101
2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015 , KU Home, Bangkok, THAILAND [1] รูปแบบภาวะผู้นาของหัวหน้าสถานีตารวจภูธรในจังหวัดขอนแก่น Trend of Leadership of the Chiefs of Police Provincial Stations in Khon Kaen พันตำรวจเอก สำยฟ ำ จิรำวรรธนสกุล* Police Colonel Saifa Jirawattanasakul บทคัดย่อ งำนวิจัยนี ้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษำถึงรูปแบบภำวะผู้นำของหัวหน้ำสถำนีตำรวจภูธรในจังหวัดขอนแก่นเพื่อนำผล กำรศึกษำไปกำหนดเป็นแนวทำงในกำรพัฒนำภำวะผู้นำของหัวหน้ำสถำนีให้เกิดควำมยั ่งยืนต่อไป ผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิง คุณภำพ โดยกำรสัมภำษณ์เชิงลึกจำกผู้ให้ข้อมูลที่สำคัญ จำนวน 20 รำย ได้แก่ ผู้กำกับกำรหัวหน้ำสถำนีตำรวจภูธรในจังหวัด ขอนแก่นที่ผ่ำนกำรพิจำรณำคัดเลือกของคณะกรรมกำรพิจำรณำคัดเลือกสถำนีตำรวจดีเด่นประจำปี 2557 ตำมโครงกำรโรงพัก เพื่อประชำชนของตำรวจภูธรจังหวัดขอนแก่น ลำดับที่ 1 - 20 จำกจำนวน 26 สถำนีตำรวจ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยกำรสัมภำษณ์ เชิงลึกจำกผู้ให้ข้อมูลที่สำคัญนำข้อมูลที่ได้มำทำกำรจัดหมวดหมู่เพื่อกำรวิเครำะห์และสังเครำะห์โดยวิธีกำรพรรณนำ ผล กำรศึกษำพบดังต่อไปนี รูปแบบภำวะผู้นำของหัวหน้ำสถำนีตำรวจต้องมีวิสัยทัศน์ที่จะเปลี่ยนแปลงองค์กรพัฒนำองค์กรให้ ทันสมัยทันต่อเหตุกำรณ์โดยมีเป ำหมำยอยู่ที่กำรให้บริกำรประชำชนต้องมีกำรสร้ำงควำมร่วมมือและควำมเข้ำใจกับสมำชิกใน องค์กรต้องรับทรำบและเข้ำใจตรงกันในเรื่องวิสัยทัศน์ขององค์กรต้องประพฤติปฏิบัติตนเป็นแบบอย่ำงที่ดีอดทน อดกลั้น เสียสละ ต้องมีคุณธรรม จริยธรรม เสียสละแสดงบทบำทอยู่ภำยในกรอบและระเบียบต้องมีกำรแสวงหำควำมร่วมมือจำกทุกภำคส่ วนต้องให้ เกียรติและเคำรพสิทธิของบุคคลอื่นมีทัศนคติที่ดีมีแนวคิดที่จะรักษำสัมพันธภำพต้องมีควำมรู้จำกข้อมูลข่ำวสำรใหม่ๆ ในกำร พัฒนำ โดยกำรแสวงหำข้อมูลข่ำวสำรที่สำคัญและทันสมัยต้องยึดหลักข่ำวสำรที่สำคัญและมีประโยชน์จำเป็ นต้องเผยแพร่ต้องมี ทักษะมีควำมจริงใจและเข้ำใจในข่ำวนั ้นต้องมีจิตสำนึกและหน้ำที่ควำมรับผิดชอบต่อหน่วยมุ่งมั ่นและจริงใจที่จะแก้ไขป ญหำต้องมี กำรศึกษำข้อมูล วิเครำะห์สถำนกำรณ์และแก้ไขป ญหำโดยยึดหลักควำมถูกต้องและเป็นธรรม คาสาคัญ: รูปแบบภำวะผู้นำ, หัวหน้ำสถำนีตำรวจ Abstract The research's objective is to study the trend of leadership of the chiefs of police provincial stations in Khon Kaen Province and to elaborate the findings into the guideline for the sustainable development of the leadership of the police provincial stations' chiefs. Qualified as qualitative type, the researcher conducted an in-depth interview among 20 key informants comprising the chiefs of police provincial stations in Khon Kaen Province. The data gained from the in-depth interviews are classified for analyzing and synthesizing using the expressive strategies. The result is as follows: Considering the leadership of the chiefs of the police stations, it is crucial that they must have the vision to modify the unit as well as developing it to always be modern with the ultimate goal in providing service to the public. Cooperation and understanding among the unit's * นักศึกษำ หลักสูตรรัฐประศำสนศำสตรมหำบัณฑิต สำขำวิชำกำรปกครองท้องถิ่น มหำวิทยำลัยขอนแก่น

2. Articles

Embed Size (px)

DESCRIPTION

p. 1-101

Citation preview

Page 1: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[1]

รปแบบภาวะผน าของหวหนาสถานต ารวจภธรในจงหวดขอนแกน Trend of Leadership of the Chiefs of Police Provincial Stations in Khon Kaen

พนต ำรวจเอก สำยฟำ จรำวรรธนสกล* Police Colonel Saifa Jirawattanasakul

บทคดยอ

งำนวจยนมวตถประสงค เพอศกษำถงรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกนเพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำภำวะผน ำของหวหนำสถำนใหเกดควำมย งยนตอไป ผว จ ยใชระเบยบวธ ว จ ยเช งคณภำพ โดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ จ ำนวน20 รำย ไดแก ผก ำกบกำรห วหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกนท ผำนกำรพจำรณำคดเลอกของคณะกรรมกำรพจำรณำคดเลอกสถำนต ำรวจดเดนประจ ำป 2557 ตำมโครงกำรโรงพกเพอประชำชนของต ำรวจภธรจงหวดขอนแกน ล ำดบท 1-20 จำกจ ำนวน 26 สถำนต ำรวจ เก บรวบรวมขอมลโดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญน ำขอมลท ไดมำท ำกำรจดหมวดหมเพอกำรว เครำะหและสงเครำะห โดยวธ กำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบดงตอไปน รปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจตองมว สยท ศนท จะเปลยนแปลงองคกรพฒนำองคกรใหทนสมยทนตอเหตกำรณโดยมเปำหมำยอยท กำรใหบรกำรประชำชนตองมกำรสรำงควำมรวมมอและควำมเขำใจกบสมำชกในองคกรตองรบทรำบและเขำใจตรงกนในเรองวสยทศนขององคกรตองประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยำงท ดอดทน อดกลน เสยสละ ตองมคณธรรม จรยธรรม เสยสละแสดงบทบำทอยภำยในกรอบและระเบยบตองมกำรแสวงหำควำมรวมมอจำกทกภำคสวนตองใหเกยรตและเคำรพสทธของบคคลอนมทศนคตท ดมแนวคดท จะรกษำสมพนธภำพตองมควำมรจำกขอมลขำวสำรใหมๆ ในกำรพฒนำ โดยกำรแสวงหำขอมลขำวสำรท ส ำคญและทนสมยตองยดหลกขำวสำรท ส ำคญและมประโยชนจ ำเปนตองเผยแพรตองมทกษะมควำมจรงใจและเขำใจในขำวนนตองมจตส ำนกและหนำท ควำมรบผดชอบตอหนวยมงมนและจรงใจท จะแกไขป ญหำตองมกำรศกษำขอมล วเครำะหสถำนกำรณและแกไขปญหำโดยยดหลกควำมถกตองและเปนธรรม ค าส าคญ: รปแบบภำวะผน ำ, หวหนำสถำนต ำรวจ

Abstract The research's objective is to study the trend of leadership of the chiefs of police provincial stations in Khon Kaen Province and to elaborate the findings into the guideline for the sustainable development of the leadership of the police provincial stations' chiefs. Qualified as qualitative type, the researcher conducted an in-depth interview among 20 key informants comprising the chiefs of police provincial stations in Khon Kaen Province. The data gained from the in-depth interviews are classified for analyzing and synthesizing using the expressive strategies. The result is as follows: Considering the leadership of the chiefs of the police stations, it is crucial that they must have the vision to modify the unit as well as developing it to always be modern with the ultimate goal in providing service to the public. Cooperation and understanding among the unit's *นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน มหำวทยำลยขอนแกน

Page 2: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[2]

members must be established. They are also required to acknowledge and share the same understanding in terms of the organization's vision. Furthermore, they need to behave themselves as role model in which they can do so by showing the sense of tolerance, sacrifice, and discipline. These chiefs should also seek cooperation from every sector concerned as well as respecting other individuals' honour and rights. Moreover, they need to be equipped with good attitude and capable of ideas to maintain their good ties with others. It is very crucial that, in terms of development, the chiefs need to gain their self-knowledge by researching from important and updated news and information. When they come across vital and beneficial news, they need to convey them to others on the basis of true understanding and honesty in those news. Apart from that, they need to be aware of their consciousness and responsibili ty towards their units. With their determination and commitment in solving problems, these chiefs are required to study the information, analyze the situation, and solve the complication on the basis of fairness and justice. Keywords: Trend of Leadership, Chief of the Police Station

บทน า ภำวะควำมเปนผน ำหรอผบรหำร นบวำมบทบำทมำกในกำรท จะน ำพำกลมผรวมงำนใหแสดงควำมคดเห นและลงมอกระท ำกำรตองำนในหนำท หรอภำรกจท ไดรบมอบหมำยใหบรรลผลส ำเรจ ดงนน ภำวะควำมเปนผน ำจงเปนขอก ำหนดกำรกระท ำอนจะชวยใหกลมบรรลเปำหมำยท ก ำหนดไว ควำมส ำเรจหรอลมเหลวขององคกรจะข นอยก บควำมสำมำรถหรอควำมมศลปะในกำรใชคนของผบรหำรหรอผน ำ ผบรหำรจงมควำมส ำคญตอหนวยงำน อกท งในฐำนะท ส ำคญอกประกำรหนงคอ เปนแบบอยำงใหแกผใตบงคบบญชำหรอผปฏบตรวมท งผรวมงำนดวย (สภชย เอำะนอย, 2550) หวหนำสถำนต ำรวจจะมประสทธภำพหรอไมเพยงใดนน ยอมจะตองอำศยคณลกษณะพนฐำนท ส ำค ญและคณสมบตพเศษเฉพำะสวนบคคลในกำรท ำงำน กำรศกษำหำควำมรเก ยวกบกำรน ำหนวยท สมฤทธผล และเปนแนวทำงในกำรเลอกและตดสนใจไดถกตอง โดยสำมำรถใชเทคนคกำรน ำใหเหมำะสมกบบคคล สถำนท และสถำนกำรณตำมควำมถนดและปจจยทำงกำรบรหำรท มอยอยำงจ ำกด กำรท จะเลอกวธกำรปกครองบงคบบญชำแบบเดดขำด แบบมสวนรวม แบบตำมสบำย ใหเหมำะสมกบผใตบงคบบญชำต ำรวจนน อยท กำรใชศำสตรอยำงมศ ลป ควำมยดมนในหลกกำร แตนมนวลในวธกำร โดยพจำรณำถงบคคล งำน เวลำ สถำนท สถำนกำรณ และสงแวดลอมอนๆ ประกอบดวย และบทบำทกำรเปนผน ำมสวนส ำคญในกำรบรหำรงำน เพรำะกำรจะใหบคลำกรรวมมอกนท ำงำนไดดเพยงใดนน ยอมข นกบกำรแสดงบทบำทเปนผน ำของผบรหำร ควำมเปนผน ำนเปนสงท สำมำรถเปลยนแปลงไดตลอดเวลำ ข นอยกบสถำนกำรณ เวลำ อปนสยใจคอของบคลำกร และวธกำรท ำงำนของแตละหนวยงำน ซงแบบผน ำของคนๆ หนงอำจใชกบกลมหนงได แตไมสำมำรถใชกบกลมคนทกๆ กลมได (กตมำ ปรดดลก, 2529; ธงชย สนตวงษ, 2530; ประชำ พรหมนอก, 2530) ฉะนนกำรบรหำรงำนของหวหนำสถำนต ำรวจจะประสบควำมส ำเรจ และสำมำรถตอบสนองควำมตองกำรในกำรใหบรกำรแกประชำชนในพนท ไดมำกนอยเพยงใดนน ข นอยกบภำวะควำมเปนผน ำของหวหนำสถำนต ำรว จนนๆ สถำนต ำรวจภธรท ใดท หนง ถงแมจะเปนเพยงสวนหนงของสถำนต ำรวจท อยท วประเทศของส ำนกงำนต ำรวจแหงชำตก ตำม หำกหวหนำสถำนต ำรวจมภำวะควำมเปนผน ำแลวโอกำสท ส ำนกงำนต ำรวจแหงชำตจะสำมำรถสรำงภำพลกษณขององคกรใหเกดข นในสำยตำประชำชนในทำงท ดข นไดไมมำกกนอย หำกแตหวหนำสถำนต ำรวจไมมภำวะควำมเปน

