Embed Size (px)
Citation preview
Nico van der Lelij en Koen Schweers | respectievelijk V5b en V6a | Beide NT&NG |
Melanchthon Bergschenhoek | Bergschenhoek | Meneer Tijdhof | [Datum]
Windturbines plaatsen VAN OORD
PAGINA 1
Voorwoord
Voor u ligt het verslag van de meesterproef van Nico en Koen. Het project voor de
meesterproef is uitgevoerd met als opdrachtgever Van Oord. De meesterproef is
geschreven in het kader van de beëindiging van onze loopbaan op Melanchthon
Bergschenhoek. We zijn van september 2017 tot en met maart 2018 actief bezig geweest
met het uitvoeren van onze meesterproef.
Kevin van de Leur heeft ons begeleid als opdrachtgever bij het uitvoeren van onze
meesterproef. Tijdens tussenmomenten in het project hebben we met hem onze
resultaten besproken en nagedacht over de stappen in onze meesterproef. Daarnaast
hebben meneer Stam en meneer Veerman ons ook meermalen geholpen op
verschillende momenten in het project.
Daarvoor willen wij ze alle drie bij deze bedanken.
Veel leesplezier,
N. van der Lelij en K. Schweers
PAGINA 2
Samenvatting
Dit verslag gaat over de meesterproef van Koen en Nico. Voor de uitvoering van de
meesterproef was het noodzakelijk om een opdrachtgever te vinden. Van Oord bleek
bereid om een uitdagende en interessante opdracht te bedenken. De opdracht luidde
als volgt; bedenk een manier waarop de installatie van windturbines op zee
eenvoudiger en sneller kan plaatsvinden vanaf een drijvend schip. Deze opdracht is erg
relevant omdat er tegenwoordig een sterke groei is in het aantal windmolenparken op
zee. Om deze zo rendabel mogelijk te maken moeten de kosten van de installatie zo
laag mogelijk zijn. Om dit te bereiken moet de installatie van de windmolens sneller
en eenvoudiger gebeuren dan nu het geval is.
Eerst hebben we een analyse gemaakt over windmolens op zee en de
relevantie/essentie van de opdracht. Daarna beschrijven we verschillende ideeën die
als een mogelijke oplossing zouden kunnen dienen. Ten slotte werken we ons
eindontwerp uit aan de hand van tekeningen en maquettes.
We hebben gekozen voor een out-of-the-box aanpak van de opdracht. We hebben een
nieuwe soort windmolen ontworpen die veel sneller en nauwkeuriger te plaatsen is
dan de huidige variant. Namelijk een windmolen die in zijn geheel geplaatst wordt en
vervolgens uitgeschoven wordt als een hengel. Daarnaast hebben we nagedacht over
een manier om de windmolen gemakkelijk te demonteren zodat de fundaties
hergebruikt kunnen worden voor de volgende generatie windmolens en het metaal
voor andere toepassingen.
PAGINA 3
Inhoud
Voorwoord ............................................................................................................................................... 1
Samenvatting .......................................................................................................................................... 2
Inleiding .................................................................................................................................................. 5
Opdrachtgever ........................................................................................................................................ 6
Opdracht ................................................................................................................................................. 7
Opdrachtbeschrijving ........................................................................................................................ 7
Programma van Eisen ............................................................................................................................ 9
Methode ................................................................................................................................................ 10
Analyse materieel .................................................................................................................................. 11
Kabellegger ......................................................................................................................................... 11
Steenstorter ........................................................................................................................................ 11
Offshore wind installatie .................................................................................................................. 12
Analyse windmolens op zee ................................................................................................................. 13
Onderdelen ........................................................................................................................................ 13
Erosiebescherming op de bodem ..................................................................................................... 13
Monopile ............................................................................................................................................14
Transitiestuk (Transition piece) ......................................................................................................14
Toren................................................................................................................................................... 15
Turbine (nacelle) ............................................................................................................................... 15
Rotor met bladen .............................................................................................................................. 16
Installatieproces................................................................................................................................. 17
De toekomst .......................................................................................................................................... 20
Belangrijkste ideeën ............................................................................................................................. 22
Idee 1 .................................................................................................................................................. 22
Idee 2.................................................................................................................................................. 23
Idee 3 .................................................................................................................................................. 23
Idee 4 ................................................................................................................................................. 24
Eindontwerp ......................................................................................................................................... 26
Uitschuifbare windmolen ................................................................................................................ 26
Bibliografie ............................................................................................................................................ 32
PAGINA 4
PAGINA 5
Inleiding
Van Oord is slim geweest door relatief vroeg in te stappen in de sector van de offshore
wind. De sector ontwikkelt zich snel. Windparken worden steeds verder van de kust
gebouwd op plaatsen waar het harder waait en windmolens worden steeds groter. Het
is hierdoor ook steeds lastiger om veilig en kosten-efficiënt te installeren.
Waarschijnlijk voldoet het materieel wat nu gebruikt wordt niet meer over een aantal
jaar. Steeds grotere kranen en jack-up schepen zijn nodig om de grotere torens, bladen
en de steeds zwaardere turbines te tillen. Ongeacht de condities.
De nauwkeurigheid van het installatiewerk staat hierbij voorop. Om deze
nauwkeurigheid te kunnen waarborgen zijn er nieuwe systemen nodig die de
installatie van de onderdelen vereenvoudigen.
Onze opdracht richt zich op het zorgvuldig plaatsen van de turbines, die op grote
hoogte (ca. 150 meter) met grote precisie moeten worden geplaatst. We moeten een
toepassing bedenken die ervoor zorgt dat de installatie van de turbines gecontroleerd
gaat, waarbij veiligheid prioriteit nummer één is. De turbines die in de toekomst
geplaatst moeten worden gaan rond de 700 ton wegen. Dat is meer dan het gewicht
van een gemiddelde woning. Juist deze grote uitdaging zette ons ertoe te kiezen voor
deze opdracht.
PAGINA 6
Opdrachtgever
De opdrachtgever voor onze Meesterproef is Van Oord. Van Oord is een
multidisciplinair bedrijf. Het bedrijf is actief in de bagger sector, de offshore wind
sector en in offshore olie en gas. De opdracht die wij via Van Oord hebben ontvangen
heeft betrekking op de offshore wind-divisie van Van Oord. Het bedrijf is al meer dan
tien jaar actief in de sector en heeft in die tijd al vele projecten gerealiseerd. Zo is Van
Oord bijvoorbeeld de installateur van het Gemini windpark 85 km ten noorden van
Groningen. Innovatieve oplossingen zijn in deze sector volgens Van Oord van belang
om haar concurrerende positie te behouden.
Kevin van de Leur is de contactpersoon via wie wij de opdracht bij Van Oord hebben
ontvangen. Kevin is Lead Engineer op het Engineering & Estimating Department bij
Van Oord. Hij is erg enthousiast over de wijze waarop Van Oord werkt. Daarnaast is
hij betrokken bij een groot deel van de ontwikkelingen binnen het bedrijf.
