Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
14qñaMEsVgrkkarBitedIm,IkarcgcaMnigyutþiFm’ ³ 1997-2011
mCÄmNÐlÉksarkm<úCa
RbGb;sMbuRtelx1110/ PñMeBj RBHraCaNacRkkm<úCa
TUrs½BÞ ³ ¬855¦ 23 211 875
TUrsar ³ ¬855¦ 23 210 358
GuIEm:l ³ [email protected]
eKhTMB½r ³ www.dccam.org b¤ www.cambodiatribunal.org
Rbvtþisa®sþkm<úCaRbCaFibetyü ¬1975-1979¦
1¦ DI xaMbUlI 2¦ edvId eqndl½r 3¦ evnI xkehÁól
ERbsRmÜlCaPasaExμreday epg BgSr:asuI
CMnYyRTRTg;EpñkhirBaØvtßúsRmab;KeRmagenHRtÚv)anpþl;[edaysb,úrs BImUlniFisUr:Us énviTüasßansgÁmesrI nigGgÁkar
eTyüTanCatiedIm,IlT§iRbCaFibetyü. CMnYyRTRTg;cMeBaHRbtibtþikarrbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCaRtÚv)anpþl;[edayTIPñak;gar
GPivDÆn_GnþrCatirbs;shrdæGaemrik nigTIPñak;garGPivDÆn_GnþrCatirbs;s‘uyEGt.
GGMMNNHHGGMMNNaagg ³³ TsSn³enAkñúgesovePAenHKWCarbs;GñkniBn§pÞal;.
rkSasiT§iRKb;Ebby:ag qñaM2007 edaymCÄmNÐlÉksarkm<úCa.
rkSasiT§iRKb;Ebby:ag minmanEpñkNamYyénesovePAenHRtÚv)anykeTAsresreLIgvij b¤eRbIR)as;kñúgTRmg; b¤meFüa)ay
EbbNak¾eday EdlrYmmankarftcmøg karkt;Rta b¤karftTukenAkñúgRbB½n§pÞúkB½t’manepSg²eTot edayKμankarGnuBaØatCalay
lkçN_GkSrBImCÄmNÐlÉksarkm<úCa)aneLIy.
KMnitrcnaesovePAeday esÞsuI m:aeqLÚs/ GuIvn vug nig qaMg yu
cMNgeCIgrUbft ³ Ekv dasuIl nig qaMg yu
rUbftTMB½rmun ³ ERBketñat extþkMBg;s<W bNÑsardæanrbs;sarmnÞIrRbl½yBUCsasn_TYlEsøg
rUbftTMB½rTI1 ³ rUbRcv:ak;enAKukPñMeRkal kñúgXuMERssgÁm RsukekaHEjk extþmNÐlKirI
ee))aaHHBBuumm<<eennAAkkmm<<úúCCaa eellIIkkTTII11 qqññaaMM22000077 ccMMnnYYnn33EEssnnkk,,aall
ee))aaHHBBuumm<<eennAAkkmm<<úúCCaa eellIIkkTTII22 qqññaaMM22001111 ccMMnnYYnn22EEssnnkk,,aall
RRbbCCaaCCnnkkmm<<úúCCaakkMMBBuuggeeFFVVIIkkaarreennAAkkññúúggKKeeRRmmaaggssaaggssgg;;RRbbBB½½nn§§RRbbLLaayyTTwwkk.. TTMMnnbb;; {{11mmkkrraa}} eennAAssÞÞwwggCCIInniitt eexxttþþkkMMBBgg;;FFMM qqññaaMM11997766..
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
Rbvtþisa®sþkm<úCaRbCaFibetyü ¬1975-1979¦
matika
kfamux
esckþIEføgGMNrKuN
CMBUk1 esckþIsegçb 1
CMBUk2 etIExμrRkhmCaGñkNa? etIExμrRkhmeLIgkan;GMNacedayrebobNa? 6
1¦ clnakumμúynIsþdMbUgbMput 6
2¦ karbegáItbkSRbCaCnbdivtþn_Exμr 7
3¦ bkSBlkrkm<úCa 10
4¦ bkSkumμúynIsþkm<úCa 13
CMBUk3 kareLIgkan;GMNacrbs;ExμrRkhm 16
1¦ karcUlkan;kab;TIRkúgPñMeBj 16
2¦ karCemøósRbCaCnecjBITIRkúgnigTIRbCuMCn 18
CMBUk4 karbegáItrdæaPi)alkm<úCaRbCaFibetyü 22
1¦ GgÁkar 22
2¦ karyagnivtþn_mkkm<úCarbs;semþcRBH neratþm sIhnu 23
3¦ rdæFmμnuBaØ 25
4¦ semþcRBH neratþm sIhnu laElgBItMENgRbmuxrdæ 26
5¦ rcnasm<½n§cat;taMgrbs;km<úCaRbCaFibetyü 26
6¦ karpøas;bþÚréf¶kMeNItbkS 27
CMBUk5 PUmisa®sþrdæ)alkm<úCaRbCaFibetyü 28
CMBUk6 KeRmagEpnkarbYnqñaM ¬1977-1980¦ 32
CMBUk7 CIvitrs;enARbcaMéf¶kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü 36
1¦ karbegáItshkrN_ 36
2¦ vNѳsgÁmfμIBIr 37
3¦ BiFIerobmgÁlkar 40
4¦ karrMelaPelIsiT§inigBlkmμrbs;kumar 42
5¦ karbgçM[eFVIkarCaTm¶n; 46
6¦ bnSúT§kmμnigkarsmøab;rgÁal 47
CMBUk8 RbB½n§snþisux 50
1¦ mnÞIrsnþisux 50
2¦ xμaMgrbs;GgÁkar 51
3¦ karcab;xøÜnnigkarXuMXaMg 55
4¦ karsYrcemøIynigkareFVITaruNkmμ 56
5¦ karsmøab; 57
CMBUk9 mnÞIrs-21 ¬KukTYlEsøg¦ 59
1¦ GKarenAmnÞIrs-21 60
2¦ GñkeTas 60
3¦ bTbBaØtiþsRmab;GñkeTas 61
4¦ sßanPaBenAkñúgmnÞIrs-21 62
5¦ karsYrcemøIy 63
6¦ rcnasm<½n§cat;taMgenAkñúgmnÞIrs-21 65
7¦ fñak;dwknaMmnÞIrs-21 67
8¦ karsmøab;enAmnÞIrs-21 67
CMBUk10 TMnak;TMngkarbreTs 69
CMBUk11 kardYlrlMénrbbkm<úCaRbCaFibetyü 72
1¦ mUlehtubIy:agénkardYlrlM 72
2¦ km<úCaRbCaFibetyüeRkayqñaM1979 75
esckþIbBa©b; 79
]bsm<½n§ vin½ysRmab;GñkyamenAmnÞIrs-21 80
KnßnieTÞs 82
sTÞanuRkm 85
GñkniBn§ 90
kfamux
GgÁTUtcin CIv takVan; )anerobrab;[BiPBelak)andwgGMBIerOgr:avCIvitrbs;Kat;enAR)asaTGgÁr
vtþkalBI800qñaMmun. cab;taMgBIeBlenaHmk GñkRsavRCavCaeRcInepSgeTot )ansresrRbvtþisa®sþ
RbeTsrbs;eyIgsRmab;[eyIgsikSa. GñkRsavRCavCan;x<s;CaeRcIn)ansikSaRsavRCavBIsm,tþivb,Fm’
d¾mantémørbs;eyIg ehIykñúgeBlfμI²enH)ansikSaBIGMeBIRbl½yBUCsasn_enAkm<úCa cenøaHqñaM1975 nig
qñaM1979.b:uEnþ esovePA {Rbvtþisa®sþkm<úCaRbCaFibetyü} EdlCasñaédniBn§rbs;GñkRsavRCavDI xaMbUlI
)anbgðaj[eXIjfa enATIbMputRbCaCnkm<úCa)ancab;epþImkargarRsavRCavnigkt;RtaerOgr:avBIGtItkal
énRbeTsCatirbs;xøÜn. esovePARbvtþisa®sþenHbgðajGMBIkarsikSaRsavRCavmYy Edlmanry³eBlBIrqñaM
nigbgðajGMBIGtßbTRbvtþisa®sþEbbenHCaelIkTImYyEdlsresredayCnCatiExμr.
sRmab;CnrgeRKaHénrbbkm<úCaRbCaFibetyü karsresrGMBIerOgr:avRbvtþisa®sþenAkñúgsm½y
kald¾exμAggwtenH sRmab;ekμgCMnan;eRkay GacCakarRbfuyRbfaneTAnwgkarerIeLIgvijnUvsñamrbYscas;.
RbCaCnkm<úCaCaeRcInBüayambMePøcbTBiesaFn_QWcab;EdlxøÜn)anCYbRbTHenAkñúgrbbenH ehIy)aneFVIdMeNIr
eTAmux.b:uEnþ eyIgminGaceFVIdMeNIreTAmux)aneT ¬RbsinebIKμankarpSHpSaCamYyxøÜnÉgnigCamYyGñkdéT¦drab
NaeyIgminTan;RbQmmuxnwgGtItkal edIm,IEsVgyl;GMBIGVIEdl)anekIteLIg nigmUlehtuEdlnaM[ekItman
erOgr:avEbbenaH.luHRtaNaeyIgEsVgyl;GMBIRbvtþiBIGtItkal[)anc,as; eTIbeyIgGaccab;epþImdMeNIrkar
pSHpSaBitR)akdmYy)an.
karsresresovePARbvtþisa®sþenHKWkñúgeKalbMNgbeRmI[karsikSarbs;sisSfñak;viTüal½y.eTaHCa
y:agenHkþI esovePAenHk¾Gac[mnusSRKb;v½ysikSaEsVgyl;)anEdr. eyIgTaMgGs;KñaGaceronsURtBI
Rbvtþisa®sþrbs;eyIg. edayRbQmmuxnwgsm½ykald¾exμAggwtenH eyIgGaceFVIkarsikSaGMBIRBwtþikarN_
GtItkalTaMgenH nigERbkøayRbeTseyIg[eTACaRbCaCatimYy EdlRbCaCn)ancUlrYmkñúgkarTb;sáat;kar
ekItmaneLIgnUvGMeBIRbl½yBUCsasn_naeBlGnaKt TaMgenAkñúgRbeTsrbs;eyIg TaMgenAkñúgRbeTsepSg²
CaeRcIneTot EdlkMBugEtRbQmmuxnwgkarrMelaPsiT§imnusSy:agF¶n;F¶r. tamry³karTTYlxusRtÚvkñúgkar
bgðat;beRgónkUnecArbs;eyIg nUvGtßbTRbvtþisa®sþdUcCaesovePAenH km<úCaGace)aHCMhaneTAmux nig
bNþúHbNþalkUnExμrCMnan;eRkayEdlCaGñkFanafaRKab;BUCénGMeBIRbl½yBUCsasn_nwgminGaccak;b£senAkñúg
RbeTsrbs;eyIgsaCafμImþgeTot)aneT.
qaMg yu
naykmCÄmNÐlÉksarkm<úCa
esckþIEføgGMNrKuN
´sUmsEmþgnUvGMNrKuNy:agesμaHs½μRK cMeBaHGgÁkareTyüTanCatiedIm,IlT§iRbCaFibetyü nig
viTüasßansgÁmesrI cMeBaHkarCYyRTRTg;EpñkhirBaØvtßúd¾sb,úrsdl;KeRmagsikSaRbvtþisa®sþkm<úCaRbCaFib
etyürbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa.sßab½nTaMgBIrxagelI)annigkMBugeFVIkargaredIm,IFanalT§iRbCaFibetyü
enAelIBiPBelak EdlCaktþamYyeFVI[kare)aHBum<pSayesovePAenHGacdMeNIrkareTA)an.
´sUmsEmþgnUvkardwgKuNy:agRCaleRCAcMeBaHelak qaMg yu naykmCÄmNÐlÉksarkm<úCa
viTüasßansøwkrwt Edl)anENnaM nigbeRgón´ elIkTwkcitþdl;´ nigpþl;»kas[´sresrRbvtþisa®sþkm<úCa
RbCaFibetyüenH. elaknayk )andwknaMKeRmagnig)anBinitüepÞógpÞat;edIm,I[GtßbTmanPaBRbtükS
nig\tlem¥óg. dUcKñaenHEdr elakRsI evnI xkehÁól EdlCaTIRbwkSaKeRmagnigCaGñkBinitüepÞógpÞat;)anCYy
´y:ageRcInkñúgry³kalénkarbMeBjkargarrbs;elakRsIenAmCÄmNÐlÉksarkm<úCa. elakRsI)anpþl;
nUvGnusasn_l¥²CaeRcIn edIm,IeFVI[GtßbTenHkan;EtmanlkçN³RbesIreLIg.
GtßbTRbvtþisa®sþenHGacKYrTukcitþ)an edaymankarCYyBinitüepÞógpÞat;y:agmF½ütBIRbvtþiviTUCati
nigGnþrCatiEdlCaGñkCMnajxagRbvtþisa®sþExμr. ´sUmsEmþgnUvkardwgKuNcMeBaHelaksa®sþacarü edvId
eqndl½r Edl)anBinitüepÞógpÞat;nigpþl;eyabl;Eklm¥GtßbTenHCaeRcIndg.´sUmsEmþgnUvkardwgKuNcMeBaH
elaksa®sþacarü E®hVg qk GñkCMnajxagkarsikSaBIGMeBIRbl½yBUCsasn_ enAsaklviTüal½y kugxdedor
Edl)anCYyBinitüepÞógpÞat;GtßbT nigCYy[´TTYl)annUvcMeNHdwgBIGMeBIRbl½yBUCsasn_enAeBlEdl
´eTAsikSamuxviC¢aenHCamYyelak kñúgGMLúgeBlsñak;enAeronsURtry³eBlbIExrbs;´enARbeTskaNada.
´sUmsEmþgnUvkardwgKuNcMeBaHelakÉkGKÁrdæTUtshrdæGaemrikRbcaMenAkm<úCa cUeshV eGmUsUemlI Edl)an
CYysresrlixitKaMRTdl;´ edIm,IeFVIkmμsikSaenAsarmnÞIrRbl½yBUCsasn_ enATIRkúgv:asuInetan DIsuI nigviTüú
sMeLgshrdæGaemrik. kmμsikSaenH)anCYy[´yl;dwgeRcInGMBIkareRbóbeFobGMeBIRbl½yBUCsasn_nig
dMeNIrkarTUeTAénsarmnÞIr.
CagenHeTAeTot´sUmsEmþgnUvkardwgKuNcMeBaHRbvtþiviTUExμrmYyrUbKWelaksa®sþacarüsMbUrmaNÑar:a
éned):atWm:g;Rbvtþisa®sþrbs;sklviTüal½yPUminÞPñMeBj Edl)anRtÜtBinitüEklm¥nigpþl;eyabl;l¥²
CaeRcIneTAelIesckþIRBagGtßbTRbvtþisa®sþenH.
´sUmGrKuNmitþrYmkargarenAmCÄmNÐlÉksarkm<úCarbs;´BIrrUbKW kBaØasan; klüaNnig elak rs;
smeBA EdlCaGñkrYmviPaKTany:agsMxan;enAkñúgesovePAenH. klüaN )anRbEmRbmUlerOgr:avrbs;
mnusSEdlFøab;rs;enAqøgkat;ry³kalénkm<úCaRbCaFibetyünigBaküesøakExμrRkhmEdlRtÚv)andak;bBa©Úl
kñúgGtßbTenH.cMENksmeBA)andwknaMdMeNIrTsSnkic©rbs;sisSviTüal½yeTAkan;sarmnÞIrRbl½lBUCsasn_
TYlEsøg edIm,IeFVIkarvas;sÞg;cMeNHdwgrbs;sisSeTAelIrbbkm<úCaRbCaFibetyü nig\riyabfrbs;sisS
cMeBaHkarsikSabEnßmGMBIrbbenH.viPaKTanrbs;GñkTaMgBIreFVI[GtßbTkan;EtmantémønigmanlkçN³smRsb
sRmab;karsikSaRsavRCavTUeTA nigCaBiesssRmab;kRmitsikSafñak;viTüal½yenATUTaMgRBHraCaNacRkkm<úCa.
´sUmsEmþgnUvesckþIGMNrGrKuNpgEdrcMeBaHmitþrYmkargarTaMgGs;rbs;´enAmCÄmNÐlÉksarkm<úCa
Edl)anCYy´y:ageRcInkñúgkareFVI[seRmc)anGtßbTRbvtþisa®sþenH.
DI xaMbUlI
GñkniBn§
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmCCaammYYyynnwwggEEppøøeeQQIIeennAAkkññúúggRRkkmmaa ¬¬RRkkmmaaKKWWCCaassMMBBtt;;RRbbééBBNNIIEExxμμrrEEddllGGaaccyykkmmkk
eeRRbbIIRR))aass;;))aanneeRRccIInnyy::aagg¦¦.. ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
CMBUk1
esckþIsegçb
{{EExxμμrrRRkkhhmm}} KWCaeQμaHEdlsemþcRBH neratþm sIhnu manRBHraCbnÞÚlsMedAeTAelIRkúmkumμúynIsþEdl
RbqaMgnwgRBHGgÁenATsvtSr_601. eQμaHpøÚvkarrbs;RkúmenHKWbkSkumμúynIsþkm<úCaEdlcUlkan;kab;RbeTs
km<úCaenAéf¶TI17 Exemsa qñaM1975.
bkSkumμúynIsþkm<úCa)anbegáItrdækm<úCaRbCaFibetyüenAqñaM1976 nigRKb;RKgRbeTsrhUtdl;
Exmkra qñaM1979. vtþmanrbs;bkSRtÚv)anrkSaCakarsm¶at;rhUtdl;qñaM1977 ehIyminmanGñkNamñak;
enAeRkAbkSkumμúynIsþkm<úCadwgfaGñkNaCaGñkdwknaMbkSenaHeT ¬emdwknaMbkSTaMgenaH)anehAxøÜnÉgfa
{{GGggÁÁkkaarrbbddiivvttþþnn__}}¦.
1
RRkkúúmmyyuuvvCCnnnniiggyyuuvvnnaarrII eennAAkkññúúggssnnññiissIITTmmYYyykkññúúggeexxttþþeessoommrraabb ééff¶¶TTII2233 EExxmmIInnaa qqññaaMM11997733
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
BIrbIéf¶bnÞab;BIkareLIgkan;kab;GMNacenAqñaM1975 ExμrRkhm)anbgçMRbCaCnenATIRkúgPñMeBjTaMgGs;
RbEhlBIrlannak;nigTIRbCuMCnepSg²eTot [ecjeTAtMbn;CnbTedIm,IeFVIkargarERscmáar. RbCaCn
rab;Ban;nak;)ansøab;enAkñúgGMLúgeBlCemøósenH.
kñúgeBlenaHEdr ExμrRkhm)ancab;epþImGnuvtþkmμviFIEkTRmg;rbs;xøÜntamlT§iem:AniglT§im:akSelnInd¾
RCúlhYsehtu. ExμrRkhmcg;ERbkøayRbeTskm<úCa[eTACasgÁmCnbTmYyEdlminmanvNѳsgÁm eBalKWBuM
manGñkman BuMmanGñkRk nigKμankarekgRbv½Ba©. edIm,IseRmc[)annUveKalbMNgenH ExμrRkhm)anlub
bM)at;rUbiyvtßú pSarepSa karGb;rM RTBüsm,tþiÉkCn m:UtsemøókbMBak;suIvil½yBIbreTs kareKarBCMenOsasna
nigRbéBNIvb,Fm’Exμr nigCnCatiPaKticdéTeTot. salaeron vtþGaram viharsasnaGuIsøam viharsasna
RKisþ saklviTüal½y haglk;TMnij nigGKarrdæaPi)alRtÚvbiTTVar b¤k¾ERbkøayeTACaKuk eRkaleKa CMrMGb;rMEk
ERb nigCRgúkRsUv. kñúgsgÁmenHKμanmeFüa)aydwkCBa¢ÚnÉkCnb¤saFarN³ KμanRTBüsm,tþiÉkCn nigKμan
sil,³kmSanþNaEdl minmanlkçN³bdivtþn_eT ehIykarlEmðkmSanþRtÚvGgÁkarhamXat;y:agtwgruwgbMput.
RbCaCnenATUTaMgRbeTs rYmTaMgfñak;dwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCapg RtÚv)antRmÚv[esøóksemøókbMBak;BN’exμA
EdlCasemøókbMBak;RbéBNIbdivtþn_rbs;xøÜn.
enAeRkamrbbkm<úCaRbCaFibetyü mnusSRKb;rUbRtÚv)andk
hUtGs;nUvsiT§iCamUldæanrbs;xøÜn. RbCaCnTaMgGs;minRtÚv)anGnuBaØat
[edIrecjeRkAshkrN_rbs;xøÜneT. ExμrRkhmminGnuBaØat[RbCaCn
RbmUlpþúMnigBiPakSaKñaeLIy. RbsinebImnusSbInak;CYbCMuKñaehIy
niyayKñaelg GñkTaMgenaHGacRtÚv)anecaTRbkan;faCaxμaMgehIy
GacRtÚvcab;xøÜnb¤ykeTAsmøab;ecal.
TMnak;TMngkñúgRKÜsark¾RtÚvTTYlrgkarriHKn;y:agxøaMgkøaEdr. RbCaCnRKb;rUbRtÚvGgÁkarhamXat;min[
sEmþgecjnUvkarRsLaj; esckþIsb,ayrIkray b¤esckþIGaNitGasUr sUm,IEtbnþicbnþÜck¾eday. ExμrRkhm
)anbgÁab;[RbCaCnExμrRKb;rUbeCO eFVItam nigeKarBGgÁkarbdivtþn_EtmYyKt; EdlExμrRkhmGHGagfa KWCa
{«Bukmþay}rbs;RbCaCnRKb;rUb.
ExμrRkhm)anGHGagfa manEtmnusSs¥ats¥Mb:ueNÑaH eTIbmanKuNsm,tþiRKb;RKan;kñúgkarksagbdivtþn_.
bnÞab;BIdeNþIm)anGMNacPøam ExμrRkhm)aneFVIkarcab;xøÜnnigsmøab;ecalGs;rab;Ban;nak;nUvBlTahan nay
Tahan nigm®nþIrdækarrbbsaFarNrdæExμr dwknaMedayelakesnaRbmux ln; nl; EdlxøÜncat;Tukfa mins¥ats¥M.
kñúgry³kalCagbIqñaMbnÞab;mkeTot RkúmExμrRkhm)aneFVIkarkab;smøab;bBaØvnþ Gñkrs;enATIRkúg CnCatiPaKtic
dUcCa cam evotNam nigcinGs;rab;Esnnak;. ExμrRkhmk¾)ansmøab;eyaFanigsmaCikbkSrbs;xøÜnGs;
CaeRcInnak;EdredayecaTfa CaCnk,t;Cati nigk,t;bdivtþn_.
enAkñúgKeRmagEpnkarbYnqñaMrbs;bkSkumμúynIsþkm<úCaEdl)anbegáIteLIgenAqñaM1976 RbCaCn
km<úCaenATUTaMgRbeTs RtÚv)andak;kRmit[eFVIkarbgábegáInplRsUv[)anbIetankñúgmYyhiktasRmab;dIERsFmμta
nig6hiktasRmab;dIERselx1. enAtamtMbn;PaKeRcIn ExμrRkhm)anbgçM[RbCaCneFVIkarelIsBIdb;BIr
karsm¶at;KWCaeKalkarN_RKwHén
dMeNIrkarrbs;rbbkm<úCaRbCaFib
etyü. ExμrRkhmmanBaküesøak
mYyfa {lak;karN_CaktþaC½y
CmñH. lak;karN_x<s; rs;)an
yUr}.
2
em:agkñúgmYyéf¶edayminmaneBlsRmak nigmðÚbGaharRKb;RKan;.
rhUtmkdl;cugqñaM1977 karb:HTgÁicCamYyRbeTsevotNam)anpÞúHeLIg. RbCaCnrab;muWnnak;RtÚv
GgÁkarbBa¢ÚneTAsmrPUmiehIyRtÚvsøab;rab;Ban;nak;.
enAExFñÚ qñaM1978 kgT½BevotNamnigkgkmøaMgrbs;rNsirSsamKÁIse®gÁaHCatikm<úCa )aneFVIkar
vaysRmúkcUlRbeTskm<úCa ehIydeNþImkan;kab;)anTIRkúgPñMeBjenAéf¶TI7 Exmkra qñaM1979.
enAeBlenaH emdwknaMExμrRkhm)anePosxøÜneTAPaKxaglicRbeTs ehIy)anerobcMbegáItkgkmøaMg
rbs;xøÜneLIgvijenAkñúgTwkdIéf edaymanCMnYyBIRbeTscinnigéf. mhasnñi)atGgÁkarshRbCaCati )an
e)aHeqñatpþl;Gasn³enAGgÁkarshRbCaCati [eTARkúmGñkts‘URbqaMgnwgkumμúynIsþ EdlmanExμrRkhm enAkñúg
enaHEdr. BIqñaM1979dl;qñaM1990 GgÁkarshRbCaCati)anTTYlsÁal;rdæaPi)alkm<úCaRbCaFibetyü fa
CatMNagRsbc,ab;EtmYyKt;rbs;km<úCa.
enAqñaM1982 ExμrRkhm)ancgsm<½n§PaBCamYysemþc RBHneratþm sIhnu nigemdwknaMminEmnkumμúynIsþ
sWn san edIm,IbegáItrdæaPi)alcRmúHRtIPaKI. enAPñMeBjÉeNHvij evotNam)anCYybegáItrdæaPi)alfμImYy
eexxoovv ssMMppnn ¬¬rrUUbbkkNNþþaall¦¦ eennAAeexxttþþssÞÞwwggEERRttgg EEkk,,rrRRBBMMEEddnnLLaavv kkññúúggqqññaaMM11997733.. ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
3
KW {saFarNrdæRbCamanitkm<úCa} EdldwknaMedaysmmitþ ehg sMrin.
ExμrRkhm)anbnþnirnþrPaBrbs;xøÜnrhUtdl;qñaM1999 KWenAeBlEdlemdwknaMExμrRkhmTaMgGs;cuHcUl
CamYyraCrdæaPi)alkm<úCa b¤RtÚvcab;xøÜn b¤TTYlmrNPaB. b:uEnþrbbExμrRkhm)anbnSl;TuknUvPaBeRbHRsaM
kñúgsgÁmCatirhUtdl;sBVéf¶enH. enAeRkamrbbkm<úCaRbCaFibetyüRbCaCnExμrRbmaNBIrlannak;)ansøab;
edaysarCMgW EdlbNþalmkBIkarxVHxatfñaMsgáÚvnigesvasuxaPi)al karGt;Gahar karsmøab; b¤kareFVIBlkmμ
hYskmøaMg2. GñkEdlFøab;rs;enAqøgkat;rbbenH)anTTYlrgnUvkarb:HTgÁicxagpøÚvcitþy:agF¶n;F¶r edaysarEt
bTBiesaFn_EdlxøÜn)anCYbRbTH.
4
vvaallBBiiXXaatteennAAkkmm<<úúCCaa ³³ mCÄmNÐlÉksarkm<úCa)aneRbIR)as;]bkrN_kMNt;TItaMgPUmisa®sþkñúgkarEsVgrknigKUEpnTIreNþAsaksBrYm
CamYynwgkarcuHeTARsavRCavdl;TIkEnøg edIm,IkMNt;TItaMgreNþAsaksB Kuk ¬mnÞIrsnþisux¦ nigmnÞIrrbUCnIydæan enATUTaMgRbeTs.
rhUtmkdl;eBlenH mCÄmNÐlÉksarkm<úCa)anrkeXIjvalBiXatcMnYn388kEnøg EdlrYmman19733reNþA ¬reNþAmYycMnYnman
saksB4nak;b¤eRcInCagenH ehIymYycMnYnepSgeTotmansaksBrhUtdl;eTACagmYyBan;nak;¦. TItaMgKukcMnYn196 nigTItaMg
bUCnIydæanEdlsagsg;eLIgeRkayrbbkm<úCaRbCaFibetyücMnYn81.
5
CMBUkTI2
etIExμrRkhmCaGñkNa? etIExμrRkhmeLIgkan;GMNacedayrebobNa?
1> clnakumμúynIsþdMbUgbMput
clnakumμúynIsþenAkm<úCaekItecjBIclnats‘URbqaMgnwgGaNaniKm)araMg kñúgGMLúgTsvtSr_qñaM
1940. enAExemsa qñaM1950 KWkñúgGMLúgeBléns®gÁam\NÐÚcinelIkTImYy3KN³RbtiPUcMnYnBIrrynak;
)anmkCYbCuMKñaenAextþkMBt ehIy)anbegáItrNsirSÉkPaB\sSr³ ¬Exμr\sSr³¦ EdldwknaMedayRkúm
kumμúynIsþ. RkúmenHshkarCamYyevotNamedIm,IeFVIkarts‘URbqaMgnwgGaNaniKm)araMg.
eemmddwwkknnaaMMEExxμμrrRRkkhhmmCCiiHHkkññúúggrrffeePPøøIIgg ¬rUbxageqVg¦ ³ b:ul Bt nig nYn Ca ¬xagsþaM¦ ³ vn ev:t nig tam:uk
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
6
rNsirSenHdwknaMeday sWg g:ukmij ¬Gacarüemon¦EdlCaGacarüenAvtþ]NÑaelam. can; sm½y
mannaTICaGnuRbFanrNsirS nig suIv ehg CaelxaFikar. smaCikrNsirSesÞIrEtTaMgGs;KWCaCnCatiExμrEdl
ecHniyayPasaevotNam. smaCikmYycMnYnrbs;rNsirS)ankøayCasmaCikbkSkumμúynIsþ\NÐÚcin begáIt
eLIgenAevotNam4. smaCikfμIénrNsirSPaK
eRcInCaksikrEdlRtÚv)anGUsTajedIm,IbuBVehtu
bdivtþn_. smaCikepSg²eTotCaRkúmnisSit Gñk
CatiniymEdl)ankøayeTACaCnkumμúynIsþkñúg
eBlsñak;GaRs½yeronsURtenAbreTs.
nisSitmYycMnYnkñúgcMeNamnisSitTaMgenH
eRkaymk)ankøayeTACaemdwknaMbkSkumμúynIsþ
km<úCa. GñkTaMgenHrYmman saLút s ¬b:ul Bt¦/
sun esn/ exov sMpn/ nig eGog sarI. Cn
TaMgenH yl;eXIjfa ksikrnigRbCaCnRkIRkenA
TUTaMgBiPBelakRtÚv)anERbkøayeTACaTaskr nig
RtÚv)anCiHCan;sgát;sgáinedayBYkmUlFnniym
nigBYkskþiPUminiym ehIyfabdivtþn_tamEbbm:akS
elnIn KWCapøÚvEtmYyKt;Edlkm<úCaGacTTYl)an
nUvÉkraCüPaB nigPaBesμIKñaenAkñúgsgÁm.
2> karbegáItbkSRbCaCnbdivtþn_Exμr
enAqñaM1951 enAeBlkarvayRbyuT§
RbqaMgnwg)araMgkan;EtmansPaBxøaMgkøaeLIgenA
kñúg]bTVIb\NÐÚcin CnkumμúynIsþevotNam)anpþÜc
epþIm[mankarbegáIteLIgnUvbkSRbCaCnbdivtþn_
Exμr5. smaCikrbs;KN³kmμaFikarmCÄimbkS
sm¶at;enH rYmman ³
sWg g:ukmij kan;tMENgkMBUl
suIv ehg TTYlbnÞúkkic©karkgT½B
TU samut ¬RtÚv)ansÁal;faCaGacarü
sux mkBIkm<úCaeRkam¦ TTYlbnÞúkGb;rMmenaKmn_viC¢a
can; sm½y TTYlbnÞúkEpñkesdækic©
b:ul Bt
¬eQμaHedIm saLút s¦
b:ul Bt ekItqñaM1925 RtÚvnwgqñaMqøÚvenAextþkMBg;FM.
«Bukrbs; b:ul Bt KWCam©as;dIsþúksþmÖmñak;. b:ul Bt
)aneTArs;enACamYybgRbúsEdlCam®nþIeFVIkarenAkñúg
RBHbrmraCvaMgenAeBlGayu)anR)aMmYyqñaM. enAPñMeBj
b:ul Bt )ansikSaeronsURtenAtamsala)araMgCaeRcIn
ehIy)anbYsCaelakenn.
enAqñaM1949 b:ul Bt )anTTYlGaharUbkrN_eTA
sikSaenARbeTs)araMg b:uEnþmin)anTTYlsBaØab½RteT.
kñúgGMLúgeBlsñak;enAeronsURtenARkúg):arIs b:ul Bt
)ankøayeTACasmaCikbkSkumμúynIsþ)araMg ehIy)an
cMNayeBly:ageRcIneTAelIskmμPaBneya)ay. enA
eBl b:ul Bt RtLb;mkRbeTskm<úCavijenAqñaM1953
b:ul Bt )anbeRgónRbvtþiviTüanigPUmiviTüaenAsalaÉkCn
ehIy)ancUlrYmCamYyclnakumμúynIsþxusc,ab;mYy.
b:ul Bt erobkarCamYy exov b:uNÑarI enAqñaM1956.
enAqñaM 1960 b:ul Bt manzan³TIbIenAkñúgbkSBlkr
km<úCa. b:ul Bt RtÚv)ancat;taMgCaGnuelxabkSTIBIr
kñúgqñaM1961 nigCaelxabkSkñúgqñaM1963. eRkay
mk b:ul Bt )andwknaMkgT½BExμrRkhmeFVIs®gÁamRbqaMg
nwgrbbsaFarNrdæExμrrbs;elakesnaRbmux ln; nl;.
b:ul Bt )ankøayCanaykrdæm®nþIrbs;km<úCaRbCaFib
etyükñúgqñaM1976 ehIy)anbBa©b;tMENgenHenAqñaM
1979 b:uEnþ)anbnþsßitenACaemdwknaMd¾man\T§iBlrbs;
ExμrRkhmdEdl. b:ul Bt rs;enAnireTsxøÜnPaKeRcIn
enAtamRBMRbTl;Exμr-éf rhUtdl;éf¶TTYlmrNPaBenA
éf¶TI15 Exemsa qñaM1998. saksBrbs; b:ul
Bt RtÚv)anbUCaenAéf¶TI17 Exemsa qñaM1998.7
enAeBlEdls®gÁam\NÐÚcinelIkTImYyRtÚvbBa©b;enAqñaM1954 kgT½Brbs;)araMg)andkecjBI\NÐÚcin
ehIykgkmøaMgrbs;evotmij6k¾dkecjBIkm<úCaEdr. eTaHCay:agNak¾eday k¾smaCikkgT½BevotNammYy
cMnYn bnþsñak;enAkm<úCateTAeTot. edaymankar)armÖBIsuvtßiPaBbdivtþn__enAeBlEdlrbbneya)aymankar
pøas;bþÚr suIv ehg/ can; sm½y RBmTaMgkmμaPi)al nigskmμCnbkSRbCaCnbdivtþn_ExμrCagmYyBan;nak;eTot
)anePosxøÜneTAevotNamxageCIg EdlenATIenaH GñkTaMgenH)ancUlrYmCamYy sWg g:ukmij nigskmμCn
déTeTotEdlePosxøÜneTAdl;TIenaHmunbnþic.
minyUrb:unμan suIv ehg )anvilRtLb;mkkm<úCavij GmdMeNIreday nYn Ca ¬smaCikbkSkumμúynIsþ
\NÐÚcin Edl)aneTAhVwkhVWnenARbeTséfnigevotNam¦ nigkmμaPi)alCan;x<s;epSgeTot. edaysarembkS
sWg g:ukmij sñak;enAnireTsxøÜnÉTIRkúghaNUy bkSRbCaCnbdivtþn_ExμrRtÚv)andwknaMedayKN³kmμaFikarmCÄim
beNþaHGasnñmYy Edlman suIv ehg Caelxa nig TU samut CaGnuelxa. nYn Ca manzan³TIbIkñúgbkS.
esa Pwm ¬elxaPUmiPaKbUBa’kñúgry³ kalkm<úCaRbCaFibetyü¦CasmaCiklMdab;TIbYn. karRKb;RKgTUeTAenA
kñúgbkSsßitkñúgédkmμaPi)alevotNam paM v:an;)a EdlFøab;rs;enAkñúgRbeTskm<úCa ehIyEdl)anGHGagfa
evotNamKYrbnþRKb;RKgelIclnakumμúynIsþenAkm<úCabnþeTAeTot.
eeyyaaFFaaEExxμμrrRRkkhhmmkkMMBBuuggppwwkkTTwwkkddUUgg ¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
8
TU samut TTYlxusRtÚvelIskmμPaB kargarrbs;bkSenATIRkúgedaymanCMnYyBI nYn Ca nig saLút s
¬eRkaymkRtÚv)ansÁal;fa b:ul Bt¦ Edl
eTIbEtRtLb;mkBIsikSaenARbeTs)araMg.
