รายงานผลการวจย

เร�อง

การเพ�มมลคาปลาหนงลกผสมดวยอาหารเสรมสาหรายไก

Value added of hybrid catfish strain with Cladophora spp. supplemented pellet feed โครงการยอยภายใตชดโครงการ : เทคโนโลยการเพาะเล<ยงสตวน<าเพ�อเพ�มผลผลตเชงพาณชยและเพ�ม

ศกยภาพในการแขงขน

โดย

ดวงพร อมรเลศพศาล

มหาวทยาลยแมโจ 2556

รหสโครงการวจย มจ.1-56-057.2

รายงานผลการวจย

เร�อง การเพ�มมลคาปลาหนงลกผสมดวยอาหารเสรมสาหรายไก

Value added of hybrid catfish strain with Cladophora spp. supplemented pellet feed

โครงการยอยภายใตชดโครงการ : เทคโนโลยการเพาะเล<ยงสตวน<าเพ�อเพ�มผลผลตเชงพาณชยและเพ�ม

ศกยภาพในการแขงขน

ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2556

จานวน 219,000 บาท

หวหนาโครงการ นางดวงพร อมรเลศพศาล ผรวมโครงการ นายเกรยงศกดM เมงอาพน

นางสาวชตมา ศรมะเรง

งานวจยเสรจส�นสมบรณ

9/ กนยายน/ 2556

กตตกรรมประกาศ

งานวจยคร� งน� สาเรจลงไดดวยความอนเคราะหและความรวมมอจากหลายฝายดวยกน ซ# งทางคณะผวจ ยขอขอบพระคณสานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ และสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ท#ใหการสนบสนนทนอดหนนการวจยในคร� งน� ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.เกรยงศกด4 เมงอาพน คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน�า มหาวทยาลยแมโจ ท#ชวยเปนนกวจยพ#เล�ยงคอยใหคาแนะนาวธการดาเนนวจยรวมท�งอนเคราะหสถานท#ในการทางานวจย ณ ฐานเรยนรปลาบกแบบบรณาการ ขอบคณ นายเมทส เงนจนทร และนางสาวรตนาภรณ จนทรทพย นกศกษาปรญญาโทจากคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน�า และคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ ท#ชวยงานวจยน�ตลอดโครงการ ขอบพระคณคณาจารยภาควชาสรรวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ท#ใหการสนบสนนอปกรณ วธการวเคราะหทางชวเคม ซ# งเปนเครอขายงานวจยท#คอยสนบสนนและใหกาลงใจมาโดยตลอด

สดทายน�ขอขอบพระคณคณาจารย และเจาหนาท# คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน�า มหาวทยาลยแมโจ ท#ไดใหการสนบสนนอนเคราะหสถานท# และอานวยความสะดวกในการทางานวจยตลอดระยะเวลา 1 ป จนงานสาเรจลลวงไปไดดวยด

คณะผวจย

1

การเพ�มมลคาปลาหนงลกผสมดวยอาหารเสรมสาหรายไก

Value added of hybrid catfish strain with Cladophora spp. supplemented pellet feed

ดวงพร อมรเลศพศาล1 เกรยงศกด3 เมงอาพน1 และชตมา ศรมะเรง2

Doungporn Amornlerdpison 1, Kriangsak Mengumphan1 and Chutima Srimaroeng2

1คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน� า มหาวทยาลยแมโจ 50290

2คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 50200

---------------------------------------------------

บทคดยอ

ไกเปนสาหรายน� าจดสเขยวขนาดใหญท.มฤทธ1 ชวภาพในการตานอนมลอสระถกนามาประเมนผลตอการเจรญเตบโตในปลาหนงลกผสม โดยใหอาหารเมดเสรมสาหรายไกระดบ 0, 2.5, 5 และ 10% ในปลาหนงลกผสมเล�ยงในกระชงเปนระยะเวลา 7 เดอน ผลการทดลองพบวา ปลาหนงลกผสมในหนวยทดลองท.เล� ยงดวยอาหารเสรมสาหรายไกขนาด 5 และ 10% มน� าหนกตวเพ.มข�นอยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05) โดยท.การเสรมสาหรายไกท�ง 2 ระดบน�ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ปลาหนงกลมท.ไดรบการเสรมสาหรายไก 10% มคาของการเพ.มข�นของน� าหนก (Weight gain) และการเจรญเตบโตตอวน (average daily gain; ADG) สงสดในเดอนท. 7 และมคาการเปล.ยนอาหารเปนเน�อ (FCR) นอยท.สดตลอดการทดลอง และเม.อส�นสดการเล�ยงในเดอนท. 7 พบอตรารอด 100% ทกหนวยการทดลองผลจากการศกษาคร� งน�สรปไดวา สาหรายไกมศกยภาพในการนามาใชเปนอาหารเสรมในการเพาะเล� ยงสตวน� าได และหากพจารณาจากผลการเจรญเตบโตโดยภาพรวมและการลงทนคาอาหารจากการเสรมสาหรายไก สตรอาหารท.ใชในการเล�ยงปลาหนงลกผสมดวยการเสรมสาหรายไกในระดบ 5% จงนาจะเหมาะสมท.สด คาสาคญ : สาหรายไก ปลาหนงลกผสม การเจรญเตบโต อาหารปลา

2

Abstract Kai (Cladophora spp.) is a green freshwater macroalga and exhibits its antioxidant activity. The alga was evaluated the growth performance in hybrid catfish. Fish-feed supplemented with 0, 2.5, 5 and 10% alga were fed to hybrid catfish which cultured in cage for 7 months. The results revealed that the fish treated with 5 and 10% alga increased body weight, significantly different from those of other groups (p < 0.05), however the two levels of supplementation were not significantly different. The 10% alga supplement-treated groups showed the maximum weight gain as well as average daily gain (ADG) and performed the lowest the feed conversion rate (FCR) at 7th month. In all the experiments, the fish showed survival rate of 100% at the end of 7 month period. The findings concluded that Kai could be utilized for a feed supplement in aquaculture. The optimal level suggest that 5% alga in pellet feed formulation when consider from overall of growth performance and expenses of Kai as feed supplement. Keywords : Cladophora spp., hybrid catfish, growth performance, fish feed

สารบญเรอง

หนา

สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค บทคดยอ 1 Abstract 2 คานา 3 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 3 วตถประสงคของการวจย 4 ประโยชนท2คาดวาจะไดรบ 4 การตรวจเอกสาร 5 อปกรณและวธการวจย 13 ผลการวจยและวจารณผลการวจย 17 1. การวเคราะหกลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไก 17 2. การศกษาผลการเสรมสาหรายไกตอการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมในกระชง 18 สรปผลการวจย 21 เอกสารอางอง 22 ภาคผนวก 23

สารบญตาราง

หนา

ตารางท2 1 ปรมาณสารประกอบฟโนลกของสาหรายไกท2เกบจากบอเลBยง

และธรรมชาต 17

ตารางท2 2 ผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมท2เลBยงดวยอาหารเสรมสาหรายไกเม2อสBนสดการทดลอง

