2. amortizimi i mjeteve

Universiteti i Prizrenit

Lë nda: Kontabil itet Financiar II

Asetet e fikse dhe të pAprekshme

Mësimdhënëse; Arta Selmanmusa

Asetet e paluajtshme (fikse)

Bizneset vijnë deri te paraja përmes shitjes së produkteve dhe shërbimeve. Për të ardhur deri te këto produkte dhe shërbime, kompania ka nevojë për infrastrukturë të aseteve me qëllim që në mënyrë profitabile të prodhojë dhe të shesë produkte dhe shërbime.

Shumica e kompanive i ndajnë asetet e tyre në dy kategori:

• Asetet e tanishme,• Asetet afatgjata.

Kostoja e aseteve fikse

Kostoja e patundshmërisë, e impianteve dhe e pajisjeve është shuma e cash-it të paguar, përkatësisht shuma e paguar për asetet plus kostoja e transportit, përgatitjes së vendit, e instalimit dhe e çdo ndërtimi të nevojshëm për t’i bërë asetet e përdorshme për qëllimin e tyre.

Në raste të importit të aseteve në kosto të këtyre mund të përfshihen edhe doganat nga importi.

Blerja e aseteve fikse

Kompania mund të blejë një aset duke paguar në para të gatshme, duke shkaktuar detyrim, duke këmbyer me ndonjë aset tjetër apo edhe duke kombinuar këto metoda.

Shembull“Standard Benz” ka blerë një cisternë për shfrytëzim për

shitje të naftës me shumicë. Ajo ka paguar cisternë në vlerën 33.000 €, në cash.

DEBI: Pajisja, Cisterna 33.000 € KREDI: Paraja 33.000 €

Shembull“Standard Benz” ka blerë një cisternë për shfrytëzim për

shitje të naftës me shumicë. Ajo ka paguar cisternë në vlerën 10.000 €, në cash. Kryej regjistrimet e nevojshme për blerje nëse “Standard Benz” paguan 6.000 €, me para të gatshme, ndërsa 4.000 €, përmes huasë nga banka.

DEBI: Pajisja, Cisterna 10.000 € KREDI: Paraja 6.000 € KREDI: Huaja bankare 4.000 €

ShembullMë 1 janar 2007, kompania “X” ka blerë tokë dhe ndërtesë në

vlerë prej 160.000 €. Toka ka kushtuar 50.000 €, ndërsa ndërtesa 110.000 €. Kompania ka paguar me para të gatshme në vlerë prej 60.000 €, ndërsa pjesën tjetër te borxhit e ka paguar nga huaja bankare. Kryej regjistrimet e nevojshme për blerje.

DEBI: Toka 50.000 € DEBI : Ndërtesa 110.000 € KREDI: Paraja 60.000 € KREDI: Huaja bankare 100.000 €

Asetet e siguruara nga vetëndërtimi

Edhe asetet e vetëndërtuara, sikurse asetet e blera, regjistrohen si kosto duke përfshirë edhe të gjitha shpenzimet e shkaktuara për ndërtimin e asetit dhe përgatitjen e tij për shfrytëzim të mëtejmë.

Këto kosto përfshijnë materialin për ndërtim, punën rreth ndërtimit, si dhe disa shpenzime tjera të tërthorta, si: energjia elektrike, sigurimi etj, gjatë tërë kohës sa zgjat ndërtimi

ShembullKompania “X” ka vendosur të ndërtojë një objekt për të filluar biznesin.

Kostoja e materialit për ndërtim është 400.000 €, kostoja totale e punës është 150.000 €, shpenzimet indirekte të kompanisë janë 120.000 €. Gjatë kësaj kohe kompania është detyruar të huazojë një kredi nga banka me qëllim të pagesës së materialit, për të cilën ka paguar interes vjetor në shumën 40.000 €.

Gjeni koston totale të ndërtimit të objektit dhe regjistroni këtë transaksion në kontabilitetin e kompanisë.