Page 3: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[3]

ผน ำ กจะเปนกำรยำกท จะท ำใหส ำนกงำนต ำรวจแหงชำต ท ตองกำรสรำงภำพลกษณเพอท ำใหประชำชนเกดควำมเช อมนและศรทธำในกำรท ำงำนของเจำหนำท ต ำรวจ ย งในปจจบนอยระหวำงกำรปฏรปประเทศไทย ดงเห นไดจำกประชำชนมกระแสตอบรบท ตองกำรเหนกำรเปลยนแปลงของส ำนกงำนต ำรวจแหงชำต จำกกระแสขำวตำมสอ ตำงๆ สงคมขำนรบกบกำรปฏรปต ำรวจมกำรหยบประเดนนข นมำกลำวขำน ปรำกฏกำรณเชนนยอมแสดงใหเห นวำ ประชำชนมควำมตองกำรเหนกำรเปลยนแปลงกำรปฏบต งำนของเหลำบรรดำต ำรวจอยำงแทจรง โดยท กำรเปลยนแปลงนนควรเปนไป ในทศทำงท สอดรบกบปญหำและควำมตองกำรของประชำชนทแทจรง สำมำรถบ ำบดทกขบ ำรงสขของประชำชนในแตละพนท ไดอยำงรวดเรวและมประสทธภำพ (ปนดดำ ช ำนำญสข, 2557) ปจจบนต ำรวจภธรจงหวดขอนแกน ซงเปนหนวยงำนหนงในสงกดส ำนกงำนต ำรวจแหงชำตเปรยบเสมอนท ต งของศนยกลำงกำรบรหำรงำนต ำรวจในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนท ต งของหนวยงำนระดบกองบญชำกำรและมพนท รบผดชอบจ ำนวนมำกเปรยบเสมอนเปนศนยกลำงทำงดำนเศรษฐกจและสงคม มปร ะชำกรและประชำกรแฝงตลอดจนนกทองเท ยวเพมข นทกขณะ อกท งอำจมอำชญำกรรมท เก ดข นในพนท หลำกหลำยรปแบบตำมสถำนกำรณปจจบน ฉะนนผน ำหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน จงจ ำเปนจะตองมภำวะผน ำท ม ควำมรควำมสำมำรถพรอมท จะสนองนโยบำยของผบงคบบญชำได ต ำรวจภธรจงหวดขอนแกนพนท รบผดชอบทงสน จ ำนวน 10,885 ตำรำงกโลเมตร ครอบคมท งหมด 26 อ ำเภอ 199 ต ำบล 2,139 หมบำน มจ ำนวนประชำกรท งส นท ตองใหบรกำร จ ำนวน ประมำณ 1,820,110 คน ไมรวมประชำกรแฝงท เขำมำอำศยอย เปนกำรช วครำว เชน นกศ กษำ แรงงำน และนกทองเท ยว มสถำนต ำรวจภธรในสงกดท งหมด 26 สถำน ซงในแตละสถำนต ำรวจ มผก ำก บกำรเปนหวหนำสถำน ไดแก 1) สถำนต ำรวจภธรเมองขอนแกน 2) สถำนต ำรวจภธรชมแพ 3) สถำนต ำรวจภธรพล 4) สถำนต ำรวจภธรน ำพอง 5) สถำนต ำรวจภธรกระนวน6) สถำนต ำรวจภธรภเว ยง 7) สถำนต ำรวจภธรบำนไผ 8) สถำนต ำรวจภธรมญจำคร 9) สถำนต ำรวจภธรหนองเรอ 10) สถำนต ำรวจภธรหนองสองหอง 11) สถำนต ำรวจภธรชนบท 12) สถำนต ำรวจภธรสชมพ 13) สถำนต ำรวจภธรแวงนอย1 4) สถำนต ำรวจภธรอบลรตน 15) สถำนต ำรวจภธรบำนฝำง 16) สถำนต ำรวจภธรพระยน 17) สถำนต ำรวจภธรแวงใหญ 18) สถำนต ำรวจภธรเปอยนอย 19) สถำนต ำรวจภธรเขำสวนกวำง 20) สถำนต ำรวจภธรภผำมำน 21) สถำนต ำรวจภธรซ ำสง 22) สถำนต ำรวจภธรหนองนำค ำ 23) สถำนต ำรวจภธรเวยงเกำ 24) สถำนต ำรวจภธรบำนแฮด 25) สถำนต ำรวจภธรโนนศลำ และ 26) สถำนต ำรวจภธรโคกโพธ ชย (บรรยำยสรปต ำรวจภธรจงหวดขอนแกน, 2558) ผวจยจงมควำมสนใจท จะศกษำรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจในจงหวดขอนแกน เพอน ำขอคนพบในกำรศกษำนไปก ำหนดยทธศำสตรและโครงกำร เพอพฒนำภำวะผน ำของห วหนำส ถำนต ำรวจในจงหวดขอนแกน ใหเกดประสทธภำพอยำงย งยนตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอศกษำรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน

ขอบเขตของการศกษาวจย กำรศกษำวจยเรอง รปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน ผศกษำจะมงศกษำถงรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน ดำนผน ำกำรเปลยนแปลง, ดำนกำรสรำงว สยท ศน, ดำนกำรสรำงแรงบนดำลใจ, ดำนประมข, ดำนผประสำน, ดำนผรบขำว, ดำนผกระจำยขำว, ดำนผแกไขปญหำและดำนผเจรจำตอรอง เพอน ำขอมลท ไดจำกกำรศกษำมำก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำภำวะผน ำของห วหนำสถำน

Page 4: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[4]

ต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน ใหเกดประสทธภำพอยำงย งยนโดยผศกษำใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพเกบขอมลโดยวธกำรสมภำษณเชงลก จำกผก ำกบกำรหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน

การทบทวนวรรณกรรม กอนท จะท ำกำรศกษำค ำวำผน ำและภำวะผน ำคออะไร ควรจะมำท ำควำมเขำใจเก ยวกบค ำวำผน ำกอนวำ หมำยถงใคร และค ำวำผน ำและภำวะผน ำ แมจะเปนท รจกและนยมใชกนมำเปนระยะเวลำนำนแลวกตำม แตในกำรก ำหนดนยำมกยงยำกท จะแสวงหำควำมหมำยรวมกน ซงไดมนกวชำกำรไดใหค ำนยำมควำมหมำยของค ำวำ “ผน ำ” ไว ดงน ผน ำ คอ บคคลหรอผบรหำรงำนของกลมโดยท ำหนำท เก ยวกบกำรอ ำนวยกำร ท สำมำรถชกจงใหคนอนปฏบตตำมดวยควำมเตมใจ ท ำใหผตำมมควำมเช อมนในตวเขำ สำมำรถชวยคลคลำยควำมตงเครยดตำงๆ ลงได สำมำรถน ำกลมใหบรรลถงจดมงหมำยท ต งเอำไว ตลอดจนกำรก ำหนดนโยบำย กำรวำงแผน กำรว นจฉยส งกำรในกจกำรส ำคญๆ กำรประสำนงำนและตดตำมกบบคคลภำยนอกหนวยงำน โดยจะเนนควำมส ำคญของภำระหนำท ของผน ำเก ยวกบกำรวนจฉยสงกำรเปนสวนใหญ กำรด ำเนนงำนของผน ำด ำเนนไปไดโดยอำศยอ ำนำจหนำท และอ ำนำจบำรม (อทย หรญโต, 2524; ประเสรฐ เกสรมำลำ, 2524) จำกควำมหมำยทกลำวมำขำงตน พอจะสรปไดวำ ผน ำคอ บคคลท ไดรบกำรแตงตงหรอไดร บกำรเลอกตงข นมำจำกลมใหท ำหนำท เปนหวหนำในต ำแหนงผน ำ ซงเปนผท มควำมรควำมสำมำรถและอทธพลจงใจใหคนอนปฏบต ตำมดวยควำมเตมใจตำมควำมตองกำรเชน กำรช แนะ สงกำร และชวยเหลอใหองคกรสำมำรถปฏบตงำนไดส ำเรจตำมจดประสงคท ต งไว ส ำหรบผน ำหวหนำสถำนต ำรวจ ไดใหแนวคดในกำรคดเลอกผบรหำรหรอห วหนำสถำนไวด งน “ควำมรบผดชอบในกำรคดเลอกผบรหำรหรอหวหนำสถำนต ำรวจมควำมส ำคญท สด เพรำะควำมส ำเรจหรอควำมลมเหลวของงำนในระดบสถำนต ำรวจนนอยท ควำมเปนผน ำของผบรหำร หรอหวหนำสถำนต ำรวจ ” จงเห นไดวำ ผน ำนนมควำมส ำคญอยำงสงย งในหนวยงำนของส ำนกงำนต ำรวจแหงชำต (ประชำ พรหมนอก, 2530) บทบำทของผน ำ หมำยถง สทธ (Rights) และหนำท (Obligation) ของผน ำท จะตอง ประพฤตปฏบตในฐำนะท เปนสวนหนงของกลม หรอบทบำท ของผน ำ หมำยถง องครวมของบรรทดฐำนท เก ยวเนองกบต ำแหนงผน ำในสงคม นนคอ เปนบรรทดฐำนท แสดงใหเหนวำสงคมคำดหวงใหผน ำกระท ำ หรอไมกระท ำอะไรไดบำง โดยท บรรทดฐำน คอ กฎของพฤตกรรม (Rules Governing Behavior) เปนสงท ก ำหนดวำพฤตกรรมอะไรท สงคมตองกำร ยอมรบ หรอหำมปรำมมใหปฏบตเมออยในต ำแหนงผน ำหรอบทบำทของผน ำ หมำยถงชดของแบบแผน พฤตกรรมท คำดหวงใหเปนคณสมบตเฉพำะของผท ด ำรงต ำแหนงผน ำในสงคม (Robbins, 1996; Brinkerhoff & White,1985; Stark, 1992) หำกน ำแนวคดเก ยวกบบทบำทของผบรหำรบำงประกำรมำประยกตใชเพอท ำควำมเขำใจ และอธบำยบทบำทของผน ำ ซงบทบำทเหลำนถอวำเปนบทบำทผน ำในอคมคตของสงคม ตำมควำมคำดหวงของนกวชำกำร สำมำรถสรปไดวำ ผน ำควรมบทบำททส ำคญอยำงนอย 9 ประกำร 1. บทบำทเปนผน ำกำรเปลยนแปลง ผน ำจะตองน ำกำรเปลยนแปลงมำสกลมหรอองคกำ ร เพอ เพมพนคณภำพของกลมหรอองคกำร ผน ำควรรวำจะเปลยนแปลงอะไร เปลยนแปลงอยำงไร และควรจะเปลยนแปลงในสถำนกำรณใดและทศทำงใด 2. บทบำทในกำรสรำงวสยทศน ผน ำจะตองเปนผท มบทบำทส ำคญในกำรสรำงวสยทศนใหก บกลมโดยใหสมำชกมสวนรวม และตองถำยทอดวสยทศนนใหกบกลม 3. บทบำทในกำรสรำงแรงบนดำลใจ ผน ำจะตองสรำงแรงบนดำลใจใหเกดแกผตำม โดยกำรสรำงควำมมนใจใหเกดแกผตำม ท ำใหผตำมเหนคณคำของงำนท ท ำและเช อมนวำสำมำรถ ท จะท ำงำนใหส ำเรจได ท ำใหผตำมมควำมเช อควำมเขำใจวำสงท ท ำนนมคณคำ และในท สดผตำมกจะมควำมเพยรพยำยำมในกำรท ำงำนใหบรรลจดมงหมำย

Page 5: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[5]

