1410260543Prenkic Ranko Berba

7/25/2019 1410260543Prenkic Ranko Berba

1/74

BERBA, UVANJE IPAKOVANJE VOA

I GROA

Priredili: dr Ranko Prenkimr Miroslav izmovi

Podgorica, 2009


2/74

2

BERBA, UVANJE I PAKOVANJE VOA I GRODJA

U V O D

Berba voa je zavrni postupak u realizaciji vonih plodova. To je jedanod veoma vanih i odgovornih tehnikih mjera u nizu postupaka do konanerealizacije. Nije dovoljno samo plodove voaka proizvesti, ve ih trebaubrati u najpovoljnijem trenutku i na najbolji mogui nain, kako bi se todue sauvali i pred potroae iznijeli u najboljem stanju. Ovo je jedan odtehnolokih postupaka u kom najvie zavisi finansijski rezultat proizvodnjevoa. Na kvalaltit i trajanost najvie utiu:

-

Vrijeme i brzina berbe,

-

Nain berbe i manipulacija plodovima poslije berbe.

uvanje voa ima za cilj da rijei protivrjenost izmeu sezonskog ikvarljivog karaktera voa s jedne strane, i neophodnosti njegovogneprekidnog koriena u ishrani u svjeem stanju sa druge strane. Ovajcilj mora biti ostvaren bez ikakvog pogoranja kvaliteta voa, to jenesumljivo od izuzetno velikog i viestrukog drutveno-privrednogznaaja.

uvanje plodova zasniva se na usporavanju svih biohemijskih i drugihprocesa koji pri tome ne prestaju. Ukoliko se to uspjeno postigne,utoliko e se plodovi due sauvati u svjeem stanju.

To nam namee obavezu dobrog poznavanja:- Vrste tehnologija kako bi se plodovi to bolje sauvali do momenta

koritenja,- Poznavanja biolokih svojstava plodova koji utiu na kvalitet i duinu

uvanja.

- Metode uvanja voa se usavravaju u cilju smanjenja gubitaka koji sejavljaju od berbe do potronje.

- Prema ispitivanjima mnogih autora gubici mogu iznositi i do 80% od mase svjeih plodova.

- Vrijednost uskladitenih plodova viestruko narasta u lancu od berbe doprodaje, zato gubitak u masi i kvalitetu donosi ekonomske posledice.


3/74

3

- Drave u kojima je razvijena voarska proizvodnja imaju dobro razvijenumreu hladnjaa, kao i sistem tarnsporta koji odgovara osobinamapojedinih vonih vrsta.

- Zahvaljujui razvijenoj tehnici hladjenja u toku uvanja i transportasezonski karakter potronje voa se skoro gubi Sezona potronjesvjeih vonih plodova veoma se lako moe produiti uvozom iz veomaudaljenih podruja.

- Osnovni cilj uvanja vonih plodova i grodja jeste da se proces zrenja irazgradnje biljnih tkiva to je mogue vie uspori, a da se pri tomenjihova upotrebna vrijednost ne smanji.

-

Procesi zrenja ukoliko su u poodmakloj fazi, vrlo teko se mogu usporiti

bilo promjenom temperature, bilo regulisanjem sastava vazduha tipianprimjer za to su poutjeli plodovi kruke ili banane.

-

Poslednjih decenija prolog vijeka i poetkom XXI milenijuma dolazi douvodjenja najsavremenijih tehnologija uvanja voa i grodja.

- Kao osnova za ovo su posluila otkria toka disanja, a naroitoklimakterijskog disanja plodova i uticaja promjene sastava vazduha nafizioloke i biohemijske procese u plodu.

-

Kontrolisana atmosfera (KA) uvedena poetkom druge poslovine XXvijeka.

- Metode uvanja plodova sa malo kiseonika u atmosferi (LO), sa vrlomalo kiseonika (ULO), sa malo etilena (LE), sa vrlo malo etilena (ULE)kao i metode brzog uspostavljanja KA uslova (RKA), stresno malekoliine O2(ILOS) i druge.

- Zajedniko svim ovim metodama jeste due uvanje plodova, uz

najmanji gubitak bez promjena kvaliteta i due trajanje plodova poslijeiskladitenja.

II


4/74

4

GRADJA PLODOVA

Biofizike osobine plodova zavise prije svega od njihovih anatomsko-histolokihkarakteristika, od stepena zrelosti i uslova spoljne sredine.

-

Pokoica koja pokrivapovrinu ploda, sastoji seiz epidermisa sa najee

jednim slojem elija ihipodermisa sa vieslojeva elija.

- Hloroplasti koji dajupokoici zelenu boju.

-

Zrenjem se koliinahlorofila smanjuje, a stvaraju se karotenoidi pigmenti koji dajuplodovimautu, narandastu ili ilibarskuboju.

-

Antocijani daju crvenu ili plavu boju, a stvaraju se kao pigmenti ucijelom plodu (vinja) ili u povrinskim slojevima (ljiva).

- Parenhim ili mezokarp je mesnati dio ploda, a ujedno i najkorisniji sastoji se iz rastresito povezanih elija parenhima.

- U zrelim plodovima hloroplasti se nalaze obino na periferiji, a u zelenimdublje u parenhima.

- elije parenhima mogu biti ispunjene skrobom (kesten) ili sokom(grodje).

- vrstima parenhima zavisi od sastava elijskih zidova od koliineugljenih hidrata i od veliine i oblika elija.

- Peteljka sastoji se iz sloja epidermisa, like, floema, kiselina i sri.Sama elastinost peteljke zavisi od njene duine i debljine.

- Nejestivi djelovi ploda su kod jabuastih vrsta voa: peteljke, sjemenaloa, sjemenka i aica; kod kotiavog voa; peteljka i kotica; kod


5/74

5

jezgrastog egzokarp-ljuska; kod jagodastog; peteljka, aica i sjemenakod agruma ili citrusa sjeme i kora; kod banane kora itd.

HEMIJSKI SASTAV PLODOVA

- Voni plodovi imaju sloen i raznovrstan hemijski sastav dijele se na:

1. Neorganske materije voda, gasovi (CO2, O2i N2) i mineralne soli.

2. Grupu organskih materija ine eeri, pektinske materije, organskekisjeline, aminokisjeline, proteine, enzime, lipide, aromatine materije ietilen. Biljni pigmenti (hlorofil, karetonoidi i antocijani), vitamini,hormoni itd.

-

Voda kod veine vonih vrsta plodovi sadre od 75-90% vode. Jagoda85-90%, breskva oko 86%, jabuka 84-86%, smokva oko 80%, orah,ljenik, badem do 12%.

- Ugljeni hidrati

1.

eeri sa niskom molekularnom masom:

- Fruktoza-

Saharoza- Glukoza

- Ukupna koliina ova tri eera se u svjeim, zrelim plodovima voa kreeili nalazi od 2-65% svjee mase.

2. eeri koji nastaju kao proizvod raspadanja drugih materija maltoza,arabinoza, rafinoza i dr.

-

Nesvarljivi ugljeni hidrati:

- Celuloza-

Hemiceluloza- Pektinske materije


6/74

6

- Lipidi ima ih manje od 1% svjee mase kod veine plodova neki odizuzetaka su plodovi:

1.

Masline 15-35% ulja u svjeoj masi ploda;2. Avokado 8-31% masti u svjeoj masi ploda, a u suvoj ak i do 70%.3. Orah oko 60% svjee mase.

Imaju vanu zatitnu funkciju kutikularnog sloja i gradju elijskihmembrana.

- Proteini kod veine vonih vrsta se nalaze u koliini od 0,3-2% svjeemase orah, badem, ljenik 12-18%.

Jesu bitne komponente za gradju elije jedro i citoplazme, uestvuju i ugradji enzima koji su vrlo aktivni u procesu metabolizma za vrijeme rasta,razvoja, zrenja i uvanja plodova.

-

Organske kisjeline uglavnom se nalaze u elijskom soku slobodne iliu vidu soli. Organske kiseline imaju vanu ulogu u metabolizmu plodova.Predstavljaju vaan izvor energije pri disanju elija.Stepen zrelosti plodova se esto vezuje za koliinu organskih kisjelina odnos ukupnih eera i ukupnih kiselina u vonim plodovima ima najvie

jabune i limunske, a u grodju vinske kisjeline.Limunske kiseline kod citrusa imamo 3-5%.Jabune u jabuci od 0,3-0,9%, u kruci 0,1 do 0,5%.

- Vitamini uestvuju u biohemijskim procesima razmjene materija ubiljkama.

Vitamina u biljkamaima u vrlo malimkoliinama, ali su vrlo

znaajni za ljudskuishranu ovjekuorganizam ne moe daih stvara poznate suposledice u sluajunedostatka C, A, E i

vitamina B kompleksa.


7/74

7

Koliina vitamina C varira kod jabuke ga ima od 1-27 mg na 100 g.svjee mase, kod citrusa 30-50 mg, crne ribizle 150-350 mg, aktinidije116-930 mg. Sadraj ostalih vitamina u vonim plodovima je znatnoskromnije zastupljen.

-

Mineralne materije predstavljaju:

1. Makroelementi K,P,Ca,S,Mg,Fe i2. Mikroelementi B,Mn,Zn,Cu,Mo,Co.

Koliina K i Ca, na primjer utie direktno na kvalitet i uvanje plodova.

- Biljni pigmenti nalaze se u hloroplastima koji se nazivaju Fabrikomza asorbovanje svjetlosne energije pomou koje se obavlja proces

fotosinteze. U vonim plodovima se nalaze u pokoici, a dok su plodovimladi i zeleni ima ih u parenhimu ploda. Plodovi veine vonih vrsta(jabuka, kruka, berskva, banana) zrenjem gube hlorofil.

- Grupa utih pigmenata karotenoidi

- Antocijani jagoda, malina, crno grodje, vinje, trenje, nalaze se uelijama soka i daju mu razliitu boju. Stvaraju se postepeno u tokuzrenja da bi pred kraj zrenja poelo naglo nakupljanje pigmenata.

-

Pektinske materije ulaze u sastav primarnog elijskog zida i srednjelamele tkiva viih biljaka. U zidovima elije zrelih plodova nalazi se uprosjeku 0,5% pektina.

- Protopektin, pektinska kisjelilna, rastvorljivi pektin.

- Tanini javljaju se kod pojedinih vonih plodova u vrlo malimkoliinama koje se izraavaju u 10 ili 100 djelovima procenata. Kodmalog broja vonih vrsta kao to su crni trn, mumula, ima ih neto vie

pa ak i do 2%.

- Aroma vonih plodova je subjektivni osjeaj koji se doivljavamirisanjem. Najprijatniju aromu plodovi imaju u fazi konzumne zrelosti.


8/74

8

Komponente arome se nalaze u plodovima u vrlo malim koliinama,obino manje od 100 ppm. U vonim plodovima je otkriveno vie od 200komponenata arome.

- Aromatina jedinjenja nijesu samo esteri nego i laktoni, kisjeline,alkohol, aldehidi, ketoni, eteri, acetali, karbomili, ugljovodonici.


9/74

9

PROMJENE NA VONIM PLODOVIMA U TOKU ZRENJA

Intenzitet zrenja

- Poznavanje disanja elija uopte i karakteristika intenziteta disanja odposebnog je znaaja za uvanje plodova.

- U procesu zrenja intenzitet disanja se mijenja i obino se predstavljakarakteristinom krivom.

-

Intenzitet disanja se obino izraava:

a)

u milimetrima izluenog ugljen-dioksida (CO2) po kg na as, ili

b)

u miligramima CO2na 1 kg suve mase za 24 asa, iic)

koliinom usvojenog kiseonika (O2).

-

Najvei intenzitet disanjaje u zelenim plodovima, asa sazrijevanjem on sesmanjuje.

-

U poetku zrenja javlja seponovo porast intenzitetadisanja, koji se nazivaklimakterijski uspondisanja.

- Po postizanjuklilmakterijskog

maksimuma disanja intenzitet disanja ponovo opada, da bi se na krajujavilo nepravilno disanje u periodu koji se naziva period starenja iliselescencije.

- Zavisno od toga dali se disanje obavlja po gore pomenutom toku ili nevone plodove dijelimo na:

1. Klimakterijsko jabuka, kajsija, avokado, banana, smokva, ljiva, i2. Neklimakterijsko trenja, vinja, grodje, limun, ananas, jagoda i dr.

- Poznavanje vrijednosti parametara intenziteta disanja je znaajno radipraenja fizioloke starosti plodova i drugih promjena za vrijeme zrenja.