RkúmkumμúynIsþenAPñMeBj)aneRbIR)as; b:ul
Bt CaGñkTak;TgkñúgkarbegáItKNbkSRsb
c,ab;mYyehAfa {{bbkkSSRRbbCCaaCCnn}}. KNbkS
enH)ancUlrYmRbkYtRbECgkñúgkare)aHeqñat
Cati qñaM1955 RsbtamesckþIseRmc
énkic©RBmeRBógTRkúghSWENv7. KNbkS
enHdwknaMeday Ek mas EdlCamnusSsßit
enAeRkamkarbgÁab;bBa¢arbs; TU samut.
b:ul Bt )anCYybegáItlkçnþik³nig
kmμviFIneya)ayrbs;bkS. b:ul Bt k¾
)aneFVITMnak;TMngCamYyKNbkSRbCaFib
etyü EdlnwgcUlrYmRbkYtRbECgCamYy
KNbkSsgÁmra®sþniymeTIbbegáItfμIrbs;
semþcRBH neratþm sIhnu kñúgkare)aHeqñat
qñaM1955Edr. b:ul Bt eCOCak;fa
KNbkS RbCaFibetyüEdlmanninñakar
RbqaMgnwgBYkskþiPUmi nigmUlFnniymenaH
nwgQñH enAkñúgkare)aHeqñatenH ehIynwg
pþl;\T§iBlneya)ayxøH²mk[Rkúmkumμúy
nIsþkm<úCa.
eTaHCay:agenHkþI b:ul Bt )aneFVI
karBüakrN_xusTaMgRsug. KNbkSsgÁm
ra®sþniym)anQñHekAGITaMgGs;enAkñ úg
rdæsPaCati cMENkbkSRbCaCnTTYlsMeLg
eqñatEtbIPaKryb:ueNÑaH. Pøam²enaH suIv
ehg eCOCak;fa buBVehturbs;RkúmkumμúynIsþ
enAkm<úCasßitkñúgPaBGs;sgÇwm eRBaHfa
RbCaCnesÞIrEtTaMgGs;)anKaMRTkmμviFI
neya)ayrbs;semþcRBH neratþm sIhnu
nYn Ca ¬eQμaHedIm rugLWt LavDI ¦
nYn Ca ekItqñaM1926 enAextþ)at;dMbg. enAqñaM1942
nYn Ca )aneTAbnþfñak;mFümsikSakRmit2enATIRkúg)agkk
edayrs;enAvtþbiNÐcam:abUBit. enAqñaM1944 nYn Ca sikSa
Epñkc,ab;enAsklviTüal½yFmμsat EdlenATIenaH nYn Ca
)ancUlCasmaCikbkSkumμúynIsþéf.
nYn Ca vilRtLb;mkRbeTskm<úCaenAqñaM 1950 ehIy
)anbþÚrsmaCikPaBrbs;xøÜnmkCasmaCikbkSkumμúynIsþ\NÐÚcin.
nYn Ca )ancUlsikSavKÁhVwkhVWnenATIRkúghaNUykñúgqñaM1954
ehIy)anvilRtLb;mkkm<úCavij enAqñaM1955. nYn Ca
RtÚv)aneRCIserIsCaGnuelxabkSBlkrkm<úCaenAqñaM1960.
kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü nYn Ca RtÚv)aneRCIstaMg
CaRbFansPatMNagRbCaCnkm<úCa. nYn Ca k¾mantMENgCa
GnuelxaKN³kmμaFikarmCÄim nigKN³kmμaFikarGcié®nþy_bkS
pgEdr. nYn Ca edIrtYnaTIsMxan;kñúgbBaðasnþisux ehIykñúgnam
CakmμaPi)alCan;x<s;lMdab;TIBIr nYn Ca
TTYlxusRtÚvkñúgkarGnuvtþ eKalneya)ayeXareXACaeRcIn
Edl)anGnum½t[Gnuvtþeday KN³kmμaFikarGcié®nþy_bkS.
nYn Ca )annireTsxøÜneTARBMEdnExμr-éf enAqñaM1979.
nYn Ca nig exov sMpn )ancuHcUlCamYyraCrdæaPi)alkm<úCa
enAéf¶TI25 ExFñÚ qñaM1998 bnÞab;BImrNPaBrbs; b:ul Bt.
nYn Ca RtÚv)ancab;xøÜn nigXuMxøÜnbeNþaHGasnñenAéf¶TI19
ExkBaØa qñaM2007 edayGgÁCMnuMCRmHvisamBaØkñúgtulakar
km<úCa ¬G>v>t>k¦. nYn Ca RtÚv)anecaTRbkan;BIbT]Rkidækmμ
RbqaMgnwgmnusSCati GMeBIbMBarbMBany:agF¶n;F¶reTAelIGnusBaØa
TIRkúghSWENv cuHéf¶TI12 ExsIha qñaM1949 GMeBIRbl½y
BUCsasn_ kareFVImnusSXat kareFVITaruNkmμ nigkareFVITukçbuk
emñjelIsasna.
G>v>t>k )anecaTRbkan; nYn Ca dak;XuMXaMgGs;mYy
CIvit. rhUtmkdl;cugqñaM2015enH nYn Ca enAEtminRBm
TTYlkMhus ehIyesñIrsuM[mansavnakarbnþelIsMNuMerOgKat;.
9
CagKMniteFVIbdivtþn_. CagenHeTAeTot clnaExμr\sSr³mYycMnYn)ane)aHbg;ecalkarts‘Urbs;xøÜn ehIycuHcUl
CamYyraCrdæaPi)alrbs;semþc RBHneratþm sIhnu. enAqñaM1956 suIv ehg )aneFVIkarTak;TgCasm¶at;CamYy
]tþmesnIy_ ln; nl; EdlCaGKÁbBa¢akarkgT½Brbs;semþcRBH neratþm sIhnu ehIyEdl)anpþl;CUn suIv ehg
nUvkarFanasnþisuxsuvtßiPaBpÞal;xøÜn. enAqñaM1959 suIv ehg )ancuHcUlCamYyraCrdæaPi)alsgÁmra®sþniymrbs;
semþcRBH neratþm sIhnu EdleFVI[GaCJaFrrdæaPi)almanlT§PaBcg¥úlnigcab;xøÜnkmμaPi)albkSlYclak;xusc,ab;
CaeRcInrUb. eyagtamsmþIrbs; b:ul Bt BIqñaM1955dl;qñaM1959 smaCikbkSRbCaCnbdivtþn_ExμrRbEhl
90PaKryRtÚv)ancab;xøÜn nigsmøab;. rhUtmkdl;edImqñaM1960 manEtkmμaPi)albkS RbEhl800nak;
nigsaxabkSBIrenACnbTb:ueNÑaH EdlenAmanskmμPaB nigdMeNIrkareBjelj. saxaTaMgBIrenaHrYmman ³
PUmiPaKbUBa’ manmUldæanenAextþkMBg;cam ¬dwknaMeday esa Pwm¦nig
PUmiPaKnirtI manmUldæanenAextþtaEkv ¬dwknaMeday Qit eCOn ehA tam:uk¦.
TU samut/ b:ul Bt/ nig nYn Ca )anbnþdwknaMskmμPaBbkSenATIRkúgPñMeBj edaymanCMnYyBI eGog
sarI nig sun esn CabBaØvnþmkBIRbeTs)araMg.
3> bkSBlkrkm<úCa
mhasnñi)at;bkSRbCaCnbdivtþn_Exμr)anR)arB§eFVIeLIgCasm¶at; enAkñúgsßanIyrfePøIgnaTIRkúgPñMeBj
BIéf¶TI28dl;éf¶TI30 ExkBaØa qñaM1960. mhasnñi)atenHRtÚv)ancUlrYmedaysmaCikR)aMBIrrUbBIsaxabkS
mmhhaassnnññii))aattbbkkSSkkuummμμúúyynnIIssþþkkmm<<úúCCaa ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
10
enATIRkúgnigdb;bYnrUbBIsaxabkSenACnbT. mhasnñi)at)anseRmcerobcMbkSsaCafμI begáItmaKa’neya)ayfμI
nigbþÚreQμaHbkSeTACabkSBlkrkm<úCa. TU samut )anTTYltMENgCaelxabkS ehIy nYn Ca CaGnuelxa.
enAeBlenaH b:ul Bt manzan³lMdab;TIIbIkñúgbkSehIyTTYltMENgCaGnuelxaTIBIrenAqñaM1961.
bnÞab;BI TU samut )an)at;xøÜn8enAqñaM1962 mhasnñi)atbkSCabnÞan;mYyRtÚv)anR)arB§eFVIeLIg
enAExkumÖ³qñaM1963. mhasnñi)at)aneRCIstaMg b:ul Bt CaelxabkS. nYn Ca EdlmantMENgx<s;
Cag b:ul Bt enAkñúgbkSminRtÚv)aneRCIserIseT edayehtufa nYn Ca manCab;sac;jatiCamYyCnk,t;bkS
ttMMbbnn;;rrMMeeddaaHHrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmmkkññúúggEExx]]ssPPaaqqññaaMM11997722 ¬tMbn;EdlmanépÞBN’páaQUkcas;bgðajBItMbn;Edlkan;kab;edayExμrRkhm
ehIytMbn;EdlmanépÞBN’páaQUkRsalbgðajBItMbn;RKb;RKgedayrdæaPi)alénrbbsaFarNrdæExμr¦ ¬mCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
11
suIv ehg. mü:ageTot nYn Ca KWCaCnkumμúynIsþesμaHRtg;mñak; Edlcg;[bkSBlkrkm<úCakan;EtrwgmaMeLIg
dUecñH nYn Ca mineFVIkarRbkYtRbECgCamYy b:ul Bt sRmab;tMENgenHeT. nYn Ca )anbnþsßitenACaGnuelxa
bkSnigCaCnd¾man\T§iBlmñak;enAkñúgclnakumμúynIsþGs;ry³eBlCagsamsibqñaM.
bnÞab;BITTYltMENgCaelxabkSPøam b:ul Bt )aneTARCkekanenAÉmUldæanT½Brbs;evotNamenA
PaK|sanRbeTseQμaHfa {mnÞIr100}. enAqñaM1965 b:ul Bt )aneFVIdMeNIrtampøÚvlMhUCImij9eTATIRkúg
haNUy edIm,IeFVIkarBiPakSaCamYyevotNamxageCIg. b:ul Bt )aneTAeFVITsSnkic©enARbeTscin nigkUer:
ttMMbbnn;;rrMMeeddaaHHrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmmkkññúúggEExx]]ssPPaaqqññaaMM11997733 ¬tMbn;EdlmanépÞBN’páaQUkcas;bgðajBItMbn;Edlkan;kab;edayExμrRkhm
ehIytMbn;EdlmanépÞBN’páaQUkRsalbgðajBItMbn;RKb;RKgedayrdæaPi)alénrbbsaFarNrdæExμr¦ ¬mCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
12
xageCIg. b:ul Bt RtÚv)anTTYlsVaKmn_enARbeTscin
Rbkbeday PaBrak;Tak;CagenAevotNam ehIy b:ul
Bt mankarmineBjcitþcMeBaHKMnitEdlfa clnakumμúy
nIsþenAkm<úCaRtÚvEtbnþsßitenAeRkamkaremIlkarxusRtÚv
rbs;evotNamteTAeTot.
4> bkSkumμúynIsþkm<úCa
enAExkBaØa qñaM1966 bnÞab;BIdMeNIrbMeBj
TsSnkic©eRkARbeTs b:ul Bt )anbþÚreQμaHbkSeTACa
bkSkumμúynIsþkm<úCa edayehtufa b:ul Bt cg;bnßy
\T§iBlrbs;evotNam nigrwtcMNgmitþPaBCamYycin.
KN³kmμaFikarmCÄimbkSenAeBlenaHrYmman ³ b:ul Bt/
nYn Ca/ eGog sarI/ vn ev:t ¬GtItRKÚbeRgónenA
viTüal½yceRmInviC¢a enAPñMeBj¦ nig sun esn.
kñúgGMLúgTsvtSr_60 smaCikfμI²rbs;ExμrRkhm
)anekIneLIgEfmeTot. PaKeRcInénRkúmenHrs;enARRkkbbTTssSSnnaavvddþþII{{kkmm<<úúCCaa}}rrbbss;;kkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü eellxx33 EExxmmIInnaa
qqññaaMM11997788 ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
kkaarrssEEmmþþggssiill,,³³kkññúúggttMMbbnn;;rrMMeeddaaHHrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmmkkññúúggeexxttþþRRkkeeccHH ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
13
tambeNþayRBMEdnevotNam EdlCatMbn;dac;Rsyal q¶ayBIkgkmøaMgeyaFarbs;semþcRBH neratþm
sIhnu. mUldæanFMrbs;bkSBIqñaM1966eTAqñaM1970sßitenAextþrtnKIrI.
enAExmIna qñaM1970 ]tþmesnIy_ ln; nl; nigshkarIrbs;Kat;EdlniymshrdæGaemrik)aneFVIrdæ
RbharTmøak;semþcRBH neratþm sIhnu ecjBIRBHRbmuxrdæedayeCaKC½y. minyUrb:unμanbnÞab;BIenaH kgkmøaMg
evotmij evotkug nigExμrRkhm)ankan;kab;tMbn;CaeRcInenAkñúgRbeTs. RbCaCnrab;muWnnak;)anbdiesF
minKaMRTrdæaPi)alsaFarNrdæExμrrbs;elakesnaRbmux ln; nl; ehIyEbrCacUlrYmCamYyExμrRkhm edIm,I
naMyksemþcRBH neratþm sIhnu mkRKb;RKgGMNacvij. kñúgeBlenaHEdr semþcRBH neratþm sIhnu
)annireTsRBHkayeTARbeTscin. edaymankarelIkTwkcitþ nigkarCYyeRCamERCgBIsMNak;rdæaPi)alcin
rdæaPi)alevotNamxageCIg nigbkSkumμúynIsþkm<úCa RBHGgÁ)anbegáIt{rNsirSrYbrYmCatikm<úCa} nigrdæaPi)al
nireTsmYyEdlmaneQμaHfa {raCrdæaPi)alrYbrYmCatikm<úCa}10. smaCikbkSkumμúynIsþkm<úCak¾CasmaCik
rbs;raCrdæaPi)alrYbrYmCatikm<úCaEdr.
sPaBkarN_vivtþn_TaMgenH)anpþl;»kasy:ageRcIndl;RkúmExμrRkhm. evotNamxageCIg nigcin
KaMRTRkúmExμrRkhm ehIysemþcRBH neratþm sIhnu )anGMBavnav[RbCaCnrt;cUléRBm:aKI¬éRBEdlGñkts‘UeFVI
bdivtþn_lak;xøÜn¦ CYypþÜlrMlMrdæaPi)alsaFarNrdæExμrrbs;elakesnaRbmux ln; nl;. CagenHeTAeTot
karTmøak;RKab;Ebkd¾sn§wksn§ab;rbs;rbbsaFarNrdæExμr eRkamkarCYyeRCamERCgrbs;shrdæGaemrikeTAelI
pøÚvpÁt;pÁg;smÖar³ nigmUldæannanarbs;RkúmkumμúynIsþ )aneFVI[mankarKaMRTExμrRkhmBIsMNak;RbCaCnkan;Et
eRcIneLIg ehIykmøaMgT½Brbs;ExμrRkhmmancMnYnkan;EtekIneLIgCalMdab;.
kgkmøaMgkumμúynIsþevotNam )ancak;b¤skan;EteRCAeTAkñúgRbeTskm<úCaenAqñaM1970 ehIy)aneFVI
karCamYyExμrRkhmedIm,IerIsnighVwkhVWnT½BsRmab;kgkmøaMgts‘U Edl)anekIneLIgBIcMnYnRbEhl3Ban;nak;
enAqñaM1970 eTAcMnYn4muWnnak;kñúgqñaM1973. enAelIsmrPUmi edaymanCMnYyBIevotNam ExμrRkhm)an
TTYlC½yCmñHelIkgT½Brbs;elakesnaRbmux ln; nl; CabnþbnÞab;. cugqñaM1972 kgT½BevotNam)andk
ecjBIkm<úCa ehIy)anRbKl;bnÞúksMxan;²éns®gÁamenHmk[bkSkumμúynIsþkm<úCaRKb;RKgvij. eTaHCay:ag
enHkþI TIRbwkSaevotNam 2 b¤3Ban;nak; )anbnþsñak;enAeFVICaTIRbwkSaEpñkbec©keTs.
cab;BIExmkradl;ExsIha qñaM1973 rbbsaFarNrdæExμrEdlmanshrdæGaemrikCaGñkpÁt;pÁg;eRKÓg
sBVavuF )anTmøak;RKab;EbkRbmaNknøHlanetanelIkm<úCa ehIyeFVI[RbCaCnExμrRbEhlbIEsnnak;søab;
)at;bg;CIvit. karTmøak;RKab;EbkenH)anBnüWtdl;dMeNIreq<aHeTArkC½yCmñHrbs;ExμrRkhm ehIyenAkñúgeBl
CamYyKñaenaH mnusSCaeRcInEdlxwgsm,anwgkarTmøak;RKab;Ebk ehIyEdlman)at;bg;smaCikRKÜsarxøÜn
enaH )ancUlrYmCamYybdivtþn_ExμrRkhm.11
kgT½BExμrRkhmmanPaBsVahab; nigeKarBvin½yCagkgT½Brbs;rdæaPi)alsaFarNrdæExμr ehIyRkúm
ExμrRkhmGacRTaMRTnwgkarxVHxatmðÚbGaharnigfñaMsgáÚv)an. CagenHeTAeTot {ExμrhaNUy}12mYycMnYn)an
RtLb;cUlmkkñúgRbeTsvij edIm,ICYyclnabdivtþn_rbs;ExμrRkhm. GñkTaMgGs;enHRtÚv)andak;[kan;tMENg
fñak;TabenATUTaMgRbeTs b:uEnþrhUtmkdl;qñaM1973 KWbnÞab;BITIRbwkSaevotNamPaKeRcInRtLb;eTARbeTsxøÜnvij
14
GñkTaMgenaHRtÚv)aneFVIXatCasm¶at; eRkambBa¢arbs;fñak;dwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCaEdlcg;[bkSecjputBI
\T§iBlrbs;evotNam.
enAedImqñaM1973 85PaKryénTwkdIRbeTskm<úCa)anFøak;eRkamkarRtÜtRtarbs;ExμrRkhm ehIy
kgT½Brbs;elakesnaRbmux ln; nl; esÞIrEtKμanlT§PaBeFVIkarRbyuT§bnþeTAeToteT. eTaHCay:agenHkþI
edaysarmanCMnYyBIshrdæGaemrik kgT½BelakesnaRbmux ln; nl; manlT§PaBbnþkarRbyuT§CamYyExμr
RkhmGs;ry³eBlCagBIrqñaMbnþmkeTot.
15
ssUU vvNNÑÑaa eehhAA eessaa PPwwmm ¬¬rrUUbbkkNNþþaall kkññúúggsseemmøøóókkbbMMBBaakk;;BBNN’’eexxμμAA¦¦ nniiggkkggTT½½BBEExxμμrrRRkkhhmmeeFFVVIIddMMeeNNIIrrTTssSSnnkkiicc©©eeTTAAkkaann;;kkggmmYYyyéénnkkggkkmmøøaaMMggRRbbyyuuTT§§
ssμμ½½RRKKcciittþþkkuummμμúúyynnIIssþþrrbbss;;eevvoottNNaamm kkññúúggqqññaaMM11997733.. rrUUbbfftteennHHRRttÚÚvv))aannffttPPøøaamm²²bbnnÞÞaabb;;BBIIkkggTT½½BB]]TTÞÞaammssmm<<½½nn§§mmiittþþccaabb;;eeppþþIImmeeFFVVIIkkaarrvvaayyRRbbhhaarreeTTAA
eellIImmUUllddææaannTT½½BB XXuuMMRRkkee))AA kkññúúggeexxttþþkkMMBBgg;;ccaamm EEddllCCaaEEppññkkmmYYyyéénnss®®ggÁÁaammssuuIIvviillRRbbqqaaMMggnnwwggrrddææaaPPii))aalléénnrrbbbbssaaFFaarrNNrrddææEExxμμrrddwwkknnaaMMeeddaayyeellaakk
eessnnaaRRbbmmuuxx llnn;; nnll;;.. eeRRkkaayymmkk eessaa PPwwmm ))aannkkøøaayyeeTTAACCaaeellxxaabbkkSSkkuummμμúúyynnIIssþþkkmm<<úúCCaaRRbbccaaMMPPUUmmiiPPaaKKbbUUBBaa’’éénnkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü..
eessaa PPwwmm ))aanneeFFVVIIGGttþþXXaatteennAAééff¶¶TTII33 EExxmmiiffuunnaa qqññaaMM11997788.. ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa nigTIPñak;garsarB½t’manrbs;evotNam¦
Adobe Illustrator CS2.lnk
CMBUk3
kareLIgkan;GMNacrbs;ExμrRkhm
1> karcUlkan;kab;TIRkúgPñMeBj
éf¶TI17 Exemsa qñaM1975)anbBa©b;nUvkareRCótERCkBIsMNak;breTs karTmøak;RKab;Ebk nigkar
RbQmGavuFdak;Kñaéns®gÁamsuIvilExμrry³eBl5qñaMenAkm<úCa. k¾b:uEnþenAéf¶dEdlenH TIRkúgPñMeBj)anFøak;eTA
kñúgkarRKb;RKgrbs;kgkmøaMg]TÞamkumμúynIsþTaMgRsug.
kgkmøaMg]TÞamEdlRbkbedayÉksNæanBN’exμAnigBN’Gacm_esH )aneFVIdMeNIrcUlTIRkúgPñMeBjBIRKb;
TisTI. RbCaCnkñúgTIRkúgTaMgGs;)annaMKñaecjmkQreRtóbRtatamdgpøÚv ehIyERskGbGrsaTrnigRKvITg;
RkNat;s. eTaHCay:agenHkþI k¾manmnusSCaeRcInnak;)ansm¶Mlak;xøÜnenAkñúgpÞH edayRBÜy)armÖfa xøÜnGac
RtÚvcab;xøÜn b¤)aj;smøab; eRBaHPøam²enaH ExμrRkhm)anRbkastamviTüúCatifaxøÜnminEmnmkedIm,Icrca
CamYynrNaTaMgGs; ehIynwgeFVIkarRbharCIvitEtm®nþICan;x<s; nigembBa¢akarkgT½Brbs;rdæaPi)alcas;
b:ueNÑaH13.
kkmmμμaaPPii))aallCCaann;;xx<<ss;;EExxμμrrRRkkhhmmnniiggKKNN³³RRbbttiiPPUUCCaann;;xx<<ss;;PPUUmmaa ddwwkknnaaMMeeddaayyRRbbFFaannaaFFiibbttII eenn vviinn eennAAkkññúúggRRBBHHbbrrmmrraaCCvvaaMMgg
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
16
CnbreTsrab;rynak;nigCnCatiExμrmYycMnYn)anrt;eTARCkekanenAsNæaKarLWPñM ¬bc©úb,nñsNæaKar
LWr:Uy:al;¦ Edlkak)aTRkhmGnþrCati)anRbkasfaCatMbn;GBüaRkwt. b:uEnþenAeBlEdlExμrRkhmcUl
Binitüe)assm¥atsNæaKarenH CnbreTs GñkkaEst nigCnCatiExμrRbEhlmYyrynak;epSgeTot)anrt;eTA
RCkekankñúgbrievNsßanTUt)araMgvij. ExμrRkhm)anbBa¢a[CnCatiExμrTaMgGs;enAkñúgsßanTUteFVIdMeNIreTAkan;TI
CnbTedIm,IeFVIkargarksikmμ. CnbreTsRbmaN610nak;)anbnþsñak;enAkñúgsßanTUt Gs;ry³eBlBIrs)þah_
eTot munnwgRtÚvdwkCBa¢ÚntamLaneTAkan;RBMEdnéf.
Pøam²bnÞab;BIrMedaH)anTIRkúgPñMeBj ExμrRkhm)anRbharCIvitemdwknaMCan;x<s;bIrUb m®nþIraCkar nig
nayTahanrab;rynak;rbs;rdæaPi)al
saFarNrdæExμr. emdwknaMCan;x<s;TaMgbI
rUbenHrYmmannaykrdæm®nþI Lúg bUer:t
RBHGgÁm©as;suIsuvtiß sirimt³ nig ln;
Nun ¬b¥ÚnRbúsrbs;elakesnaRbmux
ln; nl;¦. elakesnaRbmux)ancak
ecjBIRbeTsmunenHbnþicCamYynwgR)ak;
esaFnnivtþn_cMnYn1landuløarGaemrik.
rdæaPi)alshrdæGaemrik)anyl;RBm
CemøósGñkTaMgbIeTAkan;shrdæGaemrik
b:uEnþGñkTaMgenH)anbdiesFminRBmcak
ecj. RBHGgÁm©as; suIsuvtßi sirimt³
)ansresrsMbuRtmYyc,ab;epJIeTAsßan
TUtshrdæGaemrik EdlmanesckþIfa ³
´sUmsEmþgnUvkardwgKuNy:agesμaHsμ½RKcMeBaHsMbuRt nigkarpþl;CUnrbs;elakedIm,InaM´eTAkan;
esrIPaB. b:uEnþBueT§aeGIy ´minGaccakecjkñúgsPaBd¾kMsakEbbenH)aneT. cMeBaHelak
ehIyCaBiesscMeBaHRbeTsd¾Gs©arürbs;elak minEdleCOmYyvinaTINaeLIyfa elakdac;citþ
e)aHbg;ecalmnusSEdl)aneRCIserIsykesrIPaB. elak)anbdiesFminpþl;karkarBardl;
eyIg´ ehIyeyIg´minGaceFVIGVI)anTaMgGs;. elak)ancakecj ehIyvaKWCaesckþIR)afñarbs;
EdlfaelaknigRbeTsrbs;elaknwgrkeXIjsuPmgÁlenAeRkamemX. b:uEnþsUmkt;cMNaM[)an
l¥fa RbsinebI RtÚvsøab;enATIenH enAnwgkEnøg KWenAkñúgRbeTsrbs; Edl´RsLaj; k¾mindwg
eFVIem:cEdr BIeRBaHmnusSeyIgRKb;rUbekItmkehIyRtÚvEtsøab;eTAvijenAéf¶NamYyminxan.
´)anRbRBwtþkMhusEtmYyKt; KWkareCOCak;eTAelIshrdæGaemrik. sUmTTYlnUvmenaseBa©tna
rab;GanGMBI´ Ék]tþm mitþCaTIRsLaj; mitþd¾esμaHRtg;nigrYsrayrak;Tak;rbs;´. ssiirriimmtt³³14
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmnniiggTTIIRRbbwwkkSSaacciinnQQrreennAABBIImmuuxxssNNææaaKKaarrLLWWPPññMM ¬bc©úb,nñsNæaKarLWr:Uy:al;¦
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
17
2> karCemøósRbCaCnecjBITIRkúgnigTIRbCuMCn
RbCaCnenAtamTIRkúgnigTIRbCuMCnPaKeRcIneCOCak;fa xøÜnnwgrs;enARbkbedaysuxsnþiPaBeRkamkar
RKb;RKgrbs;emdwknaMfμIrbs;xøÜn ehIyfaRbCaCnRKb;rUbnwgBYtédKñaeFVIkaredIm,IbRgÜbbRgÜmCati. pÞúyeTAvij
BIrb¤bIem:agbnÞab;BIkan;kab;TIRkúgPñMeBj kgT½BExμrRkhm)ancab;epþIm)aj;rHeTAelIGakasCasBaØabgçM[RbCaCn
cakecjBITIRkúg.
ExμrRkhm)anbgçMGñkrs;enATIRkúgPñMeBjRbEhlBIrlannak; EdlkñúgenaHrYmbBa©ÚlTaMgGñkePosxøÜnkñúg
GMLúgeBls®gÁamCagmYylannak;pg[eTACnbT. kñúgry³eBlmYys)þah_ RbCaCnkñúgTIRkúgPñMeBjnig
TIRbCuMCnepSg²eTot EdlFøab;RKb;RKgedayrbbsaFarNrdæExμrRtÚv)anbeNþjecjeTAeFIVkargarksikmμenA
tMbn;CnbT.
suwm sut ehA kuy EdlCaGñkFak;suIkøÚenATIRkúgPñMeBj)anrMB£keLIgvijnUvehtukarN_EdlKat;)an
eXIjkñúgGMLúgeBlCemøós ³
enAéf¶TI17 Exemsa qñaM1975 )anecjdMeNIreTARbkbrbrdUcFmμta. BIr-bIem:ag
eRkaymk eXIjkgT½BExμrRkhmeFVIdMeNIrmkPñMeBj. RbCaCn)anecjmkeRkAehIy
eemmddwwkknnaaMMkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüüCCYYbbCCaammYYyyKKNN³³RRbbttiiPPUUbbrreeTTss ¬rab;BIeqVgeTAsþaM ³ KN³RbtiPUbreTs/ b:ul Bt/ nYn Ca/ Duc nig eGogsarI¦
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
18
RKvIRkNat;snigGavssVaKmn_ExμrRkhm. Pøam²enaH BYkeK)an)aj;kaMePøIgeTAelI
Gakas bBa¢aRbCaCn[cakecjBITIRkúgedayGHGagfaGaemrikaMgnwgmkTmøak;RKab;Ebk.
dUcGñkÉeTotEdr ´)anRbjab;Rbjal;eFVIdMeNIrcakecjenAem:agdb;CamYybgRbus´
mitþPkþienAvtþCamYy´ nigelaksgÇ. enAelIpøÚvd¾ENnNan;tan;tab; B¤sUrsMeLgmnusS
mñaERskehArk«Bukmþaynigbgb¥Ún nigsERmkekμg²yMTarrk)ay. ExμrRkhm)anrwb
GUsykrbs;rbrRbCaCn. GñkEdlCMTas;minRBm[nwgRtÚvsmøab; b¤k¾cab;xøÜnykeTA
)at;. enAeBlEdl´kMBugEtedIr T½BExμrRkhmRsImñak;)anTajkGav´ ehIysYr´fa
CaGtItTahanb¤? Kat;ruj´fyeRkayvij enAeBlEdl´R)ab;Kat;fa´CakUnsisS.
´k¾)anbnþdMeNIrrbs;´eTARkúgtaexμA. enAtampøÚv ´)aneXIjsaksBEdleTIbEt
ehImfμI²CaeRcIn. bnÞab; BI)aneFVIdMeNIrGs;ry³eBlbIéf¶ ´)anmkdl;extþtaEkv.
minmankarelIkElgNa
mYyeTenAkñúgkarCemøósenH. Gñk
CMgWRtÚv)anbeNþjecjBImnÞ Ir
eBTü. GñkePosxøÜnrab;Ban;nak;
CaBiess kUnekμg cas;Cra nigGñk
CMgW)ansøab;enAtampøÚv. ®sþIman
épÞeBaH CaeRcIn)ansøab;enAeBl
sRmalkUn edaysarKμanfñaM nig
esvasuxaPi)al. kUnekμg)an
vegVg)at;BI«Bukmþay ehIyRbCa
CnPaKeRcIn mindwgfaetImanGVI
kMBugEtekIteLIgenaHeT.
sU rI RbCaCnrs;enAextþ
taEkvk ¾)anr MB £kB IRB wt þ ikarN_
CemøósRbCaCnecjBITIRkúgPñMeBj
Edr. bþIrbs; sU rI KWCaTahan
rbs;rbbsaFarNrdæExμrEdlRtÚv
rbYsRtg;ePøAkñúgeBlRbyuT§CamYy
kgT½BExμrRkhm ehIyRtÚvbBa¢Ún
mkBüa)alenAmnÞIreBTüPñMeBj.
sU rI )anerob rab;fa ³GGaakkaassyyaannddææaannGGnnþþrrCCaattiieeBBaaFFiicciinnttuugg¬¬PPññMMeeBBjj¦¦ EExxeemmssaa qqññaaMM11997755
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
19
kgT½BExμrRkhm)anbBa¢a[BYkeyIgecjBITIRkúg. niyayfa {´minGaceTA)aneT eRBaH
´kMBugmanépÞeBaH ehIybþI manrbYsF¶n;}. BYkeKenAEtbgçM[eyIgcakecj. BYkeyIgyM
eGIyyMeRBaHbþI´edIrminrYc. bnÞab;mk eyIgrk)anreTHmYy. ´RKah_bþI´dak;elIreTH
ehIy)andak;RkmaTak;kGUsbþI bnþeTot. eyIgcg;eTAtaEkv EtExμrRkhm)anbgçM[eyIg
eFVIdMeNIreTAmuxbnþeTottampøÚvCatielx5. eyIgqøgkat;ERBkkþam ehIyk¾Qb;daM)ay
hUb. eBlhUb)ayehIyeKR)ab;eyIg[eTAmuxeTot. GUsreTHeLIgrlakRkelonGs;
ehIy. enAtampøÚv bþI´RtÚveKcab;ykeTAsmøab;ecal. ´yMxøaMgNas; b:uEnþmindwgeFVI
y:agem:c. ´)aneTAdl;RsukcmáarelI extþkMBg;cam. mYyExeRkaymk ´qøgTenø)an
kUnRsImYy.
ExμrRkhm)anBnül;ehtuplCaeRcInGMBImUlehtu EdlGgÁkarRtÚvbeNþjRbCaCnTaMgGs;[ecjBI
TIRkúg. kñúgGMLúgeBlCemøós ExμrRkhm)anR)ab;RbCaCnfa shrdæGaemriknwgmkTmøak;RKab;EbkenAPñMeBj
ehIyfa RbCaCnmincaM)ac;cak;esapÞHeT eRBaHfaRbCaCnTaMgGs;nwgGacRtLb;mkvijkñúgry³eBlBIr-
bIéf¶eTot.
eGog sarI ]bnaykrdæm®nþITTYlbnÞúkkic©karbreTsrbs;km<úCaRbCaFibetyü eRkaymk)anBnül;
ehtuplénkarCemøósfa bNþalmkBIkgVHxatsmÖar³nigmeFüa)aydwkCBa¢ÚnmðÚbGaharmkkan;TIRkúg. b:ul
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmeennAAvvaallEERRss ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
20
Bt enAkñúgeBlbMeBjTsSnkic©enARbeTscinenAExtula qñaM1977 )anniyayfa mUlehtuénkarCemøós
RbCaCnKWedIm,IbMEbkRkúmcarkic©rbs;xμaMg.