PAGINA 7
Opdracht
Opdrachtbeschrijving
Bij de installatie van de windturbines is de nauwkeurigheid een van de belangrijkste
aspecten van het proces. Natuurlijk staat de veiligheid bovenaan het lijstje. Op zee is
het niet eenvoudig om op een nauwkeurige manier onderdelen van een windmolen op
te hijsen en daarna te plaatsen. Om geen last te hebben van de golven wordt er gebruik
gemaakt van jack-up schepen. Deze schepen tillen zich met een aantal poten uit het
water. Hierdoor staat het schip stabiel en kan er met grotere precisie gehesen worden.
De extra harde en constante wind is de belangrijkste reden om offshore
windmolenparken te bouwen. De wind zorgt er helaas wel voor dat het werk van de
installateurs er niet makkelijker op wordt. Natuurlijk wordt er
bij de gunstigst mogelijke condities gewerkt. Helemaal
windstil zal het echter zelden zijn. Door de wind zullen
onderdelen die met een grote nauwkeurigheid geplaatst
moeten worden een beetje gaan wiebelen. Alle (ongewenste)
bewegingen moeten gecorrigeerd worden zodat de onderdelen
toch op hun plek komen.
Zelfs zonder de aanwezigheid van de wind is het niet
eenvoudig om onderdelen van een windmolen met de
benodigde nauwkeurigheid te plaatsen.
De moeilijkheden die ontstaan tijdens de installatie van
verschillende onderdelen van de windmolens kunnen een
tijdsverlies veroorzaken. Tijd is geld, zeker in een sector waar
er dagelijks miljoenen worden uitgegeven aan het laten
uitvaren van schepen. Het doel van de offshore wind-sector is
om subsidievrije windmolens neer te zetten. De molens die
nodig zijn om aan dit doel te kunnen voldoen worden nog veel groter dan de huidige
generatie windmolens. De turbines met een gewicht van ongeveer 600-700 ton zullen
zich op een hoogte van ca. 150 meter gaan bevinden.
Wanneer er subsidievrije windenergie geproduceerd moet worden is elke besparing
welkom. Als het mogelijk is de installatieduur van de turbines te in te korten door het
gecontroleerder maken van de hijsmethode kan er op de lange termijn veel geld
bespaard worden.
Onze opdracht is daarom om een manier te bedenken om windmolens op een
snellere manier dan nu, zo eenvoudig en veilig mogelijke te plaatsen op zee.
Waarbij er gehesen wordt vanaf een drijvend schip.
Belangrijk is dat het een oplossing is waarbij er zo min mogelijk energie gebruikt wordt
om het te laten werken. De bewegingen van de turbine als gevolg van bijvoorbeeld de
wind compenseren is geen mogelijkheid omdat er hiervoor erg veel energie moet
worden toegevoegd.
PAGINA 8
Daarnaast is het van belang dat de toepassing zo licht mogelijk is als deze gehesen
moet worden. Het heeft de voorkeur als er niets mee gehesen wordt. De reden
hiervoor is dat het gewicht van het product anders het vrije hijsvermogen van de
installatieschepen verkleint. Er kan bijvoorbeeld 100 ton minder hijsen als er een
toepassing met een gewicht van 100 ton mee gehesen moet worden. Dit beperkt de
mogelijkheden voor de ontwikkeling van de windmolens. Het liefst zijn er geen
aanpassingen nodig aan het schip, de hijskraan of andere onderdelen.
PAGINA 9
Programma van Eisen
Belangrijkste: moet altijd werken
Wat het systeem moet kunnen
- Eenvoudige plaatsing windturbine
- Mogelijkheid tot eenvoudige demontage van de windmolen
- Mogelijkheid tot stilzetten plaatsingsproces
Bediening en gebruik
- Bediening moet eenvoudig zijn, zodat er niet al te veel geïnvesteerd hoeft te
worden in trainingen om personeel op te leiden voor de omgang met het
systeem
- Bediening en gebruik moeten snel zijn
Werkcondities
- Bewegingsvlak van 5 bij 5 meter (als gevolg van golven en wind)
- Temperaturen van 0 tot 30 graden Celsius
Producteigenschappen
- Duurzaam (zo optimaal mogelijk materiaalgebruik)
- Veilig
- Totaal gewicht niet zwaarder dan 850 ton (de Aeolus heeft een hijsvermogen
van 900 ton)
- Innovatief
- Geen aanpassingen aan schip of hijskraan.
PAGINA 10
Methode
We beginnen het project met een onderzoekstraject waarin we een aantal doelen hebben gesteld voor onszelf. We willen voor de eerste presentatie het volgende hebben uitgewerkt:
- De opdrachtbeschrijving - Programma van eisen - Analyse materieel - Analyse windmolens op zee
o Onderdelen o Installatieproces (= huidige methode) o Toekomst
Zodra deze we deze onderdelen naar onze tevredenheid hebben afgerond beginnen we meteen aan onze presentatie. Hierin presenteren we de opdracht(gever), de verschillende onderdelen van offshore windmolens en het huidige installatieproces.
Om te voorkomen dat we een verkeerd pad inslaan omdat we bijvoorbeeld een verkeerde interpretatie gemaakt hebben plannen we ongeveer een maand na de eerste afspraak een afspraak in. Deze afspraak is er zodat wij vragen kunnen stellen aan de opdrachtgever en zodat wij dingen voor hem kunnen verduidelijken. Daarnaast kan dat een moment zijn waarop de eventuele Non-Disclosure Agreement getekend wordt door ons.
Na de eerste presentatie zal er nog een gedeelte onderzoek worden uitgevoerd naar relevante onderwerpen zoals onderzoek naar verschillende hijsmethoden, etc. We hopen echter ook te beginnen met het uitwerken van verschillende ideeën. Het doel is om in ieder geval na de tweede presentatie te zijn begonnen met de uitwerking van ideeën.
Hierna zal er veel ontwerpen en maken volgen. De ontwikkelingen worden vastgelegd in het verslag.
Uiteindelijk wordt er naar een eindontwerp toe gewerkt. Het eindontwerp moet een goede oplossing vormen voor het de uitdaging die we ontvangen hebben. Bovendien moet de oplossing voldoen aan het programma van eisen.
PAGINA 11
Analyse materieel
We onderzoeken in deze analyse welk materieel er nodig is voor de installatie van
windmolens op zee. De beschrijvingen blijven relatief kort omdat deze analyse in
beperkende mate interessant is voor ons project. We voeren deze analyse uit om het
proces van installatie beter te begrijpen.
Kabellegger
Kabelleggers zijn ontworpen om kabels te
plaatsen op de bodem van de zee. Van Oord
maakt gebruik van de Nexus (Van Oord, sd). Op
de Nexus bevat een enorme kabelcarrousel met
een capaciteit van ~5.000 ton en een offshore-
kraan waarmee de lange, zware exportkabels
worden gelegd. Het schip is 122,68 meter lang en
27,45 meter breed.
