1.BDP_-_DRUŠTVENI_PROIZVOD_I_DOHODAK(3)

5/28/2018 1.BDP_-_DRUTVENI_PROIZVOD_I_DOHODAK(3)

1/87

BDPDRUTVENI PROIZVOD I

DOHODAKDoc. dr Zoran Mastilo


2/87

PREDMET MAKROEKONOMIJE


3/87

Razlika mikroekonomije i makroekonomije.

U dijelu bavljenja mikroekonomijom bavili smo seindividualnim tritima, odnosno tritimapojedinih proizvoda i usluga (penica, automobili,turistikeagencije).

To su bila pitanja potroakog izbora kao i taodreuje visinu cijene pojedinog proizvoda ili

faktora proizvodnje i visinu ponude. Bavili smo sepitanjima maksimuma profita preduzea imaksinuma koristi zapotroaa.


4/87

Nevidljiva ruka trita

Svako radi u svom interesuRazmena povezuje interesepojedinanih privrednih

subjekataCijene su najvaniji indikatori za trinoodluivanje

(Potpuna) konkurencija podie efikasnostupotrebe oskudnih resursa

Savremena ekonomska kriza radja sumnje o

efikasnosti trita


5/87

Poslednja tri naela: Opte okolnosti

ivotni standard zavisi od produktivnosti i

lokacije na svetskom tritu Insitucije uredjuju poslovanje u svakoj privredi i

smanjuju neizvesnost

Privredne odluke imaju multiplikativne efekte idugoroneefekte


6/87

ivotni standard zavisi od produktivnosti

Bruto domaiproizvod meri ivotnistandard

U svetu ne postoji ravnomerna raspodela BDP-aNajbogatije zemlje su, medjutim, najproduktivnije

Blizina razvijenim tritima je, takodje, znaajna jer

smanjuje transakcione trokovetrgovine i investiranja


7/87

U makroekonomiji je pogled mnogo iri. Ovdje sebavimo ekonomijom kao cjelinom. Kada je u pitanjuodnos ponude i tranje, ovdje se ne bavimo tritima

pojedinanih proizvoda, nego ukupnom ponudom najednoj, i ukupnom tranjom,na drugoj strani. Drugimrijeima, u makroekonomiji se bavimo agregatnomponudom i agregatnom tranjom.

Kada govorimo o cijenama, ne govorimo o cijenamapojedinog proizvoda ili usluge, nego o cijena cjeline, ooptemnivou cijena.

Cijene su vezane ne samo za obim proizvodnje nego iza monetarno trite, pa se postavlja i pitanje nivoainflacije.


8/87

Makroekonomija se zapravo bavi:

ukupnim obimom proizvodnje dobara i usluga,

ukupnom tranjom za ovim proizvodima iuslugama,

ukupnom zaposlenosti i nezaposlenosti,

optim nivoima cijena,

platnim bilansom,

stopom ekonomskog rasta.


9/87

Ciljevi makroekonomije:

maksimalan rast proizvodnje,

ostvarenje pune zaposlenosti,

stabilne cijene i

ravnotea uvoza i izvoza.


10/87

Maksimalan rast proizvodnje. Postoje dva nainaza mjerenje bruto drutvenogproizvoda. Nominalni

BDP izraava se u tekuim cijenama, a realni ustalnim cijenama, ime rast realnog BDP zapravoizraavarast fizikogobima proizvodnje.

Bruto drutveni proizvod (BDP), predstavljaukupno proizvedenu koliinumaterijalnih dobara iizvrenih usluga u jednoj dravi (drutvenojzajednici) tokom jedne godine.

BDPse moe izraziti:

Naturalnoili koliinski

Vrednosno(u novcu)


11/87

Potrebno je razlikovati potencijalni od realnogBDP.

Potencijalni BDPpredstavlja mogunost proizvodnje.

Dva su kljuna faktora koja utiu na rast potencijalnogBDP:

porast resursa i

porast efikasnosti koritenja raspoloivih resursa.Realan BDPje ispod potencijalnog.

Kada je kretanje nizbrdinoblago, kada kratko traje i kada

je udaljenost od potencijalnog BDP mala, to stanje uprivredi se naziva recesijom, a kada je kretanje okomitije,

kada dugo traje i kada je udaljenost od potencijalnog BDP

velika, stanje u privredi se naziva depresijom.


12/87

Odnos potencijalnog i realnog BDP mogao bi se

grafiki prikazati na sljedei nain:

Realni BDP

VRIJEME

BDP


13/87

Nominalni BDP, I stope rasta realnog BDP-a u BIH

Izvor: Centralna Banka BIH, Godinji izvjetaj 2010, str.14

19.272

21.788

24.717

24.004 2

4.75

0

5

10

15

20

25

30

2006 2007 2008 2009 2010

umilijardamaKM

Nominalni BDP (l.

