puska ezberdi-nak ditut. Horietako bate-an, pentsaera alderik aurre-rakoi azaltzen zaizkit.Beste batek, berriz, moder-notasuna islatzen du. Eta,euskalduna fededuna zengarai haietan, fedegabemodura ere azaltzen dirabesteren batean. Puskaguzti horiekin osatu dutirudia. Baina oraindik ezdakit ondo enfokatutadagoen erretratua. Irudika-
tzen ditudan modukoak ote zirenbenetan?
Besteek nola ikusten ote zituztenhauek? Zenbat ziren? Ez al zuteninongo arrastorik utzi? Ba al dagoerantzunak dituenik?
migel aperribai
Erribera kalea, 6Tel. 861155
72 0 0 4 k o A B E N D U A
MALEN ETXEA emakume elkartea: emakumeon arteko identifikazioa
Immigrazioa gaur egungo ezaugarrie-tako bat da, milaka eta milaka lagunmugitzen baitira munduan beste bizi-tza baten bila, eta hiri handietakokaleetan, eta herrietakoetan ere bai,beste kolore eta hizkuntza batzukdituzten pertsonak dabiltza, aspalditikbertan bizi izandako arbasoak dituzte-nekin batera.
Gu, emakume etorkinok, duelagutxi iritsi ginen Euskal Herrira, etagutako askok Zumaian ezagutugenuen elkar, eta Zumaian gaudeoraindik. Geure deserrotze istorioenberri ematen diogu elkarri, eta,mundu hobe baten aldeko borrokangabiltza, gizon eta emakume guztiakeskubide eta aukera berdintasuneanbizitzeko. Horregatik sortu genuenMalen Etxea. Izenak bere baitanlaburbiltzen du guk nahi duguna.Batetik, Malen hitzak emakumeaesan nahi du maputxeen hizkuntzan—Hego Amerikako herri bat diramaputxeak—, eta, bestetik, Etxehitza hartu gaituen herriaren hizkun-tzatik hartu dugu. Beraz, MalenEtxea emakumeentzako etxea da.
Aurten, tailerren jardunaldienbidez Zumaiako emakumeekiko adis-kidetasun lotura sendotu izana ospa-tu nahi du gure elkarteak. Jardunaldihorietan, gauza askoz hitz egin
genuen: hemengo eta hango emaku-meez; lanarekin, diruarekin eta fami-liarekin dugun harremanaz; gizarteakinposatutako funtzioez; mundukoemakumeen egoeraz eta horrek histo-rian izandako bilakaeraz; eta geureburua balioesteak duen garrantziaz,guztiok kontura gaitezen koloreez,hizkuntzez eta sinesmenez haragohemengo eta hango emakumeakantzeko egoeran gaudela eta berdin-tasunezko gizartea lortu nahi dugula.
Ibilbide horretan, Zumaiako Uda-laren laguntzaz, gizonezkoek etaemakumezkoek Emakumearen Aur-kako Indarkeria Ezaren NazioartekoEgunean parte hartu genuen, eta,
horretarako, antzerkiaren hizkuntzaunibertsala erabili genuen. Topagunehorretan, beste emakume batzuk eza-gutu genituen, eta, seguru asko, haiekere bidelagun izango ditugu emaku-meen eskubideak lortzeko bidean.
Urte berrirako proiektuen artean,amets bat dugu: Malen Etxeak egoi-tza bat izatea, egoitza horretan auke-ra izan dezagun hitz egiteko, irakur-tzeko, kafea, tea edo mateahartzeko, edo, besterik gabe, gutakobakoitza nola dagoen jakiteko etadagoeneko munduko emakume guz-tiok elkarrekin ematen hasitakourratsak antolatzeko.
Eskerrik asko, Zumaia.
malen etxea
8 2 0 0 4 K O A B E N D U A
trinidade santua
Bai Gorka, udazken honetan egin diat bisitarikAmabirjinik gabeko Lourdes berri horretara. Plantxingizeneko azal tiramendu bat egin zidatek eta hurrengoelkar ikusten dugunean nabariko dek nola aurpegikoximurdurak ia guztiz desagertu zaizkidan. Orain begipeanditudan itzal txiki batzuk, propio utzitakoak dituk,ebakuntzaren arrastoak ezabatzeko. Ondoren, aurpegia hain fina geldituzaidanez, belarriak harro xamar zeudela eta barrurantz bildu zizkidatek.Agerian gelditzen ez den leku batean ere egin diat aldaketatxo bat. Horluzamendu bat egin zidatek eta itxuroso gelditu zaidak. Ez zekiatprobetxu handirik aterako dioten baina... Zentimetroko kobratzen ditek,eta egia esan ez zaidak batere merke atera. Tarifak email pribaturabidaliko dizkiat.
Gizakiak, gizaki denetik izan dik denbora menperatzekotentazioa. Nik, egia esateko, ez diat haurtzarora bueltatzeko bateregogorik. Hura oso zoriontsua izan ez zelako edo, kontua dekoroitzapen goxo gutxi ditudala. Aukeran, atzera egitekotan nahiagonikek 20-30 bitarteko adinera bueltatzea; bizitzaren bide nagusiaaukeratzeko garaira, gauza garrantzitsuenak erabakiko diren unera
alegia. Denbora menderatu nahia, atzerantzako norabidean joateko izatendek gehienetan, iraganeko garaietara bueltatzeko; baina nire kasuan, eta,gorputzean egin ditudan berrikuntzak egin ondoren, denborarengelditzearekin ere konformatuko nitukek; nagoen bezala gelditzearekin,alegia. Ah!, harrigarria badirudi ere, denbora zertxobait aurreratzea ere ezlitzaidake batere inportako. Orain abenduaren erditik urtarrilaren 7rainstante batean pasako bagina benetako poza hartuko nikek.
Ez, ez eta ez!!!! Ezta pentsatu ere!!! Pirritxekesaten duen bezala. Ez nuke beste batenordutegiaren eta erabakien arabera bizi nahi:goserik gabe jan behar, erabakitzen duteneanoheratu behar... Amigo! Ederki asko bizi nauk
orain eta hemen, eta zerbait eskatzekotan iraganari sasoi fisikoaeskatuko niokek, inoiz ahitzen ez zen indar hori; gaupasa egineta oraindik ere fresko zegoen gorputz hura, hondartzan egunosoan futbolean eta olatuetan zebilen hura... Baina uste diathauek beste kontu batzuk direla.
Gainontzean, uste diat, neurri handi batean, izandakoaizateko aukera gugan dagoela. Izan haiteke ume eta alai eta lasaiibili jolasean, edo nerabe eta ligatzen hasi itsu-itsuan. Aukerahirea duk eta, gainera, abantaila handi batekin: egiten duanarenkontzientzia daukak, badakik zer haizen, zer lortu dezakean etazer galdu.
Dena dela, gerriak krak! egiten didanean gogoratzen nauk,bai, norbaitekin baina ez Peter Panekin, Matusalenekin baizik.Adin bakoitzak dizkik, bai, bere komeriak eta Peter Pan berak ereauskalo zein sindrome zituen.
Hik zer, Karmelo, hik nola daramak sindrome kontu hau?Corporación Dermoestética-ra bisitarik egin al duk? (tarifakeskura baldin badauzkak bidali).
Lehengo batean email txorra hauetakobat bidali zidan lagun batek. Helduizateari uko egiten omen zion eta bereardura guztiak uzten omen zituen. Ezdut uste benetan horrelakorik eginduenik, baina ziur gogoa izan zuela, gutako beste askoren moduan.
Ez al duzue inoiz sentitu, Peter Panen moduan, gehiago hazi nahiez duzuela? Betirako ume izan? Ni neu, 7 urte bete nituenean, negarrezhasi omen nintzen ez nuela gehiago hazi nahi esanez. Uste dut orduankonturatu nintzela ezin dela denboran atzera joan edo nahi denmomentuan gelditu.
Urteak aurrera joan dira eta ez dut lortu denbora gelditzerik. Halaere, ikasi dut momentuaz gozatzen eta denbora aprobetxatzen. Bizitzakofase guztiek dute bere xarma eta edertasuna, eta iraganean pentsatzenoraina ez disfrutatzea izugarrizko pena litzateke. Carpe diem zioen gurekapitainak eta ahal bezala lelo horri heltzen saiatzen naiz, oraindik faseeta momentu asko baititut deskubritzeko eta disfrutatzeko. Bizi dugunmomentua gozatu behar dugu, urteak pasa ondoren, nahi adinadisfrutatu ez dugula konturatzean, alferrik izango baita damutzea.Baina, hala ere, noizean behin (batez ere fakturaren bat edo ordaindubehar denean) sartzen zait berriz ume izateko gogo hori.Gorka, ni bakarrik al naiz Peter Penen sindromea duena, edo noizeanbehin, zuk ere nahi izaten al duzu Liberen lekuan jarri?
Gorka Ormazuri
Karmelo Arroiabe
Papo sindromea!!!Peter panen sindromeaHilargi Linazisoro
Stop sindromea
92 0 0 4 K O A B E N D U A
puntocom
z da duda handirik egon hilabete honetan. Jen-
dea ez dago oso gustura erakundeek etxebizi-
tza hutsen inguruan hartzen dituzten neurrie-
kin. Botoa eman dutenetatik %3 besterik ez da agertu
erakundeekin ados. Bestalde, erantzun gehien izan
dituen albistea Alai auzategiko labirintoaren desager-
ketarekin lotutakoa izan da. Badirudi Udalak ez duela
errespetatu bizilagunen iritzia eta horrek sutu egin
ditu bai bertan bizi direnak, baita beste auzategietan
bizi direnak ere.