RbvtþiviTUPaKeRcIn)anyl;Rsbfa ExμrRkhmmankarebþCJacitþy:agmutmaMedIm,IERbkøaykm<úCa[eTACa
RbeTsrbs;ksikrnigBlkrEdlkñúgenaHGMeBIBukrlYy skþiPUminiym nigmUlFnniym nwgRtÚvlubbM)at;ecal
TaMgRsug. ExμrRkhmyl;eXIjfaRbCaCnenATIRkúgnigTIRbCuMCnnanaCamnusSmins¥ats¥M ehIymanEtksikr
enAtamTICnbTb:ueNÑaHEdls¥ats¥MRKb;RKan;sRmab;bdivtþn_rbs;xøÜn.
bnÞab;BIkarCemøós)anbBa©b; TIRkúgPñMeBj)ankøayeTACa {TIRkúgexμac} EdlmanmnusSrs;enARbEhl
4muWnnak;b:ueNÑaH. GñkEdlbnþsßitenAkñúgTIRkúgKWsuT§EtCakmμaPi)alCan;x<s;ExμrRkhm kgT½B nigkmμkrerag
cRk. manhaglk;TMnijEtmYyKt;enAkñúgTIRkúg¬pSarFMfμI¦ EdlebIklk;sRmab;GñkkarTUt. ExμrRkhm)anÉeka
RbeTsBIBiPBelakxageRkA. ExμrRkhmminebIkTUlay[CnbreTscUlmkkñúgRbeTseT ehIyk¾minebIkTUlay
[RbCaCnExμrcakecjBIRbeTsEdr.
BIr-bIéf¶bnÞab;BI b:ul Bt nigkmμaPi)alCan;x<s;rbs;bkSkumμúynIsþkm<úCa)aneFVIdMeNIrcUlmkTIRkúg
d¾s¶at;RCgMenH RkúmExμrRkhm)anerobcMBiFIbuNürMB£kviBaØaNkçn§cMeBaHGñkEdl)anBlICIvitkñúgGMLúgeBl
s®gÁam. enATIRkúgeb:kaMgÉeNaHvij manmnusSCagmYymuWnnak;nigm®nþICan;x<s;cinCaeRcInrUb)anR)arB§BiFI
C½yCmñHrbs;kgT½BkumμúynIsþkm<úCa elIrdæaPi)alsaFarNrdæExμrEdlKaMRTedayshrdæGaemrik.
eTaHCay:agNak¾eday k¾semþcRBH neratþm sIhnu emdwknaMmanEteQμaHrbs;kgT½Bbdivtþn_min)an
cUlrYmkñúgBiFIenHeT. RBHGgÁKg;enAEk,rRBHmatarbs;RBHGgÁ KWRBHmhakSRtiyanI suIsuvtiß kusum³narIrtn_
sirIvDÆna EdlkMBugEtRbQYnCaTm¶n;enATIRkúgeb:kaMg. kñúgGMLúgeBlKg;enAnireTsxøÜnenATIRkúgeb:kaMgtaMgBI
qñaM1970 rdæaPi)alkumμúynIsþcin)anfVayRBHGgÁnUvkarKaMRTTaMgpøÚvneya)aynigpøÚvcitþ RBmTaMgPUmiRKwHRbkb
edaypasukmYyeTotpg. eRkaymk RBHGgÁ)aneFVIesckþIEføgkarN_mYyekatsresIrBIC½yCmñHrbs;Exμr
Rkhm.
21
CMBUk4
karbegáItrdæaPi)alkm<úCaRbCaFibetyü
1> GgÁkar15
eTaHbICaExμrRkhm)aneFVIs®gÁamRbqaMgnwgrbbsaFarNrdæExμrrbs;elakesnaRbmux ln; nl; Gs;
ry³eBl5qñaMk¾eday k¾clnanigemdwknaMsMxan;²rbs;ExμrRkhmminRtÚv)anpSBVpSayCasaFarN³Edr.
bkSkumμúynIsþkm<úCa)anrkSakarsm¶at;enHesÞIrEteBjry³eBlEdlxøÜnRKb;RKgRbeTskm<úCa.
GgÁkarbdivtþn_RtÚv)anbegáIteLIgedaysmaCikbkSkumμúynIsþkm<úCa. GñkTaMgenHRtÚv)andwknaMCasm¶at;
BIsMNak; b:ul Bt.
enAExkBaØa qñaM1975 KN³kmμaFikarmCÄimbkSkumμúynIsþkm<úCarYmman ³ b:ul Bt/ nYn Ca/ esa
Pwm/ eGog sarI/ sun esn/ tam:uk nig vn ev:t.16
enAqñaM1977 smaCikbInak;eTotKW jwm rs;/ exov
sMpn nig Ek Bk RtÚv)anbBa©ÚleTAkñúgKN³kmμaFikarenH. b:ul Bt/ eGog sarI/ sun esn nig exov
eemmddwwkknnaaMMkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü nniiggssmmaaCCiikkKKNN³³GGcciiéé®®nnþþyy__éénnKKNN³³kkmmμμaaFFiikkaarrmmCCÄÄiimmbbkkSSkkuummμμúúyynnIIssþþkkmm<<úúCCaa ¬BIeqVgeTAsþaMrYmman ³ b:ul Bt ¬elxabkS
kumμúynIsþkm<úCanigCanaykrdæm®nþIénkm<úCaRbCaFibetyü¦/ nYn Ca ¬GnuelxabkSkumμúynIsþkm<úCanigCaRbFansPatMNagRbCaCnkm<úCa¦/ eGog sarI
¬]bnaykrdæm®nþITTYlbnÞúkkic©karbreTs¦/ sun esn ¬]bnaykrdæm®nþITTYlbnÞúkkarBarCati¦/ vn ev:t ¬]bnaykrdæm®nþITTYlbnÞúkEpñkesdækic©¦¦
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
22
sMpn )anTTYlkarGb;rMenARbeTs)araMg cMENk nYn Ca Føab;)ansikSaeronsURtenARbeTséfnigevotNam.
smaCikepSgeToténKN³kmμaFikarmCÄimbkSmancMeNHdwgbnþicbnþÜcb:ueNÑaH.
fñak;dwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCaBIqñaM1976-1978
2> karyagnivtþn_mkkm<úCarbs; semþcRBH neratþm sIhnu
rhUtdl;cugqñaM1975 ExμrRkhmenAEtehAxøÜnÉgfa CaraC
rdæaPi)alrYbrYmCatikm<úCa EdlRtÚv)anbegáIteLIgenATIRkúgeb:kaMgenA
qñaM1970 EdlmansemþcRBH neratþm sIhnu CaRBHRbFan. mkdl;
qñaM1972 ExμrRkhm)anRtÜtRtaelIclnats‘UesÞIrEtTaMgRsugeTAehIy
b:uEnþedIm,I)ankarTTYlsÁal;BIGnþrCatinigkarKaMRTBIRbCaCnenAkñúgRbeTs
clnaenHenAbnþsßiteRkamGFibtIPaBrbs;semþcRBH neratþm sIhnu
nigraCrdæaPi)alnireTsrbs;RBHGgÁdEdl.
enAExkkáda qñaM1975 ExμrRkhm)ansuMyagsemþcRBH neratþm
sIhnu EdlkMBugKg;nireTsenATIRkúgBüúgy:ag RbeTskUer:xageCIg mk
km<úCa. munyagnivtþn_mkkm<úCa RBHGgÁ)anyagmkkan;TIRkúgeb:kaMg
edIm,IsuMlaRbFanaFibtIcin em:A esTug nignaykrdæm®nþIcin CU eGnLay
EdlkMBugsRmakBüa)alenAmnÞIreBTü. eRkaymkRBHGgÁ)anmanRBH
b:ul Bt¬elxabkS¦
esa Pwm* eGog sarI sun esn* tam:uk* vn ev:t* Ek Bk*
exov sMpn
jwm rs;*
nYn Ca¬GnuelxabkS¦
*vn ev:t nig jwm rs; RtÚv)ansmøab;enAqñaM1978. esa Pwm eFVIGtþXatenAqñaM
1978. sun esn RtÚv)ansmøab;kñúgqñaM1997. Ek Bk søab;edaysarCMgWenA
qñaM2002. tam:uk søab;edaysarCMgWenAqñaM2006.
KKRRmmbbTTssSSnnaavvddþþII{{TTgg;;bbddiivvttþþnn__}}rrbbss;;kkmm<<úúCCaaRRbbCCaa
FFiibbeettyyüü eellxx44 EExxeemmssaa qqññaaMM11997788
¬sarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
23
bnÞÚlfa ³ {karseRmcRBHT½yrbs; kñúgkarvilRtLb;mkkm<úCavij minmann½yfa yl;RBmTTYlsÁal;Exμr
RkhmTaMgenaHeT b:uEnþ RtÚvEteFVIBlikmμedIm,ICakitþiysdl;RbeTscin ehIyCaBiessdl;elaknaykrdæm®nþI
cin CU eGnLay Edl)anCYyRbeTs
km<úCa nigxøÜn´y:ageRcInelIslb;}17.
RBHGgÁ)anyagRtLb;CamYyRBHmehsI
enAedIm ExkBaØa qñaM1975 edayman
semþc Eb:n nut ¬naykrdæm®nþIénraCrdæa
Pi)alrYbrYmCatikm<úCa¦ exov sMpn/ eGog
FIriT§ ¬søab;edayCMgWenAéf¶TI22 ExmIna
qñaM2015¦ nigraCvgSanuvgSmYycMnYn
GmRBHraCdMeNIreTotpg.
bnÞab;BIyagnivtþn_mkdl;km<úCaPøam
RBHGgÁ)aneFVICaGFibtIkñúgsm½yRbCuMKN³
rdæm®nþImYy b:uEnþminRtÚv)anGnuBaØat[man
RBHbnÞÚlGVITaMgGs;. tMENgCaRBHRbmux
rdæ EdlRkúmemdwknaMkumμúynIsþfVayRBHGgÁ
enaHminmanGMNaceT. bIs)þah_eRkay
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmRRbbCCuuMMCCaammYYyy TTWW kkaamm ssmmaaCCiikkKKNN³³mmCCÄÄiimmbbkkSSkkuummμμúúyynniissþþeevvoottNNaamm ¬¬rrUUbbeeqqVVgg¦¦ ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
ceRmógCatikm<úCaRbCaFibetyü
17 emsa mhaeCaKC½y
QamRkhmRcal eRsacRsBRkúgvalkm<úCa matuPUmi
Qamkmμkrksikrd¾]tþm QamyuT§Cn yuT§narIbdivtþn_.
QamERbkøayCakMhwgxøaMgkøa ts‘UemaHmut 17emsa
eRkamTg;bdivtþn_ QamrMedaHputBIPaB´eK.
Ceya¡ Ceya 17emsaeCaKC½y mhaGs©arü mann½y
FMeFgelIssm½yGgÁr. eyIgrYbrYmKñaksagkm<úCanigsgÁmfμI
bvr RbCaFibetyü smPaB nigyutþiFm’ tammaKa’m©as;kar
ÉkraCürwgmaM ebþCJadac;xat karBarCatimatuPUmi TwkdI]tþm
bdivtþn_d¾rugerOg.
Ceya¡ Ceya¡ Ceya km<úCafμI RbCaFibetyü sm,Úr
fáúMefáIg ebþCJaeRCagRKvITg;bdivtþn_Rkhmx<s;eLIg sagmatuPUmi
eyIg[ceRmInelatepøaH mharugerOg mhaGs©arü.
24
karyagRtLb;mkdl;km<úCa RBHGgÁRtÚv)anbBa¢ÚneTA
GgÁkarshRbCaCatiedIm,ITamTarykGasn³rbs;km<úCa
enAmhasnñi)atGgÁkarshRbCaCati. enAkñúgRbeTs
ÉeNHvij RkúmGñkKaMRTRBHGgÁCaeRcInnak;)an)at;xøÜn
edayKμandMNwg. smaCikraCvgSanuvgSRbEhl20
GgÁ)ancUlTivgÁtkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü ehIy
y:agticmanRBHraCvgSanuvgS 7GgÁepSgeTotRtÚv)an
eFVIKutenAKukTYlEsøg.
3> rdæFmμnuBaØkm<úCaRbCaFibetyü
mhasnñi)atCatielIkTI3EdlRtÚv)anR)arB§eFVI
eLIgenAéf¶TI14 ExFñÚ qñaM1975 )anGnum½t[mankar
begáItrdæFmμnuBaØfμImYyEdlRtÚv)anRbkasCapøÚvkarenA
éf¶TI5 Exmkra qñaM1976.18
RbeTskm<úCaRtÚv)an
bþÚreQμaHCapøÚvkarfa {km<úCaRbCaFibetyü}. rdæFmμnuBaØ
)anbegáItsPatMNagRbCaCncMnYn250Gasn³ Edl
kñúgenaH150rUbtMNag[vNѳksikr 50rUbtMNag[
vNѳkmμkrnigBlkr nig50rUbeTottMNag[kgT½B
bdivtþn_km<úCa. rdæFmμnuBaØminmanEcgGVITaMgGs;Tak;TgnwgbkSkumμúynIsþkm<úCa ehIyrdæsPa)anebIksm½yRbCuM
EtmþgKt;enAExemsa qñaM1976.
ceRmógCatifμImaneQμaHfa {{1177eemmssaa mmhhaaeeCCaaKKCC½½yy}}. bTceRmógenHniBn§eday b:ul Bt.
Tg;CatifμImanépÞBN’RkhmehIymanrUbR)asaTGgÁrvtþkMBUlbIBN’elOgenAcMkNþal.
Tg;Catikm<úCaRbCaFibetyü
mmaaRRttaa1166éénnrrddææFFmmμμnnuuBBaaØØkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü))aannEEccgg
GGMMBBIIrrUUbbPPaaBBnniiggxxøøwwmmssaarréénnTTgg;;CCaattiieennHHmmaannddUUcctteeTTAA ³³
{{ééppÞÞRRkkhhmmmmaannrrUUbbRR))aassaaTTkkMMBBUUllbbIIBBNN’’eellOOggeennAAccMM
kkNNþþaall.. ééppÞÞRRkkhhmmCCaanniimmiittþþrrUUbbéénnccllnnaabbddiivvttþþnn__ kkaarr
RRbbyyuuTT§§eemmaaHHmmuutt GGgg;;GGaacckkøøaahhaannkkññúúggkkaarrrrMMeeddaaHHCCaattii
kkaarrBBaarrCCaattii nniiggkkssaaggCCaattiikkmm<<úúCCaarrbbss;;RRbbCCaaCCnn
kkmm<<úúCCaa.. RR))aassaaTTBBNN’’eellOOggCCaanniimmiittþþrrUUbbéénnRRbbééBBNNII
CCaattii nniiggRRbbCCaaCCnnkkmm<<úúCCaaEEddllCCaaGGññkkkkaarrBBaarrRRbbeeTTss
CCaaGGññkkssßßaabbnnaaRRbbeeTTss[[))aannffááúúMMeeffááIIgg rruuggeerrOOgg}}..
sBaØaCati mmaaRRttaa1177éénnrrddææFFmmμμnnuuBBaaØØkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüüEEccgg
ffaa {{ssBBaaØØaaCCaattiiKKWWmmaannRRbbBB½½nn§§EERRss nniiggRRbbLLaayyTTwwkkCCaanniimmiittþþrrUUbbéénn
kkssiikkmmμμeeCCOOnneellOOnn mmaanneerraaggccRRkkCCaanniimmiittþþrrUUbbéénn]]ssSSaahhkkmmμμ
mmaannkkRRmmggkkYYrrRRssUUvv CCaaEEssññggRRkkbbIIBB½½TT§§BBIIeeRRkkAA eehhIIyymmaannGGkkSSrr
{{kkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü}} eennAABBIIeeRRkkaamm}}..
25
4> semþcRBH neratþm sIhnu laElgBItMENgRbmuxrdæ
enAéf¶TI11 ExmIna qñaM1976 KN³Gcié®nþy_bkSkumμúynIskm<úCa)anCYbBiPakSaKñaGMBIbBaðasuMlaElgBI
tMENgrbs;semþcRBH neratþm sIhnu. KN³Gcié®nþy_)anRBmeRBógTTYlyksMeNIsuMyagcUlnivtþn_rbs;RBHGgÁ
b:uEnþnwgminGnuBaØat[RBHGgÁcakecjBIRbeTs eFVIesckþIEføgkarN_ b¤CYbBiPakSaCamYyGgÁTUtbreTsNamYy
eLIy. rbbraCaniymenAkm<úCaEdlekItmaneLIgGs;ry³eBlCit2Ban;qñaMmkehIyenaHRtÚv)anbBa©b;.
enAExemsa qñaM1976 sPatMNagRbCaCnkm<úCa)anebIksm½yRbCuMelIkTImYynigEtmþgKt;rbs;
xøÜn. GgÁRbCuM)anRBmeRBógKñaCaÉkcänÞeTAelIsMeNIsuMyagcUlnivtþn_rbs; semþcRBH neratþm sIhnu eday
pþl;fVayRBHGgÁnUvR)ak;esaFnnivtþn_cMnYn8Ban;duløarshrdæGaemrikkñúgmYyqñaM EdlminEdlebIkfVayRBHGgÁ
Tal;EtesaH. RBHGgÁnigRBHraCvgSanuvgSRtÚv)anXuMXaMgenAkñúgRBHbrmraCvaMg. RBHGgÁ)anCab;XuMenATIenaH
rhUtdl;Exmkra qñaM1979 KWrhUtdl;éf¶dYlrlMénrbbkm<úCaRbCaFibetyü19.
5> rcnasm<½n§cat;taMgrbs;km<úCaRbCaFibetyü
bkSkumμúynIsþkm<úCaKWCaGgÁkarEtmYyKt; EdlmanGMNacenAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. RksYg
EdlmanskmμPaBkargareRcIn RtÚv)anbegáIteLIgenATIRkúgPñMeBjrYmmanRksYgkarbreTs dwknaMeday eGog
sarI RksYgkarBarCati dwknaMeday sun esn RksYg]sSahkmμdwknaMeday ecg Gn nigRksYgesdækic©
dwknaMeday vn ev:t. KN³kmμaFikarEtmYyKt;EdlmansiT§iGMNackñúgkareFVIesckþIseRmccitþ nigGnum½teKal
neya)ayrdæaPi)alniglkçnþik³epSg² KWKN³kmμaFikarGcié®nþy_bkSkumμúynIsþkm<úCaEdlman b:ul Bt
Caelxa nig nYn Ca CaGnuelxa. emdwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCaminEdlykcitþTukdak;eKarBrdæFmμnuBaØ nigbT
bBaØtþinana EdlemdwknaMTaMgenHCaGñkGnum½tbegáIteLIgedayxøÜnÉgmþgNaeT. smaCikénKN³kmμaFikar
Gcié®nþy_ nigKN³kmμaFikarmCÄimbkSk¾mantMENgenAkñúgrdæaPi)alEdr20.
26
6> karpøas;bþÚréf¶kMeNItbkS
enAExmIna qñaM1976 KN³kmμaFikarmCÄimbkS)an
seRmcykqñaM1960 ¬minykqñaM1951¦ CaqñaM
kMeNItbkSkumμúynIsþkm<úCa. emdwknaMTaMgenaH)an
seRmcfa GñkTaMgLayNaEdlcUlCasmaCikmunqñaM
1960nwgminRtÚv)ancat;TukfaCasmaCikbkSeTot
eT. mCÄimbkSmincg;TTYlsÁal;sarsMxan;énkarCYy
eRCamERCgrbs;evotNammunqñaM1960eLIy ehIy
cg;bdiesFecal\T§iBlrbs;evotNammkelIbkS
kumμúynIsþkm<úCa nigcg;kat;pþac;TMnak;TMngTaMgLayEdl
Føab;manCamYyevotNampg.
bkSkumμúynIsþkm<úCa)anbnþdwknaMRbeTsCasm¶at;
enAeRkameQμaHfa{GgÁkar}. eTaHCay:agenHkþI enAEx
kBaØa qñaM1977 KWmundMeNIrTsSnkic©eTARbeTscin
bnþic b:ul Bt )anRbkasCasaFarN³nUvGtßiPaB
rbs;bkSkumμúynIsþkm<úCa nigtYnaTIrbs;xøÜnCanayk
rdæm®nþIénkm<úCaRbCaFibetyü.
exov sMpn ¬smmitþEhm¦
exov sMpn ekItqñaM1931enAextþsVayerog.
bnÞab;BITTYl)anGaharUbkrN_eTAsikSaenARbeTs
)araMg exov sMpn )anbBa©b;sBaØab½Rtfñak;bNÐit
viTüasa®sþesdækic© ehIy)anvilRtLb;mkkm<úCa
vijkñúgqñaM1959. bnÞab;mk semþcRBHneratþm
sIhnu )anEtgtaMg exov sMpn CardæelxaFikar
RksYgBaNiC¢kmμ. enAqñaM1964 exov sMpn
)anlaElgBImuxtMENg b:uEnþbnþsßitenACasmaCik
sPary³eBlbYnqñaMeTot.
qñaM1967 edayRtÚvecaTRbkan;faCaPñak;gar
rbs;RkúmkumμúynIsþ exov sMpn )anrt;eTAlak;xøÜn
enAkñúgéRB. qñaM1976bnÞab;BIkarsuMlaElgrbs;
semþcRBH neratþmsIhnu exov sMpn RtÚv)anEtgtaMg
CaRbFanKN³RbFanrdærbs;km<úCaRbCaFibetyü.
exov sMpn )ancUlrYmCamYyrdæaPi)alnireTsrbs;
b:ul Bt BIqñaM1979 dl;qñaM1998 ehIybnÞab;mk
exov sMpn )ancuHcUlCamYyraCrdæaPi)alkm<úCa.
exov sMpn RtÚv)anGgÁCMnuMCRmHvisamBaØkñúg
tulakarkm<úCa ¬G>v>t>k¦ cab;nigXuMxøÜnCabeNþaH
GasnñenAExvicäika qñaM2007. exov sMpn RtÚv
)anecaTRbkan;BIbT]RkidækmμRbqaMgnwgmnusSCati
GMeBIbMBarbMBany:agF¶n;F¶reTAelIGnusBaØaTIRkúg
hSWENv cuHéf¶TI12 ExsIha qñaM1949 GMeBI
Rbl½yBUCsasn_ kareFVImnusSXat kareFVITaruN
kmμ nigkareFVITukçbukemñjxagEpñksasna.
exov sMpn RtÚv)ankat;eTaseday G>v>t>k
[Cab;eTasGs;mYyCIvit. b:uEnþrhUtmkdl;cugqñaM
2015enH exov sMpn enAEtminRBmTTYleTas
kMhus ehIysMNuMerOgrbs;Kat;enAEtbnþeTAeTot.
27
CMBUk5
PUmisa®sþrdæ)alkm<úCaRbCaFibetyü
enAqñaM1976 bkSkumμúynIsþkm<úCa)anEbgEckkm<úCaRbCaFibetyüeTACa6PUmiPaK EdlrYmman
32tMbn;. PUmiPaKnImYy²KWykextþBIrb¤eRcInmkbBa©ÚlKña b¤kat;Rsuk1 b¤eRcInecjBIextþenHxøHb¤extþenaHxøH
mkbBa©ÚlKña. PUmiPaKnigtMbn;TaMgGs;suT§EtRtÚv)andak;kMNt;smÁal;Caelx. PUmiPaKnImYy²Eckecj
CaeRcIntMbn; ehIytMbn;nImYy²EckecjCaRsuk XuM nigshkrN_.
PPUUmmiiPPaaKKbbUUBBaa’’ ¬PUmiPaK203¦ dwknaMeday esa Pwm EdleFVIGtþXatenAEx]sPa qñaM1978.
PUmiPaKenHrYmmanextþéRBEvgnigextþsVayerogTaMgmUl EpñkxøHénextþkMBg;camEdlsßitenAeRtIyxagekItTenø
emKgÁTaMgGs; nigkat;ecjBIRsukmYykñúgextþRkecHKWRsukqøÚg nigkat;ykRsukxøHBIextþkNþalEdlrYmmanRsuk
kkmmμμaaPPii))aallCCaann;;xx<<ss;;EExxμμrrRRkkhhmmeeFFVVIITTssSSnnkkiicc©©eennAACCnnbbTT ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
28
xSac;kNþal lVaÉm nigmuxkMBUl. PUmiPaKenHEckecjCaR)aMtMbn;EdlrYmmantMbn;20 tMbn;21 tMbn;22
tMbn;23 nig tMbn;24.
PPUUmmiiPPaaKKnniirrttII ¬PUmiPaK405¦ dwknaM
eday Qit eCOn ehAtam:uk. PUmiPaKenH
rYmmanextþkMBtnigextþtaEkvTaMgmUl RsukBIr
kñúgextþkMBg;s<W ¬RsuksMeragTg nigRsukKgBisI¦
nigRsukR)aMkñúgextþkNþal ¬RsukkNþalsÞwg
s¥ag ekaHFM ekonsVay nigRsukelIkEdk¦.
PUmiPaKenHEckecjCabYn tMbn; KWtMbn;13
tMbn;33 tMbn;35 nig tMbn;25.
PPUUmmiiPPaaKK]]ttþþrr ¬PUmiPaK303¦ dwknaM
eday kuy FYn ehA Fuc BIqñaM1970dl;
edImqñaM1976. bnÞab;BI kuy FYn RtÚv)an
cab;xøÜn nigsmøab;enAKukTYlEsøg enAqñaM1977 Ek Bk RtÚv)ancat;taMgCaelxaPUmiPaK. enAqñaM1977
dEdl Ek Bk RtÚv)ancat;taMg[eFVICaelxaPUmiPaKkNþalEdleTIbbegáItfμI ehIyelxafμIrbs;PUmiPaK]tþrKW
kg cab. PUmiPaKenHrYmmanextþkMBg;FMTaMgmUl EpñkxaglicTenøemKgÁTaMgGs;énextþkMBg;cam nigRsukmYykñúg
extþRkecH ¬RsukERBkRbsb;¦ ehIyEckecjCabItMbn;KW tMbn;41 tMbn;42 nig tMbn;43.
TTII kkaamm ¬¬rrUUbbTTII22rraabb;;BBIIssþþaaMM¦¦ CCaammYYyykkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmm
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
eemmddwwkknnaaMMCCaann;;xx<<ss;;EExxμμrrRRkkhhmmeeFFVVIITTssSSkkiicc©©eennAACCnnbbTT ¬BIeqVgeTAsþaM eGog sarI nig nYn Ca¦ ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
29
PPUUmmiiPPaaKKBBaayy½½BBüü ¬PUmiPaK560¦ dwknaMeday jwm rs;. PUmiPaKenHrYmmanextþeBaF×sat; nigextþ)at;dMbg
TaMgmUl EdlEckecjCaR)aMBIrtMbn;rYmmantMbn;1 tMbn;2 tMbn;3 tMbn;4 tMbn;5 tMbn;6 nigtMbn;7.
PPUUmmiiPPaaKKbbss©©iimm ¬PUmiPaK401¦ dwknaMedayCU eCt.PUmiPaKenHrYmman extþekaHkug nigextþkMBg;qñaMgTaMgmUl
nigEpñkxøHénextþkMBg;s<W ehIyEckecjCaR)aMtMbn;KW tMbn;31 tMbn;32 tMbn;37 tMbn;15 nigtMbn;11.
PPUUmmiiPPaaKK||ssaann ¬PUmiPaK108¦ dwknaMeday éN sar:an; ehA y:a ¬smøab;enAqñaM1976¦.
PUmiPaKenH rYmman extþrtnKIrITaMgmUl extþmNÐlKIrITaMgmUl EpñkxøHénextþRkecH nigEpñkxøHénextþsÞwgERtg
EdlsßitenA eRtIyxaglicTenøemKgÁ. PUmiPaKenHEckecjCaR)aMmYytMbn; KW tMbn;101 tMbn;102
tMbn;104 tMbn; 105 tMbn;107 nigtMbn;505.
PPUUmmiiPPaaKKnniiggttMMbbnn;;kkññúúggrrbbbbkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüüqqññaaMM11997766
e)aHBum<pSayedayRksYgsikSaFikarkm<úCaRbCaFibetyüqñaM1976 ¬mCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
30
kñúgqñaM1976enH km<úCaRbCaFibetyü)anbegáIttMbn;sVy½tcMnYnBIrepSgeTotEdlmincMNuH[PUmiPaK
NamYyeLiy ehIyeFVIkarTak;TgkargarpÞal;CamYyKN³kmμaFikarmCÄimbkS. tMbn;TaMgenHrYmmantMbn;
esomrab ]tþrmanC½y ¬tMbn;106¦ nigtMbn;RBHvihar¬tMbn;103¦. RkúgkMBg;esam ¬bc©úb,nñextþRBHsIhnu¦
k¾RtÚv)ancat;taMgedayELkBIPUmiPaKEdr.
enAqñaM1977 PUmiPaKfμImYyeTot KWPUmiPaKkNþalRtÚv)anbegáIteLIg. PUmiPaKenHmanTItaMgsßitenA
Rtg;GtItPUmiPaK]tþr cMENkPUmiPaK]tþrfμIRtÚv)anbþÚrTItaMgeTAtMbn;esomrab-]tþrmanC½ynigtMbn;RBHvihar.
tMbn;RkecH¬b¤tMbn;505¦ nigtMbn;mNÐlKIrI¬b¤tMbn;105¦ RtÚv)anbMEbkecjBIPUmiPaK|sannigcat;taMgCa
tMbn;sVy½t.
31
CMBUk6
KeRmagEpnkarbYnqñaM ¬1977-1980¦
ExμrRkhm)aneFVIkare)assm¥atTIRkúgnigTIRbCuMCnnana edIm,IlubbM)at;ecalkarrs;enAtamTIRkúg
nigksagkm<úCamYyfμIedayBwgEp¥kelIkarBRgIkplitkmμRsUv. edImqñaM1976 bkSkumμúynIsþkm<úCa)anRbjab;
Rbjal;erobcMEpnkarbYnqñaMelIkTImYy ¬1977-1980¦ EdltRmÚv[eFVIkarRbmUlpþúMRBTüsm,tþiÉkCn
TaMgGs; nigdak;kardaMduHRsUvCaGaTiPaBcm,grbs;Cati. bnÞab;BIbBaðasnþisuxCati smUhPavUbnIykmμKWCaeKal
neya)ayd¾sMxan;bMputrbs;km<úCaRbCaFibetyü.
RbCaCnkm<úCaminEdlCYbRbTHkarRbmUlpþúMEbbenHeTtaMgBImunmk. b:uEnþkñúgqñaM1976 RbCaCnRKb;rUb
RtÚv)antRmÚv[RbmUlRTBüsm,tþiÉkCnTaMgGs;rbs;xøÜn¬rYmTaMgsmÖar³pÞH)aypg¦edIm,IeRbIR)as;rYm. CaEpñk
mYyéndMeNIrkarenHEdr RKÜsarExμrTaMgGs;RtÚv)anbMEbkecjBIKña ehIyRbCaCnRKb;rUbRtÚv)ancat;taMg[eTA
eFVIkartamRkúmerog²xøÜn. bþIRbBn§RtÚv)anbMEbk[rs;enAepSgBIKña ehIykUn²RtÚv)anbMEbkecjBI«Bukmþay.
EpnkarbYnqñaMmaneKaledAseRmc[)annUvplitplRsUvbIetankñúgmYyhiktaCamFüm. enHCakic©kar
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmeeFFVVIIkkaarrRRbbmmUUllppllRRssUUvv ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
32
mYyEdlminGaceFVIeTAekIt edayehtufaRbCaCnkm<úCaminEdlRtÚv)anbgçM[eFVIkardaMduHRsUvy:agsem,Imkñúg
TUTaMgRbeTsEbbenHeTBImunmk. CagenHeTAeTot RbeTsCatiRtÚv)anbMpøicbMpøajedays®gÁam ehIymankar
xVHxat]bkrN_ stVBahn³ nigkmøaMgBlkmμmaMmYny:ageRcIn.
EpnkarbYnqñaMmanrYmbBa©ÚlTaMgKeRmagdaMbEnøbgáar ehIysgÇwmfanwgGacTajykR)ak;cMNUlBIGnupl
éRBeQI karensaT karciBa©wmstV nigkardaMedImeQI. emdwknaMkm<úCaRbCaFibetyüsgÇwmfanwgeFVI[km<úCaman
ÉkraCüeBjbribUrN_TaMgvis½yesdækic© k¾dUcCavis½yneya)ay nigmanbMNgERbkøaykm<úCaBIRbeTsksikmμ
»nfy[eTACaksikmμeCOnelOnmYy.
eTaHCay:agenHkþI emdwknaMTaMgenHmin)anKit
dl;plvi)akénkarGnuvtþEpnkarenH nigTukç
evTnarbs;RbCaCnbNþalmkBIkareFVIkarhYs
kmøaMg lkçxNÐrs;enAminl¥ karTTYlTanGahar
minRKb;RKan; karxVHxatesrIPaBnigsiT§iCamUldæan
nigCMgWEdlKμankarBüa)al. kñúgry³kalén
km<úCaRbCaFibetyü lkçxNÐrs;enArbs;RbCa
CnmansPaBy:ab;yuWny:agxøaMg. rbbenH)an
bMpøajsuPmgÁlnigesckþIéføfñÚrrbs;mnusS esÞIr
Kμansl;cenøaH. RbCaCnPaKeRcIndwgfaRbeTs
mYyRtÚvkarGñkecHdwgedIm,IGPivDÆn_RbeTs.
b:uEnþExμrRkhm)ansmøab;bBaØvnþnig Gñkbec©k
eTsGs;CaeRcIn ehIy)anbiTsaklviTüal½y
salaeron nigmCÄmNÐlGb;rMdéTeTotenATUTaMgRbeTs. ExμrRkhm)anbBa¢ÚnksikrBICnbT EdlBuMman
bTBiesaFn_[mkeFVIkarenAtameragcRkmYYycMnYntUcenATIRkúgPñMeBj.
km<úCaRbCaFibetyü)anEckdIERsCadIERsRbePTelxmYy nigdIERsFmμta. TinñplRsUvsRmab;dIERs
FmμtaKWbIetankñúgmYyhikta cMENkdIERselxmYy ksikrRtÚveFVI[)anBI6eTA7etankñúgmYyhikta. CagenH
eTAeTot TinñplRsUvRtÚvEtekIneLigCaerogral;qñaM.
enAkñúgRTwsþIEdl)anEcgkñúgEpnkarbYnqñaMenH TinñplRsUvRtÚv)anEbgEckCabYncMENk. mYycMENk
TuksRmab;Caes,ógrbs;RbCaCnEdlmñak;²TTYl)an312KILÚRkamRsUvkñúgmYyqñaM b¤0/85KILÚRkamRsUvkñúg
mYyéf¶. mYycMENkeTotTuksRmab;eFVIBUC ehIymYycMENkeTotTuksRmab;es,ógbRmúg. cMENkcugeRkay
ehIyk¾CacMENkFMCageKenaH RtÚv)annaMykeTAlk;enAÉbreTsedIm,IbþÚryksac;R)ak; EdlGaceRbIR)as;
edIm,ITijm:asuInsRmab;eFVIERscmáar eRKÓg sBVavuF nigTMnijepSg²eTot.
edaysarEtTinñplesÞIrEtminRKb;tamEpnkarEdl)ankMNt;enaH manRsUvtictYcNas; EdlrkSaTuk
sRmab;ciBa©wmRbCaCnnigsRmab;eFVIBUC. pÞúyeTAvij RsUvPaKeRcInRtÚv)anykeTApÁt;pÁg;kgT½BnigkmμkreragcRk
kkggccll½½ttnnaarrIIEExxμμrrRRkkhhmmeeFFVVIIkkaarrRRbbmmUUllppllRRssUUvv
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
33
nignaMecjeTARbeTscin nigRbeTssgÁmniymdéTeTot.
kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü esÞIrEtKμannNamñak;
Føab;TTYl)anrbbGaharRKb;RKan;eT. RbCaCnPaKeRcInhUb
EtbbrlayeBat edImeck nigedImlðúg ehIyTTYl)anrbb
GgárticCagknøHkMb:ugTwkedaHeKakñúgmYyéf¶. manEtkmμaPi)al
nigkgT½BExμrRkhmb:ueNÑaHEdlman)ayhUbRKb;RKan;. Gñk
EdlenArs;ranmanCIvitTaMgGs;BIrbbenH yl;Rsbfa GVIEdl
Kat;cgcaMbMputeRkABIkarbgçM[eFVIkarhYskmøaMgnigkarkab;smøab;
enaH KWkarxVHxatGahary:agxøaMg.