20

ข

สารบญภาพ

หนา

ภาพท2 1 สาหรายไก 5 ภาพท2 2 ปลาบกสยาม 11 ภาพท2 3 แผนภมแสดงวธการเตรยมสารสกดนBาของสาหรายไก 14 ภาพท2 4 ผลของการเสรมสาหรายไกตอนBาหนกตวของปลาหนงลกผสม 18 ภาพท2 5 ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเพ2มขBนของนBาหนกของปลาหนงลกผสม 19 ภาพท2 6 ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเจรญเตบโตตอวนของปลาหนงลกผสม 19 ภาพท2 7 ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเปล2ยนอาหารเปนเนBอของปลาหนงลกผสม 20

ค

3

คานา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ปจจบนกลมปลาหนงลกผสมเน�อขาวไดรบความนยมจากผบรโภคเปนอยางมากเน"องจากเปนอาหารสขภาพ มคณคาทางโภชนาการสง เปนแหลงของโปรตน วตามน แรธาต และกรดไขมนท"ดเชน ไขมนกลมโอเมกา 3 โดยเฉพาะ กรดไขมนชนด DHA (docosahexaenoic acid) และ EPA (eicosapentaenoic acid) ท"มความสาคญตอการพฒนาของสมอง และชวยปองกนการเกดโรคหลอดเลอด แ ล ะ ห ว ใ จ พ บ ว า ต ล า ด ม ค ว า ม ตอ ง ก า ร ป ล า ห น ง ก ล ม น� ป ร ะ ม า ณ 3 . 5 - 4 พน ตน / ป (www.nicaonline.com/webboard/index.php) สวนในตลาดตางประเทศเชน กลมประเทศแถบยโรป อเมรกา มาเลเซย สงคโปร พบวา มความตองการปลาเน�อขาวและปลาสวายเน�อขาวประมาณ 5 แสน- 1 ลานตน/ป (www.thefishsite.com/articles/963/ recent-trends-in-aquaculture-production-in-asia-and-europe) โดยมมลคาหลายแสนลานบาทในรปปลาแลเน�อ (fillet) อยางไรกตามในปจจบนยงไมสามารถผลตปลาหนงลกผสมเน�อขาวไดเพยงพอตอความตองการท"เพ"มมากข�น

สาหรายไกมโปรตนสง (20%) มวตามนซ บ1 บ2 และแรธาตตางๆ โดยเฉพาะแคลเซยม และซลเนยมสงมาก ซ" งวตามนซและซลเนยมมคณสมบตเปนสารตานอนมลอสระ นอกจากน� ยงพบกลมสารประกอบฟโนลกท"มมฤทธตานอนมลอสระในสาหรายไกอกดวย (ยวด และคณะ, 2552) อนมลอสระมบทบาทในการเกดการอกเสบ และการทาลายเน�อเย"อ มผลตอความเส"อมหรอการแกของเซลล ทาใหเปนตนเหตของการเกดโรค มรายงานการวจยพบวา สวนสกดน� าของสาหรายไกมฤทธตานอนมลอสระ เม"อทดสอบในการทดลองฤทธกาจดอนมล DPPH ฤทธกาจดอนมล superoxide และฤทธยบย �งการเกด lipid peroxidation ในหลอดทดลอง (in vitro) (ยวด และคณะ, 2552) และมฤทธตานการอกเสบในหนขาว (Peerapornpisal et al., 2006)

อนมลอสระเปนโมเลกลท"ไมเสถยร ถกปลอยออกมาในรปของโมเลกลท"ไมครบวงจรและวองไวตอการเกดปฏกรยาเคม จงพรอมท"จะทาปฏกรยากบโมเลกลตวอ"น มการทาลายเน�อเย"อสงผลใหเซลลไดรบความเสยหาย และทาใหปลาเปนโรคงาย เกดการตายของปลาข�น ในภาวะท"มสารอนมลอสระมมากไมสมดลกบสารตานอนมลอสระจะทาใหเกดภาวะเครยดออกซเดช"น (oxidative stress)

เกดข�น โดยอาจเปนผลมาจากการสรางสารอนมลอสระเพ"มข�น และ/หรอมการลดลงของสารและเอนไซมท"ตานอนมลอสระลดลงในตวปลา โดยภาวะ oxidative stress มสาเหตมาจากสภาพแวดลอมไมเหมาะสม การปนเป� อนจากสารพษหรอโลหะหนก การไดรบอาหารไมมคณคาและไมเพยงพอ ทาใหเกดการสรางอนมลอสระท"มผลเปนพษตอเซลล (cytotoxic effect) ทาใหปลาสขภาพไมด กนอาหารไดนอย โตชาและเปนโรคงาย

4

ดงน�นคณะผวจยจงนาสาหรายไกมาเสรมในอาหารปลาเพ"อชวยสงเสรมสขภาพของปลาใหดข� น เน"องจากการเพ"มระบบตานอนมลอสระจากคณสมบตของสาหรายไกจะชวยทาใหปลามภมตานทานด ทนตอสภาพ แวดลอมท"ไมเหมาะสมได ทาใหไมเปนโรคงาย โตเรว อตราการรอดสง ทาใหไดผลผลตปลาท"มคณภาพ ซ" งจะเปนประโยชนตอการเพ"มผลผลตเชงพาณชยและเพ"มศกยภาพในการแขงขนไดเปนอยางด เปนการพฒนาปลาใหเปนอาหารสขภาพ (functional food) ชนดใหม ซ" งนอกจากจะเปนปลาโอเมกา 3 แลวยงเปนปลาตานอนมลอสระไดอกดวยเน"องจากสาหรายไกท"เสรมเขาไปในอาหารปลาน"นเอง

วตถประสงคของการวจย

1. ศกษาผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมท"เสรมสาหรายไก 2. ศกษาผลตอระบบตานอนมลอสระในปลาหนงลกผสมท"เสรมสาหรายไก 3. ศกษากลมสารสาคญของสาหรายไก

ประโยชนท"คาดวาจะไดรบ 1. องคความรจากงานวจยสามารถเพ"มมลคาเชงพาณชยใหกบปลาหนงและสาหรายได 2. เปนการสรางโอกาส อาชพ เพ"มรายไดใหแกกลมเกษตรกรผเล� ยงปลาโดยตรง และสงผล

ทางออม ในการชวยใหกลมเกษตรกรผเล� ยงปลาหนงและสาหรายเปนทางเลอกอาชพท"ม"นคงตอไป

3. กระตนใหผบรโภคชาวไทยหนมาบรโภคปลาหนงและสาหรายใหมากข�น ซ" งจะเปนผลดท�งในดาน การลดคาใชจายในการดแลสขภาพของประชาชน และทาใหประชาชนมคณภาพชวตท"ดข�น

4. สามารถสรางและสงเสรมนกวจยหนาใหมอยางนอย 2 คน 5. สามารถนาความรพ�นฐานท"ไดมาทาการศกษาฤทธทางชวภาพในเชงลกตอไป 6. ไดผลงานวจยตพมพในวารสารระดบชาตหรอนานาชาตอยางนอย 1 เร"อง 7. ไดบณฑตระดบปรญญาโทหรอเอกจากการทาวจยในโครงการน�อยางนอย 1 คน 8. เกดความรวมมอในระดบมหาวทยาลยอยางนอย 2 มหาวทยาลย