Ealaiko labirintoa txikitu zutenekoa
INKESTA
IRITZI BATZUK
10 2 0 0 4 k o A B E N D U A
Aste batzuk igaro dira atxilotzera joan zitzaizkizuenetik.Nola gogoratzen duzue gertaera hura?Aitziber. Isiltzen edo ezkutatzen saiatzen zara, baina alfe-rrik da, jendea kalean galdezka hasten zaizulako, boron-date onez betiere. Eta eskertzekoa da, babestua sentitzenzarelako, maitatua… Nik behintzat hitz egin beharra dau-kat, premia sentitzen dut gertatutakoa aztertzeko. Bajoiahan nengoenean baino gehiago hemen eman dit, jendeazenbat kezkatu den eta gertaera nola bizi izan zuen ikusi-ta. Logelan nagoenean, erdi lo, edozein soinu entzun etasalto egiten dut, Haritzi estu-estu heltzen diot, beldurrez.Askotan izerdi patsetan esnatzen naiz, oraindik han egon-go banintz bezala. Gauza asko ditut gogoan: bidea, kala-bozoa… Oso gertu daukat dena. Abentura koxkor bat izanzela pentsatzen duzu, egunen batean kontatzeko modu-koa, baina amesgaizto oso erreal aizan zenb enetan.
Haritz. Errealitatera etorri beharra dago: pentsatu, sakon-du, saiatu gauza positiboak ateratzen… Ni indartsuago
elkarrizketa
Aizarnazabalgo baserri batean hartu duteaterpe Aitziber Igoa eta Haritz Romanellik,herriko builatik aparte. Familiakoenbabesean atseden hartzen ari dira etaabenduko asteburu luzea makrobiotikakotopaketa batera joateko aprobetxatu dute.Ba omen zuten horrelako zerbaiten premia.
Haritz fisikoki baxu samar ibili da —urte batzuk badira minbiziak jotadagoela— eta pilak kargatzea ezinbestekoadu. Kanpoan euria da, baina barruan girogoxo-goxoa dago. Botak erantzi etaegongela handi bateko ertz batean eserigara, ni sofan, beraiek lurrean.
“esperientzia txarhonetatik asko ikasi dugu”
XABIER AZKUE
Aitziber Igoa eta Haritz Romanelli
112 0 0 4 k o A B E N D U A
sentitzen naiz orain. Etiketa batekin gaude, markatuakEstatuarekiko; Aitziber baldintzapeko askatasunean dagoeta sinatzera joan behar du astero. Sumarioa sekretupetikaltxatzen badute litekeena da berriz ere deklaratzera dei-tzea eta epaitzea; arriskua hor dago. Orain edozer gauzatxiki lehen ez bezala sentitzen dut, nahi gabe etorri egitenzaizkizu orduko sentipenak… Hau dena landu beharradago eta oso ondo etorri zaizkigu zubiko lau egun hauekerlaxatzeko, orain artean ez dugu aukerarik izan eta.
Biok ere makrobiotikan, meditazioan, arnasketa bere-zietan eta horrelakoetan aritzen zarete. Nola lagundudizue horrek egoera honi aurre egiteko? H. Kontzientzia oso lasai izan dut, burua oso indartsu sen-titu dut. Gaitzak gauza asko erakutsi dizkidalako, makro-biotika munduak beste argitasun bat,ikuspegi zabalago bat eskaini dizkit.Hasieran kaka eginda nengoen, urdu-ri, batez ere hasierako parafernaliaharekin beldurtuta: eskandalua, atejo-ka, hainbeste polizia… Baina gerobarruan oso tinko, indartsu, lasai egonnintzen, mentalki inoiz baino sendoa-go. Fisikoki oso gaizki nengoen,ordea; bertan geldituko nintzatekeenMadrilera eraman izan banindute. Ezdut ulertzen nola izan dezaketenhainbesteko gorrotoa gurekiko; poli-zia bat izan nuen begirada zuzen-zuzen nigan jarrita, etabegiak gorri-gorri jarri zitzaizkion, mehatxuka bezala, ahalzuenean egurra emango zidala adieraziz… Burua jaitsinuen eta pentsatu nuen nik ez neukala hainbesteko gorro-torik berarekiko. Beste faktore bat lagundu diguna izan dakaleko girotik erretiratu egin garela azken urteotan; nahiizanda ere, ez geneukan informaziorik galdetzen zigute-nari buruz. Izenak eskatzen zizkiguten, baina ni lasai nen-goen. Alderdi politiko guztietako lagunak dauzkat.
A. Niretzat ere meditazioa oso balia-garria izan da, bestela zoratu egingonintzatekeen. Trantze moduko bateanegon nintzen egun haietan. Gorputzagaizki neukan, botaka eta beherakoa-rekin ibili nintzelako hasieratik. Medi-tazioa, gimnasia eta baraua izan zirennire laguntza. Ezin nuen lorik egin etabestela jokatu behar izan nuen.Lehendik lan handia eginda neukaneta azken bi urteetan ikasitakoak izu-
garri lagundu dit. Oso kontziente nintzen barrura joannintekeela, baina garbi nuen ezingo niola horri aurre egin,inola ere saihestu. Pentsamendu iheskorrak ziren, halaere, berehala joaten zirenak. Nik batzuetan irribarre egi-ten nuen, trantze moduko batean nengoelako, zentzurikez duen egoera irreal hartan nengoela ikusita, eta haiekurduri jartzen ziren ni horrela ikusita. Haritzen egoerakkezkatzen ninduen asko, barruan zegoela esaten zidatela-ko. Izugarria zen haien gorrotoa ikustea eta nik esan nien
“Sumarioa sekretu-petik altxatzen badutelitekeena da berrizere deklaratzera
deitzea eta epaitzea;arriskua hor dago”
12 2 0 0 4 k o A B E N D U A
Haritzi zerbait egiten bazioten kartzelatik irtendakoanberaien bila joango nintzela, eta une hartan hori egitekogauza sentitzen nintzen.
Zer sentitu zenuten laguna tratu txarrak jasaten egonzitekeela jakinda? H. Ni lasai nengoen, banekielako Aitziber indartsu zegoe-la. Ez zuen merezi gehiegi kezkatzea, beraien jokoan eror-tzea, ez zegoelako zer eginik, alferrik zelako. Zain egonnintzen egun horietan, alferrikako kezketan sartu gabe,eta Aitziberri konfiantza bat transmititzen saiatu nintzen,batez ere urruti gaudenean konexio oso ona daukagulako.A. Urruti gaudenean konexio hobea daukagu elkarren
ondoan baino, bizikidetzan txoke egiten dugu. Han nin-tzela sentitu egiten nuen bera nola zegoen eta orain patxa-da haren premia dut. Baimena eskatu dut bolada bateankanpora joan ahal izateko eta barruko bake hori bilatuahal izateko. Oso ondo gaude hemen, baina premiazkodut osatzea, zauriak sendatzea, indartzea, zentratzea, isil-tasunean eta bakardadean. Hemen orain ezin dudalakolortu. Horretarako gogotsu nago eta ea baimena ematendiguten.
Herritarren aldetik babes handia jaso zenuten, bainaUdalak ez zuen elkartasun adierazteko mozioa onartu…H. Badakigu munduak eta politikak nola funtzionatzen
elkarrizketa
Zumbillo, 4 Tel. 943 861407
132 0 0 4 k o A B E N D U A
duten. Pertsona baloratzen sartzea baino, alderdiek itxurabat mantentzea bilatzen dute. Erdian egotea oso erosoada, baina ezkerrera edo eskuinera joan beharra dago, zuri-ra edo beltzera. Itxurakeria handia dago. Ardurarik ezzuten hartu nahi eta baldintzak jartzen zituzten elkartasu-na adierazteko ere. Bukaeran lau hitz esateko premia neu-kan eta lasaiago geratu nintzen.
