Upload
dirk-jan-dekker
View
53
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Dirk‐Jan Dekker Portfolio Pagina 1 van 6
PORTFOLIO Persoonlijke gegevens Naam: Dirk‐Jan Dekker Adres: Prof. Evertslaan 95, 2628XP, Delft Telefoonnummer: 06 457 98 147 E‐mailadres: [email protected] Mijn afstudeerproject:
Kasteel Gemert te Gemert
Inleiding Kasteel Gemert, gelegen in de provincie Noord‐Brabant even ten noorden van Helmond, werd omstreeks 1400 gebouwd als Commanderij (bestuurseenheid) voor de Duitse Orde (kloosterlijke ridderorde). Direct tegen het Kasteel ontstond het dorp Gemert. Het complex dat, met uitzondering van een korte periode in de 19de eeuw, altijd door de geestelijkheid bewoond werd – te weten achtereenvolgens de Duits Orde, Jezuïeten en Missiepaters – groeide in 500 jaar tijd uit tot een conglomeraat van gebouwen met verschillende bouwkundige, historische en architectonische kwaliteit. Op het gebied van ruimtelijke samenhang, typologie, materiaalgebruik en leesbaarheid van het ensemble is een slecht te duiden spanning ontstaan.
Per 1 april 2010 zou de huidige functie van het Kasteel komen te vervallen en zou het vrijwel geheel leeg komen te staan. Het doel van de afstudeeropgave was om voor het complex een passende bestemming te vinden. De eis die daarbij vooraf werd gesteld is dat een nieuwe functie niet alleen voorziet in het behoud van het complex, maar dat het juist ook continuïteit zou vinden door aan te passen, te vernieuwen en uit te breiden. Keuzen in ieder stadium van het ontwerp zouden worden onderbouwd en getoetst aan een waardestelling (waardebepaling) welke door de student zou worden gemaakt na een zorgvuldige analyse van alle voorgaande architectonische en ruimtelijke ingrepen. De situatie zou worden opgenomen en beoordeeld tijdens talloze uitvoerige locatiebezoeken. Uiteraard was er ook sprake van archiefonderzoek.
Moderne topografische kaart met daarop de oorspronkelijke lintstructuur van het dorp en de landerijen van het kasteel aangegeven.
Historische en Bestaande Situatie
Fragment uit een kaartenboek uit 2e helft 18e eeuw. De landerijen rond het kasteel zijn duidelijk aangegeven. Het kasteel bestaat uit een afleesbare drie‐eenheid, gevormd door achtereenvolgens een poortgebouw, een voorburcht, en tot slot de hoofdburcht.
De contour en de indeling van de oorspronkelijke landerijen is tegenwoordig nog zichtbaar. Een groot deel van het gebied is open gebleven. Het kasteel is niet gericht op het dorp, maar ligt hier juist ruggelings tegenaan. Het opent zich naar de eigen landerijen. Direct rond het kasteel ligt een Engelse landschapstuin, vroeger was dit een veel formelere tuin.
Dirk‐Jan Dekker Portfolio Pagina 2 van 6
Een gravure door H. Cause uit de periode 1648 – 1699 toont het middeleeuwse karakter van het kasteel. Het kasteel en de voorburcht zijn door een gracht van elkaar gescheiden.
In de achttiende eeuw is de hoofdburcht van het kasteel verbouwd tot een landhuis in een stijl naar zeventiende eeuwse voorbeelden. Dit schilderij van Hendrikus Johannes Knip uit de periode 1890‐1897 geeft dit goed weer. De landerijen van het kasteel kunnen vanaf dat moment het beste worden omschreven als een buitenplaats.
Het poortgebouw met zijn renaissance hoektoren heeft veel van zijn oorspronkelijke karakter weten te behouden getuige deze hedendaagse foto. De zijbeuken zijn 20e eeuwse imitaties van het origineel.
Het hoekpaviljoen dat gekoppeld is aan de voorburcht moest de bezoeker imponeren en doet dit nog steeds op oorspronkelijke wijze. Het deel van de voorburcht op de achtergrond is een 20e eeuwse fantasie, dat enigszins gebaseerd is op het middeleeuwse kasteel.
In de periode 1907‐1909 werd het grootste gedeelte van de voorburcht afgebroken. Alleen het genoemde hoekpaviljoen bleef gespaard. Op de fundamenten van het kasteel bouwde men een nieuw onderkomen.
In de tweede wereldoorlog liep het kasteel opnieuw grote schade op. Onder andere de grote ronde hoektoren met aangrenzende vleugel dateren van de herbouw in 1943.