6.0% 6.2% 5.7%

-3.0%

0.9%

Stopa rasta realnog BDP-a (d. skala)

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

Ovaj grafikiprikaz pokazuje, da je BDP u BIH od 2006. do 2008.godine imao rast, a dolaskom globalne krize u 2009. godini, BDP je

imao smanjenje, dok je u 2010. godini, imao blagi oporavak, te 2012.,

2013, oekujese blagi rast.


14/87

Realni BDP, godinja stopa rasta

2009 2010 2011 2012

Svijet -0.5 5.0 4.4 4.5

SAD -2.6 2.8 2.8 2.9

Zona eura -4.1 1.7 1.6 1.8

Japan -6.3 3.9 1.4 2.1

Centralna i Istona Evropa -3.6 4.2 3.7 4.0

BiH -3.1 0.8 2.2 4.0

Izvor: World Economic Outlook, IMF, Apr 11

Ova analiza pokazuje pad BDP-a, od 2009. i procjene

rasta u 2010., 2011., i 2012. godini, u svijetu, SAD-u,

Zoni eura, Japanu, Centralnoj i IstonojEvropi i BIH.


15/87

Projekcija razvoja: stope rasta BDP

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Svet Euro zona SAD Srbija


16/87

Osnovni makroekonomski indikator i RS 2006 - 2010

POKAZATELJ

PERIOD

2006. 2007. 2008. 2009. 2010.

Broj stanovnika u RS (procjena) 1.443.709 1.439.673 1.439.673 1.435.179 1.433.038

Nominalni BDP (u 000 KM) 6.543.726 7.350.985 8.489.287 8.243.265 8.306.974

Realna stopa rasta (u %) 5,8% 6,7% 6,2% -2,8% 0,8%

Broj zaposlenih 252.227 258.209 259.205 253.665 247.388

Broj nezaposlenih 143.219 139.825 135.102 139.536 145.343

Prosjenaneto plata (u KM) 520 585 755 788 784

Stopa rasta industrijske proizvodnje 19,1% 1,4% 16,8% 19,0% 5,0%

Izvoz (u 000 KM) 1.540.236 1.671.601 1.921.837 1.672.915 2.177.809

Uvoz (u 000 KM) 2.760.163 3.347.925 4.146.519 3.567.104 4.053.076

Saldo robne razmjene (u 000 KM) -1.219.927 -1.676.324 -2.224.682 -1.894.189 -1.875.267

Pokrivenost uvoza izvozom 55,8% 49,9% 46,3% 46,9% 53,7%

Inflacija (potroakecijene, %) 6,4% 1,1% 7,2% -0,4% 2,5%

Strane direktne investicije(u 000 KM) 103.223 1.946.688 165.675 104.500

Izvor: Privredna Komora Republike Srpske - www.komorars.ba


17/87

BDP (u 000 KM) I BDP PER CAPITA (KM)

2006-2010

6,543,726

7,350,985

8,489,287

8,222,974

8,306,974

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,000

9,000,000

10,000,000

2006 2007 2008 2009 2010

BDP

4533

5106

59065730 5797

BDP per capita

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

Izvor: Republiki zavod za statistiku Republike Srpske


18/87

STOPA REALNOG RASTA BDP (u %), ZA

PERIOD 2006-2010

5.8

6.76.2

-2.8

0.8

-4.0

-2.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

2006 2007 2008 2009 2010



19/87

STRUKTURA BDP RS U 2010. GODINI


12.4%

10.7%

8.9%

7.0%

5.1%4.8%

51.1%

Trgovina na veliko i malo

Poljoprivreda, lov i umarstvo

Preraivaka industrija

Saobraaj, skladitenje i komunikacije

Proizvodnja i snabdjevanje elektrinomenergijom, gasom i vodom

Graevinarstvo

Ostalo


20/87

U Saveznoj Republici Njemakoj, npr., odnospotencijalnog i realnog BDP je sledei:


21/87

Razlika izmeu potencijalnog i stvarnog BDPnaziva sejaz(odnosno GAP).

Ostvarenje pune zaposlenosti .Osnovna je potreba

ljudi da rade, te vlada koja ne moe da zaposlisvoje ljude, ne treba ni da vlada.

Stopa nezaposlenostije postotak radne snage koja

ne moe da nae zaposlenje.


22/87

Stabilne cijene.Cilj je da se odre stabilne cijene naslobodnom tritu,odnosno da se odrestabilne cijenena osnovi odnosa ponude i tranje, sa to je moguemanjim uplitanjem drave.

Kretanje optegnivoa cijena mjeri se indeksom cijenana malo.

Rast cijena se mjeri stopom inflacije koja se dobije

kada se od indeksa cijena ove godine oduzme indeks

cijena prosle godine i razlika podijeli sa indeksom

cijena izprolegodine, tepomnoisa sto.