Lagunak asko kezkatu ginen "fase terminal" bateanzeundelako askatu zintuztela entzunda… H. Jende askok begirazunarekin beste barriora bidaltzennau, hain argal eta eskas ikusita. Ez dit afektatzen, osolanduta daukat. Familiari kalte handiagoa egin dio niribaino. Larri nagoela? Hala da. Ekilibrista bat alanbrea-ren gainean bezala nago ni. Gorputzak alde batera edobestera egin dezake, eta erori. Goizero-goizero "hemennago" pentsatzen dut eta eskerrakematen ditut. Ospitaleak, tratamen-duak… zeure askatasuna konprome-titua geratzen da medikuen eskue-tan; bizitza preziatuegia da besteeneskuetan uzteko. Beldurra eta gaitzabiak zaku berean daude eta barrukobakean dago sufrimendu eta pozguztien giltza. Orain bi urte utzinituen radioterapia eta kimioterapiasaioak, neure kabuz, eta esperientziahorrek ate batzuk ireki eta bestebatzuk itxi egin dizkit.A. Batzuetan horrelako egoera zaileta deserosoak Pandoraren kutxamoduko batean gordetzea da erraze-na, eta gero min handiagoa egiten duagerian jartzen denean. Guk landutadaukagu gaia eta ez digu beldurrik ematen. Momentuabizitzen ikasi dugu. Epe luzeko helburuak jartzea zail
egiten da. Lehen Haritzen arriskufaktorea zegoen, orain berriz erenire bila etor daitezke. Azkenekoabenturarekin finkoago geratu zaitbizitzan gertatzen diren gorabehe-rak ezin direla kontrolatu, ez dau-dela geure esku. Gero eta garbiagoikusten dut esperientziak, ona etaez hain onak, begiak irekitzeko edobetiko moduan, "estankatuta", gel-ditzeko balio dutela. Zero edo zerirabazteko beti zer edo zer galdubehar izaten da.H. Esperientzia txar honetatik askoikasi dugu, baina fisikoki eta mental-ki oso kolpe gogorra izan da. Orainbaimena ematen badigute datozen
hilabeteetan landuko dugu hau dena eta ondorio positi-boak ateratzen saiatuko gara.
Azaroaren 16an goizeko 2:00etan Espainiako poliziak azalduziren Urteaga auzoan duten baserrian, biak atxilotzekoasmoz, ustez ETAri laguntzea leporatuta. Donostiara eramanzituzten berehala.
Haritzek gaixotasun larri bat zuela azaldu zien poliziei etamediku batek egiaztatu zuen hori. Amarako polizia etxeandeklaratu eta aske utzi zuten, goiz hartan bertan, kargurikgabe.
Aitziber Madrilera eraman zuten eta 2 egunez egon zen inko-munikatuta. Azaroaren 18an igaro zen Garzon epailearenaurretik eta aske geratu zen, berme edo fidantzarik gabe.Kolpeak eta tortura psikologikoak salatu zituen epailearenaurrean. Astero joan beharra du epaitegira sinatzera.
Atxiloketen egunean bertan Zumaian batzar bat egin zenegoera azaltzeko eta ondoren 150 bat lagunek manifestazioaegin zuten. Azaroaren 18an Udalak ezohiko udalbatzarraegin zuen, aretoa jendez gainezka zela, eta Izustarrik aur-keztutako mozioa –Haritzi eta Aitziberri elkartasuna adieraz-tekoa– aztertu zuten; gainerako alderdiek, bakoitzak berearrazoiengatik, ez zuten ontzat eman eta mozioa ez zenonartu.
2 0 0 4 k o A B E N D U A14
1984ko abenduaren 6ko arratsaldeko ordu biak pasatxoziren eta euri tantak erortzen hasiak ziren. Itsasoa hase-rre zegoen eta olatuek haitzen kontra gogor jotzen zuten.Donostiatik Zumaiarako bidea betetzen zuen PESAenpresako autobusa ordu batean atera zen hiriburutik eta
Zumaiara heltzen ari zen. Hasiera batean bidaiariak zor-tzi zirela zabaldu bazen ere, barruan autobus gidaria(Joxe Osa Martija) eta lau bidaiari zihoazen. Ohi bainobidaiari gutxiago zihoazen, jaieguna zelako ikasle askokjai zutelako.
Orroaga pasa ondoren, Santioko hondartza parekotunelera heltzen ari zela, autobusak irrist egin, 40 zenti-metro inguruko altuera zuen petrila igo eta uretara erorizen. Autobusa osorik erori zen haitzetara. Denbora gutxi-ra, olatu handi batek ibilgailua hartu eta hormaren aurkabota zuen. Olatuek bidaiariak autobusetik atera zituzten.Gurutze Gorriko kideak izan ziren istripua gertatu zengunera heltzen lehenetakoak. Oso une gogorrak biziizan ziren bertan. Garai hartan Zumaia eta Zarautz bil-tzen zituen guneko Gurutze Gorriko buru zen JosetxoMendizabalek egunkari batean aipatu zuen bezala, "istri-pua gertatu zen lekura heldu ginenean dozena erdi batgorpu ikusi genituen flotean. Agertu eta desagertu egiten
erreportaia
JUAN LUIS ROMATET
Herria astindu zuen istripubaten oroitzapenaHilaren 6an bete ziren 20 urte PESAenpresako autobusa itsasora amildu zenetik.Istripuaren ondorioz lau lagun hil ziren,autobus gidaria eta hiru bidaiari. Harridura,beldurra, dolua eta samina nagusitu zirenZumaian egun haietan. Orri hauetan, istripuaeta herrian bizi izan zen giroa oroitu nahiizan ditugu.
15
ziren. Jendea hiltzen ikusi genuen arroken aurka jota,eta ezin izan genuen ezer egin".
Erreskaterik ezin eginSalbamendua soka eta egurren bitartez egiten saiatuziren. Bidaiari batek soka hartu zuen baina olatu batekhormaren kontra bota eta konorteagaldu zuen. Istripua gertatu zenlekura hurbildu zen surflari batekbere taula ere bota zuen uretaraautobuseko bidaiari batek har zezan,baina ezin izan zuen hura beregana-tu, korronteak galarazita.
Itsasoa gero eta haserreago zego-en eta sorosleek ezer gutxi egin zeza-keten. Olatuen bortizkeria zela-etaitsasotik ezin ziren istripua gertatuzen lekura hurbildu eta haitzetatikere ez ziren heltzen. Olatuek auto-busa hormaren kontra botatzenzuten eta autobusa txiki-txiki egindageratu zen. Denbora gutxira, auto-bus gidariaren gorpua aurkitu zutenhaitzetan. Joxe Osa Martijak 58 urtezituen. 12 urtez autobus gidari izanzen eta ez zuen inoiz istripurik izan
Zumaia, Zarautz eta Mutrikuko Gurutze Gorrikoontziak hurbildu ziren salbamendu lanetan laguntzera.Urpekariak zekartzaten ontzi hauek. Ezin izan zuten,ordea, haitzetara urreratu mareak behera egitearekinbatera olatuak handitzen hasiak baitziren. Denboragutxira Zorione Esnal eta Alazne Kalparsororen gorpuakaurkitu zituzten Santiagoko hondartzan. Zorionek 18urte zituen. Alaznek, berriz, 19. Iluntzea heltzearekinbatera, salbamenduko lanak bertan behera utzi zituzten.
Istripuak oihartzun handia izan zuen Zumaiatikkanpo. Garai hartan lehendakari zen Carlos Garaikoe-txea istripua gertatu zen lekura etorri zen. Berarekin
batera, Eusko Jaurlaritzako Barne Kontseilaria (LuisMaria Retolaza) eta Gipuzkoako Ahaldun Nagusia (JoseAntonio Ardanza) ere Zumaiara etorri ziren.
Uretatik ateratako gorpuak Gurutze Gorriaren postu-ra eraman zituzten. Istripuak Zumaia guztia astinduzuen. Ehunka lagun hurbildu ziren bertara senide,
lagun edo ezagunen berri jakitekoasmoz. Samina nagusi zen bertan,hildakoez gain, desagertutzat jotzenziren bidaiariak herritarrak izanzitezkeela uste baizen. Zumaiakoalkateak (Castor Agirrezabalagak)egunkari bati adierazi zionez, herri-tarrak etengabe aritu ziren deikadesagertuen artean beraien seme-alabak edo anaien bat egon zitezke-en beldur.
Orduak pasa ahala, desagertuta-ko bidaiariak hiru zirela uste zen.Kopuru hori, ordea, bakarrera jaitsizen, hasiera batean desagertutzatjotzen ziren bi lagunek beraienberri eman ondoren. Beste bidaiaribaten falta sumatzen zen: Getaria-ko Maria del Carmen Ballesteros,18 urtekoa. Haren gorpua hurrengo
goizeko bostetan aurkitu zuten sorosleek, istripua gertatuzen lekutik 50 metrotara. Gurutze Gorria, DYA, Ertzain-tza eta Guardia Zibileko kideek kostaldea miatzen jarrai-tu zuten hildako gehiagoren bila. Armadako ontzi bat ereetorri zen laguntzera. Getariako gaztearen hilotza aurki-tu ondoren, eta desagertu gehiago salatu ez zituztenez,salbamendu lanak amaitutzat jo zituzten eguerdi parte-an.
Ostiral arratsaldean egin zen San Pedro elizan JoxeOsa, Zorione Esnal eta Alazne Kalparsororen hileta eliz-kizuna. Parrokian lekurik ez eta ehunka herritarrek kan-potik segi behar izan zuten elizkizuna. Parrokiaren alda-
2 0 0 4 k o A B E N D U A
Olatuen bortizkeriazela-eta sorosleakitsasotik ezin ziren
hurbildu eta haitzetatikere ez ziren heltzen
Zuloaga plaza, 1Tel. 943862309
16 2 0 0 4 K O A B E N D U A
erreportaia
meneko kaleak jendez gainezka zeu-dela diote garai hartako egunkariek.Jose Maria Setien apezpikuarekinbatera beste 17 apaizek eman zutenmeza eta bertara euskal politikakoagintari ugari joan ziren. Meza amaituondoren, jendetza batek lagundu zienzerraldoei kanposantura. Egun osoandolua izan zen Zumaian eta denda etatabernak itxita egon ziren hiletakiraun zuten bitartean.