10/74

10

- Usporavanjem pojava klimakterijskog maksimuma odnosno smanjenjemintenziteta disanja moe se znaajno produiti ivotni vijek odnosno

duina plodova.- Intenzitet disanja se

usporava snienom:

temperaturom (VantHofovom zakonu) i

poveanjem koliineugljen dioksida,odnosno smanjenjemkoliine kiseonika.

- Visoke doze CO2 mogu da izazovu fizioloka oteenja.-

Maksimalna koliina CO2zavisno od vone vrste i sorte moe da bude od

1-10%.-

Kratka primjena visokih koncentracija CO2 ne mora da ostavi tetneposledice, a moe vrlo povoljno da djeluje na brzo snienje intenzitetadisanja na poetku perioda uvanja.

ULOGA ETILENA U ZRENJU PLODOVA

- Etilen (C2H4) je posebno znaajna materija koja nastaje u procesu

intenzivnog disanja plodova u vrijeme njihovog zernja kada seoslobadjaju isparljive materije.- Ubrzava zrenja plodova, poveava aktivnost hidrolitikih enzima

(celuloza i pektinoza), ubrzava stvaranje aromatinih materija u plodu itd.- Poveanjem temperature ili temperaturnim stresovima izaziva se

promjena u metabolizmu koja ubrzava produkciju etilena.- Etilen je jedan od najznaajnijih gasoviti biljni regulator u fiziologiji

zrenja poslije berbe.

TRANSFORMACIJA UGLJENIH HIDRATA

- Ugljeni hidrati se iz lia transportuju u plodove u obliku prostih eera(saharoza, rafinoza, heptuloza).

- Dio ugljenih hidrata se utroi za energetske potrebe i sintezu drugihmaterija, a dio se dopunjuje u plodovima u vidu rezervnih materija kaoto je skrob.


11/74

11

- U toku procesa zrenja skrob se hidrolizuje enzimima u proste eere(saharozu, glukozu, fruktozu) i tek tada plodovi postaju jestivi.

- Glukoza i fruktoza se aktivno ukljuuju u proces disanja i lagano dolazido njihove razgradnje.

- Kod jabuke i kruke u poetku ima vie glukoze nego fruktoze, a uvrijeme dozrijevanja i kasnije poslije berbe taj odnos je obrnut.

- Koliina saharoze u vrijeme zrenja je velika kod plodova breskve, kajsije,i njena koncentracija raste za vrijeme zrenja. Kod jabuke i krukekoliina saharoze se poveava sve do berbe. U grodju je vrlo malo imaksimum dosijee u vrijeme zrenja, kod pomorande je obrnuto, uzrelim plodovima je najmanja koncentracija.

KOLIINA PEKTINA

-

Razgradnja polimera ugljenih hidrata, kao to su hemiceluloza ipektinske materije, slabe mehaniku gradju i snagu dranja medjuelijama, plodovi postaju soniji i ukusniji,

- U poslednjoj fazi razgradnje dolazi do dezintegracije struktuer plodova,branavljenja i raspada,

- Kod jabuke i kruke sa poodmaklom zrelou opada i vrstina parenhimaplodova, ali i ukuna koliina pektina,

- Breskva Redhaven sadri kao vrsta zelena 1270, vrsta zrela 800 i sona740 mg ukupnih pektina, ija se koliina u toku zrenja i uvanjasmanjuje.

KOLIINA UKUPNIH KISJELINA

- Zavisno od vone vrste koliina ukupnih kisjelina se mijenja za vrijemerasta plodova,

- Tako na primjer, grodje i jabuke imaju maksimum kisjelina na poetkuzrenja, a kasnije se sa sazrijevanjem koliina smanjuje,

- Dinamika promjene koliine ukupnih kisjelina zavisi od uslova u kojima

se voe uva. Dokazano je da se njihova koliina znatno manje mijenjapri uvanju plodova u kontrolisanoj (KA) atmosferi nego u normalnoj(NA). Zbog toga su plodovi iste sorte luvani KA mnogo bogatijiukupnim kisjelinama i boljeg kvaliteta nego oni uvani u NA.


12/74

12

VRSTINA PARENHIMA PLODA

- vrstina plodova zrenjem konstantno opada. Ovo zavisi od sastavaelijskih zidova i koliine pektina, celuloze i hemiceluloze, koliineeera, veliina elije, njihov oblik i turgor u elijama. Ona se moemijenjati i u toku dana.

- Za vrijeme intenzivnog rasta vrstina plodova mijenja se vie poduticajem porasta elija nego pod uticajem promjena u sastavu pektina.

- Neposredno pred berbu dolazi do bre promjene vrstine plodova zbogpromjena u koliini i formi pektina i promjena u sastavu elijskogsadraja,

-

U zavisnosti od vrstine plodova je i taka biopoputanja ili uboja i takacijepanja pokoice.

-

Zavisnost vrstine od koliine i odnosa pojedinih pektina je posebno

velika nakon berbe i u toku uvanja. Opadanje vrstine u tom sluajuzavisi uglavnom od prelaska nerastvorljivih u rastvorljivi pektin.

KOLIINA PROTEINA

- Proteini koji su sastavljeni od razliitih amino kiselina obino neodredjuju jestivi kvalitet voa i njihov ukus.

- Mnoga ispitivanja ukazuju na injenicu da je dominantna karakteristikaporasta metabolitike aktivnosti u vrijeme klimakterijuma sinteza novihproteina.

BOJA SJEMENKE

- Kod nezrelih plodova veine vonih vrsta sjemenjae su bijele boje.- Kod jabuke ona u fiziolokoj, tehnolokoj ili konzumnoj zrelosti, postaje

mrka ili crna. Kod citrusa ostaje bijela i u punoj zrelosti.

AROMATINE MATERIJE

- Berbi voa obino prethodi period u kome u plodu nastaju mnogobrojnekorisne promjene koje poveavaju kvalitet plodova za jelo ili preradu.

-

Jedna od tih promjena je i sinteza i izluivanje isparljivih (aromatinih)materija koje pored eera, organskih kisjelina i drugih sastojaka plodadoprinose boljem kvalitetu i upotrebnoj vrijednosti.


13/74

13

- Koliina ovih aromatskih materija je vrlo mala, ali je karakteristina zasvaku vonu vrstu, pa ak i sortu.

- Karakteristina intenzivna aroma se kod veine vonih vrsta javlja te ukonzumnoj zrelosti ploda.

- Prerano ubrani plodovi poslije iskladitenja mogu da dobiju utu boju, alisa vrlo slabo izraenom aromom (Viljamovka).

- I plodovi dunje ili breskve ako su prerano ubrani takodje nemaju tipinuaromu.

BOJA PLODA

-

Osnovna boja pokoice ploda se vrlo sporo mijenja do pred samu berbu.Zelena boja potie od pigmenata hlorofila od kojih su najzastupljenijihlorofil a i b, koji se nalaze u pokoici ploda u odnosu 3:1. Koliinahlorofila zavisi od sorte, ishrane, bujnosti, rodnosti itd.

- Nekoliko nedelja prije berbe, hlorofil poinje da se razgradjuje, apostepeno se pojavljuju maskirani karotenoidi i ksantofili koji pokoicidaju svjetlije nijanse.

-

Pored maskiranih karotenoida pri gubljenju hlorofila dolazi i do sintezenovih karotenoida.

- Antocijani su pigmenti koji daju intenzivnu boju koja esto maskirahlorofile i karotenoide.

- Razgradnja hlorofila je znatno bra u plodovima na stablu i uvanim naotvorenom nego u plodovima u hladnjai.

- Koliina pigmenata pokrovne boje se obino najitenzivnije poveavanekoliko nedelja prije i u toku same berbe (jabuka, kruka).

- Kod Jonatana i Ajdareda crvena boja je cijenjena sortna osobina pa seesto sa berbom eka da se nakupi maksimalna koliina antocijana.

ODVAJANJE PLODOVA

- U toku zrenja plodova brzo se mijenja lakoa odvajanja ploda od graneodnosno peteljke.

- Lakoa odvajanja izraava se silom otkidanja u njutnima (N). Kada seplodovi odvajaju sa lakoom, onda vepostoji formiran sloj za odvajanjekoji se naziva Apscisni sloj.


14/74

14

- Apscisni sloj se sastoji od elija sa stanjenim zidovima koje prekidajuanatomsku vezu sa granom.

- Smatra se da je etiri nedelje prije konzumne zrelosti plodova jabuke,ovaj sloj veformiran, slino je i kod plodova kruke.


15/74

15

ODREDJIVANJE VREMENA (ROKA) BERBE

- Berba voa je jedna od tehnolokih mjera u nizu mjera do konanerealizacije vonih plodova.

- Posebno je znaajna zato to od stepena zrelosti plodova i tehnologijeberbe i uvanja plodova do potronje u mnogome zavisi i finansijskirezultat proizvodnje voa.

- Na kvalitet i trajanje plodova najvie utie vrijeme i brzina berbe, zatimnain berbe i manipulacija plodova.

-

Zato je neophodno imati dovoljan broj tehnologa-voara sa visokimnivoom obuenosti.

METODE ODREDJIVANJA VREMENA BERBE

-

Da bi se sprijeile posljedice prerane odnosno prekasne berbe u praksi senajee koriste metode za dugoronu i kratkotrajnu prognozu.

I Dugorono se vrijeme berbe moe prognozirati:a)

Na osnovu broja dana od punog cvjetanja do berbe.b) Na osnovu broja dana od T stanja plodova do berbe ic) Sume temperatura u periodu od punog cvjetanja do berbe.

II Metode kratkorone prognozea) Na osnovu jodno-skrobnog testa (jabuka, kruka i sl.)b)vrstine parenhima (mezokarpa) ploda (jabuka, kruka aktinidija i dr.)c) Promjena osnovne i dopunske boje pokoice ploda (jabuka, kruka,

breskva, kajsija, jagoda, banana i sl.).d) Lakoe odvajanja ploda od grane ili peteljke (jabuka, kruka, vinja,

malina).e) Organoleptike ocjene (grodje, ljetnje sorte jabuke)

f)

Oblika presjeka ploda (banana).

- Posebno je vano pravilno uzimanje uzoraka za odredjivanje vremenaberbe.

- Uzorci se moraju uzati za svaki voni zasad posebno Za starije zasade voa Za mladje zasade voa


16/74

16

Za zasade na razliitim podlogama Za zasade na razliitim poloajima

- U svakom zasadu od svake sorte jabuke i kruke uzima se po 30-50

plodova iz raznih zona krune.- Od breskve oko 70 plodova, takodje iz raznih zona krune, a ukoliko suplodovi klasirani, dovoljno je i po 30 plodova po klasi.

BROJ DANA OD PUNOG CVJETANJA DO BERBE

- Metoda koja moe da se koristi u svakom rejonu kao relativno stabilna zaodredjivanje vremena berbe.

-

Neophodno je navesti vrijednosti za svaku sortu, a mogu da variraju kod

zimskih sorti jabuka, na primjer za 5-10 dana, ponekad do 15 dana.-

Cvjetanje i berba se prate u viegodinjem periodu na 20 istih stabala.- Sorta Jonatan se bere na 140, a sorta Zlatni deliest oko 145 dana poslije

punog cvjetanja, u uslovima Vojvodine.- Za uslove Slovenije navode se podaci da se Jonatan bere poslije punog

cvjetanja 131-145, a za Z.delies 140-154 dana.- Prema Fedorovu (1981) u Francuskoj se Jonatan bere nakon 140-150

dana, a Zlatni delies 145-150 dana od punog cvjetanja.- Broj dana od punog cvjetanja do berbe zavisi od klimatskih prilika i

agrotehnike, ali i od razliite ocjene vremena punog cvjetanja i zrelosti.

STADIJUM T

- Predstavljaneto boljimetod za

dugoronuprognozu

vremenaberbe od

prethodnog,zasniva se na utvrdjivanju broj dana od T stanja plodova do berbe.

Primarna faza vrijeme od punog cvjetanja do stadijuma T, promjenljivaje i zavisi od vremenskih prilika.


17/74

17

Sekundarna faza koja predstavlja vrijeme od T-stadijuma do optimalnogvremena za berbu.

Prema nekim autorima sekundarna faza (od stadijuma T do berbe) trajeza Zlatni delies 119-122 dana, za Jonatan 115-120 dana, a za Ajdared

oko 120 dana. Za sortu Donagold ovaj period iznosi 120 dana, a zaAjdared i Gloster oko 130 dana.

SUMA TEMPERATURA OD PUNOG CVJETANJA DO BERBE

- Ovaj pokazatelj za odredjivanje vremena berbe jabuka, kruaka i drugogvoa nije naao iru primjenu u praksi.

- Glavni razlog za neprihvatanje ove metode je injenica da rast plodovaesto ne tee proporcionalno poveanju temperature.