5

การตรวจเอกสาร

สาหรายไก (Cladophora spp.) เปนสาหรายน� าจดสเขยวขนาดใหญ อยใน Division Chlorophyta ลกษณะเปนเสนสาย สเขยวสดใส (ภาพท" 1) พบไดมากในลาน� าโขง อาเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย และในลาน� านาน จงหวดนาน มการกระจายของสาหรายไกท"วไปโดยเฉพาะท"พ�นทองน� าท"มลกษณะเปนกอนหนและมกระแสน� าไหลไมแรงมาก ชาวบานมความเช"อวาสาหรายไกทาใหสขภาพแขงแรง อายยนยาว มการนามาใชเปนยาบรรเทาอาการโรคไดหลายชนด เชน โรคเก"ยวกบระบบทางเดนอาหาร โรคผวหนง รกษาบาดแผล จากความเช"อดงกลาวน�ทาใหมชาวบานนยมนาไกมาประกอบอาหารโดยใชไกท�งสดและแหงทาเปนอาหารพ�นเมองแบบงาย ๆ เชน ไกย แกงไก เจยวไก หอหมกไก ยาไก และแปรรปเพ"อจาหนาย เชน ไกอบแหง ขาวเกรยบไก น� าพรกไก เคร"องด"มสาหรายไก จากการศกษาศกยภาพของสาหรายไกในลาน� านานในการนามาเปนอาหารและยาของยวด และคณะ (2548) พบวา สาหรายไกมคณคาทางโภชนาการประกอบดวยโปรตน ไขมน วตามน เกลอแร และกากใยอาหาร นอกจากน�นในสาหรายไกยงมซลเนยมซ" งเปนเกลอแร (trace element) ท"มความสามารถตานการเกดอนมลอสระในปรมาณท"สง มการทดสอบฤทธเบ�องตนทางเภสชวทยาของสาหรายไกพบวา สวนสกดแอลกอฮอลของสาหรายไกมฤทธตานการเกดแผลในกระเพาะอาหาร ขยายหลอดลม ยบย �งการหดเกรงของกลามเน�อเรยบ ตานการอกเสบ ระงบปวดและลดความดนโลหต (Peerapornpisan et al., 2006) สวนสกดน� าของสาหรายไกมฤทธตานอนมลอสระเม"อทดสอบในการทดลอง 3 การทดลอง คอ ฤทธกาจดอนมล DPPH ฤทธกาจดอนมล superoxide และฤทธยบย �งการเกด lipid peroxidation (ยวด และคณะ, 2552)

ภาพท" 1 สาหรายไก

6

อนมลอสระ คอ อะตอมหรอโมเลกลท"มอเลกตรอนไมเปนค จงทาใหโมเลกลน�นไมเสถยรและพยายามจบอเลกตรอนจากโมเลกลขางเคยงใหมอเลกตรอนครบคเพ"อความเสถยร เม"อโมเลกลท"อยขางเคยงถกดงอเลกตรอนออกไปตองไปจบเอาอเลกตรอนจากอะตอมหรอโมเลกลขางเคยงตวอ"นตอๆไป เปนอยางน� ตอเน"องไปเปนแบบปฏกรยาลกโซโดยไมมท"ส�นสดเพ"อใหตวอะตอมหรอโมเลกลมความเสถยร อนมลอสระท"มผลตอฤทธทางชวภาพเชน hydrogen radical, hydroxyl radical และ superoxide anion radical

อนมลอสระเกดไดท�งภายในและภายนอกรางกาย ถาอนมลอสระมมากทาใหเกดสภาวะเส"อมระดบเซลลเสยหายไดหลายรปแบบ เชน การเส"อมสภาพของเน�อเย"อ ตลอดจนอาจทาลายโครงสรางทางเคมของ DNA หรอ โครโมโซม อนมลอสระสรางความเสยหายตอชวโมเลกลมากโดยเฉพาะการออกซไดซไขมนซ" งเปน สวนประกอบหลกของเย"อหมเซลล ทาใหเย"อหมเซลลเสยสภาพได ส"งมชวตจะมระบบปองกนการทาลายเซลลและเน�อเย"อจากอนมลอสระอยปรมาณหน" ง ซ" งสารตานอนมลอสระตามธรรมชาตในรางกายมหลายชนดไดแกเอนไซม superoxide dismutase (SOD) พบในเมดเลอดแดง เอนไซม catalase (CAT) พบในไซโตซอลของเซลล และสารตานอนมลอสระอ"นๆ แตสารตานอนมลอสระเหลาน� มปรมาณจากด เม"อรางกายมอนมลอสระมากข�น จะเกดการขาดความสมดลระหวางสาร ตานอนมลอสระและอนมลอสระในรางกาย ดงน�นจงควรหาแหลงอาหารหรอส"งท"ชวยเพ"มเสรมใหรางกายมสารตานอนมลอสระสงข�น เชน วตามน ไดแก วตามนซ วตามนอ และเบตาแคโรทน เกลอแร ไดแก ทองแดงและสงกะส ซ" งเปนสวนประกอบของเอนไซม SOD และซลเนยมเปนสวนประกอบของ เอนไซม glutathioneperoxidase (GSH) สารตานอนมลอสระอ"นๆ ไดแก โคเอนไซม เอนไซม ควเทน สารสกดจากเมลดองน สารสกดจากเปลอกสน และสารประกอบฟนอลก (phenolic compound) ซ" งเปน สารประกอบท"หาไดจากการเมทาบอไลทในพชท"วไปประกอบดวยสารประกอบสาคญไดแก โปรแอนโทไซยานดนส (proanthocyanidins) อนพนธของกรดแกลลก (gallic acids) และอนพนธของกรดเฮกซะไฮดรอกซไดฟนกส (hexahydroxydiphenic acid) โดยสารประกอบฟนอลกท"สาคญคอ ฟลาโวนอยดประกอบดวย catechin, proanthocyanins, anthocyanidins, flavone, flavonols และ glycosides (โอภาและคณะ, 2549)

7

สารตานออกซเดชนในธรรมชาต ไดแก สารประกอบฟโนลก (phenolic compounds)