4. บทบำทประมข สบจำกผน ำเปนผท ผตำมยอมรบและมอบหมำยใหเปนผน ำกลม ดงนน ผน ำตองแสดงบทบำทเปนตวแทนหรอสญลกษณของกลมในกำรปฏบตภำรกจตำงๆ 5. บทบำทผประสำน ผน ำตองสรำงและจรรโลงเครอขำยควำมสมพนธกบผตำม และบคคลอนๆ ควำมสมพนธเหลำนเปนสงจ ำเปนในฐำนะท เปนแหลงขอมลขำวสำรและแหลงสนบสนน หวใจของบทบำทผประสำน คอ กำรสรำงควำมสมพนธกบบคคล และเครอขำยพนธมตรใหมเพมข น รกษำสมพนธภำพและสรำงควำมประทบใจกบเครอขำยเดม ซงจะท ำใหผน ำไดรบควำมนยมและ กำรสนบสนน 6. บทบำทผรบขำว ผน ำตองแสวงหำขอมลขำวสำรจำกแหลงตำงๆ อยำงตอเนอง เพอ ใหทรำบถงป ญหำ โอกำส และพฒนำควำมรควำมเขำใจตอเหตกำรณท งภำยในและภำยนอกกลม เพอใชประกอบกำรตดสนใจ 7. บทบำทผกระจำยขำว ผน ำตองกระจำยขอมลขำวสำรท จ ำเปนใหผตำมไดรบรเพอสรำงควำมเขำใจรวมกน และบำงครงสำมำรถสรำงแรงบนดำลใจใหกบผตำมได 8. บทบำทผแกไขปญหำ ในกำรน ำกลมนน บำงครงอำจมปญหำฉกเฉนเกดข น ผน ำตองรถงควำมผดปกตหรอควำมแปรเปลยนท เกดข นจำกปญหำตำงๆ ตองมควำมตงใจในกำรแกไข ปญหำใหประสบผลส ำเรจ 9. บทบำทผเจรจำตอรอง ผน ำสมควรมสวนรวมในกำรเจรจำตอรองตำงๆ เพอปกปอง และแสวงหำผลประโยชนท ถกตองและชอบธรรมใหแกผตำม สรป บทบำทของผน ำหมำยถง ชดของควำมรบผดชอบหรอชดของพฤตกรรมของผท เปนผน ำ โดยผน ำจะมบทบำทหลำยประกำรดวยกน อำท บทบำทเปนผน ำกำรเปลยนแปลง บทบำทในกำรสรำงว สยท ศน บทบำทในกำรสรำงแรงบนดำลใจ บทบำทประมข บทบำทผประสำน บทบำทผรบขำว บทบำทผกระจำยขำว บทบำทผแกไขปญหำ และบทบำทผเจรจำตอรอง (เสรมศกด วศำลำภรณ, 2546; Robbins, 1996) เมอไดท ำกำรศกษำและท ำควำมเขำใจค ำวำผน ำคอใครแลว ไดมำพจำรณำค ำวำภำวะผน ำนนคออะไร ซงไดมนกวชำกำรไดใหควำมหมำยของค ำวำภำวะผน ำ ไวมำกมำย จะไดน ำเสนอตอไปน ภำวะผน ำ คอ กำรใชอทธพลหรออ ำนำจให ผตำมเกดควำมรวมมอ รวมใจกนปฏบต งำนใหเปนไปตำมวตถประสงคท ตองกำร ควำมสมพนธของบคคลในอนท จะท ำใหบคคลท ำงำนรวมกนอยำงมควำมตงใจ ตำมควำมปรำรถนำของผท ไดช อวำผน ำ ควำมสำมำรถในกำรจงใจโนมนำวใหบคคลอนประพฤตปฏบต ตำมในสงท ผน ำวำงวตถประสงคไว อ ำนำจหรออทธพลเหนอบคคลแสดงอ ำนำจตอผบรหำร เชน ควำมร ควำมสำมำรถ ประสบกำรณ บคลกภำพและอนๆ ท มอ ำนำจเหนอบคคลนนๆ อ ำนำจดงกลำวจะเกดกำรยอมรบของสมำชกเกดกำรกระตนภำยใ นกลมสำมำรถเปลยนแปลงสถำนกำรณน ำไปสควำมส ำเรจตำมเปำหมำย กระบวนกำรของกำรมอทธพลตอผใตบงคบบญชำโดยกำรใชอ ำนำจและกำรใชฐำนอ ำนำจตำงกนสงผลตอปฏกรยำจำกผใตบงคบบญชำตำงกน (ประชย เปยมสมบรณ, 2550; วจตร วรตบำงกร, 2525; สนทร โคตรบรรเทำ, 2554; เอกชย ก สขพนธ, 2527) กลำวโดยสรป “ภำวะผน ำ” เปนกระบวนกำรอทธพลทำงสงคมท บคคลหนงต งใจใช อทธพลตอผอนใหปฏบต กจกรรมตำงๆ ตำมท ก ำหนด รวมท งกำรสรำงสมพนธระหวำงบคคลของ องคกำร หรอกลำวอกนยหนงภำวะผน ำ ค อควำมสำมำรถของบคคลท ใชอทธพลจงใจใหผรวมงำน รวมมอรวมใจกบตนในทกสถำนกำรณโดยใชกระบวนกำรตดตอสอสำร หรอควำมสมพนธระหวำงผบงคบบญชำและผใตบงคบบญชำ เพอ ใหกำรด ำเนนงำนบรรลเปำหมำย โดยเฉพำะหนวยงำนของสถำนต ำรวจ ภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจ นบวำมควำมส ำคญอยำงย งตอควำมส ำเรจหรอควำมลมเหลวขององคกำรต ำรวจในกำรบรกำรสงคมเกยวกบกำรควบคมอำชญำกรรม นบแตเรมประวตศำสตรกำรต ำรวจยคใหม นกบรหำรงำนต ำรวจจ ำนวนไมนอย เชน กลำววำภำวะผน ำต ำรวจท พงประสงคมด งน เปนผมเชำวปญญำสง สภำพอำรมณมนคง สขภำพรำงกำยแขงแรง มควำมกระตอรอรนตอเนอง มพลงพรอมท จะเสำะแสวงหำผกใจบคคลอนซงเขำมำตดตอสมพนธมควำมสำมำรถปลกฝงควำมเช อมน กอใหเกดควำมภกด และผดงรกษำระดบควำม

Page 6: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[6]

สนใจควำมกระตอรอรนของผใตบงคบบญชำไดอยำงสม ำเสมอในกำรพจำรณำแตงตงบคลำกรต ำรวจเพอด ำรงต ำแหนงผบงคบบญชำในระดบตำงๆ ควรค ำนงถงภำวะผน ำเปนประกำรส ำคญ เพอเปนหลกประกนคณภำพในกำรปฏบต งำนของผใตบงคบบญชำ (ประชย เปยมสมบรณ, 2530)

วธการศกษา กำรวจยเรองน เปนกำรวจยเชงคณภำพ ซงมข นตอนในกำรด ำเนนกำรว จ ย ด งน 1. กำรศกษำคนควำจำกเอกสำร (Documentary Study) โดยกำรศกษำจำกเอกสำรตำงๆ เชน หนงสอ เอกสำรวชำกำร วำรสำร งำนวจ ย สำรนพนธ และวทยำนพนธ ท เก ยวของ2. กำรศกษำภำคสนำม (Field Study) กำรศกษำเชงคณภำพ ใชแนวค ำถำมเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมลจำกผใหขอมลท ส ำคญ โดยใชวธกำรสมภำษณแบบเจำะลก จำกผใหขอมลท ส ำค ญ (Key-informant) ท อยภำยในขอบเขตกำรศกษำ คอรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน ประชากรตวอยาง กลมประชำกรท ใชในกำรศกษำวจยในครงน คอผก ำกบกำรหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน ผวจยใชระเบยบวธกำรวจยเช งคณภำพ ดงนน ผว จ ยจงใชว ธ กำรเลอกผใหขอ มลท ส ำค ญจำกกลมประชำกรอยำงเฉพำะเจำะจงใหเปนไปตำมกรอบแนวคด และวตถประสงคของกำรวจยโดยผใหขอมลท ส ำคญดงน ผก ำกบกำรหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน รวมจ ำนวน 20 รำย เครองมอทใชในการจดเกบขอมล กำรวจยเชงคณภำพ ใชแบบสมภำษณเชงลกเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมล ดงน 1. กำรศกษำทบทวนวรรณกรรมจำกแนวคดทฤษฎและงำนวจยท เก ยวของตำงๆ มำสรำงแบบสมภำษณเช งลกโดยใหครอบคลมตำมวตถประสงคท ตองกำรศกษำ 2. ผวจยไดน ำเครองมอ คอ แบบสมภำษณเชงลกดงกลำวไปใหผเช ยวชำญตรวจสอบวำแบบสมภำษณเชงลก เปนกำรสมภำษณแบบเจำะลกรำยบคคล(Individual depth interview)เปนกำรซกถำมพดคยกนระหวำงผสมภำษณและผใหสมภำษณ เปนกำรถำมเจำะลกลวงค ำตอบอยำงละเอยดถถวน กำรถำมนอกจำกจะใหอธบำยแลว จะตองถำมถงเหตผลดวยกำรสมภำษณแบบน จะใชไดดกบกำรศกษำวจยในเรองท เก ยวก บพฤตกรรมของบคคล เจตคต ควำมตองกำร ควำมเช อคำนยม บคลกภำพในลกษณะตำงๆนนถกตอง ครบถวนตรงประเดนของกำรศกษำครงน 3. เมอผเช ยวชำญตรวจสอบควำมถกตองแลวผวจยไดน ำแบบสมภำษณไปทดสอบควำมเขำใจและเนอหำของแบบสมภำษณกอนน ำไปใชจรง โดยกำรทดสอบเครองมอในกำรเกบรวบรวมข อมล ซงประกอบดวยแนวค ำถำม ดงตอไปน 3.1 ขอมลท วไปของผใหขอมล ไดแก เพศอำยต ำแหนง ช นยศ อำยรำชกำรระยะเวลำกำรด ำรงต ำแหนงหวหนำสถำน ระดบกำรศกษำและจ ำนวนผใตบงคบบญชำในปกครอง 3.2 แนวค ำถำมเกยวกบรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน 3.3 ค ำถำมปลำยเปดเพอใหผท ใหขอมล สำมำรถใหขอมลตอบไดโดยอสระในเรองรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน

Page 7: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[7]