De Nexus werd het eerste gebruikt in 2015 voor
het offshore windproject Gemini. Dit is het
project 85 km ten noorden van Groningen waar
één van de grootste offshore windprojecten is
aangelegd door Van Oord. Er zijn in dit project 150 Siemens-windturbines van 4
megawatt neergezet. Voor de aanleg van deze windturbines waren vele kilometers aan
kabel nodig, die door de Nexus zijn aangelegd.
Van Oord maakt ook gebruik van schepen met een dubbele functie. Dit schip kan
naast kabels aanleggen ook steenstorter. Het schip met dubbele functie dat Van Oord
wordt gebruikt is de HAM 602.
Het multipurpose-werkschip Jan Steen wordt onder andere gebruikt om kabels te
begraven.
Steenstorter
De steenstorters van Van Oord zijn zelf varend. De
steenstorters worden ingezet voor de scourbescherming
bij windturbines. Dat is de erosiebescherming. Het stenen
storten houdt in dat het schip erheen vaart met een
bepaalde hoeveelheid grind of steen, waarna dit op de
grond wordt gelegd om erosie van de zeebodem rondom
de fundering van de windmolens te voorkomen.
Van Oord maakt bij het storten van stenen gebruik van 3
soorten schepen:
- HAM 601
- HAM 602
- Jan Steen
PAGINA 12
Offshore wind installatie
Offshore installaties worden uitgevoerd door
schepen die erg stabiel kunnen hijsen. Van Oord
gebruikt hiervoor de installatieschepen Aeolus en
Svanen. Aeolus is een speciaal ontworpen jack-up
schip. Dit betekent dat het schip zichzelf uit het
water kan tillen met behulp van vier enorme poten.
De vier poten zijn allen 85 meter lang en wegen
920 ton per stuk. Hiermee kan de Aeolus werken in
waterdiepten tot 45 meter. De Aeolus is door zijn
hijsvermogen van ruim 900 ton uitermate geschikt
voor het transport en de installatie van de fundaties en windturbines. (Van Oord, sd).
De Svanen wordt ingezet bij de installatie van de
monopiles. Met zijn hefvermogen van meer dan 8000 ton
kan het schip de monopiles (300-500 ton) eenvoudig
optillen. De monopiles worden via het water aangevoerd,
ze blijven drijven doordat er twee doppen de monopiles
afsluiten. De doppen worden verwijderd zodra het schip de
monopile optilt. Ten slotte wordt de monopile de bodem
in geheid. (4C offshore, sd).
PAGINA 13
Analyse windmolens op zee
De belangrijkste analyse die we uit moeten voeren is misschien wel de analyse naar de
samenstelling van de windmolens die op zee neergezet worden. Het is van belang
precies te weten hoe de verschillende onderdelen van de huidige categorie windmolens
op zee eruit zien. Daarnaast is het ook belangrijk om te weten wat de plannen zijn voor
de windmolens die in de toekomst gebouwd worden.
Onderdelen
Er zijn veel verschillende manieren om een windmolen te bouwen op
zee. Voornamelijk de basis (fundering) van de windmolen kan variëren.
De andere onderdelen (de toren, turbine en rotor) zijn over het
algemeen gelijk. De windmolens die wij gebruiken voor ons project zijn
de windmolens die een monopile als fundering hebben. Voordat de
monopile in de grond geheid wordt is er grind gestort om erosie aan de
monopile te voorkomen. Dit is de erosiebescherming. Op de monopile
wordt het koppelstuk (transitionpiece) geplaatst. De toren wordt op
het koppelstuk gemonteerd. Op de toren komt de turbine, waaraan de
wieken gemonteerd worden. (Gawen, sd).
Samengevat:
- Erosiebescherming
- Monopile
- Transitiestuk
- Toren
- Turbine (nacelle)
- Rotor met bladen
Erosiebescherming op de bodem
Voordat de monopile de zeebodem in wordt geheid worden er stenen gestort op de
heiplaats die dienen als erosiebescherming. De stenen voorkomen het wegspoelen van
de zeebodem die de monopile in de directe omgeving omringt. Achter de monopile
ontstaat turbulentie in het water die de
zeebodem erodeert. Als dit gebeurt is het niet
zeker meer of de windmolen stevig vast staat.
De windmolen kan gaan verzakken of zelfs
omvallen. Dat is natuurlijk niet de bedoeling.
Een monopile van een 3 MW turbine heeft
een diameter van ongeveer 3,5 meter. De
zeebodemerosie die zich ontwikkelt rond
deze monopile zonder erosiebescherming is 7
meter diep en heeft een staal van 20 meter.
De problemen die kunnen ontstaan zijn dus
Afbeelding 1
Afbeelding 2
PAGINA 14
serieus. (Energieonderzoek Centrum Nederland, 2001).
Het storten van stenen stopt de zeebodem-erosie omdat de stenen het zand
immobiliseert en de werking van de stromingen verstoord. Het is erg moeilijk om
ervoor te zorgen dat de erosiebescherming zijn werk goed doet. Vele factoren zijn
belangrijk. De dikte van de laag stenen, de diameter van de laag en de grootte van de
stenen zijn hierin de belangrijkste factoren. (Zaaijer, 2004).
Ook op het gebied van erosiebescherming wordt nog volop geïnnoveerd.
Tegenwoordig worden er voornamelijk stenen of beton gebruikt als
erosiebescherming, uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat de stenen op lange
termijn verplaatsen en dat het beton niet goed is voor het zeeleven. (Offshore Wind,
2014). Daarom wordt er gezocht naar alternatieven zoals kunststof matten die de
erosie van de zeebodem moeten tegenhouden.
Monopile
De monopile is de basis van de windmolen.
Het is een relatief simpel ontwerp. Een
monopile is een cilindervormige buis gemaakt
van staal die de zeebodem in wordt geslagen.
De diepte waarmee de monopile de zeebodem
in wordt geslagen is verstelbaar. Na het heien
steekt de bovenkant van de paal ongeveer een
meter boven het wateroppervlak uit. (4C
offshore, 2013).
De monopile is de meest gebruikte fundering in de offshore
windsector. Het beste werken de monopiles in stukken zee
met een diepte van 0-30 meter. De monopiles wegen
tegenwoordig 300-500 ton. De lengte van de monopiles ligt
tussen de 50 en 72 meter. De palen worden aangepast aan de
diepte van de zeebodem. (Belwind, sd).
Transitiestuk (Transition piece)
Transitiestukken vormen een belangrijk deel van de
windmolen op zee. Het bevat verschillende functies zoals
toegang voor service of onderhoud, corrosiebescherming van
de fundatie en een kabelaansluiting voor stroom van de
turbine. Vaak hebben de transitiestukken een gele kleur.