สารประกอบฟโนลกเปนสารท"พบไดในพชท"วไป มสตรโครงสรางทางเคมเปนวงแหวนท"มหมไฮดรอกซลอยางนอยหน" งหมหรอมากกวาน�น สามารถละลายน� าได ท"พบในพชมกจะรวมอยในโมเลกลของน� าตาลในรปของสารประกอบไกลโคไซด (glycosides) และพบไดในสวนของชองวางภายในเซลล (cell vacuole) สารประกอบฟโนลกท"พบในธรรมชาตมมากมายหลายชนด มลกษณะสตรโครงสรางทางเคมท"แตกตางกน ซ" งกลมใหญท"สดท"พบจะเปนสารประกอบพวกฟลาโวนอยด (flavonoids) นอกจากน�นยงมสารประกอบตางๆ เชน simple monocyclic phenol, phenyl propanoid, phenolic quinine และ polyphenolic ซ" งไดแกพวก lignin, tannin เปนตน รวมท�งยงพบวามสารประกอบท"มกลมฟนอล (phenolic unit) รวมอยในโมเลกลของโปรตนอลคาลอยด (alkaloid) และเทอรพนอยด(terpenoid) เปนตน สารประกอบฟโนลกหลายชนดมสมบตเปนสารตานออกซเดชน เชน ฟลาโวนอยด กรดฟโนลก และ แทนนน เปนตน สารประกอบฟโนลกทาหนาท"เปนตวขบไลอนมลอสระท"สาคญคออนมล peroxy โดยมกลไก 2 แบบคอ เม"ออยในสภาวะท"มความเขมขนต"าเม"อเทยบกบสารออกซไดซ สารประกอบฟโนลกจะปองกนการเกดปฏกรยาออกซเดชน นอกจากน�อนมลอสระท"เกดข�นในปฏกรยาจะถกทาใหเปนสารท"มความเสถยร ดงน� นจงสามารถปองกนการเกดข�นตอนพลอพาเกชน ได นอกจากน� สารประกอบฟโนลกบางชนดยงทาหนาท"เปนสารคเลต ดกจบไอออนของโลหะเขาไวในโมเลกล เชน เคอรซทน (quercetin) สารประกอบฟโนลกยงทาหนาท"ท�งเปนสารใหอเลกตรอน หรอเปนตวใหไฮโดรเจน และกาจดออกซเจนท"อยในรปแอคทฟ ดวยหนาท"ตางๆ ดงกลาวจงทาใหสารประกอบฟโนลกเปนสารตานออกซเดชน ท"สาคญชนดหน"งในพชท"วไป

วตามนซ มช"อทางเคมวา กรดแอสคอรบค (Ascorbic acid) เปนวตามนท"ละลายไดในน� า จะสลายตวเม"อ

ถกความรอนหรอหากท�งไวในอากาศท"มความช�นนานๆ วตามนซมสมบตเปนสารตานออกซเดชน โดยจะเขาทาปฏกรยากบไฮโดรเจนเปอรออกไซด อนมล hydroxyl และอนมล peroxyl นอกจากวตามนซสามารถเขาทาปฏกรยากบอนมลอสระแลว ยงทาหนาท"เปนตวสงเสรมประสทธภาพของสารตานออกซเดชน ของวตามนอดวย โดยทาใหอนมล α-tocopherol• (TO•) เปล"ยนกลบไปเปน α-tocopherol (TOH) ดงเดม ดงสมการ

TO•+ AH- TOH + A-

8

ซลเนยม เปนสารตานออกซเดชน ทางออม เน"องจากเปนสวนประกอบของเอนไซมท"ทาหนาท"เปนสาร

ตานออกซเดชน มการศกษาวจยท"แสดงวาการใชซลเนยม และวตามนอรวมกนชวยเพ"มประสทธภาพของการปองกนการเกดโรคมะเรงบางชนด ท"กลาวมาน� เปนตวอยางของสารตานออกซเดชน ซ" งพบไดในอาหารตามธรรมชาต เน"องจากสารตานออกซเดชน มหนาท"หลายอยาง เชน ทาหนาท"เปนสารรดวซ (reducing agent) เปนตวขบไลอนมลอสระ จบกบไอออนโลหะท"เรงใหเกดปฏกรยาออกซเดชน ดวยหนาท"ตางๆเหลาน� จงทาใหมผลตอการชะลอหรอยบย �งการเกดปฏกรยาออกซเดชน หรอสามารถหยดปฏกรยาลกโซ และทาใหเปนสารท"มความเสถยร หรอเปนสารท"ไมทาปฏกรยาออกซเดชนอกตอไป หรอเปนสารท"ไมใชอนมลอสระ (non-radical product)

สารตานออกซเดชนสงเคราะห (โอภาและคณะ, 2549) สารตานออกซเดชนท"พฒนาสงเคราะหข�นสวนใหญจะออกแบบใหมโมเลกลขนาดเลก และใช

โครงสรางของสารตานออกซเดชน ท"มในธรรมชาต นามาดดแปลงใหมคณสมบตทางเคมและมฤทธท"ดข�น เชนสารตานออกซเดชนท"พฒนาจากสารตานออกซเดชนจากธรรมชาต โดยพฒนามาจากโครงสรางของวตามนอ และโครงสรางสารโพลฟนอล

Glutathaione (GSH) กลตาไทโอนจดเปนสารตานอนมลอสระในกลมท"มหมไทออล GSH มโครงสรางเปนเปปไทด

ท"ประกอบดวยอะมโน 3 ตว โดยในรางกายมกลตาไทโอนอยใน 2 รปแบบ คอ กลตาไทโอนในรปรดวส (GSH) และกลตาไทโอนในรปออกซไดส คอ กลตาไทโอนไดซลไฟด (GSSH)

GSH ละลายน� าไดดมอยในปรมาณมากในเซลล โดยอยท"ไซโตโซลในปรมาณความเขมขน 1-11 มลลโมลาร และอยในนวเคลยสและไมโตคอนเดรยในปรมาณ 3-15 มลลโมลาร และ 5-11 มลลโมลารตามลาดบ กลตาไทโอนมบทบาทสาคญในการปองกนเซลลจากภาวะถกออกซไดสดงน� คอ

1) เปนโคแฟคเตอรของเอนไซมหลายชนดท"ทาหนาท"กาจดอนมลและการเกดออกซเดช"นไดแก เอนไซมกลตาไทโอนเปอรออกซเดสและเอนไซมกลตาไทโอนทรานซเฟอเรส เปนตน

2) ชวยในการขนสงกรดอะมโนผานพลาสมาเมมเบรน 3) ขจดหรอสลายอนมลไฮดรอกซโดยตรง และเรงการทางานของเอนไซมในการกาจดอนมลลพด

เปอรออกไซดและไฮโดรเจนเปอรออกไซดโดยตรง 4) รดวส อนมลวตามนซและอนมลวตามนอใหกลบอยในรปท"ตานอนมลอสระ

9

Trolox (6-Hydroxy-2, 5, 7, 8- tetramethylchroman-2-carboxylic acid) มสตรโมเลกลทางเคมคอ C14H18O4 เปนอนพนธของวตามนอท"ดดแปลงโครงสรางโดยการเปล"ยนสายอลเคนเปนหมคารบอกซลก มสตรโครงสรางทาใหมความสามารถละลายไดดในน� า แตเน"องจากความสามารถในการละลายน�าไดดดจงทาใหการออกฤทธเรวกวาวตามนอ โดยวตามนอตองใชเวลานานเปนช"วโมงหรอเปนวน ในขณะท" Trolox ออกฤทธเกอบจะทนทในวธการตรวจสอบหลายวธ ในการวจยนยมใช Trolox เปนสารมาตรฐานในการตรวจสอบกจกรรมตานออกซเดชน

Gallic acid (3,4,5-hydroxybenzoic acid) เปนสารประกอบอนทรยท"มสตรโมเลกลทางเคมคอ C7H6O5 Gallic acid เปนสวนประกอบของแทนนน พบมากในองน ใบชา เปลอกไมโอค และพชอ"นๆ โดยท"วไปจะใชเก"ยวกบอตสาหกรรมทางยา (Reynolds and Wilson, 1991) คณสมบตของ Gallic acid คอ สามารถยบย �งเช�อรา เช�อไวรส และมคณสมบตเปนสารตานออกซเดชนไดด

