Banja Luka CollegeBanja Luka College

1. Pojam i uređivanje prava na štrajk 1. Pojam i uređivanje prava na štrajk Štrajk je privremeni kolektivni prekid rada zaposlenih u cilju Štrajk je privremeni kolektivni prekid rada zaposlenih u cilju

vršenja pritiska na poslodavca da prihvati zahtjeve po vršenja pritiska na poslodavca da prihvati zahtjeve po pitanjima koja su predmet spora. pitanjima koja su predmet spora.

Prema Zakonu o štrajku Prema Zakonu o štrajku ("Službeni glasnik Republike ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 10/98)Srpske", broj 10/98), š, štrajkom se smatra organizovani prekid trajkom se smatra organizovani prekid rada kod poslodavca (u preduzerada kod poslodavca (u preduzećuću, ustanovi i kod drugog , ustanovi i kod drugog domadomaććeg i stranog pravnog i fizieg i stranog pravnog i fiziččkog lica koje zapošljava kog lica koje zapošljava radnike). Zradnike). Zaposleni /radnici/ aposleni /radnici/ ostvaruju ustavno pravo na ostvaruju ustavno pravo na štrajk štrajk u cilju u cilju zaštite svojih ekonomskih i socijalnih pravazaštite svojih ekonomskih i socijalnih prava..

Prema Zakonu o štrajku, nPrema Zakonu o štrajku, na pitanja koja nisu posebno a pitanja koja nisu posebno ureuređđena ovim zakonom, a koja su u vezi sa organizovanjem ena ovim zakonom, a koja su u vezi sa organizovanjem štrajka, učešćem u štrajku i otklanjanjem uzroka koji dovode štrajka, učešćem u štrajku i otklanjanjem uzroka koji dovode do štrajka, primdo štrajka, primjjenenjuju juju se odredbe Opšteg kolektivnog se odredbe Opšteg kolektivnog ugovora i posebnih kolektivnih ugovora.ugovora i posebnih kolektivnih ugovora.

2. Koncept prava na štrajk2. Koncept prava na štrajk U uporednom pravu postoje dva normativna pristupa o tome U uporednom pravu postoje dva normativna pristupa o tome

kome pripada pravo na štrajk: pravo radnika na kome pripada pravo na štrajk: pravo radnika na organizovanje i učešće u štrajku, pravo sindikata na organizovanje i učešće u štrajku, pravo sindikata na organizovanje štrajka i pravo radnika na učešće u tom štrajku organizovanje štrajka i pravo radnika na učešće u tom štrajku sui generis koncept štrajka sui generis koncept štrajka

Pravo radnika na organizovanje i učešće u štrajku polazi od Pravo radnika na organizovanje i učešće u štrajku polazi od shvatanja da je pravo na štrajk fundamentalno (socijalno, shvatanja da je pravo na štrajk fundamentalno (socijalno, kolektivno radno) pravo radnika. Radnici imaju pravo da kolektivno radno) pravo radnika. Radnici imaju pravo da organiziju i da učestvuju u štrajku /Francuska, Italija, itd./ organiziju i da učestvuju u štrajku /Francuska, Italija, itd./

Pravo sindikata na organizovanje štrajka i pravo radnika na Pravo sindikata na organizovanje štrajka i pravo radnika na učešće u tom štrajku polazi od shvatanja da se pravo na učešće u tom štrajku polazi od shvatanja da se pravo na štrajk izvodi se iz prava na sindikalno organizovanje, pa štrajk izvodi se iz prava na sindikalno organizovanje, pa otuda pravo na organizovanje štrajka jeste pravo sindikata otuda pravo na organizovanje štrajka jeste pravo sindikata /Njemačka, SAD, Kanada, Japan, Švedska, Grčka, itd./ /Njemačka, SAD, Kanada, Japan, Švedska, Grčka, itd./

Sloboda štrajka – svi generis koncept štrajka je prisutan u Sloboda štrajka – svi generis koncept štrajka je prisutan u V. Britaniji i po njemu nije priznato pravo na štrajk, već V. Britaniji i po njemu nije priznato pravo na štrajk, već postoji sloboda štrajka tj. imunitet od građanskopravne i postoji sloboda štrajka tj. imunitet od građanskopravne i krivičnopravne odgovornosti sindikata za organizovanje i krivičnopravne odgovornosti sindikata za organizovanje i radnia za učešće u štrajku. radnia za učešće u štrajku.