ผลการวจย ภมหลงของผใหขอมลทส าคญ กำรวจยเรองนผวจยไดเลอกผใหขอมลท ส ำคญอยำงเฉพำะเจำะจงเพอ ใหเปนไปตำมวตถประสงคของกำรวจยในครงน จ ำนวน 20 รำยไดแกผก ำกบกำรห วหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกนท ผำนกำรพจำรณำคดเลอกของคณะกรรมกำรพจำรณำคดเลอกสถำนต ำรวจดเดนประจ ำป 2557 ตำมโครงกำรโรงพกเพอประชำชนของต ำรวจภธรจงหวดขอนแกน ล ำดบท 1-20 ท งหมดเปนเพศชำย 20คน สวนใหญมอำยระหวำง 51-60ป จ ำนวน 13คน รองลงมำมอำยระหวำง 40-50 ป จ ำนวน 7คน ท งหมดมต ำแหนงผก ำกบกำรและมยศพนต ำรวจเอก มอำยรำชกำรสวนมำกระหวำง 31-35 ป จ ำนวน 9คน รองลงมำระหวำง 26-30 ป จ ำนวน 4คนและ 35 ปข นไป จ ำนวน 4 คนและระหวำง 21-25 ป จ ำนวน 3 คน ตำมล ำดบ สวนมำกมระยะเวลำกำรด ำรงต ำแหนงหวหนำสถำนต ำรวจระหวำง 5-6 ป จ ำนวน 8 คน รองลงมำระหวำง 3-4 ป จ ำนวน 5 คน มำกกวำ 6 ปข นไป จ ำนวน 4 คน และระหวำง 1-2 ป จ ำนวน 3 คน ตำมล ำดบ ระดบกำรศกษำสวนมำกสงกวำปรญญำตร จ ำนวน 16 คนและระดบปรญญำตร จ ำนวน 4 คน และมจ ำนวนผใตบงคบบญชำในปกครองระดบผก ำกบกำรหรอ เท ยบเทำนอยกวำ 1 คน จ ำนวน 15 คน รองลงมำระหวำง 1-2 คน จ ำนวน 4 คน และระหวำง 5-6 คน จ ำนวน 1 คน ตำมล ำดบระดบรองผก ำก บกำรหรอเทยบเทำมำกท สดอยระหวำง 3-4 คน จ ำนวน 15 คน รองลงมำอยระหวำง 5-6 คน จ ำนวน4คน และมำกกวำ 6 คน จ ำนวน 1 คน ตำมล ำดบ ระดบสำรวตรหรอเทยบเทำมำกท สดอยระหวำง 1-5 คน จ ำนวน 15 คน รองลงมำอยระหวำง 6-10 คน จ ำนวน4คนและมำกกวำ 15 คน จ ำนวน 1 คน ตำมล ำดบ ระดบรองสำรวตรหรอเทยบเทำมำกท สดอยระหวำง 20-50คน จ ำนวน 14คน รองลงมำอยระหวำง 51-80 คน จ ำนวน4คน อยระหวำง 81-110 คนจ ำนวน 1 คน และมำกกวำ 110 คน จ ำนวน 1 คน ตำมล ำดบ ระดบช นประทวนมำกท สดยอยระหวำง 30-60 คน จ ำนวน 10 คน ระหวำง 61-90 คน จ ำนวน7คน มำกกวำ 120 คน จ ำนวน 2 คน และระหวำง 91-120 จ ำนวน 1 คน ดานผน าการเปลยนแปลงหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตองน ำววฒนำกำรและเทคโนโลย ท ทนสมยมำสองคกร มวสยทศนท จะเปลยนแปลงองคกรมควำมคลองตวและทนตอเหตกำรณ มกำรเรยนรและยอมรบกำรเปลยนแปลงตองกลำคด กลำท ำ กลำตดสนใจ เพมประสทธภำพบคลำกรโดยกำรฝกอบรม พฒนำองคกรใหทนสมยทนตอเหตกำรณสรำงบรรยำกำศกำรท ำงำนท ด เนนควำมสำมคคเพอสรำงควำมรวมมอในกำรท ำงำนพฒนำระบบงำนใหรองรบควำมตองกำรของประชำชน น ำเทคโนโลยสมยใหมมำเพมประสทธภำพกำรท ำงำนโดยเปำหมำยอยท กำรใหบรกำรประชำชนใหควำมส ำคญกบขอมลขำวสำรและควำมตองกำรของประชำชนตองมกำรวเครำะห วำงแผนและประเมนสถำนกำรณนโยบำยขององคกรตองสอดคลองกบนโยบำยของรฐบำล วธปฏบตและนโยบำยกำรท ำงำนตองเหมำะสมกบสถำนกำรณปจจบน ดานการสรางวสยทศนหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตองสรำงควำมรวมมอและควำมเขำใจกบสมำชกในองคกรน ำวสยทศนของผบงคบบญชำมำเปนกรอบหรอทศทำงในกำรท ำงำนรบฟงควำมคดเห นจำกทกภำคสวนและควำมตองกำรของสมำชกโดยท ำควำมเขำใจรวมกนและน ำไปสกำรปฏบตตำมจดมงหมำยตองสอดคลองกบพนธกจและเปำประสงคของหนวยใหทกคนรบทรำบและเขำใจตรงกนปฏบตตนเปนแบบอยำงส งกำร อบรมและประชมช แจงท ำควำมเขำใจรวมกนกระตนและแสวงหำควำมรวมมอทกวถทำง ควบคม ดแล และประเมนผลกำรปฏบต ท ำใหเกดควำมเขำใจและยอมรบพรอมท จะปฏบตตำม ดานการสรางแรงบนดาลใจหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตอง ประพฤตปฏบต ตนเปนแบบอยำงท ด กระตน ปลกจตส ำนกหรอสรำงเจตคตท ดในเชงบวก โดยกำรยกยองและชมเชยผปฏบต ด ปฏบต ชอบ ยตธรรม โปรงใส เสยสละ มเมตตำและมควำมร กลำคด กลำท ำ และกลำตดสนใจท จะท ำด อดทน อดกลน เสยสละเปนแบบอยำงท ดโดยกำรปฏบตดยอมไดรบควำมดและควำมกำวหนำ ถกตอง ยตธรรม เสมอภำคและใสใจในเรองตำงๆ สรำงบรรยำกำศกำรท ำงำนท ดใหเกดข นภำยในองคกรมควำมเมตตำ กรณำและยอมรบผดในควำมผดพลำด

Page 8: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[8]

ดานประมขศลปหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำ โดยตองยอมรบผดชอบตอสงท ส งเมอ เก ดผดพลำดจำกกำรสงเปดใจยอมรบฟงควำมคดเหนจำกสมำชกเหนคณคำและใหเกยรตผอนตองสรำงบรรยำกำศกำรท ำงำนท ดมคณธรรม จรยธรรม เสยสละมควำมคดรเร มสรำงสรรค แสดงบทบำทอยภำยในกรอบและระเบยบ มบคลกด นำเกรงขำม มระบบกำรท ำงำนท ด เอำจรงเอำจง ยดหลก ควำมโปรงใส ไมทจรต มควำมยต ธรรม ปกครองดวยคณธรรม ดานผประสาน หวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำ โดยตองแสวงหำควำมรวมมอจำกทกภำคสวน มมตรสมพนธท ดรวมกจกรรม รวมมอท ำงำนในลกษณะเอออ ำนวยซงกนและกน ตองใหใจและจรงใจท จะใหบรกำร สรำงภำพลกษณท ดใหเปนท ประจกษ ตองใหเกยรตและเคำรพสทธบคคลอน เขำใจและเห นควำมส ำค ญของกำรสรำงเครอขำยเพม อำศยเทคโนโลยหรอนวตกรรมใหมในกำรสรำงเครอขำย มควำมรควำมสำมำรถและมจ ตบรกำร รบฟงขอมลขำวสำรเพมเตมจำกเครอขำยท เพมข น สรำงควำมรสกท ด ๆ ใหก นและกน มท ศนคตท ด มแนวคดท จะรกษำสมพนธภำพ เขำรวมกจกรรมและใหเกยรตกบทกคน ใหควำมส ำคญกบเครอขำยไมวำทำงตรงหรอทำงออม ชวยเหลอสนบสนนกจกรรมดวยควำมเตมใจ ดานผรบขาวสารหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตองรวดเรวท นตอเหตกำรณดวยกำรรบ รขอมลและขำวสำรใหมๆควำมรจำกขอมลขำวสำรใหมๆ คอหวใจในกำรพฒนำใหควำมส ำค ญกบกำรค นหำควำมรเพมเตม ขอมลขำวสำรท ทนสมยท ำใหกำวทนตอสถำนกำรณปจจบน ส รำงควำมเขำใจตรงกนวำขอ มลขำวสำรมควำมส ำคญตอกำรพฒนำตองมควำมรเทำทนตอเหตกำรณและสถำนกำรณปจจบนแสวงหำขอมลขำวสำรท ส ำคญและทนสมย ตองรบร รบฟงขอมลขำวสำรจำกทกภำคสวน ควำมรท ไดตองใชไดกบองคกร ตองเขำใจวำขอมลขำวสำรคอพนฐำนกำรตดสนใจ ดานผกระจายขาวหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตองใชหลกขำวสำรส ำค ญและจ ำเปนมประโยชนควรเผยแพรตองมแผนกำรสอสำรหรอกระจำยขำวอยำงเปนระบบ ชองทำงกำรสอสำรมควำมส ำค ญตอกำรกระจำยขำวกำรประชมช แจง แจงขำวสำรหรอนโยบำยถอวำยงจ ำเปน ตองรวดเรว ทนตอสถำนกำรณ ตองมทกษะและมควำมจรงใจและเขำใจในขำวนน ควรยกยองและ ชมเชยผกระท ำดใหทรำบท วก น ค ดด ท ำด และหวงด ดวยควำมจรงใจ เรองดมประโยชนตอสวนรวมควรเผยแพรใหทรำบท วกนตองศกษำและวเครำะหโดยอำศยประสบกำรณท งศำสตรและศลป ดานผแกไขปญหาหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตองสนใจและใสใจท จะแกไขป ญหำมจตส ำนกและหนำท ควำมรบผดชอบตอหนวยมปฏภำณ ไหวพรบ ตดตำมใสใจและปรำศจำกเงอนไขอคตรบรรบฟงและรบทรำบควำมคดเหนของประชำชนเกำะตดตำมขำวสำรและสถำนกำรณปจจบน มงมนและจรงใจท จะแกไขป ญหำ วเครำะห ปญหำและประเดนไดถกตองและแมนย ำ ตองรถงตนเหตของปญหำเพอแกปญหำใหถกจด เขำใจและใสใจในปญหำท เกดและหำทำงแกไขปญหำดวยควำมเตมใจ ตองเกำะตดปญหำและลงมอแกไขอยำงเปนรปธรรม ดานผเจรจาตอรองหวหนำสถำนต ำรวจภธรตองมภำวะผน ำโดยตองกลำคด กลำท ำและกลำตดสนใจในทำงท เหมำะท ควรศกษำขอมล วเครำะหสถำนกำรณและแกไขปญหำ จรงใจท จะแกไขปญหำดวยควำมเปนธรรมแสวงหำควำมรวมมอหำขอยตแบบบรณำกำร เปดกวำงรบฟงควำมคดเนนประโยชนสวนรวมเสยสละเพอรกษำผลประโยชนใหกบสวนรวม เอำใจใส ดแล ควำมทกขสกของสมำชกในองคกร สงเสรมอำชพเพอเพมพนรำยไดใหสมำชก ย ดหลกควำมถกตองและเปนธรรม แสวงหำและรกษำสทธอนชอบธรรม

Page 9: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[9]

สรปและการอภปรายผลการวจย กำรศกษำรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน มวตถประสงคเพอศ กษำเพอศกษำรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกนโดยมงเนนศกษำตำมกรอบแนวคดท ผว จ ยไดก ำหนดกรอบแนวคดในกำรวจยไว 9 ดำนไดแก ดำนผน ำกำรเปลยนแปลงดำนกำรสรำงว สยท ศน ดำนกำรสรำงแรงบนดำลใจ ดำนประมขศลป ดำนผประสำน ดำนผรบขำวสำร ดำนผกระจำยขำว ดำนผแกไขป ญหำและดำนผเจรจำตอรอง ซงผลกำรศกษำมขอคนพบทสำมำรถตอบวตถประสงคของกำรวจย ไดดงน ผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจตองมว สยท ศนท จะเปลยนแปลงองคกร พฒนำองคกรใหท นสมยท นตอเหตกำรณ โดยมเปำหมำยอยท กำรใหบรกำรประชำชน ตองมกำรสรำงควำมรวมมอและควำมเขำใจกบสมำชกในองคกร ตองรบทรำบและเขำใจตรงกนในเรองวสยทศนขององคกร ตองประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยำงท ด อดทน อดกลน เสยสละ ตองมคณธรรม จรยธรรม เสยสละ แสดงบทบำทอยภำยในกรอบและระเบยบ ตองมกำรแสวงหำควำมรวมมอจำกทกภำคสวน เขำใจและเหนควำมส ำคญของกำรสรำงเครอขำยเพม มท ศนคตท ด มแนวคดท จะรกษำสมพนธภำพ ตองมควำมรจำกขอมลขำวสำรใหมๆ ในกำรพฒนำ โดยกำรแสวงหำขอมลขำวสำรท ส ำค ญและท นสมย ตองยดหลกขำวสำรท ส ำคญและมประโยชนจ ำเปนตองเผยแพร ตองมทกษะ มควำมจรงใจและเขำใจในขำวนน ตองม จตส ำนกและหนำท ควำมรบผดชอบตอหนวย มงมนและจรงใจท จะแกไขป ญหำ ตองมกำรศกษำขอ มล ว เครำะหสถำนกำรณและแกไขปญหำโดยยดหลกควำมถกตองและเปนธรรม ซงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎภำวะผน ำกำรเปลยนแปลงคอ กำรท ผน ำหรอ ผบรหำรประพฤตตวเปนแบบอยำง หรอ เปนโมเดลส ำหรบผตำมหรอบคลำกร ผน ำจะเปนท ยกยองเคำรพนบถอ ศรทธำ ไววำงใจ และท ำให ผตำมเกดควำมภำคภมใจเมอไดรวมงำนกน และเปนกระบวนกำรท ผน ำเปลยนแปลงควำมพยำยำมของผตำมใหข น จำกตำมพยำยำมทคำดหวงเปนผลใหกำรปฏบตงำนเกดควำมคำดหวงโดยผแสดงบทบำทท ำใหผตำมมควำมรสกไววำงใจ ยนดจงรกภกด และนบถอท ำใหผตำมกลำยเปนผมศกยภำพ เปนนกพฒนำ เปนผท เสรมแรงไดดวยตนเอง ซงผน ำจะตองยกกระดบควำมรสกของผตำม ใหควำมส ำคญและคณคำของผลลพธท ตองกำรและวธกำรท จะบรรลผลลพธท ตองกำร ท ำใหผตำมไมค ำนงถงประโยชนสวนตน แตอทศตนเพอองคกำรโดยกระตนระดบควำมตองกำรของมำสโลว (ประเสรฐ สมพงษธรรม, 2537: 61-66) ขอเสนอแนะจำกกำรศกษำรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกนไดมขอเสนอแนะเกยวกบรปแบบภำวะผน ำของหวหนำสถำนต ำรวจภธรในจงหวดขอนแกน ดงน 1. กำรพจำรณำคดเลอกบคคลท จะด ำรงต ำแหนงหวหนำสถำนต ำรวจ ควรพจำรณำถงภำวะผน ำของบคคลท จะมำด ำรงต ำแหนงดงกลำว โดยใหควำมส ำคญเปนอนดบแรก 2. ควรมกำรพฒนำรปแบบของกำรสรำงภำวะผน ำใหเปนนกบรหำรและประสำนงำน กลำคดกลำท ำและกลำตดสนใจ มควำมร ทกษะและศลปะในกำรปกครอง มควำมสำมำรถในกำรครองตน ครองคนและครองงำน มควำมร รจกคด รจกท ำ และรจกพฒนำ มปฏภำณ ไหวพรบ และบคลกภำพทด มคณธรรม จรยธรรมและเปนแบบอยำงท ด มควำมร และควำมสำมำรถใหบรกำรแกประชำชน