12 urteko autobusaEgunak pasa ahala, oraindik ez zegoenargi zer gertatu zen bihurgune hartan.Autobusaren atzetik zihoan kamioibateko gidariak esan zuenez, autobu-sak irrist egin eta uretara erori egin
zen. Autobusak ez zuen ia markarikutzi bide ertzeko petrilean. Autobusak38 bidaiarirentzat lekua zuen. BI-5248-B matrikulako "Pegaso-Comet" mode-loa zen eta 12-14 urte inguru zituen.
Istripua gertatu eta ordu gutxitara,CCOO sindikatuak kostako bidea egi-ten zuten autobusen egoera txarra sala-tu zuen. Haien esanetan, istripua izanzuen autobusak 12 urte zituen gutxie-nez. Sindikatu horretako garraioenarloko arduradunek esan zutenez, auto-bus batek ezin zuen 10 urte bainogehiagoan zerbitzuan egon. Adieraz-pen horiei Eusko Jaurlaritzako garraiosailburuak erantzun zien, esanaz auto-busak azterketa pasa berria zuela etaegoera egokian zegoela.
Parrokian lekurik ezeta ehunka lagunekkanpotik jarraitubehar izan zuten
elizkizuna
Ezintasuna eta negarra
"Egun arraroa izan zen. Ez zegoen denboralerik, baina bagahandia zegoen eta izugarrizko olatuak". Hala gogoratzen duegun hori Josu Urangak. Istripua izan zen egunean 18 urtezituen Josuk eta soldaduska egiten ari zen Zumaiako GurutzeGorrian. Istripura azaldu zen lehenetakoa izan zen. "Autobusbat uretara erori zela dei egin ziguten eta anbulantzian joanginen hiru lagun. Trafikoa geldirik zegoen eta jende gutxi zego-en inguruan. Gu heltzean autobusa oraindik tente zegoen hai-tzetan. Bidaiariekin hitz egiteko aukera ere izan genuen. Halakobatean hiruzpalau olatu handi etorri ziren eta autobusa guztiztxikitu zuten. Autobusaren tetxoa airean eraman zuten. Neskabat aulki bati helduta ikusi nuen".Urduritasuna handitzen joan zen. "Gu konturatu gabe, JuanjoCarballok, Gurutze Gorriko lehendakari zen Juan Carballorensemeak, uretara salto egin zuen. Oso igerilari ona zen bera. Hark
momentu batean bi bidaiari heldu zituen, baina olatuek eskuta-tik kendu zizkioten. Guk ezin genuen ezer egin laguntzeko.Inoiz izan dudan ezintasunik handiena sentitu nuen orduan,negar egiteko gogoa izan nuen". Salbamendu lanaz ezinezkoak izan ziren. "Esan liteke erreskate-rik ez zela egon. Egoerak ez zuen laguntzen eta denborarik ereez genuen izan, ordu laurden batean olatuek autobusa xasiseanutzi zuten eta. Guk lehen gorpua, gidariarena, jaso eta baseraitzuli ginen. Ordurako anbulantzia gehiago zeuden inguruan.Basera heldu ginenerako jende pila bat zegoen bertan. Autobusajendez beteta zegoen zurrumurrua zabaldu zen eta denak galdez-ka ari ziren zer gertatu zen eta hilak eta desagertuak zein ziren.Morboaren usainean urreratu zirenak ere bazeuden bertan".Arratsalde osoan helikopteroak itsasoa begiratzen jardun zutelagogoratzen du. Arratsalde berberean beste zerbitzu batera deituzuten Josuren anbulantzia eta salbamendu lanak utzi beharizan zituen.
172 0 0 4 K O A B E N D U A
erreportaia
Luis Mari Aizpurua herrian egun haie-tan bizi izan zen gertaeren lekukoa da.Oso egun gogortzat jotzen ditu LuisMarik egun haiek, nahiz eta aurrez ereherri honek itsasoarekin lotutako trage-diak bizi izan dituen.
Zein oroitzapen dituzu istripuaz?Goiz hartan bankuan lan egin nuen.Arratsaldeko 3etan etxera itzuli nintzenbazkaltzera. Nik ez nekien istripuariburuz ezer ere, ez zen eta ezer zabal-du. Emazteak esan zidan: "Zerbait ger-tatu da, ba". "Eta zuk nola dakizu, ba?"galdetu nion. Ahizpak Zaragozatikdeitu omen zion Radio Nacionaleanentzunda. Bazkaldu ondoren Santiago-ra joan nintzen. Kristoren koadroazegoen. Gurasoak hantxe ziren nega-rrez, behea jota. Autobusa tunelarenpare-parean zegoen zizko eginda.
Zer giro bizi izan zen Zumaian?Herria astindu egin zuen. Hiru herio-tza batera izatea… Orain 44 urte,1960ko azaroaren 15ean paol muturre-an 6 gazte hil zireneko istripua etorrizitzaion jendeari burura. Lekua ereantzerakoa zen, justu aurrean, batapaolean eta bestea Santiagoko ingu-ruan. Ez dago bata bestearekin konpa-ratzerik, istripuak diferenteak baitira,baina hura gogoratu zuen jendeak. Osogogorra izan zen, hiru-lau lagun hiltzeaez baita ohikoa. Zumaiako hirurak oso
ezagunak ziren gainera, familia osoherrikoietakoak.
Ohikoa baino jende gutxiago omenzihoan autobusean.Desgraziaren barruan zorte hori izanzen. Konstituzio Eguna zen, abendua-ren 6a eta erdi jaieguna erdi lanegunazen. Eskola batzuek jai egin zuten etabeste batzuk, berriz, lana. Alaznek etaZorionek, dirudienez, ez zuten eskola-rik, baina bere zereginak izango zituz-ten. Esan liteke zortea izan zela; izanere, autobusa topera ibiltzen baitzen,jendez beteta.
Nola erreakzionatu zuen jendean?Herritarren lehenengo erreakzioa zen-bat jende zihoan galdetzea izan zen.Hildakoak zenbat ziren galdetzea. Jen-deak uste zuen, egunero bezala, auto-
busa beteta zihoala. Denbora aurrerajoan hala gauza gehiago jakiten joanginen eta argitu zen hildakoak lau zire-la. Hiletetan jendetza izugarria egonzen. Eliza gainezka zegoen. Hiru herri-tar hiltzean, gainera gazteak eta nolaizan zen jakitean, oraindik min gehiagoeragin zuen. Oso hunkigarria izan zen.
Jakin al zen istripua zergatik gerta-tu zen?Ez zen jakin eta ez da inoiz jakingo.Oso arraroa izan zen. Nik uste autobu-saren akats bat izan zela. Joxe oso gida-ri zentzuduna zen, poliki ibiltzen zeneta autobusa ere ez zen punta-punta-koa. Nire ustez akats mekanikoa izanzen, direkzioa puskatu zitzaion edohalako zerbait. Erori zen lekuan baino100 metro lehenago kurba bat dago.Bihurgunetik ateratzen hasi eta zuze-nean goitik behera erori zen.
Olatu batek jo ondoren erori zelaaipatu zen.Ez dut uste olatu bat izan zenik. Itsasoamugituta zegoen, bai. Hortaz akorda-tzen naiz, baina puntu horretan kon-kretuki ez dute olatuek jotzen. Orroa-gako kurban bai, hor jotzen du, bainaautobusa erori zen lekuan ez, hor bestedirekzio bat hartzen du. Itsasoarekinlehen ere eskarmentuak izan dirahemen; itsasoarekin jolas gutxi egindaiteke.
luis mari aizpurua EL DIARIO VASCO-ren zumaiako berriemailea izana
"itsasoarekin lehen ere eskarmentuak izan dira hemen"
20 2 0 0 4 k o A B E N D U A
Amaiako plaza z/g Tel. 943 860959
Jaizkibeleko kareharria.
Bai, jaun-andreok, neska-mutilok, 2004 urtea amaitzear dago.Hemendik gutxira tripa festa galantak egingo ditugu etaGabon Korua entzutean malko bat edo beste isuriko dugu.Urteroko ohiturak nola botako ditugu, ba, zakarrontzira.
1994ko abenduko Baleike-ra begiratzen badugu,Gabonak presente zeudela ikus daiteke. Gabon Koruariburuz hitz egiten zuen artean abesbatzaren zuzendari denAgustin Zubimendik. Koruaren historiaren berri eman ondo-ren, zuzendari eta partaide izan diren lagun guztiak goraipa-tzen zituen Agustinek, eta baita "denen oinarrian eta iturrianZumaiako Herria: entzuten, onartzen eta txalotzen duena;patrikan eskua sartu eta bihotza zabaltzen duena".
Orain ohituta gaude, bainagarai hartan eztabaida handiasortu zuten Itzurunen egindakoobrek. Hobetze lanek aldeko etakontrako iritziak eragin zituzten,bereziki goialdean jarritako "zal-diek", Udala eta elkarteak ez zirelakoados jartzen. Zumaiako Arte Taldeakeskultura jartzearen albistea pozaren pozez jaso zuen, bainapoza amorru bihurtu zen, eskultura aukeratzeko Udalak era-bili zuen era ez baitzen, beraien ustez, egokia izan."Lehiaketa egitea ezinezkoa izanez gero, gaia ikertzekokomisio berezia osatu behar zen", taldekideen ustez. Horrenordez, "Hirigintza Batzordeak gehien gustatu zitzaionaaukeratu zuen, inoren iritzia kontuan hartu gabe". Gaiarilotuta, "zaldien" arte kritika ere egin zuten taldekideek: "kas-karra" zen beraien ustez.