เอนไซมในการควบคมปรมาณสารตานอนมลอสระ (โอภาและคณะ, 2549) โดยธรรมชาตแลวจะมอนมลอสระเกดข�นในเซลลและรางกายหลายชนด มท�งเปนประโยชนและโทษอนประกอบดวย อนมลท"หลดรอดออกมาจากการเผาผลาญออกซเจนเปนพลงงานและในระดบเซลลเอนไซมเปนกลไกสาคญข�นแรกท"ทาหนาท"ควบคมปรมาณอนมลอสระใหอยในสมดล เอนไซมท"สาคญไดแก

1. Superoxides dismutase (SOD) เอนไซม SOD จะทาหนาท"ขจดอนมลอสระท"เกดข�นในรางกาย คอ อนมลซปเปอรออกไซด

แอนไอออน O2⧿⚫

โดยเรงปฏกรยาดสมวเตสในการเปล"ยน O2 ใหเปนไฮโดรเจนเปอรออกไซด

SOD 2O2

+ 2H+ H2O2 + O2

ไฮโดรเจนเปอรออกไซดจะถกกาจดโดยเอนไซมคารตาเลสและเอนไซมกลตาไทโอนเปอรออกซเดส ลกษณะสาคญของเอนไซม SOD คอมโลหะทรานซสซ"นท"บรเวณท"ใชจบซบสเตรท ทาหนาท"ในการออกซไดสและรดวสกลบไปมา

2. Catalase (CAT)

เอนไซม CAT เปนเอนไซมซ" งอยในเปอรรอกซโซมม ฮม คอ ferriprotoporphyrin เปนองคประกอบ โครงสรางเอนไซม CAT ประกอบดวยหนวยยอยของโปรตน ฮม 4 หนวยยอยท"

10

เหมอนกน แตละหนวยมขนาด 60 กโลดลตน การจดเรยงตวของหนวยท�งส" เปนแบบเตทตระฮดรล ดงน�นเอนไซมน� จงมฮมจานวน 4 กลมตอ 1 โมเลกลของเอนไซม มน� าหนกโมเลกลรวมเทากบ 240 กโลดลตน เอนไซม CAT ทาหนาท"เปล"ยนไฮโดรเจนเปอรออกไซดเปนโมเลกลของน� าและออกซเจน โดยใน 1 นาทสามารถเปล"ยนไฮโดรเจนเปอรออกไซด 1 ลานโมเลกลไปเปนน�าและออกซเจน

CAT 2H2O2+ 2H+ 2H2O + O2

ภาวะเครยดออกซเดช"น (oxidative stress)

สาเหตท"ทาใหปลาเกดความเครยด ไดแก อาหาร คณภาพน� า ความหนาแนนในการปลอยปลาในกระชง และส"งแวดลอมท"ไมเหมาะสม ความเครยดมผลทาใหอนมลอสระเปนโมเลกลท"ไมเสถยร ถกปลอยออกมาในรปของโมเลกลท"ไมครบวงจรและวองไวตอการเกดปฏกรยาเคม จงพรอมท"จะทาปฏกรยากบโมเลกลตวอ"น มบทบาทในการกอใหเกดการอกเสบ และการทาลายเน�อเย"อ มผลตอความเส"อมของเซลล ทาใหเกดการตายของปลา ในภาวะท"มสารอนมลอสระมากไมสมดลกบสารตานอนมลอสระจะทาใหเกดภาวะเครยดออกซเดช"น (oxidative stress) เกดข�น โดยอาจเปนผลมาจากการสรางสารอนมลอสระเพ"มข�น และ/หรอมการลดลงของสารและเอนไซมท"ตานอนมลอสระลดลงในตวปลา ภาวะ oxidative stress มสาเหตมาจากสภาพแวดลอมไมเหมาะสม การปนเป� อนจากสารพษหรอโลหะหนก การไดรบอาหารไมเพยงพอ ทาใหเกดการสรางอนมลอสระท"มผลเปนพษตอเซลล (cytotoxic effect) หรอตอ membrane phospholipids ท"มท"วตวปลา อาทเชน การเกด lipid peroxidation สงผลตอการเปล"ยนแปลงการทางานของโปรตนตางๆ ท�งท"อยในเซลลและท"อยท"ผนงของเซลลได เชน ภาวะท"มไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O2) ซ" งเปนสารอนมลอสระตวหน" ง ทาใหมการเพ"มข�นของภาวะ lipid peroxidation จากสาเหตดงกลาวจะสงผลใหเกดการทาลายของไขมน โปรตน และดเอนเอข�น โดยปกตในตวปลาจะมกลไกท"จะลดสารอนมลอสระโดยอาศยเอนไซมท"มบทบาทเก"ยวกบการทาลายสารอนมลอสระ (antioxidant enzymes) ไดแก superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) และ glutathione peroxidase (GSH-Px) เพ"อปกปองเซลลจากภาวะ oxidative stress ได (van der Oost, et al, 2003).

มการศกษาวจยจานวนมากพบวา การเกดลปดเปอรออกซเดช"น (lipid peroxidation, LPO) และภาวะถกออกซไดสมบทบาทสาคญในการเกดและพฒนาของโรค ปรมาณ LPO ท"เกดข�นมากใชเปนดชนบงช� ถงภาวะถกออกซไดสท"มากเกนสมดล วธท"หาผลผลตท"เกดจากการเกด LPO คอ การวดระดบ Malondialdehyde (MDA) ซ" งเปนดชนท"ใชอยางกวางขวางเพราะการหาปรมาณเปนวธท"งายไมซบซอน การหาปรมาณ MDA ท"เกดข�นทาไดโดยการเตมกรดไทโบอารบทรก ในสภาวะกรด MDA จะทาปฏกรยากบกรดไทโอบารทรกท"ไดเปนสารสเรยกวา TBARS (thiobarbituric acid reactive substances) (โอภา และคณะ, 2549)

11

ปลาหนงลกผสมบกสยาม เปนปลาหนงลกผสมรนท" 2 ท"เกดจากการผสมระหวางพอปลาบกกบแมปลาสวาย ไดเปนปลาลกผสม รนท" 1 (F1) ท"สามารถเจรญพนธได และนาพอแมปลาลกผสมรนท" 1 มาผสมพนธกนไดเปนรนลกปลาลกผสม รนท" 2 หรอบกสยาม (F2) ปจจบนปลากลมน�กาลงเปนท"นยมของผบรโภคเน"องจากเปนอาหาร (เกรยงศกด และคณะ, 2555) สขภาพท"มรสชาตอรอย เน� อมคณภาพด และมคณคาทางโภชนาการสงแสดงลกษณะของปลาบกสยามท"นามาใชในการทดลองในภาพท" 2

ภาพท" 2 ปลาบกสยาม

จากความตองการของผบรโภคตอปลากลมน� ท"มเพ"มข�น ทาใหใหเกษตรกรประสบปญหาการผลตปลาใหเจรญเตบโตไดเรวและใหเพยงพอกบความตองการท"มากข�นดงน�นคณะผวจยจงนาสาหรายไกมาเสรมในอาหารปลาเพ"อชวยสงเสรมสขภาพของปลาใหดข�น เน"องจากการเพ"มระบบตานอนมลอสระจากคณสมบตของสาหรายไกจะชวยทาใหปลามภมตานทานด ทนตอสภาพ แวดลอมท"ไมเหมาะสมได ทาใหไมเปนโรคงาย โตเรว อตราการรอดสง ทาใหไดผลผลตปลาท"มคณภาพ ซ" งจะเปนประโยชนตอการเพ"มผลผลตเชงพาณชยและเพ"มศกยภาพในการแขงขนไดเปนอยางด เปนการพฒนาปลาใหเปนอาหารสขภาพ (functional food) ชนดใหม วตถประสงคของการวจยเพ"อศกษาผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมหรอปลาบกสยามท"เสรมสาหรายไก