3. Zabrana i ograničenje prava na štrajk3. Zabrana i ograničenje prava na štrajk Pravo na štrajk može se ograničiti putem zakona. U pitanju Pravo na štrajk može se ograničiti putem zakona. U pitanju

su slučajevi kada usljed štrajka mogu biti ugroženi su slučajevi kada usljed štrajka mogu biti ugroženi funkcionisanje vitalnih službi, opšte blagostanje, zdravlje funkcionisanje vitalnih službi, opšte blagostanje, zdravlje ljudi i bezbjednost. Kao primjer može se navesti Taft–ljudi i bezbjednost. Kao primjer može se navesti Taft–Hartlijev zakon kojim je u SAD-a ograničeno pravo na štrajk Hartlijev zakon kojim je u SAD-a ograničeno pravo na štrajk u oblasti transporta, komunikacija i javnih usluga. u oblasti transporta, komunikacija i javnih usluga.

Prema međunarodnim standardima zabrana pribjegavanja Prema međunarodnim standardima zabrana pribjegavanja štrajku važi za pripadnike vojske i policije, kao i u državnim štrajku važi za pripadnike vojske i policije, kao i u državnim organima za javne službenike koji raspolažu javnim organima za javne službenike koji raspolažu javnim ovlašćenjima. U djelatnostima u kojima je uskraćeno pravo ovlašćenjima. U djelatnostima u kojima je uskraćeno pravo na štrajk afirmišu se metodi mirnog rješavanja sporova i da na štrajk afirmišu se metodi mirnog rješavanja sporova i da se sporovi brzo rješavaju, što posebno važi za metod se sporovi brzo rješavaju, što posebno važi za metod arbitraže.arbitraže.

Prema Zakonu o štrajku, rPrema Zakonu o štrajku, radnici slobodno odlučuju o svom adnici slobodno odlučuju o svom učešću u štrajku. Izuzetnoučešću u štrajku. Izuzetno, , pravo na štrajk zaposlenih u pravo na štrajk zaposlenih u ddjjelatnostima od posebnog javnog ili društvenog interesa elatnostima od posebnog javnog ili društvenog interesa može se ostvarivati pod posebnim uslovima odremože se ostvarivati pod posebnim uslovima određđenim enim zakonomzakonom. . Pravo na štrajk profesionalnih pripadnika vojske i Pravo na štrajk profesionalnih pripadnika vojske i ovlaštenih službenih lica unutrašnjih poslova, utovlaštenih službenih lica unutrašnjih poslova, utvvrrđđuje se uje se posebnim zakonom.posebnim zakonom.

4. Vrste štrajka 4. Vrste štrajka Kao razne vrste štrajka mogu se navesti: Kao razne vrste štrajka mogu se navesti:

štrajk upozorenjaštrajk upozorenja štrajk iznenađenjaštrajk iznenađenja divlji štrajkdivlji štrajk štrajk suprotan obavezi očuvanja mira (antištrajk klauzuli)štrajk suprotan obavezi očuvanja mira (antištrajk klauzuli) štrajk sa zauzimanjem preduzećaštrajk sa zauzimanjem preduzeća djelimični, kružni i kategorijalni štrajkdjelimični, kružni i kategorijalni štrajk štrajk trombozaštrajk tromboza štrajk solidarnosti /cilj je pružanje podrške radnicima u štrajk solidarnosti /cilj je pružanje podrške radnicima u

štrajku kod drugog poslodavca/ štrajku kod drugog poslodavca/ generalni štrajkgeneralni štrajk

Štrajk upozorenja ili opomene traje vrlo kratko, po pravilu Štrajk upozorenja ili opomene traje vrlo kratko, po pravilu od 1 do 2 časa, a najduže jedan dan. Organizuje se kao od 1 do 2 časa, a najduže jedan dan. Organizuje se kao podrška sindikatu za vrijeme pregovora da bi se skrene podrška sindikatu za vrijeme pregovora da bi se skrene pažnja poslodavcu na određeni problem. Kod naspažnja poslodavcu na određeni problem. Kod nas, , štrajk štrajk upozorenja može trajati najduže jedan čas.upozorenja može trajati najduže jedan čas.

Štrajk iznenađenja dolazi iznenada, spontano, najčešće kao Štrajk iznenađenja dolazi iznenada, spontano, najčešće kao izliv nezadovoljstva. izliv nezadovoljstva.

Zakoniti štrajk je prekid rada organizovan u skladu sa Zakoniti štrajk je prekid rada organizovan u skladu sa zakonskim i drugim propisima. Nasuprot je nezakoniti zakonskim i drugim propisima. Nasuprot je nezakoniti (divlji) štrajk, koji organizuje grupa radnika i koji se javlja (divlji) štrajk, koji organizuje grupa radnika i koji se javlja protiv volje sindikata ili ga sindikat ne priznaje. protiv volje sindikata ili ga sindikat ne priznaje. Organizatori nezakonitog štrajka nemaju prava i zaštitu Organizatori nezakonitog štrajka nemaju prava i zaštitu koja pripadaju u slučaju zakonitog štrajka. koja pripadaju u slučaju zakonitog štrajka.