Javier Carballo "ehiztari fotografikoa"-ri egin zitzaionelkarrizketa 1994ko abenduan. Argazkia kultur iturria ikara-garria izateaz gain, "argazkia artisauengana eta jendearen-gan hurbiltzeko bidea edo aitzakia" zela zioen Javierrek.
Tindouferaino egin genuen bidaia Baleike-kook, sahararherriaren bizimoduaren berri izatera. Bizitza oso txiroa
zeramatela zioen kazetariak, "esku hutsik ihes egin beharizan baitzuten beraien lurraldetik". Frente PolisarioakEuskal Herrian zuen enbaxadoreak independentziaren alde-ko borrokari ekingo ziotela zioen. Ez dira gauzak aldatuazken 10 urte hauetan.
Kiroletan, Zesta Punta Eskola zen hizpide. Argazkianpilotari gazte batzuk ikus ditzakegu, haien artean, orain txa-pelduna dugun Gotzon Enbil.
Naturak (Hondartzetako dunak), sexualitatea (masturba-zioa) eta antimilitarismoak ("Objetore eta intsumisoen kopu-rua etengabe gehitzen doa") bere tartea zuten. Oraindik gaz-teak ginen.
orain hamar urte
Din, dan, don… Eguberri on!
212 0 0 4 k o A B E N D U A
dietetika
kaezina da, Gabonetan gaude...Egutegiak hala dioelako eta kale-ak, telebista, dendak eta, oro har,dena gabon mezu kontsumistezbeteta dago dagoeneko. Janaria,
edaria eta opariak bihurtu dira egun haue-tan benetako protagonistak, asko jan, edaneta erosi, azken finean. Gabonen benetakozentzua (baldin badu...) galdu zen aspaldi,eta egun hauek gehiegikerietan islatzendira. Batez ere janariarekin... koipez eta pro-teinaz betetako janariak ahoratzen dira,gozokiak eta alkoholdun edariak... osasuna-ren kalterako, betiere. Baina badaude gauzakbeste era batera egin ahal izatea, data hauekduten festa kutsua ahaztu gabe.
Urtero elikagai berdinak aukeratzen dira, tradizio batenantzera, aurten aukera izan daiteke aldatzeko. Adibidez, sarre-retako koipez betetako hestebeteak aukeratu beharrean, entsa-
lada berezi eta bariatua, zainzuriak, orburuak... Itsaskiak jate-an, purina gehiegi ahoratzen ditugu, hezueria (gota) dutenen-tzat (eta, oro har, inorentzat) batere gomendagarri ez dena.Bigarren platera haragi eta arraina izaten dira, askotan biak;gehiegikeria da, liseriketa mantsotzen du eta logura eman.Betiere, egokiagoa izango da arraina aukeratzea, plantxan edolabean eginda, eta laguntzeko, patata frijituen ordez, baporeanegindako barazkiak; eta saltsak ere alde batera utzi.
Postreak eta afalondokoak azukre eta koipez beteak izatendira: turroiak, polboroiak, pastelak... Aukera askoz osasunga-rriagoak ere badaude: frutak (batez ere pinaburua, digestioari
laguntzen diolako, data hauetan zeharo goxoa), limoizkomussea, izozki naturalak... Azkenik, kafea hartu beharrean,gogorarazi nagi dizuegu infusioen aukera ere hor dagoela:digestioa laguntzen dute, eta, gainera, osasungarriagoak dira.
Gomendio hauek lehendik ere ezagutzen genituen,baina berriz ere gogoratzea ez dagoela gaizki deritzot. Beste-rik gabe, Gabon zoriontsua eta Urte Berri osasuntsua guz-tiontzat.
U
IzagaGarciaDietista etairidologoa
gabonak
HITZAREN ALDEKO TRIANGULARRAAbenduaren 18an, 18:00etan Aita Mari futbol zelaianZESTOAKO, REALEKO eta ZUMAIAKOKO jokalariak.
22 2 0 0 4 K O A B E N D U A
gure zumai zarra
amaiako plaza, 2Tel. 943 143278
tresna digiinternetscanner
Baleike: Gerra piztu zenean,Zumaian zer giro zegoen?Donato: Hemen Gipuzkoan tomak hasizianean guk galdatzen gendun, eta oainzer?, bildurrez. Gero, Irun hartu zutene-an, akabo. Gero Donostixa hartu zuten etahandik aurrera guk ospa. Hemen bi barkohartu giñuzen, Marco eta Delfina, etajota, hemendik Ondarruraino jun ginan.Erreparazixora etorritako barkuak zianhauek. Ondarrutik Laredora jun ginan etahandik Bilbora. Bilbotik frentera.
Zumaia, Ondarroa, Laredo eta Bilboorduan.Bai. Zumaixan ebakuazixua etorri zanean,alondegixan tabako asko zeon eta dana par-titu ein zan. Nahi zunak nahi zuna. Bar-kuetan, berriz, bakailao asko geratu zan etaalmazenatu ein zan gero partitzeko. Gero,hauek sartu behar zutenian, gu Ondarrura.
Laredotik Bilbora itzuli zinatenera-ko Euzkadiko Gobernuak batai-loiak-eta antolatuta al zeuzkan?Donato: Bai. Ni Saseta batailoian ibilinintzan. Goiko Torreko Joxemiel Etxabeere, gure koadrilakua, gurekin ibili zan.Joxe Luix Ahuntxa eta Jontxu Uranga erebai. Hau korneta zan.
Saseta batailoikoak non ibili zine-ten?Jefu! Gu ametraladoretakoak ginan etadanian ibili ginan. Elgetan, Intxortetan…
Gernikako bonbardeoak barruan harrapa-tu ginttun. Bonbardatzen hasi zianianbakarrik tokatu nintzan. Joxemiel, JoxeLuix Panderua eta haixek danak alkarrekinzian eta ni bakar-bakarrik.
Nola libratu zinan bonbardaketatik?Gu bezperatik Gernikako barrixo txikibatian ginan eta astelehen hartan lehenbi-zi abioi bakar bat azaldu zan. Honeialkauetia deitzen giñun, beti gu zaitzenibiltzen zalako. Hark rekorridoa egin zuneta Etxebarriako zubixa bonbardatu zun.Guk orduan: Goazen hemendikan Gerni-kara! Gernikara juxtu-juxtu ailegatu etakanpaiak eta sirenak hasi zian! Eta gu,andadio!, saltaka refujixoetara! Refujixoe-tan jende asko hil zan. Etxea gainera erori-ta, erreta… Nik ez dakit nola, baina bakar-bakarrik geratu nintzan. Kauen zotz! Huraarratsaldia pasatu nuna! Obra bat zeon pla-zan bertan eta ni etxe haren azpira sartunintzan. Momentu hartan Donato Otzan-go nerekin zan eta hark saltaka mendiraihes egin zun eta ni barruan ixkutatuta.
Ezkutatua zeunden etxe hura ez alzuten bota?Ez zuten bota! Goiko aldia pixkat zulatuzuten, baina zutik geratu zan. Frontoidana txikitu zuten eta etxeetako paretak
donato bidasoro iraundegi
“ G e r n i k a k o b o n b a r d e o a k b a r r u a n h a r r a p a t u g i n t t u n ”
“Refujixoetan jendeasko hil zan. Etxea
gainera erorita,erreta...”
ABELIN LINAZISORO
(2)
...jarraipena
Trenbide kalea, 1 Tel. 943143505
232 0 0 4 K O A B E N D U A
ere sua eiten zuten. Tailerrak eta kuartelaosorik geratu zian.
Gernikako Arbola ingurua zutikgeratu zen, ba.Hantxe nintzan, ba, ni! Inguru hartan ixku-tatuta. Gernikako Arbolara juteko aldapabat zan. Ez det nik harrezkero ikusi aldapahura.
Bilboko bonbardaketak ezagutu alzenituen?Bai. Guk bi hilabete-edo frentean egotenginan eta gero hamabost eguneko permi-soa izaten gendun eta Bilbon egotenginan. Hantxe tokatu zikan bonbardeohaundi bat. Gu Intxortetatik etorri berriakginan erretiradan kuartelera. Intxortetanhartu gendun lehenbiziko paliza. Zumaia-rrak hamar bat-edo izango ginan. Limpie-za general gertatu zan. Gudari asko gen-dun inguruan, ixa gehixenak irundarrak.Haixek danak hil zian. Proiektil haundi batluakixan sartu eta akabo. Danak hil.
Hegazkinen bonba?Ez. Kanoien proiektila. Abioiak artiangutxi zian. Gero sartu zian. 100 aparatoigual ibiltzen zian gero. Bilboko zinturoiaabioiak puskatu zuten. Haxentzakoabioiak, alemanak eta italianoak, eta gure-tzat, berriz, batez.