Stopa inflacije = 100

godineprolecijenaindeks

godineprolecijenaindeksgodineovecijenaindeks


23/87

-50

0

50

100

150

200

250

300

Inflacija malopr.cene XII/XII 38.7 14.2 7.2 13.7 17.7 7.3 11.0 8.6 6.6 10.5 13.5 247

BDP - rast na pret. god 5.6 3.9 2.4 8.3 5.6 5.2 6.9 5.5 -3.1 1.5 4.18 57

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Prosek

2010/00

Kumul.

rast

2010/00

Uporedni prikaz inf laci je merene rastom maloprodajnih cena kao

i stopa rasta BDP na prethodnu godinu, prosenog ikumulativnog rasta 2010/2000.


24/87

Poeci druge decenije XXI veka su, za Srbiju, uznaku ogromnog rizika od rastue inflacije i opteekonomske nestabilnosti, daljeg pada dinara.Opasnost od kratkorone upotrebe sredstava odprodaje Telekoma, velika iskuenja vlade u

suoavanju sa trajkovima zaposlenih u javnimslubama i sve to u situaciji kada su godinjianuiteti za servis stranog duga dospeli do nivoa

jedne desetine BDP-a. Stopa nezaposlenosti je bilau padu kratko vreme nakon 2007. da bi u vreme

krize opet eskalirala, ka vrednosti od ak preko19%.

P i i j S bi j l b l j k k i


25/87

78

80

82

84

86

88

90

92

94

96

Srbija

Srbija 91 85 93 96

2007/8 2008/9 2009/10 2010/11

Na slicidata je grafika informacija o tome da je Srbija nakonblagogpoboljanjapozicije na globalnoj rang listi 2008/9. kadaje dospela na 85. poziciju, u svim kasnijim vrednovanjima

padala sve do 96. mesta, od ukupno 136 zemalja za 2010/11.

Pozici je Srbi je u globalnoj konkurentnosti na

osnovu godinjih izvetaja WEF

R l ti i i j l b l j k l i k k t ti


26/87

Na osnovu pozicije ukupno 12 pojedinih stubova kojiuslovljavaju bolju ili slabiju meunarodnu konkurentnost, evo

prikaza najslabije ocenjenih indikatora za Srbiju na skali WEF.

Relativne pozicije u globalnoj skali konkurentnosti

(prema WEF) Srbije i nekih zemalja u okruenju tokomproteklih etiri godine

0

20

40

60

80

100

120

2007/8 39 82 79 57 94 109 91 106

2008/9 42 65 76 61 89 108 85 107

2009/10 37 62 76 72 84 96 93 109

2010/11 45 49 71 77 79 78 96 102

Slovenija Crna Gora Bugarska Hrvatska Makedonija Albanija Srbija BIH


27/87

Stubovi Rang od ukupno

139 zemal ja

1. Institucije 120

3. Makro-ekonomsko okruenje 109

6. Efikasnost trita dobara 125

7. Efikasnost trita rada 1021

1. The Global Competitiveness Raport, World Economic Forum, Geneva,

Switzerland 2010 Table 4: Global Competitiveness Index 20102011 rankings and

20092010 comparisons,


28/87

Srbija i svet: BDP tokom poslednje dve decenija sa

projekcijama za narednu (4,5% rasta - plavi i 5,8% -

crveni indikator i)

0

50

100

150

200

250

Svetska privreda 100 100 102 104 106 111 115 122 126 128 130 133 136 139 142 146 151 156 163 169 163 165 169 174 179 185 190 196 202 208 214 220

BDP/DP Srbije (pret. SCG) 100 92 82 60 42 43 45 48 51 52 42 45 47 49 51 55 59 64 69 73 71 75 78 82 86 89 94 98 102 107 112 117

Optimisticka varijanta 75 79 84 89 94 99 105 111 118 124 132

198

9 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

200

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

201

0 11 12 13 14 15 16 17 18 19

202

0


29/87

Ako se dogodi opti pad cijena, onda je rije odeflaciji.

Ravnoteauvoza izvoza.

Razlika izmeu izvoza i uvoza naziva se netoizvoz.Kada je vrijednost izvoza veaod vrijednostiuvoza, onda je neto izvoz pozitivan, odnosno radi

se o trgovinskom suficitu. Trgovinski deficit jestanje u platnom bilansu kada je vrijednost uvoza

veaod vrijednosti izvoza.


30/87

I nstrumenti ekonomske poli tike.

Uglavnom se odnose na etiri instrumenta,odnosno etiri politike koje provodi drava:

fiskalna politika, monetarna politika,

meunarodna ekonomska politika i

politika dohodaka.


31/87

F iskalna politika.Dvije su strane sa kojih fiskalnapolitika utie na privredni razvoj, odnosno rastdohotka.

Monetarna politika je drugi moni instrumentmakroeko-nomske politike. To je upravljanjeponudom novca, uslovima kreditiranja i

bankarskim sistemom.Meunarodna ekonomska politika. Nunostukljuenja u meunarodnu razmjenu daje posebanznaaj ovom instrume-ntu makroekonomskepolitike.