Antištrajk klauzula znači da postoji obaveza očuvanja mira, Antištrajk klauzula znači da postoji obaveza očuvanja mira, koja može biti negativna ili pozitivna. Negativna obaveza koja može biti negativna ili pozitivna. Negativna obaveza sastoji se u tome da sindikat ne organizuje štrajk, a sastoji se u tome da sindikat ne organizuje štrajk, a poslodavac da ne pribjegne lokautu. Pozitivna obaveza poslodavac da ne pribjegne lokautu. Pozitivna obaveza sastoji se u tome da stranke aktivno djeluju i preduzmu sve sastoji se u tome da stranke aktivno djeluju i preduzmu sve što je u njihovoj moći da do štrajka, odnosno lokauta ne što je u njihovoj moći da do štrajka, odnosno lokauta ne dođe, a ako ipak dođe da prestane. dođe, a ako ipak dođe da prestane.

Štrajk sa zauzimanjem preduzeća je vrsta štrajka kod kojeg Štrajk sa zauzimanjem preduzeća je vrsta štrajka kod kojeg zaposleni u štrajku ostaju na svojim radnim mjestima (ne zaposleni u štrajku ostaju na svojim radnim mjestima (ne koristeći sredstva rada). Na taj način se onemogućava koristeći sredstva rada). Na taj način se onemogućava poslodavac da angažuje štrajkbrehere. Ovaj štrajk se u poslodavac da angažuje štrajkbrehere. Ovaj štrajk se u uporednom pravu po pravilu, smatra nezakonitim. uporednom pravu po pravilu, smatra nezakonitim.

Djelimični štrajk postoji kada jedan broj radnika stupa u štrajk, Djelimični štrajk postoji kada jedan broj radnika stupa u štrajk, dok drugi nastavljaju da rade. Kružni štrajk se sastoji u dok drugi nastavljaju da rade. Kružni štrajk se sastoji u naizmjeničnom, uzastopnom prekidu rada od jednog do naizmjeničnom, uzastopnom prekidu rada od jednog do drugog dijela preduzeća. Kategorijalni štrajk je sukcesivni drugog dijela preduzeća. Kategorijalni štrajk je sukcesivni prekid rada u koji stupaju redom radnici iste profesije prekid rada u koji stupaju redom radnici iste profesije (zanimanja).(zanimanja).

Štrajk tromboza se sastoji u prekidu rada u dijelu preduzeća Štrajk tromboza se sastoji u prekidu rada u dijelu preduzeća koji je za funkcionisanje preduzeća u cjelini od vitalnog koji je za funkcionisanje preduzeća u cjelini od vitalnog značaja. Dolazi do prestanka rada u cjelom preduzeću. značaja. Dolazi do prestanka rada u cjelom preduzeću.

Štrajk solidarnosti se organizuje radi zaštite profesionalnih Štrajk solidarnosti se organizuje radi zaštite profesionalnih interesa drugih radnika. Razlikuju se štrajk interne i eksterne interesa drugih radnika. Razlikuju se štrajk interne i eksterne solidarnosti. Štrajk interne solidarnosti je u okviru istog solidarnosti. Štrajk interne solidarnosti je u okviru istog preduzeća, a štrajk eksterne solidarnosti se organizuje u cilju preduzeća, a štrajk eksterne solidarnosti se organizuje u cilju podrške učesnicima štrajka u drugom preduzeću. podrške učesnicima štrajka u drugom preduzeću.

Generalni štrajk se organizuje na nacionalnom nivou radi Generalni štrajk se organizuje na nacionalnom nivou radi zaštite profesionalnih interesa od opšteg i zajedničkog zaštite profesionalnih interesa od opšteg i zajedničkog interesa. interesa.

  5. Prestanak štrajka5. Prestanak štrajka Do prestanka štrajka može doći: Do prestanka štrajka može doći: odlukom organizatora štrajka (sindikata)odlukom organizatora štrajka (sindikata) sporazumnim prestankom štrajkasporazumnim prestankom štrajka akcijom nadležnog subjekta akcijom nadležnog subjekta

6. Pravne posljedice štrajka6. Pravne posljedice štrajka Razlikuju se radnopravne posljedice zakonitog i Razlikuju se radnopravne posljedice zakonitog i

nezakonitog štrajka. Učešće u zakonitom štrajku ne nezakonitog štrajka. Učešće u zakonitom štrajku ne predstavlja povredu radne obaveze. Zakoniti štrajk nema predstavlja povredu radne obaveze. Zakoniti štrajk nema za posljedicu prestanak radnog odnosa (otkaz ugovora o za posljedicu prestanak radnog odnosa (otkaz ugovora o radu), već suspenziju. radu), već suspenziju.