Bilboko bonbardeo haundi hartanzu non zinen?Orduan Bilbon zumaiar asko zan. Herritikbialdutakoak kamioietan. Gure Joxe Luix
eta hauek danak. Oain-dik mutil koxkorrak…Kamioietan Zumaitikbialdu zituzten. Koxmek.Hau nik lehengusua nungainea…
Bilbo galdu zenean,zu non zinen?Gu Artxandan ginan.Atake haundi bat jozuten eta gu honela edohala irten giñun handik.Hura galdu zanean, San-tander aldera eramanakizan ginan. Gero Reinosa-ra eta Reinosatik batailoieuskaldun danak Santoña-ra erretiratzeko aginduajaso gendun. Handik inge-lesak atera eingo giñuztela-eta. Barku ingelesak etorrizian, bai, baina gobiernoeuskaldunak italianoekinegin zuen hitza. Eta italia-noak Francokin zeuden.Ejerzito osoa hantxe harra-patuak izan ginan. Danokbarrura. Batzuk Santoñatik Laredora era-manak izan ginan. Kanpo konzentrazixo-ra. Han, tarari!, soldautzan bezela. ¡Aformar! Han bazeon bat, nigana hurrea-tu eta ¿Usted también aquí, eh?, esanziana. Bularrean Detente bala zeukan.¡Detente, enemigo! ¡Que el SagradoCorazón de Jesús está conmigo!, jartzenzun. Laredon italianoekin egon ginan.
Zer moduz jaten zenuten?Jan? Egunian behin. Han hogeita lauorduan egon eta eguerdian, ¡A formar!.Bazkaltzera. Rantxoa. Batzuek aluminioz-ko plateretan, baina guk potoetan. Potuarialanbria kertena bezela jarri eta bale.Lehenbiziko egunian, zer da eta, lentejak!Lentejak? Behin ere jan ez eta! Ogi txuskobat ere bai. Bigarren egunian ere, zer deketa, lentejak! Kauen! Ez diat jango, ba! Ja
Estazioko kalea Tel. 943 86 02 01
Auto-konponketak
24 2 0 0 4 K O A B E N D U A
gure zumai zarra
hiru egun jan gabe eta, zotz!, porratu einbeharko diagu. Porratu eta… hura gauzagoxua zegona! Handik aurrera leatzenpareko! Kanpo konzentrazixuan txaletazegon eta alberga zeukan gainian. Usotokixa ere bazegon. Han beian ematenzuten rantxoa. Laster asko ein nittun nikeskailerak handik jaxteko! Burnizko oihe-kin ein nittun leixotik irtetzeko. Gora ixoeta eskaileretatik behera atzera rantxoajatera. Handik aurrera bi poto preparatutarantxoa jateko!
Laredon lanik egiten al zenuten?Ez. Han ez. Han ondo egon ginan. Italia-noekin. Egunero plaiara ateratzen giñuz-
ten. Bainura. Gazta ekartzen zuten, osohaundixa, eta haixen gazta ere jaten gen-dun. Handik Sevillara eta Sevillatik Cadi-zera. Trabajadorietara.
Zer lan egiten zenuten?Goizian deklarazixua hartu eta arratsal-dian, ¡A formar!, Batallón de Trabajadores-etan. Gu Trabajadores Especialistas ginan.Recuperación de Automóviles eta Fábricade torpedos zan. Igeltseroen lana hango
paretak eta itxiak kontserbatzia zan. Tokioso haundixa zan.
Zenbat denbora eduki zintuzten hanlanean?Cadizen dexente. Bi urte-edo. Gero kintakbezela ein eta lizentzia eman ziguten. Sol-dautzan bezela. Orduan bestiekin bateraetxera bialdu giñuzten. 1935ko reenplazo-kuak ginan eta l939ko otubrian askatuakizan ginan.
Cadizko beste konturik?Bai. Han lanian ari ginala esan ziguten eanahi gendun jaixetan mezetara jun. Gukbaietz. Eta han juten ginan euskaldundanok formatuta. Mezetara joateagatik biorduko permisua gendun kalian ibiltzeko.Guk euskeraz hitz egiten gendun eta jen-diak, ¡Son rusos!, esaten zun. Katedralerajuten ginan eta hango organista zauztarrazan. Gurekin hitz egin eta korua ein zunmezetan kantatzeko. Hasi baginan, hasiginan. Jendia gero eta gehixo juten zanmezetara guri aitzera. Katedrala bete-beteeiten zan. Militarrak jakin zuten arte.
Ezkerrean: Donatoren familiak idatzitako guttuna. Goian: Zentsura pasatzekoidatzitako guttuna. Bere arrebak Juanitak bakarrik ulertzen zuen idazkera. Behean: Ibiltzeko baimena. Herritik ateratzeko baharrezko zen. Zumaian ukatu etaGetarian atera zuen.
252 0 0 4 K O A B E N D U A
Hurrengo jaixan mezetara jun beharrian,¡Cada uno a su puesto! Gehixo ez zigutenutzi kalera irtetzen.
Zer arrazoi eman zuten?Gorrixen aldeko propaganda eiten ariginala.
Beste konturik?Beste batian, hantxe bertan, kumunaklehertu ein zian. Baleares ontzixa botazuten egunian gainera. Barkua hondora-tu zutela 20 minutura jakin gendun guk.Hala, ba, ni kumunian sartzea besterikez nun ein, eta akordatu zat lapitza faltadetela. Lapitza bila kanpora irten nun,eta dunba!, kriston esplosixua kumune-tan! Pozo muerto edo horrelakua azpi-xan zeukan, han gasak pilatu eingo zianeta dana hankaz gora. Hiru prisionerohil zian.
Bukatzeko. Hemen Zumaian zermoduz?Fitxatutakuak ondo ez. Ni 45ean ezkon-du nintzan eta orduan herritik irtetzeko
salbokonduktoa behar izaten zan.Zumaiko aiuntamentuak ez zian emannahi izan eta Getaikoak ein zigun. Bestebatian, handik hamar urtera-edo, kon-tzejal bati errespetua faltatu nixola-eta,hamar duroko multa eman zidaten.Honelakuak asko Zumaixan.
“Guk euskeraz hitzegiten gendun eta
jendiak, ¡Son rusos!,esaten zun”
Urumea kalea z/g
Tel. 943 143058
26 2 0 0 4 K O A B E N D U A
Jaizkibeleko kareharria.
Gizakien pertsonalitatea eratzekohain garrantzitsuak diren bost urteeiburuz jarduten du idazleak lan hone-tan. Heziketa, kirolaren garrantzia,dopinga eta beste hainbat gai jorra-tzen ditu liburuan. Honi guztiariburuz hitz egin dugu berekin.
Nola uste duzue kirolak lagundezakeela nerabezaroan? Zein daliburuaren gai nagusia?Liburuak gai asko ukitzen ditu.Nerabezaroak teorian irauten dituenbost urte horiek oso garrantzitsuakdira. Badakigu gure artean gero etadroga gehiago dagoela, alkoholgehiegi edaten dela, gero eta gehiagoerretzen dela, bai tabakoa, baitabeste gauza batzuk ere. Ohitura txar
asko hartu ditugu eta horiek ekidite-ko hainbat aukera eskaini nahi ditu-gu. Arrisku faktoreak identifikatzenditugu faktore babesleekin batera,ikerketa batzuk eskaintzen ditugu,jarduera fisikoaren inguruan prestatudiren programak, inkesta bat, ahol-kuak, helburuak plazaratzen ditu-gu.... Eztabaida polita eta beharrez-koa dela iruditzen zaigu, horregatikhonelako proiektu bat.
Norentzat izan da liburua idatzia?Nerabeentzat soilik?Ez dago nerabeentzat soilik idatzia,eskoletan erabiltzeko balio dezake,irakasleentzat, klub eta federazioen-tzat, gurasoentzat. Nahikoa liburuteknikoa da. Datu konkretuak ereematen dira eta hori eztabaida
kirolak
"kirola eta jarduera fisikoa bizitzakoelementu bat bezala tratatzea falta da"
jose manuel gonzalez aramendi kirol sendagilea
Jose Manuel Gonzalez Aramendi sendagileak "Bost urte.
Bizitza osoa" izeneko liburua aurkeztu zuen orain aste
batzuk Donostiako Koldo Mitxelena kultur gunean.
Liburua Erein argitaletxeak atera du, Joxe Mari Kortaren
Bidetik fundazioaren laguntzarekin.
ITZIAR GARATE
“Aukera gehiagoeskaini beharko
genituzke kirola etajarduera fisikoa
egiteko”
272 0 0 4 K O A B E N D U A
Alai auzategia, 2
Tel. 943 14 33 24 Itzurun zuhaitzbidea, 2 943861565 - 943143446
berriak sortzeko bidea izan daiteke.Kirola beharrezkoa dela kontzien-tziatzeko orduan gurasoak, eskolak,lagunak, norberak ere inplikatubehar du.