เอกสารอางอง กตมำ ปรดดลก. 2529. ทฤษฎการบรหารองคกร. กรงเทพฯ: ชนะกำรพมพ. ธงชย สนตวงษ. 2530. องคการและการบรหาร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนำพำนช. ประชย เปยมสมบรณ. 2530. การบรหารงานต ารวจ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

Page 10: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[10]

__________. 2550. ผน าทดไมมเสอม. กรงเทพฯ: อนเมทกรป. ประชำ พรหมนอก. 2530. ต ารวจกบการพฒนา. กรงเทพฯ: นตกลกำรพมพ. ปนดดำ ช ำนำญสข. 2557 “รากลกแหงความความลมเหลวในงานต ารวจ” [คมชดลกออนไลน]. 24 ธ นวำคม 2557

[สบคนเมอ 22 เมษำยน 2558] จำก: www.komchadluek.net/detail/20141224/198239.html วจตร วรตบำงกร. 2525. ศลปะศาสตรนารส าหรบผน า. กรงเทพฯ: มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ ประสำนมตร. สภชย เอำะนอย. 2550. ภาวะผน าของนายกองคการบรหารสวนต าบลในจงหวดขอนแกน. รำยงำนศกษำอสระ

รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยขอนแกน. สนทร โคตรบรรเทำ. 2554. ภาวะผน าในองคการการศกษา. กรงเทพฯ: ปญญำมหำชน. เสรมศกด วศำลำภรณ. 2546. ประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารการศกษา หนวยท 5-8

พมพครงท 4. นนทบร: มหำวทยำลยสโขทยธรรมำธรำช. เอกชย ก สขพนธ. 2527. หลกการบรหารการศกษาทวไป. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: อนงคศลปกำรพมพ. ต ำรวจภธรจงหวดขอนแกน. 2558. เอกสารบรรยายสรปต ารวจภธรจงหวดขอนแกน. ขอนแกน: ต ำรวจภธรจงหวด

ขอนแกน. อทย หรญโต. 2524. ประมขศลป: ศลปะการเปนผน า. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. Brinkerhoff, D. and White, L. 1985. Sociology. New York: West. Robbins, S. 1996. Organizational Behavior. 7th ed. New Jersey: Prentice Hall. Stark, R. 1992. Sociology. 4th ed. California: Wadsworth.

Page 11: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[11]

วธการมสวนรวมของประชาชน ในการจดการน าอางเกบน าสาธารณะโสกรง ต าบลโนนสะอาด อ าเภอโนนสะอาด จงหวดอดรธาน

Trend of Public Participation in the Water Management for Sok Rung Public Resevoir, Non Sa-At, Non Sa-At, Udon Thani

รอยต ำรวจเอกหญง นนทนภส ปลดศรชวย* Police Captain Nannapat Praladsrichauy

บทคดยอ

งำนวจยนมวตถประสงค เพอศกษำถงวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเก บน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน เพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำ ใหมประสทธภำพอยำงย งยนตอไป ผวจยใชระเบยบวธ ว จ ยเช งคณภำพ โดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ 20 รำย ไดแกประธำนกลมผใชน ำ ผน ำชมชนกลมผใชน ำปรำชญชำวบำนท ม องคควำมรเก ยวกบกำรจดกำรน ำ สมำชกผใชน ำ กำรจดหมวดหมขอ มลเพอกำรว เครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำผลกำรศกษำพบวำท ต งบำนโนนสะอำดเปนท สงลกษณะเปนดนทรำย ไมอมน ำ ชำวบำนจงตดสนใจวำควรมแหลงน ำไวใชในฤดแลงจงก ำหนดจดท เหมำะสมในกำรสรำงอำงเกบน ำโดยใชแรงงำนในชมชนเปนหลก กำรก ำหนดวำงผงพนท กอสรำงก ำหนดประตระบำยน ำ ชำวบำนบรจำคพนท ใหกรณน ำทวมถงโดยชำวบำน มควำมเหนในกำรกอสรำงวำควรใชวธกำรอยำงไร ตอมำมกำรพฒนำปรบปรงอำงเกบน ำโดยประสำนงำนไปย งระดบจงหวดใหเขำมำชวยเหลอ ชำวบำนประชมใหตวแทนขอควำมชวยเหลอจำกหนวยงำนทเก ยวของในกำรดแลรกษำ ผน ำชมชนมกำรประชำสมพนธใหทรำบถงขอหำม ตำงๆ ของกำรใชอำงเกบน ำรวมกนท ำใหมน ำใชอปโภคและบรโภค มน ำใชเพอท ำเกษตรนอกจำกนยงเปนสถำนทท ำกจกรรมรวมกนของคนในชมชน ประชำชนภมใจท ม แหลงน ำชมชนเอง รสกถงควำมเปนเจำของ มควำมมนคงวำมน ำใชอยำงเพยงพอและชำวบำนสำมำรถดแลอำงเกบน ำได ผน ำชมชนจะเขำรวมแสดงควำมคดเหนเพอสะทอนถงควำมตองกำร ท แทจรงของชมชนโดยกำรโอนประปำชมชนใหประปำสวนภมภำคเนองจำกจะท ำใหมน ำใชท มคณภำพดกวำและมน ำใชอยำงเพยงพอส ำหรบอปโภคบรโภคและสำมำรถท ำกำรเกษตรไดตลอดทงป ค าส าคญ: วธกำรมสวนรวมของประชำชน, อำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง

Abstract The research's objective is to study the public participation in the water management of Sok Rung Public Reservoir, Non Sa-at, Non Sa-at, Udon Thani in order to elaborate the findings into the guideline to

* นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail: nannapat_1968@ hotmail.com

Page 12: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[12]

achieve the sustainable progress for the people's participation in the water management. Employing the qualitative research method, the researcher conducted an in-depth interview with 20 key informants comprising the chief of the water user group, the leaders of the water user community, the local scholars with knowledge in water management, and the water users. After classifying the data for further analyzi ng and synthesizing using the expressive method, it is found that the location of Non Sa-at Village consists of sand which is not ideal for containing water. The villagers thus decided that they need water resource for the dry season and later chose the suitable area for building reservoir. Relying on the local residents' willpower, planning for the construction and sluice gate was set up. In concern of flood, the villagers donated land and gave their opinions on which methods should be used with the construction. Later on, the development and modification of the reservoir took place in which the villagers got in touch with the provincial units for further assistance. They held a meeting and sent their representative to ask for aid from the units concerned i n terms of maintenance. The community's leaders meanwhile provide information on the things people should not do when benefiting from the reservoir together. This results in the adequate amount of water for usage in consummation and agriculture. Moreover, the reservoir also serves as the gathering place for people in the community. They are proud of having their own water resource in the community and feel a strong sense of ownership. They also feel reassured of having enough water for their purpose and that they can take care of the reservoir on their own. In addition, the community's leaders join in to express their thoughts which reflect the true needs of the community. They transferred the community waterworks to the Provincial Waterworks Authority since it can guarantee that they will get better-quality water for consummation and agriculture for all year. Keywords: Trend of Public Participation, Sok Rung Public Reservoir

บทน า

อำงเกบน ำโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน นน เมอประมำณป พ.ศ.2480-2490 บำนโนนสะอำด เกดควำมแหงแลงตดตอกนหลำยป กอปรกบบำนโนนสะอำดและหมบำนรอบขำง ไมมแหลงเกบกกน ำเอำไวใชชวงหนำแลง ก ำนนผใหญบำนและชำวบำน บำนโนนสะอำด ต ำบลปะโค อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน (แตกอนข นกบอ ำเภอกมภวำป) ไดประชมปรกษำหำรอกน เพอจดหำท ดนท จะท ำเปนแหลงกกเก บน ำเอำไวใชในกำรอปโภค บรโภคและเพอกำรเกษตร ในชวงฤดแลงพนท ดงกลำวจะเปนพนท ท มน ำไหลผำนในชวงฤดฝน จงไดตกลงกนเลอกเอำสระน ำบำนโสกรง ซงจะมน ำไหลลงมำรวมกนแลวกไหลผำนเลยไปชวงฤดฝน แตพนท ดงกลำวเปนพนท ท ม ผจบจองมเจำของเปนบำงสวน และเปนปำสงวนบำงสวน จำกกำรชวยเหลอของรฐในกำรเวนคนท ดน และขดคลองสงน ำให เรยกวำคลอง คกฤทธ และหนองคกฤทธ หรอคลองเงนผนสมยกอน (องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด, 2558) จำกกำรรวมแรงรวมใจของชำวบำน หมบำนท มกำรใชประโยชนรวมกน กมกำรผลดเปลยนหมนเว ยนกนมำขดลอกสระน ำท ำเปนคก นน ำ แตกอนไมมเครองกลหนก มแตแรงงำนคน เสยสละแรงงำนเพอสวนรวม อำงเก บน ำโสกรง อยระหวำงบำนโนนสะอำด หรอหนองแวง(เดม) กบบำนโสกรง แตอยใกลกบบำนโสกรงมำกกวำ จงเรยกวำ “หนองโสกรง” รวมพนท ท งหมดประมำณ 216 ไร ตอมำมกำรเปลยนแปลงจงใหกรมชลประทำน เขำมำก ำกบดแล ท ำคก นน ำ

Page 13: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[13]