Za vrijeme štrajka učesnicima ne pripada zarada. Zaposleni Za vrijeme štrajka učesnicima ne pripada zarada. Zaposleni po pravilu, zadržava pravo na socijalno osiguranje. Zbog po pravilu, zadržava pravo na socijalno osiguranje. Zbog nezakonitog štrajka poslodavac može da raskine ugovor o nezakonitog štrajka poslodavac može da raskine ugovor o radu. radu.

Zakon o štrajku propisuje rZakon o štrajku propisuje radnopravne posljedice zakonitog adnopravne posljedice zakonitog štrajka. Radnik ne može snositi nikakve poslštrajka. Radnik ne može snositi nikakve posljjedice za edice za organizovanje i učestvovanje u štrajku koji je sproveden u organizovanje i učestvovanje u štrajku koji je sproveden u skladu sa odredbama zakona i kolektivnog ugovora. skladu sa odredbama zakona i kolektivnog ugovora.

Radniku zaposlenom u dRadniku zaposlenom u djjelatnostima od posebnoelatnostima od posebnogg javnog i javnog i društvenog interesa koji odbije da postupi po rdruštvenog interesa koji odbije da postupi po rjješenju o ešenju o rasporedu na radno mrasporedu na radno mjjesto radi obezbeđenja minimuma esto radi obezbeđenja minimuma procesa rada, može se izreći mera prestanka radnog procesa rada, može se izreći mera prestanka radnog odnosa zbog povrede radnih obaveza.odnosa zbog povrede radnih obaveza.

Prema Zakonu o štrajku, šPrema Zakonu o štrajku, štrajkački odbor i radnici koji trajkački odbor i radnici koji učestvuju u štrajku ne mogu sprečavati radnike koji ne učestvuju u štrajku ne mogu sprečavati radnike koji ne učestvuju u štrajku da rade, niti mogu sprečavati učestvuju u štrajku da rade, niti mogu sprečavati poslodavca da raspolaže sredstvima kojima obavlja poslodavca da raspolaže sredstvima kojima obavlja delatnost.delatnost.

  

7. Postupak organizovanja štrajka 7. Postupak organizovanja štrajka Prema Zakonu o Prema Zakonu o štrajkuštrajku

7.1. 7.1. OdlukOdlukaa o stupanju u štrajk o stupanju u štrajk

Prema Zakonu o štrajku, donošenju odluke o stupanju u Prema Zakonu o štrajku, donošenju odluke o stupanju u štrajk prethodi najava.štrajk prethodi najava. Ovu odluku u preduzeću ili djelu Ovu odluku u preduzeću ili djelu preduzeća donosi organ sindikata odrepreduzeća donosi organ sindikata određđen aktom en aktom sindikata, ili većina radnika preduzeća, odnosno dsindikata, ili većina radnika preduzeća, odnosno djjela ela preduzeća. Odluku u grani ili djelatnosti donosi nadležni preduzeća. Odluku u grani ili djelatnosti donosi nadležni organ granskog sindikata. Odluku o stupanju u generalni organ granskog sindikata. Odluku o stupanju u generalni štrajk donosi najviši organ sindikata u Republici.štrajk donosi najviši organ sindikata u Republici.

Štrajk se najavljuje dostavljenjŠtrajk se najavljuje dostavljenjaam odluke o stupanju u m odluke o stupanju u štrajk poslodavcuštrajk poslodavcu. Odluka se dostavlja . Odluka se dostavlja najkasnije pet dana najkasnije pet dana prprijije dana otpočinjanja štrajka. Ae dana otpočinjanja štrajka. Akko se radi o štrajku o se radi o štrajku upozorenja odluka se dostavlja u roku od 24 časa. Odluka o upozorenja odluka se dostavlja u roku od 24 časa. Odluka o stupanju u štrajk u grani, odnosno dstupanju u štrajk u grani, odnosno djjelatnosti, dostavlja se elatnosti, dostavlja se odgovarajućem udruženju poslodavca i Vladi, a o stupanju odgovarajućem udruženju poslodavca i Vladi, a o stupanju u generalni štrajk, Vladi i Privrednoj komori Republike. u generalni štrajk, Vladi i Privrednoj komori Republike.

Odlukom o stupanju u štrajk utvrOdlukom o stupanju u štrajk utvrđđuju se:uju se: zahtzahtjjevi radnika i organ kome su zahtjevi upućeni;evi radnika i organ kome su zahtjevi upućeni; vrvrijijeme otpočinjanja štrajka;eme otpočinjanja štrajka; sastav štrajkačkog odbora;sastav štrajkačkog odbora; mmjjesto okupljanja radnika, ako se štrajk ispoljava esto okupljanja radnika, ako se štrajk ispoljava

okupljanjem, s tim što mesto okupljanja ne može biti van okupljanjem, s tim što mesto okupljanja ne može biti van kruga preduzeća u kome se štrajkuje, ili drugog zatvorenog kruga preduzeća u kome se štrajkuje, ili drugog zatvorenog kruga.kruga.