Kostoja Totale e objektit

40.000 € Interesi

120.000 € Shpenzime indirekte

150.000 € Puna

400.000 € Materiali

Regjistrimet në kontabilitet

DEBI: Ndërtesa 710.000KREDI: Paraja 710.000

Hedhja e aseteve fikse

Ka raste kur kompania, për shkaqe të ndryshme, i shet asetet apo edhe i largon nga procesi për shkak se ato bëhen të padobishme.

Në momentin kur kompania mënjanon një nga këto asete nga procesi i prodhimit apo nga afarizimi në tërësi, ajo duhet të eliminojë koston e asetetit, si dhe zhvlerësimin e akumuluar nga regjistrat e kontabilitetit.

Në përgjithësi, ekzistojnë tri mënyra për të zgjidhur këtë problem:• Hedhja e asetit,• Shitja e asetit, si dhe • Ndërrimi me ndonjë aset tjetër.

Hedhja e asetitKur një aset del nga përdorimi për shkak të dëmtimit, të

prishjes, të konsumit ekonomik etj, në kompani mund të paraqitet një fitim apo një humbje, varësisht nga mënyra se si dhe çka ka vepruar kompania në këtë rast.

ShembullKompania “X” ka blerë një pajisje në vlerë 10.000 €. Pajisja ka

jetëgjatësi prej 10 vjetësh, mirëpo jo edhe vlerë të mbetur. Po kjo pajisje është zhvlerësuar sipas metodës lineare. Kompania, pas vitit të dhjetë, ka vendosur ta hedhë këtë pajisje.

DEBI: Zhvlerësimi i grumbulluar 10.000 € KREDI: Pajisja 10.000 €

ShembullKompania “X”, e cila ka vendosur ta hedhë pajisjen e hequr nga përdorimi, i

duhet që në emër të çmontimit dhe të lëvizjes të paguajë 300 €. DEBI: Zhvlerësimi i grumbulluar 10.000 € DEBI: Humbja nga hedhja e pajisjes 300 € KREDI: Pajisja 10.000 € KREDI: Paraja 300 €

ShembullKompania”X” me ç’rast paguan 300 €, në emër të çmontimit dhe të lëvizjes.DEBI: Zhvlerësimi i grumbulluar 7.000 € DEBI: Humbja nga hedhja e pajisjes 3.300 € KREDI: Pajisja 10.000 € KREDI: Paraja 300 €

Shitja e aseteveShembullKompania “Standard Benz” ka një cisternë

transportuese me kosto historike prej 40,000 €, në regjistrat kontabël, dhe amortizim të akumuluar prej 15,000 €. Pajisjen e shet per 27,000 €.

DEBI: Paraja 27.000 € DEBI: Zhvlerësimi i akumuluar 15,000 € KREDI: Pajisja 40,000 €

KREDI: Fitimi nga shitja e pajisjes 2,000 €

ShembullKompania “X” ka pajisje me kosto historike 30,000 €, në

regjistrat kontabël dhe zhvlerësim të akumuluar prek 7,000 €. Vlera e bartur e pajisjes në regjistrat kontabël të kompanisë është 23,000 €. Nëse kompania 22,000 €, merr kur pajisja shitet, sa do të këtë humbje.

DEBI: Paraja 22.000 € DEBI: Zhvlerësimi i akumuluar 7,000 € KREDI: Humbja nga shitja e pajisjes 1,000 € KREDI: Pajisja 30,000 €

Riparimi dhe përmirësimi i asetitShembullKompania “X”, kohë më parë ka blerë një cisternë për

trasportin e naftës në vlerë prej 41.000 €, me jetëgjatësi prej 8 vjetësh dhe vlerë të mbetur prej 10,250 €. Pas disa muajve kompania është detyruar që t’i bëjë cisternës një sevisim, i cili asaj i kushton 2,500 €. Të bëhen regjistrimet.