Het transitiestuk bestaat uit een stalen buis met een diameter
van meer dan 5 meter en een lengte van ca. 20 meter. De
wanden hebben gemiddeld een dikte van 40 tot 80 mm.
(Gemeni wind park, sd). De buizen worden geproduceerd
Afbeelding 3
Afbeelding 4
PAGINA 15
door stalen platen geautomatiseerd aan elkaar te lassen. Hierbij is de kwaliteit van het
laswerk vanzelfsprekend erg belangrijk. Slechte lasnaden kunnen torenhoge kosten tot
gevolg hebben vanwege de offshore reparaties die uitgevoerd moeten worden als de
naden ‘vermoeid’ raken. Daarnaast zijn de transitiestukken onder andere voorzien een
trap en een platform. Deze worden natuurlijk met een hoge nauwkeurigheid
geproduceerd om zeker te weten dat de onderdelen passen. (Nationale staalprijs, 2016).
Toren
De toren is een lange buis die boven op het transitiestuk wordt geplaatst. De lengte
van de toren is afhankelijk van het type windmolen. Meestal worden er torens gebruikt
met een lengte van ongeveer 100 meter. (Traa, 2014).
Turbine (nacelle)
De turbine is als het ware het hart
van de windmolen. Hier wordt de
bewegingsenergie van de wind
omgezet in elektriciteit. In de
afbeelding hiernaast is er een
vereenvoudigde weergave van een
turbine weergeven. De belangrijkste
onderdelen die zich in de turbine
bevinden zijn de assen, de
tandwielkast, de generator en de
transformator. (GE renewable
energy, 2017). Daarnaast zijn er nog
veel andere onderdelen aanwezig
die een belangrijke functie
vervullen. Zoals het koelsysteem, de
computer en de rem. Deze laatste wordt
gebruikt als er te hoge windsnelheden
worden bereikt. Dan zet de rem de
windmolen stil zodat schade aan de
windmolen kan worden voorkomen.
(ENGIE, 2016).
Voor ons is met name de koppeling tussen
de turbine en de toren van belang. Wij
moeten immers de turbine op een
zodanige manier zien te controleren dat
de installatie van de turbine minder tijd in
beslag neemt. En daarmee de kosten van
de installatie lager maakt.
De turbine wordt aan de toren bevestigd
door gebruik te maken van tientallen
bouten en moeren. De bouten van de
turbine moeten precies passen in de gaten
Afbeelding 6
Afbeelding 5
PAGINA 16
van de toren. Het is voor te stellen hoe lastig dat is. Hieronder is aangegeven hoe de
turbine gekoppeld wordt aan de toren.
Te zien is dat in deze afbeelding de toren de bouten bevatten die de koppeling tussen
de turbine en de toren mogelijk maakt. Wij gaan echter uit van het geval waarin de
bouten zich bevinden aan de kant van de turbine.
Wanneer de bouten precies in de gaten van de toren gemikt zijn worden de bouten
aangedraaid waarna de turbine vastzit aan de toren.
Afbeelding 7
Rotor met bladen
De rotor bevindt zich aan de voorkant van de
turbine. De rotor is de houder voor de bladen
die de wind vangen. Er zijn veel verschillende
rotoren op de markt. Dat komt omdat er voor
verschillende typen windmolens ook
verschillende typen rotoren nodig zijn.
(Department of Energy, 2017). De rotor heeft
tegenwoordig meestal drie koppelplaatsen voor
de bladen. Deze configuratie is het efficiëntst.
De bladen worden net als de turbine
verbonden met een groot aantal bouten en
moeren.
De bladen die aan de rotor bevestigd worden zijn gemaakt door stoffen als glasvezel in
een grote mal te leggen en die daarna vacuüm te trekken. Als het geheel daarna
uitgehard is, zijn de bladen klaar voor gebruik. Dit is de goedkoopste manier om op
Afbeelding 8
PAGINA 17
grote schaal de bladen te produceren. Daarnaast zijn er nog andere methoden zoals
het weven van vezels om een mal. (National Acadamies , 1991).
Ook zit er veel variatie in de vorm van de bladen. Zo zijn er bladen die wat krommer
zijn, die winglets aan de toppen hebben zitten of die kartels aan de achter-randen
hebben. De variatie hierin is zo groot omdat er nog veel ruimte is om te innoveren in
de sector. Daar wordt dan ook gebruik van gemaakt. (LM Windpower, 2017).
Afbeelding 9
Installatieproces
Voordat kan worden begonnen met het hijen van de monopile worden er stenen
gestort op de bodem van de zee. Deze stenen vormen de erosiebescherming rond de
monopile. Zonder de stenen die op de bodem liggen zou de zeebodem wegspoelen.
De stenen worden gestort door een steenstorter. De diameter, dikte van de laag en de
soort stenen wordt aangepast aan de omstandigheden en aan de diepte van de zee.
Voor een windmolenpark met 80 6 MW molens in een stuk zee met een diepte van 25
PAGINA 18
meter is de totaalprijs voor het aanleggen van de erosiebescherming €21.600.000. Dit
komt neer op €270.000 per windmolen. (Energieonderzoek Centrum Nederland, 2003).
De stenen worden door de steenstorter vervoerd vanuit de haven en daarna op de
gewenste plaats uit het laadruim worden gestort richting de zeebodem. (Van Oord,
sd).
Het kan ook voorkomen dat de stenen na het plaatsen van de monopile en het
transition piece pas gestort worden.
De monopiles wordt vervolgens geïnstalleerd. Als de Svanen de monopiles installeert
worden er doppen geplaatst op de uiteinden van de monopile zodat de monopile
horizontaal door het water kan worden verplaatst. Zodra de monopiles aangekomen
zijn bij de Svanen wordt de monopile opgehesen aan twee lussen, de doppen op de
monopile worden verwijderd. Hierna wordt de monopile verticaal op de juiste plek
geplaatst waarna het hijen begint. Het hijen gebeurt terwijl de FaunaGuard is
ingeschakeld. Dit systeem houdt het zeeleven in de omgeving uit de buurt van het
hijen.
Nadat de monopiles diep genoeg de zeebodem in geslagen zijn worden de transition
pieces geplaatst. Voordat dit gebeurt wordt de bovenrand van de monopile eerst
gereinigd. De transition pieces worden naar het reinigen op de monopiles geplaatst. Er
zijn verschillende bevestigingsmogelijkheden. Soms wordt er beton gestort tussen de
monopile en het transition piece. Bij andere projecten wordt er weer gebruik gemaakt
van concentrische verbindingen. De transition pieces ‘zoeken zichzelf’, waardoor er
PAGINA 19
een verbinding ontstaat.