77.2. Štrajkački odbor.2. Štrajkački odbor

Štrajkački odbor organizuje i vodi štrajk tako da se ne Štrajkački odbor organizuje i vodi štrajk tako da se ne ugrožava bezbjednost ljudi i imovine, saraugrožava bezbjednost ljudi i imovine, sarađđuje sa uje sa poslodavcem i osnivačem preduzeća u cilju iznalaženja poslodavcem i osnivačem preduzeća u cilju iznalaženja zajedničkog rešenja spora. zajedničkog rešenja spora. Istovremeno, pIstovremeno, poslodavac je oslodavac je dužan da obezbjedi normalne uslove za rad štrajkačkog dužan da obezbjedi normalne uslove za rad štrajkačkog odbora. Funkcija štrajkačkog odbora prestaje prestankom odbora. Funkcija štrajkačkog odbora prestaje prestankom štrajka. štrajka.

7.3. Štrajk u d7.3. Štrajk u djjelatnostima od posebnoelatnostima od posebnogg javnog i javnog i društvenog interesadruštvenog interesa

U U ddjjelatnostima od posebnoelatnostima od posebnogg javnog i društvenog interesa javnog i društvenog interesa za vrza vrijijeme štrajka se mora obezbeme štrajka se mora obezbjjediti minimum procesa editi minimum procesa rada. U pitanju je minimum kojim se obezbrada. U pitanju je minimum kojim se obezbjjeeđđuje sigurnost uje sigurnost ljudi i imovine, ili koji je nezamljudi i imovine, ili koji je nezamjjenljiv uslov života i rada enljiv uslov života i rada gragrađđana ili rada drugih pravnih i fizičkih lica koja obavljaju ana ili rada drugih pravnih i fizičkih lica koja obavljaju privrednu ili drugu djelatnost.privrednu ili drugu djelatnost.

DDjjelatnostima od posebnog javnog i društvenog interesa u elatnostima od posebnog javnog i društvenog interesa u tom smislu smatraju se: elektroprivreda; vodoprivreda i tom smislu smatraju se: elektroprivreda; vodoprivreda i vodosnabdvodosnabdjjevanje; putnički, želevanje; putnički, željjeznički i drumski saobraćaj eznički i drumski saobraćaj i održavanje puteva; PTT saobraćaj; državni radio i i održavanje puteva; PTT saobraćaj; državni radio i televizija; komunalne dtelevizija; komunalne djjelatnosti; proizvodnja osnovnih elatnosti; proizvodnja osnovnih prehrambenih proizvoda; zdravstvena zaštita; socijalna prehrambenih proizvoda; zdravstvena zaštita; socijalna zaštita i dzaštita i djječija zaštita; zaštita od požara; osnovno ečija zaštita; zaštita od požara; osnovno obrazovanje; dobrazovanje; djjelatnost državnih organa; zdravstvena elatnost državnih organa; zdravstvena zaštita životinja itd. zaštita životinja itd.

ŠŠtrajkački odbor u trajkački odbor u posebnim posebnim ddjjelatnostima je dužan da elatnostima je dužan da odluku o stupanju u štrajk dostavi poslodavcu, osnivaču i odluku o stupanju u štrajk dostavi poslodavcu, osnivaču i nnadležnom državnom organu, najkasnije osam dana pradležnom državnom organu, najkasnije osam dana prijije e dana odredana određđenog za početak štrajka. Taj rok iznosi tri dana enog za početak štrajka. Taj rok iznosi tri dana prprijije početka štrajka upozorenja. e početka štrajka upozorenja.

Najkasnije tri dana prNajkasnije tri dana prijije početka štrajka u e početka štrajka u ovim ovim ddjjelatnostima, poslodavac je dužan da izvrši rasporeelatnostima, poslodavac je dužan da izvrši raspoređđivanje ivanje radnika na odgovarajuća radna mradnika na odgovarajuća radna mjjesta u cilju esta u cilju obezbobezbjjeeđđivanja minimuma procesa rada za vrivanja minimuma procesa rada za vrijijeme štrajka, eme štrajka, za slučaj da do početka štrajka ne doza slučaj da do početka štrajka ne dođđe do re do rjješenja spora. ešenja spora.

7.4. 7.4. Inspekcijski nadzor Inspekcijski nadzor    IInspekcijski nadzor nad primnspekcijski nadzor nad primjjenom Zakona o štrajku vrši enom Zakona o štrajku vrši

inspekcija rada.inspekcija rada. I Inspekcija rada nspekcija rada može da može da donosdonosee r rjješenješenjee kojim se nalaže otklanjanje nedostataka u slučajevima kad kojim se nalaže otklanjanje nedostataka u slučajevima kad štrajk nije organizovan ili se ne sprovodi u skladu sa štrajk nije organizovan ili se ne sprovodi u skladu sa zakonom.zakonom.