12

ขอบเขตการวจย ศกษาผลของสาหรายไกตอการเจรญเตบโตและระบบตานอนมลอสระในปลาหนงลกผสมท"

เล� ยงในกระชงไมนอยกวา 12 สปดาห และทาตรวจหากลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไกเปรยบเทยบ 2 แหลง เพ"อเลอกแหลงเกบเก"ยวท"เหมาะสมท"สด

กรอบแนวความคดของโครงการวจย

อปกรณและวธการวจย

1. ศกษาผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมท"เสรมสาหรายไก 2. ศกษาผลตอระบบตานอนมลอสระในปลาหนงลกผสมท"เสรมสาหราย

ไก 3. หากลมสารสาคญของสาหรายไก

เปาหมายและผลผลต การพฒนาสาหรายไกเปนอาหารเสรมสาหรบสตวน�าเพ"อ

เพ"มผลผลตเชงพาณชยและเพ"มศกยภาพในการแขงขน

ผลผลตปลาท"มคณภาพเพ"อเปนอาหารสขภาพ

การเพ"มมลคาปลาหนงลกผสมดวยอาหารเสรมสาหรายไก

13

อปกรณและวธการวจย

อปกรณและเคร"องมอทดลอง

1.ดานการศกษากลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไก 1.1 เคร"องมอและอปกรณ 1.1.1 สาหรายไกแหง 1.1.2 ผาขาวบาง 1.1.3 beaker 1.1.4 hot plate 1.1.5 rotary evaporator 1.1.6 freeze dryer 1.1.7 หลอดทดลอง 1.1.8 spectrophotometer 1.2 สารเคม 1.2.1 folin-Ciocalteu 1.2.2 โซเดยมคารบอเนต 1.2.3 gallic acid 2. ดานการเตรยมอาหารและการเล�ยงปลาหนงลกผสมในกระชง 2.1 เคร"องมอและอปกรณ 2.1.1 กระชงขนาด 1.2 x 1.2 x 1.2 เมตร 2.1.2 สาหรายไกแหง 2.1.3 ปลาหนงลกผสม 2.1.4 เคร"องบดอาหาร 2.1.5 เคร"องอดอาหารเมดจม 2.1.6 เชอก 2.1.7 ไมไผ 3. ดานการวดการเจรญเตบโต 3.1 เคร"องมอและอปกรณ 3.1.1 เคร"องช"งไฟฟาทศนยม 1 ตาแหนง 3.1.2 กะละมง 3.1.3 สวง 3.1.4 ไมบรรทด

14

วธดาเนนการวจย

1. การเตรยมสาหรายไก

1.1 นาสาหรายไกจากกลมแมบาน อาเภอทาวงผา จงหวดนาน มาลางดวยน� าประปาหลายๆคร� งจนสะอาด จากน�นนามาผ"งลมใหมความหมาดพอสมควร แลวนาไปอบท"อณหภม 50 °C จนกวาสาหรายจะแหง 1.2 นาสาหรายไกจากบอเล� ยง ณ ฐานเรยนรปลาบก คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน� า มหาวทยาลยแมโจ มาลางดวยน� าประปาหลายๆคร� งจนสะอาด จากน�นนามาผ"งลมใหมความหมาดพอสมควร นาไปอบท"อณหภม 50 °C จนกวาสาหรายจะแหง

2. การเตรยมสารสกดนPาของสาหรายไก นาสาหรายแหงตดเปนช�นเลกๆ ป"นผสมกบน� ากล"นนาไปตมท" 90-100 °C เปนเวลา 3 ช"วโมง จากน�นกรองเอากากออก นาสวนใสดานบน (filtrate) ไประเหยใหแหงโดยใช rotary evaporator ท"

อณหภม 60°C ภายใตสญญากาศ ทาใหแหงดวยเคร"อง Freeze dry เกบสารสกดน� าของสาหรายท"ไดใน

ตเยน 4°C วธการเตรยมสารสกดน�าของสาหรายไก แสดงในภาพท" 3

สาหรายไกแหงตดเปนช�นเลกๆ ป"นผสมกบน�ากล"น ตมใน water bath ท" 90-100 °C เปนเวลา 3 ช"วโมง แลวกรอง

สวน filtrate ท"ได ระเหยใหแหงโดยใช rotary evaporator

ท"อณหภม 60 °C ภายใตสญญากาศ

ทาใหแหงดวยเคร"อง Freeze dry

สารสกดน�าของสาหรายไก

ภาพท" 3 แผนภมแสดงวธการเตรยมสารสกดน�าของสาหรายไก

15

3. การวเคราะหกลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไก ตรวจหากลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไกเปรยบเทยบแหลงเพาะเล�ยง 2 แหลง เพ"อเลอกสาหรายไกจากแหลงท"เหมาะสมท"สด โดยอางองจากวธการของ Hammerschmidt และ Prat (1978) ดงน� ผสมสารสกด 0.2 มล. กบ 10% Folin-Ciocalteu solution 1 มล. และ 7.5% sodium carbonate solution 0.8 มล. ท�งสวนผสมท"ไดไวนาน 1ชม. ท"อณหภมหอง วดคาดดกลนแสงท" 765 นาโนเมตร คานวณปรมาณกลมสารประกอบฟนอลกโดยเทยบกบ gallic acid (กรม/100 กรม)

4. เตรยมอาหารปลาเสรมสาหรายไก เตรยมสาหรายไกแหง 3 ขนาดคอ 0, 2.5, 5 และ 10% ผสมกบวตถดบในการทาอาหารปลาซ" งประกอบดวย ปลาปน กากถ"วเหลอง ปลายขาว ราขาว และสาหรายไก โดยมปรมาณโปรตน 30 % อตราอาหารท"ใหตลอดการทดลอง 3 % ของน� าหนกตว/วน วนละ 2 คร� ง (09.00-10.00 น. และ 15.00-16.00 น.)