DEBI: Shpenzimet e mirëmbajtjes/riparimit 2,500 € KREDI: Paraja 2,500 €

Llogaritja e zhvlerësimit dhe shitjes së mjeteve

Shumica e kompanive i ndajnë asetet e tyre në dy kategori:Asetet e tanishmeJanë ato që menaxhimi pret t’i konvertojë në para ose t”i

konsumojë gjatë 1 vitiMjetet afatgjata (Fikse)• Për mjetet, supozohet, se do të shfrytëzohen në më

shumë periudha llogaritëse (afariste) dhe jo për qëllime tregtare. Mjetet fikse ndihmojnë në gjenerimin e të hyrave përgjatë disa periudhave duke ndihmuar prodhimin dhe shitjen e mallrave ose shërbimeve konsumatorëve.

• Pasi që pasuritë (mjetet apo asetet) janë të domosdoshme në veprimtarinë ditore të kompanisë, atëherë kompanitë nuk i shesin ato në rrjedhën normale të biznesit.

Mjetet fikse ndahen në materiale (të prekshme) dhe jomateriale (të paprekshme)

Mjetet materiale – mjetet me vlerë monetare dhe me përmbajtje fizike si:

• Patundshmëritë, ndërtesat dhe pajisjet• Investimet

Mjetet jomateriale – mjetet që nuk kanë vlerë monetare e as përmbajtje fizike si:

• E drejta e autorit,• E drejta për prodhim,• Goodëill, etj.

Zhvlerësimi

• Shpenzimet kapitale (p.sh. blerja e makinës) paraqiten në bilancin e gjendjes, kurse shpenzimet nga të hyrat (p.sh.. riparimet dhe mirëmbajtja) paraqiten në pasqyrën e të ardhurave.

• Shumica e mjeteve themelore vjetrohen me kohë dhe përdorim, kështu kostoja kapitale e tyre “shpërndahet” dhe paraqitet në pasqyrën e të ardhurave gjatë gjithë jetës së tyre të dobishme.

Përkufizime (të thjeshtëzuara) Patundshmëritë, ndërtesat dhe pajisjet – mjetet materiale

të mbajtura për shfrytëzim në prodhim apo në përfitimin e mallrave apo shërbimeve

Zhvlerësimi – shpërndarje e rregullt e vlerës zhvlerësuese gjatë gjithë jetës së dobishme të një mjetit

Vlera zhvlerësuese – kostoja e blerjes që shpërndahet si zhvlerësim përgjatë jetës së dobishme të një mjeti. është ndryshimi ne mes të kostos së blerjes dhe vlerës së supozuar mbetëse

Jeta e dobishme – periudha kohore gjatë së cilës pritet të shfrytëzohet mjeti

Kostoja – vlera e paguar për blerjen (apo ndërtimin) e një mjeti

Vlera e mbetur – vlera e mbetur neto e cila pritet të merret nga mjeti në fund të jetës së dobishme të mjetit pas zbritjes së shpenzimeve të mundshme të heqjes nga përdorimi.

Vlera bartëse – vlera ne bilancin e gjendjes pas zbritjes së zhvlerësimit të grumbulluar

Metodat e zhvlerësimit të mjeteve

• Metodat drejtvizore (direkte),• Saldoja e zbritur,• Bazuar në njësi.

Metodat drejtvizore (direkte)Përfshin jetën e dobishme, vlerën e mbetur, dhe

shpërndarjen e kostos së kapitalit neto, p.sh. vlera e mbetur neto në sasi të barabarta.

Formula: Kostoja – Vlera e mbetur/ Jeta e dobishme

IlustrimMe 1 Janar 2005 është blerë vetura e re për

100,000. Jeta e dobishme e kësaj veture është paraparë të jetë 5 vjet. Vlera e mbetur supozohet të jetë 40,000.