G‘u¿ saer:t Gayu57qñaM RbCaBlrdærs;enAraCFanI
PñMeBj)anerobrab;BICIvitQWcab;rbs;RKÜsarKat; edaysar
karhUbminRKb;RKan;fa ³
kkaarrssEEmmþþggssiill,,³³rrbbss;;kkggyyuuvvCCnnyyuuvvnnaarrII
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
sskkmmμμPPaaBBCCBBaa¢¢ÚÚnnddIIeennAAkkññúúggKKeeRRmmaaggeellIIkkTTMMnnbb;;CCIIkkRRbbLLaayy ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
34
enAqñaM1976 edayRTaMmin)annwgkareRskXøan «Buk´)andYskUnk¥úkmkes¶arhUb
edayKat;KitfaenaHKWCakUnRtI. éf¶mYy kmμaPi)alExμrRkhmmñak;)ansmøab;Bs;manBis
mYyehIyykmkTukecalenAelIrbg. Kat;dwgEdrfaBs;enaHmanBis b:uEnþKat;enAEt
BisaeTotrhUteFVI[Kat;søab;. b¥ÚnRsI nigkUn²søab;edaysarEtkarGt;Xøan. RKÜsar
rbs; k¾sßitenAkñúgsßanPaBdUcKñaEdr. eyIg)anxitxMeFVIERscmáary:ageRcIn b:uEnþeyIg
minEdl)anhUbRKb;RKan;eT. edayXøanxøaMgeBk eBlxøH´kat;edImRtavéRBmkes¶ar
hUb. eBlhUbehIyrmas;eBjxøÜn. kUn²´yMRThwgeBjpÞH. éf¶mYy´eTAsÞÚcRtI.
RbFankgKMram´fa {eFVIb£kefakTabeTAGgÁúysÞÚcRtI
Rby½tñGgÁkarykeTAsmøab;ecal}. edaykarxVHGahar
kUnrbs; mñak;Føak;xøÜnQWCaTm¶n;. )anykExSk eTAdUrykGgármk daM)ay[kUn´hUb.
kUn´hUb)ayeRcInNas; EtCMgWrbs;vakan;EtF¶n;F¶reLIgCalMdab; ehIyk¾søab;)at;eTA.
kUn´BIrnak;eTotnigbþIrbs;´k¾Føak;xøÜnQWEdr edaysarEthUbmin RKb;RKan;.
eTaHCay:agenHkþI ´ bþI ehIynigkUn )anRbwgERbgrs;y:agevTnaCaTIbMput.
35
CMBUk7
CIvitrs;enARbcaMéf¶kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü
1> karbegáItshkrN_
kñúgGMLúgs®gÁamsuIvilBIqñaM1970dl;1975 RbCaCnPaKeRcInEdlrs;enAtamtMbn;rMedaHrbs;ExμrRkhm
RtÚv)anerobcM[eTACa{RkúmRbvas;éd} EdlmansmaCikBI10eTA30RKÜsarkñúgmYyRkúm. eTaHCay:agenHkþI
cab;BIqñaM1973 nigCaBiessbnÞab;BIC½yCmñHqñaM1975 RkúmRbvas;édRtÚv)anerobcM[eTACa{shkrN_kRmit
Tab}EdlmansmaCik3-4rynak; b¤k¾PUmimYyTaMgmUl. rhUtdl;qñaM1977 shkrN_kRmitTabRtÚv)an
erobcMeLIgvij[eTACa{shkrN_kRmitx<s;} EdlrYmman1Ban;RKÜsarkñúgshkrN_nImYy² b¤k¾XuMmYyTaMgmUl.
RRbbCCaaCCnnmmUUllddææaann ³³ mmþþaayynniiggkkUUnn ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
36
emdwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCa)anbegáItshkrN_TaMgenHeLIg EdlCaEpñkmYyéndMeNIrrbs;xøÜneq<aHeTA
rkkarlubbM)at;ecalkmμsiT§iÉkCnnigrbbmUlFnniym nigedIm,IBRgwgvNѳkmμkrnigksikr. cMeBaHExμrRkhm
shkrN_mann½yfaRbCaCnrs;enACamYyKña eFVIkarCamYyKña hUbcukCamYyKña nigEckrMElkkarkmSanþCa
smUhPaB. eKalkarN_enHeFVI[mankardak;kMhity:agtwgrwugeTAelIkarrs;enACabuKÁl. RKÜsarExμrFøab;rs;enA
hUbcukCYbCuMKñarab;Ban;qñaMmkehIy dUecñHkarbgçMRbCaCn[hUbrYmKñaenAkñúgshkrN_ CaBiessenAeBlEdl
mankarxVHxatGahary:agxøaMgEbbenH KWCaTegVImYyeXareXAxøaMgNas;. CagenHeTAeTot RbCaCnRtÚvRbKl;
RTBüsm,tþirbs;xøÜn EdlCameFüa)ayplitkmμsMxan;²dak;Casm,tþirYmrbs;shkrN_TaMgGs; EdlmandUcCa
]bkrN_eRbIR)as; eKaRkbI ngÁ½l rnas; RKab;BUC nigdIERsCaedIm.
shkrN_RtÚv)anerobcMeLIgedIm,IeFVIy:agNaGac[xøÜn]btßmÖxøÜnedayxøÜnÉg)an. emdwknaMExμrRkhm
)anBN’nashkrN_faCa {kmøaMgFMeFgxøaMgkøa} kñúgkarksagRbeTsnigCa {kMEpgEdkEfby:agrwgmaMbMput}
sRmab;karBarkm<úCaRbCaFibetyüTb;Tl;nwgsRtÚv.
2> vNѳsgÁmfμIBIr
eTaHCaExμrRkhm)anGHGagfa xøÜnkMBugEtksagRbeTsmYyRbkbedaysmPaBniglubbM)at;ecal
vNѳsgÁmy:agNak¾eday b:uEnþFatuBitExμrRkhm)an
begáIteLIgnUvvNѳfμIBIrenAkñúgRbeTsKW {RbCaCn
mUldæan} nig{RbCaCnfμI} .
RRbbCCaaCCnnmmUUllddææaann b¤RbCaCncas;KWGñkTaMg
LayNaEdlrs;enAtamtMbn;CnbT RKb;RKgeday
bkSkumμúynIsþkm<úCamunéf¶17 Exemsa qñaM1975.
ExμrRkhm)anEbgEckGñkTaMgenHCaRbCaCneBjsiT§i
b¤RbCaCneRtóm. RbCaCneBjsiT§iKWGñkTaMgLay
NaEdlminmanbgb¥ÚnFøab;eFVIkarkñúgrbbsaFarNrdæ
Exμr ehIyCasmaCikRKÜsarksikrRk b¤ksikrkNþal
fñak;eRkam¬ksikrnigkmμkr¦. RbCaCnRbePTenHRtÚv
)anGnuBaØat[eFVIkare)aHeqñat b¤QreQμaH[eK
e)aHeqñat eTaHbICakare)aHeqñatmanEtmþgKt;enAéf¶
TI20 ExmIna qñaM1976 kñúgry³kalkm<úCaRbCaFib
etyük¾eday. ¬kare)aHeqñatenHminGnuelamtam
bTdæanGnþrCatieT ehIyeQμaHsmaCiksPatMNag
RbCaCnk¾minRtÚv)anRbkas[RbCaCndwgEdr¦.
RbCaCnmUldæanGackøayCaRbFanshkrN_ nig GGññkkssiill,,³³EExxμμrrRRkkhhmm
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
37
RbFankgepSg². RbCaCneRtómKWGñkTaMgLayEdlmanbgb¥ÚnFøab;eFVIkarCamYyrbbsaFarNrdæExμr.
RbCaCnTaMgenHnwgRtÚv)anRtaRbNI drabNaGñkTaMgenaHxitxMeFVIkargaredayx¢ab;x¢Ün.
RRbbCCaaCCnnffμμII b¤RbCaCn17emsaKWGñkEdlRtÚvCemøósecjBITIRkúg b¤TIRbCuMCnnanaenAExemsa qñaM
1975. eTaHCay:agenHkþI mYycMnYnFMénGñkTaMgenHKWCaGñkmkBICnbT ehIy)anrt;eTATIRkúgedIm,IeKcBI
s®gÁam. RbCaCnfμIRtÚv)ancat;TukfaCamnusSEdlminGaceCOTukcitþ)an ehIyTTYlkars¥b;ex<ImnigkarsgS½yBI
sMNak;GgÁkar. RbCaCnTaMgenHRtÚv)anGgÁkarcat;TukfaCa{CnbeBaØIEk¥k} ehIyKμansiT§iGVITaMgGs;dUcEdlBakü
esøakExμrRkhmmYy)anGHGagfa {BYk17emsaCaCnbeBaØIEk¥k. BYkvaCaGñkcaj;s®gÁamnigCaeQøIyswk}.
BaküesøakmYyeTot EdlGñkrs;ranmanCIvitPaKeRcIncgcaMenaHKW {Tukk¾mincMeNj dkecjk¾minxat}.
RbCaCnfμITTYlrgkareFVITukçbukemñjxøaMgCagRbCaCncas;. b:uEnþTMhMénGMeBIeXareXAmankRmitxus²KñaBItMbn;
mYyeTAtMbn;mYyeTot. ]TahrN_ RbCaCnenAextþsVayerognigéRBEvgkñúgPUmiPaKbUBa’ )anTTYlkarKaMBarBI
bdivtþn_RbesIrCagGñkEdlRtÚv)anCemøóseTAextþeBaF×sat;nig)at;dMbgénPUmiPaKBay½Bü.
cab suIfa Gayu65qñaM rs;enATIRkúgPñMeBj)anerobrab;BICIvitrbs;Kat;EdlkaleNaHCaGñk17
emsa fa ³
RRkkúúmmssiill,,³³EExxμμrrRRkkhhmmeennAARR))aassaaTTbbnnÞÞaayyRRssII ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
38
enAeBlCemøósqñaM1975 RkúmRKÜsar´EdlmansmaCikTaMgGs;14nak;RtÚv)anCemøós
eTArs;enARsukekaHFM extþkNþal. enATIenaH GgÁkarcat;taMg[daMbEnøbgáar nigeFVIERs.
éf¶mYyevlaem:agR)aMbYnyb; bþIrbs; RtÚvGgÁkaresñI[eTAeronsURtmYyry³. rg;caMbþI
b:uEnþmineXIjKat;RtLb;mkvijesaH. ®sþImñak;enAkñúgPUmi)anR)ab;kUnrbs; fa {mincaM)ac;
emIlpøÚv«BukÉgeT ehIyRby½tñRbEygmat;pg kuMniyayGVIepþspþas[esaHRby½tñeK
ykeTAmYyBUC eRBaH«BukÉgmanRbvtþiFMNas;}. dwgfaGgÁkar)anykbþI eTAsmøab;ecal
eRBaHKat;CaGtItecAhVayextþkNþal. BIrExeRkaymk GgÁkar)anR)ab;´[pøas;eTA
rs;enATIRkúgPñMeBj. tamBit ExμrRkhmnaMBYkeyIgeTAextþ)at;dMbg. GgÁkar)anEckkUn
xÞmmYy[RkúmRKÜsar´rs;enA. RKÜsar´RtÚv)anbMEbk[eTArs;enAkñúgkgepSg²Kña.
manEtkUnRsIeBArbs;´GayuR)aMmYyqñaMb:ueNÑaH rs;enACamYy´. CIvitenA)at;dMbgKWCa
erOgr:avmYyEdlminGacbMePøc)aneTsRmab; . kñúgry³eBlEtdb;éf¶ b:ueNÑaHkUnRbús
´bYnnak;nigkUnRsImñak;)ansøab;bnþbnÞab;Kña. xøHsøab;edaysarGt;GaharnigCMgW xøHeTot
kkaarrssEEmmþþggssiill,,³³rrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmmeennAAkkññúúggttMMbbnn;;rrMMeeddaaHH ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
39
RtÚv)ansmøab; edayGgÁkarecaTRbkan;famanCab;Bak;B½n§CamYyxμaMg. mYyry³eRkaymk
mþayekμkrbs;´Gayu70qñaM)ansøab;edayCMgWxVHGaharbriePaK. CIviteBareBjeday
PaBP½yxøac. Caerogral;yb; ´minEdledk)anRsYleT. RbCaCnenAkñúgPUmirbs;´
CaeRcInRtÚvGgÁkarehAeTA ehIy)at;xøÜnrhUt.
3> BiFIerobmgÁlkar
mgÁlkar¬b¤BiFIebIkvKÁ¦kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyüxusKñaTaMgRsugBImgÁlkartamTMenomTmøab;RbéBNI
Exμr. kUnkemøaHRkmuMTaMgGs;RtÚv)anerobcMkñúgBiFIrYmEtmYy EdlmancMnYn BI3eTA10KU kñúgBiFItUc ehIyBiFIFM
manBI30eTA50KU b¤rhUtdl;Cag100KUkñúgBiFInImYy². bursnarIPaKeRcInminRtÚv)anGnuBaØat[eRCIserIs
KURskrrbs;xøÜneT. KUnImYy²)anRtÚvcat;taMgeLIgedayGgÁkar EdlGHGagfaCa«Bukmþayrbs;mnusS
RKb;rUb. GñkxøHminTaMgsÁal;eQμaHnigmuxmat;GnaKtKURskrrbs;xøÜnpgeT rhUtdl;eBlR)arB§BiFIEtmþg.
BBiiFFIIeerroobbkkaarrrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmm ¬nun hu‘y ehA h‘uy ERs ¬rUbxageqVg¦ CamYynwgRbBn§eQμaH Rbúk samut ehA Rbúk exOn. hu‘y
CaRbFanmnÞIrs-24 EdlCasaxamYyrbs;mnÞIrs-21. hu‘ynigRbBn§RtÚv)ancab;xøÜnbBa¢ÚnmkmnÞIrs-21kñúgéf¶CamYyKña KWéf¶
TI5 ExFñÚ qñaM1978. ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
40
bgb¥Únsac;jati minGnuBaØat[cUlrYmkñúgBiFImgÁlkar b¤cUlrYmkñúgkareFVIesckþIseRmccitþNamYyeLIy.
semøókbMBak;RbéBNI BiFIraMErk ceRmógRbéBNI nigBiFItamEbbsasnaRtÚv)anhamXat;.
narImYycMnYnRtÚv)anbgçM[erobkarCamYyyuT§CnBikar EdlrgrbYskñúgeBls®gÁam ehIyRtÚvdac;éd
b¤dac;eCIgmçag. narIEdlCMTas;minTTYlykbursBikarTaMgenHGacRtÚvcab;XuMXaMg TTYlrgTNÐkmμCaTm¶n; b¤RtÚv
bBa¢Ún[eTAeFVIkarenAtMbn;dac;Rsyalq¶ay²BIpÞH. narIxøHEdlCYbRbTHehtukarN_bgçMEbbenH)aneFVIGtþXat.
mUsa suxa CnCaticamrs;enAextþRkecH CaGtItRbFansmaKm®sþIXuMkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü
)anrMB£kGMBIkarerobkarrbs;Kat;kalBIsm½yenaHdUecñHfa ³
enAqñaM1974 eBl´manGayu15qñaM ´)anerobkarCamYyGñklIEsgeRKÓgsBVavuF
mñak;eQμaH NuH las;. BYkeyIgsMNagl¥Nas;Edl)anerobkarmYyExmunkarGnum½t
c,ab;fμI EdlhamR)amRbCaCnmin[tubEtgxøÜnnwgeRKÓgGlgáarcRkBtþi. GVIk¾edayEdl
eRbIsRmab;tubEtgkayRtÚv)ancat;TukCarbs;cRkBtþiTaMgGs; sUm,IEteRKÓgGlgáar
Ekøgkøayk¾eday. mkRtwmeBlenaH manburs®sþI BI5eTA10KU RtÚv)anbgçM[erobkar
CarYmrYceRsceTAehIy. RbsinebIKUNamYyCMTas;minRBmkarCamYyKña BYkeKnwgRtÚv
ehA[eTAeronsURt. bþIRbBn§EdleTIbkarehIyfμIefμagRtÚvbMEbkecjBIKña. kñúgBiFImgÁl
karrbs; manGñkkMdrnigmanBak;eRKÓgGlgáar b:uEnþ esøókBak;exμAnigBak;Es,keCIg
BBiiFFIIeerroobbkkaarrrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmm ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
41
kg;Lan. bnÞab;BIkarehIy)anbIéf¶ GgÁkar)anehAbþI [eTAsmrPUmi eRBaHGgÁkarRtÚv
karkmøaMgbEnßmedIm,IvayrMlMrdæaPi)alRkúgPñMeBj. )anGgVrRbFanPUmi[bþI sñak;enAkñúg
PUmi b:uEnþKat;)anbdiesF. enAqñaM1976 sRmal)ankUnRbúsmñak; b:uEnþ)ansøab;eTA
vijmYys)þah_eRkaymkedaysarCMgW.
GaBah_BiBah_edaybgçMkan;EtmansPaBtwgEtgeLIg bnÞab;BIC½yCmñHrbs;ExμrRkhmqñaM1975.
burs®sþICaeRcInKURtÚv)anbgçM[erobkarkñúgeBlEtmYy. epg hgS RbCaCnmkBIextþkMBg;cam)anerobrab;BI
mgÁlkarrbs;Kat;dUecñHfa ³
enAqñaM1978 KWmYyExmunkardYlrlMénrbbenH GgÁkarcat;taMg[´erobkar. Es¥keLIg
´GgÁúyelIekAGIenAkñúgBiFIerobkar edaytaMgcitþfanwgeFVItamGVIEdlGgÁkarbBa¢a. BiFIenaH
manyuvCnyuvnarIEdlRtÚverobkarsrub160KU. ´nigRbBn§´)ansc©afanwgrYmrs;
CamYyKñanigmankUnmYykñúgeBlmYyqñaM. ExμrRkhm)anEckexaGavexμAmYykMebønigRkma
mYy ehIymanerobcMmðÚbGahar[hUb. eRkaybdivtþn_ ´nigRbBn§´vilmkpÞHvij.
\LÚvenHeyIgmankUnR)aMnak;.
enAéf¶erobkarbursnarITaMgGs;RtÚvQrCaBIrCYr. bnÞab;mkRbFanPUmibBa¢a[GñkTaMgenHcab;édKña
ehIyeFVIkarebþCJafanwgrYmrs;CamYyKñaGs;mYyCIvit. enHbBa¢ak;fa bursnarITaMgGs;enaH)anerobkarrYcehIy.
BiFId¾xøIenHnwgRtÚvbBa©b;bnÞab;BImankarhUbGaharbnþicbnþÜc.
bnÞab;BIerobkarehIy bþIRbBn§)anTTYlkarGnuBaØat[rs;enACamYyKñaEtBIr-bIéf¶b:ueNÑaH ehIybnÞab;mk
RtÚveTAeFVIkartamRkúmerog²xøÜnvij. bþIRbBn§mYycMnYnk¾)anTTYlkarGnuBaØat[mkCYbmuxKñakñúgrvagBIR)aMBIr
eTAdb;éf¶mþgEdr.
ExμrRkhmemIleXIjBiFIerobkartamRbéBNIExμr dUcEdlxøÜnemIleXIjkareKarBRbNib½tn_CMenO
sasna nigkarsikSaenAtamsalab¤mhaviTüal½yEdr. ExμrRkhmyl;favaCakarcMNayeBl\tRbeyaCn_
nigKμan)anCYyGVITal;EtesaHkñúgkarbgábegáInplRsUv. mgÁlkarrYmRtÚvbegáIteLIg edaysarEtvacMNayeBl
tic ehIyeBlevlaEdlenAsl;nwgRtÚvcMNayeTAelIkargarshkrN_ nigGVIEdlExμrRkhmehAfa {bdivtþn_
mhaelatepøaH mhaGs©arü} EdlCaBaküesøakcmøgecjmkBIkumμúynIsþcin. emdwknaMkm<úCaRbCaFibetyü
cg;bBa¢ak;[c,as;fa nwgmanekμg²cab;kMeNItEdlGacbnþbdivtþn_rbs;xøÜn)an. sRmab;ExμrRkhm eKalbMNg
cm,génkarerobkarminEmnedIm,IbegáItsgÁmRKÜsarenaHeT bu:EnþedIm,IbegáItmnusSEdlGacbeRmIbdivtþn_)an.
4> karrMelaPelIsiT§inigBlkmμrbs;kumar
kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyüminmansalaeronCapøÚvkareT. kumarRtÚv)anbBa¢Ún[eTAeronenAeRkamedIm
eQI b¤enAeRkampÞHRbCaCn. RKÚPaKeRcInCaksikrRkEdlGacGan nigsresrEtbnþicbnþÜcb:ueNÑaH. eTaHCa
42
karGb;rMenAtamtMbn;mYycMnYnmankarrIkceRmInkñúgqñaM1978k¾eday ¬kumarTTYl)an
karsikSafñak;bzmBI2eTA3em:agkñúgmYyéf¶¦ k¾enAEtminTan;mansalaeronEdlman
dMeNIrkareBjeljEdr. ExμrRkhmniyayfa {GgÁkarKμaneTsBaØab½Rt manEt
sBaØaeXIj ebIcg;)an)ak;Gg )ak;Dub RtÚveTAykenATMnb;RbLay} ehIyfa
{kareronGkSreronelxminsMxan;eT karsMxan;KWkargarnigclnabdivtþn_}.
enAeBlEdlkumarRtÚv)anbgðat;beRgón[ecHGan nigsresrGkSrbnþic
bnþÜcenaH PaKeRcInénkarsikSaKWepþateTAelIkarGb;rMneya)ay. ekμg²CaeRcInRtÚv
)anykecjBIpÞH[eTAcUlrYmvKÁhVwkhVWnmenaKmn_viC¢aedIm,IGacbeRmIkñúgCYrkgT½B
kgkarBar b¤nirsar.
kUnekμgk¾RtÚv)ancat;taMg[eFVIkargarEdrenAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. kargarrbs;kumarKWedIrerIs
Gacm_eKa kab;T®nÞanExRt RbmUllamkmnusSedIm,IeFVICI nigCBa¢ÚnGavuFeTAsmrPUmi EdlenATIenaHCYnkalkumar
RtÚvTTYlrgrbYs b¤k¾RtÚvRKab;kaMePøIgsøab;k¾man. CagenHeTAeTot kumarakumarITaMgenH RtÚvbMEbkecjBI
«Bukmþay ehIyminEdlsÁal;PaBkk;ekþAenAkñúgRKÜsareLIy.
Pin rdæa Gayu40qñaM RbCaBlrdærs;enAraCFanIPñMeBj)anrMB£kBIerOgr:avrbs;Kat; EdlCakUnekμg
Gayudb;qñaMmñak; kñúgqñaM1975fa ³
ExμrRkhm)anbegáItBakü
esøak Tak;TgnwgkarGb;rM
fa {GgÁkarykmøb;eQI
eFVICasalaeronnigkEnøg
eFVImITÞIg. eFVIbeNþIreron
beNþIr eFVIkan;EteRcIn
ecHkan;EteRcIn}.
kkUUnnkkmmμμaaPPii))aallCCaann;;xx<<ss;;EExxμμrrRRkkhhmm ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
43
RKÜsar´RtÚv)anCemøóseTARsukKIrIvgSextþtaEkv. enATIenaHGgÁkarEckpÞH[mYyxñgkñúg
RKÜsarnImYy². RkúmRKÜsar´rs;enAedayBwgelIkaredIrrkkþam-xügeFVICamðÚb. bnÞab;BI
RbCuMneya)ayCamYYyRbFanPUmiehIy eyIgRtÚv)ancat;taMg[hUbrYm ehIy´minGac
rkkþam-xüg)aneToteT. edaysarEtXøanxøaMgeBk ]sSah_lYcebHbEnøEdleyIg)an
daMenACuMvijpÞHhUbNas;. ´RtÚv)ancat;taMg[eTAeFVIkarenAkgcl½tkumarEdlsßitenA
q¶ayBIpÞH. ry³eBlbI-bYnEx eTIbGgÁkarGnuBaØat[´mkelgpÞHmþg. kargarrbs; KW
EsgkNþab;kñúgERs. eBlxøH mincg;cuHeFVIkargarkñúgERseT BIeRBaH´xøaceQøIgTam.
RbFankgenATIenaHEtgEtvayeFVI)ab´. ´)anrt;eTApÞHCaeRcIndgedIm,I[«Bukmþay´
CYy b:uEnþKμanGñkNaGacCYy´)aneLIy. bnÞab;mk´)aneTABYnkñúgéRBGs;mYyry³.
´rs;enAedayebHsøwkeQIéRB nigEpøeQIéRBhUbniglYcmðÚbGñkPUmi. edayminGacRTaM)an
nwgsßanPaBrs;enAEbbenaH rt;mkenApÞH´vij. edayxøacGgÁkar «Bukmþay´)anbBa¢Ún
´[eTAkgcl½tvij. eBleTAdl;kgvij RbFankg)aneFVITaruNkmμ nigRBman´kuM[rt;
eTot. RtÚv)ancat;taMg[eRsacbEnønigekIbGacm_RCÚk. éf¶mYy edaysar´mankar
Gs;kmøaMgxøaMgnigTn;CgÁg;pg dYl ehIyeFVI[kMBb;Gacm_RCÚkBIGERmk. RbFankgykrMBat;
ExSeKamkvay´ ehIyrMBat;enaHxÞatRtÚvEPñkrbs; . cab;BIeBlenaHmk´ecHEtehor
kkuummaarreerroonnGGMMBBIIkkaarrddaaMMdduuHHRRssUUvv ¬rUbPaBeday ec> x½sem:n nigrUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
44
TwkEPñk ehIyEPñk´eLIgRkhmQWcab;y:agxøaMg. TIbMput RtÚvggwtemIlGVIElgeXIj.
rs; smeBA RbCaBlrdærs;enATIRkúgPñMeBj )an)at;bg;smaCikRKÜsarTaMgGs;kñúgsm½yExμrRkhm.
smeBA )anerobrab;fa ³
RKÜsarrbs;´EdlmansmaCikR)aMnak;RtÚv)andwkeTAPñMRteLak EdlsßitkñúgRsukRBH
enRtRBH extþ)at;dMbg. ´nigkumarepSgeTotRtÚv)ancat;taMg[eTACIkdI elIkTMnb;
XValeKa nigedIrkab;edImT®nÞanExRt. eyIgRtÚvEteFVI[ehIytamkarkMNt;. RbsinebI
minehIy eyIgnwgRtÚvkat;rbbGaharnigTTYlTaruNkmμ. «Bukrbs;´søab;edayCMgW
RKúncaj; cMENkbgRsI´søab;edaysarCMgWehImeBaH. RKamYybnÞab;BIeFVIkarehIy
eyIg)anmkCYbCuMKñaehIyR)ab;KñaeTAvijeTAmkGMBIRbvtþiRKÜsarrbs;eyIg. bnþiceRkay
mkbgRbúsmñak;)anedIrcUlmkehIyR)ab; famþayrbs; RtÚvGgÁkarykeTAsmøab;ecal
)at;eTAehIy. eRkayBITTYl)andMNwgenHPøam TwkEPñk´hUrFøak;mkedaymindwgxøÜn.
´manGarmμN_fa Gs;ehIy Kμanesssl;GVIeToteT sUm,IEtrUbxøÜnÉgk¾BuMdwgfaGacman
CIvitrs;)anyUrb:unNaEdr. smaCikcugeRkayEtmñak;Kt;rbs;RKÜsar´ KWbgRbusrbs;
Edl)an)at;xøÜnedayKμandMNwgGVIbnþic
bnþÜcesaH rhUtmkTl;sBVéf¶enH.
kumarTaMgLayRtÚv)anbgðat;beRgónfa
{GgÁkarCa«Bukmþayrbs;kumarakumarInigyuvCn
yuvnarI. ebIEm:«vaykUn mann½yfaemIlgay
GgÁkar dUecñHGgÁkarminRbNIeLIy}. kmμaPi)al
ExμrRkhm)an[kumaresuIbkarN_BI«Bukmþayrbs;
xøÜn ehIyCYnkalkumarTaMgenHh‘anTaMgsmøab;«Buk
mþaybegáItrbs;xøÜneTotpg RbsinebITTYl)an
bBa¢aBIGgÁkar. mYyry³kalknøgputeTA kumar
TaMgLayeCOEteTAelIGVIEdlGgÁkar)anR)ab; nig
eKarBtamEtbBa¢arbs;GgÁkarb:ueNÑaH.
kñúgGMLúgeBls®gÁamCamYyevotNam
kñúgqñaM1977-1978 kgT½BExμrRkhmCaeRcIn
)ansøab;b¤rgrbYsCaTm¶n;. ExμrRkhm)anbBa¢Ún
kumar[eTAsmrPUmimux EdlenATIenaHkumarrab;Ban;
nak;)anRtÚvrbYsnigsøab;)at;bg;CIvit. kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmm ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
45
5> karbgçM[eFVIkarCaTm¶n;
RbCaCnRKb;rUbkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyüRtÚv)ancat;taMg[eFVIkargarTaMgGs;. kumarRtÚv)an
dak;[eFVIkargarRsal² cMENkmnusScas;²mannaTIemIlEfTaMkumartUc²nigstVBahn³nigt,ajkE®Ba©gl¥I.
mnusSEdlmanGayuelIsBI14qñaM ¬kumarv½yCMTg;¦ RtÚvTTYlkargarF¶n;²niglM)ak. kumarCMTg;²TaMgenHRtÚv
CIkRbLay b¤GagsþúkTwk elIkTMnb; kab;eQIeFVIpÞH randIedIm,IeFVIERscmáar nigdaMRsUv. burs®sþIRbEhl
BIr-bIBan;nak; EdlbkSTukcitþRtÚv)anbBa¢Ún[eTAeFVIkarenAeragcRkÉTIRkúgPñMeBj.
RbCaCnesÞIrRKb;rUbeFVIkareRcInCagdb;BIrem:agkñúgmYyéf¶ nigR)aMBIréf¶kñúgmYys)þah_ edayminmaneBl
sRmaknigTTYlTanGahartictYcbMput. CYnkalRbCaCneFVIkartaMgBIRBlwmRsag²rhUtdl;Bak;kNþalyb;
ebIsinCaExPøW. éf¶NaEdlminmanBnøWEx eKGucePøIgbMPøWvalERsedIm,IeFVIkarbnþ. RbsinebIRbCaCntv:anwg
kargarEdlkMNt;[edayRbFanshkrN_ RbCaCnTaMgenHnwgRtÚvecaTRbkan;faCaxμaMgrbs;bdivtþn_ ehIynwg
RtÚvbBa¢ÚneTAGb;rM. GñkEdlRbRBwtþkMhusdEdl² b¤kMhusF¶n;F¶rnwgRtÚvykeTAsmøab;ecal. karRbRBwtþEbb
enH KWpÞúyTaMgRsugeTAnwgmaRta12énrdæFmμnuBaØkm<úCaRbCaFibetyüEdlmanesckþICaGaT×fa ³
kkaarrRR))aarrBB§§BBiiFFIIGGbbGGrrssaaTTccMMeeBBaaHHkkaarrbbBBaa©©bb;;eeddaayyeeCCaaKKCC½½yynnUUvvKKeeRRmmaaggRRbbBB½½nn§§RRbbLLaayyTTwwkk
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
46
RbCaCnkm<úCaRKb;rUbmansiT§iCIvPaBeBjTIxagsmÖar³ xagsμartI nigxagvb,Fm’ EdlRtÚv)an
EkERb[rIkceRmInkan;Etx<s;eLIgCanic©. RbCaCnkm<úCaRKb;rUbsuT§EtRtÚvFanaGHGagxagCIvPaB
TaMgGs;.
kmμkrRKb;rUbCam©as;eragcRk.
ksikrRKb;rUbCam©as;ERscmáar.
BlkrepSgeTotmansiT§imankargareFVITaMgGs;.
PaBKμankargareFVIminmandac;xatkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü.
6> bnSúT§kmμnigkarsmøab;rgÁal
ExμrRkhmEtgEtRsavRCavrkcab;xμaMg ehIyeCOCak;faxμaMgmanenARKb;TIkEnøgTaMgGs;kñúgTUTaMgRbeTs.
