16 december 2010

De Factorij, Brussel

Workshop 6

Hoe omgaan met taalverschillen in de zorg?

VERWELKOMING

DEEL 1 THEORETISCHE SCHETS

1. Ouderen met een migratieachtergrond

2. De Brusselse meertaligheid

3. Moeilijkheden bij ouderen en taal

1. Ouderen met een migratieachtergrond1.1. Huidige situatie• Jong Brussel• Exacte cijfers zeer moeilijk -> nationaliteit• Minimaal 1 derde van de ouderen is ‘allochtoon’• Grootste groep ouderen van ‘vreemde’ origine zijn de Marokkaanse

55+, gevolgd door Frankrijk, Turkije, Italië, Griekenland, Spanje en Portugal

• Toenemend aantal Sub-Sahara en Oost-Europa• Spreiding: loopt zowel in de westelijke zone die van Anderlecht over

Hoog-Molenbeek naar Jette toeloopt,als in Evere en het NO deel van Schaarbeek en rijk ZO van Brussel

• Boven 80 jaar vaak nog uitsluitend Belgen

1.2. Toekomst• Moeilijk in te schatten• Afhankelijk van - interne migratiestromen (binnen Brussel,

Vlaanderen en Wallonië)

- nieuwe migratiestromen

- Uitstroom België• Vanaf 2021 aanzienlijke stijging verwacht• Vanaf 2041 toename van ouderen met min 70 000 tot 140 000

ouderen ( > 50 %)

1. Ouderen met een migratieachtergrond

2. De Brusselse meertaligheid

• Brussel wereldstad

t.m.m. migratieproces gestart in de 20ste eeuw en die verder groeit in de 21ste eeuw

• Toenemende migratie gaat hand in hand met een groeiende diversiteit aan talen

• Evolutie van Brussel als 2-talige hoofdstad naar Brussel als meertalige hoofdstad

2. De Brusselse meertaligheid

• Cijfers uit 2006

0102030405060708090

100

2000 2006

Frans

Nederlands

Engels

Duits

Arabisch

Spaans

Italiaans

Turks

Portugees

Lingala

Grieks

Russisch

Berbers

2. De Brusselse meertaligheid

• 13 belangrijkste talen zijn

- Frans (95.55 %)

- Engels (35.40 %)

- Nederlands (28.23 %)

- Spaans (7.39 %)

- Arabisch (6.36 %)

- Italiaans (5.72 %)

- Duits (5.56 %)

- Turks (1.47 %)

- Portugees (1.67 %)

- Lingala (0.99 %)

- Grieks (0.91 %)

- Russisch (0.64 %)

- Berbers (0.36%)

3. Moeilijkheden bij ouderen en taal

• Meerderheid van allochtone ouderen enkel de moedertaal.

• Velen zijn analfabeet• Redenen

- Gaat hier over ouderen uit arbeidsmigratie (zie dvd)- De taal leren was niet noodzakelijk voor de

arbeidssectoren - Perceptie van tijdelijke aanwezigheid in België. Een

taal leren is erkennen dat je niet terug gaat (psychologisch)- Vrouwen bleven zeer vaak thuis- Lage scholingsgraad- Nieuwe taal leren op oudere leeftijd niet evident

3. Moeilijkheden bij ouderen en taal

• Belangrijk: Communicatie gaat ruimer dan enkel taal (non verbaal, betekenisgeving, culturele componenten, …)

• Gevolgen- sociaal isolement- Vereenzaming- Ontoegankelijk aanbod- Verkeerde diagnose en dus verkeerde

behandeling

DEEL 2 INTERACTIE

• Video 1 : Ouder worden ver van huis

Reactie

• Video 2 : Crossculturele communicatie

Reactie

DEEL 3 Good Practices

3.1. Aandacht voor het gebruik van de eigen taal -> Het belang van sociaal tolken

3.2. Aandacht voor Cultuur -> Intercultureel Bemiddelaars (ICB)

3.3. Aandacht voor de leefwereld van allochtone ouderen -> OVALLO

3.4. Aandacht voor eenvoudig taalgebruik -> Wablieft

-> Pictogrammenboekje 3.5. Anderen …

-> Fotostrip (leefwereld) -> Bon vzw (eigen taal) -> Multinationals bv Coca Cola & Mc Donalds (leefwereld)

Agrarische <----> stedelijk - industriële

• Na de 2 de wereldoorlog werden de verzorgingsinstellingen steeds meer verbonden met de staat & krijgt de professionalisering steeds meer aandacht.

• Cultuurhistorische overgang van een agrarische naar een, stedelijke- industriële samenleving.

• Een traditioneel en gesloten naar een moderne en open samenleving

3.1. Sociaal tolken en 3.2. ICB

Traditioneel

• Traditioneel wordt verstaan dat cultuur wordt overgedragen via familiestructuren, culturele erfenis wordt hierbinnen voorgeleefd en eventueel cultureel benoemd.

• Mensen groeien op in een band die vooral via familiegeschiedenis wordt bepaald

• De orale overdracht is hier belangrijk en ook de bewegingstraditie is anders dan voor mensen die in een stedelijke- industriële samenleving wonen

• Zorg wordt verbonden met familieverhoudingen of clanbindingen

stedelijke- industriële samenleving

• Informatie, dienstverlening een steeds belangrijke plaats• Beheerbaar en meetbare zorg • Leer en disciplineringprocessen die men moet

ondergaan om lid te worden van een westerse samenleving

• Emotioneel en impulsen en directe aandriften steeds meer en vaker beheers te worden en mogen nog slechts in gedempte vormen geuit te worden

Vanuit 5 gezichtspunten waarvan we rekening moeten houden in een menselijke relatie

• Universalisme tegenover particularisme ( regels tov relatie)

• Individualisme tegenover communitarisme (de groep tov het individu)

• Neutraal of emotioneel ( de scala van emotie)• Specifiek tegenover diffuus ( de mate van

betrokkenheid)• Prestatie tegenover toeschrijving (hoe status wordt

voorgesteld)

Hoe men de tijd beleeft?