Hori nola lor daiteke?Irakasle onak, programa onak etaaurrekontuak. Liburuan agertzenden moduan, inkesta bat egin diegu1.151 ikasle eta irakasleri, galdeketabat eman diegu 33 ikastetxetan.Ideia nagusia da gaur egunean geroeta jarduera fisiko gutxiago egitendugula. Erantzunetatik ondorioztadaitekeen moduan, aukera gehiagoeskaini beharko genituzke kirola etajarduera fisikoa egiteko. Gauza era-kargarri eta politak eskaintzen saia-tu behar dugu. Denen artean pixka-naka egoerari buelta ematea lortubehar dugu. Etorkizun iluna aurki-tu dezakegu bestela. Baina bestemaila batzuetan ere egin daitekelana. Politikariek, adibidez, kon-tzientziatu beharko lukete egoerazeta guztiaren erdian hezkuntza jarribeharko lukete. Eskoletan ere kirola-ri merezi duen garrantzia emanbehar zaio. Hezkuntza fisikoarenikasgaia bigarren edo hirugarrenmailakoa dela esan dezakegu.Literatura edo matematika ikasgaie-tan helburuak ez badituzu lortzen ezduzu aurrera egiten. Heziketa fisiko-an ez badituzu helburuak lortzen ez
da ezer gertatzen. Gure helburueta-ko bat da kalitatezko beste hezkuntzaforma bat bultzatzea, egoera hauhobetzeko. Gazteek ezin dituzte ikas-ketak bukatu osasun eta heziketa fisi-koan ezjakinak izanda.
Prestakuntza osoa eta kontzientzia-zioa norberaren zaintzaren oinarridirela esaten duzue liburuan. Ongi
prestatzen al dugu gure burua,kontzientzia nahikoa ba al dugujarduera fisiko eta kirolaren ingu-ruan? Ongi ulertzen al dugu kiro-laren garrantzia?Ez, egia esan. Kirola beti dagoemaitza eta sailkapenekin lotua.Egunkari bat ireki besterik ez dago:berri nagusiak emaitzak dira. Ezdituzu berri hezitzaile edo informa-tiboak ikusiko, hori ez da berria.Kirola gaur egun dirua edo posizioairabazteko, lehiakortasun elementubat bezala ikusten da. Gure ustez,kirola eta jarduera fisikoa bizitzakoelementu bat bezala tratatzea faltada. Horregatik hasi behar da eskole-tan ariketa fisikoa benetan irakas-ten eta hori osasunarekin eta porta-era etikoarekin lotzen.
Ez al dira gehienetan kirola etagorputzaren itxura elkarrekinlotzen?Askok kirola honela ikusten dute,itxura fisikoarekin lotzen dute: ispi-
luaren aurrean jarri edo hondartzarajoan eta itxura polita emateko.Horretarako askotan substantziadopanteak erabiltzen dira. Baina horiezin da kirolarekin lotu.
Dopajearen kontua aipatu duzu.Kirolak zenbateraino urrundu etazenbateraino hurbiltzen gaitu dro-getatik?
28 2 0 0 4 K O A B E N D U A
Kirola ongi egitea faktore babesleada. Goizeko 9etan jaiki behar badu-zu surfa egitera joateko, aurrekogauean ez zara seiak arte kaleangeratuko, adibidez. Baina kirolariadopajean sartzen bada, hori bestedroga mota bat da. Drogaren mun-duan zaude berdin-berdin. Portaerabat edo beste hartzea da gakoa. Kasubatzuetan kirolak ez dakar gauzaonik. Kirolari bat dopajean sartzenbada ez dago asko egiterik. Hori ezda kirola, ez ezer. Etika lantzeagarrantzitsua dela ikusten dugu,beraz. Lakra bat bihurtzen ari da.Guk dagoeneko dopajearen epide-miaz hitz egiten dugu liburuan.Gero eta zabalduagoa dagoen zer-bait da. Buelta eman behar dioguegoerari denen artean.
Dopinga beti lehiaketako kirolare-kin lotzen dugu. Horrela al dabenetan?Ez. Afizionatuak ere hurbiltzen diramundu honetara. Datu bat ematea-rren: Amerikako Estatu Batuetan, 11urterekin badaude haurrak positiboeman dutenak anabolizanteetan;Frantzian, berriz, 8 urteko haur batizan da... Eta zein lehiaketatara aur-keztuko da haur hori? Gaur eguneanasko ematen ari da genetikoa dendopajea. Giharretan bertan sartzendute substantzia, badaude honetandopatu diren kirolariak.
Kontrola ia ezinezkoa da, beraz.Analisiak oso garestiak dira.Frantzian, adibidez, milioi bat per-tsona dopatzen dela uste dute, egindituzten analisi eta kontrolen arabe-ra. Hemen aldiz, ez dugu inolakodaturik. Hala ere, dopajea badago etagure inguruan ikusten da.Txirrindulari oso onak ezagutzenditut, oso emaitza onak lortu dituzte-nak, baina emaitza onak izan arren,irabazi ezin dutenak. Badaude, aldiz,hain onak ez direnak, baina hartuegiten dutenez... Hemen txirrindula-ritzan hitz egiten da dopajeaz, bainabeste lurralde batzuetan korrikanedo saskibaloian ere izaten dirakasuak. Gutako bakoitzak zer egin
nahi duen jakitea oso garrantzitsuada. Neurri prebentiboak ezagutaraz-tea ere bada gure helburuetako bat.Arriskutsua dela eta kiroletik urrun-tzen gaituen zerbait dela erakutsibehar diegu gure gazteei. Denenartean, berriz diot, egingo dugu zer-bait. Gu, gure aldetik ari gara progra-ma dezente bat prestatzen.
Zumaian nola ikusten duzu egoera?Ikusten da jendea korrika egiten edobizikletan, baina badago etxean egi-ten duenik ere. Garbi jakiteko batu-keta egin beharko litzateke: hainbes-te arraunean, hainbeste futbolean,hainbeste piraguismoan... Honelajakingo genuke argi zein den egoera.
kirolak
Liburuaren aurkezpen ekitaldia Koldo Mitxelena Kultur Gunean egin zen.
292 0 0 4 K O A B E N D U A
Jaizkibeleko kareharria.
Kirola eta euskara batzen dira Euskara Sasoian egitasmo-an. Gure artean euskara gero eta gehiago zabaltzen ari da,baina zenbait eginkizunetarako oraindik gaztelania era-biltzeko joera dugu. Joera hori aldatu eta euskararen alde-ko apustua egin dute Zumaia eta eskualdeko hainbat kirolelkartek.Urola Kostako Udal Elkarteak azterketa bat egin zuengure eskualdeko kirol elkarteetan euskararen osasuna zernolakoa zen jakiteko. Ondorio nagusia euskararen ezagu-tza nahiko altua zela izan zen, baina erabiltzerako garaianhutsuneak sumatu ziren, batez ere idazterako garaian.Egoera hori aldatzeko erronka bere egin dute UdalElkarteak eta eskualdeko hainbat kirol elkartek. Horrela,Euskara Sasoian egitasmoa martxan jarri zen 2003koabenduan, kirol elkarte eta Udal Elkartearen arteko lan-kidetza hitzarmena sinatu ondoren. Helburua eskualdekokirol elkarteetan euskara gehiago erabiltzea da.Une honetan Orio, Aia, Zarautz, Getaria eta Zumaiako24 kirol elkarte ari dira egitasmoan parte hartzen, etahorietatik 7 zumaiarrak dira. Udal Elkarteko kideak pozikagertu dira elkarteen aldetik izandako erantzunarekin.Izan ere, gure kirolariak urte osoan lanean aritu dira eus-kararen alde hartu zuten konpromisoa betetzeko.Horretarako, hogei neurri baino gehiago hartu dituzte:idatziak euskaratu, euskalduntzeko baliabideen berrieman elkarteko kideen artean, euskaraz idazteko tresnalagungarrien inguruko informazioa zabaldu, hornitzaileeieuskaraz jarduteko eskakizunak luzatu, egoitzako errotu-lazioak euskaratu, hizkuntz irizpideak hartu eta abar.Udal elkarteak hainbat zerbitzu eskaini dizkie elkarteei,besteak beste doako euskaratze zerbitzua, aholkularitzaeta kirol elkarteen eskuliburua.
Abenduan orain arte egindakoak aztertu eta aurrera begi-rako pausoak zehaztuko dira, datorren urtean indarberri-turik lanean jarraitzeko, helburu guztiak bete arte. Zumaiatik, ondorengo elkarteek hartzen dute parte:Zumaiako Kirol Elkartea, Inda Mendi Mendi Bazkuna,Anade Ehiza eta Arrantza elkartea, Zumaiako FutbolTaldea, Zumaiako Txirrindulari Elkartea eta Aita MariArraun Elkartea.
euskara sasoian egitasmoa. kirol elkarteak euskalduntzen
MAITANE IRIBAR. PLANIKER HIZKUNTZA ZERBITZUAK
Xabier Agirre, Zumaiako Txirrindulari Elkarteko lehendakaria,Maitane Iribar eta Luis Mari Goikoetxea, Aita Mari Arraun Elkartekolehendakaria.
Amaiako PlazaTel. 943 14 31 35
E. Gurrutxaga plazan
Erlojueta bitxidenda
30 2 0 0 4 k o A B E N D U A
kultura
-1-
Ogeta’lau garena Degu AbenduanAlkanzatu dezagunZer deseo genduanGaurko amabiyakJo duten orduanGure SalbatzaleaJaio da munduan.
-2-
Ai zer konsueluaOrain daukagunJaungoikoaren SemeaEtori da lagunErakutzi’ko diguZer egin bear degunBeraren alabantzakKantatu dezagun.