CnsgS½yCaeRcInRtÚv)anecaTRbkan;TaMgRcLMfaCaPñak;garsm¶at;rbs;shrdæGaemrik¬es-GuI-Ga¦ Pñak;gar
sm¶at;rbs;sUevot¬ka-ehS-eb¦ b¤k¾Pñak;garsm¶at;rbs;evotNam.
karb:HTgÁicCamYyevotNamkñúgqñaM1977 nigqñaM1978 )annaMeTAdl;kareFVIvisuT§kmμd¾FMeFgmYy.
enAcugqñaM1977 bnÞab;BI b:ul Bt vilRtLb;mkBIRbeTscinvij kgT½BevotNam)anvaycUlPUmiPaKbUBa’én
RbeTskm<úCa. bI-bYnExeRkaymk kgT½BevotNam)andkfyeTAvij eday)anekorykRbCaCnsuIvilExμr
rab;rynak;eTACamYypg. enAeBlenaH ExμrRkhm)anecaTRbCaCn nigkmμaPi)alPUmiPaKbUBa’fa )an
KKeeRRmmaaggeellIIkkTTMMnnbb;; ¬ftenAeBlEdlkmμaPi)alCan;x<s;ExμrRkhmeFVIdMeNIrTsSnkic©eTAkan;tMbn;enH¦
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
47
cUlédcUleCIg CamYyevotNam. ehtukarN_enH)annaMeTAdl;karcab;xøÜn nigsmøab;mnusSCaeRcInnak; rYmTaMg
GñkEdlesμaHRtg;nwgExμrRkhm nigédKUneya)ayeCIgcas;rbs;xøÜnd¾yUrlg; dUcCa esa Pwm eTotpg.
visuT§kmμd¾sahavyg;XñgbMputenAkñúgPUmiPaKenHekIteLIgenAqñaM1978 bnÞab;BIkgBlmYycMnYnén
PUmiPaKenH)aneFVIkarbHe)arRbqaMgnwgrdæaPi)alkm<úCaRbCaFibetyü. cab;taMgBIExmifunadl;ExkBaØa enAeBl
Edlkarb:HTgÁicCamYyevotNamkMBugEtbnþ tMbn;PaKeRcInenAkñúgPUmiPaKenH)ankøayeTACasmrPUmirvagkgT½B
rbs;rdæaPi)alkm<úCaRbCaFibetyünigkgT½BbHe)ar. rdæaPi)alkm<úCaRbCaFibetyü)anbBa¢ÚnT½BBIPUmiPaKnirtI
eTAb®gáabRkúmbHe)ar. mnusSRbEhlmYyEsnnak;kñúgPUmiPaKbUBa’)ansøab;kñúg smrPUmi nigedaysarkar
smøab;rgÁal. RbCaCnrab;Ban;nak;)anrt;eTARBMEdnevotNam edIm,IeKcBIkarsmøab;rgÁalEdlpÞúHeLIg bnÞab;BI
karmkdl;énkgT½BTaMgenH.
visuT§kmμk¾ekItmaneLIgEdrenAPUmiPaK]tþrkñúgqñaM1977. visuT§kmμenHepþateTAelIbBaØvnþ nigGñkEdl
manCab;Bak;B½n§nwg kuy FYn elxaPUmiPaK]tþrdl;edImqñaM1976. GMLúgeBleFVIvisuT§kmμenH GgÁkar)ancab;xøÜn
rdæm®nþIRksYgB½t’man h‘U nwm/ TIv Gul ¬RKÚrbs; kuy FYn¦ nigmitþPkþiCaeRcInnak;eTotEdlrYmman ePaK qay
nig eDOn CaedIm. manKeRmageFVIrdæRbharbI-bYnelIk nigmankarbHe)arCaeRcIndg ¬CaBiess karbHe)ar
rbs;CnCaticam¦ kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü21. b:uEnþEpnkarTaMgenHsuT§EtbraC½y ehIy)aneFVI[karRsav
RCavrkxμaMgbgáb;suIrUgépÞkñúgmansPaBkan;EtxøaMgkøaeLIg EdlnaMeTAdl;kareFVIvisuT§kmμenATUTaMgRbeTs.
kkggccll½½ttnnaarrIIrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmm))aaccTTwwkkbbBBaa©©ÚÚllEERRss ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
48
san; tIm:aNas; Gayu74qñaM rs;enAkñúgextþkMBg;cam )anrMB£kBIkarsmøab;rgÁalCnCatiPaKticcam
edayExμrRkhmkñúgGMLúgeBlénkarbHe)ar CaBiesskarsmøab;RkúmRKÜsarrbs;Kat;pÞal;.
enAsm½ysgÁmra®sþniym manRKÜsarCnCaticamrab;Ban;RKÜsarrs;enAkñúgPUmi
rbs; . BYkExμrRkhm)ansmøab;BYkeKesÞIrTaMgGs;. RbCaCnenAkñúgPUmi nigPUmiekaHpl
TTYlrgnUvGMeBIéRBépSenHeRcInCageK BIeRBaHBYkeyIgbHe)arRbqaMgnwgBYkExμrRkhm.
cMeBaHRKÜsar´vij BYkvasmøab;«Bukmþay´ kUn´BIrnak; ecABIrnak; nigbgb¥ÚnbegáItrbs;
TaMgGs;. kUnRbúsrbs; eQμaH mUsa RtÚvExμrRkhmnaMykeTAbnÞab;BIkarbHe)ar ehIy
k¾)at;xøÜnrhUt. ´B¤BaküccamGar:amfa vaRtÚv)ansmøab;enAeBlvatamrk´. kUnRsI
rbs;´eQμaH r:hVIGH RBmTaMgbþInigkUnBIrnak;eTotRtÚv)ansmøab;edayminmanmUlehtu
GVITaMgGs;.
bnÞab;mk BYkExμrRkhm)anbBa¢ÚnRKÜsarrbs; eTAPUmiERsvalkñúgRsuksÞwgRtg;.
mundMbUg BYkvacat;taMg´[eTAkab;edImeQICamYyGñkCemøósmkBIPñMeBj. mnusSCaeRcIn
RtÚv)ansmøab;edaysarEtBYkeKeFVIkarmin)anl¥ b¤RtÚvedImeQIdYlrlMsgát;elI. bnÞab;
mk´RtÚv)ancat;taMg[ciBa©wmRCÚk. ´)anRbEkkedayGHGagfa ´xøacRCÚkNas;.
bu:Enþ BYkvabgçM [eFVI ehIyKMramkMEhg´fa GgÁkarnwgbBa¢Ún´eTAeronsURt RbsinebI min
eFVI. BYkExμrRkhmEfmTaMgbgçM[´hUbsac;RCÚkeTotpg b:uEnþ´RbEkkedayniyayfa
´minEdlhUbsac;stVeTtaMgBItUcmk. taMgBIeBlenaHmk BYkva)anbdiesFmin[Gahar
GVITaMgGs;mk´. ´)ansMuGMbilxøH b:uEnþBYkvaniyayfarbbGMbil)andak;enAkñúgsmø
sac;RCÚkGs;ehIy. xøÜnrbs; eLIgehIm. CasMNagl¥ )anrYcrs;CIvitBIrbbenH.
´)anvilRtLb;mkRsukkMeNItrbs;´vijenAqñaM1979.
49
CMBUk8
RbB½n§snþisux1> mnÞIrsnþisux
eTaHbICavisuT§kmμenAPUmiPaKbUBa’kñúgqñaM1978 CaRBwtþikarN_éRBépSbMputkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü
k¾eday k¾RbCaCnrab;Esnnak;epSgeTotRtÚv)ancab;xøÜn ehIykñúgkrNICaeRcIn RtÚv)ansmøab;ecalenAtam
tMbn;epSg²eTotTUTaMgRbeTs. RbB½n§snþisuxrbs;ExμrRkhm EdlrYmmanCitBIrryKukRtÚv)anbegáIteLIgesÞIr
RKb;kEnøgTaMgGs;elIépÞRbeTs. ExμrRkhm)anehAKukTaMgenHfa {mnÞIrsnþisux} CaCagkareRbIBakü {Kuk}22.
RRkkúúmmkkuummaarr ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
50
mnÞIrsnþisuxkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü RtÚv)anerobcMeLIgCaR)aMfñak;. mnÞIrsnþisuxTaMgenHRtÚv)an
eRbIR)as;CakEnøgXuMXaMg kEnøgsYrcemøIy nigkEnøgsmøab;. GñkeTasEdlCab;XuMkñúgKukbIfñak;dMbUg ¬fñak;tMbn;
fñak;Rsuk nigfñak;XuM¦ PaKeRcInCaGtItTahan nigm®nþIrdækarsuIvilrbs;rdæaPi)alsaFarNrdæExμr ehIyGñkeTas
epSgeTotKWCaRbCaCnsamBaØ EdlRtÚv)anecaTRbkan;BIbTlYcrbs;rbrb¤cMNIGahar rt;ecalkEnøg b¤niyay
GaRkk;BIGgÁkar. mnÞIrsnþisuxfñak;PUmiPaKmanXuMXaMgGñkeTasrab;Ban;nak;. mnÞIrsnþisuxTaMgenHeRbIsRmab;
XuMXaMgyuT§CnExμrRkhmnigRkúmRKÜsar ehIynigGñkEdlCab;ecaTBIbT]RkidæEdl)anRbRBwtþenAkñúgPUmiPaK.
mnÞIrsnþisuxfñak;x<s;bMputKWCamnÞIrsnþisuxmCÄimenAPñMeBjEdlmaneQμaHsm¶at;fa{mnÞIrs-21}. GñkeTasenA
kñúgmnÞIrs-21esÞIrEtTaMgGs;KWCakmμaPi)al nigkgT½BExμrRkhmEdlCab;ecaTBIbTk,t;bdivtþn_.
enAmnÞIrsnþisuxfñak;eRkam kareFVITNÐkmμminsUvCaF¶n;F¶rb:unμaneT edaysarEtCaTUeTAGñkeTasRtÚv)an
bBa¢ÚnBImnÞIrsnþisuxeTACMrMBlkmμ EdlenATIenaHGñkeTasRtÚv)ancat;taMg[sagsg;pÞH daMbEnøbgáar nigcm¥in
mðÚbGahar. GñkeTasCaeRcInEdlCab;XuMkñúgmnÞIrsnþisuxTaMgenHRtÚv)anedaHElgvijenAmunqñaM1976. b:uEnþ
cab;taMgBIqñaMenaHmk esÞIrEtKμanGñkeTasNamñak;RtÚv)anedaHElgecjBImnÞIrsnþisuxfñak;Rsuk nigfñak;tMbn;eLIy
ehIymanGñkeTastictYcNas;EdlGacrs;CIvitBImnÞIrs-21Edr.
2> xμaMgrbs;GgÁkar
ExμrRkhmcg;[bdivtþn_rbs;xøÜnnigRbCaCnkm<úCaTaMgGs;manPaB
s¥ats¥M. RbCaCnTaMgGs;RtÚvEts¥ats¥MTaMgstiGarmμN_nigRbvtþirUb.
ksikrRkIRkRtÚvExμrRkhmcat;TukfaCaGñkbdivtþn_Edls¥ats¥MbMput.
ExμrRkhmminTukcitþGñkepSgeRkABIksikrRkTaMgenHeLIy. RbCaCnEdl
)anRbRBwtþkMhustUctac dUcCakarrGU‘rTaMGMBIkareFVIkarlM)akb¤k¾kar
lYcmðÚbGahar RtÚv)ancat;TukfaCaxμaMgrbs;GgÁkar nigCajwkjy)an
køayeTACamuxsBaØaEdlRtÚvykeTAsmøab;ecal. emdwknaMExμrRkhm
)anEbgEcksRtÚvrbs;xøÜnCaBIrRbePTKW {sRtÚvxagkñúg} nig {sRtÚv
xageRkA}.
ssRRttÚÚvvxxaaggkkññúúgg KWCa{RbCaCnfμI} b¤ {RbCaCn17emsa} nig
GñkEdlFøab;eFVIkarkñúgrbbcas;. GñkTaMgenHRtÚvExμrRkhmcat;bBa©ÚlCaBYkmUlFnniym nigBYkskþiPUminiym.
CMBUkRbCaCnTaMgenHk¾rYmbBa©ÚlTaMgGñkEdlminmanedImkMeNItCaCnCatiExμrpgEdr. sRtÚvxagkñúgTaMgenHeFVI[
mCÄimbkS23
mankarxVl;xVayCagGVI²TaMgGs;. RkúmEdlExμrRkhmcat;TukfaCasRtÚvxagkñúgrYmman ³
GGññkkrrddæækkaarrrrbbss;;rrddææaaPPii))aallssaaFFaarrNNrrddææEExxμμrr ³³ kñúgqñaM1975 ExμrRkhm)aneFVIkarsmøab;rgÁalGñkrdækar
rbbsaFarNrdæExμrCaeRcInBan;nak;. ExμrRkhmeFVIkarsmøab;cab;BIfñak;dwknaMCan;x<s;rhUtdl;kUnTahan.
GñkEdlFøab;beRmI[rdæaPi)alsaFarNrdæExμrTaMgb:unμansuT§EtCamuxsBaØaEdlRtÚvsmøab;. CaTUeTA sUm,IEt
smaCikRKÜsarnigsac;jatirbs;GñkrdækarTaMgenHk¾RtÚvsmøab;Edr. eTaHCay:agenHkþI CasMNagl¥ GtItTahan
ssmmmmiittþþ ffaa nniirrssaarrrrbbss;; hh‘‘ nniigg DDuucc
eennAAmmnnÞÞIIrrss--2211
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
51
nigGñkrdækarrab;Ban;nak;)anBüayamlak;GtþsBaØaNrbs;xøÜn ehIy)anrYcrs;CIvitmYyRKa b¤rYcrs;CIvitrhUt
dl;éf¶dYlrlMrbs;rbbkm<úCaRbCaFibetyü.
RRkkúúmmCCnnCCaattiiPPaaKKttiicc ³³ ExμrRkhmcg;)anCnCatiExμrEdlminmanCab;Bak;B½n§CamYyrdæaPi)alcas;kñúg
karGnuvtþn_Epnkarbdivtþn_rbs;xøÜn. CnCatiPaKticepSgeTotEdlminTTYl)ankarTukcitþ b¤mankarsgS½yBI
bkSRtÚv)aneFVITukçbukemñj.
kk¦¦ CCnnCCaattiiPPaaKKttiiccttMMbbnn;;PPññMM ³³ muneBleLIgkan;GMNacenAqñaM1975 emdwknaMExμrRkhmPaKeRcInFøab;)an
rs;enAkñúgcMeNamCnCatiPaKtictMbn;PñMkñúgPUmiPaK|san. emdwknaMExμrRkhmTaMgenHmankareCOTukcitþelI
CnCatiPaKtictMbn;PñMTaMgenHNas; edayyl;eXIjfa CnCatiTaMgenHmancitþesμaHRtg;. CnCatiPaKticmYy
cMnYn)ankøayCakgkarBarrbs; b:ul Bt eTotpg. b:uEnþ eTaHbICarbbenH)anGHGagfaRsLaj;esμaHsμ½RKnig
eCOTukcitþelICnCatiPaKtictMbn;PñMy:agNak¾eday k¾ExμrRkhm)ancab;epþImeFVIkarpøas;TIlMenACnCatiPaKtickñúg
extþmNÐlKIrI[eTArs;enApþúMKñakñúgRsukekaHEjk enAedImqñaM1972 EdlbNþal[RbCaCnsøab;CaeRcIn.
GñkEdlCMTas;minRBmpøas;bþÚr RtÚv)ansmøab;ecal.
pSús éRb CnCatiBñgrs;enAkñúgextþmNÐlKIrI erobrab;BIsßanPaBRKÜsarrbs;Kat;bnÞab;BIRtÚvbgçM[pøas;
bþÚrTIlMenAkñúgrbbExμrRkhmfa ³
eeyyaaFFaaEExxμμrrRRkkhhmmeennAAvviimmaannÉÉkkrraaCCüü TTIIRRkkúúggPPññMMeeBBjj ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
52
kμÜyRsIrbs;´Gayu15qñaMRtÚvExμrRkhm)aj;smøab; edaysarEtvaERskfavamincg;
eTArs;enAkEnøgepSg. RtÚv)anbMEbkecjBIRKÜsar[eTAeFVIERscmáarenAkEnøgCaeRcIn.
enAkñúgRsukekaHEjk RbCaCneFVIkarTaMgéf¶TaMgyb; edayTTYl)anrbbGahartictYcnig
mankarht;ehvGs;kmøaMgCaxøaMg. kUnRsIrbs;´EdleTIbEtqøgTenøehIyminmanGVIhUb
eRkAEtBIkþÜcenaHeT dUecñHehIybþIrbs;vaeTArkGgár)anR)aMbIkMb:ugnigman;mYyBIPUmiepSg.
RbFanXuM)anecaTkUnRbsa´fahUbÉkCn. smaCikRKÜsarkUnRsI´TaMgGs;RtÚvGgÁkar
cab;xøÜn. kñúgPUmiLaMTwk RbCaCnBIrnak;RtÚv)ancab;ykeTAsmøab;ecal eRBaHBYkeK)anhUb
pøitXμúMedayminEckGñkPUmi.
xx¦¦ CCnnCCaattiiPPaaKKttiiccccaamm ³³ ExμrRkhm)anbgçM[
CnCaticamcakecjBIlMenAzanrbs;xøÜn ehIyeTA
rs;enAlayLMKñaCamYyshKmn_CnCatiExμr. CnCati
camRtÚv)anhamR)ammin[niyayPasacam b¤eKarB
bUCasasnaGuIsøam. ExμrRkhm)ansmøab;emdwknaM
sasnaGuIsøam ¬hakwm/ TYn/ muITYn nig GuImuaM¦ nigCnCati
camTaMgLayNaEdlRtÚv)ansgS½yfa eFVIkarRbqaMg
nwgeKalneya)ayrbs;rdæaPi)alGs;CaeRcIn. Cag
enHeTAeTot ExμrRkhm)anbgçM[CnCaticamhUbsac;RCÚk
EdlpÞúyeTAnwgkarhamR)amrbs;sasnaGuIsøam.
eRkamrbbkm<úCaRbCaFibetyü CnCaticamrab;muWnnak;
)ansøab;edaykarsmøab; CMgW karGt;Xøan nigeFVIkar hYskmøaMg24.
KK¦¦ CCnnCCaattiiPPaaKKttiicceevvoottNNaamm ³³ CnCatievotNamTaMgGs;RtÚv)anbeNþjecjBIRbeTskm<úCakñúg
qñaM1975. CnCatievotNammYycMnYnEdl)anerobkarCamYyCnCatiExμr)anrs;enAkñúgRbeTskm<úCabnþeTA
eTot. kñúgqñaM1977nigqñaM1978 ExμrRkhm)ancab;epþIme)assm¥at nigsmøab;CnCatievotNam Edl
esssl;TaMgenHy:agrgÁal ehIymanEtmYycMnYntUcb:ueNÑaHEdl)anrYcrs;CIvit.
XX¦¦ CCnnCCaattiiPPaaKKttiicccciinn ³³ smaCikénshKmn_enHEdlCaGñkCMnYjnigCashRKinRkúmh‘unk¾RtÚv)anbgçM
[eFVIdMeNIreTACnbTeTAeFVIkargarksikmμEdr. CnCatiPaKticcinRtÚvExμrRkhmRbRBwtþmkelIy:ageXareXA
enAeBlEdlGñkTaMgenHminGacRTaMRTnwgkargarlM)ak)an. b:uEnþCnCaticinminRtÚv)ansRmaMgeRCIserIsedIm,I
ykeTAsmøab;ecaleT.
bbBBaaØØvvnnþþ ³³ emdwknaMExμrRkhmEdlmYycMnYnCabBaØvnþ )ancat;TukbBaØvnþdéTeTotfaCasRtÚvcm,grbs;
RbeTs nigCaCMBUkCnBukrlYyEdlemdwknaMTaMgenHyl;faCaGñkEdleFVI[RbeTsCatikøayeTACaGay:g
rbs;breTs. bBaØvnþCaeRcIn)ankøayCamuxsBaØasRmab;karsmøab;. GñkEdlGacRtÚvcat;bBa©ÚlkñúgCMBUk
kkaarrhhUUbbccuukkeennAAkkññúúggppÞÞHH))aayyrrYYmm
¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
53
GñkecHdwgRtÚvEteFVIButCamnusSl¶g;exøA. bBaØvnþGacrYcrs;CIvit)an luHRtaNaEtGñkTaMgenaHGaclak;)aMg
cMeNHviC¢anigGaCIBkargarrbs;xøÜn. sa®sþacarünignisSitmhaviTüal½yrab;Ban;nak;RtÚv)ansmøab;kñúgrbb
km<úCaRbCaFibetyü.
enAkñúgesovePA {CIvitkUnéfø kUnRtÚvEtrs;} visVkr Bin
y:aéf )anerobrab;BIbTBiesaFn_Edlelak)anCYbRbTHkñúg
rbbExμrRkhm. kñúgGMLúgeBlCemøósqñaM1975 RKÜsarrbs;
elak EdlmansmaCikdb;R)aMbInak; RtÚv)anbgçM[pøas;TItaMg
CaeRcIndg EdlenAcugeRkayRtÚv)anbBa¢ÚneTAextþeBaF×sat;.
elak Bin y:aéf CamnusSEtmñak;Kt;kñúgRKÜsarEdlenArs;ran
manCIvit ehIy)anrt;eKceTARbeTséfnaedImqñaM1977.
mUlehtumYyEdleFVI[ Bin y:aéf rYcrs;CIvit)anenaHKW
edaysarelakGaclak;)aMgviC¢aCIv³rbs;elak. elak)an
erobrab;dUecñHfa ³
éf¶mYy enAPUmivalvg;kñúgextþeBaF×sat; RbFanPUmi)anerobcMRbCuMneya)ayd¾KYr[
FujRTan;mþgeTot. Kat;)anRbkasfasemþcRBH neratþm sIhnu )anyagnivtþcUl
RbeTsvijehIy ehIykMBugEterobcMrdæaPi)alfμImYy dUecñHGgÁkarsUmesñI[GñkÉkeTs
bBaØvnþ GtItnay Tahan evC¢bNÐit visVkr nignisSit GeBa¢IjmkcuHeQμaHkñúgbBa¢I
BiessmYy. mnusSRbEhl40nak;)anelIkéd edayrYmTaMgGtItTahanEdl)anxitxM
lak;GtþsBaØaNrbs;xøÜntaMgBIyUrmkehIy. ´mankarraErkkñúgcitþ b:uEnþ´GacTb;
GarmμN_xøÜnÉg)anehIymin)anelIkédnwgeKeT. cab;taMgBIeBlenaHmk eyIgminEdl
)anTTYldMNwgGVIBIGñkTaMgenaHeT. GñkPUmi)anxSwbexSóvR)ab;Kñafa {GtItm®nþICan;x<s;
nigGñkÉkeTsTaMgenaHRtÚvExμrRkhmsmøab;Gs;eTAehIy}25.
GGññkkEEddllEExxμμrrRRkkhhmmeeccaaTTffaaCCaaCCnnkk,,tt;;CCaattii ³³ kmμaPi)alExμrRkhmCaeRcInnak;RtÚv)anecaTfak,t;bdivtþn_
nigcUlédCamYyevotNam. RbCaCnsamBaØEdleFVIxusbnþicbnþÜck¾RtÚvecaTfaCaCnk,t;bdivtþn_Edr. CaTUeTA
bT]RkidæEdlkmμaPi)alnigRbCaCnTaMgenH)ansarPaBrYmman lYcmkelgpÞHedaymin)anR)ab;RbFanRkúm
eFVI[Ebk)ak;]bkrN_pÞH)ay lYccMNIGahar niyayriHKn;GgÁkar mkeFVIkaryWty:avminTan;eBlevla eFVIkar
min)anl¥ t¥ÚjEt¥rBIlkçxNÐrs;enA Bak;eRKÓgGlgáar manTMnak;TMngesñhaxusvin½ybkS yMesaksþay
RseNaHbgb¥Únb¤mitþPkþiEdl)ansøab; b¤bgðajTwkcitþkñúgkareKarBCMenOsasnaCaedIm. RbCaCnmYycMnYnEdl
Føak;xøÜnQWedaysareFVIkarF¶n;F¶r b¤hUbminRKb;RKan; RtÚv)anecaTfaeFVIButCaQW nigRtÚv)ancat;TukfaCamnusS
x¢ilRcGUs b¤QWstiGarmμN_. GñkTaMgenHCajwkjab;RtÚv)at;xøÜnedayminmandanGVITaMgGs;. kñúgrbbkm<úCa
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmvviillttLLbb;;mmkkBBIIeeFFVVIIkkaarreennAAvvaallEERRss
¬rUbxagmux m:m éN GnuRbFanmnÞIrs-21¦
¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
54
RbCaFibetyü eFVIeRcInCag b¤ticCagkarkMNt;rbs;GgÁkarmann½yesμIesckþIsøab; dUcBaküesøakExμrRkhm
niyayfa {GgÁkar faem:c RtÚveFVIy:aghñwg¡ GgÁkardak;Tis RtÚvGnuvtþ[)anseRmc¡ mitþmin)ac;téføeT¡}.
ssRRttÚÚvvxxaaggeeRRkkAA sMedAeTAelIshrdæGaemriknigsm<½n§mitþdUcCaRbeTséf nigRbeTssgÁmniymmYycMnYn
CaBiessRbeTsevotNamnigGtItshPaBsUevot. ExμrRkhmyl;faRbeTsTaMgGs;enHmaneKalbMNg
QøanBan nigb:unb:gcg;ykkm<úCadak;eRkamGaNaniKm. ExμrRkhm)anecaTRbkan;mnusSCaeRcInrYmTaMg
kmμaPi)alnigkgT½Brbs;xøÜnpgfa)anbeRmI[menaKmn_viC¢arbs;RbeTsTaMgenH. ExμrRkhm)anehAGñkTaMgenH
faCa {xμaMgbgáb;suIrUgépÞkñúg}. GñkTaMgenaHrYmmanGñkEdlmkBIRbeTsEdlRbqaMgnwgrbbsgÁmniymdwknaM
edayshrdæGaemrik nigRbeTsesIerIniym b¤RbeTsGnutþrPaBniym dUcCaGtItshPaBsUevot evotNam
nigsm<½n§mitþdéTeTot. mnusSPaKeRcInEdlRtÚv)ancat;TukfaCaxμaMgbgáb;suIrUgépÞkñúgRtÚv)anecaTRbkan;eday
RcLMfa)aneFVIkar[Pñak;garsm¶at;es-GuI-Garbs;shrdæGaemrik Pñak;garsm¶at;ka-ehS-ebrbs;GtItshPaB
sUevot nigPñak;garsm¶at;rbs;evotNam. ExμrRkhmk¾)ancat;TukGñkEdlGacniyayPasabreTsfaCa
Pñak;garsm¶at;pgEdr. karecaTRbkan;enH)ankøayeTACaviFImYyd¾manRbsiT§PaBsRmab;kmμaPi)almUldæan
ykeFVICaelssmøab;RbCaCnNamñak;EdlxøÜns¥b;ex<Im.
3> karcab;xøÜnnigkarXuMXaMg
enAcugqñaM1976nigedImqñaM1977 karRsavRCavrkxμaMgbgáb;suIrUgépÞkñúg)ankøayCakic©karcm,grbs;
ExμrRkhm. ExμrRkhm)aneFVI[GñkPUmiesuIbkarN_BIKñaeTAvijeTAmk edayeRbIR)as;BaküesøakmYy {RtÚvecH
tamdanKñaeTAvijeTAmk. RtÚvraykarN_CUnGgÁkar}. meFüa)ayepSg²eTotEdlExμrRkhmeRbIkñúgkarEsVgrk
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmmeennAAkkññúúggppÞÞHH))aayyrrYYmm ¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
55
cab;xøÜnxμaMgbgáb; rYmman karQøbykkarN_ r)aykarN_BIGñkykkarN_ kareFVIRbvtþirUbpÞal;xøÜnjwkjab;
nigcemøIysarPaB.
enAeBlEdlxμaMgRtÚv)anrkeXIj eQμaHrbs;GñkTaMgenHnwgRtÚvraykarN_eTAKN³kmμaFikarXuM b¤KN³
kmμaFikarRsuk ehIybnÞab;mkGñkTaMgenHnwgRtÚvcab;xøÜn. GgÁkarkRmcab;xøÜnGñkNamñak;CasaFarN³Nas;.
RbsinebImansmaCikNamñak;enAkñúgshkrN_mYyRtÚv)ansgS½y kmμaPi)alshkrN_enaHnwgR)ab;GñkenaHfa
{GgÁkarGeBa¢IjsmmitþeTAeronsURt}. eRkamelsGeBa¢IjenH CnrgeRKaHCaeRcInRtÚv)ancab;bBa¢ÚneTAmnÞIr
XuMXaMg nigsmøab;ecalCajwkjab; edayminmankarkat;esckþIb¤RsavRCav[)anhμt;ct;fa etIGñkTaMgenaH
BitCa)anRbRBwtþbT]RkidæEbbenaHEmnb¤k¾minEmneT. ExμrRkhmniyayfa {suxcitþcab;xus10 min[Elg
xus1}.
4> karsYrcemøIynigkareFVITaruNkmμ
GñkEdlCab;ecaTBIbTelμIsRsal² b¤Cab;XuMenAmnÞIrsnþisuxfñak;Tab CaTUeTAeRcInTTYlrgnUvkarTTYlTan
GaharminRKb;RKan; CMgWKμankarBüa)al nigkarRbRBwtþGMeBIyg;XñgepSg²eTot. eTaHCamanmnusSCaeRcInsøab;
kñúgsßanPaBEbbenHk¾eday k¾manmYycMnYneTot)anrYcputBITaruNkmμnigkarsmøab;Edr. b:uEnþenAmnÞIrsnþisux
fñak;x<s;rbs;ExμrRkhmdUcCamnÞIrs-21 karsYrcemøIynigkareFVITaruNkmμKWCaskmμPaBFmμtaRbcaMéf¶.
CU sUPa rs;enAkñúgextþkMBg;camkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. sUPa RtÚv)ancab;xøÜnenAEx]sPa
qñaM1977 edaymindwgmUlehtuGVITaMgGs;. sUPa )anerobrab;BIkarcab;xøÜnnigsßanPaBrbs;Kat;kalenAkñúgKuk
Rsukt,ÚgXμúMy:agdUecñHfa ³
kkggkkuummaarr ¬rUbPaBeday eGlIhSaEbt eb‘kx½r kñúgqñaM1978 nigrUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
56
éf¶mYy kgsnþisuxbYnnak;)anmkdl;kgrbs; ehIy)anesñI kñúgsmþIsuPaBrabsafa[
eTACYytExSePøIg. enAeBl´ecjmkdl;eRkA snþisuxsÞúHmkP¢g;kaMePøIgtRmg;rk´ ehIy
cgéd´. ExμrRkhm)ancab;´ykeTAdak;Kuk. bnÞab;BIsñak;enAkñúgKukGs;ry³eBl
Essibéf¶ ExμrRkhmbBa¢Ún´mksYrcemøIyEdlmansPaBeXareXACagmuneTAeTot.
kgsnþisux )anykExSePøIgmkqk; edIm,IsYrcemøIy. CYnkaleKvay´y:agxøaMg eFVI[´
snøb;CaeRcInsa. eTaHCaeFVITNÐkmμ´xøaMgy:agNak¾eday k¾´enAEteqøIyfamindwg.
bnÞab;mk ExμrRkhmbBa¢Ún´eTAmnÞIrsYrcemøIyfμImYyeTot. enATIenaHry³eBldb;BIréf¶.
cab;BIeBlenaHmk ExμrRkhmElgsYrcemøIyb¤eFVITaruNkmμ eTotehIy. xøÜnR)aN´cuH
sÁmy:agxøaMg. bIéf¶eRkaymk ExμrRkhmedaHElg´ edayniyayfaGgÁkarmankarP½nþ
RcLM. b:uEnþ RtÚvsnüafanwgminR)ab;GñkNaTaMgGs;GMBIsßanPaBenAkñúgKuk. RbsinebI
manGñkNamñak;sYr´ cemøIyrbs;´KW {mindwg minB¤ mineXIj}26.
5> karsmøab;
eRkamrbbkm<úCaRbCaFibetyü RbCaCnRbEhlR)aMEsnnak;RtÚv)ansmøab;eRkambTRbRBwtþGMeBI]Rkidæ
RbqaMgbdivtþn_nigrdæ. RbCaCnfμIrab;Ban;nak;EdlminmanbTBiesaFn_b¤CMnajkñúgkareFVIERscmáar)an)at;xøÜn.
RbCaCnRtÚv)annaMykeTAéRBeRCAb¤TIvalq¶ayBIPUmiRsukedIm,Ismøab; bnÞab;BIRbCaCnTaMgenaH)anRbRBwtþnUv
GMeBIEdlExμrRkhmcat;TukfaCakMhus b¤)anbeBa©jkayvikarxwgsm,anwgfñak;dwknaMrbs;xøÜn. CnrgeRKaHxøHRtÚv
)ankb;TaMgrs;ehIysøab;edayfb;degðIm.
mnusSesÞIrRKb;rUbEdlRtÚv)anrkeXIjfa CaGñkFøab;mankareronsURteRCARCHRtÚv)anykeTAsmøab;
ecal. CaTUeTAKμanGñkNamñak;h‘anBak;Ev:ntab¤niyayPasabreTseLIy eRBaHvaCasBaØabgðajfaCnenaHCa
GñkecHdwg. CaBiess GñkEdlmkBITIRkúgRtÚvEtlak;RbvtþinigcMeNHviC¢arbs;xøÜnehIyeFVIButCamnusSl¶g;exøA.
karsmøab;RtÚv)aneFVIeLIgeRcInEbbeRcInsNæan. GñkxøHRtÚvExμrRkhmecaTfak,t;bdivtþn_ b¤CaxμaMg
ehIyRtÚv)anbBa¢ÚneTAmnÞIrsYrcemøIy. bnÞab;BIenATIenaH)anry³eBlBIr-bIEx GñkeTasnwgRtÚvykeTAval
BiXat EdlGñkTaMgenaHRtÚv)anbgçM[lutCgÁg;enAmat;reNþA. bnÞab;mk GñkeTasTaMgenHnwgRtÚvsmøab;eday
vaycMEpñkxageRkayénk,alCamYynwgEb:l cbkab; b¤dMbg. CYnkal mnusSrhUtdl;eTAmYyrynak; b¤dl;
eTABan;nak;RtÚv)an)aj;smøab;kñúgeBlEtmYy ehIykb;kñúgreNþAEtmYy. GñkxøHeTotRtÚv)aneFVI[fb;degðImsøab;
edayykfg;pøasÞikRckk,al. enACnbTEdlmanGNþÚgCaeRcInenAkñúgéRB GñkeTasRtÚv)andwktamLanFM²
eTAdl;mat;GNþÚg ehIybnÞab;mkkgQøbk¾rujb¤vayTmøak;eTAkñúgenaHEtmþg.
eBlxøH smaCikRKÜsarTaMgGs;RtÚv)anykeTAsmøab;ecal edaysarEtkMhusEdl)anRbRBwtþeday
smaCikmñak;. ExμrRkhm)anEsVgrkcab;xøÜnsmaCikTaMgGs;ykeTAsmøab;eRkamRTwsþIfa {CIkesμARtÚvCIkTaMg
b£s}.57
m:m épb‘Un RbCaBlrdærs;enAextþekaHkug )anerobrab;GMBIsmaCikRKÜsarrbs;Kat; EdlRtÚv)anyk
eTAsmøab;ecalfa ³
b¥ÚnRsIrbs;´mñak;GayuR)aMBIrqñaMRtÚv)anGgÁkarsmøab;ecal eRBaHvalYceBatx©ImYyEpø
hUb. GgÁkarvaynwgt,ÚgcbehIykb;Ek,rcmáareBat. resolmYy eBl´kMBugedjeKa
kat;éRB FuMkøins¥úysaksBrlYy. edIrrkemIlERkgRbTHCaGñkFøab;sÁal;Kña. minnwk
sμanfaenaHCasaksB«Buk´esaH. Kat;RtÚvkab;nwgkaMbitCitdac;kecjBIsμa. enAEk,r
sB«Buk´ mansaksBBIrnak;eTotEdlRtÚvsmøab;edaykat;pþac;kdUcKña. rMlgBIenaH
)anRbEhlCagBIrEx CIdUn´GayuCagcitsibqñaM)ansøab;. Kat;RtÚv)anecaTfalYcbbr
ekμghUb ehIyRtÚvemkgvayBIrdMbg. sBrbs;Kat;RtÚv)anrMunwg)avykeTAkb;ecal.
eRkayBImrNPaBrbs;CIdUn´Etb:unμanéf¶ mþay´k¾søab;eTot. Kat;søab;edaysarkargar
lM)aknigKμanGaharhUbRKb;RKan;. ´»bKat;CamYysERmkyMesaksþay27.
58
CMBUk9
mnÞIrs-21 ¬KukTYlEsøg¦
KuksMxan;bMputkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyüRtÚv)ansÁal;faCa {mnÞIrsnþisuxs-21}. GkSr {s}
tMNag[Bakü{snþi)al} ehIyelx{21} CaknÞúyelxGaykUmBIrxÞg;cugeRkayrbs;smmitþ Nat GtIt
RbFanmnÞIr s-21. KukenHmanTItaMgsßitenAEb:kxagt,ÚgTIRkúgPñMeBj ¬sgáat;TYlsVayéRB¦.
mnÞIrs-21CaKuksm¶at;sRmab;XuMXaMg sYrcemøIy eFVITaruNkmμ nigsmøab;GñkeTasEdlRtÚv)ancab;
bBa¢Únmkdak;enATIenH. eTaHbICamnÞIrs-21 KWCamnÞIrsnþisuxd¾sm¶at; nigeXareXA rbs;km<úCaRbCaFibetyü
y:agNak¾eday k¾manGñkeTasRbmaN179nak;RtÚv)anedaHElgmkvijenArvagqñaM1975dl;1978.
bbrriieevvNNKKuukkTTYYllEEssøøgg ¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
59
kñúgcMeNamGñkeTasRbEhlmYymuWnbYnBan;nak; manGñkeTasRbEhl23nak; EdlenArs;ranmanCIvitbnÞab;BIkar
dYlrlMénrbbkm<úCaRbCaFibetyü.28
GñkTaMgenHRtÚv)anTukCIvit eRBaHmanCMnajBiessEdlmanRbeyaCn_
dl;mnÞIrs-21. mYycMnYnénGñkTaMgenH CaCagKMnUr CagCYsCulnaLika nigCagcmøak;.