Politika dohodaka. Djelovanje vlade putemdirektne kontrole na visine cijena i nadnica,

poznato kao politika dohodaka.


32/87

MAKROEKONOMSKA RAVNOTEA


33/87

U okviru mikroekonomske analize upotrebljavalismo krivu ponude, krivu tranje, kako bi odredili(analizirali) cijene i koliine pojedinanihproizvoda.

Agaregatna tranjaje tranjasvih dobara i usluga uodreenoj ekonomiji za vrijeme od jedne godine.To je suma potronje gdje se sva dobra sabiraju(agregiraju) u jedno jedino dobro (AD) koje seonda, prema namjenama troe za zadovoljenje

potreba stanovnitva(C), za investicionupotronjuu privredi (I), zapotronjudrave(G) i neto izvoz(X-M).

AD = C + I + G + (X - M)


34/87

Kriva agregatne tranjepokazuje sve koliine dobarakoje su potroai spremni da kupe po razliitim

cijenama.Agregatna ponuda je ukupna vrijednost svih finalnih

dobara usluga koje je privreda spremna da ponudi u

odreenomvremenu, uglavnom za godinu dana.

Kriva agregatne ponudepokazuje sve koliineoutputakoje su preduzea spremna da isporue po razliitimcijenama (P).

Funkcija agregatne ponude je tako proizvodna

funkcija:

AS = f (P,L,K,G.S,T).


35/87

Uravnoteenje je postignuto kada je agregatnaponuda jednaka agregatnoj tranji(AS = AD), kadani kupci ni prodavci ne eleda promijene to stanje.

Makroekonomska ravnotea je kombinacija optegnivoa cijena i agregatnog proizvoda kojim semaksimalno zadovoljavaju potrebe i kupaca i

prodavaca.

P


36/87

U potpunijoj ekonomskoj interpretaciji makroekonomskaravnotea znai zapravo stanje kada nemamo snage dadostignuti nivo realnog bruto drutvenog proizvoda

pomjerimo na vie. To znai da je ravnoteu mogue

ostvariti na svakom nivou privrednog razvoja.

50

100

150

200

250

0

AS G

AD

AD E

ADP

10000 20000 250000 Y

ind

ekscijenazasve

robe

potencij

alnibruto

drutve

niproizvod

realni bruto drutveni proizvod


37/87

MJERENJE DRUTVENOGPROIZVODA I DOHODKA


38/87

Kruni tok u privredi. Osnovna karakteristikasavremene privrede je u visokoj podjeli rada i

intezivnoj razmjeni proizvoda.

Domainstva

Banke

Vlada

Inostranstvo

PreduzeaDohodci

Potronja

tednja Investicije

Porezi Porezi

Transferna

plaanjaSubvencije i

potronja Vlade

Uvoz Izvoz


39/87

Krunitok izmeupreduzeai domainstvabeztednje.Najintezivnija razmjena se odvija izmeupreduzeai domainstva.

Domainstva su vlasnici faktora proizvodnje, koje

iznajmljuju preduzecima u cilju proizvodnjeodreenihroba.

Preduzea, na drugoj strani, proizvode robe koje

prodaju domainstvima, za iju kupovinudomainstvatroeostvarene dohotke (robni tok).


40/87

Kruni tok izmeu preduzea i domainstavaukljuujui i tednju. Ovo usaglasavanje tednje

(domainstva) i investicija (preduzea) u vezi savisinom kamatne stope, obzirom da za to

usaglaavanje postoji vremenski pomak, predstavljaosnovu talasanja privrede, odnosno formiranja

konjuktornih (poslovnih) ciklusa.

Krunitok izmeupreduzea,domainstavai drave.

Kruni tok izmeu domainstava, preduzea iinostranstva. Ovaj dio ukupnog krunog toka seostvaruje po osnovu uvoza, odnosno izvoza.


41/87

Sadraj pojmova drutveni proizvod i nacionalnidohodak. Drutveni proizvod, odnosno drutvenibruto i drutvenineto proizvod predstavlja polaznipojam mjerenja ekonomskog uspjeha odreeneprivrede. To je zbir trinihvrijednosti svih flnalnihdobara i usluga.

U finalna dobra i usluge ubrajaju se:

potrona dobra koja slue konanom

zadovoljenju konanihpotroaai ostvarene investicije.

U raunne ulaze takozvana intermedijarna dobra.


42/87

Bruto investicije predstavljaju vrijednost svihproizvodnih investicionih dobara u godini dana;

Neto investici jesu bruto investicije umanjene zaamortizaciju. Ako se od bruto drutvenogproizvoda oduzime amortizacija dobije sedrutveni neto proizvod ili samo drutveniproizvod kao pouzdanija mjera nacionalnogbogatstva;

Nacionalni dohodak;

dohodak stanovnitva;

rapoloividohodak domainstva.