5. การเตรยมปลาหนงลกผสม

ปลาหนงลกผสมอาย 1 เดอน น�าหนกประมาณ 50-60 กรม จากคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน� า มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม โดยนาปลามาพกใหปรบตวในกระชงกอน ใหอาหารสาเรจรปปลากนพชเปนเวลาอยางนอย 7 วนเพ"อใหปรบสภาพ

6. การเตรยมกระชง

ใชอวนมงฟา ขนาดกระชง 1.2x 1.2x 1.2 ลบ.ม. และตดต�งกระชงโดยแขวนใหกระชงลก 1 เมตร และหางกนประมาณ 1 เมตร จานวน 12 กระชง โดยปลอยปลาหนง20 ตว /กระชง

7. ศกษาผลการเสรมสาหรายไกตอการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมในกระชง โดยวางแผนการทดลองแบบ CRD (Completely Randomized Design) แบงการทดลองเปน 4 หนวยการทดลองๆ ละ 3 ซ� า

หนวยการทดลองท" 1 อาหารท"มสาหรายไกเปนสวนผสม 0 เปอรเซนต หนวยการทดลองท" 2 อาหารท"มสาหรายไกเปนสวนผสม 2.5 เปอรเซนต หนวยการทดลองท" 3 อาหารท"มสาหรายไกเปนสวนผสม 5 เปอรเซนต หนวยการทดลองท" 4 อาหารท"มสาหรายไกเปนสวนผสม 10 เปอรเซนต

16

ทกหนวยการทดลองเล�ยงในกระชง ทาการตรวจการเจรญเตบโตเชน น� าหนกท"เพ"มข�น น� าหนกท"เพ"มข�นตอวน อตราการเจรญเตบโตตอวน อตราการและเน�อ จากแตละหนวยการทดลองทก 1 เดอน และเล�ยงเปนระยะเวลานาน 7 เดอนต�งแต ธนวาคมพ.ศ.2554 – กรกฎาคมพ.ศ.2555

การคานวณการเจรญเตบโต น�าหนกท"เพ"มข�น = น�าหนกส�นสดการทดลอง-น�าหนกเร"มตน

น�าหนกท"เพ"มข�นตอวน = น�าหนกส�นสดการทดลอง-น�าหนกเร"มตน

ระยะเวลาเล�ยง

อตราการเจรญเตบโตตอวน (ADG) = น�าหนกปลาท"เพ"มข�น จานวนวน อตราการแลกเน�อ ( FCR ) = น�าหนกของอาหารท"ปลากน น�าหนกปลาท"เพ"มข�น

สถานท"ทาการทดลอง

คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน�า มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม

การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลอตราการเจรญเตบโต ท"ไดจากการทดลองมาวเคราะหทางสถตโดยใชโปรแกรม SPSS/PC version 15 วเคราะหหาคาความแปรปรวนดวย ONE-WAY ANOVAตามดวยการเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉล"ยของแตละหนวยการทดลองเปนรายคดวย Duncan (p<0.05)

17

ผลการวจยและอภปรายผลการวจย

1. การวเคราะหกลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไก ผลการตรวจหากลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายไกเปรยบเทยบกน 2 ฤดกาลจากธรรมชาต และจากบอเล� ยง พบวา สาหรายไกจากบอเล� ยงมปรมาณสารประกอบฟโนลกสงกวาสาหรายไกจากธรรมชาต (16.33 และ 15.95 GAE ตามลาดบ) โดยตารางท" 1 แสดงคาสาหรายไกขนาด 1 กรม มคาเทยบกบสาร gallic acid ในขนาดท"แสดงหนวยเปนมลลกรม (GAE = Gallic Acid Equivalents) ซ" งคา GAE ท"มคามาก หมายถง สารทดสอบมปรมาณสารประกอบฟโนลกมาก อยางไรกตามสาหรายท"เกบจากท�ง 2 แหลงพบวา ปรมาณสารประกอบฟโนลกไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) อกท�งสาหรายไกท"เกบจากบอเล� ยงมปรมาณไมเพยงพอสาหรบการศกษาผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสม ดงน�นในการศกษาคร� งน� จงเลอกใชสาหรายไกจากธรรมชาตมาผสมในอาหารปลา เน"องจากมปรมาณมากและจดหาไดงาย ตารางท" 1 ปรมาณสารประกอบฟโนลกของสาหรายไกท"เกบจากบอเล�ยงและธรรมชาต

สาหรายไก GAE (mg)

บอเล�ยง 16.33 ± 0.17 ธรรมชาต 15.95 ±0.31

ขอมลแสดงคาเฉล�ย ± คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน ( mean± SD) วดจานวน 3 ซ� า GAE = Gallic Acid Equivalents

18

2. การศกษาผลการเสรมสาหรายไกตอการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมในกระชง ผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมตลอดการเล�ยงดวยอาหารเสรมสาหรายไกในระดบ 0%, 2.5%, 5%และ 10% ในระยะเวลา 7 เดอน แสดงในภาพท" 4-7 และตารางท" 2

ภาพท" 4 ผลของการเสรมสาหรายไกตอน�าหนกตวของปลาหนงลกผสม

ภาพท" 4 แสดงผลของการเสรมสาหรายไกตอน� าหนกตว (Body weight) ของปลาหนงลกผสมพบวา ปลาหนงท"ไดรบสาหรายไกท"ระดบ 10% มน� าหนกตวเพ"มข�นเร"มต�งแตเดอนท" 3 จนถงเดอนท" 7 อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05) เม"อเปรยบเทยบกบปลาหนงกลมท"ไมไดรบการเสรมสาหรายไก (สาหรายไกท"ระดบ 0%) และปลาหนงท"ไดรบสาหรายไกท"ระดบ 5% พบวา มน� าหนกตวเพ"มข�นอยางมนยสาคญทางสถต ต�งแตเดอนท" 5 จนถงเดอนท" 7 โดยท"น� าหนกตวของปลาหนงท"ไดรบอาหารเสรมสาหรายไกท"ระดบ 5 และ 10% ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตเม"อเปรยบเทยบกนในเดอนท"5 และ 7 สวนปลาหนงท"ไดรบสาหรายไกท"ระดบ 2.5% มน� าหนกตวเพ"มข�นอยางมนยสาคญทางสถตในเดอนท" 7 เทาน�น

19

ภาพท" 5 ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเพ"มข�นของน� าหนกของปลาหนงลกผสม

ภาพท" 6 ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเจรญเตบโตตอวนของปลาหนงลกผสม

ภาพท" 5 และ 6 แสดงผลของการเสรมสาหรายไกตอการเพ"มข�นของน� าหนก(Weight gain) และการเจรญเตบโตตอวน (ADG) ของปลาหนงลกผสมตามลาดบโดยผลการทดลองในเดอนท" 3 และ 5 มความสอดคลองกบน� าหนกตว (ภาพท" 4) และพบวา ปลาหนงกลมท"ไดรบการเสรมสาหรายไก 10% มWeight gain และ ADG มากท"สดในเดอนท" 7 โดยมความแตกตางจากทกกลมอยางมนยสาคญทางสถต

20

ภาพท" 7 แสดงผลของการเสรมสาหรายไกตอการเปล"ยนอาหารเปนเน�อ (FCR) ของปลาหนงลกผสมพบวา ปลาหนงท"ไดรบอาหารผสมสาหรายไกท"ระดบ 10% มคาFCRนอยท"สดตลอดการทดลอง อยางไรกตามในเดอนท" 5 และ 7 พบวา คา FCR ท"ลดลงในปลาหนงกลมท"ไดรบการเสรมสาหรายไก 5และ 10% ไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต

ภาพท" 7 ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเปล"ยนอาหารเปนเน�อของปลาหนงลกผสม

ตารางท" 2 ผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมท"เล� ยงดวยอาหารเสรมสาหรายไกเม"อส�นสดการทดลอง