1> GKarenAmnÞIrs-21
mnÞIrs-21CaGtItviTüal½yecABja
y:at Edlsagsg;eLIgkñúgqñaM1962. KukenH
sßitenAelIépÞdIEdlmanbeNþay600Em:Rt
nigTTwg400Em:Rt. enABIeRkayrbgsala
enH manGKareFVIBIeQIRbk;s,ÚvBIrxñg EdlCa
GtItsalabzmsikSaTYlEsøg. GKarTaMgGs;
enHbegáIt)aneTACamnÞIrs-21.
kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü mnÞIrs-
21 hu‘mB½T§edayrbgs½gásI niglYsbnøaEdl
manP¢ab;crnþGKÁisnI. enAkñúgbrievNKuk man
GKarFM²bYn. bnÞb;eronCan;eRkamRtÚv)anEbgEckeTACabnÞb;tUc²EdlmanTMhM0/8KuNnwg2Em:Rt Edl
bnÞb;mYysRmab;dak;GñkeTasmñak;. bnÞb;eronCan;TImYyEdlmanTMhM8KuNnwg6Em:RteRbIsRmab;dak;GñkeTas
rYm. enACan;TIBIr bnÞb;nImYy²manTMhMFMCagehIydak;GñkeTas BI40eTA50nak;. bnÞb;mYyRtÚv)aneRbI
Cakariyal½y eFVIkarrbs; Duc EdlCaRbFanKuk ehIybnÞb;mYyeTotRtÚv)aneRbIR)as;Cakariyal½yÉksar
nigkariyal½yrdæ)alTUeTA. pÞHmYycMnYnEdlenAEk,rKukRtÚv)aneRbIeFVICakEnøgsYrcemøIynigkEnøgeFVITaruNkmμ.
2> GñkeTas
GñkeTasPaKeRcInenAmnÞIrs-21RtÚv)anecaTRbkan;BIbTk,t;bkSb¤k,t;bdivtþn_ b¤Føab;)aneFVIkar[
kmμaPi)alk,t;EdlRtÚvcab;xøÜnrYcehIy. mYyry³kalknøgeTA emdwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCamankarsgS½y
nigmankarminTukcitþkan;EtxøaMgeLIg²cMeBaHkmμaPi)alnigkgT½Brbs;xøÜn. ]TahrN_ enAExtula qñaM1976
enAkñúgdMeNIrkarrwtbnþwgsnþisuxCati b:ul Bt )aneFVIkarcab;xøÜnkmμaPi)alCan;x<s;bkSCaeRcInrUb ehIyykmk
XuMenAmnÞIrs-21. fñak;dwknaMExμrRkhmyl;fa sRtÚvmanenARKb;TIkEnøgTaMgGs;kñúgépÞRbeTs ehIy)aneFVIkar
cab;xøÜnsmaCikkumμúynIsþrbs;xøÜnCaeRcInnak;kñúgmYyEx². GñkeTasenAmnÞIrs-21rYmmanTaMgCnbreTs
RbEhlbYnrynak;EdlPaKeRcInCaCnCatievotNam.
kmμaPi)alEdlbeRmIkargarkñúgKukmYycMnYn)ankøayCaGñkeTasenATIenaHEdr. kmμaPi)alTaMgenaH)an
sarPaBBIkarx¢ilRcGUskñúgkarerobcMÉksar eFVI[xUcm:asuInnig]bkrN_déTeTot b¤vayGñkeTasrhUtdl;søab;
kñúgeBlsYrcemøIyedayKμankarGnuBaØat. cemøIysarPaBPaKeRcInenAmnÞIrs-21CacemøIyminBit BIeRBaH
kkmmμμaaPPii))aallbbeeRRmmIIkkaarreennAAmmnnÞÞIIrrss--2211nniiggRRkkúúmmRRKKÜÜssaarr ¬rUbxageRkayBIeqVgeTA
sþaM ³ m:m éN/ sux/ Duc nig fa¦ ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
60
GñkeTasPaKeRcInmin)anRbRBwtþkMhusGVIF¶n;F¶reT ehIyGñkeTas)ansarPaBedIm,I[EtrYcxøÜnBITaruNkmμb:ueNÑaH.
exov ecs ehA eBA RbCaBlrdæmkBIextþkMBg;qñaMg CaGtItGñkyamenAmnÞIrs-21. eBA
)anerobrab; BIRbvtþirbs;Kat;enAeBlenaHfa ³
enAqñaM1977 mitþPkþirbs; BIrnak;eQμaH hug nig emOn )anRbRBwtþkMhus ehIy
RtÚv)anykeTAsmøab;ecal. bnÞab;BIenaHmk GgÁkarcab;xøÜn´eRBaH´CamitþPkþirbs;Gñk
TaMgBIr ehIybBa¢Ún´eTAéRBs. BYkeK)ansYrcemøIy´ERkgela´ manCab;Bak;B½n§CamYy
GñkTaMgBIr b:uEnþ eqøIyfa {Gt;maneT}. GñksYrcemøIyeQμaH Esm pl. Kat;)andwg
c,as;Nas;fa´xMeFVIkarnigesμaHRtg;. dUecñHehIy´RtÚv)anedaHElg ehIyRtÚv)anbBa¢Ún
eTAkgBl502 ehIyebIkLandwkRKab;eTAtaynij eTAév:CamYyevotNam.
CIvitenAmnÞIrs-21eBareBjeTAedayPaBP½yxøac. eyIgminh‘anniyayesIcelg
rkKñaeT. eyIgminTukcitþGñkNaTaMgGs; sUm,ImitþPkþiCitsñiT§rbs;eyIgk¾eday. RKb;Kña
RtÚvxitxMeFVIkar. eRkABIkaryamkam eyIgRtÚvdaMbEnønigciBa©wmRCÚk. eyIgRtÚvRbúgRby½tñ
bMputeBleFVIkar. kMhusbnþicbnþÜcdUcCaegak b¤Ep¥knwgCBa¢aMgGaceFVI[eyIgsøab;)an.
3> bTbBaØtisRmab;GñkeTas
bTbBaØtienHRtÚv)anbiTenAelICBa¢aMgkñúgbrievNKuk.
vin½ysnþi)al ¬nKr)alsnþisux¦ enAmnÞIrs-2129
1¦ sYrGIeqøIyhñwg minbEgVrsMNYrrbs;Gj.
2¦ min[edaHRsay ykelsenHelsenaHtamKMnitÉglak;b¤RbEkk tmat;min
)andac;xat.
3¦ min[eFVIl¶g; minyl;bBaða eRBaHÉgCamnusSh‘anRbqaMgnwgbdivtþn_.
4¦ sYrPøam eqøIyPøam min[dMGk;mYynaTIeLIy.
5¦ erOgxVHxat kMhusbnþicbnþÜc dUcCasIlFm’ xUcenHxUcenaH k¾min[niyay
erOgxøwmsarbdivtþn_ k¾min[niyay.
6¦ év:b¤qk;ExSePøIgmin[ERskdac;xat.
7¦ min[eFVIGVITaMgGs; KWGgÁúyes¶ómrg;caMbBa¢aGj Gt;bBa¢akuMeFVI GjbBa¢aGIeFVI
hñwgPøam RbEkkRcimRcúmmin)aneT.
8¦ kuMykelskm<úCaeRkam )aMgmuxmat;k,t;rbs;GaÉg[esaH.
9¦ RKb;bBa¢axagelI mineFVItam KWmYyéf¶rgrMBat; ExSePøIgqk;rab;minQñHeT.
10¦ RbqaMgvin½yGjmYycMNuc RtÚvrgrMBat;db;rMBat; b¤qk;ExSePøIgR)aMqac;.
61
bTbBaØtimYyeTotsRmab;GñkeTasRtÚv)anbiTenAGKar {x-K-X}.
4> sßanPaBenAkñúgmnÞIrs-21
enAeBlbBa¢ÚneTAdl;mnÞIrs-21 GñkeTasTaMgGs;RtÚv)anftrUbnigtRmÚv[sresrRbvtþirUblm¥itcab;
taMgBIkumarPaBrhUtdl;éf¶cab;xøÜn. GñkeTasRtÚvedaHsemøókbMBak;ecjTukEtexakñúgmYy ehIysmÖar³Cab;xøÜn
TaMgb:unμanRtÚv)anrwbGUsyk. bnÞab;mkGñkeTasnwgRtÚvnaMykeTAXuMkñúgbnÞb; EdlenATIenaHGñkeTasTaMgenHRtÚv
dak;exñaHeCIgEdlmancgP¢ab;edayRcvak;eTAnwgCBa¢aMgb¤\dæ. cMENkGñkeTasEdlXuMenAbnÞb;FMRtÚv)andak;exñaH
eCIgedayrnukEdkEvgmYyrYmKña. exñaHeCIgTaMgenHRtÚvP¢ab;eTAnwgrnukEdkqøas;Kña dUecñHGñkeTasRtÚvedkdak;k,al
Tl;Kña. GñkeTasRtÚvedkpÞal;nwg\dæ edayKμankenÞl mug b¤PYyeT. GñkeTasRtÚv)anhamR)ammin[niyay
rkKña.
v:an; Nat GñkenArs;ranmanCIvitmñak;)anerobrab;BICIvitrbs;Kat;enAkñúgmnÞIrs-21fa ³
enAkñúgmnÞIrs-21 RtÚv)andak;exñaHeCIgP¢ab;eTAnwgrnukEdkEvgmYyCamYyGñkeTasCag
samsibnak;eTot. ExμrRkhm[eyIghUbBIrdgkñúgmYyéf¶. GñkeTasRKb;rUbTTYl)an
rbbbbrbYnsøabRBatUc nigsmølaysøwkeQIxøH. karniyayKñaRtÚv)anhamXat;
dac;xat. RbsinebIGñkNamñak;cg;eRkakGgÁúyb¤pwkTwk eKRtÚvsuMkarGnuBaØatBIGñkyam
Camunsin. kareFVIGVImYyEdlminmankarGnuBaØatBIGñkyam nwgRtÚvTTYlkarvaydMCa
Tm¶n;. eK[eyIgmuCTwkerogral;bYnéf¶mþg. eKykTuyy:Umk)aj;CHBImat;TVar. Rbsin
ebIeyIgenAq¶ayBImat;TVar eyIgnwgmin)anTTwkRKb;RKan;eT. Caerogral;éf¶ GñkeTasRtÚv
)annaMykeTAsYrcemøIy ehIymYycMnYnminEdleXIjRtLb;mkvijeT b:uEnþeyIgeXIj
GñkeTasfμI²RtÚv)annaMcUlmkCMnYsvij30.
bRmamenAGKar{x-K-X}
1¦ min[niyayTak;TgKñadac;xat eTaHCasÁal; b¤minsÁal;.
2¦ ebIcg;eFIVGVI RtÚvmankarGnuBaØatBIGñkyam.
3¦ min[B¤r:Ugr:agTIkEnøgenA.
4¦ eBlGñkyamb¤GñkepSg²cUl RtÚvedkTaMgGs;.
5¦ eBlEqk RtÚvdak;édeRkayxñg. kuMesrI.
62
enAem:agbYnknøHRBwk GñkeTasRtÚvRsatexaedIm,I[GñkyamRtÜtBinitü. GñkyamRtÚvBinitüemIlERkg
elaexñaHeCIgrlug b¤ERkgelaGñkeTasmanlak;vtßúGVIEdleKGaceRbIedIm,IeFVIGtþXat. mYyry³kalknøgmk
manGñkeTasxøH)ansmøab;xøÜnÉg dUecñHGñkyammankarRbúgRby½tñNas;kñúgkarRtÜtBinitüemIlexñaHeCIgnigbnÞb;.
sßanPaBrs;enAkñúgmnÞIrs-21manPaBkxVk; EdleFVI[GñkeTasPaKeRcInekItERsg kmrmas; nigéc.
BuMmanfñaMBüa)aleTenAkñúgKuk. kmμaPi)aleBTüenAmnÞIrs-21suT§Etmin)anTTYlkarhat;eronRtwmRtÚv ehIyeFVI
karBüa)alRKan;EtedIm,IBnüarkarsøab;rbs;GñkeTas bnÞab;BIrgrbYsF¶n;kñúgGMLúgeBlsYrcemøIyb:ueNÑaH.
GñkeTasRtÚv)anbiTmuxCit eBlRtÚvnaMBIkEnøgXuMXaMgeTAkEnøgsYrcemøIy. GñkyamnigGñkeTasminGnuBaØat
[niyayKñaeLIy. CagenHeTAeTot kmμaPi)alEdlenARkúmepSgKñak¾minRtÚv)anGnuBaØat[eFVIkarTak;TgKñaEdr.
5> karsYrcemøIy
viFIsa®sþéRBépSCaeRcInRtÚv)aneRbIedIm,IsYrcemøIyenAmnÞIrs-21. GñkeTasRtÚv)anvayedayéd
dMbg b¤EmkeQI. CYnkal GñksYrcemøIyvayGñkeTasnwgExSePøIgb¤qk;ExSePøIg. viFIsa®sþeFVITaruNkmμ
epSgeTotEdleRbIenAmnÞIrs-21manGucePøIg)arI bgçM[suIlamk b¤pwkTwkenam ykm¢úlcak;cUlsac; nigBüÜréd
eLIgelIeBjmYyéf¶ b¤BüÜreCIgeLIgelIdaMk,alcuHeRkam. GñkeTasxøHeTotRtÚv)anqUtsac;nwgkaMbit b¤ykfg;
xÞb;RcmuH. viFIsa®sþmYycMnYneTotEdleRbIsRmab;cRmaj;ykcemøIysarPaB rYmmandkRkckédehIycak;
Gakul BIelI b¤RCmuCTwk. GñkeTasmYycMnYnRtÚvsøab;kñúgGMLúgeBleFVITaruNkmμ.
kkmmμμaaPPii))aallbbeeRRmmIIkkaarreennAAkkññúúggmmnnÞÞIIrrssnnþþiissuuxxhhUUbbGGaahhaarrrrYYmmKKññaa ¬Xwm v:ak ehA h‘ rUbxageqVg GnuRbFanmnÞIr s-21¦
¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
63
GñkeTas®sþIRtÚv)aneFVITaruNkmμedaykat;edaH b¤bgçM[GñkTaMgenaHedaHexaGavecj. GñkeTas®sþImYy
cMnYnRtÚvGñksYrcemøIycab;rMelaP eTaHCakarrMelaPpøÚvePTpÞúynwgeKalneya)ayrbs;km<úCaRbCaFibetyü
k¾eday. GñksYrcemøIyEdlRtÚvrkeXIjfa)anRbRBwtþGMeBIenHRtÚv)ansmøab;ecal.
enAkñúgcemøIysarPaB GñkeTasRtÚverobrab;BIRbvtþirUbpÞal;xøÜn. RbsinebICasmaCikbkS GñkeTasRtÚv
bgðajéf¶EdlxøÜncUlbdivtþn_ nigerobrab;BIkic©karEdlxøÜn)aneFVI. bnÞab;mkGñkeTasRtÚverobrab;BIskmμPaBk,t;
rbs;xøÜntamlMdab;lMeday. kñúgEpñkTIbIéncemøIysarPaB
GñkeTas )anerobrab;BIkarrYmKMnitk,t;min)anseRmcrbs;
xøÜn b¤kic©snÞnak,t;epSg². enAcugbBa©b;éncemøIysarPaB
GñkeTasnwgrayeQμaHCnk,t;EdlRtÚvCamitþPkþi mitþrYmkargar
b¤mnusSEdlGñkeTasFøab;sÁal;. bBa¢IxøHmanrayeQμaH
mnusSEdlBak;B½n§rhUtdl;eTACagmYyrynak;. GñkEdl
maneQμaHkñúgbBa¢IPaKeRcInRtÚv)ancab;ykmksYrcemøIy.
edaysarEtTaruNkmμenAmnÞ Irs-21sahav
éRBépSeBk GñkeTasEtgEtsarPaBnUvGVIEdlxøÜnGacKit
eXIj eTaHCacemøIyenaHxusk¾eday. G‘¿ sMNag kmμkr
reTHePøIg )ansarPaBBIkic©snÞnak,t;rbs; tun kmμkr
CYsCulreTHePøIgfa ³
tun Cakmμkrcas;. vamineBjcitþnwgbdivtþn_dUc
KñavaÉeTotEdr. ral;éf¶vaEtgeXasna dUcteTAenH ³
BYkGaGs;enH dl;ÉgbeRgónbec©keTsvaecH
eRcIncg;edjk,alÉgecj.
[Ety:agenHcuH éf¶NamYy BYkEh¥gRtÚv
rlaydUcGMbilRtÚvTwk.
sBVéf¶ kmμkrcas;eRbóbdUcsMrameRkam)ateCIgva vacg;Can;eBlNak¾)aneRscEtnwgcitþva.
BYkvaBUEkxagGMnYtnigRTwsþI Etx¢ileFVIkar.
eFVIkarRKan;EtdUr)aysuI)anehIy xUcs¥Ik¾xUceTA.
eRkABIenH vaBRgwgxøÜneRtomvaybdivtþn_ eBlNamanT½BmkBIeRkA31.
Ca ehOg sa®sþacarüCemøóseTARsuk)arayN_ extþkMBg;FM )ansarPaBBIskmμPaBk,t;rbs; taMg
Lúj GtItGñkeFVIkarenARksYgéRbsNIy_ eRkaymkeFVITahanBak;s½kþiBIrfa ³
CemøóseTAdl;PUmikMeNItvij taMg Lúj edIrRbmUleCIgedIm,IRbqaMgbdivtþn_. va)an
eFVIviecäTkmμRbqaMgeyIgCabnþbnÞab;.
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmm
¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
64
ENnaM[bkSBYkElgeKa[suIRsUv.
ENnaM[bkSBYkkemÞccantic²CabeNþIr².
ENnaM[smøab;TamþgmYyb¤BIr ehIyraykarN_fagab;.
ykpÞHxøÜnCakEnøgsresrRtak; ehIy)anykRtak;eTA)actamkardæan32.
6> rcnasm<½n§cat;taMgenAkñúgmnÞIrs-21
buKÁlikRbEhlmYyBan;nak;enAbeRmIkarkñúgmnÞIrs-21. kñúgenaHmnusSRbEhlbI-bYnrynak;beRmIkar
CabuKÁlikTUeTA edayrYmTaMgGñkdaMbEnøbgáarsRmab;beRmIesckþIRtÚvkarkñúgmnÞIrpg. eRkABIenH CakgkmøaMgeFVIkar
kñúgbrievNKuk EdleFVIkarenAkñúgGgÁPaBmYykñúgcMeNamGgÁPaBTaMgbIrbs;mnÞIr nigrYmTaMgbuKÁlikkariyal½ypg.
GgÁPaBenAmnÞIrs-21rYmman GgÁPaBerobcMÉksar GgÁPaBkarBar nigGgÁPaBsYrcemøIy. GgÁPaB
erobcMÉksarmannaTIcmøgcemøIysarPaBecjBIkaEsSt vayGtßbTcemøIysarPaBrbs;GñkeTas segçbGtßbT
cemøIysarPaB nigerobcMTukdak;Éksar. buKÁlikenAkñúgGgÁPaBrgEpñkftrUbmannaTIftrUbGñkeTasBak;kNþal
xøÜneBlGñkeTasmkdl;Pøam ftrUbGñkeTasEdlsøab;kñúgbnÞb;XuMXaMg nigftrUbGñkeTassMxan;²eRkayeBl
smøab;ehIy. rUbftrab;Ban;snøwkenAesssl;rhUtmkdl;sBVéf¶ b:uEnþrab;Ban;snøwkepSgeTot)an)at;bg;.
kkmmμμaaPPii))aallbbeeRRmmIIkkaarreennAAkkññúúggmmnnÞÞIIrrss--2211hhUUbbGGaahhaarrrrYYmmKKññaa ¬Duc QrenAxagsþaM¦ ¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
65
GgÁPaBkarBarKWCaGgÁPaBFMbMputenAmnÞIrs-21. kgsnþisux
kñúgGgÁPaBenHPaKeRcInCaekμgCMTg;. kgsnþisuxPaKeRcInmankarlM)ak
kñúgkareKarBbTbBa¢ad¾twgEtgrbs;GgÁPaB. kgsnþisuxminGnuBaØat[
niyayCamYyGñkeTas sYreQμaH b¤vaytb;GñkeTaseLIy. kg
snþisuxRtÚv)anhamXat;min[lYcemIlb¤lYcsþab;karsYrcemøIy ehIy
RtÚveKarB[)anx¢ab;x¢ÜnnUvbTbBa¢asamsibcMNucEdlhamR)am min[
lYc edk GgÁúyelg b¤Ep¥kCBa¢aMgkñúgeBleFVIkargar. kgsnþisux
RtÚvedIreTAedIrmk eFVIkaryaml,at nigBinitüBic½yGVI²RKb;y:ageday
RbúgRby½tñbMput. kgsnþisux
NaEdl)anRbRBwtþkMhusF¶n;F¶r
nwgRtÚvcab;xøÜnsYrcemøIy yk
eTAXuMXaMg nigykeTAsmøab;
ecal. mnusSPaKeRcIneFVIkar
enAmnÞIrs-21 mankarP½y
xøacy:agxøaMgcMeBaHkMhusepSg²
EdlGacekIteLIg nigP½yxøac
cMeBaHTaruNkmμ nigkarsmøab;.
GgÁPaBsYrcemøIyEckecj
CaRkúmrgekþA RkúmrgRtCak; nig
RkúmrgGegáóm. RkúmrgekþA ¬CYn
kalehA kgkac¦ GaceFVITaruN
kmμkñ úgeBlsYrcemø Iy)an.
pÞúyeTAvij RkúmrgRtCak; ¬CYn
kalehA kgsøÚt¦ minRtÚv)an
GnuBaØat[eFVITaruNkmμeBlsYr
cemøIyeT. RbsinebIRkúmenH
minGaceFVI[GñkeTassarPaBeK
nwgbBa¢ÚnGñkeTaseTARkúmrgekþA.
RkúmrgGegáóm eFVIkarCamYy
krNIF¶n;F¶r nigkrNIsMxan;².
karsYrcemøIymanry³eBl
Evg. CYnkaldMeNIrkarenHbnþ
sun esn ¬smmitþexov¦
sun esn ekItenAéf¶TI12 Ex
mifuna qñaM1930 enAextþRtavij
RbeTsevotNamxagt,Úg. RbBn§
rbs; sun esn eQμaH yun y:at
¬ehAsmmitþnarI Gat¦ Cardæm®nþI
RksYgGb;rMnigvb,Fm’kñúgrbbkm<úCa
RbCaFibetyü. sun esn )an
eTAsikSaenARbeTs)araMg cenøaHqñaM
1950nigqñaM1956 ehIy)an
cUlCasmaCibkSkumμúynIsþ)araMg.
qñaM1963 sun esn )anrt;cUl
éRB eKcBIkartamcab;rbs;b:Ulis.
sun esn )ankøayeTACaGKÁbBa¢a
karkgkmøaMgrMedaHCatiRbCaCnkm<úCa
kñúgqñaM1971.
kñúgry³kalkm<úCaRbCaFib etyü
sun esn Ca]bnayk rdæm®nþITIbI
TTYlbnÞúkkarBarCatinig
RKb;RKgpÞal;eTAelImnÞIrs-21.
sun esn nigRkúmRKÜsarRtÚv)an
smøab;tambBa¢arbs; b:ul Bt enA
éf¶TI10 Exmifuna qñaM1997.
Duc ¬eQμaHedIm kaMg ehákG‘av¦
Duc ekItqñaM1942 enAextþ
kMBg;FM. Duc eronenAviTüal½y
RBHsuIsuvtßi nig)anCab;cMNat;fñak;
CasisSBUEkKNitviTüaelxBIrTUTaMg
RbeTs. Duc eFVICaRKÚbeRgon
KNitviTüaenAsalaeronmYykñúgextþ
kMBg;FM. enAqñaM1964 Duc eFVIkar
enAsalaKruekaslübnÞab;BI sun
esn )anrt;cUléRB. Duc cUlCa
smaCikbkSkumμúynIsþkm<úCaenAqñaM
1970.
Duc )anrt;ecjBIRkúmExμrRkhm
kñúgTsvtSr_qñaM1980 ehIy)an
køayxøÜnCaRKisþbris½T. Duc RtÚv)an
cab;xøÜnenAEx]sPa qñaM1999.
cab;BIeBlenaHmk Duc RtÚvCab;XuM
kñúgKukrhUtrg;caMkarkat;kþI. kñúgEx
kumÖ³ qñaM2005 Duc RtÚv)anecaT
Rbkan;BIbT]Rkidækmμs®gÁamnigkar
eFVITukçbukemñjeTAelICnbreTskñúg
ry³kalénrbbkm<úCaRbCaFibetyü.
Duc RtÚv)anXuMxøÜnCabeNþaHGasnñ
edayGgÁCMnuMCRmHvisamBaØkñúgtulakar
km<úCa ¬G>v>t>k¦ enAExkkáda qñaM
2007. enAéf¶TI26 Exkkáda
qñaM2010 G>v>t>k )anRbkas
salRkmCasaFarN³fa {Duc
manBiruT§PaBBIbT]RkidækmμRbqaMgnwg
mnusSCati nigkarbMBarbMBany:ag
F¶n;F¶relIGnusBaØaTIRkúghSWENv
qñaM1949 nigRtÚv)anpþnÞaeTas
dak;Bn§naKarGs;mYyCIvit.
66
eFVIrhUtdl;yb;GRFaRt. GñksYrcemøIyTaMgenaHecHGan nigecHsresr ehIyCaTUeTAmanGayuRbEhlCa
CagémÖqñaM.
7> fñak;dwknaMmnÞIrs-21
mnÞIrs-21sßiteRkamkarRKb;RKgrbs;RksYgkarBarCatidwknaMeday sun esn ¬ehA smmitþexov¦.
muneBlcUlCasmaCikbkSkumμúynIsþkm<úCa sun esn Føab;)aneTAsikSaenARbeTs)araMgnigFøab;eFVICa
RKÚbeRgón.
emdwknaMCan;x<s;enAmnÞIrs-21rYmman Duc ¬RbFanmnÞIrs-21¦/ Xwm v:ak ehA h‘ ¬GnuRbFanmnÞIr
s-21¦/ m:m éN ¬GnuRbFanmnÞIrs-21¦/ eb:g ¬bBa¢akarelIGñkyam¦/ can; ¬RbFanGgÁPaBsYrcemøIy¦
nig b:un ¬GñksYrcemøIy¦. b:un CaGñksYrcemøIyGñkeTassMxan;²CaeRcInrUbrYmman Ekv mas/ éN sar:an;/
h‘U nwm/ TIv Gul nig ePaK qay. emdwknaMKukTaMgenHsuT§EtCaGtItRKÚbeRgón.
8> karsmøab;enAmnÞIrs-21
GñkeTasPaKeRcInenAmnÞIrs-21Cab;XuMXaMgenATIenaHry³eBlBIreTAbIEx. eTaHCay:agenHkþI
kmμaPi)alExμrRkhmCan;x<s;mYycMnYnCab;XuMXaMgenATIenaHrab;Ex ehIycemøIysarPaBEvgrab;ryTMB½r.
bnÞab;BIRtÚvnaMxøÜnmkdl;mnÞIrs-21)anBIr-bIéf¶ GñkeTasTaMgGs;nwgRtÚvnaMykeTAsYrcemøIyedayKμanxVl;xVay
kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmm ¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
67
KitKUrBIkarBitGVIeLIy. GñkeTasTaMgGs;RtÚvEtsarPaBfaxøÜnKWCaCnk,t;bdivtþn_ nigFøab;)anRbRBwtþbTelμIs
TaMgLayEdlGñksYrcemøIysURt[fatam. bnÞab;BIkarsYrcemøIycb;sBVRKb;ehIy GñkeTasnwgRtÚvnaMykeTA
{kemÞcecal} EdlCaBaküeRbIkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyüCMnYs[Bakü {smøab;}.
enAqñaMTImYyénRbtibtþikarrbs;mnÞIrs-21 saksBGñkeTasRtÚv)ankb;enAEk,rmnÞIr. b:uEnþ cab;taMgBI
cugqñaM1976mk minmandITMenrsRmab;kb;exμacenAEk,rmnÞIreToteT ehtudUecñHehIyGñkeTasRtÚv)andwktamLan
enAeBlyb;ykeTAkan;bwgeCIgÉk ¬sßitenAcm¶ay13KILÚEm:Rt PaKnirtITIRkúgPñMeBj¦ EdlenAkEnøgenaH
GñkeTasRtÚv)anvaynwgt,Úgcb xñgBUefA b¤dMbg b¤)aj;smøab;ecalEtmþg. CaTUeTA enAeBlEdlGñkeTasRtÚv
)ansmøab;ehIy kgT½BEdldwkGñkeTasBImnÞIrs-21eTA )ankb;saksBTaMgenHenAkñúgreNþAsaksBrYm
Edl reNþAtUcmansaksBRbEhl6nak; ehIyreNþAFMmansaksBrhUtdl;eTACag100nak;.
mnÞIrs-21 nig bwgeCIgÉk RtÚv)anERbkøayeTACasarmnÞIrRbl½yBUCsasn_edayrdæaPi)alén
saFarNrdæRbCamanitkm<úCa eRkamCMnYy]btßmÖrbs;evotNamkñúgqñaM1979.
68
CMBUk10
TMnak;TMngkarbreTs
km<úCaRbCaFibetyü)aneFVITMnak;TMngkarTUtCamYyRbeTscin kUer:xageCIg evotNam Lav Kuy)a
rUm:anI yUehÁasøavI Gal;)anI nigeGhSúIb. RbeTsTaMgGs;enHmansßanTUtkñúgTIRkúgPñMeBj. kñúgry³kalkm<úCa
RbCaFibetyü ÉkGKÁrdæTUtTaMgGs; elIkElgEtÉkGKÁrdæTUtcin RtÚv)anbgçaMg[enAEtkñúgsßanTUterog²xøÜn.
km<úCaRbCaFibetyü)anebIksßanTUtrbs;xøÜnenARbeTscin kUer:xageCIg evotNam ¬rhUtdl;ExFñÚqñaM
1977¦ nigLav. kñúgcMeNamRbeTsTaMgenH TMnak;TMngCamYycinnigkUer:xageCIgmanlkçN³l¥RbesIr ehIy
TMnak;TMngCamYyLavmanlkçN³l¥bgÁÜr. b:uEnþTMnak;TMngCamYyevotNamkan;EtmanlkçN³GaRkk;eTA² edaysar
Etkarb:HTgÁicKñaenAtambeNþayRBMEdn nigkarExVgKMnitKñaxagmenaKmn_viC¢a. emdwknaMbkSkumμúynIsþkm<úCa
KKNN³³RRbbttiiPPUUPPUUmmaa ddwwkknnaaMMeeddaayyRRbbFFaannaaFFiibbttII eenn vviinn eeFFVVIIddMMeeNNIIrrTTssSSnnkkiicc©©mmkkkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü qqññaaMM11997777.. ¬BIeqVgeTAsþaM ³
eGog sarI/ en vin/ CYn RbsiT§ nig exov sMpn¦ ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
69
PaKeRcInCaGñkRbqaMgnwg
evotNam ehIyemdwknaMNa
EdlFøab;rs;enA b¤Føab;man
TMnak;TMngCamYyevotNam
nwgRtÚveFVIvisuT§kmμ ¬elIk
ElgEt sun esn nig
eGog sarI¦. GñkTaMgGs;
enHRtÚv)anecaTRbkan;fa
CamnusS {k,alyYn xøÜn
Exμr}. RbeTsTaMgBIrk¾man
karExVgKMnitKñapgEdreTAelI
bBaðafa etIGñkNaCaGñkkan;
kab;Er: eRbgkatenAkñúgEdn
smuRTExμr.
bkSkumμúynIsþkm<úCa
manbMNgcg;deNþ Imyk
km<úCaeRkam33BIevotNam
mkvij. bkSk¾mineBjcitþ
cMeBaHKMnitrbs;evotNam
Edlcg;begáItshB½n§\NÐÚ
cinEdr.
karb:HTgÁicKñarvagkm<úCaRbCaFibetyü nig
evotNam)ancab;epþImeLIgenAcugqñaM1975.
bnÞab;BIenaH karRbyuT§Kñad¾xøaMgkøa)anpÞúHeLIgenA
ekaHRtl; ¬b¤PUkuk CaPasaevotNam¦. enA
Bak;kNþalqñaM1976 km<úCaRbCaFibetyü
)anbegáInTMnak;TMngkan;EtCitsñiT§CamYyRbeTs
cin ehIyCemøaHrvagkm<úCaRbCaFibetyünig
evotNam)ankøayeTACaEpñkmYyénCemøaHrvag
cinnigsUevot EdlenAeBlenaHrdæaPi)alRkúg
mUsÁÚKaMRTevotNam ehIyrdæaPi)alRkúgeb:kaMg
eGog sarI ¬smmitþv:an;¦
eGog sarI ekItqñaM1925 enAextþRtavij RbeTsevotNamxag
t,Úg. eGog sarI )anerobkarCamYy exov FIriT§. qñaM1950 eGog sarI
)anTTYlGaharUbkrN_eTAsikSaenARbeTs)araMg ehIy)ankøayeTACa
smaCikbkSkumμúynIsþ)araMg. eGog sarI )anvilRtLb;mkRbeTskm<úCa
vijenAqñaM1957 ehIy)ancUlCasmaCikbkSRbCaCnbdivtþn_Exμr.
eGog sarI beRgónenAviTüal½ykm<úCbuRtrhUtdl;qñaM1963 EdlenA
eBlenaH)anrt;cUléRBts‘U. eRkaymk eGog sarI )ankøayCaembBa¢a
karkgT½BenAPUmiPaK|san.
qñaM1976 eGog sarI RtÚv)anEtgtaMgCa]bnaykrdæm®nþITImYy
TTYlbnÞúkkic©karbreTs. eGog sarI k¾CasmaCikKN³kmμaFikarmCÄim
nigKN³kmμaFikarGcié®nþy_bkSpgEdr. eGog sarI )ancuHcUlCamYyraC
rdæaPi)alkm<úCaenAqñaM1996. eGog sarI RtÚv)ancab;nigXuMxøÜneday
GgÁCMnuMCRmHvisamBaØkñúgtulakarkm<úCa enAExvicäika qñaM2007. eGog
sarI RtÚv)anecaTRbkan;BIbT]RkidækmμRbqaMgnwgmnusSCati GMeBIbMBarbMBan
y:agF¶n;F¶reTAelIGnusBaØaTIRkúghSWENv cuHéf¶TI12 ExsIha qñaM1949
GMeBIRbl½yBUCsasn_ kareFVImnusSXat kareFVITaruNkmμ kareFVITukçbuk
emñjEpñksasna. eGog sarI )anTTYlmrNPaBenAéf¶TI14 ExmIna qñaM
2013 edayCMgWcas;Cra kñúgeBldMeNIrkarkat;kþIsMNuMerOgrbs;Kat;min
Tan;RtÚv)anbBa©b;enAeLIy.
eemmddwwkknnaaMMCCaann;;xx<<ss;;EExxμμrrRRkkhhmmnniiggKKNN³³RRbbttiiPPUUcciinn ¬BIeqVgeTAsþaM ³ vn ev:t nig
eGog sarI¦ ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
70
KaMRTkm<úCaRbCaFibetyü. enAcugqñaM1976 km<úCaRbCaFibetyüTTYl)anCMnYyeyaFay:ageRcInsn§wk
sn§ab;BIcin. kñúgqñaM1977 kgT½Bkm<úCaRbCaFibetyü)anebIkkarvayRbhareTAelIPUmimYycMnYnrbs;
evotNamEdlsßitenAtambeNþayRBMEdnCamYykm<úCa nig)ansmøab;RbCaCnsøÚtRtg;rab;rynak;. TMnak;TMng
karTUtrvagRbeTsTaMgBIrRtÚv)ankat;pþac;TaMgRsugenAExFñÚ qñaM1977.
kñúgqñaM1978 km<úCaRbCaFibetyü)anxitxMBRgIkTMnak;TMngkarTUtrbs;xøÜn ehIyBaNiC¢kmμeRkARbeTs
enAeBlenaH)anQandl;kRmitkMBUl. RbeTsEdlFøab;eFVITMnak;TMngBaNiC¢kmμCamYykm<úCaRbCaFibetyüman
RbeTscin kUer:xageCIg éf Cb:un hugkug m:adahÁasáa bg;køaEds nigsigðburI. TMnijnaMecjsMxan;²rbs;km<úCa
RbCaFibetyürYmman ³ RsUv C½rekAs‘U eQI nigsrIrragÁstVd¾kRm ¬Es,k/ Pøúk/ sñÚk¦. cMENkTMnijnaMcUl
vijrYmman eRKÓgsBVavuF rfeRkaH kaMePøIgFM m:asuInsRmab;eFVIERscmáar plitplKImI nigRkNat;.