ท ำคลองสงน ำ เปนแหลงกกเกบน ำ แหลงเพำะพนธปลำ และเพอกำรท ำเกษตรของชำวบำนและหมบำนรอบขำงไดร บผลประโยชนกนจงเปนท มำของอำงเกบน ำโสกรง (องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด, 2558) จนเมอประมำณป พ.ศ.2508 ส ำนกงำนสขำภบำลโพธศรส ำรำญ ซงส ำนกงำนตงอยท ตลำดบำนโนนสะอำด ต ำบลโนนสะอำด เหนสมควรท จะใหมน ำประปำใช อกท งประชำชนกเรยกรองอยำกใหมน ำประปำ เพรำะมควำมเจรญเพยงพอ มไฟฟำ มถนน แตยงขำดแตน ำประปำ จงมมตจำกคณะกรรมกำรสขำภบำลใหกอสรำงหอประปำข นโดยใชน ำจำกกรมชลประทำน ซงเปนผก ำกบดแลอย กไดมกำรตกลงใหใชน ำจำกอำงเก บน ำโสกรง ในกำรผลตน ำประปำได ส ำนกงำนสขำภบำลกไดด ำเนนกำรกอสรำงและจำยน ำใหกบประชำชน ผท อำศยในเขตส ำนกงำนสขำภบำล (ตลำดโนนสะอำด) (องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด, 2558) เมอ พ.ศ.2513 ต ำบลโนนสะอำด ตำมประกำศของกระทรวงมหำดไทยใหจดตงเปนกงอ ำเภอ และยกฐำนะข นเปนอ ำเภอโนนสะอำด เมอวนท 13 เมษำยน 2520 มเขตกำรปกครองอย 4 ต ำบล 57 หมบำน 1 สขำภบำลในขณะนน (เปลยนจำกสขำภบำลโพธส ำรำญ เปนสขำภบำลโนนสะอำด) กำรผลตน ำเพอจำยใหกบประชำกรเรมขยำยวงกวำงข น และเรมมปญหำในกำรบรหำรจดกำร ขำดบคลำกร อปกรณไมมคณภำพ รวมท งกำรจดเกบรำยได รำยจำยมำกกวำรำยรบ จนในท สดคณะกรรมกำรสขำภบำลกไดประชมปรกษำหำรอกน ท จะใหกำรประปำสวนภมภำค เขำมำด ำเนนกจกำรแทน ข นตรงตอกำรประปำสวนภมภำคกมภวำป จงหวดอดรธำน เมอป พ.ศ.2528 โดยใชน ำดบจำกอำงเก บน ำสำธำรณะโสกรง ผลตน ำจำยใหกบประชำชนในเขตเทศบำลต ำบลโนนสะอำด (องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด, 2558) ลกษณะของกำรประกอบเกษตรกรรมในทองถนสวนใหญกำรเกษตรกรรมในเขตพนท เทศบำลต ำบลโนนสะอำด ยงคงเปนกำรท ำนำ ปลกพชไร สวนผลไมและปลกพชผก ผลผลตทำงดำนเกษตรท ส ำค ญ ประชำชนเกษตรกรไดใชประโยชนจำกอำงเกบน ำโสกรง (องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด, 2558) ผวจยมควำมสนใจท จะศกษำถงวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำในอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน โดยมงศกษำถงวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำในอำงเกบน ำสำธำรณะหนองโสกรง เพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำวธ กำรมสวนรวมของประชำชนในจดกำรน ำในอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ใหมประสทธภำพอยำงย งยนตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอศกษำถงวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน

วธการวจย กำรศกษำวจยเรองวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน ผวจยมงจะศกษำถง วธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ดำนกำรมสวนรวมในกำรตดสนใจ ดำนกำรมสวนรวมในกำรปฏบต ดำนกำรมสวนรวมในผลประโยชน ดำนกำรมสวนรวมในกำรประเมนผล เพอน ำขอมลท ไดจำกกำรศกษำมำก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ใหมประสทธภำพอยำงย งย นโดยผศกษำใชระเบยบวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) เก บขอ มลโดยวธ กำรสมภำษณแบบเช งลก (In-depth Interview) จำกกลมประชำชนในพนท ผมสวนเกยวของกบกำรใชน ำ

Page 14: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[14]

การทบทวนวรรณกรรม

กำรมสวนรวมของประชำชน หมำยถง กำรท ประชำชนมกำรปฏบต รวมกนในกำรพฒนำชมชน โดยควำมสมครใจ ในลกษณะของกำรรวมตดสนใจ รวมปฏบตงำน รวมประเมนผล รวมบ ำรงรกษำ และรวมรสกเปนเจำของ (นดำ ด ำรหเสม, 2542: 21) องคประกอบส าคญของการมสวนรวมของประชาชนประกอบดวย 1. กำรมสวนรวมของประชำชนเปนกระบวนกำรท มควำมตอเนอง มกำรเรยนรรวมกนของผท เก ยวของท งฝำยรฐ องคกรเอกชน และประชำชนทวไป โดยเนนกำรสอสำรสองทำงท งชองทำงท เปนทำงกำรและไมเปนทำงกำร ไม ใชกำรท ำครงเดยวจบและควรเกดข นตลอดโครงกำร 2. เปำหมำยของกำรมสวนรวมไมใชเพยงกำรจดใหมกำรรบฟงควำมคดเหนตำมกฎหมำยหรอกำรท ำใหไมมควำมขดแยง หำกแตกระบวนกำรมสวนรวมของประชำชนควรมงใหประชำชนเขำมำมสวนรวมอยำงกวำงขวำงและเปนวธกำรเพอท ำใหกำรตดสนใจของรฐดข นและเปนท ยอมรบ 3. ดำนวตถประสงคของกำรมสวนรวม ผท จะรเร มหรอสรำงกระบวนกำรท มสวนรวมจะตองก ำหนดใหชดเจนและแนนอน จะใหประชำชนมสวนรวมดวยวตถประสงคอะไร 4. ดำนข นตอนของกจกรรม จะตองระบวำในกจกรรมแตละอยำงมก ข นตอนและประชำชนสำมำรถเขำรวมข นตอนใดบำง 5. ดำนกลมเปำหมำยของกำรเขำรวม จะตองระบกลมเปำหมำยใหชดเจนวำกจกรรม แตละอยำงมใครและกลมใดบำงท เปนเปำหมำยของกำรเขำรวม (พรเพญ จนทรโสดำ, 2554: 16-17) รปแบบการมสวนรวม โคเฮน และ อฟฮอฟ จ ำแนกรปแบบกำรมสวนรวมออกไว 4 ดำน คอ กำรมสวนรวมในกำรตดสนใจ กำรมสวนในกำรปฏบต กำรมสวนรวมในผลประโยชน และกำรมสวนรวมในกำรประเมนผล ซงไดอธบำยกำรมสวนรวมไว 4 ข นตอนดงน 1. กำรมสวนรวมในกำรตดสนใจ (participation in decision making) กำรตดสนใจชนดนเปนศนยกลำงของกำรเกดทำงเลอกตดสนควำมคดท หลำกหลำย มกำรก ำหนดและประเมนทำงเลอกและกำรตดสนใจเลอก ซงเปรยบไดกบกำรวำงแผนเพอน ำทำงท เลอกมำสกำรปฏบต สำมำรถแบงกำรตดสนใจนออกเปน 3 ระยะ คอ 1.1 กำรตดสนใจชวงเรมตน (initial decision) เปนกำรเรมตนหำควำมตองกำรและว ธ กำรเขำไปมสวนรวมในโครงกำรท ส ำคญ ในระยะนสำมำรถใหขอมลท ส ำคญและเสนอกลยทธเพอแกไขปญหำ 1.2 กำรตดสนใจชวงด ำเนนกำร (ongoing decision) โครงกำรจะตองคนหำควำมตองกำรของบคคลท เขำมำมสวนรวมและจดล ำดบควำมส ำคญของโครงกำรและว ธ กำรด ำเนนโครงกำรและว ธ กำรด ำเนนโครงกำรท สอดคลองกบควำมตองกำรของผท เขำมำมสวนรวม 1.3 ตดสนใจในชวงปฏบตกำร (operational decision) เปนควำมเกยวของในองคกรเมอโครงกำรเขำมำมกำรเช อมโยงโครงกำร มกำรรวมตวขององคกรตำงๆ ท เก ยวของ 2. กำรมสวนรวมในกำรปฏบต (participation in implementation) กำรมสวนรวมในกำรปฏบตแบงได 3 ทำง คอ 2.1 กำรมสวนรวมในกำรสละทรพยำกร (resource contribution) สำมำรถด ำเนนกำรไดหลำยรปแบบ ไดแก แรงงำน เงน วสดอปกรณและขอมลขำวสำร

Page 15: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[15]

2.2 กำรมสวนรวมในกำรบรหำรและประสำนงำน (project administration and coordination) คนในองคกรสำมำรถรวมตวกนในกำรปฏบตงำน หรอสมำชกทมท ปรกษำ 2.3 กำรมสวนรวมในกำรขอควำมรวมมอ (participation in enlistment) กำรขอควำมรวมมอไมจ ำเปนตองกำรผลประโยชนเสมอไปแตพจำรณำขอเทจจรงท วำผลเสยท จะเกดข นตำมมำ 3. กำรมสวนรวมในผลประโยชน (participation in benefits) เปนสงท เกดข นมำนำนและมผลในทำงเศรษฐกจมควำมส ำคญตอกำรยอมรบเอำโครงกำรท ส ำคญๆ เขำมำท งท กำรตดสนใจอำจไมเกดข นหรอมขดจ ำกด กำรมสวนรวมในผลประโยชนแบงได 3 ชนด 3.1 ผลประโยชนดำนวตถ (material benefits) เปนควำมตองกำรข นพนฐำนของบคคล 3.2 ผลประโยชนดำนสงคม (social benefits) เปนควำมตองกำรดำนพนฐำนดำนสำธำรณะ ไดแก บรกำรหรอควำมพงพอใจจำกสำธำรณปโภค 3.3 ผลประโยชนดำนบคคล (personal benefits) เปนควำมปรำรถนำท จะเขำมำเปนสมำชกกลมหรอไดรบกำรคดเลอกเขำมำ เปนควำมตองกำรอ ำนำจทำงสงคมและกำรเมอง โดยผำนควำมรวมมอในโครงกำร ผลประโยชนท ส ำคญท ไดจำกโครงกำรม 3 ชนด คอ ควำมรสกมคณคำในตนเอง อ ำนำจกำรเมองและควำมรสกวำตนเองท ำงำนมประสทธภำพ 4. กำรมสวนรวมในกำรประเมนผล (participation in evaluation) แบงออกเปน 2 แบบ คอ กำรมสวนรวมทำงตรง และกำรมสวนรวมทำงออม กำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรทรพยำกรน ำของประชำชน (A People Empowerment In Water Resource Management) หมำยถง ผลท เกดข นจำกกำรท ประชำชนมควำมตระหนกถงควำมส ำค ญ ในกำรจดกำรทรพยำกรน ำ กอใหเกดควำมรวมมอรวมใจของประชำชน ในกำรเปนสวนหนงท ชวยจดกำรทรพยำกรน ำของชมชน สำมำรถวดไดจำกองคประกอบ 4 ดำน ซงไดแก 1. ดำนกำรรวมกระท ำ หมำยถง กำรท ประชำชน ไดเขำรวมประชมแกไขปญหำน ำ ในยำมท น ำขำดแคลน หรอรวมท ำงำนรวมกบชมชน เชน กำรแจงกำรเปด-ปด ประตน ำ กำรรวมกนใชน ำอยำงประหยด เปนตน 2. ดำนกำรรวมคด หมำยถง กำรท ประชำชนคดวธท จะพฒนำแหลงน ำ กำรวำงแผนเพอจดท ำแหลงน ำส ำรอง หรอกำรก ำหนดบทลงโทษใหกบผท กระท ำควำมผดหรอเอำเปรยบผอนในกำรน ำน ำไปใชอยำงไมถกตอง รวมไปถงกำรคดท จะมกำรจดตงกลมดแลน ำ 3. ดำนกำรรวมรสก หมำยถง ควำมรสกของประชำชนทมตอปญหำในกำรจดกำรน ำท เกดข นในปจจบน เชน ควำมรสกพอใจและหวงแหนแหลงน ำ ควำมรสกตอกำรกระท ำของบคคลอนในกำรใชทรพยำกรน ำอยำงเหมำะสม หรอ ควำมเตมใจและควำมยนดของประชำชนในกำรใหควำมรวมมอแกไขปญหำน ำขำดแคลน เปนตน 4. ดำนควำมเปนเจำของชมชน หมำยถง ควำมรสกของประชำชน ท มควำมรสกวำตนเอง ค อ สวนหนงของชมชน ท มบทบำทในกำรรวมรบผดชอบในกำรแกไขปญหำตำงๆ ของชมชนและพรอมท จะใหควำมชวยเหลอชมชน อยำงไมหวงสงตอบแทน โดยเหนแกประโยชนสวนรวมเปนส ำคญ มควำมพรอมท จะใหกำรปกปองรกษำและพฒนำสงคมอยเสมอ มควำมพรอมท จะเขำไปรบผดชอบในควำมผดพลำด ท เกดข นจำกผลกระทบทตนเองไมไดกอข น พรอมท จะยอมรบท งประโยชนและโทษทเกดข นเพอรกษำผลประโยชนของชมชนดวยตวของตนเอง (สธรรม รตนโชต, 2550)

ผลการวจย

Page 16: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[16]