Na het plaatsen van de transition pieces worden de kabels die eerder neergelegd zijn
vaak naar boven gehaald. De kabel kan door een gat getrokken worden in de monopile
maar kan ook door een J-buis naar het transition piece lopen. Het gat waar de kabel de
monopile ingaat wordt goed afgesloten. Hierdoor staat het water in de monopile stil,
dit vertraagt de corrosie. (DONGEnergyCorporate, 2014).
https://www.slideshare.net/IQPCGermany/siemens-optimized-concepts-for-loading-installing-
offshore-wind-turbines-54422041
PAGINA 20
De toekomst
De ontwikkeling van windmolens is in volle gang. Vooral de offshore-sector is een
gebied waarop er voortdurend wordt geïnnoveerd op het gebied van windmolens.
Ambities zijn er ook genoeg. Het doel van de gehele sector is het vergroten van de
capaciteit van de windturbines. Tegenwoordig is Vestas met zijn MHI Vestas V164
9.5MW turbine de aanvoerder van de lijst met krachtige windturbines (Windpower
monthly, 2017). Bedrijven als Siemens, Vestas Wind Systems en General Electric Co.
willen turbines met een capaciteit van 15 MW ontwikkelen. (Anna Hirtenstein, 2017).
Wanneer het lukt windturbines te ontwikkelen met een capaciteit van 15 MW is het
mogelijk windenergie te leveren zonder dat het subsidie kost. Slechts één gigantische
15 megawatt-turbine kan goedkoper energie produceren dan vijf 3 megawatt-turbines.
Of zelfs meer dan twee turbines met een capaciteit van 8 megawatt. Dat komt doordat
grotere turbines dezelfde hoeveelheid energie kunnen produceren, terwijl daar minder
funderingen voor nodig zijn. Ook is de lay-out van het windmolenpark eenvoudiger
met minder windmolens. Daarnaast staan minder machines tegenover minder
onderhoud. (Anna Hirtenstein, 2017). En hoe hoger de windmolen, hoe meer energie
hij opwekt. Dat komt omdat de wind een hogere snelheid heeft op grotere hoogte.
Daarnaast is de wind op grotere hoogte constanter. (Ministerie van Economische
zaken, 2013).
Het vergroten van de windmolens op zee is ten opzichte van het vergroten van de
windmolens op land een reëlere uitdaging. Op land zijn er beperkingen zoals de wegen
waarover de onderdelen vervoerd moeten worden. Op zee kunnen er daarentegen heel
erg grote onderdelen moeiteloos vervoerd worden.
Dit alles rationaliseert de drang tot innoveren op het gebied van offshore windmolens.
De testfaciliteit voor windturbines met een capaciteit van 15 megawatt bestaat al. Hij
staat in Zuid-Carolina in Amerika. Renk Test System (RTS) heeft er een generator met
11.000 pk neergezet om de turbines op stormkracht te kunnen testen. (Fastfix
Technology, 2015).
Er is in de toekomst ook meer dan genoeg geld te verdienen in deze booming sector.
Alleen het Verenigd Koninkrijk wil 32 gigawatt aan offshore wind-capaciteit installeren
in de Noordzee tussen 2015 en 2025. Dat is meer dan 10 keer de totale offshore wind-
capaciteit van de hele wereld (gemeten in 2011). Deze markt zou zo’n 52 miljard euro
waard zijn in 2025 “De mogelijkheden in de wind-industrie zijn enorm.” Stelde ook
Finn Strøm Madsen, voorzitter van de afdeling Technology R&D van Vestas. (Scientific
American, 2011)
Het is bij deze ontwikkelingen dus vooral belangrijk om de kosten zo laag mogelijk te
houden. Het ontwikkelen van windturbines met een capaciteit van 15 megawatt is
daarvoor erg belangrijk. Hierdoor wordt het namelijk mogelijk windenergie te
produceren zonder dat daar subsidie bij nodig is. (Dekker, 2017). Windenergie is nu
nog per kilowattuur duurder dan andere vormen van energie. De overheid legt
vervolgens het verschil in kosten vergeleken bij andere vormen van energie bij om
hiervoor te compenseren. Het Deense energiebedrijf Dong denkt in 2024 al turbines
PAGINA 21
neer te kunnen zetten met een capaciteit van tussen 13 en 15 megawatt. Deze molens
worden dan neergezet zonder subsidie. (Dong, 2017). Uit een onderzoek van
Ernest&Young blijkt dat er bij de installatie van de windmolens nog een besparing van
3 procent mogelijk was. (Marx, 2015).
PAGINA 22
Belangrijkste ideeën
We lichten 4 ideeën toe die volgens ons het interessantst waren met betrekking tot de
opdracht maar niet gekozen zijn om verder uit te werken. We hebben slechts 4 ideeën
toegelicht om het verslag niet te langdradig te maken. We lichten ze toe aan de hand
van redenen waarom we ze niet hebben gekozen en redenen waarom de ideeën
volgens ons interessant waren.
Idee 1
Voor dit idee hebben gekeken of het mogelijk is om de
turbine en de toren van de windmolen allebei in een soort
klem vast te maken waardoor de beweging van de turbine
ten opzichte van de toren controleerbaar is. Het systeem
bestaat uit twee klemmen zoals getekend in de
onderstaande afbeelding. De klemmen zijn bevestigd aan
de hijskraan en worden dichtgedaan zodra de turbine en
de toren dichtbij elkaar zijn. Want alleen het laatste
stukje van de hijsbeweging moet gecontroleerd zijn.
De voordelen die vastzitten aan dit idee zijn:
- Als beide onderdelen bevestigd zijn in de
klemmen is de installatie heel snel klaar
- Klemmen zijn snel te bevestigen en snel te
ontkoppelen
- Er kunnen eventueel kleine correcties gemaakt
worden waardoor het plaatsen gecontroleerd kan
gebeuren.
Nadelen zijn:
- Er moet een aanpassing gedaan worden aan de turbine, er moet een klein
stukje toren bevestigd worden aan de turbine om de klemmen te bevestigen
- Door de toren te bevestigen in een klem die vastzit aan het drijvende schip kan
de toren gaan schommelen waardoor er schade aan de toren kan ontstaan
- Het systeem is bevestigd aan de kraan, en dat wil de opdrachtgever liever niet
We hebben uiteindelijk niet gekozen voor dit idee omdat er een aanpassing gedaan
moet worden aan de turbine én aan het installatieschip. Daarnaast denken we dat
onder bepaalde weersomstandigheden, zoals bij sterke wind, de bevestiging van de
beide onderdelen in de klemmen te moeilijk is en
misschien schade kan veroorzaken aan de windmolen.
PAGINA 23
Idee 2
Bij het tweede idee worden er twee kabels die bevestigd zijn aan een stang aan de
hijskraan bevestigd aan de turbine. De kabels kunnen bewogen
worden waardoor de turbine bijvoorbeeld een paar graden
gedraaid kan worden of meer naar de hijskraan toe bewogen
kan worden. Nu hebben we het idee uitgetekend met een
enkele stang, er kan natuurlijk ook gebruik gemaakt worden
van twee stangen. Hierdoor is er een nog grotere controle over
de turbine.