Cladophora Body weight (g) Weight gain(g) ADG(g/day) FCR

0% 165.2±7.7a 128.9±4.2 a 0.62±0.02 a 1.72±0.06 a

2.5% 188.3±7.2b 134.7±2.8 a 0.66±0.02 a 1.64±0.04 a

5.0% 257.8±11.9c 204.2±3.9 b 0.98±0.02 b 1.08±0.02 b

10% 282.8±12.6c 226.6±4.1 c 1.08±0.01 c 1.00±0.04 b

คาท"แสดงคอคาเฉล"ย±คาเบ"ยงเบนมาตรฐาน a-cตวอกษรท"ตางกนหมายถง ความแตกตางกนระหวางกลมอยางมนยสาคญทางสถตท" p< 0.05

21

ตารางท" 2 สรปผลการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมท"เล� ยงดวยอาหารเสรมสาหรายไกในเดอนท" 7 พบวา การเล�ยงปลาหนงลกผสมเสรมสาหรายไกระดบ 5 และ10% มน� าหนกตวและคา FCR ในเดอนสดทายเม"อส�นสดการทดลองท"เดอนท" 7 ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตถงแมวาคา Weight gain และ ADG ของปลาหนงท�ง 2 กลมจะมคาแตกตางกนกตาม โดยปลาหนงทกกลมการทดลองมอตราการรอด 100% ดงน�น หากพจารณาจากผลการเจรญเตบโตโดยภาพรวมและการลงทนคาอาหารจากการเสรมสาหรายไก สตรอาหารท"ใชในการเล� ยงปลาหนงลกผสมดวยการเสรมสาหรายไกในระดบ 5% จงนาจะเหมาะสมท"สด ในภาวะท"มสารอนมลอสระมมากไมสมดลกบสารตานอนมลอสระจะทาใหปลาเกดภาวะเครยดออกซเดชน (oxidative stress) ข�น โดยอาจเปนผลมาจากการสรางสารอนมลอสระเพ"มข�น หรอมการลดลงของสารและเอนไซมท"ตานอนมลอสระลดลงในตวปลา เชน superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) และ glutathione (GSH) เปนตน โดยภาวะ oxidative stress มสาเหตมาจากสภาพแวดลอมไมเหมาะสม การเปล"ยนแปลงของฤดกาลท"มผลตออณหภมของน� า การปนเป� อนจากสารพษหรอโลหะหนก การไดรบอาหารไมมคณคาหรอไมเพยงพอตอความตองการ ทาใหเกดการสรางอนมลอสระท"มผลเปนพษตอเซลล (cytotoxic effect) ซ" งสงผลเสยตอสขภาพปลา ทาใหปลาเปนโรคงายและเจรญเตบโตชา (van der Oost, et al, 2003) ดงน�นการนาสาหรายไกมาเสรมในอาหารปลาหนงลกผสมจงชวยทาใหการเจรญเตบโตของปลาด ซ" งอาจเกดจากฤทธชวภาพในการตานอนมลอสระของสาหรายไกท"ชวยเพ"มระบบตานอนมลอสระจงทาใหปลาไมเปนโรคงาย ทนตอสภาพแวดลอมท"ไมเหมาะสมได ทาใหไดผลผลตปลาท"โตดและมคณภาพ ในการศกษาคร� งตอไปโดยจะดาเนนการตอในปท" 2 จะทาการวเคราะหหาระดบของเอนไซมในการปองกนอนมลอสระ เชน เอนไซม SOD, CAT และ GSH เพ"อหากลไกการออกฤทธของสาหรายไกท"ทาใหปลามการเจรญเตบโตด อยางไรกตามจากการศกษาคร� งน� แสดงใหเหนวาสาหรายไกสามารถชวยสงเสรมสขภาพสตวน�าและนาไปใชประโยชนเพ"มประสทธภาพการเล�ยงสตวน�าได

สรปผลการวจย

สาหรายไกมฤทธชวภาพในการตานอนมลอสระและเม"อนามาเสรมในอาหารเมดขนาด 5 และ 10% มผลเพ"มน�าหนกตวปลาอยางมนยสาคญทางสถต และเม"อส�นสดการเล�ยงในเดอนท" 7 พบอตรารอด 100% ทกหนวยการทดลอง ผลจากการศกษาคร� งน�สรปไดวา สาหรายไกมศกยภาพในการนามาใชเปนอาหารเสรมในการเพาะเล�ยงสตวน�าได และหากพจารณาจากผลการเจรญเตบโตโดยภาพรวมและการลงทนคาอาหารจากการเสรมสาหรายไก สตรอาหารท"ใชในการเล�ยงปลาหนงลกผสมดวยการเสรมสาหรายไกในระดบ 5% จงนาจะเหมาะสมท"สด โดยจะทาการศกษากลไกในการออกฤทธของสาหรายไกตอการเจรญเตบโตของปลาหนงลกผสมบกสยามจะทาการศกษาเพ"มเตมตอไปในปท" 2

22

เอกสารอางอง Amornlerdpison,D., Mengumphan,K., Thumvijit,S.andPeerapornpisal,Y.2011. Antioxidant and anti-

inflammatory activities of freshwater macroalga, Cladophora glomerata Kützing. Thai Journal of Agricultural Science, 44(5): 283-291.

Farombi, E.O.,Adelobo, O.A. and Ajimok, Y.R. 2007. Biomarker of oxidative stress and heavy metal level as indicators of environmetal pollution in African Catfish (Clarias gariepinus) from Nigeria Ogun River. Int. J. Environ. Res. Public Health 4(2),158-165.

Peerapornpisal, Y.,Amornlerdpison, D.,Rujjanawate, C., Ruangrit, K. and Kanjanapothi, D. 2006. Two endemic species of macroalgae in Nan river, Northern Thailand, as therapeutic agents. Science Asia 32 supplement 1: 71-76.

Van der Oost, R., Beyer, J., Vermeulen, N. P. E. 2003. Fish bioaccumulation and biomarkers in environmental risk assessment: A review. Envirol Toxic Pharm 13: 57–149.

เกรยงศกด เมงอาพน จตรลดา สอนตะโก และดวงพร อมรเลศพศาล. 2555. ผลของสาหรายสไปรลนาตอการเจรญเตบโตและการเจรญพนธของพอแมพนธปลาหนงกลม Pangasius และการอนบาลลกปลาหนง 4 สายพนธในกระชง.วารสารวจยเทคโนโลยการประมง 5 (2), 12-26.

เกรยงศกด เมงอาพน ดวงพร อมรเลศพศาล สดาพร ตงศร ชนกนต จตมนส ววฒน หวงเจรญ และธนนนท ศภกจจานนท. 2555. คมอการเลPยงปลาบก ปลาสวาย และปลาลกผสม (บกสยาม) เพ"อ

เพ"มมลคา. 35 หนา. ยวด พรพรพศาล.2550. สาหรายไกความรท"วไปและการแปรรปอาหาร. พมพคร� งท" 1. โชตนาพร�น

จากด. จงหวดเชยงใหม. 50 หนา. ยวด พรพรพศาล ฐตกานต ปญโญใหญ ดวงพร อมรเลศพศาล 2555. ฤทธตานอนมลอสระและตานการ

อกเสบของสาหรายเตา. วารสารวทยาศาสตร มข. 40 (1), 228-235.

23

ภาคผนวก การเผยแพรผลงานวจยในการประชมวชาการ