ลกษณะทางประชากรของตวอยาง จำกกำรสมภำษณแบบเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ จ ำนวน 20 รำย ผลกำรว จ ยพบวำสวนใหญเปนเพศชำย จ ำนวน 15 คน เปนเพศหญง จ ำนวน 5 คน อำยระหวำง 40-50 ป จ ำนวน 4 คน 51-60 ป จ ำนวน 10 คน 61-70 ป จ ำนวน 4 คน อำยต งแต 71 ปข นไป จ ำนวน 2 คน ประกอบอำชพเกษตรกรรม จ ำนวน10 คน รบรำชกำร จ ำนวน 4 คน รบจำงท วไป จ ำนวน 1 คน คำขำย จ ำนวน 5 คน ระดบกำรศกษำต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 13 คน ระดบมธยมศกษำหรอ ปวช.-ปวส. จ ำนวน 4 คน ปรญญำตร จ ำนวน 3 คน รำยไดเฉลย /เด อนต ำกวำ 3,000 บำท จ ำนวน 2 คน เฉลยแต 3,000-5,000 บำท จ ำนวน 3 คน เฉลยแต 5,000-10,000 บำท จ ำนวน 7 คน เฉลยสงกวำ 10,000 บำทข นไป จ ำนวน 8 คน ระยะเวลำท ม สวนรวมในกำรใชน ำ 1-10 ป จ ำนวน1 คน กำรใชน ำ 11-20 ป จ ำนวน 2 คน กำรใชน ำ 21-30 ป จ ำนวน 2 คน กำรใชน ำมำกกวำ 30 ปข นไป จ ำนวน 15 คน วธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน ผวจยมขอคนพบเกยวกบวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรงในดำนตำงๆ ตำมวตถประสงคของกำรวจย ดงตอไปน ดานการมสวนรวมในการตดสนใจ ทต งหมบำนเปนท สง ลกษณะเปนดนทรำย ไม อมน ำ ไมมแหลงกกเกบน ำไวใชในชวงฤดแลงไมมแมน ำสำยหลกไหลผำน ขำดน ำใชส ำหรบอปโภคบรโภคและเลยงสตวในชวงฤดแลง มควำมยำกล ำบำกตองเดนทำงไปหำแหลงน ำ ชำวบำนตดสนใจวำควรตองมแหลงกกเกบน ำไวใชในฤดแลง ตดสนใจรวมกนในกำรเลอกพนท ท เหมำะสมในกำรกอสรำง เลอกผรบผดชอบในกำรดแลกำรกอสรำง กำรขอควำมรวมมอจำกสวนเกยวของ กำรของบประมำณคำใชจำยจำกรฐมำชวยคำจำงในกำรขด ก ำหนดจดท เหมำะสมในกำรสรำงอำงเก บน ำ ประสำนขอพนท เพอใชสรำงอำงเกบน ำจำกเจำของพนท วำงแผนกำรกอสรำงโดยอำศยแรงงำนในชมชน ขอควำมรวมมอจำกสวนรำชกำรอกทำงหนงในกำรชวยกอสรำงวำงแผนกำรขดลอกอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ใชแรงงำนในชมชนเปนหลก ตดสนใจในกำรมอบหมำยผดแลอำงเกบน ำ เสนอขอใหกรมชลประทำนเขำมำชวยในกำรขยำยปรบปรงอำงใหใหญข น กำรกอตงประปำชมชนมอบประปำชมชนใหประปำสวนภมภำคด ำเนนกำรแทน กำรแกปญหำกำรขำดแรงงำนในขณะกอสรำง กำรก ำหนดกำรวำงผงพนท กอสรำงก ำหนดประตระบำยน ำ ก ำหนดจดรบน ำเขำอ ำง ก ำหนดแบงพนท ในกำรขดลอก กำรน ำดนท ไดจำกกำรขดลอกไปใชประโยชนถมทสำธำรณะ ดานการมสวนรวมในการปฏบต ขอใชพนท ของสวนรวมท สำธำรณะ ขอใชพนท ของทำงรำชกำรท ปำสงวน ชำวบำนบรจำคพนท ใหบำงสวนหรอท งหมดทอำงเกบน ำทวมถงชวงแรกๆ ชำวบำนชวยกนสรำง มกำรพฒนำปรบปรงอำงเกบน ำโดยกำรประสำนงำนไปยงระดบจงหวดเขำมำชวยเหลอ ผน ำชมชนประสำนงำนในกำรจดหำงบประมำณ ผน ำชมชนเปนผสะทอนปญหำไปยงองคกรปกครองสวนทองถน ชำวบำนมกำรประชมใหตวแทนขอควำมชวยเหลอจำกหนวยงำนทเก ยวของขอควำมรวมมอสวนงำนทเก ยวของ ซอมแซมควำมเสยหำยท เกดข น ขอควำมรวมมอชมชนตำงๆ ผำนผน ำชมชน รวมแรงงำนในกำรกอสรำงในครงแรก รวมกนในกำรดแลรกษำ กำรสอดสองดแลรกษำ เมอมกจกรรมตำงๆ เชน กำรซอมแซมชำวบำนจะชวยกน ควบคมแจงกำรเปดปดน ำ ดแลชวงกำรใชน ำประปำชมชน สอดสองดแลควำมเสยหำยแจงสวนงำนทรบผดชอบ ผน ำประชำสมพนธใหทรำบถงขอหำมตำงๆ ในกำรใชอำงเกบน ำรวมกน ประกำศชวงเวลำใหบรกำรเปด-ปดน ำในกำรท ำกำรเกษตรแจงคณภำพน ำประปำ ควำมเสยหำยท เกดข น แจงปรมำณน ำคงเหลอและแจงมำตรกำรประหยดน ำแจงขำวกำรกระท ำผดเง อนไขของผรบเหมำใหสวนงำนท เก ยวของทรำบ ดานการมสวนรวมในผลประโยชน ประชำชนมน ำใชในกำรอปโภคบรโภค มน ำท ำกำรเกษตรและกจกรรมอนๆ เชน เผำถำน เปนสถำนทพกผอนหยอนใจ จดกจกรรมทำงประเพณของชมชน กำรใชประโยชนจำกถนนรอบอำง เปนเสนทำงคมนำคมระหวำงหมบำน ทำงดำนสนทนำกำร กำรออกก ำลงกำย และท ำก จกรรมรวมกน สงผลใหเก ดควำมรกสำมคคควำมผกพน สรำงจตส ำนกเกดควำมรบผดชอบรวมกนของคนในชมชน เปนสถำนทจ ดงำนประเพณเพออนรกษวฒนธรรม ยงเปนแหลงประมง แหลงหำกนของคนในชมชนใหมรำยไดเสรมจำกกำรขำยผลผลต ชำวบำน

Page 17: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[17]

ไดบรโภคพชผกรำคำถกเพรำะคนในชมชนผลตปลกเอง ชำวบำนภมใจท มแหลงน ำของชมชนเอง รสกถงควำมเปนเจำของ มสวนชวยในกำรดแลรกษำ มควำมมนใจวำมแหลงอำหำรใหหำกน ภมใจท ม สวนรว มในกำรกอสรำง กำรบรจำคท ดน มควำมมนคงวำจะมน ำใชอยำงเพยงพอ สำมำรถดแลรกษำอำงเกบน ำและมต วแทนในชมชนทสำมำรถสอสำรประสำนกบสวนงำนอนๆ ท เก ยวของได ดานการมสวนรวมในการประเมนผล ตวแทนในชมชน ผน ำชมชนมสวนในกำรเขำรวมแสดงควำมคดเห นสะทอนควำมตองกำรท แทจรงของชมชน รวมกนเรยกรองใหประปำสวนภมภำคตอทอน ำประปำมำใหเพอแกปญหำภยแลง กำรใหค ำแนะน ำของชำวบำนแกผท มหนำท โดยตรงในกำรควบคมหรอตรวจรบงำน ประชำชนเสนอใหกอตงประปำชมชนในชวงแรกท บรหำรโดยเทศบำลและไดโอนประปำชมชนใหประปำสวนภมภำค เนองจำกคำดวำจะมน ำใชท มคณภำพดกวำใหควำมเหนในกำรเสนอสถำนทกอสรำง กำรกอสรำง วธกำรควรใชวธกำรอยำงไร ท ำงำนอยำงไร เสนอใหน ำดนท ไดจำกกำรขดลอกไปถมทสำธำรณะเชน วด โรงเรยน เสนอใหงดใชน ำเพอกำรเกษตรในชวง ท เก ดภยแลง ใหแบงเขตพนท เพอท ำประมงใหมท ท ำมำหำกนไดตลอดปรบภมทศนรอบอำงเกบน ำใหสวยงำมรมรน พฒนำเปนสวนสขภำพ สวนสำธำรณะใหเปนท พกผอนหยอนใจของชมชน มควำมปลอดภย มถนนหนทำงระหวำงหมบำนสญจรไดอยำงสะดวก ใชสถำนทเปนศนยรวมจดกจกรรมตำงๆ มน ำใชเพยงพอส ำหรบอปโภคบรโภคและท ำกำรเกษตรไดตลอดปทกฤดกำล

สรปและอภปรายผลการวจย

จำกกำรศกษำวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบลโนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน ผวจยไดก ำหนดกรอบแนวคดในกำรวจยได 4 ดำน ไดแก ดำนกำรมสวนรวมในกำรตดสนใจ ดำนกำรมสวนรวมในกำรปฏบต ดำนกำรมสวนรวมในผลประโยชน ดำนกำรมสวนรวมในกำรประเมนผล ซงผลกำรศกษำมขอคนพบทสำมำรถตอบวตถประสงคของกำรวจยไดดงน โดยผลกำรศกษำพบวำท ต งบำนโนนสะอำดเปนท สงลกษณะเปนดนทรำย ไมอมน ำ ชำวบำนจงตดสนใจวำควรมแหลงน ำไวใชในฤดแลง ก ำหนดจดเหมำะสมสรำงอำงเกบน ำโดยใชแรงงำนในชมชนเปนหลก กำรก ำหนดวำงผงพนท กอสรำงก ำหนดประตระบำยน ำ ชำวบำนบรจำคพนท ใหกรณน ำทวมถงโดยบำงสวนมควำมเหนวำกำรกอสรำงควรใชวธกำรอยำงไร กำรพฒนำปรบปรงอำงเกบน ำโดยประสำนงำนไปยงระดบจงหวดเขำมำชวยเหลอ ชำวบำนประชมใหตวแทนขอควำมชวยเหลอจำกหนวยงำนทเก ยวของในกำรดแลรกษำ โดยมผน ำชมชนประชำสมพนธใหทรำบถงขอหำมตำงๆ กำรใชอำงเกบน ำรวมกนท ำใหมน ำใชอปโภคบรโภค มน ำใชท ำเกษตรและเปนสถำนทท ำก จกรรมรวมกนของคนในชมชน ประชำชนภมใจท มแหลงน ำชมชนเองรสกถงควำมเปนเจำของ มควำมมนคงวำมน ำใชอยำงเพยงพอและสำมำรถดแลอำงเกบน ำได ผน ำชมชนเขำรวมแสดงควำมคดเหนสะทอนควำมตองกำรท แทจรงของชมชน ไดโอนประปำชมชนใหประปำสวนภมภำคเนองจำกคำดวำจะมน ำใชท มคณภำพดกวำและมน ำใชเพยงพอส ำหรบอปโภคบรโภคท ำกำรเกษตรไดตลอดป ซงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎรปแบบกำรมสวนรวม โคเฮน และ อฟฮอฟ กำรมสวนรวมในกำรตดสนใจ กำรตดสนใจชนดนเปนศนยกลำงของกำรเกดทำงเลอกตดสนควำมคดท หลำกหลำย มกำรก ำหนดและประเมนทำงเลอกและกำรตดสนใจเลอก ซงเปรยบไดกบกำรวำงแผนเพอน ำทำงท เลอกมำสกำรปฏบต สำมำรถแบงกำรตดสนใจนออกเปน 3 ระยะ คอ กำรตดสนใจชวงเรมตน เปนกำรเรมตนหำควำมตองกำรและว ธ กำรเขำไปมสวนรวมในโครงกำรท ส ำคญ ในระยะนสำมำรถใหขอมลท ส ำค ญและเสนอกลยทธเพอแกไขป ญหำ กำรตดสนใจชวงด ำเนนกำรโครงกำรจะตองคนหำควำมตองกำรของบคคลท เขำมำมสวนรวมและจดล ำดบควำมส ำคญของโครงกำรและวธกำรด ำเนนโครงกำรและวธกำรด ำเนนโครงกำรท สอดคลองกบควำมตองกำรของผท เขำมำมสวนรวม กำรตดสนใจในชวงปฏบตกำร เปนควำมเกยวของในองคกรเมอโครงกำรเขำมำมกำรเช อมโยงโครงกำร มกำรรวมตวขององคกร

Page 18: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[18]