ZgjidhjeZhvlerësimi vjetor = Kostoja - Vlera e mbetur Jeta e dobishme

100.000 - 40,000 =15.000 4 Vlera e zhvlerësimit vjetor do të jetë 15.000

Metoda drejtvizore (direkte) e zhvlerësimit përgjatë jetës së dobishme

40,00060,000100.00031.12.2008

55.00045.000100.00031.12.2007

70,00030,000100.00031.12.2006

85.00015.000100.00031.12.2005

Vlera neto në kontabilitet ZhvlerësimiKostojaData e BGJ

Blerja e mjetit dhe zhvlerësimi përgjatë viteve

15.000 Zhvlerësimi i

grumbulluar

15.000Shpenzimet e zhvlerësimit31.12.2008 Zhvlerësimi vjetor


grumbulluar



grumbulluar



grumbulluar

15.000Shpenzimet e zhvlerësimit31.12.2005100,000 Blerja e mjetit

100,000 Paratë Mjetet01.01.2005KrediDebiPërshkrimiData

Llogaritja e zhvlerësimit total të mjeteve

Zhvlerësimi i mjeteve 60,000 Mjetet

60,000Zhvlerësimi i akumuluar1a Llog. E zhvlerësimit I,II,III,IV

60,000 Zhvlerësimi i

grumbulluar

60,000Shpenzimet e zhvlerësimit1KrediDebiPërshkrimiData

Metoda e saldos së zbritur

Kjo metodë (ndryshe njihet si “metoda e zvogëlimit të saldove) siguron zbritje progresive të shkallës së zhvlerësimit gjatë gjithë jetës së mjetit

Formula:

Neto vlera në libra x shkalla vjetore e zhvlerësimit (%)

Ilustrim 1Me 1 Janar 2001 është blerë vetura në vlerë

prej 50,000. Shkalla e zhvlerësimit është caktuar 41%. Gjeni zhvlerësimin e vturës për 5 vite.

ZgjidhjaVlerat vjetore të zhvlerësimitViti 1 =29.500Viti 2 = 17.405Viti 3 =10.269Viti 4 = 6.059

Zhvlerësimi sipas Metodës së saldos së zbritur gjatë tërë jetës së dobishme

3.5752.484416.05931.12.2005

6.0594.210

4110.26931.12.2004

10.2697.1364117.40531.12.2003

17.40512.0954129,50031.12.2002

29,50020,500

4150,00031.12.2001

Vlera neto në kontabilitetZhvlerësimi

Përqindja e zhvlerësimit %Kostoja

Data e bilancit të gjendjes

Metoda e sados së zbritur

Zhvlerësimi I mjeteve 46.425 Mjetet

46.425Zhvlerësimi I akumuluar31.12.2010

Llog. e zhvlerësimit për 10 vite


grumbulluar

46.425Shpenzimet e zhvlerësimit31.12.2010

Zhvlerësimi vjetor 20,500

Zhvlerësimi i grumbulluar

20,500Shpenzimet e zhvlerësimit31.12.2001

100,000 Blerja e mjetit 100,000 Paratë Mjetet31.12.2001KrediDebiPërshkrimiData

Metoda për njësi të produktit

Te metoda direkte është ndarë me numrin e viteve, ndërsa metoda për njësi të produktit është e ndarë me njësi matëse (njësi, orë, etj)

Zhvlerësimi për njësi=Kosto-Vlera e mbetur/Jetë zgjatja e vlerësuar në njësi matëse

Shpenzimet e zhvlerësimit=Zhvlerësimi për njësi x Njësitë e prodhuara

IlustrimMë 31 dhjetor 2005 janë blerë pajisjet me cash në

vlerë prej 60,000. Pajisjet pritet të prodhojnë 110,000 njësi të produktit gjatë gjithë jetëgjatësisë së tyre, ndërsa vlera e mbetur do të jetë 6.000. Nëse gjatë vitit 2006 janë prodhuar 24.000 njësi, cfarë do të jenë shpenzimet e zhvlerësimit?

Zhvlerësimi për njësi=60,000-6.000/110.000njësi=0,49 për njësi

Shpenzimet e zhvlerësimit=0,49 për njësi x 15,000=7350

Asetet e paprekeshme

Asetet e paprekeshme janë të drejta dhe privilegje me afat të gjatë, të cilat nuk mbahen për rishitje, s’kanë substancë fizike dhe zakonisht u ofrojnë pronarëve të tyre përparësi në krahasim me konkurrencën.