Dirk‐Jan Dekker Portfolio Pagina 3 van 6
Het aangezicht van landhuis verloor de hoofdburcht midden 19e eeuw toen eerst de gracht tussen de voor‐ en de hoofdburcht werd gedempt en definitief na een brand eind 19e eeuw die het klassieke interieur en ook de vloeren en de kapconstructie in vlammen liet opgegaan. De oude glorie werd niet hersteld. De reconstructie was functioneel. De kapconstructie werd verhoogd om meer geestelijken te kunnen huisvesten. Op de foto is daarnaast een kapel te zien uit de jaren dertig die werd gebouwd op het stuk grond dat was vrijgekomen ter plaatse van de oude gracht voor het gebouw.
In 1961 werden de hoofd‐ en de voorburcht bouwkundig met elkaar verbonden toen een refter (eetzaal) en een verbindingsgang werden gebouwd.
Waardestelling
Hoge monumentwaardePositieve monumentwaardeIndifferente monumentwaardeStorend elementZeer storend element
Het poortgebouw vormt het historische visitekaartje als men het terrein op komt. In zijn gehele verschijning sluit dit gebouw als, onderdeel van het grotere complex, het beste aan op de middeleeuwse situatie. Het poortgebouw zelf en de hoektoren dateren – met name aan de buitenkant – van deze vroege periode en hebben een hoge monumentwaarde. De aangrenzende beuken zijn een twintigste eeuwse reconstructie. Hun functie in het ensemble is helder. De historische kwaliteit van het materiaal is beperkter, vandaar de positieve waarde. Het hoekpaviljoen van de voorburcht heeft een hoge monumentale waarde gekregen. Door de combinatie van exterieur en een goed geconserveerd interieur is dit het best behouden gebouw van het ensemble qua historisch materiaal. De middeleeuwse oorsprong van het complex is aan de hand van dit gebouw inzichtelijk te maken voor het publiek. De L‐vorm van de voorburcht heeft een positieve monumentwaarde. De waarde van het daadwerkelijke bouwmateriaal is beperkt. Het gebouw‐volume versterkt evenwel de ensemble werking door de historische relatie met de burcht en het landschap dat het heeft. Hoewel het gebouw te hoog en daardoor te prominent is komt het desondanks goed tot zijn recht. Daarnaast laat het een 20e eeuwse restauratiefilosofie zien die het behouden waard is. De leesbaarheid van het historische gegeven van de driedeling van de burcht in poortgebouw, voorburcht en hoofdburcht is ernstig belemmerd door het gebouw van de refter en de kapel. Deze zijn aangemerkt als zeer storende elementen. De verbindingsgang heeft het predicaat storend gekregen. In het ensemble is dit een minder prominent en daardoor minder storend bouwwerk. Daarnaast laat deze gang door zijn architectuur een wezenlijk onderscheid zien met de oudere gebouwtypologieën waardoor het een heldere afleesbaarheid heeft in het geheel. Evenwel staat de gang een reconstructie van de gracht in de weg en zou het vanuit dat oogpunt moeten verdwijnen. De muren van het hoofdgebouw zijn 18e eeuws en deels nog ouder. Uit onder meer de vensteropeningen blijkt nog de monumentaliteit die het gebouw ooit heeft gehad. De kelders van de burcht zijn oud, deels middeleeuws wellicht. In dit gebouwdeel zit zoveel historisch materiaal, dat deels nog niet is onderzocht en dat vragen oproept, dat het alleen al vanuit archeologisch oogpunt behouden zou moeten blijven. Dit gebouwdeel krijgt een hoge monumentwaarde. De kap van het hoofdgebouw is te stijl en sluit niet aan bij de architectuur van het landhuis dat het gebouw ooit was. De kap is daarnaast niet uniek qua uitvoering en datering. De kap is wel deels de drager van het gereconstrueerde lijstwerk, van de goten en het timpaan; elementen die qua stijl wel goed aansluiten bij de 18e eeuwse situatie. Zij krijgt daarom een positieve waarde.