43/87

Ako sve ovo sumiramo, dobijamo sljedei pregled:

Ukupna vrijednost prodaje (po trinim cijenama).- Vrijednost nabavki od strane preduzea= Bruto drutveni proizvod po trinim cijenama- Amortizacija

= Drutveni (neto) proizvod po trinim cijenama- Indirektni porezi

+ Subvencije

= Nacionalni dohodak ili drutveni neto proizvod po trinim cijenama- Profit preduzea- Direktni porezi preduzea- Iznos socijalnog osiguranja koji plaaju preduzea+Subvencije

= Dohodak domainstva (stanovnitva)- Direktni porezi graana- Iznos socijalnog osiguranja koji plaaju radnici= Raspolozivi dohodak domacinstava.


44/87

Metodi obraunadrutvenogproizvoda:

proizvodni metod (raun trokova faktora uproizvodnji),

dohodni metod (raunraspodjele) i

potronimetod (raunupotrebe).


45/87

Proizvodni metod

Redni

brojNaziv privredne grane

Drutveni proizvod utekuim cijenama u

godini XX

1.2.

3.

4.

Poljoprivreda, umarstvo, ribarstvoIndustrija

Trgovina i saobraajUsluge (obrazovanje, finansijske usluge i sl.)

1002000

1000

1500

5.

6.

Bruto vrijednost proizvoda

Drava (plate dravnih slubenika)Domainstva (plaanje posluge)

4600

1000

300

+Nacionalni dohodakIndirektni porezi

5900650

Bruto drutveni proizvod po trinim cijenama 6550

Bruto drutveni proizvod je veliina je ne samo

vremenski (godinu dana) nego i teritorijalnoodreena. To je ukupna vrijednost stvorena nateritoriji odreene zemlje bez obzira da li jestvarali domaiili strani graani.


46/87

Dohodni metod. Poseban interes za ovaj metod

obrauna drutvenog proizvoda je pitanjeraspodjele.

Pri tome se posebno misli na:

dio radnih dohodaka, odnosno dio koji pripada

radnicima u formi nadnica, i

dio neradnih dohodaka koji pripada vlasnicima

kapitala (kamate, rente, profiti).


47/87

Raniji primjer dobija sledei oblik obrauna pometodu dohotka.

Drutveni proizvodu tekuim cijenama

- Dohoci od rada ("radni dohoci") 3500

- Dohoci od imovine i preduzetnitva

(dohoci ostalih faktora ,,neradni dohoci") 1500Nacionalni dohodak 5000

+ Indirektni porezi

} +550

- Subvencije

Drutveni proizvod po trinim cijenama 5550

+ Amortizacija 1000

Bruto drutveni proizvod po trinim cijenama 6550

P i d O j d j j d


48/87

Potroni metod. Ovaj metod mjerenja, odnosnoobra-una drutvenog proizvoda odnosi se natroenje,odnosno na njegovu konanuupotrebu.

Drutveniproizvodpo tekuim cijenama

- Potronja stanovnitva 2500- Potronja drave 1000- Investicije 1500

Potronja u zemlji 5000Izvoz 2550

Uvoz 1000Neto izvoz +1550

Drutveni proizvod po trinim cijenama 6550


49/87

Drutveni proizvodkao pokazatelj stepena

ekonomske razvijenosti.

100promjena realnog DP

Stopa rasta= realni DP u prethodnoj godini


50/87

Zemlja $ Per capita Zemlja 1996 u $Per capita

Luksemburg 45360 Kanada 19020

vajcarska 44350 Irska 17110

Japan 40940 Izrael 15870Norveka 34510 panija 14350Danska 32100 Grka 11460

Njemaka

28870

Portugal

10160

SAD 28020 eska Republika 4740Francuska 26270 Turska 2830vedska 25710 Jordan 1650Finska

23240

Egipat

1080

Austral ia 20090 Indonezi ja 1080Itali ja 19880 Bol iv i ja 830V.Britanija 19600 Mozambik 80


51/87

Privredni rast nije bez limita, neogranien.

Ogranienjasu:

u rastu stanovnitva,

u rastu eksploatacije prirodnih bogatstava i u rastu zagaenostiivotnesredine.


52/87

RASPODJELA DOHODKA


53/87

Definicija i znaenje. Problem raspodjele je jedno

od najkontroverznijih pitanja, u ekonomiji, esto

nazvan i konf l ikt raspodjele.Ukoliko bi se pojam pravedne raspodjele

izjednaio sa pojmom jednakosti, odmah se dolazi

u sukob sa ekonomskom efikasnosti.

Raspodjelu dohotka je mogueposmatrati:

na nivoupreduzea, na nivou stanovnitvai

na nivou drave.