JODNO-SKROBNI TEST

- Skrob se kao rezervna materija u vrijeme zernja vonih plodova (u veinisluajeva) vrlo brzo razgradjuje.

- Ova promjena se moe kvalitativno pratiti uz primjenu 0,5-1%-nogvodenog rastvora joda u kalijum-jodidu.

- Popreno li uzdu presjeen plod jabuke ili kruke tretira se rastvorom uz

pomo pumpice za raspravanje ili potapanjem, pa se poslije nekolikominuta daje ocjena na osnovu petostepene skale (1-5).

5 crno plava boja zeleni plodovi

4 neobojena povrina oko sjemene koe poetak zrenja

3 prosvjetljavanje na tamnoj osnovi cijelogpresjeka parenhima ploda tamnoplavoobojen samo pod pokoicom optimalnafaza zrelosti za dugotrajnije uvanje.

2 tamno obojene samo pod pokoicom ineznatnog dijela parenhima plodovipogodni za krae uvanje i prevoz.

1 neznatno potamnjivanje ispod pokoiceili potpuno svijetao presjek konzumna zrelost.


18/74

18

- U praksi se optimalnim vremenom berbe za dugotrajnije skladitenjesmatraju ocjene 2,5-3,5.

- U literaturi se srijeu i drugi naini korienja jodno-skrobnog testa, i tona osnovu ocjene povrine pokrivene plavom bojom u procentima ili naosnovu dvetostepene i desetostepene skale.

-

Prema mnogim iskustvima ovaj metod moe da da dobre rezultate uodredjivanju vremena berbe jabuka, a nije dovoljno pouzdan za drugevone vrste koristi se za utvrdjivanje konzumne zrelosti.

vrstina parenhima ploda

- O vrstini ploda kao pokazatelja zrelosti vonih plodova postoje razliitamiljenja,

-

Neki autori smatraju da se ovaj pokazatelj zrelosti moe koristiti samokao pokazatelj najmanje dozvoljene vrijednosti za uskladitenje

plodova jabuka i kruaka.-

Drugi autori navode da se ovajpokazatelj zrelosti plodova jabukamoe koristiti samo uz primjenuostalih pokazatelja.

-

Dok Ministarstvo poljoprivrede iumarstva Italije daje praktinopreporuke o potrebnoj vrstini

jabuka, kruaka, bresaka i ljiva odnosno o granicama u okviru kojih onatreba da se nalazi kod plodova namijenjenih za dugotrajnije uvanje iprevoz na vea odstojanja.

- Penetrometar je aparat koji slui za mjerenje vrstine parenhima ploda. Mogu biti runi i stoni.

- Plodove za mjerenje treba uzimati sa raznih stabala i razliitog poloaja ukruni. Obino se uzima 30-50 plodova i na svakom se mjeri sila na dvamjesta zavisno od toga da li su manje ili vie obojeni.

Promjene osnovne i dopunske boje pokoice i ploda

- Promjena osnovne boje pokoice ploda moe da se prati vizuelno, naosnovu iskustva, ali i uz pomo tablica boja. Ocjena uz pomo tablicaboja mnogo je pouzdanija.


19/74

19

- Kod Zlatnog deliesa je na primjer koriena skala boja hortikulturalcolor art koja se sastoji odpet razliitih nijansi boja odzelene do ute.

- Sline tablice boja mogu dase koriste kod krukeViljamovke i banane.

- Treba naglasiti da usavremenim mainama za klasiranje plodova postoje ugradjeni uredjajikoji sortiraju na primjer jabuku i limun, na osnovu intenziteta boje.

Boja sjemenjae

-

Neke sorte jabuke (Zlatni delies) se u Zapadnoj Francuskoj bere kada su

70-80% sjemenke mrko obojene.-

U uslovima hladnije klime parenhin ploda sazrijeva nekoliko nedeljapoto su sjemenke dobile mrku boju.

-

Prema nekim autorima kod skoro svih sorti zimskih jabuka pri ranimterminima berbe sjemenjaa je bijela. Izuzetak predstavlja sorta Jonatan,ija je sjemenjaa od prvog ranog termina berbe mrka. Zrenjem plodovasjemenke postaju tamnije.

Lakoa odvajanja plodova

- Sila odvajanja zavisi od vrste, sorte, vremena berbe i drugih faktora.- Ukoliko na obranim plodovima jabuke nedostaje 30% peteljki plodovi su

zeleni i ne treba ih brati.- Sila potrebna za odvajanje peteljke ploda od grane za vei broj sorti

jabuke iznosi u prosjeku od 7,8 22,6 N, a za odvajanje peteljke odploda 8,8 30 N.

- Sila otkidanja predstavlja vrlo znaajan metod i za berbu vianja, malina,kupina i drugog voa, pa je s toga treba ustanoviti za svaku vrstu, sortu i

lokalitet.- U praksi se lakoa odvajanja obino ocjenjuje (ne mjeri) sa lako, srednjei teko odvajanje i na osnovu toga donosi sud o stanju zrelosti.


20/74

20

Oblik ploda

- Oblik ploda u nekih vonih vrsta moe da poslui kao jedan od vanihindikatora zrelosti ploda.

- Kod banane tokom procesa zrenja, oblik ploda se mijenja, tako da seobino razlikuju pet karakteristinih stadijuma zrelosti.

- Plodovi banane se beru u stadijumu zrelosti.

Organoleptika ocjena

- U praksi se najpovoljnije vrijeme berbe jo uvijek oderdjuje na osnovuorganoleptike ocjene boja, izlgled mesa, ukus, aroma i slino.

-

Na osnovu ove ocjene moe se odrediti prije svega potpuna, odnosnokonzumna zrelost.

- Za odredjivanje tehnoloke zrelosti (za due uvanje) ova metoda nijedovoljno pouzdana, moe da poslui kao orijentacija za poetak praenjazrelosti pomou drugih metoda.

REFRAKTOMETARSKI INDEKS

- U nekim vonim vrstama vrijeme berbe se odredjuje i na osnovu koliinerastvorljivih suvih materija ili eera, odnosno njihovog odnosa sakisjelinama.

- Koliina rastvorljive suve materije odredjuje se raunim refraktometrom iizraava se u %.

Koliina ukupnih kisjelina

- Kod nekih vonih vrsta (jabuka, breskva, citrusi i sl.) moe se koristitikao pokazatelj stanja zrelosti i koliina ukupnih kisjelina ili njihov odnos

prema suvim materijama ili ukupnim eerima.- Koliina ukupnih kisjelina odredjuje se u profiltriranom soku koji je

razblaen vodom, neutralizacijom sa 0,1 mol/dm3 NaOH u prisustvuindikatora fenolftaleina do promjene boje ili uz pomo ph-metra doneutralizacije.

-

Vrijednosti se izraavaju u g/l tako to se utroak baze mnoi sakoeficijentom 0,67 za jabunu kisjelinu, 0,96 za limunsku itd.


21/74

21

Oslobadjanje etilena

- Oslobadjanje etilena i disanje su vrlo reprezentativni pokazateljifiziolokog stanja plodova, odnosno stanja zrelosti plodova.

- Ova metoda se u Velikoj Britaniji koristi u praktine svrhe radiodredjivanja vremena berbe.

- Neki autori smatraju da je pogodan momenat za berbu plodova jabukaako se u njima koliina etilena povea sa 0,1 ppm na 1 ppm ili vie.

Posledice prerane berbe

-

Plodovi veine vonih vrsta rastu sa manjim ili veim intenzitetom svedo dostizanja fizioloke zrelosti.

- Porast prenika ploda kod jabuke i kruke 20 dana prije berbe moe daiznosi i 1%, a pred samu berbu 0,1-0,5% dnevno.

- Preranom berbom se, dakle, znatno smanjuje prinos, to znai da jeprosjena masa plodova u takvim sluajevima znatno manja.

- Prerano ubrani plodovi nemaju dovoljno izgradjenu pokoicu, povrinaim je relativno vea u odnosu na masu pa je i gubitak vode transpiracijomznatno vei (zeleni plodovi Zlatnog deliesa izuzetno brzosmeuravaju).

-

U prerano ubranim plodovima kutikula je nedovoljno formirana i satanjom votanom prevlakom.

- Osnovna boja pokoice je suvie zelena i nema pokrovne boje kodperano ubranih plodova.

- Plodovi nemaju tipinu aromu, esto su trpki i bez karakteristinogukusa.

- Prerano ubrani plodovi smokve su neupotrebljivi, a kod jabuke supodloniji pojavi gorkih pjega.

Posledice prekasne berbe

-

Pri suvie kasnoj berbi esto je otpadanje najljepih plodova.- Pojava fiziolokih oboljenja, kao to su jonatanove pjege i staklavost

ploda jabuke jesu najee posledica prekasne berbe.


22/74

22

- Gljivina oboljenja se javljaju mnogo intenzivnije za vrijeme uvanjakasno ubranih plodova.

- Prekasno ubrani plodovi su suvie meki i loe transportabilnosti, asposobnost da se due uvaju je smanjena.

Berba u dvije i vie faza

- Zrenje plodova znatnog broja vonih vrsta (jabuka, kruka, breskva,jagoda, kupina i sl.) dosta je rastegnuto. Zbog toga se plodovi esto beruu vie faza.

-

Na ovaj nain se dobijaju plodovi ujednaenog kvaliteta i mnogo supogodniji za lagerovanje i preradu, a za vrijeme uvanja su manji gubici.

-

Kod jabuke se preporuuje berba u dva navrata, naroito ako je rod

obilan, a postoje velike razlike u krupnoi plodova.-

Pri berbi zimskih sorti jabuka u vie faza prva berba je za dugo uvanje,druga za krae, a trea za direktnu prodaju (bez uvanja).

-

Bresku treba brati u vie navrata (3-4), jagodu 3-5, kupinu 5-7 puta jerplodovi ove vone vrste ne sazrijevaju u isto vrijeme.

Faktori koji utiu na kvalitet i trajnost plodova

- Kvalitet vonih plodova najvie zavisi od:

a) Ekolokih uslovab) Agro i pomo tehnikih mjerac) Biolokih osobina sorte

- Klima Temperatura i padavine imaju najvei uticaj na kvalitet plodovai njihovu sposobnost da se due uvaju.

-

Zemljite Na lalim (pjeskovitim) zemljitima plodovi jabuke ranijesazrijevaju nego na tekim, bolje i due se uvaju plodovi sa tekihzemljita

-

Poloaj Plodovi iste sorte na veoj nadmorskoj visini sazrijevajukasnije.

-

Smatra se da plodovi iste sorte na svakih 100 m poveane nadmorskevisine sazrijevaju 4-6 dana kasnije.


23/74

23

- Pod uticajem velikih vodenih povrina ubrzava se sazrijevanje ipoboljava kvalitet.

- Plodovi sa voaka na junim ekspozicijama ranije sazrijevaju i jae suobojeni nego plodovi na sjevernim ekspozicijama.

- Rezidba Veliina plodova zavisi od starosti grane na kojima se nalaze.-

Plodovi jabuke na dvogodinjim granama su najkvalitetniji imaju veumasu ploda bolje su obojeni ak i 30-40% od onih koji su na 4-5 godinastarim granama.

- Pravilnim formiranjem krune plodovi su dobro osunani i ispoljavajupunu boju i karakteristinu aromu i ukus.

- Proredjivanje plodova Krupnoa plodova znaajno utie na kvalitet iuvanje plodova.

- Najbolje se uvaju plodovi srednje krupnoe sa stabla u punom rodu.-

Plodovi sa mladih stabala ili starijih stabala koja su rodila malo najbolje i

najdue se mogu uvati.-

Previsoke doze azota i kalijuma doprinose dobijanju krupnijih plodova,ali moramo voditi rauna da ova mjera dovodi do oskudnog usvajanjakalcijuma u plodovima, jer se vei dio zadrava u listovima. Poznato jeda plodovi sa nedovoljnim sadrajem kalcijuma nijesu dobri za uvanje,esto se na njima javljaju gorke pjege, trule itd.

- Ako je vei odnos listova prema plodu od 50:1 javlja se nedostatakkalcijuma.

- Djubrenje Od vrste i koliine djubriva zavisi kvalitet vonih plodova.- Velike koliine azota i kalijuma smanjuju kvalitet i duinu uvanja

plodova.- Preobilno djubrenje azotom oteava utvrdjivanje najpovljnijeg vremena

berbe, smanjuje formiranje dopunske boje, koliinu suve materije ivrstinu parenhima ploda, smanjuje otpornost na posmedjivanje pokoicei parenhima i izaziva gorke pjege.