Voordelen
- Bevestiging kabels kan voordat het hijsen begint
- Het systeem kan ingezet worden bij veel verschillende
weersomstandigheden
- Er is mogelijkheid tot correcties zodat het hijsen
gecontroleerd kan plaatsvinden
- Het systeem is eenvoudig
Nadelen
- Niet innovatief, het systeem wordt al toegepast
- Het systeem is bevestigd aan de kraan, en dat wil de
opdrachtgever liever niet
- Bij sterke wind is de controle over de turbine nog
steeds beperkt
- We denken dat de bediening van het systeem niet zo
eenvoudig is als we eigenlijk zouden willen
We hebben uiteindelijk niet gekozen voor dit ontwerp omdat het niet innovatief is.
We denken dat we daardoor geen interessant project kunnen maken over dit ontwerp.
Daarnaast denken we dat het idee niet genoeg controle kan creëren om het plaatsen
van de turbine significant eenvoudiger te maken.
Idee 3
Bij het derde idee maken we gebruik van een opblaasbare trechter. Een trechter is
natuurlijk een ideale manier om de turbine geleidelijk op zijn plaats te krijgen. Door
een trechter vast te maken aan de onderkant van de turbine wordt het oppervlak van
het geheel natuurlijk wel een stuk groter. Dat kan bij hoge windsnelheden problemen
opleveren door schommelingen die ontstaan door de wind. Daarom hebben we
nagedacht over een trechter die op het laatste moment omgeblazen kan worden om
vervolgens de turbine te begeleiden naar zijn plek. Voor het begeleiden van de toren
worden er begeleidingsstrips aangebracht aan de binnenkant van de trechter. Het
oplazen van de trechter gebeurt dan zoals bij een glijbaan uit het vliegtuig in geval van
nood. Het materiaal van de trechter kan hetzelfde zijn als de stootwillen die gebruikt
worden aan de wal bij een grote haven of bijvoorbeeld het materiaal van een rubberen
reddingsboot. In beide gevallen is het materiaal sterk genoeg om gebruikt te kunnen
worden voor de trechter. Hierdoor is de trechter herbruikbaar.
PAGINA 24
Voordelen:
- Bediening is relatief eenvoudig
- De productie van de trechter kan erg goedkoop zijn
- De trechter kan bij veel verschillende weersomstandigheden ingezet worden
Nadelen:
- Geen mogelijkheid om het hijsen te stoppen in geval van een noodsituatie
- Het ontkoppelen van de trechter is lastig omdat hij altijd tussen de turbine en
de toren terecht komt - Grote kans op beschadigingen aan de trechter, de kosten kunnen hierdoor
oplopen want de trechter moet dan vaak vervangen worden
- De trechter moet bevestigd worden aan de turbine, waardoor een gedeelte van
het totale hijsvermogen niet gebruikt wordt voor het hijsen van de turbine. Er
kunnen dan minder grote turbines gehesen worden.
Idee 4
Voor het vierde idee hebben we gekeken naar
verschillende hijstechnieken die in andere industrieën
toegepast worden en mogelijk ook toegepast zouden
kunnen worden bij onze opdracht. Uiteindelijk kwamen
we uit bij een soort hijsapplicatie waarmee rollen papier
worden verplaatst. Zie de afbeelding hiernaast. Het idee is
om de hijsapplicatie na te bootsen en te gebruiken als een
begeleider voor de toren bij het plaatsen van de turbine.
Het idee komt dat onder de turbine te hangen, dus aan de
turbine. Pas als de turbine erg dicht in de buurt van de
toren komt trekken de begeleiders naar het midden waardoor ze
de paal als het ware ‘vangen’. Door op de begeleiders rollen te
plaatsen kan de turbine rustig dalen totdat hij netjes op zijn plek
staat op de toren. Het idee is ook nog uitgetekend in de
afbeeldingen hiernaast.
Voordelen:
- De installatie van de turbine kan heel erg gecontroleerd
plaatsvinden als het systeem gebruikt wordt
- Het systeem is relatief eenvoudig
- Omdat het een idee is dat al bestaat is er een bewezen
basis waarop kan worden voortgeborduurd
Nadelen:
- Het systeem zal een behoorlijk gewicht hebben,
waardoor een gedeelte van het totale hijsvermogen niet
gebruikt wordt voor het hijsen van de turbine. Er
kunnen dan minder grote turbines gehesen worden.
PAGINA 25
- Er moeten extra hydraulische lijnen over de kraan lopen, de opdrachtgever
wilde dit liever niet
- Eventuele beschadigingen aan het systeem kosten veel tijd, geld en moeite om
te repareren
PAGINA 26
Eindontwerp
We werken verschillende onderdelen van het eindontwerp uit. We laten hierbij ideeën
die niet meegenomen zijn in het eindontwerp buiten beschouwing om het verslag
concreet en vooral begrijpelijk te houden.
Uitschuifbare windmolen
We hebben nagedacht over een hele andere aanpak van het probleem en zijn daardoor
op een oplossing gekomen waarvan we denken dat het een erg innovatieve is. Het idee
is om een windmolen te ontwerpen die bij het plaatsen
ingeschoven is en vervolgens als een hengel uitgeschoven
wordt. Het idee erachter is heel eenvoudig; het hijsen op
grote hoogte is een groot probleem door de
oncontroleerbare bewegingen, wanneer je laag kan
installeren (dus ter hoogte van het transition piece) is het
mikken vele malen eenvoudiger. De hijskraan hoeft
immers minder hoog te hijsen waardoor het horizontale
vlak waarop de turbine beweegt minder groot is.
Daarnaast is de beweging van het geheel beter
controleerbaar op lage hoogte.
De volledige toren en turbine worden bij de uitschuifbare windmolen in één keer
geplaatst. De windmolen bestaat uit twee delen, de buitenste helft van de toren en de
binnenste helft. Na het plaatsen van het geheel wordt de
hijskraan bevestigd aan de turbine waarna de
windmolen naar boven wordt uitgeschoven. Met behulp
van een betrouwbare schatting door bekende gegevens
van kleinere windmolens op te schalen hebben we
bepaald dat het gewicht van de turbine 600 ton is. De
toren van de windmolen weegt 100 tot 150 ton. In totaal
weegt een windmolen dus ongeveer 750 ton. Hiermee
hebben we bepaald dat het haalbaar is om een volledige
windmolen te plaatsen met de Aeolus. Er is dus voldaan
aan de eis om een idee te bedenken waarvoor de Aeolus geen extra hijsvermogen nodig
heeft.