54/87

Postavi li se pitanje koji dio dohotka pripada

pojedinim domainstvima, dolazi se do raspodjeledohotka meu grupama domainstava ilipojedinaca, odnosno do personale raspodjele

nacionalnog dohotka.

Posmatra li se problem raspodjele dohotka sa

stanovita uticaja drave, imamo sekundarnuraspodjelu dohotka.


55/87

Funkcionalna raspodjela dohotka.

Procentualno uee nadnica u nacionalnomdohotku:

godina SR Njemaka Velika Br itani ja1950

1965

1991

1993

71

-

66

-

-

76

-

65


56/87

Personalna raspodjela nacionalnog dohotka.

Raspodjelu dohotka na pojedince mogue je

posmatrati sa stanovita grupisanja u pojedinesocijalne grupacije. Mogueje obaviti posmatranjei sa stanovita uea u pojedinim intervalnimdohodovnim grupama.

Razlikovanja uea u raspodjeli bogatstva idohotka takoe zasluupanju. Pod dohotkom se

podrazumijevaju ukupna godinja primanja unovcu koja mogu dapotiuod rada (nadnice) ili odvlasnitva(kamate, dividende). Bogatstvo se sastojiod neto vrijednosti imovine u odreenomvremenu.


57/87

Mjerenje nejednakosti .Dva su osnovna metoda za

mjere-nje personalne nejednakosti u raspodjelidohotka: Lorencova kriva i Dinikoeficijent.

Lorencova kriva Dijagonalna kriva (45)pokazuje ravnomjernu raspodjelu dohotka (20%

stanovnitvauiva20% dohotka i sl.).

Koeficijent koncentracije dohotka nazvan je Ginikoeficijent (ABC/ABD).

L k i


58/87

Stanovnitvo

100%

75%

50%

25%

20%

0 25% 50% 75% 100%

Dohodak

Lorencova kr iva

Gini koefici jent


59/87

Stanovnitvo

100%

75%

50%

25%

0 25% 50% 75% 100%

Dohodak

B

C

A

D

Gini koefici jent

D h d t kt d


60/87

Dohodna struktura drutva

Dohodovni

razred

(%) svih

domainstava

(%) ukupnog

dohotkaprimljenog od

strane

domainstavaovog razreda

Stvarna

raspodela(%) od ukupnog

dohotka

Najniapetina 20 4 4Druga petina 20 9 13

Treapetina 20 15 28

etvrtapetina 20 24 52

Najviapetina 20 48 100

3% najbogatijih 5 20 -

Izvor: na osnovu Samjuelson, Nordhaus, Ekonomija, op. cit. str. 383

100


61/87

Procenat stanovnitva

Procenatdohotka

100

80

60

40

20

20 40 60 80 100

Linija potpune dohodnejednakosti

Lorencove

kr ive

I II

Lorencova kriva, na osnovu tabele dohodnih

razreda: Imanje nejednakosti (levo); i II -

vee nejednakosti dohotka (desno)

Ek k j d k ti lj i t


62/87

Ekonomske nejednakosti zemalja irom svetakrajem XX veka.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Gini koef. nejednakosti (0-100) 22 23 23.5 23.8 24 29 30.5 31 32 35 37 47

eka

(1992)

Austra

lija

(1994)

Finska

(1995)

Belgija

(1994)

veds

ka

(1995)

Maar

ska

(1991)

Nema

ka

(1994)

SAD

(1979)

Poljsk

a

(1995)

UK

(1995)

SAD

(1997)

Rusija

1995)


63/87

G =povrina izmeu Lorencove krive i krive od 45

povrinaispod lini je od 45

Di t ib ij d h tk d b i lj i Gi i


64/87

Distribucija dohotka u odabranim zemljama i Gini

koeficijent u 1970. godini:

Zemlja etvrtine Ginikoeficijentdonja druga trea etvrta

Finska 10,8 26,4 45,6 68,6 0,207

Belgija 10,2 25,0 43,5 66,4 0,235

Holandija 10,1 24,5 42,5 65,3 0,268

Njemaka 9,8 24,2 42,5 65,3 0,250Norveka 9,8 24,9 43,7 66,7 0,234

vedska 9,5 25,3 44,8 68,2 0,220

Francuska 8,3 21,8 39,1 61,6 0,296

Italija 8,0 20,7 38,0 61,2 0,310

vajcarska 8,0 21,0 37,8 58,9 0,323V. Britanija 7,5 20,5 38,2 61,8 0,304

panija 7,4 20,1 37,5 60,2 0,320

SAD 5,7 18,0 35,7 60,2 0,341

Izvor: Case K., 1999; 399


65/87

Primama i sekundarna raspodjela dohotka.

Primarna raspodjela dohotka se odvija pododluujuim uticajem trita. Na njemu preduzeaprisvajaju odreenukupan prihod koji u sebi moeda sadriprofit ili, ak,gubitak.