- Kalcijum kao to smo naveli ima izuzetno veliki znaaj u proizvodnjikvalitetnih plodova jabuka i plodova drugih vonih vrsta.

- Kalcijum utie na poveanje vrstine plodova jabuke, na smanjenjetruljenja pri skladitenju, spreava pojavu gorkih pjega, pucanje plodova,

posmedjivanje plodova i drugo.- Optimalne koliine Ca i K znaajno poveavaju vrstinu ploda i smanjuju

pojavu fiziolokih oboljenja.-

Navodnjavanje Ujednaeno i umjereno snadbijevanje stabala vodomutie vrlo pozitivno na kvalitet plodova.

-

Kasno i obilno navodnjavanje umanjuje kvalitet plodova slino kao ikasno djubrenje azotom.


24/74

24

- Zatita Od pravilne zatite takodje zavisi kvalitet i trajnost plodova.- Oblik krune Mala dobro osvijetljena kruna ima plodove boljeg

kvaliteta nego velika kruna u kojoj je veliki broj plodova zasijenjen,nedovoljno obojen, nesazreo i sitan.

- Osvijetljenost Zavisi u dobroj mjeri od sorte i podloge, oblika krune idrugih faktora.

- esto je osvijetljenost manja od 1000 luksa u kruni bujnih sorti jabuke nabujnim podlogama, to je ispod minimuma za obavljanje fotosinteze irazvijanje boje pa plodovi nijesu pogodni za uvanje.

Bioloki faktori

-

Sorta Kvalitet i trajnost plodova su razliiti i kod sorti iste vone vrste.-

Izdrljivost plodova u prevozu je takodje razliita kod pojedinih sorti.- Podloga Znaajno utie na kvalitet plodova.-

Plodovi sa slabo bujnih podloga su zbog dobre osvijetljenosti po pravilubolje obojeni i imaju vie suve materije nego plodovi sa bujnijih podloga.

-

Plodovi sa stabala na podlogama M9 i M27 treba brati ranije 8-10 dana uodnosu na plodove sa stabala na sejancu ili podlozi A2.

-

Blagovremeno ubrani plodovi sa stabala na slabo bujnim podlogamaodlino se uvaju.

- Starost stabla Ima znaajan uticaj na kvalitet plodova.-

Plodovi srednje krupnoe sa stabala koja su u punom rodu i daju umjerenprinos najpogodnijii su za dugo uvanje.

- Obilnost roda Plodovi sa stabala koja su prerodila esto suneujednaene veliine i zrelosti, to znai oteava njihovo uvanje,posebno ako se svi plodovi beru odjednom.

BERBA VOA I GRODJA

- Berba je jedna u nizu tehnolokih mjera od kojih u dobroj mjeri zavisikvalitet i trajanje plodova.

- Od posebnog su znaaja nain i brzina berbe kao i manipulacijaplodovima do mjesta uvanja ili skladitenja.


25/74

25

Nain i tehnika berbe

- Nain berbe zavisi uglavnom odnamjene vonih plodova upotreba usvjeem stanju ili za preradjivakuindustriju.

- Runa berba najei nain berbekada je u pitanju voe koje je za stonu upotrebu.

- Treba znati da je ovo najskuplji nain berbe, zato posebnu panju trebaobratiti da se priprema za berbu i sami tok berbe to bolje organizuje.

- Za branje jabuke, dunje, mandarine i pomorande i slinog voanajpogodnije su kengur i sline torbe koje se prazne na dnu.

-

Runa berba u jabuare (holondeze) i manipulisanje njima bez balete dajepo pravilu loe rezultate, posebno ako se beru plodovi sorti osjetljivih naudar.

-

Sitno voe (malina, jagoda, kupina) za stonu upotrebu se bere runo,direktno u ambalane jedinice u kojima se isporuuje kupcima.

-

Da bi se poveala produktivnostberbe sitnog voa manje anbalane

jedinice se slau u vee, a ove napalete.

- ljiva za stonu upotrebu bere seruno, sa peteljkom i nedurnitimpeteljkom u ambalane jedinice ukojima se isporuuju kupcu.

Polumehanizovana berba

- Obavlja se pomou raznih platformi na kojima ilipored kojih se nalazi odgovarajui broj beraa.

- Savremene platforme i maine za

polumehanizovanu berbu obino imaju i sistemtransportera za prenos plodova u boks palete.- Samohodneplatforme zaberbu stonogvoa koriste se

naroito u klasinim zasadima u


26/74

26

kojima su stabla visoka i berba oteana.- Tada se koriste platforme sa vie nivoa na kojima su rasporedjeni berai

koji beru plodove na odredjenom dijelu krune.- U gustim zasadima jabuke u dravama Zapadne Evrope esto se koriste i

maine za polumehanizovanu berbu Pluc-o-Trac.-

Polumehanizovanom berbom i pokretnim platformama uinak je znatnovei ak kod nekih vonih vrsta i vie od 50% (kod jagode).

Mehanizovana berba

-

U modernom voarstvu je sve ea potpuna mehanizovana berba vonihplodova.

a)

Razvoj industrije za preradu voa,b)

Visoki trokovi berbe,c) Stalni nedostaci radne snage.

Sve su razlozi za uvodjenje mehanizovaneberbe kod nekih vonih vrsta i na radusavravanju maina za berbu stonoggrodja.

- Ve se due vrijeme za proizvodne svrhe koriste maine za potpunomehanizovanu berbu ljive, vinje, grodja, oraha, ljenika, kupine,maline, ananasa i sl.

- U SAD se mahanizovano beru i jabuka, breskva, kajsija i druge vonevrste namijenjene industrijskoj preradi.

- Posada ili grupa od 3-4 radnika koja je na berau za pojedine vone vrstezamijeni 20-30 beraa na klasian nain.

- Da bi se voke brale mehanizovano, uzgojnioblik stabla mora biti prilagodjen berbiodredjenom mainom.

-

Zemljite treba biti nivelisano.- Da bi se olakalo odvajanje ploda od peteljki

ili peteljke od grane, koriste se biljni regulatorikao to je ETREL kojim se na primjer kodvinje i trenje vri tretiranje 7-14 dana prijeberbe.


27/74

27

- ETREL nema rezidualnog dejstva, vesamo potencira stvaranje etilena iapscisnog sloja izmedju ploda i peteljke ili peteljke i grane.

- ETREL ubrzava zrenje i olakava mehanizovanu berbu (smanjuje se silakojom se plodovi dre na peteljci ili grani).

- Koncentracija koja se najee koristi zavinju i trenju je 0,025-0,10%.Koncentarciju ETRELA treba odreditiza svaku sortu u svakom lokalitetu.

- Mehanizovano se plodovi beru u bokpalete.

- U SAD-u mehanizovano se obere oko98% plodova vinje.

- Pored vinje u SAD-u se mahanizovanoubere i vei dio trenje namijenjen

industrijskoj preradi.-

Mehanizovano ubrane plodove treba preraditi u to kraem roku.- Prosjean unika beraa vinje je 25-40 stabala na sat.-

Prema podacima iz SAD-a mehanizovana berba je jeftinija za oko 40%.- I orah se u mnogim zasadima u SAD-u i nekim djelovima Italije i

Francuske beru mehanizovano. Satbla se tresu tresaima 2-4 puta.- Da bi se obavila mehanizovana berba oraha, ljenika, badema i slino

zemljite se odrava u jalovog ugara.- Pred berbu se zemlja valja da bi povrina bila potpuno ravna, a berba se

obavlja u dvije faze:

a) Tresenje tresaima,b) Sakupljanje specijalnim mainama u boks palete.

- Opali plodovi jabuke, kruke i slinog voa takodje se mogu sakupljatimehanizovano jer je to voe koje je namijenjeno iskljuivo preradi.

- Kod crne i crvene ribizle, maline i kupine bunovi moraju biti formiranitako da se maine nesmetano kreu pri berbi (u vidu palira saodredjenom visinom).

-

Kvalitet mehanizovano ubranih plodova moe biti ak bolji nego onihkoji se beru runo.

- Treba znati da su maine za mehanizovanu berbu jako skupe pa zatotreba imati velike povrine vonih zasada i to sa sistemima uzgoja ioblikom krune prilagodjenim za ovu vrstu berbe.

-

Posebno se mora voditi rauna o vremenu sazrijevanja pojedinih vrsta isorti voaka.


28/74

28

Tehnika berbe

- Plodovi jabuke i krukeberu se tako to se obuhvate cijelom akom, akaiprst se podmetne ispod spojnog mjesta peteljke ploda sa granom pase plod blago uvrne i odvoji.

- Dunja se odvaja od grane bez peteljke.- Breskve se beru tako to se cio plod obuhvati kako se nebi gnjeili ili

otetili noktima.- Vinje i trenje se za stonu upotrebu obavezno beru sa peteljkom, a za

preradu je poeljno da budu bez peteljke.- ljiva se za stonu upotrebu takodje bere sa peteljkom, ali se na njoj mora

sauvati pepeljak, posebno kada je rijeo robi namijenjenoj izvozu.- Jagoda se bere sa peteljkom uz pomo makaza, sem ako su plodovi

namijenjeni preradi.-

Maline i kupine se beru bez peteljke i u toku berbe se klasiraju, odbaese zeleni, prezreli, oteeni i natruli plodovi slino je i kod jagode iribizle.

- Ribizle se beru sa cijelim grozdiima otkidanjem peteljke palcem ikaiprstom pri osnovi.

- Borovnica se bere relativno brzo pomou specijalnih kantica, kofica kojeimaju narezane eljeve.

- U SAD-u se koriste maine za berbu borovnice u plantanim zasadima.- Aktinidija se bere tako to se plod jednom rukom pridri, a drugom

odsjee peteljka, tako da plod ostane bez nje. Bere se u kengur torbe, aove se prazne u duboke letvorice ili boks palete i nose na klasiranje.

- Orah, ljenik, badem i kesten se najee beru treenjem (motkama)kada plodovi ispadaju dobri iz klapne, a zatim se kupe u dakove i sue.

- Pri mehanizovanoj berbi tresu se neto ranije i plodovi se kupe odmah jerse tako obezbjedjuje bolji kvalitet.

- Vone plodove po pravilu treba brati po lijepom vremenu i izbjegavatiberbu vlanih plodova (poslije kie i po rosi).

- Berbu jagodastih vonih vrsta treba izbjegavati po visokim

temperaturama.- Berba moe biti tako organizovana da se direktno u vonjaku plodovi

odmah klasiraju ili se probiranom berbom ustvari klasiraju. Plodovimogu da se beru redom i naknadno klasiraju u salama za klasiranje isortiranje.

-

Organizacija iznoenja je uslovljena tehnologijom berbe.


29/74

29

AMBALAA ZA VOE

- Osnovna uloga ambalae je da se u nju voe obere, transportuje dosortirnice, hladnjau ilitrite, moe po potrebi dase u njoj uva i prodaje umaloprodaji.

- Ona omoguava da se ouvakvalitet voa i istaknenjegova prirodna ljepotakako bi se na trituostvarila to bolja cijena.

-

Dobra i kvalitetna ambalaa predstavlja zatitu od: mehanikihoteenja, raznih kontaminacija, nepovoljnih ekolokih uticaja na voneplodove itd.

-

Korienjem odgovarajue ambalae i mehanizovanom manipulacijommoe se obezbijediti vrlo efikasan (brz) prevoz, ekonominouskladitenje i uspjena prodaja.

- Ambalau moemo uslovno podijeliti naambalau za berbu i ambalau za pakovanjevoaza maloprodaju.

- est je sluaj da se istom ambalaom ostvarujuobije uloge (kod berbe jagode, maline, kupine).

- Nastoji se da plodove veine vonih vrsta nakonberbe pripremaju i pakuju u malu ambalauraznih vrsta jagodasto i kotiavo voe.

- Ambalaa za voe treba da budestandardizovana i prilagodjena osobinamavonih plodova, uslovima prevoza i uvanja, kao i ukusu potroaa.

- Kvalitet i atraktivnostambalae su od izuzetnog znaaja za ouvanje irealizaciju plodova, jer je voe znaajan artikal medjunarodnog prometa.

-

Pakovanje voa u standardizovanu i kvalitetnu ambalauomoguavaisticanje kvaliteta plodova i uspjenog plasmana na stranim tritima nakojima su visoki kriterijumi u pogledu standarda ambalae i kvalitetuplodova.

- Korienjem kvalitetne i odgovarajue ambalaesmanjuju se gubici utoku prometa i znatno due odrava kvalitet plodova.