• In sommige samenlevingen is niet zo belangrijk wat iemand in het verleden heeft gepresteerd. Wat je concrete plannen zijn voor de toekomst weegt zwaarder.

• In andere samenlevingen is wel het verleden belangrijk. Dit cultuur verschil kan invloed hebben op de activiteiten. Vb een vaste termijnplanning versus incha-allah

Hoe men de omgeving ervaart ?

• De manier waarop men zijn omgeving ervaart verschilt van cultuur tot cultuur. In de ene cultuur ligt de bron van goed en kwaad en de kern van je levenshouding bij jezelf. Waarden en motieven komen daaruit voort

• beschouwt men de omgeving als sterker dan de individu

Doelstellingen van de dienst

• Gelijke toegang tot de gezondheid

• Kwaliteit van de zorg te kunnen verzekeren

Brugfunctie te slaan door 5 taken uit te voeren

• Tolken• Vorming• Voorlichting geven• Overleg• Pleitbezorging

Opleiding OSP

• 3 jarige opleiding aan het Onderwijs sociaal promotie– Sociale vaardigheden – Antropologie– Gezondheid– Methodiek– Intercultureel communicatie

Verschil met de tolkendienst

• Cultureel vertalen• Culturele & religiueze informatie geven• Opleiding in de gezondheid• Voorgesprek met de hulpverlener• Nabespreking met de hulpverlener• Pleitbezorgen

Overleg - Niet altijd een oplossing vinden maar het besef

van de belevingswereld en de betekenis van de probleem te verstaan

- de veronderstellingen en verwachtingen op elkaar afstemmen

- Niet alleen de inhoud maar ook de houding erbij te betrekken. Een relatie opbouwen

Samenwerking met een ICB

- Triade op een interactief model Gelijkzijdige driehoek

- Aandacht voor de communicatie ‘cultuur’

- Goed vertalen is belangrijk maar niet genoeg

- Hv voert de leiding maar kan ook delegeren

Multiculturele omgevingvraagt

- Openheid

- Veranderingsgezindheid

Daar is

-> reflectie, dialoog en kritisch beschouwen van

uitgangspunten voor nodig en

-> grensverleggend professionele handelen

voor nodig

Actiepunten

- Maak diversiteit tot kwaliteitskenmerk

- Versterk de positie van migranten als ‘marktpartij’

- Toets beroepsprofielen aan de multiculturele hulpverleningspraktijk

- Ontwikkel kennis- en consensusdocumenten

Migratie is een bron van verlies & verrijking

Volgens een Turkse zegswijze liggen de bronnen waar de breuken zijn

3.3. OVALLOOntstaansgeschiedenis- Sinds 2004 ingebed binnen de BWR- Open samenwerkingsinitiatiefMissie / Visie• Doel - De problematiek van deze doelgroep onder de

aandacht brengen- Via samenwerking, methodiekontwikkeling en

acties het welzijn en gezondheid van de senior bevorderen

3.3. OVALLO• VisietekstEen visie op ouderenzorg in een context vandiversiteit.-> Pijler 1 : Allochtone ouderen zijn een groep met

specifieke kenmerken.-> Pijler 2 : Als er geen antwoord wordt gegeven op de

specifieke hulpvragen van allochtone ouderen, dan dreigen ze een risicogroep te worden.

-> Pijler 3 : Diversiteit is meer dan het verschil tussen etnisch-culturele groepen: individuele verscheidenheid staat op de voorgrond

-> Pijler 4 : Kwaliteitsvolle zorg- en dienstverlening impliceert een diversiteitsbeleid

Onderzoek / methodieken2004 : Onderzoek naar noden en behoeften van Brusselse

senioren met een migratieachtergrond2005 : Vergrijzing … een kleurrijk gegeven2005 – 2007 : - Ontwikkeling en toepassing 3 koffers- Studiedag ‘Allochtone ouderen, ook u zorg’- Mantelzorgproject2008 - 2009 :- Ontmoetingsdag (methodiek)- Nieuwe doelgroepen : project BB

3.3. OVALLO

3.3.OVALLO

Toekomst

• Vergelijkend/actie Onderzoek

• Ontmoetingsdag

• Kofferproject

• Inventarisatie expertise cultuurgevoelige ouderenzorg

3.4. Eenvoudig taalgebruik

• Wablieft!

• Pictogrammenboekje - ING

3.5. Anderen

Coca Cola in Afrika

MC DONALDS in Dubai

DEEL 4IN DIALOOG

1/ Wat is er reeds gebeurd op gebied van taal?2/ Wat is haalbaar of kan je voorstellen aan je

directie of staf?3/ Welke instrumenten bieden ze jou aan om je

werk op een kwaliteitsvolle manier te kunnen uitoefenen?

4/ Wat zijn de sterktes & zwaktes van je dienst naar allochtone ouderen toe?

Meer info?• Hamida Chikhi Coördinatrice ICB Foyer Dienst Interculturele Bemiddeling Werkhuizenstraat 28/38 1080 Brussel hamida.chikhi@foyer.be

02/411.04.39 www.foyer.be

• Kathleen Van Den DaeleStafmedewerker Interculturalisering

Brusselse Welzijns- en GezondheidsRaad kathleen.vandendaele@bwr.be 02/413.01.48 www.bwr.be

Bedankt voor het luisteren