Dirk‐Jan Dekker Portfolio Pagina 4 van 6
Concept De opgave was om een nieuwe functie te kiezen die passend is voor het kasteel zowel als de buitenplaats, die past bij beider karakter en oorsprong, maar die tegelijkertijd ook moderne eisen stelt aan het gebouw en moet leiden tot architectonisch ingrijpen en uitbreiden. Mijn keuze is om een campus te maken van het gebied en de gebouwen te bestemmen voor een Business School (HBO). Het campus concept heeft goede aansluitingsmogelijkheden op de publiek toegankelijke buitenplaats dat het gebied in de 20e eeuw was geworden. De activiteit Business School sluit aan op de onderwijsfunctie die het gebouw zeer lange tijd heeft gehad. Daarnaast kan het gebouw door inpassing van deze functie deels zijn publieke toegankelijkheid behouden waardoor ook derden het kunnen bezoeken en waarderen. Programma van Eisen Hier volgt een overzicht met functies ten behoeve van de onderwijsinstelling:
‐ 2700 m2 kantoor en docentenkamers ‐ 750 m2 vergaderruimte ‐ 1 collegezaal van 230 m2 (120 zetels) ‐ 3 collegezalen van 100 m2 ‐ 3 computerzalen van 120 m2 ‐ 700 m2 restaurant inclusief keuken ‐ 450 m2 opslag, archief en printer‐, serverruimten ‐ 350 m2 conferentieruimten ‐ 350 m2 bibliotheek ‐ 80 m2 studie‐infocentrum ‐ 200 m2 sanitair ‐ 500 m2 overig waaronder verkeerruimte en techniek
De onderwijsinstelling zal geheel in het ensemble van burchtgebouwen worden gerealiseerd. In het schema staan ook de nevenfuncties huisvesting en sportaccommodatie welke onderdeel zijn van het plan. Deze functies zijn, tezamen met het parkeerterrein, buiten beschouwing gelaten van deze portfolio omdat ze elders op het terrein van de buitenplaats zijn gerealiseerd en zij geen onderdeel uitmaken van het complex als zodanig. Ontwerp
Het eerste uitgangspunt voor de ontwerpingrepen is dat de drie‐eenheid van het complex wordt hersteld. Daarom zullen de kapel, de refter en de verbindingsgang moeten worden gesloopt. De gracht met zijn karakteristieke schegvorm zal naar het middeleeuwse voorbeeld worden terug gebracht. Het bijkomend effect hiervan is dat de oude zichtlijn vanuit het dorp op deze manier terugkomt en dat vanaf het burchtvoorplein opnieuw een onbelemmerde oriëntatie ontstaat in de richting van de buitenplaats.
Het totaal aantal vierkante meters dat benodigd is ten behoeve van de onderwijsinstelling komt boven dat van de burcht uit, dit sluit aan bij de doelstelling van de opgave dat ook moet worden uitgebreid. Ten behoeve van de nieuwe architectuur heb ik een duidelijk van de bestaande bouw te onderscheiden vormgeving in beton gekozen, geïnspireerd op de Japanse architect Tadao Ando. De nieuwbouw zijnde geen onderdeel van de burcht wordt hierdoor herkenbaar. De nieuwbouw zal een duidelijke relatie aangaan met het landschap, zoals ook te zien is in de referentiebeelden en daarin zelfs deels zijn verzonken. Transparante verbindingen met het landschap zijn ook erg belangrijk. Voor een goede planontwikkeling is een inpandige verbinding tussen het hoofdgebouw en de voorburcht noodzakelijk, de rustieke beton‐architectuur maakt het mogelijk om daarvoor een oplossing te vinden.
Dirk‐Jan Dekker Portfolio Pagina 5 van 6
Dirk‐Jan Dekker Portfolio Pagina 6 van 6
Het poortgebouw ligt fysiek te ver af van de rest van het complex om dienst te doen als onderwijsruimte. Gekozen is om er studenten en een portier in huis te vesten. Op deze manier ontstaat de juiste sfeer ten behoeve van de campus en is er daarnaast enige sociale controle.
Het plein van de voorburcht ligt van oorsprong hoger dan het maaiveld en kon daardoor gemakkelijk worden onderkelderd. Hierdoor was het mogelijk om nieuwbouwruimte te creëren voor het restaurant zonder het ensemble van gebouwen aan te tasten. Vanuit het restaurant is er uitzicht op de hoofdburcht en de tuin.
De nieuwe hoofdentree bevindt zich aan het burchtplein. Om deze te bereiken moet een haakse beweging worden gemaakt die wordt begeleid door een lage muur. De muur helpt daarnaast het plein in te delen en een natuurlijk hoogteverschil te overbruggen. Naast het tourniquet is een vide geplaatst die lichttoelating in de ruimten er onder mogelijk maakt en die ruimte biedt aan een trap. Een nieuwe moderne corridor loopt langs de vleugel van de voorburcht. Aan het restaurant grenst een buitenterras dat de historische relatie met de aan de overkant van het water gelegen buitenplaats versterkt.
De burcht is net als vroeger weer te bereiken door middel van een brug‐constructie over de gracht. Ditmaal bevindt zich eronder een corridor die een inpandige verbinding tussen voorburcht en hoofdburcht mogelijk maakt. Op het ensemble heeft de corridor geen invloed.
De hoofdburcht heeft haar klassieke uiterlijk zoals op het eerder getoonde schilderij van Hendrikus Johannes Knip uit de periode 1890‐1897 terug. Daarnaast is het gebouw uitgebreid met een hedendaagse functie en heeft het zijn semi toegankelijke en regio functie behouden. Hiermee zijn de doelstellingen van het ontwerp behaald. Nota bene: De uitwerking van het complex door middel van technische tekeningen is op aanvraag beschikbaar.