30/74

30

Glavne karakteristike ambalae

- Osnovne karakteristike ambalae za voe

a) Da je izradjena od lakog materijala, dovoljno vrsta, da se moe slagati uvisinu.

b) Da uspjeno titi plodove voa od mehanikih oteenja.c) Bez mirisa, unutra glatka i ista.d) Da je prozrana, da istie prirodnu ljepotu plodova.e) Da se moe racionalno koristiti u paletnom i kontejnerskom sistemu.f) Da se na njoj mogu tampati i lijepiti oznake o proizvodu.g)

Poeljno je da bude to manje plastike iz ekolokih razloga, a najbolje jekoristiti to vie celuloze (razne vrste kartona i drvo).

-

Teina ambalae treba da bude u granicama od 4-5% teine upakovanihproizvoda.

Vrste ambalae za voe

-

Za izradu ambalae koriste se razliiti materijali: drvo, karton, plastinemase, tekstil, staklo i metal.

-

Koriste se i pomoni materijali kojima se doprinosi dobrom izgledu voa plastini uloci, paprine salvete, razne trake od celofana, celofanskiomoti i drugo.

Ambalaa od drveta

- Drvo se jo uvijek najvie koristi za pravljenje ambalae, s tim to zadnjevrijeme postoji tendencija sve vee upotrebe kartona.

- Od drveta se pravi najrazliitija ambalaa: boks palete, letvarice jabuari, razne plitke letvarice korpice od pletenog prua itd.

- Pomenuta ambalaa treba da je ista, svijetla i dovoljno vrsta da sauvaplodove prilikom prevoza i uvanja.

-

Ambalaa treba da je od lakog drveta kako bi se smanjili trokovitransporta i olakalo manipulisanje.

- Dimenzije i oblik ambalae treba da bude uskladjen sa osobinamaplodova.

- Ambalaa od drveta se ne boji osim oznake, koje moraju biti na spoljnojstrani ambalae.


31/74

31

Ambalaa od kartona

- Karton za ambalau mora biti dovoljno vrst i po potrebi vodootporan.- Ambalaa od kartona poslednjih decenija se sve vie upotrebljava u

medjunarodnom prometu voa i grodja, a vrlo esto i za pakovanje ipromet povra.

- Osnovni razlozi za to su:a) to je atraktivna,b) Laka pogodna za transportc) Dobra zatita plodova od kontaminacije,d) Pogodna za tampanje.

- Kartonska ambalaa ima i nedostatke:a)

Manje je vrstine nego drvena,

b)

Slabije provjetravanje,c)

U transportu mora biti paljivije tretirana.

-

vrstina kartonske ambalae poboljava se pojaavanjem uglova kartonaili plastikom.

-

Najee se upotrebljavaju plitke i otvorene kartonske kutije, klasinekartonske kutije za pakovanje 10-12 kg, kutijice za pakovanje sitnogvoa od 100-1000 g.

- Zavisno od tipa kartona i vrste voa kutije treba da su perforirane da bikroz otvore vazduh normalno strujao.

Ambalaa od plastine mase

- Od plastinih masa se pravenajrazliitije vrste ambalae:

a) Boks palete,b) Plastini jabuari,c) Holondeze,d) Gajbe za grodje,

e)

Mreaste vree i vreice, kese,male posude itd.

Ambalaa od tekstilnih vlakana


32/74

32

- Ambalaa moe da se izgradjuje od prirodnih ili vjetakih tekstilnihvlakana ili njihovim kombinovanjem.

- Od tekstilne industrije ambalae najee se koriste vree (za jezgrastovoe u ljusci), vreice za jabuke II klase i sl.

- U ovakvoj ambalai plodovi nijesu dovoljno zatieni od oteenja panjima treba paljivo rukovati.

- Tekstilna ambalaa treba da bude tako izradjena da se moe lakodezinfikovati i eventualno prati.

- U njoj je dobra aeracija, to je posebno znaajno za jezgrasto voe.- Zbog lake manipulacije ne preporuuju se pakovanja tea od 20-25 kg.

Ambalaa od stakla i metala

-

U voarskoj proizvodnji se ova ambalaa vrlo rijetko koristi osim za

jezgre oraha koje se recimo u Kaliforniji (SAD) prodaju u vakumiranimlimenkama ili staklenim posudama neto mase 100-200 g.

Paletizacija i palete

- Paletizacijom se broj runih operacija smanjuje na najmanju mjeru,ubrzava se manipulacija voem.

- Kvalitet vonih plodova se mnogo boljeouva nego to je to sluaj pri runojmanipulaciji sa manjim jedinicama.

- Smanjuju se trokovi i naravno postiubolji finansijski rezultati.

- Boks paletama se za 20% vieiskoriava skladini prostor nego ako seu njega smjetaju jabuari na podnimpaletama.

- Paletizacija je posebno znaajna umedjunarodnom prometu voa.

-

Paleta je drvena, plastina jili metalna podloga na koju se slaeodgovarajua roba u amblai na mjestu proizvodnje i pripreme, tako dase sa njom lako mainski manipulie.

-

osstoje medjunarodni standardi dimenzija paleta. Najee dimenzije su1000 x 10000 mm; 800 mm x 1000 mm i 1200 mm x 1600 mm.

-

Dubina boks paleta zavisi od vrste voa i za jabuku, kruku, breskvu icitrus iznosi oko 60 cm, a spolja 75 cm.


33/74

33

- Preporuuje se da dubina unutranjosti boks paleta ne bude vea od 45cm.

Transport voa i grodja

-

U nizu tehnolokih postupaka od berbe do upotrebe transport voa imavrlo znaajnu ulogu.

- U osnovi razlikujemo dvije vrste transporta:a) Unutranji (interni) unutar vonjaka vinograda i na rastojanjima do 2

km.b) Spoljanji na veim i manjim rastojanjima van vonjaka i skladita.

-

Voe i grodje treba da se preveze do skladita, hladnjaa ili potroaa upriblino istom stanju u kakvom je bilo kada je ubrano.

-

Treba prevoziti i brzo i u to veoj mjeri sauvati kvaltiet plodova, alimoramo voditi rauna da su trokovi to manji.

-

Po vonjaku i iz vonjaka plodovi se pervoze transportnim platformama itraktorskim prikolicama.

-

Na manjim relacijama zbog efikasnosti (brzine) koristi se pretenodrumski prevoz, najee obinim vozilima ili kamionima hladnjaama.

- Na duim relacijama voe se prevozi eleznicom, kamionimahladnjaama i brodovima.

- Pri prevozu eljeznicom mogu se koristiti:a) Obini vagoni sa prirodnom ventilacijom,b) Vagoni hladjeni ledom, ugljen-dioksidom, azotom,c) Vagoni sa uredjajima za odravanje stalnog reima.

Plodovi koji se brzo kvare prevoze se avionom, posebno kada je rije oduim linijama (napr. jagoda iz Teksasa ili Kalifornije prevoze se uSaudijsku Arabiju ili u Njemaku).


34/74

34

- U ovakvim sluajevima uglavnom koriste se avioni koji imaju uredjaje zahladjenje ili se koristi CO2 u vidu suvog leda ili snijega, pa sesniavanjem temperature i poveanjem koncentracije CO2 usporava

kvarenje plodova. Cijena ovakoprevezenih plodova je sasvim prirodno,vrlo visoka.

- Tropsko i suptropsko voe (agrumi,banane, ananas itd.) najee se prevozebrodovima.

- Za ovakve prevoze se koriste brodovikjoi imaju hladjeni prostor u kome semoe odravati odgovarajui reim.

- Za bananu, u brodskim komorama ne

smije biti temperatura ispod 12

o

C jer uprotivnom dolazi do nepoeljnih promjena naplodovima.

- Poseban vid savremenog prevoza su kontejnerii trans kontejneri koji se prevoze vodenimputem kombinovano sa eljeznikim idrumskim saobraajem.

-

U novije vrijeme koriste se takz. hladjeni kontejneri za dui transportkvarljivog voa (napr. linija Australija Evropa, Australija SAD i sl.).

-

Standarna teina praznog kontejnera je oko 2,5 t, a prenosi oko 20 tona

robe.

OBJEKTI ZA UVANJE VOA I GRODJA

- Voe u svjeem stanju moe se uvati u hladnjaama sa normalnom ikontrolisanom atmosferom pod smanjenim ili poveanim pritiskom, kao iu obinim skladitima (adaptirani magacini, podrumi i slini gradjevinskiobjekti).

- Voe se jo uvijek najee uva u hladnjaama sa normalnom

atmosferom(21% O2, 0,03 CO2i 78% N2).-

Hladnjae sa kontrolisanom atmosferompredstavljaju savremeni nainuvanja kojim se obezbjedjuje vea trajnosti bolji kvalitet plodova.

- Kod njih se znaajno mijenja sastav gasova (smanjuje se koliina O2 , apoveava CO2i dr.) radi produenja upotrebe plodova.


35/74

35

Hladnjaa sa normalnom atmosferom

- U hladnjaama sa normalnom atmosferom (NA) reguliu se (t), relativnavlanost (RV) i cirkulacija i obnavljanje vazduha.

- Da bi se omoguilo kontrolisanje i odravanje pomenutih faktora,potrebno je da objekti hladnjae budu izgradjeni na odgovarajui nain.

- U takvim hladnjaama voe se moe due uvati pod optimalnim inepromenljivom temperaturom i pri pogodnoj vlanosti i redovnomobnavljanju vazduha.

- Od vonih vrsta najdue se mogu uvati jabuke i kruke (6-7 mjeseci)dok se svjee, jagodasto voe moe uvati nekoliko dana, a osjetljivokotiavo voe nekoliko nedelja.

- Skladita ili hladnjae za uvanje voa treba da su objedinjena ukompaktne blokove radi to manjeg kontakta povrina sa spoljanjom

sredinom.-

Da su svi zidovi termiki dobroizolovani.- Da su prostorije medjusobno dobro povezane,-

Da izmedju zidova i tavanica i tavana postoji izolirajui prazanprostor.

Gradjevinska svojstva skladita

- Za dobro funkcionisanje i to bolje i racionalnije korienje rashladnogskladita vano je:

a) Mjesto lokacija (zbog sastava u zemljitu),b)istoa (ispravnost) vazduha,c) Blizina magistralnih puteva i eljeznice,

d)

Blizina potroakih centara i proizvodnih pogona.

- Hladnjae treba tako izgraditi da se omogui nesmetana doprema,otprema i manipulacija robom smatra se da je najpogodnijipravougaoni objekat.

-

Objekti mogu biti izgradjeni od klasinog materijala kao to su opeka,beton i sl., a u novije vrijeme se primjenjuju poliuretanski paneli koji se


36/74

36

postavljaju na izgradjenu konstrukciju rashladnih komora i drugihprostorija.

- Veliina i kapacitet rashladnog prostora zavisi od vie faktora, anajvaniji su:

-

namjena hladnjae i- koliina voa koja e se lagerovati u rashladnim komorama.

- Smatra se da je optimalna veliina rashladnih komora 300-700 tzapremine, a optimalna visina radi primjene paletizacije (u prizemnimobjektima( 6,5-7,0 m).

Hladnjae sa kontrolisanom atmosferom

-

Vie decenija unazad ekonomski naprednije zemlje, sa razvijenomvoarskom proizvodnjom i SAD montirale su opremu koja je svojomfunkcijom omoguila da se uvanje voa produi za 2-4 mjeseca vienego u normalnojatmosferi.

- Tako su stvoreni uslovi da sevoe troi ravnomjernije utoku godine.

- Metodom uvanja u KAomogueno je da se, naprimjer, jabuke i krukemogu troiti skoro sve dopristizanja tog voa iz noveberbe.

- Kvalitet plodova po iskladitenju znatno se razlikuje od kvaliteta plodovauvanih u normalnoj atmosferi (NA).

- U uslovima gdje su temperatura, relativna vlanost O2i CO2u atmosferiregulisani, bioloki procesi u plodovima su svedeni na najmanju mjeru.

-

Takvi plodovi sporije stare nego u hladnjaama koje imaju regulisanusamo temperaturu i relativnu vlanost.

- Plodovi po iskladitenju iz KA su jedri i odaju utisak da su tek ubrani, ana prodajnom mjestu bolje podnose promijenjene uslove sredine i manjese kvare.

-

uvanjem plodova u KA manji je kalo, jer su transpiracija i respiracijausporeniji nego kod plodova koji su uvani u NA.


37/74

37

- CO2takodje utie da se neki mikroorganizmi slabije razvijaju.- U KA je manje i nekih fiziolokih oboljenja plodova.- Sve ovo ini da se plodovi iz KA mogu bolje plasirati na tritu i da se

zbog smanjenog kala i kvarenja postie bolji ekonomski efekat.

uvanje voa

- uvanje voa predstavlja predposlednju fazu u tehnologiji proizvodnjetvoa.