7.5. Sankcije 7.5. Sankcije za prekršajza prekršaj

Zakon o štrajku predviđa sankcije za lica koja krše Zakon o štrajku predviđa sankcije za lica koja krše zakonske odredbe. Predviđena je novčana kazna za zakonske odredbe. Predviđena je novčana kazna za prekršaj za preduzeće ili drugo pravno lice, odnosno prekršaj za preduzeće ili drugo pravno lice, odnosno odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu koje odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu koje protivno zakonskim odredbama: radnike sprečava da protivno zakonskim odredbama: radnike sprečava da učestvuju u štrajku; za vrijeme štrajka angažuje lica koja učestvuju u štrajku; za vrijeme štrajka angažuje lica koja nisu u radnom odnosu za obavljanje procesa rada; ne nisu u radnom odnosu za obavljanje procesa rada; ne obezbjedi minimum procesa rada; radniku koji učestvuje u obezbjedi minimum procesa rada; radniku koji učestvuje u štrajku uskrati pravo koje mu pripadaštrajku uskrati pravo koje mu pripada; ; odbije da se odbije da se odazove na pregovore. odazove na pregovore.

Predviđena je novčana kazna za prekršaj Predviđena je novčana kazna za prekršaj za za vlasnikvlasnikaa radnje radnje ili drugo fizičko lice koje zapošljava radnike ako zaposlenim ili drugo fizičko lice koje zapošljava radnike ako zaposlenim radnicima sprečava ostvarivanje prava na štrajk ili odbije radnicima sprečava ostvarivanje prava na štrajk ili odbije da se odazove na pregovore.da se odazove na pregovore.

Predviđena je nPredviđena je novčana kazna za prekršaj lice koje sprečava ovčana kazna za prekršaj lice koje sprečava radnike koji ne učestvuju u štrajku da rade.radnike koji ne učestvuju u štrajku da rade.

Bojkot je oblik industrijske kolektivne akcije radnika protiv Bojkot je oblik industrijske kolektivne akcije radnika protiv poslodavca u slučaju kolektivnog radnog spora. Sastoji se u poslodavca u slučaju kolektivnog radnog spora. Sastoji se u tome da sindikat poziva partnere i klijente poslodavca da tome da sindikat poziva partnere i klijente poslodavca da ne kupuju proizvode i ne koriste usluge poslodavca dok ne kupuju proizvode i ne koriste usluge poslodavca dok traje kolektivni radni spor. traje kolektivni radni spor.

Razlikuje se primarni i sekundarni bojkot. Primarni bojkot Razlikuje se primarni i sekundarni bojkot. Primarni bojkot sindikat preduzima protiv svog poslodavca, kada i pored sindikat preduzima protiv svog poslodavca, kada i pored štrajka ne dođe do potpunog prekida rada preduzeća. štrajka ne dođe do potpunog prekida rada preduzeća. Sekundarni bojkot sindikat preduzima protiv drugog Sekundarni bojkot sindikat preduzima protiv drugog poslodavca, koji nastavlja saradnju sa poslodavcem protiv poslodavca, koji nastavlja saradnju sa poslodavcem protiv koga je preduzet primarni bojkot.koga je preduzet primarni bojkot.

Sindikat poziva partnere i klijente sekundarnog poslodavca Sindikat poziva partnere i klijente sekundarnog poslodavca da ne kupuju proizvode i ne koriste usluge tog poslodavca da ne kupuju proizvode i ne koriste usluge tog poslodavca dok traje štrajk. Sekundarni bojkot je po pravilu dok traje štrajk. Sekundarni bojkot je po pravilu nedopušten.nedopušten.

Piketing je oblik industrijske kolektivne akcije radnika Piketing je oblik industrijske kolektivne akcije radnika (sindikata) koji se sastoji u okupljanju grupe radnika pored (sindikata) koji se sastoji u okupljanju grupe radnika pored ulaza u krug poslovnih prostorija poslodavca u cilju mirnog ulaza u krug poslovnih prostorija poslodavca u cilju mirnog odvraćanja radnika da nastave rad za poslodavca. Javlja se odvraćanja radnika da nastave rad za poslodavca. Javlja se najčešće kao prateći oblik štrajka. najčešće kao prateći oblik štrajka.

Osnovni cilj je da se izvrši pritisak na poslodavca da Osnovni cilj je da se izvrši pritisak na poslodavca da prihvati zahtjeve sindikata i radnika. Organizator piketinga prihvati zahtjeve sindikata i radnika. Organizator piketinga može biti sindikat koji je u sporu sa poslodavcem.može biti sindikat koji je u sporu sa poslodavcem.