Eén van onze eisen was dat het hijsproces op een veilige manier stil gelegd moest
kunnen worden in geval van nood. Hiervoor hebben we nagedacht
over een blokkeringsmechanisme waardoor het uitschuiven van de
windmolen op elk moment stilgezet kan worden. Hiervoor
plaatsen we 4 haken aan de binnenste buis die door groeven lopen
die bevestigd zijn aan de binnenkant van de buitenste buis (in de
afbeelding hiernaast zijn dat er maar 3, dat hebben we achteraf
aangepast naar 4). Deze groeven begeleiden de binnenste toren
terwijl hij naar boven geschoven wordt, hierdoor gaan de twee
onderdelen niet ten opzichte van elkaar draaien. Dat de twee
delen niet draaien ten opzichte van elkaar is voordelig voor de
PAGINA 27
installatie omdat er hierdoor helemaal niet gemikt hoeft te
worden. Dit bespaart op zijn beurt weer tijd en geld.
De groeven bieden een mooie mogelijkheid om de toren extra
stevigheid te geven. Hierdoor kan de wand van de toren dunner
worden, waardoor het een duurzamere oplossing is. Eerst
dachten we na over groeven die in een rechte verticale lijn naar
boven liepen door de toren. Daarna hebben we nagedacht over
andere mogelijkheden. Na een tip van de opdrachtgever hebben
we gekeken naar de helixstructuur die gebruikt wordt bij
schoorstenen van bijvoorbeeld raffinaderijen. Deze
helixstructuur zoals weergeven in de afbeelding hiernaast wordt
aangebracht om de schoorstenen extra stevigheid te geven en materiaal te besparen.
De helixstructuur bespaart meer materiaal dan de rechtlijnige variant. Desondanks
hebben we voor de verticale rechte groeven gekozen. De belangrijkste reden hiervoor
is dat het aanbrengen van de rechte groeven is veel eenvoudiger is en zou eventueel
geautomatiseerd kunnen worden.
In de groeven brengen we een blokkeermechanisme aan. We vonden het
bokkeermechanisme een belangrijk onderdeel van het ontwerp omdat hierdoor het
installatieproces op een veilige manier eenvoudig kan worden stilgezet. In de 4
groeven zitten om de 2 meter uitsteeksels waarop de blokkeerstang kan rusten. De
blokkeerstang rust daarnaast ook op een blok aan de binnenkant van de binnenste
buis. Doordat de blokkeerstang op beide blokken rust kan de binnenste helft van de
toren niet meer terugzakken. Deze manier van blokkeren zorgt nauwelijks voor extra
weerstand bij het hijsen.
Zodra de binnenste helft van de toren volledig omhoog is gehesen moeten de twee
delen aan elkaar bevestigd worden op een manier die ervoor zorgt dat de toren voor
een lange tijd kan blijven staan. Daarnaast willen we ook rekening houden met de
demontage van de toren. De windmolens die nu geplaatst worden, worden
waarschijnlijk over een aantal jaar niet meer gebruikt. Dit kan onder andere komen
door betere technologieën in nieuwere windmolens en oplopende onderhoudskosten
PAGINA 28
aan de windmolen. Als je de windmolen weer kan inschuiven is het demonteren van de
windmolen relatief snel gebeurd. Er kan dan een nieuwe windmolen
op de al bestaande transition pieces geplaatst worden. Dit bespaart
een hoop geld en is ook goed voor het milieu. Daarom is het een erg
duurzame toevoeging aan het ontwerp. We probeerden daarom na
de denken over een manier om de twee helften van de toren aan
elkaar te bevestigen op een manier die makkelijk terug te draaien is
voor demontage. Beton storten tussen beide helften was bijvoorbeeld
geen goede optie.
Voor de bevestiging van de beide helften kan je heel goed gebruik
maken van het blokkeringsmechanisme. Bij het ontwerpen is bekend
hoe ver de toren omhoog kan worden getrokken. Dan is ook te
bepalen waar de laatste blokken aangebracht moeten worden aan de
binnenkant van de toren waarop de blokkeringsstang kan rusten. Als
de binnenste helft dan helemaal bovenaan is, kan hij rusten op de
laatste blokken (zie afbeelding en hieronder). Vervolgens kan er een
rand bouten aangebracht worden zoals weergeven in de afbeelding
hiernaast. De beide helften hebben nog een overlap van 4 meter, hierdoor is de
bevestiging sterk genoeg om de bewegingen van de windmolen op te vangen. De toren
is door deze manier van bevestigen stabiel genoeg om te windenergie op te kunnen
wekken bij veel verschillende weersomstandigheden.
Om de windmolen te kunnen demonteren wordt de windmolen aan de bovenkant
bevestigd aan de kraan op het schip waarna de blokken waarop de blokkeringsstaven
rusten verwijderd worden. Vervolgens worden de bouten verwijderd. Als dit gebeurt is
kan de windmolen weer ingeschoven worden. Na het inschuiven wordt de windmolen
van de transition piece gehesen waarna de windmolen gerecycled kan worden.
PAGINA 29
Foto’s modellen
Hierboven en hiernaast zijn afbeeldingen te
zien van een model waarin we het principe
van de groeven uitbeelden. Op de afbeelding
linksboven is de buitenste helft te zien. Op de
afbeelding rechtsboven is een bovenaanzicht
te zien van de beide helften in elkaar
geschoven. In de afbeelding hiernaast is de
binnenste buis in de groeven van de buitenste
buis te zien.
PAGINA 30
In de afbeeldingen hierboven is een model van het blokkeringsmechanisme
weergeven. Op de linker afbeelding is duidelijk te zien hoe we het
blokkeringsmechanisme uitgevoerd hebben. Op de rechter afbeelding is te zien hoe
het hele model eruit ziet. We hebben als het ware één groef nagemaakt om het
blokkeringsmechanisme te testen. De video van de werking ervan is te zien in de
presentatie.
PAGINA 31
Conclusie
Oorspronkelijk was de opdracht dat we het plaatsen van de turbine van de windmolen
moesten vereenvoudigen. Het mikken van de turbine moest eenvoudiger kunnen. We
hebben ons eerst gefocust om het mikken van de turbine te vereenvoudigen, daarna
hebben we geprobeerd out-of-the-box te denken. We zijn toen op het idee van een
uitschuifbare windmolen gekomen. Met een uitschuifbare windmolen worden kosten
bespaard op de installatie van de windmolens, waardoor de installatie van subsidievrije
windmolens dichterbij komt.
De uitschuifbare windmolen verlaagt de kosten van de installatie om een aantal
redenen. Ten eerste omdat de hoogte waarop gehesen wordt gehalveerd wordt. Het
vlak waarin de top van de kraan beweegt is dan kleiner, waardoor het eenvoudiger is
om de windmolen op de transition piece te plaatsen. Daarnaast zorgen de groeven
voor een tijdsbesparing, en dus voor een kostenbesparing. Het is door de groeven heel
eenvoudig de windmolen te plaatsen omdat de beide helften niet ten opzichte van
elkaar uitgelijnd hoeven worden. Ook omdat de windmolen in één geheel wordt
geplaatst bespaart tijd en geld. Er hoeft immers minder vaak gehesen geworden dan nu
nog nodig is.