- Njime se reavaju problemi ili znatno ublaavaju vezani za kvarljivostvoa i sezonski karakter potronje.

-

Voe se uva radi pripreme za direktnu isporuku ili radi postizanja boljecijene i umanjenja pritiska na trite uskladitavanjem vikova proizvodau vrijeme berbe.

-

Plodovi se uvaju u sreditima proizvodnje ili u sreditima potronje.-

Ukoliko se due uva, prednost treba uvijek davati uvanju u sreditupotronje.

-

Na ovaj nain se obezbjedjuje i ravnomjerno snadbijevanje velikihpotroakih centara.

-

Prilikom uvanja voa javljaju se i problemi koji su uslovljeni biolokimprocesima u plodovima, tehnologijom gajenja i ekolokim uslovima ukojima su proizvedeni.

- Stoga je veoma vano da se poznaju porijeklo i uslovi u kojima suproizvedeni voni plodovi, kojima treba prilagoditi i uslove i duinuuvanja.


38/74

38

UVANJE JABUASTOG VOA

Jabuka

Plodovi jabuke u pogledu uvanja spadaju u manje osjetljivo voe.- Izmedju pojedinih sorti postoje razlike u mogunostima uvanjazavisno od:a) karakteristike sorteb)

lokaliteta gajenjac) klime i agrotehnike

- Za razliite sorte jabuka potrebni su i razliiti uslovi uvanja, mada suesto i za plodove iste sorte proizvedene u razliitim rejonima neophodni

razliiti uslovi za uvanje.- Za uvanje su najpogodniji plodovi sorti Zlatni delies, Jonatan,

Ajdared, Mucu, Glaster, Greni smit, Donagold, Melroze i sl. ovesorte se najee i uvaju.

- Za due uvanje dolaze u obzir samo plodovi ekstra i prve klase sodlinim osobinama.

- Na kvalitet uvanja plodova i pojavu pojedinih fiziolokih i gljivinihoboljenja mogu da utiu i prethodni tretmani fungicidima, biljnimhormonima, antioksidantima i sl.

- Za dugotrajno uvanje jabuka vano je da se temperatura plodova pounoenju u komoru to bre snizi.

- Plodovi jabuke za 4 dana dranja na 20oC skrauje mogunost uvanja zamjesec dana.

- Suvie lagano smanjenje temperature i poveanje koliine CO2 asmanjenje koliine O2 u komorama sa KA moe znaajno da umanjiefekte uvanja.

-

Za uvanje jabuka u hladnjaama preporuuje se temperatura od0oC do 5oC, zavisno od sorte, reona, agrotehnike i sl.

-

Sorte koje nijesu osjetljive na niske temperature uvaju se na 0oC, a

osjetljive se uvaju na temperaturi od 2- 4oC.-

Sastav vazduha u komorama sa KA najee se tako regulie da budeza 2 do 4% CO2, redje vie i 2 do 3% 02.

- uvanje vie sorti jabuka zajedno na primjer Zlatni deliesa,Glostera, Dana Golda i Elstara moe se vriti na 1oC; 92% relativnevlanosti vazduha u NA, odnosno u KA na 1,5oC, 92 relativnevlanosti vazduha, 2% CO2i 3% O2ili manje od 1% CO2i 2% O2.


39/74

39

- Pri iskladitavanju prvo treba u takvim sluajevima iskladitavatiElstar, Danagold, Zlatni delies pa Gloster.

- Relativna vlanost vazduha u komorama u kojima se uvaju jabukeobino je 90-92% sa variranjem od 3%.

- Velika vlanost vazduha moe bito razlog za poveanu opasnost odfiziolokih i gljivnih oboljenja.

- U KA komorama se mora sprijeiti nekontrolisan prodor svjeegvazduha a uredjajima se odrava odredjen sastav vazduha.

- Stvaranje etilena u plodovima jabuka zavisi od duine i uslova uvanja, iu hladnjai obino dostie maksimum krajem decembra i poetkom

januara. Koncentrac. Etilena treba da bude od 1.200 ppm, jer ve isadraj utie na ubrzanje zrenja.

Kruka

- Berba plodova kruke poinje u junu, a njihova upotreba u svjeemstanju, zahvaljujui uvanju u hladnjaama, produava se za nekesorte i do kraja maja idue godine.

- Tehnologija uvanja plodova kruke u hladnjaama znatno serazlikuje od tehnologije uvanja plodova jabuka

- Medjutim izmedju samih sorti ne postoje tako znaajne, sutinskerazlike u pogledu reima uvanja kao kod jabuke.

- Osnovni momenti na koje treba obratiti panju pri berbi,skladitenju i pripremi kruke za trite jesu:

a) pravilno odredjivanje momenta berbeb)berba bez mehanikog oteenja i lomljenja peteljkic) brz prevoz u hladnjaud) tretmani protiv gljivinih oboljenja na stablue) brzo dovodjenje na optimalan skladini reim temeprature, relativne

vlanosti vazduha i koncentracije O2i CO2.f) naknadno dozrijevanje po zavrenom uvanjug)

priprema za trite prema karakteristikama sorti

- Prema Biondiju, s obzirom na mogunost dueg uvanja,sorte krukese mogu podijeliti na dvije grupe:1. sorte koje sazrijevaju prije viljamovke2. sorte koje sazrijevaju sa viljamovkom i poslije nje.


40/74

40

- Sorte iz prve grupe sem u izuzetnim sluajevima uvaju se samointerventno ili kada se beru ranije, da bi ubrzano dozrele radi ranijerealizacije.

- Drugu grupu predstavljaju sorte koje su pogodne za krae ili dueuvanje od 3-8 mjeseci.

-

Veliki broj sorti razliito podnosi visoku koncentraciju CO2 tako sesvrstavaju u osjetljive na koncentraciju CO22-3%, srednje osjetljive3-5% CO2, i sorte koje dobro podnose veu koncentraciju 5-7% CO2pa i do 10% CO2podnosi krasanka.

- Posebno je znaajno odravanje relativne vlanosti vazduha PlodoviViljamovke uvani na 0oC i relativnoj vlanosti vazduha od 85% poslijeetiri mjeseca uvanja prirodno izgube 4,5% mase, na 90% vlanosti2,4%i na 95% vlanosti 0,7%.

- Broj dana od zavretka berbe do uskladitenja treba da bude to

manji jer se zbog stajanja plodova jedan dan na temperaturi od 20oCvrijeme uvanja skrauje za 1 nedjelju, ako stoje etiri dana, uvajuse 8 nedjelja krae.

-

Vlo je vano da se plodovi poslije berbe brzo unesu u skladite saoptimalnim uslovima za uvanje.

-

Duina perioda uvanja i pojava trulei zavisi od toga koliko su danaplodovi proveli na temperaturi od 20-24oC, kolika je u vrijeme berbe.

-

Kratkotrajno uvanje plodova kruke na 0oC esto omoguujeujednaenije sazrijevanje plodova na primjer viljamovke za industrijskupreradu.

-

Kod kruke su procesi zrenja na viim temperaturama bri nego kodjabuka, pa su kruke podlonije pojavi gljivinih oboljenja

- Da bi se problemi sveli na najmanju moguu mjeru, treb apokloniti

veliku panju:- vrmenu berbe

- prethodnom tretmanu protiv fiziolokih oboljenja-

prehladivanju plodova- dezinfekciji komora i uredjaja u skladitu-

odredjivanju i odravanju optimalnog reima skladitenja

-

dozrijevanju plodova i-

pakovanju i transportu.

-

Osim toga treba imati u vidu i prirodnu sposobnost sorti kruaka zauvanje.


41/74

41

DUNJA

- Vrijeme berbe plodova dunje, kao i kod drugih monih vrstapresudno utie na kvalitet i tehnoloka svojstva plodova.

- Najee se vrijeme plodova dunje odredjuje po boji pokoice, lakoiodvajanja plodova od grane i boje sjemenjae.

- Plodovi veine sorti dunje nemaju pravu peteljku i beru se bez nje, topojednostavljuje berbu, transport i uvanje.

- Prema navodima veeg broja autora, plodovi dunje se uvaju oko 3mjeseca na temperaturi od 0-2oC i relativnoj vlanosti vazduha od90%.

- Iskustva govore da se dunja dobro uva na temperaturi od 0oC ivlanosti vaduha od 90%.

-

Poto se dunja bere uglavnom kasno (do kraja oktobra) plodovi se u

dobro provjetrenim prostorijama (podrum, garaa, upa, tavan) moguuvati do poetka januara.

- Za vrijeme uvanja dunje javljaju se fizioloka i gljivina oboljenja.Najee su to: unutranje tamnjenje, gorke pjege, meka trule itd.


42/74

42

UVANJE KOTIAVOG VOA

Breskva

-

Breskve se uvaju krae vrijeme i to samo interventno.- U zavisnosti od sorte, stanja zrelosti i uslova. uvanje moe potrajati

2-6 nedelja.- Odredjivanje vremena berbe breskve dosta je delikatno i nije toliko

objektivno kao kod jabuke i kruke.- Za transport na dua rastojanja i uvanje u hladnjai breskva se obino

bere prema osnovnoj boji pokoice ploda, redje prema vrstini

mezokarpa.-

Prema italijanskim istraivaima sortaHallebere se pri vrstini mesa 45-48 N/cm2 (4,5-5,9 kg/cm); Elberta 49-62 N/cm2; Red Haven 45-58N/cm2itd.

- Sorte breskve za industrijsku preradu obino se beru treenjem privrstini ploda 62-71 N/cm2.

- Breskva se uva na 1 do 1oC i relativnoj vlanosti vazduha 90% uhladnjaama sa NA do 4 nedelje.

- Sorte osjetljive na niske temperature uvati na 0oC do 1oC. U KA seuvaju do 6 nedelja, na 1 do 0oC, 3-5% CO

2i 1-2% O

2. to se due

uvaju pogorava se kvalitet plodova.- Ukoliko se breskve beru u punoj zrelosti mogu se uvati najdue 2-3

nedelje.- Predugo uvanje plodova breskve postaju branjavi, bljutavi i nastaje

tamnjenje mesa oko kotice.

Kajsija

-

Kajsija se uva samo interventno, do prerade ili isporuke, i to od 1do 6 nedelja.

- uvaju se potpuno zdravi plodovi koji jo njiesu omekali, ali su skorozreli.

- Najpovoljnija temperatura varira od sorte do sorte i kree se uintervalu od 0 do 3oC. Relativna vlanost vazduha treba da bude oko85%.


43/74

43

- Na temperaturi od 1oC moe doi do pojave fiziolokih oboljenja iliizmrzavanja.

- Prehladjivanjem plodova kajsije slino kao i kod breskve period uvanjase znaajno produava. Istovremeno se smanjuje pojava gljivinihoboljenja, smanjuju gubici mase, smekavanje plodova i njihovoprezrijevanje.

- Najpovoljnija temperatura u veini sluajeva je oko +1oC, uz odredjenekorekcije prema sortnim osobinama. Poslije zavrenog uvanja plodovidozrijevaju na 10-15oC.

ljiva

- Duina uvanja plodova ljive zavisi od uslova i sorte, ali i od zrelosti

plodova.-

Vrijeme berbe se odredjuje na osnovu boje pokoice, broja dana odpunog cvjetanja do berbe, vrstine mesa ploda, odnosa eera i kisjeline idr.

- ljive namijenjene uvanju moraju biti dobro obojene, ali dovoljnovrste.Beru se u 2-3 navrata, poto plodovi veine sorte neujednaenosazrijevaju.

- Prema navodima veeg broja autora, ljive se mogu uvati uzavisnosti od sorte, od 1-5 nedelja na 1 do 1oC i relativnoj vlanostivazduha 90-95%.

-

uvanje u hladnjaama sa KA je bolje zbog boljeg kvaliteta plodovanakon iskladitenja.

- U kontrolisanim uslovima ljive se uvaju na istoj temperaturi i pri 3-5%CO2i najmanje 3% O2.

- Nakon uvanja plodovi se mogu na 15 do 20oC, na ovoj temperaturi bojaplodova postaje intenzivnija, a vrstina manja.

- Sorta Stenlej je najboljeg kvaliteta ako se uva do 40 dana na 0oC, 10%CO2i 10% O2, a u normalnoj atmosferi najbolji kvalitet se na temperaturiod 0oC.

-

U toku uvanja plodova ljive pojavljuje se posmedjivanje mesa ploda inakon dueg uvanja ljive vrlo brzo gube kisjelinu i postaju branjave.


44/74

44

Trenja i vinja

- Trenja se uva samo interventno dok se prilike na tritu nepoboljaju ili ako ne mogu da se u roku od 3-5 dana prerade ukupnekoliine.