TMnijnaMecjPaKeRcInrbs;km<úCaRbCaFibetyümancMnYntictYcxøaMgNas; ebIeRbóbeFobeTAnwgkarnaM
ecjenAmunqñaM1970 ehIyRtÚv)annaMykeTARbeTscin EdlCaRbeTsEtmYyKt;Edlman\T§iBlmkelIkm<úCa
RbCaFibetyü. BIqñaM1977dl;cugqñaM1978 cin)anpþl;[km<úCaRbCaFibetyünUvrfeRkaHrab;ryeRKÓg
rfynþ GavuFFunF¶n; RKab;epøagnigRKab;kaMePøIgrab;Ban;etan nigynþehaHRbtikmμcMnYnR)aMmYyeRKÓg.
rdæaPi)alcin k¾)anpþl;[nUvkarCYsCulpøÚvrfePøIgmYyExSP¢ab;RkúgPñMeBjeTARkúgkMBg;esam nigRBlanynþehaH
fμImYyeTotenAextþkMBg;qñaMg. eRkABITMnak;TMngBaNiC¢kmμ CMnYyeyaFa nigCMnYyhirBaØvtßú cin)anbBa¢ÚnGñkCMnaj
karrab;Ban;nak;[mkeFVICaGñkbec©keTs nigCaTIRbwkSarbs;km<úCaRbCaFibetyü. GñkCMnajkarTaMgenH)anCYy
bgðat;beRgónk,ÜneyaFa bec©keTseBTü nigbec©keTskñúgeragcRkdl;kmμaPi)alExμrRkhm. km<úCaRbCaFib
etyü)anesñI[cinbBa¢ÚnT½BmkCYyc,aMgCamYyevotNam b:uEnþcin)anBnüareBl ehIyesñI[manbTQb;)aj;Kña
nigeFVIkarcrca. km<úCaRbCaFibetyü)anTat;ecalsMeNIenH.
71
CMBUk11
kardYlrlMénrbbkm<úCaRbCaFibetyü
1> mUlehtubIy:agénkardYlrlMrbs;km<úCaRbCaFibetyü
ssPPaaBBRRTTúúDDeeRRTTaammrrbbss;;RRbbCCaaCCnn ³³ EpnkarbYnqñaMrbs;km<úCaRbCaFibetyübBa¢ak;fa km<úCaRtÚvplitRsUv
[)anbIetankñúgmYyhiktaerogral;qñaM. tYelxenHmancMnYneRcInelIsTinñplmunsm½ybdivtþn_. enAeBlTinñpl
RsUvmin)anRKb;EpnkarkMNt; kmμaPi)alenATUTaMgRbeTs)aneFVIr)aykarN_Ekøgkøay. bnÞab;mkkmμaPi)al
TaMgenHnwgbBa¢ÚnRsUvy:ageRcIneTAtamcMnYnEpnkarkMNt; edayTuk[RbCaCnTTYlrgkarGt;Xøan.
kkggccll½½ttkkuummaarr ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
72
edaysarEtRbtibtþikarTUTaMgRbeTsCakarsm¶at;enaH eFVI[EpnkarkñúgkarRbmUlTinñplRsUv[)an
bIetankñúgmYyhiktaminGacGnuvtþ)an. tMbn;TaMgGs;TUTaMgRbeTsminRtÚv)anGnuBaØat[EckrMElkB½t’manKña
eTAvijeTAmk b¤RtÜtBinitüemIlfaetImanbBaðaGVIxøHkMBugekItmaneLIgeT. mCÄimbkSkRmcuHmkemIlsßanPaB
rs;enArbs;RbCaCn b¤erobcMEpnkar[kmμaPi)alfñak;eRkamrbs;xøÜnGnuvtþNas;. emdwknaMfñak;elIhak;dUcCaeCO
TaMgRsugnUvGVIEdlfñak;eRkam)anraykarN_ cMENkfñak;eRkamminh‘anraykarN_B½t’manminl¥NamYyeTAfñak;elI
eLIy. m®nþICan;x<s;bkSkumμúynIsþkm<úCaeCOCak;fa bkSminEdlRbRBwtþkMhusnigminEdlseRmccitþxusTal;Et
esaH. ral;bBaðaEdlekItmaneLIgRtÚv)anemdwknaMTaMgenaHecaTRbkan;faCakMhusrbs;CnbreTsb¤Cnk,t;.
edaysarEtlkçxNÐrs;enAkan;EtmansPaBy:ab;yuWneTA² RbCaCnrab;Esnnak;)ansøab;CabnþbnÞab; edaykar
eFVIkarhYskmøaMg nigKμanGaharbriePaKRKb;RKan;.
bbnnSSúúTT§§kkmmμμ ³³ enABak;kNþalqñaM1976 smaCiksMxan;²CaeRcInrUbrbs;bkSkumμúynIsþkm<úCa RtÚv)aneFVI
visuT§kmμ. cab;taMgBIeBlenaHmk b:ul Bt nigshkarIeCOfakarbHe)arRbqaMgnwgfñak;dwknaMbkSkan;EtekItman
eRcIneLIg². fñak;dwknaMTaMgenHeCOfasRtÚvrbs;xøÜnmanenARKb;TIkEnøg. KN³PUmiPaK KN³tMbn; nigembBa¢aka
rkgT½BCaeRcInrUbRtÚv)ancab;xøÜnnigsmøab;ecal. sPaBkarN_kan;EtmansPaBF¶n;F¶reTA²kñúgqñaM1977
enAeBlEdl b:ul Bt bBa¢a[eFVIkarsmøab;kmμaPi)alPUmiPaKbUBa’ nigeFVIvisuT§kmμeTAelIRbCaCnEdlrs;enAkñúg
PUmiPaKenHesÞIrKμansl;. enAeBlevotNamvaycUlPUmiPaKenHenAcugqñaM1977 RbCaCnesssl;RtÚv)an
kkggkkuummaarr ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
73
ecaTfa )ancUlédCamYyevotNam ehIyRtÚv)anmCÄimbkScat;TukfaCamnusS{k,alyYn xøÜnExμr}.
ehtudUecñHehIy mCÄimbkS)anbBa¢ÚnkgT½BCaeRcInmkvayRbharPUmiPaKbUBa’ Edl)ansmøab;RbCaCnrab;muWn
nak;. RbCaCnrab;Ban;nak;)anrt;ePosxøÜneTAevotNam EdlenATIenaH rdæaPi)alevotNam)anCYybegáIt
kgkmøaMgeyaFamYy.
kkaarrbb::HHTTggÁÁiiccCCaammYYyyeevvoottNNaamm ³³ enHKWCa
mUlehtuFMbMputénkardYlrlMrbs;km<úCaRbCaFib
etyü. enAqñaM1975 km<úCaRbCaFibetyü
cab;epþImbgábBaðaenAtamRBMEdnbeNþIr²CamYy
evotNam. karRbyuT§Kñad¾xøaMgkøa)anpÞúHeLIgenA
Bak;kNþalqñaM1977 KWenAeBlEdlExμrRkhm
)an)aj;epøageTAelITIrYmextþcUvduk RsukhaeTog
nigextþmYycMnYneTotrbs;evotNamEdlbNþal
[eRKaHfñak;dl;RbCaCnsuIvil nigkgT½Bevot
NamCaeRcInnak; edaymin)aneRtómxøÜnCamun.
RbCaCnevotNamrab;Ban;nak;)anrt;cUleTAkñúgépÞ
RbeTs. kñúgGMLúgeBlEtBIr-bIéf¶énkarvay
Rbhar RbCaCnsuIvilevotNamRbEhlmYy
Ban;nak;)anrgrbYsnigsøab;.
enAExFñÚ qñaM1977 evotNam)aneRbI
ynþehaHnigkaMePøIgFMebIkkarvayRbharRTg;RTay
FMmYymkelIkm<úCaRbCaFibetyü edaydeNþIm
kan;kab;)antMbn;cMBuHTa ¬cMBuHesk¦ kñúgextþ
sVayerog. kgT½BevotNam)anvaysRmúk
cUlCagémÖKILÚEm:RtmkkñúgTwkdIkm<úCaRbCaFib
etyü ehIykan;kab;)anTIrYmextþsVayerog.
eqøIytbeTAvij km<úCaRbCaFibetyü)ankat;pþac;cMNgkarTUtCamYyRbeTsevotNam ehIy)anbBa¢a[
GñkkarTUtevotNamTaMgGs;enATIRkúgPñMeBjcakecjBIRbeTskm<úCa. ExμrRkhmyl;RBmeFVIkarcrca luHRta
NaEtkgT½BevotNamTaMgGs;dkecjBITwkdIkm<úCaRbCaFibetyüCamunsin. mYyry³kaleRkaymkeTot
evotNam)andkT½BecjBIRbeTskm<úCa edayekorGñkeTasnig RbCaCnsuIvilrab;Ban;nak;ykeTACamYypg.
KμankarcrcaNamYyRtÚv)aneFVIeLIgeT.
evotNam)anecaTExμrRkhmfa )aneFIVkarvayRbhareTAelIextþTaMgR)aMbIrbs;xøÜnEdlsßitenAtam
beNþayRBMEdnCab;km<úCa. evotNam)anCMruj[mankarbegáItkmøaMgbdibkçmYyedIm,IeFVIkarbHe)arRbqaMgnwg
rrUUbbffttnnaarrIIssiill,,³³EExxμμrrRRkkhhmmBBIIrrrrUUbbEEddllRRttÚÚvv))aannfftteennAAkkññúúggbbnnÞÞbb;;ffttrrUUbbmmYYyy
eennAAkkññúúggttMMbbnn;;rrMMeeddaaHH// eexxttþþRRkkeeccHH kkññúúggqqññaaMM11997733 ¬BIeqVgeTAsþaM ³ mUsa
suxa nig m:at; rkIy:as;¦ ¬rUbftÉksarmCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
74
ExμrRkhm. evotNamk¾)ancab;epþImhVwkhVWnRbCaCnkm<úCa
Edlrs;enAkñúgRbeTsevotNam [cUlrYmkñúgRbtibtþikar
eyaFa nigbegáItkmøaMgsñÚlsRmab;rbbfμImYy. RbeTsTaMgBIr
)anRbyuT§KñaeBjmYyry³kalénqñaM1978.
enAéf¶TI3 Exemsa qñaM1978 viTüúRkúghaNUyEdl
pSayCaPasaExμr)anGMBavnav[RbCaCnkm<úCaTaMgGs;eRkak
QreLIgRbqaMgnwgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. evotNam)an
eRCIserIsRbCaCnkm<úCamYycMnYnEdl)anePosxøÜneTAevot
Nam[cUlbeRmIkñúgCYrkgT½BdwknaMedayevotNam. PaKeRcIn
énCnCatiExμrTaMgenHKWCakmμaPi)al kgT½B nigRbCaCnmkBI
PUmiPaKbUBa’. mkRtwmeBlenHmYyEpñkénPUmiPaKbUBa’sßitenA
eRkamkarRKb;RKgrbs;evotNam ehIymYyEpñkeTotsßitenA
eRkam karRKb;RKgrbs;kgkmøaMgbHe)arEdlRbqaMgnwgExμr
Rkhm.
enAéf¶TI3 ExFñÚ qñaM1978 viTüúRkúghaNUy)anpSBV
pSayBIkarbegáIteLIgnUvrNsirSsamKÁIse®gÁaHCatikm<úCa34.
rNsirSenHdwknaMedaysmmitþ ehg sMrin Edl)anePosxøÜn
eTAevotNamenAcugqñaM1978.
embBa¢akarT½BevotNam v:an; eTonyug )andwknaMeFVIkar
vayRbhary:agxøaMgkøamkelIkm<úCaRbCaFibetyü enAéf¶TI25
ExFñÚ qñaM1978. kgT½Brbs; v:an; eTonyug )anvaykan;kab;
extþRkecH kñúgry³eBlR)aMéf¶ nigextþkMBg;camkñúgry³eBl
mYys)þah_. bnÞab;mkenAéf¶TI7 Exmkra qñaM1979 kgT½BevotNamnigkgT½Brbs;rNsirSsamKÁIse®gÁaH
Catikm<úCa vaydeNþIm)anrdæFanIPñMeBj nigesÞIrEtépÞRbeTsTaMgmUlkñúgeBlbnþbnÞab;mkeTot. kgT½BTaMgBIr
)anerobcMmhasnñi)atmYy edIm,IbegáItRkúmRbwkSaRbCaCnbdivtþn_km<úCa[eFVICardæaPi)albeNþaHGasnñeRkam
kardwknaMrbs;smmitþ ehg sMrin.
2> km<úCaRbCaFibetyüeRkayqñaM1979
edImqñaM1979 evotNam)anCYyerobcMbegáItrbbfμImYyenATIRkúgPñMeBjEdlmaneQμaHfa {saFa
rNrdæRbCamanitkm<úCa}. rbbenHRKb;RKgRbeTskm<úCarhUtdl;kgT½BevotNamdkT½BecjmYyTsvtSr_
eRkaymkeTot KWenAqñaM1990. emdwknaMnigkgT½Brbs;km<úCaRbCaFibetyü)anrt;ePosxøÜnBITIRkúgPñMeBjeTA
PaKBay½BüRbeTsedayefμIreCIg rfynþ nigreTHePøIg. ExμrRkhm)anekorRbCaCnrab;muWnnak;edaybgçM[eTA
tam:uk ¬eQμaHedIm Qit eCOn¦
tam:ukekItqñaM1926 enAextþtaEkv.
tam:uk )anbYseronGs;CaeRcInqñaM ehIy
)anerobkarCamYyb¥ÚnCIdUnmYyeQμaH G‘uk
Xwm ehIymankUnbYnnak;. qñaM1949
tam:uk eFVICaRbFan\sSr³Rsuk kñúgextþ
taEkv. tam:uk )ancUlCasmaCikRkúm
kumμúynIsþenAqñaM1963. BIqñaM1968
dl;edImqñaM1979 tam:uk CaelxaPUmiPaK
nirtI.
enAExvicäika qñaM1978 tam:uk RtÚv
)anEtgtaMgCaGnuelxaTIBIrbkSkumμúynIsþ
km<úCa. bnÞab;BIkardYlrlMrbs;km<úCa
RbCaFibetyü tam:uk minEdlesñIsuMkar
elIkElgeTas ehIyminEdlmanbMNg
cuHcUlCamYyrdæaPi)aleT. tam:uk RtÚv)an
cab;xøÜn edaykgT½BraCrdæaPi)alenAEk,r
RBMEdnéf enAExmIna qñaM1999 ehIy
dak;kñúgmnÞIrXuMXaMg. tam:uk søab;eday
sarCMgWenAéf¶TI21 Exkkáda qñaM2006.
75
CamYyxøÜn. kñúgGMLúgeBlénkarCemøóselIkcugeRkayenH RbCaCnCaeRcIn)ansøab;edaysarGt;Gahar
CMgW nigrbYs.
RbCaCnCaeRcIn)ansVHEsVgrkpøÚvRtLb;mkPUmikMeNItrbs;xøÜnvij. semþcRBH neratþm sIhnu nig
RBHraCvgSanuvgSRtÚv)anCemøóstamynþehaHeTARbeTscin.
ExμrRkhm)anerobcMGgÁkarcat;taMgrbs;xøÜneLIgvijenAtambeNþayRBMEdnéf edaymanCMnYyeyaFa
BIbreTs rYmmanRbeTscin nigRbeTséf. rhUtdl;qñaM1990 mhasnñi)atGgÁkarshRbCaCati)an
GnuBaØat[tMNagrbs;km<úCaRbCaFibetyübnþkan;kab;Gasn³rbs;km<úCaenAGgÁkarshRbCaCati ebIeTaHbICa
mankarCMTas;BIsaFarNrdæRbCamanitkm<úCanigsm<½n§mitþsgÁmniymrbs;xøÜnmYYycMnYnk¾eday.
qñaM1979 ExμrRkhm)anRbkasBIkarbegáIt {rNsirSmhasamKÁICati esñhaCati nigRbCaFibetyü}
b:uEnþmin)anTTYlkarKaMRTBIRbCaCneLIy. enAeBlCamYyKñaenaHEdr clnats‘UminEmnkumμúynIsþdMbUgmYyeQμaH
{rNsirSCatirMedaHRbCaBlrdæExμr} RtÚv)anbegáIteLIgdwknaMedaysemþc sWn san EdlCaGtItnaykrdæm®nþI
kñúgsm½ysgÁmra®sþniym¬1955-1970¦35.
kkaarrvviillRRttLLbb;;rrbbss;;GGññkkEEddlleennAArrss;;rraannmmaannCCIIvviittbbnnÞÞaabb;;BBIIkkaarrddYYllrrllMMrrbbss;;EExxμμrrRRkkhhmmeennAAEExxmmkkrraa qqññaaMM11997799
¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦
76
RkúmGñkts‘UraCaniymmYy EdlmaneQμaHfa {rNsirSrYbrYmCatiedIm,Ikm<úCamYyÉkraCü GBüaRkwt
snþi nigshRbtibtþi} ehAkat;fa {hVúnsuInbuic} k¾RtÚv)anbegáItEdr kñúgeBlbnþbnÞab;KñaenaH eRkamRBHraCkic©
dwknaMrbs;semþcRBH neratþm sIhnu. enAqñaM1982 RkúmraCaniymhVúnsuInbuic RkúmrNsirSCatirMedaH
RbCaBlrdæExμr nigRkúmExμrRkhm)anrYbrYmKñabegáIt{rdæaPi)alcRmúHRtIPaKI} EdlmansemþcRBH neratþm
sIhnu CaRbFan exov sMpn CaGnuRbFan nig semþc sWn san Canaykrdæm®nþI. eKalbMNgrYmrbs;
rdæaPi)alenH KWedIm,IRbmUlkmøaMgeFVIkarts‘UrMedaHRbeTskm<úCaBIkareRCótERCkrbs;evotNam. rdæaPi)al
cRmúHRtIPaKIEdlmanRkúmExμrRkhmCaRkúmFMCageKenaH )ankan;kab;Gasn³rbs;km<úCaenAGgÁkarshRbCa
Cati.
bnÞab;BIkarcrcaGs;ry³eBlCaeRcInqñaM PaKICemøaHkm<úCaTaMgGs;)anyl;RBmcuHhtßelxaelIkic©
RBmeRBógsnþiPaBenATIRkúg)a:rIsenAéf¶TI23 Extula qñaM1991 ehIyyl;RBm[mankarerobcMkare)aHeqñat
CatimYy eRkamkarRtÜtBinitürbs;GaCJaFrbeNþaHGasnñGgÁkarshRbCaCatienAkm<úCa ehAkat;fa{G‘untak;}.
RkúmExμrRkhm)aneFVIBhikarmincUlrYmkare)aHeqñatCatiEdlerobcMeLIgedayG‘untak; ehIybdiesFminRBm
rMsaykgT½Brbs;xøÜneLIy. eRkaykare)aHeqñatCasklqñaM1993 kgT½BExμrRkhm)anbnþRbyuT§RbqaMgnwg
kgkmøaMgrbs;raCrdæaPi)alkm<úCaEdldwknaMedayRBHGgÁm©as; neratþm rNb£T§i Canaykrdæm®nþITImYy nigsemþc
h‘un Esn Canaykrdæm®nþITIBIr Gs;CaeRcInqñaMbnþeTot.
enAExsIha qñaM1996 eGog sarI )ancuHcUlCamYyraCrdæaPi)alkm<úCa edaynaMTaMgkgT½BmYycMnYn
mkCamYypg. emdwknaMCan;x<s;ExμrRkhmmYycMnYneTotdUcCa Ek Bk nYn Ca nig exov sMpn )ancuHcUl
CamYyraCrdæaPi)alkm<úCakñúgqñaM1998. bnÞab;BI b:ul Bt TTYlmrNPaB enAéf¶TI15 Exemsa qñaM1998
tam:uk CaemExμrRkhm Etmñak;Kt;EdlbdiesFminRBmcuHcUlCamYyraCrdæaPi)alkm<úCa ehIyRtÚv)ancab;xøÜnenA
ExmIna qñaM1999. RtwmdMNak;kalenH emdwknaMExμrRkhmEdlenArs;TaMgGs;)ansarPaBcuHcaj; b¤RtÚv)an
cab;xøÜn ehIyclnaExμrRkhmTaMgmUl)andYlrlMCasßaBr. RbCaBlrdæExμrEdlrs;enAtamtMbn;RtÜtRta
rbs;ExμrRkhmTaMgGs;)aneFVImatuPUminivtþn_ nigrYbrYmCamYyraCrdæaPi)alkm<úCavij.
77
ÉÉkkssaarrmmYYyyeennHH nniiggÉÉkkssaarrEEddlleennAAeessssssll;;ddééTTeeTToottbbggððaajjGGMMBBIIBB½½tt’’mmaannCCaaeeRRccIInnGGMMBBIIrrbbbbkkmm<<úúCCaaRRbbCCaaFFiibbeettyyüü.. ÉÉkkssaarr
TTaaMMggeennHH))aannqqøøúúHHbbBBaa©©aaMMggyy::aaggcc,,aass;;GGMMBBIIrreebboobb nniiggmmUUlleehhttuuEEddllRRbbCCaaCCnnCCaaeeRRccIInn))aannssøøaabb;;))aatt;;bbgg;;CCIIvviitt.. eennAAkkññúúggnn½½yyeennHH ÉÉkkssaarr
nnIImmYYyy²²ttMMNNaagg[[CCIIvviittrrbbss;;RRbbCCaaCCnnkkmm<<úúCCaammññaakk;;EEddllssøøaabb;;eennAAkkññúúggrrbbbbEExxμμrrRRkkhhmm.. mmaannÉÉkkssaarrrreebboobbeennHHrraabb;;llaannssnnøøwwkk..
¬mCÄmNÐlÉksarkm<úCa¦
78
esckþIbBa©b;
]Rkidækmμkñúgry³kalkm<úCaRbCaFibetyü KWCaesaknadkmμrbs;mnusSCatid¾GaRkk;bMputmYykñúg
cMeNamesaknadkmμTaMgLaynastvtSr_TI20. rbbenH)ansmøab;CIvitmnusS Gs;RbmaNBIrlannak;ehIy
bnSl;TuknUv®sþIemm:aynigkumarkMRBarab;ryrab;Ban;nak;. RbCaCnExμrrab;Esnnak;)anrt;ecjBIRbeTs ehIy
)ankøayCaCnePosxøÜn. RKab;mInrab;lanRKab;EdlRtÚv)anbgáb;edaykgT½BExμrRkhm nigkgkmøaMgrbs;rdæa
Pi)al )anbNþal[RbCaCnrab;Ban;nak;søab;nigBikar cab;taMgBITsvtSr_qñaM1980rhUtmk. RbCaBlrdæExμr
CaeRcInmanbBaðaCMgWpøÚvcitþ edaysarEtkar)at;bg;smaCikRKÜsar EdleFVI[b:HTgÁicdl;pøÚvcitþy:agxøaMg. ktþa
TaMgGs;enHehIyCamUlehtucm,gmYyEdlnaM[manPaBRkIRkkñúgRbeTskm<úCanaeBlbc©úb,nñ.
emdwknaMExμrRkhmTaMgGs;manKMnitRCúlniymhYsehtu EdlxøÜnTTYlykBImenaKmn_viC¢akumμúynIsþ
rbs;cin GtItshPaBsUevot nigevotNam. emdwknaMTaMgenH)anbegáIteLIgnUveKalneya)ayCaeRcInEdl
RbmafCIvitmnusS nig)aneFVITukbukemñjnigsmøab;rgÁalRbCaCny:ageRcInsn§wksn§ab;. emdwknaMExμrRkhm
TaMgenHyl;eXIjfa bdivtþn_rbs;xøÜnKWCapøÚvEtmYyKt;EdlGacnaMkm<úCaeTAkan;ÉkraCüPaBnigsmPaBsgÁm.
emdwknaMExμrRkhmTaMgenH)anGHGagfabdivtþn_rbs;xøÜnmin)anykKMrUtammenaKmn_viC¢axageRkANamYyeT
eTaHbICa xøÜnBitCa)ancmøgtammenaKmn_viC¢arbs;GtItshPaBsUevotnigcin dUcCasmUhPavUbnIykmμ
karCemøós RbCaCnecjBITIRkúgnigTIRbCuMCn EpnkarbYnqñaM nigbdivtþn_mhaelatepøaHmhaGs©arük¾eday.
ExμrRkhmmin[témøeTAelIkarsikSaenAtamsalaeT. manEtemdwknaMExμrRkhmmYycMnYntUcb:ueNÑaH
EdlmankRmitvb,Fm’x<s; ehIyeRkABIenHsuT§EtCamnusSEdlKμanbTBiesaFn_kñúgkardwknaMrdæ. kmμaPi)alfñak;
eRkamPaKeRcInCamnusSminecHGkSr b¤ecHGannigsresrbnþicbnþÜc. eTaHCaman]bsKÁy:agenHkþI k¾ExμrRkhm
EtgEtmanmhicätacg;seRmckic©karFMkñúgry³eBld¾xøIedaymin)anBicarNaGMBIFnFanEdlman b¤lT§pl
EdlecjmkBIeKalneya)ayTaMgenHeLIy. kñúgn½yenH ExμrRkhm)anERbkøayRbeTsTaMgmUleTACa
valERs ehIyERbkøayRbCaCnTaMgGs;[eTACaksikrnigCaGñkeTasrbs;GgÁkar.
siT§inigtRmÚvkarCamUldæanrbs;RbCaCnminRtÚv)anykcitþTukdak;. RTBüsm,tþiÉkCnRtÚv)anrwbGUs.
sasna rUbIyvtßú nigRbéBNITMenomTmøab;)ankøayeTACarbs;\tRbeyaCn_. TMnak;TMngCamYyGnþrCatiesÞIrEt
RtÚv)ankat;pþac;TaMgRsug. rbbenHminGnuBaØat[mankarriHKn;cMeBaHfñak;dwknaM b¤eKalneya)ayrbs;Cati
sUm,IEtbnþicbnþÜck¾eday. ExμrRkhm)ancat;TukGñkecHdwg Gñkrdækarrbs;rbbcas; nigGñkEdlRbqaMgnwg
neya)ayrbs;xøÜnfaCasRtÚvrbs;rdæ b¤CaCnk,t;bdivtþn_EdlRtÚvEtkemÞcecal. minmankarelIkElgeTas
ehIyk¾minmankarpSHpSaCatiEdrenAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. ExμrRkhm)anERbkøayRbeTs[eTACaCMrM
XuMXaMgd¾FMmYy EdleRkaymk)ankøayeTACapñÚrrbs;RbCaCnExμrCitBIrlannak; EdlrYmbBa©ÚlTaMgkmμaPi)alnig
fñak;dwknaMCan;x<s;rbs;xøÜnmYycMnYnpg.
79
]bsm<½n§
vin½ysRmab;GñkyamenAmnÞIrs-21
1> GMBIvin½ykarBarxμaMg
eBlyam min[GgÁúyb¤Ep¥k nigmin[sresrGVITaMgGs; RtÚvedIrcuHeLIgtammuxsBaØarbs;xøÜn.
eBlyam min[sYreQμaHxμaMgdac;xat enAkñúgbnÞb;b¤kñúgpÞH.
eBlyam mitþNamanParkic©yam min[edIrecalkEnøgyam. eBlyam min[mitþNaKμanParkic©
yamcUllukluy ebIkTVarb¤bg¥ÜcemIlGñkeTasdac;xat.
cMeBaHGñkeTasEdlCab;XuMXaMg ebIeTaHsÁal;b¤minsÁal; min[saksYrCadac;xat.
cMeBaHxμaMgEdlCab;enAkEnøgeyIg minGnuBaØat[smøútb¤vaydac;xat. ebIxμaMgesrI Gñkyamniyay
minsþab; esñIraykarN_CabnÞan;[GñkTTYlxusRtÚvCapÞal;b¤CaRkdas.
ebIxμaMgvamanskmμPaBvayesa cak;esa cgk Gar k Garéd bRmúgnwgelbex©A nigmanRbtikmμ
epSg²RtÚvmanviFankarCabnÞan; dak;exñaHédmkeRkay ehIyraykarN_[GñkTTYlxusRtÚvCabnÞan;
Edr.
eBlxμaMgrt;rYc RtÚvraykarN_CabnÞan; RtÚvtamcab;Pøam manviFankarPøam.
eBlyaml,atkarBar kmμaPi)alRkúmkgha RtÚvmanmuxenAkEnøgyamtammuxsBaØarbs;xøÜn
EdlbkSRbKl;[.
eBlyam kmμaPi)almin[lYcedkb¤GgÁúyEp¥k RtÚvedIrRtÜtBinitü[Cab;CaRbcaM.
eBlyam kmμaPi)alnigyuT§CnRtÚvEqkeqrRKb;eBlevla tamkarkMNt;[)andac;xat KW24
em:ag EqkbYndgCakMhitKW ³ RBwkeBlem:ag6mþg em:ag11éf¶Rtg;mþgeTot l¶acem:ag6mþg
nigyb;em:ag11 mþgeTot.
eBlEqkedaHexaGavvaehIy RtÚv[vaesøókBak;vij eTIbGñkEqkecjBIbnÞb;.
cMeBaHexaGavxμaMg RtÚv[vaesøókBak;TaMgGs; min[edaHecjBIxøÜneLIy.
eBlyaml,at kmμaPi)alRtÚvkan;kUnesaedayxøÜnÉg minbENþtbeNþaytamcitþxøÜnx¢il.
dac;xat min[)at;kUnesa ebI)at;kUnesaminRtÚvGareT RtÚvrkkUn[eXIj ehIyRtÚvraykarN_
GñkeTasrt;rYc kEnøg)at;kUnesa RtÚvTTYlxusRtÚvcMeBaHsmUhPaB.
eBlyam RtÚvesøókBak;CaÉksNæaneyaFa minGnuBaØat[esøókexaxøIb¤edaHGav.
2> GMBIesaexñaH
cak;esaxμaMgRtÚvBinitüesa kg rng [)anl¥itl¥n; eTIbedaHexñaHéd Rsaymux.
eBlcak;esaxμaMg kg rng RtÚvykecjBIkñúgbnÞb;mkTukxageRkA minRtÚv[TukxagkñúgeT.
cak;esaxμaMgykmkcak;Gacm_ RtÚvdak;Rcvak;édmçagnigeCIgmçageTot eyIgminRtÚvedIrq¶ayBIxμaMg
eT.
80
xμaMgEdlykmkBIkEnøgsYrcemøIyvij RtÚvEqkeqrxøÜnva[)anmFü½tnigenAeBlbþÚryam TaMgkg
rng.
Rcvak;RtÚvcak;[xøI y:agEvgknøHEm:Rt ebIkrNIBiess RtÚvxagelIseRmc.
3> xagviFankar
xμaMgvaenAtampÞH min[vaTak;TgKña)aneT.
xμaMgEdlenAkEnøgeyIg KWdac;xatmin[vaniyayKña.
cMeBaHGñkEdlmanParkic©xagkñúg KWdac;xatminGnuBaØat[edIrecjmkeRkAeT Rby½tñxμaMg vaTak;TgKña
)anb¤xμaMgvamanRbtikmμepSg².
enAtampÞHnImYy² RtÚvmanbBa¢IeQμaHxμaMgnigelxbnÞb;.
cMeBaHGavuF eBlyamRtÚvedaHRKab;ecjBIbg;EdlCab;GavuF EtcMeBaHbg;EdlCab;nwgkaest
¬bg;RKab;kaMePøIg¦ RtÚvmanRKab;eBj.
GñkyamCab;CamYyxμaMgxagkñúg min[kan;GavuF GnuBaØat[kan;dMbg.
GavuFRtÚvmanGñkkan;c,as;las;.
minRtÚvTukGavuFecal RtÚvkan;Cab;nwgxøÜn.
minRtÚvTukGavuFenAEk,rxμaMgb¤s<ayGavuFeTAQrCitxμaMg.
bþÚryamRtÚvRbKl;Parkic©c,as;las; nigraykarN_BIsPaBkarN_GñkeTasnigsPaBkarN_epSg²
eTot[eTAGñkyamfμI.
eBlbþÚryam eTIbGnuBaØat[ykFugGacm_nigFugenam nigEqkeqr. Parkic©enH GñkbþÚryambMeBj
ehIyGñkyamcas;minTan;[eTANaeT Tal;EtGñkbþÚryambMeBjParkic©xøÜnCadMbUgenHehIy.
81
KnßnieTÞs
ÉksarbNÑsardæan
ÉksarPaKeRcInEdlRtÚv)anykmkeRbIkñúgkarsresrGtßbTenH KWykecjBIbNÑsardæan nig
bNÑal½yrbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa EdlCaXøaMgtmál;ÉksaredImBIrbbkm<úCaRbCaFibetyüFMCageKbg¥s;
enAelIBiPBelak. ÉksarEdlRtÚv)aneRCIserIsykmkeFVICaÉksareyag rYmman ³
RbvtþirUbrbs;GtItkmμaPi)alExμrRkhm
cemøIysarPaBnigbBa¢IraynamGñkeTasEdlRtÚv)ansmøab;enAmnÞIrs-21
rdæFmμnuBaØnigeKalneya)ayrbs;km<úCaRbCaFibetyü
esovePATg;bdivtþn_nigyuvCnyuvnarIbdivtþn_ ¬TsSnavdþIrbs;km<úCaRbCaFibetyü¦
kMNt;ehtusþIBIkic©RbCuMKN³Gcié®nþy_bkSkumμúynIsþkm<úCa
BaküesøaknigceRmógrbs;km<úCaRbCaFibetyü
EpnTIkm<úCaRbCaFibetyü
rUbftedImrbs;km<úCaRbCaFibetyü nig
esovePAsikSaBIrbbmun².
bEnßmBIelIenH B½t’manmYycMnYneTotRtÚv)andkRsg;ecjBITsSnavdþIRbcaMExrbs;mCÄmNÐlÉksar
km<úCa {TsSnavdþIEsVgrkkarBit} kalRbvtþikm<úCaRbCaFibetyü sarB½t’man nigGtßbTEtgesckþIEdl)an
cUlrYmkarRbkYtRbECgkñúgkmμviFI {evTikaEfrkSaRbvtþisa®sþkm<úCaRbCaFibetyü} EdlerobcMedaymCÄmNÐl
Éksarkm<úCashkarCamYysmaKmGñkniBn§Exμr RBmTaMgGtßbTsmÖasn_.
esovePAe)aHBum<nigGtßbT
eGlIhSaEbt eb‘kx½r/ {enAeBlEdls®gÁamrlt;eTA ³ km<úCanigbdivtþn_ExμrRkhm} ¬bkERbCaPasa
Exμr¦ PñMeBj/ mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<qñaM2005.