Shembuj të zakonshme janë: patenta, licenca, e drejta e autorit, emri i mirë, franshiza.

Shpërndarja periodike e kostos së aseteve të paprekshme quhet amortizim.

Zhvlerësimi (i aseteve fikse), amortizimi (i aseteve të paprekshme) dhe zbrazja (e burimeve natyrore) janë e njëjta gjë.

Metoda që më së shpeshti përdoret për amortizimin e aseteve të paprekshme është metoda e amortizimit linear.

Patenta - është një e drejtë përjashtimisht e mbrojtur me ligj, si e drejtë e vetme që ka autori i një shpikje.

ShembullSupozojmë se kompania ka blerë duke paguar në para në dorë

një patentë prodhimi nga një shpikës. Kostoja e blerjes së patentës që përbëhet nga çmimi i blerjes dhe shpenzimet e tjera të mundshme, supozohet të jetë 40.000 €.

DEBI: Patenta 40.000 € KREDI: Paraja 40.000 € Patentat si të gjitha asetet e luajtshme (përveq emrit të mirë)

amortizohen sipas metodës së amortizimit linear. Duke supozuar se patenta e mësiperme në vlerë prej 40.000 ka jetëgjatësi prej 8 vjetësh, çfarë do të jetë amortizimi vjetor i patentës.

Amortizimi vjetor = 40.000 € /8 vjet = 5000 €

Licenca – Emri i licencave rrjedh nga fjala latine licensia, që d.m.th. e drejta për diçka

ShembullKompania “X” i ka paguar shumën 11.000 €, Ministrisë së

tregtisë dhe Industrisë së Kosovës, në emër të licencës për ushtrimin e veprimtarisë së sigurimit fizik të objekteve.

DEBI: Licenca 11.000 € KREDI: Paraja 11.000 €

Duke supozuar se licenca e mësiperme në vlerë prej 11.000 ka jetëgjatësi prej 6 vjetësh, çfarë do të jetë amortizimi vjetor i licencës.

Amortizimi vjetor = 11.000 € /6 vjet=1.833 €

Emri i mirë (goodwill) - Emri i mirë paraqitet zakonisht kur një kompani blen një kompani tjetër. Shpesh shuma e paguar është më e madhe

sesa vlera e aseteve që ka kompania që shitet.

ShembullKompania “X” ka blerë kompaninë “Y” për 130.000. Në momentin e blerjes

kompania “X” regjistron sipas vlerës së tregut asetet dhe detyrimet e saj.

79,000Gjithsej asetet neto

-6,000Detyrimet Afatgjata

-5,000Detyrimet Afatshkurtra

10,000Asetet tjera

30,000Asetet operative afatgjata

50,000Inventari

Përcakto bilancin e gjendjes të kompanisë “X”, dhe përcakto amortizimin vjetor, nëse jetëgjatësia e emrit të mirë është 20 vjet.

Shpenzimet për zhvillim dhe hulumtim

Qendra universale e kontabilitetit ka bërë shpenzime për studime dhe zhvillim teknologjik, të përfunduara në shumën 221.000 €. Regjistro transaksionin.

DEBI: Shpenzimet për zhvill. Dhe hulum 221.000 € KREDI: Paraja 221.000 €

E drejta e autorit

E drejta e autorit përfaqësohet nga një ligj që synon të mbrojë punën e një artisti, shkencëtari, muzikanti apo të ngjashme, nga kopjimi apo riprodhimi i veprës së tyre nga persona të tjerë.

Përgjithësisht, jetëgjatësia legale e së drejtës së autorit është vetë jeta e autorit plus 70 vjet.

Regjistrimi i së drejtës së autorit nuk dallon nga regjistrimi i aseteve të tjera të paprekshme

Documents

2. amortizimi i mjeteve