Kada je rijeo preraspodjeli putem poreza, onda segovori o tkzv. sekundarnoj (dravnoj) raspodjelidohotka. Dakle, sekundarna raspodjela je

raspodjela izmeupreduzea i drave, a sredstvaubrana tako slueoptedrutvenimprobama.


66/87

Primanja draveu periodu 1972 - 1994. godine:

GodinaUkupna potronja

drave (% od BDP)

Uee (% od BDP)

porezaDoprinosa za socijalno

osiguranje1972

1994

23,66

53,46

24,40

27,42

13,64

21,61

Izvor: Woll A., 1998; 475

P t d i t i l


67/87

Procentno uee domainstava u nacionalnomdohotku rangirano u petine dohodovne grupe u V.

Britaniji:

Petine dohotkaOstvareni (predporeski)

dohodakPost-poreski dohodak

donja petina

druga petinatrea petinaetvrta petinapeta petina

2,0

7,016,0

26,0

50,0

6,6

11,016,0

23,0

44,0

Sva domainstva 100,0 100,0

Gini koeficijent (u %) 51% 39%

Izvor: Hardwick P., 1994; 591

Efekat preraspodjele je idlji


68/87

Efekat preraspodjele je vidljiv.

Ukoliko se ovo prikae grafiki kao kumulativna

distribucija dohotka, dobiemo:

Stanovnitvo

100%

80%

60%

40%

20%

20 40 60 80

100

Predpore

ska

raspodjel

a

Dohodak Nakon oporezivanja

smanjile su se nejednakosti

u raspodjeli. Lorencovakriva sa krivom

ravnomjerne raspodjele

dohotka zatvara, poslije

oporezivanja, manjupovrinu nego to je onabila prije oporezivanja.


69/87

AGREGATNA TRANJA INACIONALNI DOHODAK


70/87

Znaenjeagregatne tranje. Ukupna (godinja)

vrijednost proizvoda i usluga koju proizvedupreduzeau jednoj zemlji predstavlja realni domaidrutveni proizvod (Y) ili agregatni output(proizvod). On obuhvata usluge, potrona iinvesticiona dobra.

Adam Smit, osniva klasine ekonomske teorije,

poaoje od pretpostavke o samoregulaciji trinogprivrednog sistema.

Tranja za potronim dobrima;


71/87

Tranjazapotronimdobrima;

Funkcijapotronjei tednje.

Osnovni faktori potronjesu:

raspoloivi dohodak domainstva, raspoloiva imovina kojom domainstvo

raspolae,

visina kamatne stope, ivotna dob,

procjene budunosti.

Raspoloivi dohodak domainstva.


72/87

Raspoloivi dohodak domainstva.

Bruto dohodak

+ transferni dohodak (npr. djeiji dodatak)= ukupan dohodak

- direktni porezi (npr. porez na dohodak)

= raspoloivi dohodak (za potronju ili tednju)

Postoje razlike u troenju permanentnog i povremenog(tranzitnog) dohotka .Osnovna karakteristikapotronjepermanentnog dohotka jeda se radi o normalnom, odnosno planiranom nivou

potronje,odnosno tednje.Povremeni (transferni) dohodak, troise na drugaijinainod permanentnog. Potronjaovog dohotka uglavnom nijeu nekoj vezi sapotronjompermanentnog dohotka.

Imovina kojom domainstvo raspolae.


73/87

j p Domainstva priblinog nivoa tekuihdohodaka, ali razliitog bogatstva (visineimovine) razliitoeseponaatiupotronji.Visina kamatne stope. Vie kamate e uticatina porast tednje, odnosno na smanjenje

potronje.ivotna dob je takoe jedan od uticajnihfaktorapotronje.

Procjene budunosti. Oekivani rast cijena ubudunosti uticae da se donese odluka da sevie troi, a da se manje tedi. Pojava novih

proizvoda moeda utiena porastpotronje.

Funkcija potronje. Potronja je funkcija dohotka,


74/87

Funkcija potronje.Potronja je funkcija dohotka,odnosno potronja i tednja su u neposrednojzavisnosti od visine dohotka:

C = f(Y).

To je takozvana hipoteza apsolutnog dohotka.

Prosjena potronjaje pokazatelj uea obimapotronje u drutvenom proizvodu.

Rije je o graninoj sklonosti ka potronji, odnosnoprirastu potronje na jedinicu prirasta dohotka.

Svaki porast dohotka (Y) dovodi do rastapotronje za iznos b x Y , odnosno C=b>Y, (b)je C/Y.

Pretpostavimo sljedei primjer:


75/87

Pretpostavimo sljedeiprimjer:

Ako ovo grafikiprikaemo, dobiemo sljedeu

sliku:

Y C S

0

100200

300

40

120200

280

-40

-200

20

Funkcija potronje ima u vidu vezu potronje i dohotka;


76/87

j p j p j

Funkcija investici ja. Investicije su upotreba, odnosnoaktiviranje tednje:

I = S

Poetna tekoa investicija je u vremenu trajanja.