Nay:an; can;da/ {sRtÚvbgb¥ÚnÉg ³ s®gÁambnÞab;BIs®gÁam} e)aHBum<enAjÚvy:k edayeragBum<
Macmillan qñaM1986.
edvId eqndl½r/ {bgFMTImYy ³ RbvtþirUbneya)ayrbs; b:ul Bt} Boulder, CO: Westview
Press, e)aHBum<qñaM1992.
___ {esaknadkmμénRbvtþisa®sþExμr ³ neya)ay s®gÁam nigbdivtþn_ BIqñaM1945} New
Haven and London: Yale University Press, e)aHBum<qñaM1991.82
___ {sMeLgBImnÞIrs-21 ³ PaBRBWxøacnigRbvtþikñúgKuksm¶at;rbs; b:ul Bt} GtßbTbkERbTI3/
PñMeBj/ mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<qñaM2003.
qaMg yu {etI rs;ranmanCIvitBIrbbExμrRkhmedayrebobNa?} GtßbTecjpSaykñúgkaEstPñMeBj
b:usþ×/ elxecjpSayéf¶TI8-21 Exemsa qñaM2005.
___ {TYlBisBulEdlCaKukTYlEsøg} GtßbTcuHpSaykñúgkaEstPñMeBjb:usþ×/ elxecjpSay
éf¶TI3-15 ExmIna qñaM1997.
___ {tYnaTIrbs;Gas‘anenAkñúgdMeNIrkartulakarkat;eTasExμrRkhm} sunÞrkfaenAviTüasßansikSa
RsavRCavGasuIGaeKñy_/ sigðburI/ éf¶TI1 Exkkáda qñaM2005.
evnI xkehÁól/ ):ag BIv½n/ r:a éqr:an;/ nig suwm suP½®kþ/ {CIvitkñúgPaBnwgfál; ³ rUbftesssl;BIGMeBI
Rbl½yBUCsasn_enAkm<úCa} GtßbTe)aHBum<pSayTI6rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj
qñaM2004.
eGo em:gRTI/ {cMNg]Rkidækmμ ³ RbB½n§snþisuxPUmiPaKnirtIrbs;ExμrRkhm} esovePAe)aHBum<pSayTI7
rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj/ qñaM2005.
eGo em:gRTI nig swm suriya/ {CnrgeRKaHnigCnéddl;? ³ ksiNsakSIkmμaPi)alExμrRkhmv½y
ekμg} esovePAe)aHBum<pSayelIkTI1rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj/ qñaM2001.
Heder, Stephen & Brian D. Tittemore. {ebkçCnR)aMBIrnak;sRmab;karkat;esckþI} GtßbTe)aHBum<
pSayelIkTI4rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj qñaM2004.
h‘un Esn/ {10qñaMéndMeNIrkm<úCa 1979-1989} rdæaPi)alsaFarNrdæRbCamanitkm<úCa/
e)aHBum<enAPñMeBj qñaM1989.
___ {13TsvtSr_éndMeNIrkm<úCa} karpSayrbs;kaEstRbCaCn/ e)aHBum<enAPñMeBj
qñaM1991.
h‘uy vNѳ/ {kgBlExμrRkhmelx703 ³ BIC½yCmñHeq<aHeTAkarbMpøajxøÜnÉg} GtßbTe)aHBum<pSay
elIkTI3rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj qñaM2003.
Eb‘n eXonin {etI b:ul Bt eLIgkan;GMNacedayrebobNa ³ RbvtþiclnakumμúynIsþenAkm<úCa
1930- 1975} e)aHBum<enATIRkúgjÚvehvinnigLúgdug/ kare)aHBum<pSayrbs;saklviTüal½yey:l/
83
e)aHBum<qñaM1996.
___ {rbb b:ul Bt ³ Catisasn_ GMNac nigGMeBIRbl½yBUCsasn_enAkm<úCaeRkamrbbExμrRkhm
1975-1979} e)aHBum<enATIRkúgjÚvehvinnigLúgdug/ kare)aHBum<pSayrbs;saklviTüal½yey:l/
e)aHBum<qñaM1996.
___ {GMeBIRbl½yBUCsasn_ nigRbCaFibetyüenAkm<úCa ³ ExμrRkhm GgÁkarshRbCaCati
nigshKmn_GnþrCati} e)aHBum<enATIRkúgjÚvehvinnigLúgdug/ kare)aHBum<pSayrbs;saklviTüal½yey:l/
e)aHBum<enAqñaM1993.
Locard, Henri. {kUnesovePARkhmrbs; b:ul Bt ³ BaküGgÁkar} Bangkok: Silkworm Books,
e)aHBum<qñaM2004.
Pñak;garesuIbkarN_sm¶at;rbs;shrdæGaemrik {km<úCa ³ kar)at;bg;cMnYnRbCaCn} ecjpSayEx]sPa
qñaM1980.
v:an; Nat/ {rUbKMnUrGñkeTasmñak;enAkñúgKuk ³ mYyqñaMkñúgmnÞIrs-21rbs;ExμrRkhm} Bangkok:
White Lotus, e)aHBum<qñaM1998.
ém:eXIl vIkxWrI {km<úCaBIqñaM1975dl;qñaM1982} e)aHBum<enA)agkk edayeragBum< O.S./ e)aHBum<
qñaM1984.
Bin y:aéf/ {CIvitkUnéfø kUnRtÚvEtrs; ³ esaknadkmμd¾Cak;EsþgkñúgrbbExμrRkhm} ¬GtßbTbkERb¦
kare)aHBum<pSayrbs;RKwHsßane)aHBum<pSay SIPAR e)aHBum<enAPñMeBj qñaM2003.
GuIsa ]sμan {G‘UKUbH ³ yutþiFm’rbs;CnCaticameRkamrbbkm<úCaRbCaFibetyü} GtßbTe)aHBum<
elIkTI2rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj qñaM2002.
___{karbHe)arrbs;CnCaticam ³ CnCaticamnigCnCatiExμreRkamenAkñúgrbbExμrRkhm} esovePA
e)aHBum<pSayelIkTI9rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ e)aHBum<enAPñMeBj qñaM2006.
vIelom s½rRkÚs/ {XIssuIgC½r niksun nigkarbMpøicbMpøajRbeTskm<úCa} e)aHBum<enATIRkúgLúgdun
edaykare)aHBum<pSay rbs; The Hogarth Press/ e)aHBum<enAqñaM1991.
84
sTÞanuRkm
1semþcRBH neratþm sIhnu )aneFVIesckþIEføgkarN_mYycMnYnTak;TgeTAnwgvtþmanrbs;RkúmExμrRkhmenAkñúgRbeTskm<úCa.
kñúgcMeNamesckþIEføgkarN_TaMgenaH esckþIEføgkarN_mYymancMNgeCIgfa {RBHsarlixiténsemþcshCIvin RBHRbmuxrdæ
RTg;EføgeTAkan;sPaTaMgBIr} EdlenAkñúgesckþIEføgkarN_enH RBHGgÁ)aneRbIBakü {ExμrRkhm} sMedAeTARkúmkumμúynIsþEdl
RbqaMgnwgRBHGgÁ. esckþIEføgkarN_enHecjpSayedayTsSnavdþIGñkCatiniym elxecjpSayéf¶TI23 tula 1967.
ÉksarbNÑsardæan mCÄmNÐlÉksarkm<úCa elx D42188.2
karkMNt;tYelxGMBIcMnYnRbCaCnkm<úCa Edl)ansøab;kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyümanPaBxus²Kña. rbbsaFarNrdæRbCa
manitkm<úCa ¬1979-1989¦ tamry³karRsg;sßititamRKÜsarTUTaMgRbeTs)anGHGagfa RbCaCnkm<úCaCag3lan
3Esnnak;)ansøab;kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. enAkñúgesovePA{rbb b:ul Bt ³ Catisasn_ GMNac nigGMeBIRbl½y
BUCsasn_enAkm<úCa eRkamrbbExμrRkhm 1975-1979} ¬e)aHBum<enATIRkúgjÚvehvinnigLúgdug/ kare)aHBum<pSay
rbs;saklviTüal½yey:l qñaM1996¦ RbvtþiviTU Eb‘n eXonin )an)a:n;sμanfamanmnusScMnYnmYylanR)aMEsnnak;)ansøab;
kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. karkMNt;cMnYnmnusSsøab;rbs;RbvtþiviTU Eb‘n eXonin Ep¥keTAelIbTsmÖasn_CamYyRbCaCn
500nak;kñúgqñaM1980 Edl100nak;CaCnePosxøÜn enARbeTs)araMgkñúgqñaM1979 ehIyeRkABIenHCaGñkrs;enAkñúg
RbeTs. eRkaymkRbvtþiviTU Eb‘n eXonin )anniyayfa eyagtamkarKNnarbs;GñkRbCasa®sþ cMnYnRbCaCnEdlsøab;KW
mankñúgrgVg;mYylanR)aMBIrEsnnak;. TIPñak;gar es-GuI-Ga enAkñúgr)aykarN_mYyEdlmancMNgeCIgfa {km<úCa ³ kar
)at;bg;cMnYnRbCaCn} ¬elxecjpSayEx]sPa qñaM1980¦ )ansnñidæanfa RbCaCnkm<úCaRbmaNmYylanbYnEsnnak;)an
søab;kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. RbvtþiviTU ém:eXIl vIkxWrI )anGHGagfa RbCaCnExμrEdlsøab;kñúgrbbkm<úCaRbCaFib
etyümancMnYnRbEhlR)aMBIrEsnbYnmuWnnak;. karsikSarbs;elakEp¥keTAelIkarRsg;sßiticMnYnRbCaCneLIgvij eday
eRbóbeFobcMnYnRbCaCnmunqñaM1975 nigcMnYnRbCaCneRkayqñaM1979 ehIydkcMnYnmnusSsøab;tamFmμCatiBIcMnYnmnusS
søab;srub. ¬km<úCaBIqñaM1975dl;qñaM1982/ Bangkok: O.S. Printing House, e)aHBum< qñaM1984¦.3
shB½n§\NÐÚcinKWCaeQμaHEdlGaNaniKm)araMgdak;[RbeTsbIEdlxøÜnRtÜtRta rYmmanRbeTsevotNam RbeTsLav
nigRbeTskm<úCa. s®gÁam\NÐÚcinelIkTImYy)ancab;epþImBIqñaM1946dl;qñaM1954 rvag)araMgnigclnats‘UevotNam
¬evotmij¦ dwknaMeday hU CImij. CemøaHenH)anrIkraldalelIépÞRbeTsTaMgmUl ehIy)anraldaldl;RbeTskm<úCa
nigRbeTsLav.4
bkSenHRtÚv)anbegáIteLIgeday hU CImij enAeBlEdlelakkMBugrs;enATIRkúghugkug. mundMbUgbkSenHmaneQμaHfa
bkSkumμúynIsþevotNam ehIyeQμaHenHRtÚv)anbþÚrmkCabkSkumμúynIsþ\NÐÚcinenAExkumÖ³ qñaM1930.5
edIm,IBRgwgclnats‘URbqaMgnwgGaNaniKm)araMg[kan;EtxøaMgkøaEfmeTot nigTTYl)ankarKaMRTBIRbCaCn enAqñaM1951
evotNam )anbMEbkbkSkumμúynIsþ\NÐÚcinCabIbkS EdltMNag[RbeTsTaMgbIkñúg]bTVIb\NÐÚcin ³ bkSBlkrevotNam
bkSRbCaCnbdivtþn_Exμr nigbkSRbCaCnbdivtþn_Lav. eTaHCay:agenHkþI clnats‘UkñúgRbeTsTaMgbIsßiteRkamkarRKb;RKg
rbs;evotNamdEdl.6
sm<½n§edIm,IÉkraCüevotNam ehAkat;fa{evotmij} RtÚv)anbegáIteLIgeday hU CImij enAqñaM1941 edIm,ITamTarÉkraCü
BIGaNaniKm)araMg. 7
kic©RBmeRBógenHRtÚv)aneFVIeLIgenAÉsnñisITTIRkúghSWENvqñaM1954 kñúgkarbBa©b;CemøaHnignaMmkvijnUvsnþiPaBkñúg]bTVIb
\NÐÚcin.8
minTan;manÉksarNamYybBa¢ak;[)anc,as;GMBImUlehtuénkar)at;xøÜnrbs; TU samut enAeLIyeT.9
edvId eqndl½r/ {bgFMTImYy ³ RbvtþirUbneya)ayrbs; b:ul Bt} Boulder, CO: Westview Press, e)aHBum<qñaM1992/
85
TMB½r69-73.10
smasPaBsmaCikKN³rdæm®nþIénraCrdæaPi)alrYbrYmCatikm<úCarYmman ³ semþc Eb:n nut ¬naykrdæm®nþI¦ exov sMpn
¬]bnaykrdæm®nþI nigCardæm®nþIRksYgkarBarCati¦ sarin qak ¬rdæm®nþIRksYgkarbreTs¦ h‘U yn; ¬rdæm®nþIRksYgmhaépÞTTYl
bnÞúkerobcMCnbTnigshkrN_¦ h‘U nwm ¬rdæm®nþIRksYgB½t’mannigeXasnakar¦ ecA esg ¬rdæm®nþITTYlbnÞúkebskkmμBiess¦
can; yUr:an; ¬rdæm®nþIRksYgGb;rMCatinigyuvCn¦ eg:a h‘U ¬rdæm®nþIRksYgsuxaPi)al kic©karsasna nigsgÁmkic©¦ CYn muM
¬rdæm®nþI RksYgesdækic©nighirBaØvtßú¦ ]tþmesnIy_ dYg sMGul ¬rdæm®nþITTYlbnÞúkPsþúPareyaFa nigeRKÓgsBVavuF¦ hYt
sm,tþi ¬rdæm®nþIRksYgsaFarNkar TUrKmnaKmn_ nigsagsg;¦ Ca san ¬rdæm®nþIRksYgyutþiFm’ nigkMENTRmg;tulakar¦
Kat Qn; ¬rdæm®nþITIsþIkarKN³rdæm®nþI¦ CYn RbsiT§ ¬rdæm®nþITTYlbnÞúksRmbsRmÜlkarxitxMRbwgERbgts‘UedIm,IrMedaHCati¦
RBHGgÁm©as; neratþm PUrisSra ¬rdæm®nþIkitþiys¦ Kg; supl ¬Gnurdæm®nþIRksYgkarBarCati¦ b:uk dWskumar ¬Gnurdæm®nþIRksYg
karbreTs¦ v:an; BInI ¬Gnurdæm®nþIRksYgkarbreTs¦ suk FYk ¬Gnurdæm®nþIRksYgmhaépÞTTYlbnÞúkerobcMCnbTnigshkrN_¦
TIv Gul ¬Gnurdæm®nþIRksYgB½t’mannigeXasnakar¦ eGog FIriT§ ¬Gnurdæm®nþIRksYgGb;rMCatinigyuvCn¦ CU eCt ¬Gnurdæm®nþI
RksYgsuxaPi)al kic©karsasna nigsgÁmkic©¦ nig kuy FYn ¬Gnurdæm®nþIRksYgesdækic©nighirBaØvtßú¦. esÞIrEtRKb;smaCik
KN³rdæm®nþITaMgenHmanEteQμaHb:ueNÑaH. GñkEdlmansiT§iseRmc kic©karRKb;Ebby:ag KWKN³Gcié®nþy_bkSkumμúynIsþkm<úCa
Edlman b:ul Bt Caelxa nig nYn Ca CaGnuelxa. Éksarelx D24008 kñúgbNÑsardæanrbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa.11
Éksar {RbvtþiénkarTmøak;RKab;Ebkrbs;shrdæGaemrikmkelIRbeTskm<úCa} sresreday fayl½r GUevn nig Eb‘n
eXonin. enAkñúgÉksarenH fayl½r nig eXonin )anerobrab;fa RbFanaFibtIshrdæGaemrik b‘Íl KøIntun )anbeBa©j
Éksary:ageRcInTak;TgnwgkarTmøak;RKab;Ebkrbs;shrdæGaemrik mkelI]bTVIb\NÐÚcinBIqñaM1964dl;qñaM1973.
fayl½r nig eXonin )anGHGagfa shrdæGaemrik)ancab;epþImTmøak;RKab;EbkmkelIRbeTskm<úCacab;taMgBIqñaM1965.
BIéf¶TI4 Extula qñaM1965 dl;éf¶TI15 ExsIha qñaM1973 shrdæGaemrik)anTmøak;RKab;EbkcMnYn 2/756/941etan
mkelIRbeTskm<úCa. tYelxfμIenHbgðajfa cMnYnRbCaCnkm<úCaEdlsøab;edaysarkarTmøak;RKab;EbkGacmaneRcInCagcMnYn
):an;sμancas; EdlmancMnYnEtBI5MmuWneTA1Esn5muWnnak;. sRmab;B½t’man bEnßmGMBIkarTmøak;RKab;Ebkrbs;shrdæGaemrik
mkelIRbeTskm<úCa sUmemIleKhTMB½rrbs;kmμviFIsikSaBIGMeBIRbl½yBUCsasn_enAkm<úCa rbs;saklviTüal½yey:l
www.yale.edu/cgp/.12
ExμrhaNUyKWCaCnCatiExμrEdlFøab;rs;enARbeTsevotNamtaMgBITsvtSr_50. GñkTaMgenH)anvilRtLb;mkkm<úCavijkñúg
GMLúgeBls®gÁam¬1970-1975¦ edIm,ICYyExμrRkhmRbyuT§RbqaMgnwgrdæaPi)alsaFarNrdæExμr.13
munTTYl)anC½yCmñH ExμrRkhm)anRbkasfaxøÜnnwgeFVIkarRbharCIvitm®nþICan;x<s;rbs;rdæaPi)alsaFarNrdæExμrrbs;elak
esnaRbmux ln; nl; EtR)aMBIrrUbb:ueNÑaH EdlExμrRkhmehAfa {mhaCnk,t;}. GñkTaMgenHrYmmanRbFanaFibtI ln; nl;/
RBHGgÁm©as; suIsuvtiß sirimt³/ naykrdæm®nþI Lúg bUer:t/ ecg ehg/ Guin taM/ sUEsþn EhVNg;eds/ nig sWg g:ukfaj;.14
vIelom s½rRkÚs/ {XIssuIgC½r niksun nigkarbMpøicbMpøajRbeTskm<úCa} e)aHBum<enATIRkúgLúgdun edaykare)aHBum<pSay
rbs; The Hogarth Press/ e)aHBum<enAqñaM1991/ TMB½r362.15
Éksar D01266 enAkñúgbNÑsardæanrbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa {esckþIENnaMGMBIkareRbIBaküGgÁkarnigBakübkS}.
esckþIENnaMenHecjpSayBIKN³870 EdlCakariyal½yeFVIkarrbs; b:ul Bt enAéf¶TI11 Exkkáda qñaM1977 Edl
manesckþIfa {BaküGgÁkarb¤BakübkSeRbIEtcMeBaHGgÁkarcat;taMg minRtÚveRbIsRmab;buKÁleLIy. cMeBaHbuKÁlRtÚveRbIBakü
smmitþeQμaHenH b¤smmitþtMENgenH b¤smmitþtMNagGgÁkarfñak;enH. ]TahrN_ smmitþ etg smmitþelxa smmitþ
tMNagGgÁkar.l.}16
sa®sþacarü Eb‘n eXonin )anGHGagfa smaCikKN³mCÄimbkSkumμúynIsþkm<úCamancMnYn20nak; EdlrYmman ³ b:ul Bt/
nYn Ca/ esa Pwm/ eGog sarI/ sun esn/ tam:uk/ vn ev:t/ jwm rs;/ exov sMpn/ ekI/ eGog FIriT§/ y:un y:at/ Ek Bk/
eDOn/ ePaK qay/ éN sar:an;/ PYg/ esg hug ehA can;/ kg cab nig CU eCt. Eb‘n eXonin {GMeBIRbl½yBUCsasn_
86
nigRbCaFibetyüenAkm<úCa ³ ExμrRkhm GgÁkarshRbCaCati nigshKmn_GnþrCati} e)aHBum<enATIRkúgjÚvehvinnigLúgdug/
kare)aHBum<pSayrbs;saklviTüal½yey:l/ e)aHBum<enAqñaM1993/ TMB½r13-14.17
Nay:an; can;da/ {sRtÚvbgb¥ÚnÉg ³ s®gÁambnÞab;BIs®gÁam} j:Úvy:k/ e)aHBum<edayeragBum< Macmillan qñaM1986.18
ÉksarrdæFmμnuBaØkm<úCaRbCaFibetyü bNÑsardæanmCÄmNÐlÉksarkm<úCa.19
Nay:an; can;da )anGHGagfaenAéf¶TI2 Exmkra qñaM1979 kgkum:μg;dUevotNam)anqøgkat;TenøctumuxEk,rRBHbrmraCvaMg
edIm,Icab;BRgt;semþcRBH neratþm sIhnu ykeTAevotNamkñúgeKalbMNg[RBHGgÁdwknaMclnats‘UmYyeRkamkarCYyTMnuk
bRmúgrbs;evotNamRbqaMgnwgrbbkm<úCaRbCaFibetyü b:uEnþEpnkarenHRtÚvbraC½y. enAéf¶enaHEdr edaysarsPaBkarN_
EdlevotNamvaycUlkm<úCakan;EtmansPaBF¶n;F¶renaH exov sMpn )anCemøósRBHGgÁeTAkan;RsuksuIsupunEk,rRBMEdnExμr-
éf. BIréf¶eRkaymk exov sMpn )aneTAyagRBHGgÁcUlmkTIRkúgPñMeBjvijedayniyayfaevotNam)andkfyvij
ehIy. éf¶TI5 Exmkra b:ul Bt )anyagRBHGgÁeTACYbRbCuMkñúgeKalbMNgesñIsuM[RBHGgÁeFVICatMNagrbs;km<úCaRbCaFib
etyüenAGgÁkarshRbCaCati edIm,ITamTarkarKaMRTrbs;RkúmRbwkSasnþisuxGgÁkarshRbCaCati RbqaMgnwgkarlukluyrbs;
evotNam. CafñÚrnwgkic©kard¾mansarsMxan;enH b:ul Bt yl;RBmGnuBaØat[RBHraCvgSanuvgSTaMgGs;cakecjBIkm<úCaCamYy
RBHGgÁEdr eTaHbICamankarCMTas;BI eGog sarI Edlcg;TukRBHraCvgSanuvgSTaMgGs;enAkñúgRbeTsCacMNab;xμaMgk¾eday.
RBHGgÁ nigRBHraCvgSanuvgS)anyagcakecjeTARbeTscintameCIgynþehaHcinmYyeRKÓg enAéf¶TI6 Exmkra. Nay:an;
can;da/ {sRtÚvbgb¥ÚnÉg ³ s®gÁambnÞab;BIs®gÁam} j:Úvy:k/ e)aHBum<edayragBum< Macmillan qñaM1986.20
KN³kmμaFikarGcié®nþy_énsPatMNagRbCaCnkm<úCarYmman nYn Ca ¬RbFan¦ gYn kg ¬GnuRbFanTI1¦ eBA s‘U ¬GnuRbFan
TI2¦ nig rs; nwm/ s s‘an/ muI qaM/ exg sux/ m:at; lI/ fg suI/ nig rs; RBab ¬CasmaCik¦. KN³RbFanrdækm<úCaRbCa
FibetyürYmman ³ exov sMpn ¬RbFan¦ esa Pwm ¬GnuRbFanTI1¦ nig jwm rs; ¬GnuRbFanTI2¦. smasPaBsmaCik
rdæaPi)alkm<úCa RbCaFibetyürYmman b:ul Bt ¬naykrdæm®nþI¦ eGog sarI ¬]bnaykrdæm®nþITI1 nigCardæm®nþIRksYg
karbreTs¦ vn ev:t ¬]bnaykrdæm®nþITI2nigCardæm®nþIRksYgesdækic©¦ sun esn ¬]bnaykrdæm®nþITI3 nigCardæm®nþIRksYg
karBarCati¦ h‘U nwm ¬rdæm®nþIRksYgeXasnakarnigB½t’man¦ CYn eCOn ¬rdæm®nþIRksYgsuxaPi)al¦ eGog FIriT§ ¬rdæm®nþIRksYg
sgÁmkic©¦ tUc ePOn ¬rdæm®nþIRksYgsaFarNkar¦ yun y:at ¬rdæm®nþIRksYgvb,Fm’ Gb;rM nigsikSaFikar¦. eRkABIenH
km<úCaRbCaFibetyümancat;taMgKN³kmμaFikarmYycMnYndUcCaKN³kmμaFikarksikmμdwknaMeday C½y sYn KN³kmμaFikar
]sSahkmμdwknaMeday ecg Gn KN³kmμaFikarBaNiCkmμdwknaMeday kuy FYn KN³kmμaFikarcmáarekAs‘U dwknaMedaysmmitþ
PYg KN³kmμaFikarKmnaKmn_dwknaMeday muI R)ag nigKN³kmμaFikarfamBl. KN³kmμaFikarTaMgR)aMmYyenHsßiteRkamkar
RKb;RKgrbs;]bnaykrdæm®nþITTYlbnÞúkxagesdækic© ehIyRbFanKN³kmμaFikarnImYy²manzan³esμInwgrdæm®nþI. eTaHCay:ag
enHkþI sßab½nxagelIenHminmandMeNIrkareBjeljc,as;las;eT. ¬dkRsg;ecjBIÉksarelx D21227 enAkñúgbNÑsar
dæanrbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa sþIGMBI{GgÁRbCuM snñi)atelIkTI1 kñúgsm½ykalTI1 rbs;sPatMNagRbCaCnkm<úCa
éf¶11-13 emsa 1976}.21
GuIsa ]sμan {karbHe)arrbs;CnCaticam} esovePAe)aHBum<pSayTI9rbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa qñaM2006.22
enAéf¶TI5 ExsIha qñaM1978 b:ul Bt )anCYbsnÞnaCamYyKN³RbtiPUsmaKmEblhSIk-km<úCa. b:ul Bt )anGHGagfa
{eyIg´minmanKukeT ehIyeyIg´k¾mineRbIBaküKukenHpg. GgÁehtuBit ³ b:ul Bt nigGñkeTasenAmnÞIrs-21
nigÉksarbNÑsardæanmCÄmNÐlÉksarkm<úCa ¬D00108¦. 23
mCÄimbkSKWCaBaküEdlbkSkumμúynIsþkm<úCaeRbIsMedAeTAelIfñak;dwknaMkMBUlrbs;rdæaPi)al nigRksYgEdlmanGMNac
TaMgLay. sßab½nTaMgenHGacCaKN³kmμaFikarmCÄimKN³kmμaFikarGcié®nþy_ b¤kgT½B.24
GñkRsavRCavrbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCa GuIsa ]sμan )an[tYelxCnCaticamEdlsøab;kñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyücMnYn
BI4EsneTA5Esnnak;. GuIsa ]sμan )anGHGagfa tYelxenH)anmkBIbTsmÖasn_rbs;elakCamYyfñak;dwknaMCan;x<s;
87
GuIsøamCaeRcInrUb EdlFøab;dwgnig)anRbmUlsßitiCnCaticamenAkm<úCa. fñak;dwknaMGuIsøamTaMgenaH)anniyayfa CnCaticammun
qñaM1975mancMnYnRbEhl7Esnnak; ehIyenAqñaM1979 manCnCaticamenAesssl;EtRbmaNBI2EsneTA3Esnnak;
b:ueNÑaH. ¬{G‘UKUbH ³ yutþiFm’rbs;CnCaticameRkamrbbkm<úCaRbCaFibetyü} esovePAe)aHBum<TI2rbs;mCÄmNÐlÉksar
km<úCa/ PñMeBj/ e)aHBum<qñaM2002¦. RbvtþiviTU Eb‘n eXonin )an[tYelxTabCagenH. eXonin )anGHGagfa cMnYn
CnCaticamkñúgqñaM1975man2Esn5muWnnak; ehIyeyagtamGRtakMeNInCnCaticam cMnYnenHGacekIneLIgdl;2Esn6muWn
nak;kñúgqñaM1979. eXonin )anTajesckþIsnñidæanfa cMnYnCnCaticameRkayqñaM1979manRbEhl1Esn7muWn3Ban;nak;
mann½yfaCnCaticam Edlsøab;kñúgrbbkm<úCaRbCaFiibetyümancMnYnRbEhl8muWn7Ban;nak;. ¬Eb‘n eXonin {etI b:ul
Bt eLIgkan;GMNaceday rebobNa ³ RbvtþiclnakumμúynIsþenAkm<úCa1930-1975} e)aHBum<enATIRkúgjÚvehvin nig
Lúgdug/ kare)aHBum<pSayrbs;saklviTüal½yey:l/ e)aHBum<qñaM1996¦.25
Bin y:aéf/ {CIvitkUnéfø kUnRtÚvEtrs; ³ esaknadkmμd¾Cak;EsþgkñúgrbbExμrRkhm} ¬GtßbTbkERb¦ kare)aHBum<pSayrbs;
RKwHsßane)aHBum<pSay SIPAR e)aHBum<enAPñMeBj qñaM2003. 26
CU sUPa {maneTaseRBaHGVI?} dkRsg;ecjBIGtßbTEtgesckþIcMNat;fñak;C½ylaPIelxBIr enAkñúgkarRbkYtRbECgkñúgkmμviFI
EfrkSaRbvtþisa®sþkm<úCaRbCaFibetyü EdlerobcMeLIgeRkamkic©shRbtibtþikarrvagmCÄmNÐlÉksarkm<úCanigsmaKm
GñkniBn§Exμr enAExemsa qñaM2004. 27
m:m épb‘Un/ {sMNl;CIvitnigRsemalGtItkal} C½ylaPITIbYnkñúgkarRbkYtRbECgsMeNrEtgesckþIEdl]btßmÖeday
smaKmGñkniBn§ExμrnigmCÄmNÐlÉksarkm<úCa enAExemsa qñaM2004.28
{GgÁehtuBit ³ b:ul Bt nigGñkeTasenAmnÞIrs-21} eday yin nan nig Ekv dasuIl. ÉksarbNÑsardæanrbs;
mCÄmNÐlÉksarkm<úCa.29
enAkñúgkareFVIskçIkmμenAcMeBaHmuxGgÁCMnuMCRmHvisamBaØkñúgtulakarkm<úCa Duc )anniyayfaxøÜnminEmnCaGñksresrvin½y
snþi)alenAkñúgmnÞIrs-21eT.sRmab;B½t’manbEnßmsUmemIleKhTMB½rXøaMemIltulakarExμrRkhmwww.cambodiatribunal.org.30
v:an; Nat {rUbKMnUrGñkeTasmñak;enAkñúgKuk ³ mYyqñaMkñúgmnÞIrs-21rbs;ExμrRkhm} e)aHBum<enATIRkúg)agkk edayRkúmh‘un
White Lotus enAqñaM1998.31
mCÄmNÐlÉksarkm<úCa {GMBIeQμaH tun kmμkrCYsCulreTHePøIg} ÉksarcemøIysarPaBelx D02831. 32
mCÄmNÐlÉksarkm<úCa {taMg Lúj GtItGñkeFVIkarenARksYgéRbsNIy_ eRkaymkeFVITahanBak;skþiBIr \LÚveFVIkar
enAPUmiCIeGak Rsuk)arayN_} ÉksarcemøIysarPaBelx D02845.33
km<úCaeRkamCaTwkdIPaKxagt,Úgrbs;GaNacRkExμr. TwkdIenHRtÚv)andak;eQμaHfa kUsaMgsuIn enAkñúgCMnan;GaNaniKm)araMg.
rdæaPi)alGaNaniKm)araMg)anRbKl;km<úCaeRkameTA[evotNamkñúgqñaM1949. RbCaCnExμrCaeRcInmanrs;enAEpñkxøHén
TwkdIenH b:uEnþRbCaCnPaKeRcInCaCnCatievotNam.34
enAéf¶TI2 ExFñÚ qñaM1978 clnats‘URbqaMgnwgrbbkm<úCaRbCaFibetyü)anR)arB§miTÞig enARsuksñÜl extþRkecH edIm,IbegáIt
{rNsirSsamKÁIse®gÁaHCatikm<úCa} EdleRkaymkkøayeTACa{rNsirSsamKÁIksagkarBarmatuPUmikm<úCa}. smaCikBIrry
nak;)ancUlrYmenAkñúgGgÁmiTÞigenH edIm,ITTYlsÁal;KN³kmμaFikarmCÄimrbs;rNsirSdb;bYnrYb Edlmansmmitþ ehg sMrin
CaRbFan smmitþ Ca suIm CaGnuRbFan nigsmmitþ rs; sm½y CaGKÁelxaFikar.35
semþcbvresdæa sWn san ekItenAqñaM1911 enAkm<úCaeRkam. semþcCanaykrdæm®nþIkñúgsm½ysgÁmra®sþniym BIEx
]sPa qñaM1967 dl;Exmkra qñaM1968. kñúgTsvtSr_qñaM1980 semþc sWn san )andwknaM {rNsirSCatirMedaH
RbCaBlrdæExμr}. bnÞab;BIkarcrcasnþiPaBRkúg):arIs semþc sWn san )anbegáItnigdwknaM{KNbkSRbCaFibetyüesrI
niymRBHBuT§sasna}cUlrYmkñúgkare)aHeqñatCatiqñaM1993. semþc sWn san )anTTYlmrNPaBedayeraKaBaFenARbeTs
)araMg enAéf¶TI19 ExFñÚ qñaM2000 kñúgCnμayu89qñaM.
88
89
GñkniBn§
DI xaMbUlI ekItenAqñaM1981 enAextþRkecH. DI xaMbUlI cab;epþImbMeBjkargarenAmCÄmNÐlÉksar
km<úCa taMgBIqñaM2003. bUlI )ansresrGtßbTCaeRcInEdl)ancuHpSayenAkñúgTMB½rTsSnavdþI{EsVgrkkarBit}
nigCaGñksRmbsRmÜlKeRmagénkarsikSaBIGMeBIRbl½yBUCsasn_enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. bUlI
TTYl )ansBaØab½RtbriBaØab½RtEpñkPasaGg;eKøsBIsklviTüal½yPUminÞPñMeBj nigbriBaØab½RtBaNiC¢kmμBIviTüasßan
CatiRKb;RKg. bUlI Føab;)aneTAsikSamuxviC¢aBIGMeBIRbl½yBUCsasn_ enAsaklviTüal½ykugxdedorRbeTs
kaNada nigFøab;)aneTAeFVIkmμsikSaenAsarmnÞIrRbl½yBUCsasn_ nigviTüúsMeLgshrdæGaemrik enATIRkúgv:asuIn
etanDIsuI shrdæGaemrik. bUlI )anbBa©b;karsikSafñak;GnubNÐit nigbNÐitEpñkkic©karsakl enAsakl
viTüal½yr:at;há½r shrdæGaemrik.90
kkaarrrraaMMkkmmSSaannþþrrbbss;;kkmmμμaaPPii))aallEExxμμrrRRkkhhmm ¬rUbftÉksarsarmnÞIr]RkidækmμRbl½yBUCsasn_TYlEsøg¦