Misschien wel het belangrijkste aan de uitschuifbare windmolen is dat we hebben
nagedacht over de demontage van de windmolen. Hierdoor wordt het mogelijk de
windmolen te recyclen. Daarnaast zorgt het ook voor een mogelijkheid om de
transition piece te gebruiken om er een nieuwe windmolen op te plaatsen. Beide is het
goed voor het milieu en bespaart het natuurlijk ook een hoop geld.
PAGINA 32
Bibliografie
4C offshore. (2013, juni 5). Monopiles Support Structures. Opgehaald van 4C offshore:
http://www.4coffshore.com/windfarms/monopiles-support-structures-aid4.html
Anna Hirtenstein, J. S. (2017, april 21). Gigantic Wind Turbines Signal Era of Subsidy-Free Green
Power. Opgehaald van Bloomberg: https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-04-
20/gigantic-wind-turbines-signal-era-of-subsidy-free-green-power
Belwind. (sd). Feiten en cijfers. Opgehaald van Belwind: http://www.belwind.eu/nl/feiten-en-
cijfers/
Dekker, V. (2017, april 14). Energiebedrijf Dong: Geen subsidie nodig voor windmolens in
Noordzee. Opgehaald van Trouw: https://www.trouw.nl/groen/energiebedrijf-dong-
geen-subsidie-nodig-voor-windmolens-in-noordzee~acb850bd/
Department of Energy. (2017). The Inside of a Wind Turbine. Opgehaald van Department of
Energy: https://energy.gov/eere/wind/inside-wind-turbine-0
Dong. (2017, april 13). DONG Energy awarded three German offshore wind projects. Opgehaald
van DONG: http://www.dongenergy.com/en/media/newsroom/company-
announcements-details?omxid=1557851
DONGEnergyCorporate. (2014, januari 22). Anholt Offshore Wind Farm 2014 (English).
Opgehaald van Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=FiMC58I5ve8
Energieonderzoek Centrum Nederland. (2001, november). Concept study bottom protection
around pile foundation of. Opgehaald van Energieonderzoek Centrum Nederland:
https://www.ecn.nl/fileadmin/ecn/units/wind/docs/dowec/10023_002.pdf
Energieonderzoek Centrum Nederland. (2003, januari). Scour protection for 6MW OWEC with
monopile. Opgehaald van Energieonderzoek Centrum Nederland:
https://www.ecn.nl/fileadmin/ecn/units/wind/docs/dowec/10050_001.pdf
ENGIE. (2016, juni 20). Hoe werkt een windmolen? Opgehaald van ENGIE: https://www.engie-
energie.nl/blog/zon,-wind-en-water/20160620/hoe-werkt-een-windmolen
Fastfix Technology. (2015, mei 18). Testing the energy solutions of tomorrow. Opgehaald van
Fastfix Technology: https://www.fastfixtechnology.com/news/testing-the-energy-
solutions-of-tomorrow/
Gawen, P. (sd). Dynamic Soil Structure of Offshore Wind Turbines and long term performance
prediction: Linking scaled model test results to prototype prediction via element tests.
Opgehaald van VJ Tech: http://www.vjtech.co.uk/blog/dynamic-soil-structure-of-
offshore-wind-turbines-and-long-term-performance-prediction-linking-scaled-model-
test-results-to-prototype-prediction-via-element-tests
GE renewable energy. (2017). WIND TURBINES OVERVIEW. Opgehaald van GE renewable
energy: https://www.gerenewableenergy.com/wind-energy/turbines
Gemeni wind park. (sd). Facts, Figures. Opgehaald van Gemeni wind park:
http://geminiwindpark.nl/e_facts--figures.html
Haan, J. d. (2009). Hoe werkt een windturbine? Opgehaald van Windenergie:
http://www.windenergie-info.nl/windturbines/hoe-werkt-een-windturbine/
PAGINA 33
LM Windpower. (2017). RECORD-BREAKING BLADES. Opgehaald van LM Windpower:
https://www.lmwindpower.com/en/products-and-services/blade-types
Marx, E. (2015, maart 27). Offshore Wind Power Grows Up. Opgehaald van Scientific American:
https://www.scientificamerican.com/article/offshore-wind-power-grows-up/
Ministerie van Economische zaken. (2013, april). Handreiking waardering landschappelijke
effecten van windenergie . Opgehaald van Ministerie van Economische zaken:
https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=8&ved=0ahUKEwiz
_umg28LWAhXGbVAKHbOqCQgQFghEMAc&url=https%3A%2F%2Fwww.rvo.nl%2Fsi
tes%2Fdefault%2Ffiles%2F2013%2F09%2FHandreiking%2520waardering%2520Landsch
appelijke%2520Effecten%2520Windenergie_0
National Acadamies . (1991). MANUFACTURING PROCESSES FOR ROTOR BLADES. Opgehaald
van NAP: https://www.nap.edu/read/1824/chapter/7
Nationale staalprijs. (2016). Transition pieces Gemini Offshore Windpark. Opgehaald van
Nationale staalprijs: http://www.nationalestaalprijs.nl/deelnemende-
projecten/detail/industriebouw/gemini-transition-pieces
Offshore Wind. (2014, maart 11). OMM, Geofabrics to develop scour protection solution.
Opgehaald van Offshore wind: http://www.offshorewind.biz/2014/03/11/omm-
geofabrics-to-develop-scour-protection/
Scientific American. (2011, september 19). Offshore Wind Turbines Keep Growing in Size.
Opgehaald van Scientific American:
https://www.scientificamerican.com/article/offshore-wind-turbines-keep/
Traa, M. (2014, februari 13). 10 dingen die je nog niet wist over windmolens op zee. Opgehaald van
Quest: https://www.quest.nl/artikel/10-dingen-die-je-nog-niet-wist-over-windmolens-
op-zee
Van Oord. (sd). Steenstorter. Opgehaald van Van Oord:
https://www.vanoord.com/nl/activiteiten/steenstorter
Windpower monthly. (2017, juli 5). Ten of the biggest turbines. Opgehaald van Windpower
monthly: http://www.windpowermonthly.com/10-biggest-turbines
Zaaijer, M. (2004). Scour protection: a necessity or a waste of. Opgehaald van TU Delft:
http://lr.home.tudelft.nl/fileadmin/Faculteit/LR/Organisatie/Afdelingen_en_Leerstoel
en/Afdeling_AEWE/Wind_Energy/Research/Publications/Publications_2004/doc/Tem
pel_scour.pdf
https://www.scientificamerican.com/article/offshore-wind-turbines-keep/
PAGINA 34
https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-04-20/gigantic-wind-turbines-signal-
era-of-subsidy-free-green-power
http://www.maritiemnederland.com/achtergrond/waar-liggen-de-limieten-in-
offshore-wind/item2340