-

Za uvanje su pogodnije sorte sa tamno obojenim plodovima vrstogmesa nego sorte sa svijetlom bojom plodova koje esto poslijeiskladitenja gube boju i ne koriste se za stonu upotrebu.

- Zrelost plodova trenje i vinje se odredjuje na osnovu boje pokoice,sile odvajanja peteljke od grane ili ploda, koliine suve materije,organoleptiki i dr.

- Plodovi se mogu uvati 10-14 dana na 1oC do 1oC i relativnojvlanosti vazduha 85-95%.

- U KA trenje se mogu uvati 20-25 dana na 0,5oC, 10% CO i 2-5%

O2.- Vinje se mogu uvati do 3 nedelje u KA na 1 do 0oC, 5% CO2i 3%

O2.-

Pred iskladitenja plodova teranja i vianja treba poveati temperaturuna 10-12oC da bi se sprijeila kondenzacija vode na plodovima.

-

Ukoliko se trenje uvaju u uslovima niske vlanosti vazduha, moe sedesiti da sve peteljke sa plodova otpadnu, pa zato trenje i unajpovoljnijim uslovima ne treba uvati due od 7 do 8 dana.

uvanje jagodastog voa

- Plodovi jagodastog voa u svjeem stanju se po pravilu (sem grodja)ne uvaju due u hladnjaama.

- Izuzetno se zbog organizacionih problema i plasmana na tritumogu uvati od nekoliko dana (jagoda, malina, kupina) do nekolikonedelja (crvena i crna ribizla, borovnica za preradu i sl.).

Jagoda

-

Plodove jagode koji e se uvati treba brati dok su vri, za razlikuod onih koji se beru za brzu prodaju i potronju.

- U ubranim plodovima jagode proces disanja je intenzivniji i oni brzoprezrijevaju, pa ih treba to prije smjestiti u optimalnim uslovima zauvanje.


45/74

45

- Veina autora je miljenja da se plodovi jagoda najbolje uvaju na0oC i relativnoj vlanosti od 90% ali ne due od 5 dana, a u KA do10% CO2i 1-2% O2 najdue 10 dana.

- Nakon iskladitenja temperaturu jagoda treba postepeno poveavati danebi dolo do kondenzacije vode i nagle pojave gljivinih oboljenja.

-

Najbolji reim je 6-8oC u trajanju 15-20 sati.- Za transport se preporuuje rashladjivanje plodova na 5oC i poveanje

koncentracije CO na 10-155 u kamionu hladnjai.- Za vrijeme uvanja jagoda mijenja se boja i plodovi gube svjeinu,

postaju tamniji, aini listii poinju da venu, a javljaju se i gljivinaoboljenja (Botritis sp., Phytophtora sp. i Rhizopus sp.).

Malina

-

Malina je vrlo plodlona brzom truljenju.- Interventno se prema veini autora moe uvati 3-4 dana.- Po Miiu malina se moe uvati 10-14 dana na temperaturi od 0,6oC do

0oC i relativnoj vlanosti vazduha od 85-95%.- Za malinu vae pravila uvanja kao za jagodu, ali plodove poslije

iskladitenja do prodaje treba drati u rashladnim vitrinama.

Kupina

- Kupine se beru im se peteljke ponu lako odvajati od ploda. Kupinase uva veoma kratko ne due od 3-4 dana.

- Za preradu se moe uvati u smrznutom stanju.-

uva se obino na 0,5-0oC uz relativnu vlanost vazduha 90-95%.Plodovi moraju biti neoteeni i zdravi. Isti reim se preporuujeprilikom transporta na due relacije.

Crvena i crna ribizla

-

Plodovi ovih vonih vrsta se uvaju takodje kratko, do isporuke,

poetka industrijske prerade ili zamrzavanja.-

Plodovi se uvaju 3-5 nedelja na 0,5 do 00C i relativnoj vlanosti90%. Taka mrnjenja plodova je oko 1oC.

-

to plodovi due stoje sve vie se pogorava kvalitet tako da se za stonuupotrebu mogu uvati najdue 10 dana (crvena ribizla), a due samoplodovi za industrijsku preradu. Duim uvanjem smanjuje se koliinavitamina C.


46/74

46

Ogrozd

- Ogrozd se uva isto kao ribizla. Zeleni plodovi najdue 3-4 nedelje, a

zreli samo do 7 dana.-

Najee se konzervira (kao i ribizla) smrzavanjem.- Plodovi koji se uvaju moraju biti potpuno zdravi, inae brzo i masovno

stradaju od gljivinih oboljenja.- Zeleni plodovi se uvaju na 0oC, a zreli na 3oC.

Borovnica

- Borovnice se mogu uvati od 2 do 5 nedelja na 0,5 do 0oC irelativnoj vlanosti vazduha 90-95%. Duina uvanja je od 10-15

dana, a uvaju se samo zreli plodovi.-

Plodovi borovnice za krae vrijeme dobro se uvaju u kontrolisanojatmosferi sa poveanjem koncentracije CO2 ( i do 50%) i smanjenjemkoncentracije O (i do 1%).

- Za vrijeme uvanja borovnice smanjuje se koliina ukupnih kisjelina.-

Plodove borovnice u skladitu najee ugroava Botritis sp.

uvanje grodja

- Duina uvanja grodja zavisi dobrim dijelom od karakteristikasorti i varira u vrlo irokim granicama od 1 do 6 mjeseci.

- Za due uvanje se u principu koriste pozne sorte rastresitog grozdai krupnijih bobica.

- Grodje se uva na 1 do 0oC do 2 mjeseca, a primjenom fungicidaovaj period se moe produiti i do 6 mjeseci.

- Peteljke grozdova i bobice sklone su smeuravanju te se u komoramamora odravati relativna vlanost vazduha od 90-95%.

- Na velikim svjetskim trnicama voa sve ee se srijeu pakovanja izilea i Argentine i nekih drugih zemalja u kojima se grodje uva krae

vrijeme i na sobnoj temperaturi.- U ovim pakovanjima niske doze SO odravaju se pomou generatora

(vrsti ili teni SO2) ovim generatorima se odrava od 1 do 5 ppm SO2.-

Generatori se stavljaju (u obliku kesa ili ploa) u pakovanja grodjaobmotana polietilenskom folijom.

-

Oslobodjena vlanost iz grodja u pakovanju izaziva sporu alikontinuiranu emisiju SO2koja traje nekoliko nedelja.


47/74

47

- Kvalitet grodja iz ovakvih pakovanja je neuporedivo bolji nego izobinih pakovanja jer je izgled grodja mnogo ljepi, grozdovi izgledajusvjei.

- Grodje se moe uvati u kontrolisanoj atmosferi na 1oC, 2-3% CO2 i2% O

2.

-

U toku uvanja moe doi do suenja peteljki venakon gubitka 2-3%mase, dok se bobice vidno smeuravaju pri gubitku 4% mase.

- U toku uvanja grodja najee se pojavljuju gljivina oboljenja kao tosu siva i mrka plesni (Botritis Cinerea i Botritis Porium sp.).


48/74

48

UVANJE JEZGRASTOG VOA

Orah (Juglans Regia L.)

- Prvi znaci zrenja plodova su pucanje klapne i zrenje jezgra.- Plodovi oraha prirodno sazrijevaju u periodu duem od dva mjeseca. U

hladnijim predjelima orah sazrijeva sporije.- Orasi se beru treenjem pomou motki i mehanizovano, pomou

tresaa.-

Ako se plodovi beru mlaenjem dugim motkama esto se ne oberu svi

plodovi, a pojedini se oteuju i bere se dio nezrelih plodova koje kasnijenapadaju plesni, a ljuska im se teko odvaja i teko izbjeljuje.

- Kada se plodovi beru na ovaj nain treba poeti od sredine ka periferijikrune kako bi se to manje granica polomilo. Otresanje ponoviti 3-4puta.

-

Mehanizovano se plodovi beru u razvijenim voarskim zemljama ukojima se orah gaji na industrijski nain (Kalifornija-SAD, Francuskaitd.).

- Plodovi se beru protresanjem debla ili grana, pa se pali plodoviprikupljaju mainama ka sredini medjurednog prostora i dalje mainskiskupljaju iz redova i nose na doradu.

- U hladnijim krajevima plodovi se beru mehanizovano blagim tresenjemstabla u 3 do 4 navrata, a u toplijim krajevima stabla se obino ranije isnanije tresu.

- Plodove oraha treba odvojiti od klapne ako se ona nije odvojila pri padusa stabla.

-

Kvalitet plodova se odredjuje prema odnosu jezgre i teine ploda,izgledu i boji sjemenjae i krupnoi jezgre.

-

Nakon berbe orasi se odmah kupe i nose na pranje u cilindrinim

ianim bubnjevima u kojima se dopunski iste mlazom vode utrajanju 2-3 minuta.

- Oprani plodovi oraha se odmah sue radi uklanjanja suvine vlage izljuske i jezgre.

- Najbolje je orahe suiti upotrebom dehidratora.-

Nakon suenje orasi se podvrgavaju tretmanu bijeljenja ljuske u 2%-nomrastvoru NaOH, 1-2%-noj sonoj kiselini ii sumporisanjem.


49/74

49

- Nakon bijeljenja orasi se dosuuju u velikim boks paletama u jakoj strujivazduha da bi se oduzela voda obsorbovana u toku bijeljenja.

- Suvi orasi u ljusci uvaju se na 1-4oC i oko 75% relativne vlanostivazduha oko godinu dana bez ueglosti.

- U KA sa priblino 100% N2mogu se uvati i do dvije godine.

-

Nasueni orasi se uvaju na temperaturi oko 0oC i relativnojvlanosti oko 70%, a ako su vlaniji na nioj temperaturi, utakvom sluaju treba tako rasporediti vree da je cirkulacijavazduha izmedju njih to bolja.

- Prema navodima vie autora orah se vrlo dobro uva u hladnjai natemperaturi od 2oC i relativnoj vlanosti vazduha 70-75% ako je vlanostploda oko 4%.

- Jezgro se moe uspjeno uvati na 0oC, u atmosferi azota sa ispod1% O2 ili u vakumiranim konzervama na 0

oC, a u NA uslovima na

1oC i relativnoj vlanosti vazduha 60%.

Ljenik (Carylus Avellanal.)

- Plodovi lijeske se beru kada je veina dostigla punu zrelost odnosno kadavei broj plodova ispada iz omotaa ploda na zemlju, a preostalitresenjem lako ispadaju iz njih.

- Plodovi se uvaju na 0 do 5oC i vlanosti vazduha oko 80%.- Mogu se uspjeno uvati i godinu dana na 3 do 0oC i relativnoj

vlanosti 65-75%.

Badem (Amigdalus Communis)

- Badem u ljusci moe se uvati 10-12 mjeseci na 0 do 7oC i vlanosti

vazduha 75-90%.

Pekan (Carya Pecan)

-

Plodovi pekana se uvaju na 0,5oC oko godinu dana, dok se na 15oCuvaju do dvije godine, bez uegnua i posmedjivanja. Ako se uvakrae vrijeme onda je to na 2,8 do 4,5oC i relativnoj vlanostivazduha oko 80%.


50/74

50

Kesten (Castanea Sativa)

- Kesten se bere tresenjem u vrijeme kada plodovi lako ispadaju izomotaa ploda.

- Prosueni i u dakove upakovani plodovi uvaju se na 0 do 4oC irelativnoj vlanosti 80-90%.

- Plodove kestena ne treba uvati u debelom sloju.-

Prema podacina nekih autora pitomi kesten se moe uvati na 0oC i 70%vlanosti vazduha 8-12 mejseci.

-

U kontrolisanoj atmosferi kesten se moe uvati na 0oC, 10% CO2i 10%

O2i relativnoj vlanosti vazduha 80%.-

Prirodni gubitak teine kestena pri niskoj relativnoj vlanosti vazduhamoe da bude 3 do 12%, a pri vrlo niskoj relativnoj vlanosti vazduha ivei.

Voe toplijih krajeva

Aktinidija Kiwi (Actinidia Hinensis)

-

Vrijeme berbe ima znaajan uticaj na oganoleptike osobine i mogunostuvanja plodova.-

Plodove terba brati kada su dostigli fizioloku zrelost jer se tada mogudue uvati i zadravati dobar kvalitet do kraja uvanja.

-

Vrijeme berbe se najee odredjuje na osnovu koliine suve materije,ukupnih kisjelina i vrstine mesa ploda.

-

U hladnijim krajevima plodovi se moraju obrati prije prvih mrazevanezavisno od stanja zrelosti.

-

Plod je u konzumnoj zrelosti kada se povrina moe ugnuti pod prstima,odnosno kada su plodovi poeli da omekavaju.