-3-
Txit egun ditxosuaDegu EguariJesus zergaitikan’daGugana etoriGuztiok bear deguDebosio an jariGraziak ematekoJaiodan aur oni.
-4-
Belengo portaleanEstalpe batianJaioda Jesus umilAskatxo batianAstua ta iriyaDauzka aldameneanArnazas berotzekoOstutzen danian.
-5-
Jaungoikoa-gatikanDegu mila graziGuretzako zeruaNai-du irabaziLenengo redimituGero nola biziBerak erakutziko Gero nola bizi.
-6-
Espiritu SantuaObra sortu danaTrinidade SantukoBigaren PersonaAmari-galdugabeDautzela azunaJaio da Maria’gandikGure Jesus Ona.
"Zumaiarak ikasi…"e t a g o g o r a t u z a i t e z t e b e t i
G o m e z ’ t a r B i s h e n t e ’ k i n e t a b e r a r e na d i b i d e a i j a r a i t u
Garai batean horrelaxe argitaratzen ziren bertso paperak. 12 ber-tsoko sorta dugu Gabonetako hau. Doinuari buruz esan beharda, Zumaian bertso hauek kantatu izan diren doinuetako bat, ezdagoela inon argitaratua, gure herrian gorde den tradizioa delaalegia. Erderazko hitz asko aurkituko dituzu bertan, obratu,
anparatu, entrañetan, esposo eta abar: garai batean ohikoa zenmoduan. Argitaletxeko hutsegite bat badago 1. alean 4. lerroan:gaueko kantatu behar da eta ez gaurko. Ortografiako okerrak ereu gari daude, s-z nahastuaz adibidez. Baina okerrak oker,zumaiarrak ikasi izeneko bertso sorta xamur eta goxo honekmerezi du herritarren estimazioa.
JOANITO DORRONSORO
-7-
Espiritu SantuakBerak’du obratuMaria’ren entrañetanSemea formatuKristalian argiyaBezela pasatuEginda gero ereDontzela gelditu.
-8-
Jesus estimatzianIzandu alkanzoMundutaren partetikBiardegu jazoJose eman ziolaAmari espozoBiyak egin ziradenAuraren espozo.
-9-
Baita etori diraIru EregeakJakitea gatikanJesusen beriakGaxpar eta BeltxorBaldasar bestiaNai dutela dioteAura ikustia.
-10-
Aura adoratzeraIru erege emenIkusirik pobrezaAritu ziradenEregaluak ereEkari zituztenUria, intzentzuaMira irugaren
-11-
Karguan jari diraJose ta MariaAnparatzeko SemeEstimagariaEspiritu SantuakEmanik argiaOien kontzeziyuaIzan-tzan garbia.
-12-
Zorionian JesusZu jaio ziñadenBestela zeruetanSartzen ez giñadenGu salbatzeko gizonEgin ziñan emenGlorian gozatzekoAlkarekin. Amen.
32 2 0 0 4 k o A B E N D U A
kultura
Urtarrileko zenbakianargitaratuko ditugu emaitzak.
Animatu erantzutera!!
Sekulako zozketa!!!Karidadeko Bentaren “amore, amore” diskoaren bost ale zozketatuko ditugu galdera hau
erantzuten dutenen artean:
Zer musika instrumentu jotzen zuenJoxe Azarolak?Erantzunak utzi: –Baleikeko lokalean, Juan Belmonte, 29 behea–[email protected] helbidean–943 861 545 telefonoko erantzungailuan
Hamar agendaren zozketako irabazleak:– Arritokieta Urbieta Lasa– J.A. Escudero Otaegi– Iñaki Aldalur Oruesagasti– Itziar Zearreta de la Fuente– Bixente Esteibar Azkue
– Joxe Kruz Aizpurua Ormazuri– Joxe Agustin Zumeaga Lapeira– Itziar Unanue Garate– Jexux Mari Esnal Izquierdo– Ana Iraola Ormazabal
Zorionak!!
San Telmo, 12Tel. 943 860760
332 0 0 4 k o A B E N D U A
Amaiako plaza
kultura
Z I N E F O R U M
Nork ez du Shrek ezagutzen. Bai, bera, hainbat irribarre sor-tarazi zituen berde koloreko ogro maitagarri hura. Bere aben-turak kontatzen zituen lehen pelikula harekin animazioarenmundua hankaz gora jarri ondoren, hemen datorkigu berriroere bisitan. Konpainia onean dator, gainera. Egin beharrekoa,ordea, latza izango du, bere emaztearen gurasoak ezagutubeharko ditu eta.
Lehenbizikoa azken urteetako film arrakastatsuenetakobihurtu zuten oinarri berberak ditu Shrek 2 honek: haur eta hel-duek gogoko duten umorea aurkituko dugu, eta, noski, ipuine-tako betiko pertsonaiak (Botadun katua, Printze liluragarria,
Pinotxo, Maitagarria, etab.) esperoko ez genituen egoera xelebrebatzuetan aurkituko dira.
2002an lehenengo aldiz marrazki-bizidunei Oscarra emanzitzaien. Shrek eta bere lagun Astoak jaso zuten saria. Azkenurteotan argi geratu da zineman marrazki-bizidunak ez direlaumeen gauza soilik. Hori ziurtatzeko, hor daude, besteak beste,Chihiro-ren bidaia, Evasión en la granja, Pesadilla antes deNavidad, Toy story 1eta Toy story 2 eta abar. Horiek guztiak, etahemen jarri ez ditugun beste asko, benetan komenigarriak dira.Haurrak ikusi nahi duela aitzakiatzat hartu eta zoaz zinemara.Beno, haurrik gabe ere joan zaitezke…
Abenduak 30, osteguna, 17:00etan eta 22:15ean
Shrek 2 Zuzendaria: Andrew Adamson, Kelly Asbury eta Conrad Vernon.
34 2 0 0 4 k o A B E N D U A
JUSTAtaberna
Erribera kalea, 20
eguneroko bazkariak
Juan Belmonte, 6
Basadi, 12 behea Tel. 943 861018
Abenduaren 17tik urtarrilaren 2ra
ANTON EGIGUREN
Urtarrilaren 14etik 28ra
"Del AS al EURO" Erakusketanumismatikoa, ErmuakoCastilla-La Mancha kulturelkartearen eskutik.
TURISMO BULEGOTIK:Urtarrilaren 29an: BILBO-ITSASMUSEOA (943 143 396)
- ZUMAIAKO VI. ESKAPARATELEHIAKETA
Eskaparateak prest egon beharkodute abenduaren 30erabitartean. Sari banaketa, 30ean20.15ean Foronda kulturetxean.
GABONETAKO BERTSOPAPER-LEHIAKETA (oinarriak kulturetxean):Gaia "EtxebizitzakZumaian". Epea: urtarrilaren 3a.
HAURRENTZAT: - Gabonetako Birziklapen Tailerra:
abenduaren 27tik urtarrilaren5era.15.30etik 17.00era edo17.15etik 18.45era. Izen emateakultur etxean, abenduaren 20abitartean.
- Haurren Plastika: Urtarrilaren19tik ekainaren 16ra, asteazkeneta ostegunetan. Izen emateaForondan urtarrilaren 15a arte(943 861 056)
18, larunbata, Gaztetxolan
SantoTomas ospakizunak19, igandea: 17.00etan haur
zinema saioa "Shin Chan."21, asteartea: arratsaldez, Santo
Tomas festa24,ostirala
"Niño Jesusen eskian", GabonKoruaren saioak kalez kale.Arratsaldez Gabon AbestienLehiaketaIluntze aldera, Gaztetxolan,Gabonetako-zinemaldia18.30etan Jaiotza ikuskizunaEusebio Gurrutxaga plazan.
25, larunbata 12.30ean UdalMusika Bandaren Eguberrikontzertua
26, igandea 11.30ean Aita Marizelaian, futbol partidua:Zumaiako Beteranoak –Barakaldoko Beteranoak"Lasesarre Horibaltzak"
12.00etan haur antzerkia,Hankatxo taldearen "Xomorroak"
28, asteartea 18.30ean AFARI-MERIENDA AMURIZAREKIN
Haur eta gaztetxoentzat Aitamari kafetegian19.00etan Foronda kulturetxean, "Basajaunaren Ametsa"DVDaren aurkezpen etaproiekzioa.
30, osteguna: 17.00etan eta22.15ean Aita Marin zineforumsaioa: "Shrek 2"
2, igandea 11etan hasita, Odietapelotalekuan GabonetakoParkea
19.00ak aldera, Erribera kaleanBERTSO-POTEOA, trikitilariekin.
4, asteartea 18.30ean ErregeMagoentzat eskutitzen jasotzea
5, asteazkena 18.00etik aurrera,Errege Zamalkada
8, larunbata 22.00eanBERTSOLARI GAZTEEN SAIOAAita Mari zineman.
13, osteguna 22:15ean zineforum saioa "Diarios demotocicleta"
URTARRILA
ABENDUA
IKASTAROAK
DEIALDIAK
IRTEERAKERAKUSKETAK
Inauterietako kartel lehiaketaInauterietarako kartel lehiaketa antolatu du Udaleko kulturbatzordeak. Urtarrilaren 17an amaituko da lanak aurkeztekoepea. Oinarriak Foronda kultur etxean dituzue.
agenda