I =

Potroaka tranja. Procjene o visokoj potroakoj tranji ipovoljnim cijenama odreene robe, vaan su podsticajpreduzeima za investiranje. To je princip akceleratora, gdjesu investicije funkcija prirasta potronje:

I =

Kamatna stopa. Investicije su opadajua funkcija kamatnestope. Ova razlika izmeu godinjeg prihoda i godinjegtroka je godinji neto profit.

C


77/87

VISINA RAVNOTENOG DOHODKA

Potronja i investici je;


78/87

Potronjai investici je;

Visina ravnotenog dohotka u privredi bez

investicija.Stanje ravnotenog dohotka je dostignuto kada jeagregatna tranjajednaka agregatnoj ponudi.

Stanje ravnotenog dohotka pokazuje krivu od 45.


79/87

Stanje ravnotenogdohotka pokazuje krivu od 45 .Agregatna ponuda, odnosno visina nacionalnog

dohotka (Y) u svakoj taki ove krive jednaka jeiznosu tranje za proizvodima, odnosno iznosupotronje (C). Suma faktorskih dohodaka jednakaje vrijednosti proizvodnje.

Ravnoteno stanje, odnosno ravnoteni nacionalnidohodak podrazumijeva puno koritenje faktoraproizvodnje.

Visina ravnotenog dohotka u privredi sainvesticijama. Kako je kamata odluujui faktorvisine investicija, pretpo-stavimo da je fiksna.


80/87

Ako prethodnu tabelu dopunimo iznosom za

investicije, ona eizgledati:Y C S I

0

100

200

300

40

120

200

280

-40

-20

0

20

10

10

10

10

Grafiki prikaz ove tabele izgleda ovako:


81/87

U privredi bez investicija ukupna agregatna tranja se odnosilasamo na nivo potronje stanovnitva (C). U privredi sainvesticijama nivo agregatne tranje se die za iznos ostvarenihinvesticija, te je sada iznos agregatne ponude jednak zbiru ovedvije tranje:Y = C + I.


82/87

MULTIPLIKATOR

U prethodnoj analizi smo nauilida je ponuda


83/87

p j j pdeterminisana tranjom. Zavisno od nivoatranje formira se nivo ravnotenog dohotka.Ako je agregatna tranja manja od obima(mogue) agregatne ponude, ponuda e sesmanjiti do nivoa uspostavljanja ravnotenog

dohotka.Multiplikator predstavlja jedan od kljunihelemenata u sistemu Keynes -ove analize.

U naemprethodnom primjeru odgovor je dat.Porast investicija za 10 jedinica poveao jeiznos nacionalnog dohotka za 50.

Multiplikator je mjera odnosa izmeu promjena ravnote-nognacionalnog dohotka i autonomne potronje


84/87

nacionalnog dohotka i autonomnepotronje.

Autonomnost znai nezavisnost od stanja u ekonomiji, kada se

neto prihvata kao dato, odnosno kada brojni neekonomski(egzogeni) faktori djeluju na visinu odnosne varijable.

Ovdje emo se baviti investicijama i toj vrsti uticaja na rastdrutvenog proizvoda, odnosno baviemo se investicionimmultiplikatorom.

Prvi faktor od kog zavisi nivo multiplikacije je graninasklonostka potronji (C/Y), odnosno granine sklonosti ka tednji(S/Y).

Iznos autonomne investicione tranjeje u naemprimjeru10 jedinica.

Y = I + C.

Multiplikator javne potronje. Drava svojim porezima


85/87

oduzima jedan dio dohodaka stanovnitvui privredi, imesmanjuje obim njihove tranje. Nisu svi prikupljeni porezi

prihodi drave. Jedan dio poreza dravavrati stanovnitvui privredi u formi raznih subvencija, dotacija i sl. To su

transfernaplaanja.

Multipli kator spoljne trgovine.

Neto izvoz je razlika izmeu izvoza (X) i uvoza (M)dobara i usluga (X-M).

Ovo znai da prisustvo spoljne trgovine znai da sepotronja u zemlji moe razlikovati od obima njeneproizvodnje.

Mul tiplikator otvorene pr ivrede. Koeficijent otvorenosti


86/87

privrede predstavlja odnos izmeuzbira uvoza i izvoza uodnosu na drutveniproizvod.

Za potrebe raunanjamultiplikatora spoljne trgovineprvose javlja potreba da se izraunagraninasklonost ka uvozukoja predstavlja porast vrijednosti uvoza po jedinici

porasta drutvenogproizvoda (MPm)

Multiplikator spoljne trgovine tako bi bio:

proizvoddrutveni

izvozuvozprivredeiotvorenosttKoeficijen

)(1

1

MPmMPCMMX


87/87

HVALA NA PANJI

Documents

1.BDP_-_DRUŠTVENI_PROIZVOD_I_DOHODAK(3)