-

Prema Goriniju plodovi su dostigli fizioloku zrelost kada je koliina

suve materije vea od 10%, indeks zrelosti (izraen kao odnos suvematerije i kisjeline) oko 4 i vstina mjerena penetrometrom 29-39 N/cm2(3-4 kg/cm2).

- Prije berbe je potrebno izvriti tretmane protiv Botritis cinerea, a nakonberbe je potrebno prehladjenje na 0-4oC u trajanju 8-24 asa.


51/74

51

- Plodovi aktinidije se prema Prateli i sarad. uvaju na temperaturi 0,5 do0oC u KA sa 2% O2i 5% CO2, uz dovodjenje koliine etilena na nivo nevie od 0,2-0,3 vol ppm.

- Pri uvanju treba voditi rauna da vlanost vazduha bude 95%. Podovakvim uslovima se prema ovim autorima, aktinidija moe uvati 5mjeseci.

- Plodovi aktinidije mogu se uvati 2-6 mjeseci, optimalnatemperatura za uvanje je 0 do 6oC, a relativna vlanost vazduha 90-95%. U atmosferi sa 3% CO2 i 3% O2 uva se na 0,5 do 0,0

0C.Prehladjenjem plodova moe se produiti uvanje i poboljatikvalitet.

-

Za vrijeme uvanja pri niskoj relativnoj vlanosti vazduha moe nastatiprirodni gubitak mase i do 10% i omekavanje plodova.

Banana (Musa Sapientium)

- Prevoz banana je brodovima sa komorama u kojima se mogu odravatinajpovoljniji uslovi temperature za pojedine sorte.

- Za sortu Gros Michel preporuuje se 12oC u stanju takozvane pune zrelosti. Sorta Lakatan zahtijeva temperaturu od 14,5oC i to umesu ploda.

- Relativna vlanost u komorama prilikom transporta treba da je oko90-95%.

- Vazduh u komorama treba preiavati i obnavljati svakodnevno dabi se sprijeilo nagomilavanje isparljivih materija (prije svegaetilena). Prevoz ovako uvanih banana moe trajati 2-3 nedelje.

- Banane se uvaju u istim uslovima kao i za vrijeme transporta, uz

kontrolu etilena provjetravanjem i obnavljanjem vazduha.- Banane se u komorama hladnjaa uvaju na 13-14oC 12 do 14 dana,

a u KA sa 5-8% CO2i 4% O23-4 nedelje.-

Plodovi skladiteni u KA su imali trajnost poslije uvanja 11-12dana.

- Da bi plodovi mogli da se dobro uvaju i da poslije dozrijevanja budu

dobrog kvaliteta, treba da su u optimalnom stanju zrelosti.- Rauna se da je za dostizanje pune razvijenosti ploda potrebno oko 120

dana od punog cvjetanja do berbe. Medjutim, one se beru obino 20-30dana ranije.

- Kao drugi kriterijum koristi se razvijenost ploda, odnosno oblikpoprenog presjeka ploda. U stanju pune zrelosti presjek ploda jeskoro okrugao.


52/74

52

Limun

-

Limun koji e se dugo uvati treba da bude zelene boje, uti plodovisu manje pogodni za uvanje jer lake stradaju od fiziolokih igljivinih oboljenja.

- Zeleni plodovi se mogu uvati 2 nedelje do 6 mjeseci na 7-15oC irelativnoj vlanosti vazduha 80-90%.

- Ako ih terba uvati 2-5 nedelja, onda je temperatura 3-4oC, a ako seele uvati vie mjeseci, temperatura se mora podii na 14-15oC.

- Pravilo je da se limuni due uvaju u zemljama gdje se proizvode, akada se isporue onda se uvaju samo do prodaje.

-

Duina uvanja i kvalitet plodova poslije uvanja zavisi od kvalitetaubranih plodova, da li su tretirani nekim od fungicida i dali su imali prijeuskladitenja votanu skramu.

-

Nakon skladitenja esto je potrebno dozrijevanje limuna.- U tu svrhu se plodovi dre 5-7 dana na 12-13oC u atmosferi sa 5% etilena

i relativnoj vlanosti vazduha 80-90% ili oko 60 sati na 25-26oC sa 1-2%ppm etilena, 50% O2i 0-1% CO2.

-

Limun lako prima strane mirise pa treba voditi rauna da se u komori sanjim ne nalaze druge vrste robe.

- Najea oboljenja plodova u skladitu su truljenje i fizioloka oboljenjaplodova.

andarina

- Mandarine se mogu uvati 20-30 dana na 4oC i relativnoj vlanostivazduha 80-85%, a do 2 mjeseca na 6-7oC, istoj vlanosti.

- Normalno zreli plodovi se u komorama lake uvaju. Na zelene plodovenepovoljno utiu niske temperature (oko 0oC).

- Plodove mandarine prije uskladitenja treba tretirati nekim fungicidnimpreparatom koji nije tetan po ljudsko zdravlje, kako bi sprijeili pojavu i

irenje fiziolokih i gljivinih oboljenja.

Pomoranda

- Pomorade se mogu uvati do 5 mjeseci na 5-8oC i vlanost vazduha85-95%, uslovi uvanja zavise u dobroj mjeri od porijekla, sorte,fiziolokog stanja plodova i dr.


53/74

53

- Najpogodnijiuslovi za dueuvanje plodovasu temperatura 6-8oC i relativnavlanost vazduhaizmedju 85 i 90%.

- Nezavisno odtemperature nakojoj se plodovi

uvaju treba obezbijediti dovoljan dotok svjeeg vazduha.- Pomorande se dozrijevaju na 25-26oC, u atmosferi sa 50% O2 i 1-

2% etilena u trajanju od 50-60 sati.

SMOKVAFicus carica L.

Berbasmokava se obavlja kada plodovi sazru. Ubrani, nezreli plodovi nemogu uvanjem sazreti. Zato treba brati iskljuivo zrele plodove.

S obzirom da plodovi u iste sorte ne sazrijevaju istovremevo, berba seobavlja u vie navrata. Plodovi smokve sazrijevaju od kraja juna do krajaoktobra, to zavisi od sorte, klimatskih karakteristika te godine, poloaja,zemljita i drugog.

Smokva ima vrlo osjetljive plodove, kako za berbu tako i za pakovanje i

transport. Plodove smokve za stonu upotrebu treba brati jo dok imaju vrstupokoicu, to se moe ocijeniti odoka, bez dodirivanja plodova.Ocjenjivanje se vri na osnovu veliine ploda izgleda pokoice i nijanse

boje. Za suenje, pak, najbolje jeplodove brati onda kada se ponusmeuravati na drvetu.

Bilo za stonu upotrebu, bilo zasuenje ili industrijsku preradu,plodove smokve treba brati paljivo

rukom i obavezno s peteljkom.Obrane smokve se stavljaju u plitkegajbice. Treenjem se mogu bratisamo plodovi smokava koji e seiskoriavati za ishranu stoke. Plodovismokava namijenjeni za suenjeklasiraju se po stepenu zrelosti i


54/74

54

krupnoi, a zatim se naslau u jednom sloju na ljese i sumporitu.Sumorisanje se izvodi iz vie razloga, a osobito da se plodovima fiksira boja.Ovako pripremljeni plodovi sue se na suncu ili u sunicama.

Zavisno od toga da li se plodovi klasiraju za stonu upotrebu ili zasuenje, postupak je razliit.

Za stonu upotrebu plodove smokve, s obzirom da ne podnoseprepakivanje, jo pri berbi treba sortirati. Zdrave plodove pakovati uambalau u kojoj e se otpremiti na trite. Pri tom sve oteene, prezrele iplodove sa drugim manama treba izdvojiti. Poto su zreli plodovi smokvemekani i osjetljivi, treba ih pakovati i isporuivati u plitkim letvaricama ipodesnim korpama i voditi rauna da se ne gnjee ili na drugi nainmehaniki povreuju. U svaku jedinicu pakovanja treba stavljati smokve isteberbe, porijekla i sorte.

Za suenjeje predvien isti kriterijum kao i pri izboru smokava za stonu

upotrebu, s tom razlikom to je potrebno poblie odrediti koje se sorte moguuzimati za suenje.U okviru priprema za suenje obavlja se sortiranje,morenje, tj. potapanje u slan kreni rastvor radi poboljanja boje, izazivanjamanjih naprslina i omekavanja plodova. Zatim se obavlja sumporisanje ukomorama, i to od 3 do 7 asova, to osigurava svjetliju boju mesa ploda,kao i dezinfekciju. Suenje se obavlja u sunicama, na temperaturi od 65 do75 0C u trajanju od 3 do 7 asova. Po zavretku suenja, dobro je da smokveodlee izvjesno vrijeme radi kondicioniranja, a zatim se pakuju i alju natrite.

Suene smokve bi trebalo pakovati kao: ekstra kvalitet, I kvalitet i IIkvalitet. Ekstra kvalitet - Suene smokve ekstra kvaliteta moraju imati

ujednaenu slamastoutu boju i veliinu plodova takvu da u kilogramusuenih smokava ima najvie 90 komada (sorta zamorica), odnosnonajvie 70 (sorta rezavica). Inae, suve smokve ovog kvaliteta morajuispunjavati sve navedene uslove za suenu smokvu.

I kvalitet - Osim uslova koje suena smokva mora da ispunjava uprometu, suene smokve I kvaliteta moraju imati svijetlomrku boju, aveliina plodova mora biti takva da u kilogramu suenih smokava ima

najvie 110 komada (sorta zamorica) odnosno najvie 90 komada (sortarezavica). U jedinici pakovanja tolerie se do 5% plodova sa mrljama ioiljcima.

II kvalitet - Suene smokve II kvaliteta mogu poticati i od manje tipinihsorti za suenje, kao i manje poznatih sorti smokava. Veliina plodovamora biti takva da u kilogramu suenih smokava moe biti najvie 140


55/74

55

komada.U jedinici pakovanja tolerie se do 10% plodova sa mrljama ioiljcima.

Suene smokve se pakuju u razliiti materijal, a pri tom se za sitnapakovanja od 125, 250 i 500 grama najee kao ambalani materijal koristicelofan i dekorativni materijal. Ovakva pakovanja iziskuju i odgovarajuutransportnu ambalau do prodajnog mjesta (sanduci, kartonske kutije i sl.).Vee koliine suvih smokava pakuju se u vree od natron-hartije, tekstilnevree od rijetkog tkanja i slinu ambalau. Propisi ne odreuju veliinupakovanja i vrstu ambalanog materijala, veonaj ko stavlja robu u prometodreuje najvie traene veliine pakovanja i koristi materijal za pakovanje,koji obezbjeuje ouvanje kvaliteta i svojstava ovog proizvoda.

Kod uvanja svjeih plodova smokava ne podnose uskladitenje podobinim uslovima, te ih treba odmah nakon berbe i sortiranja otpremiti natrite. Meutim, ako treba da se smokve ouvaju izvjesno vrijeme moraju

se skladititi u hladnjai. Smatra se da se smokve mogu odrati u ispravnomstanju do mjesec dana, na temperaturi od 0,5 0C do 0 0C, uz relativnuvlanost vazduha, od 85 do 90%, i uz slabu cirkulaciju vazduha.

U prodaji na malo smokve treba kontrolisati i odbaciti sve jaepovrijeene, kisele, kao i plodove sa drugim manama. U jedinici pakovanjamoraju biti smokve istog porijekla i sorte. Prodaji treba izlagati samo onekoliine koje se mogu u toku dana prodati. Smokve treba zatiti odzagrijevanja, vlaenja, praine i slinog i paljivo ih zahvatiti pri usluivanjupotroaa - da se ne bi povrijeivale.

Suena (suva) smokva se uva u hladnoj, suvoj, dobro provjetrenojprostoriji, zatienoj od neposrednog uticaja sunevih zraka i mraza, beznamirnica koje bi mogle tetno da utiu na kvalitet ovog osuenog voa.

Temperatura u prostorijama u kojima se smjetajuosuene smokve mora biti u granicama izmeu 5 0Ci 20 0C, a relativna vlanost najvie 85%.

IPAK (NAR)Punica granatum

Vrijeme berbezavisi od sorte koja se gaji. Sortesa utim plodovima obino sazrijevaju ranije odonih sa crvenim plodovima. Kisjele sorte kasnije

od onih slatkih. U nekim krajevima preporuuje se berba plodova krajemseptembra, jer kasnije plodovi pucaju zbog prekomjerne vlanosti. Useptembru moe se smatrati da plodovi nijesu potpuno zreli ali ako se oberu

7/25/2019 1410260543Pr

Documents

1410260543Prenkic Ranko Berba