Pozitivno radno pravo kod nas ne reguliše pravo na Pozitivno radno pravo kod nas ne reguliše pravo na piketing i pravo na bojkot. piketing i pravo na bojkot.

Lokaut (lockout) je oblik ekonomskog pritiska poslodavca na Lokaut (lockout) je oblik ekonomskog pritiska poslodavca na radnike i sindikat u cilju da odustanu od svojih zahtjeva i radnike i sindikat u cilju da odustanu od svojih zahtjeva i prihvate zahtjeve poslodavca. To je privremena zabrana prihvate zahtjeve poslodavca. To je privremena zabrana poslodavca zaposlenima da dođu na rad i koriste sredstva za poslodavca zaposlenima da dođu na rad i koriste sredstva za rad. rad.

Zabrana može biti usmjerena prema svim ili grupi radnika. Zabrana može biti usmjerena prema svim ili grupi radnika. Privremeni prekid rada ima za posljedicu suspenziju ugovora Privremeni prekid rada ima za posljedicu suspenziju ugovora o radu. Poslodavac nema pravo na jednostrani raskid ugovora o radu. Poslodavac nema pravo na jednostrani raskid ugovora o radu. o radu.

U uporednom pravu lokaut nije univerzalno prihvaćen U uporednom pravu lokaut nije univerzalno prihvaćen (priznat u pravu Njemačke, SAD, Kanade, Japana, (priznat u pravu Njemačke, SAD, Kanade, Japana, skandinavskih zemalja, itd.). U uporednom pravu smatra se skandinavskih zemalja, itd.). U uporednom pravu smatra se dopuštenim odbrambeni lokaut u slučaju interesnih dopuštenim odbrambeni lokaut u slučaju interesnih kolektivnih radnih sporova (Njemačka, SAD, Kanada, Japan, V. kolektivnih radnih sporova (Njemačka, SAD, Kanada, Japan, V. Britanija). Dopuštenim se po pravilu smatra i odbrambeni Britanija). Dopuštenim se po pravilu smatra i odbrambeni lokaut kao protivmjera kružnom štrajku, u zemljama gdje je lokaut kao protivmjera kružnom štrajku, u zemljama gdje je kružni štrajk dopušten (SAD). kružni štrajk dopušten (SAD).

Lokaut nije regulisan u našem pravu. Može se postaviti Lokaut nije regulisan u našem pravu. Može se postaviti pretpostavka da su u kolektivnom ugovoru može pretpostavka da su u kolektivnom ugovoru može predvidjeti korištenje ovog metoda, kao protiv mjera u predvidjeti korištenje ovog metoda, kao protiv mjera u slučaju štajka. slučaju štajka.

Učešće (participacija) radnika u upravljanju se obezbjeđuje preko sindikalnih predstavnika i predstavnika radnika, kao dva glavna načina predstavljanja. Sindikalne predstavnike imenuju ili biraju sindikati ili članovi sindikata. Pored zaštite svoga članstva, sindikati kroz zaključivanje kolektivnih ugovora i kroz zaštitu pojedinačnih prava zaposlenih, štite prava i obaveze drugih zaposlenih.

1. Učešće radnika u upravljanju prema aktima MOR-a 1. Učešće radnika u upravljanju prema aktima MOR-a

Učešće radnika u upravljanju i odlučivanju u oblasti Učešće radnika u upravljanju i odlučivanju u oblasti zapošljavanja i radnih odnosa je predmet normativnog zapošljavanja i radnih odnosa je predmet normativnog regulisanja MOR-a. U regulisanja MOR-a. U Preporuci br. 94.Preporuci br. 94. iz 1952. godine, iz 1952. godine, istaknuta je potreba konsultovanja i saradnje između istaknuta je potreba konsultovanja i saradnje između poslodavaca i radnika u stvarima od zajedničkog interesa poslodavaca i radnika u stvarima od zajedničkog interesa koji su van okvira mehanizma kolektivnog pregovaranja ili koji su van okvira mehanizma kolektivnog pregovaranja ili se ne rješavaju putem drugih mehanizama u vezi sa se ne rješavaju putem drugih mehanizama u vezi sa uređivanjem radnih odnosa. uređivanjem radnih odnosa.

U U Rezoluciji MOR-a iz 1952Rezoluciji MOR-a iz 1952.. godine, navedeno je da ova godine, navedeno je da ova tijela treba da vode povećanju međusobnog razumjevanja, tijela treba da vode povećanju međusobnog razumjevanja, da pomažu upravi putem davanja savjeta, informacija i da pomažu upravi putem davanja savjeta, informacija i sugestija u stvarima koje se odnose na uslove rada sugestija u stvarima koje se odnose na uslove rada radnika. radnika.

2. Učešće radnika u upravljanju posredstvom savjeta 2. Učešće radnika u upravljanju posredstvom savjeta radnikaradnika

Zakon o radu sadrži odredbe o učešću radnika u Zakon o radu sadrži odredbe o učešću radnika u upravljanju u preduzeću. Prema tom zakonu, oni mogu da upravljanju u preduzeću. Prema tom zakonu, oni mogu da uspostave savjet radnika. Kao što pokazuje i sam naziv, uspostave savjet radnika. Kao što pokazuje i sam naziv, savjet radnika ima savjetodavnu funkciju.savjet radnika ima savjetodavnu funkciju.

Funkcija savjeta ne može uticati na pravo i položaj Funkcija savjeta ne može uticati na pravo i položaj sindikata u zaštiti kolektivnih i pojedinačnih prava radnika sindikata u zaštiti kolektivnih i pojedinačnih prava radnika (članova sindikata). (članova sindikata).

Radnici mogu da uspostave savjet radnika kod poslodavca Radnici mogu da uspostave savjet radnika kod poslodavca koji zapošljava najmanje određeni broj radnika, na način da koji zapošljava najmanje određeni broj radnika, na način da odluku o uspostavljanju savjeta može da donese određeni odluku o uspostavljanju savjeta može da donese određeni broj od ukupnog broja radnika. broj od ukupnog broja radnika.

Radnici mogu da uspostave savjet radnika kod poslodavca Radnici mogu da uspostave savjet radnika kod poslodavca koji redovno zapošljava najmanje 15 radnika. Odluku može koji redovno zapošljava najmanje 15 radnika. Odluku može donijeti najmanje jedna trećina ukupnog broja radnika donijeti najmanje jedna trećina ukupnog broja radnika zaposlenih kod poslodavca. Poslodavac se ne može mješati zaposlenih kod poslodavca. Poslodavac se ne može mješati niti uticati na pravo radnika da uspostave savjet. Članove niti uticati na pravo radnika da uspostave savjet. Članove savjeta biraju ličnim izjašnjavanjem, s tim da savjet može savjeta biraju ličnim izjašnjavanjem, s tim da savjet može imati od 5 do 15 članova.imati od 5 do 15 članova.

   Savjet predstavlja radnike i štiti njihove interese i prava iz Savjet predstavlja radnike i štiti njihove interese i prava iz

radnog odnosa. To čini tako da daje mišljenja i prijedloge radnog odnosa. To čini tako da daje mišljenja i prijedloge poslodavcu u vezi sa: poslodavcu u vezi sa:

donošenjem i primjenom pravilnika o radu, donošenjem i primjenom pravilnika o radu, rješavanjem određenih ekonomskih i socijalnih prava rješavanjem određenih ekonomskih i socijalnih prava

radnika, radnika,

stručnim osposobljavanjem i usavršavanjem radnika,stručnim osposobljavanjem i usavršavanjem radnika, društvenim standardom radnika, društvenim standardom radnika, planiranjem godišnjih odmora, planiranjem godišnjih odmora, poboljšanjem uslova rada radnika,poboljšanjem uslova rada radnika, poboljšanja zaštite na radu,poboljšanja zaštite na radu, otkazivanja ugovora o radu starijim i invalidnim radnicima,otkazivanja ugovora o radu starijim i invalidnim radnicima, uvođenja prekovremenog rada, noćnog rada,uvođenja prekovremenog rada, noćnog rada, eliminisanja rada na crno. eliminisanja rada na crno.

Savjet može da daje mišljenja i prijedloge i drugim Savjet može da daje mišljenja i prijedloge i drugim pitanjima od značaja za ostvarivanje prava radnika.pitanjima od značaja za ostvarivanje prava radnika.

Posebnim zakonom se bliže uređuje način izbora, sastav, Posebnim zakonom se bliže uređuje način izbora, sastav, ovlašćenja i druga pitanja u vezi sa uspostavljanjem i ovlašćenja i druga pitanja u vezi sa uspostavljanjem i radom saveta radnika. U pitanju je Zakon o savjetu radnika radom saveta radnika. U pitanju je Zakon o savjetu radnika ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 26/01). ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 26/01).

   3. Učešća radnika u radu organa poslodavca3. Učešća radnika u radu organa poslodavca Prema Opštem kolektivnom ugovoru zaposleni imaju pravo Prema Opštem kolektivnom ugovoru zaposleni imaju pravo

učešća u radu organa poslodavca (osim u državnim učešća u radu organa poslodavca (osim u državnim organima). Na taj način oni mogu da ostvaruju svoje pravo organima). Na taj način oni mogu da ostvaruju svoje pravo da učestvuju u upravljanju. Predstavnike radnika u da učestvuju u upravljanju. Predstavnike radnika u organima upravljanja predlaže sindikat.organima upravljanja predlaže sindikat.