ตำงๆ ท เก ยวของ กำรมสวนรวมในกำรปฏบต ซงแบงได 3 ทำง คอ กำรมสวนรวมในกำรสละทรพยำกร สำมำรถด ำเนนกำรไดหลำยรปแบบ ไดแก แรงงำน เงน วสดอปกรณและขอ มลขำวสำร กำรมสวนรวมในกำรบรหำรและประสำนงำน คนในองคกรสำมำรถรวมตวกนในกำรปฏบตงำนหรอสมำชกทมท ปรกษำ กำรมสวนรวมในกำรขอควำมรวมมอ กำรขอควำมรวมมอไมจ ำเปนตองกำรผลประโยชนเสมอไปแตพจำรณำขอเทจจรงท วำผลเสยท จะเกดข นตำมมำกำรมสวนรวมในผลประโยชน เปนสงท เกดข นมำนำนและมผลในทำงเศรษฐกจมควำมส ำคญตอกำรยอมรบเอำโครงกำรท ส ำคญๆ เขำมำท งท กำรตดสนใจอำจไมเก ดข นหรอมข ดจ ำก ด กำรมสวนรวมในผลประ โยชนแบงได 3 ชนด ผลประโยชนดำนวตถเปนควำมตองกำรข นพนฐำนของบคคล ผลประโยชนดำนสงคม เปนควำมตองกำรดำนพนฐำนดำนสำธำรณะ ไดแก บรกำรหรอควำมพงพอใจจำกสำธำรณปโภค ผลประโยชนดำนบคคล เปนควำมปรำรถนำท จะเขำมำเปนสมำชกกลมหรอไดรบกำรคดเลอกเขำมำ เปนควำมตองกำรอ ำนำจทำงสงคมและกำรเมอง โดยผำนควำมรวมมอในโครงกำร ผลประโยชนท ส ำคญท ไดจำกโครงกำรม 3 ชนด คอ ควำมรสกมคณคำในตนเอง อ ำนำจกำรเมองและควำมรสกวำตนเองท ำงำนมประสทธภำพ กำรมสวนรวมในกำรประเมนผลแบงออกเปน 2 แบบ คอ กำรมสวนรวมทำงตรง และกำรมสวนรวมทำงออม ขอเสนอแนะ จำกกำรศกษำวธกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ต ำบล โนนสะอำด อ ำเภอโนนสะอำด จงหวดอดรธำน มขอเสนอแนะเกยวกบกำรจดกำรน ำอำงเกบน ำสำธำรณะโสกรง ดงน 1. ควรมกำรดงน ำจำกแหลงน ำใกลเคยงมำเพอเปนน ำดบใหเพยงพอตอผลตน ำประปำ เพอยดระยะเวลำน ำในอำงเกบน ำโสกรงไมใหลดหรอแหงขอด 2. ควรจดสรรงบประมำณมำสนบสนนใหเพยงพอในกำรขดลอกอำงเกบน ำใหมควำมลกเพอเพมปรมำณกำรกกเกบน ำไวใหไดมำกท สด 3. เพอเปนกำรแกปญหำในระยะยำวควรมโครงกำรทดน ำจำกแหลงน ำขนำดใหญ เชน แมน ำโขง ทดเขำมำเพอกกเกบไวในอำงเกบน ำใหเพยงพอไมใหเกดปญหำกำรขำดแคลนน ำในกำรอปโภคบรโภคและเพอท ำกำรเกษตร 4. ควรจดกำรน ำใหเพยงพอตอกำรอปโภคบรโภคและท ำกำรเกษตรไดตลอดป 5. ควรใหเปนแหลงขยำยพนธปลำ เปนแหลงอำหำรของชมชน มมำตรกำรก ำหนดเขตพนท อนรกษทรพยำกรสตวน ำในฤดวำงไขและผสมพนธสตวน ำบำงสวน และก ำหนดเปนเขตพนท ท ำประมงไดควบคก นไปเพอ ใหชำวบำนสำมำรถท ำประมงหำกนไดตลอดป 6. ควรมกำรปรบภมทศนรอบอำงเกบน ำใหสวยงำม ปลกไมยนตนท งไมดอกไมผลท เปนอำหำรและใหรมเงำ เชน ตนขนน มะมวง ตนข เหลกฯ สรำงถนนคอนกรตรอบอำงให มไฟฟำสองสวำง ใหเปนแหลงทองเท ยวพกผอนหยอนใจเปนสถำนทออกก ำลงกำยของชมชน จดกำรดแลรกษำควำมปลอดภย 7. ควรมกำรปรบระบบประตเปด-ปดระบำยน ำใหมมำตรฐำน สำมำรถควบคมเวลำและปรมำณกำรปลอยน ำได 8. ควรจดระบบปองกนน ำเสยชมชน และสำรพษ ยำฆำหญำ สำรเคมท ใชในกำรก ำจดศตรพชจำกกำรเกษตรท จะไหลลงสอำงเกบน ำ

เอกสารอางอง

นดำ ด ำรหเลศ. 2542. การมสวนรวมในการพ ฒนาสงแวดลอมชมชนของประชาชนในชมชนบานครว กรงเทพมหานคร. วทยำนพนธ ศกษำศำสตรมหำบณฑต (สงแวดลอมศกษำ), มหำวทยำลยมหดล.

พรเพญ จนทรโสดำ. 2545. การมสวนรวมของประชาชนในการบรหารและการจ ดการสว สดการผสงอาย องคการบรหารสวนต าบลศลา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน.

Page 19: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[19]

ไพรตน เตชะรนทร. 2527. นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชมชนในยทธศาสตรการพ ฒนา. กรงเทพฯ: ศกดโสภณกำรพมพ.

สธรรม รตนโชต. 2550. การสรางพลงพนกงาน. เพชรบร: คณะวทยำกำรจดกำร มหำวทยำลยศ ลปำกร ว ทยำเขตสำรสนเทศเพชรบร.

องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด. 2558. สภาพทวไปและขอมลพนฐานของเทศบาลต าบลโนนสะอาด . อดรธำน: องคกำรบรหำรสวนต ำบลโนนสะอำด.

Page 20: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[20]

วธการสบสานประเพณบวชควายฮา ชมชนบานแมด ต าบลเชยงขวญอ าเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด

Inheritance Methods of the “Buad Kwai Ha” (Buffalo Ceremony) Tradition in Ban Maed Community, Chiang Khwan, Chiang Khwan, Roi Et

รอยต ำรวจโท ชำตร ศรจนทร*

Police Lieutenant Chatree Sreejun

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงคเพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเช ยงขวญอ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด เพอน ำขอคนพบทไดจำกกำรศกษำมำก ำหนดแนวทำงในกำรสงเสรมกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ใหเกดควำมย งยนตอไป ผวจยใชระเบยบวจยเชงคณภำพ โดยกำรสมภำษณเช งลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ จ ำนวน 20 รำย ไดแก ปรำชญชำวบำนชมชนบำนแมด แลวท ำกำรจดหมวดหมขอ มล เพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำ ประเพณบวชควำยฮำ เปนประเพณท ม ควำมเกยวของกบกำรท ำไรท ำนำของชำวบำนเปนกำรขอฝนเพอท ำนำซงชำวบำนยงคงมควำมเช อถอและศรทธำในประเพณ ประเพณบวชควำยฮำเปนประเพณท ปลกฝงใหลกหลำนตระหนกถงควำมเปนคนไทยอสำนเปนประเพณท ท ำใหเก ดควำมสงบสขทำงจตใจ มกำรแสดงออกถงควำมกตญญกตเวทตอผมพระคณเปนประเพณท ส นกสนำนเพลดเพลนมควำมผกพนตอสถำบนครอบครว ซงเปนสถำบนท ส ำคญท สดในกำรถำยทอดองคควำมรเพอกำรสบสำนประเพณ โดยพอแมถำยทอดสลกหลำนจำกรนสรน ดวยกำรเปนแบบอยำงท ด ชมชนบำนแมดมกำรจดงำนประเพณอยำงตอเนองมกำรจดตงชมรมปรำชญทองถนมกำรประชมรวมกนเพอเตรยมงำนมกำรเผยแพรขำวสำรผำนทำงหอกระจำยขำวชมชนมกำรจดตงศนยกำรเรยนรวฒนธรรมประเพณชมชน เพอกำรเช อมโยงฐำนขอมลระหวำงเครอขำยวฒนธรรมประเพณ ภมปญญำทองถนมกำรจดเวทใหปรำชญทองถนเสวนำแลกเปลยนเรยนรและจดกจกรรมยกยองเช ดชเก ยรตศ ลปนมรดกอสำนในประเพณบวชควำยฮำ ค าส าคญ: วธกำรสบสำนประเพณ, ประเพณบวชควำยฮำ

ABSTRACT

The research aims at studying the inheritance methods of the “Buad Kwai Ha” (buffalo ceremony) tradition in Ban Maed Community, Chiang Khwan, Chiang Khwan, Roi Et before elaborating the findings into the guidelines for promoting the tradition's inheritance methods to achieve further sustainability. Implementing the qualitative methodology, the researcher conducted an in-depth interview from 20 key informants comprising the local scholars of Ban Maed Community. The data were later classified for analyzing and

*นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน

Page 21: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[21]

synthesizing using the expressive methods. It shows that the Buad Kwai Ha tradition is related to the villagers' agricultural works in which they rely on it when praying for the rain to help with their farming activity. This shows the local residents' dependence and faith in the tradition. Also, Buad Kwai Ha helps plant the northeastern-Thai spirit in the younger generation's hearts as well as creating their peace of mind. Furthermore, the tradition itself reflects the act of gratefulness towards those with kindness for others. Fun and pleasant, the tradition of Buad Kwai Ha celebrates the bond within the family institute which is the most important factor in teaching the body of knowledge for the inheritance of the tradition and its essence with the parents passing on the knowledge to the next generation by acting as a good role model. Ban Maed Community regularly organizes the tradition with the included activities such as the Local Scholars Club, joint meetings for preparations, information-sharing via the community's broadcasting station as well as establishing the Studies Center for local culture and tradition in order to connect the data between cultural networks. Keywords: Inheritance Methods, Buad Kwai Ha

บทน า “กำรบวชควำยฮำ”เปนประเพณท ส ำคญอยำงหนงของชำวบำนอ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอดท ยดถอและปฏบตสบทอดตอกนมำตงแตโบรำณ จดควบคกบประเพณบญบงไฟในเดอนหก โดยมควำมเช อ ควำมศรทธำในขอฟำขอฝนจำกพญำแถน กำรแสดงควำมกตญญตอเจำพอโฮงแดง ท คมครองชำวบำนใหมควำมอยดกนดตลอดท งปและกำรแสดงควำมกตญญตอบรรพบรษผควำยท ไดรบใชคนในกำรท ำนำ (กฤษณำ กลทรพยศกด , 2540) ในอดตพบวำประเพณบวชควำยฮำ เปนกำรสบทอดต ำนำน ควำมเช อ ควำมศรทธำในกำรขอฟำของฝนจำกพญำแถน เปนประเพณท มกำรจดอยำงแพรหลำยในอ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด มองคประกอบของประเพณพธกรรมบวชควำยฮำ อนไดแก บคลำกรซงประกอบดวยผเขำบวชเปนควำยฮำ ไดแก ควำยฮำตวจรง และควำยฮำตวส ำรอง ท สบเช อสำยมำจำกบรรพบรษเปนควำยฮำมำกอน มกำรแตงกำยเลยนแบบควำย คอ ตองสวมเขำท ศ รษะ มกำรสวมกะโหลงท คอ บรเวณเอวผกดวยปลดขกท มขนเพชรท ำดวยดำยเขำหก ล ำตวและใบหนำฉำบทำดวยสด ำเฒำจ ำ อปชฌำยผเลยงกลอง อปชฌำยผบวชควำยฮำ หวหนำคณะควำยฮำ ตลำกำรบำน บคลำกรดงกลำวท ำหนำท ประกอบประเพณพธกรรมควำยฮำ เรมต งแตกำรบอกกลำวตอดวงวญญำณเจำพอโฮงแดงกอนประกอบประเพณพธกรรมควำยฮำ กำรเสยงทำยหำบคคลท จะมำเปนควำยฮำ ตลอดจนประกอบประเพณพธกรรมกำรบวชควำยฮำ กำรลำสกขำควำยฮำและจะสนสดหนำท เมอลำสกขำ หลกจำกมกำรจดบงไฟแลว (กฤษณำ กลทรพยศกด , 2540) เมอสงคมเปลยนแปลงไปประเพณบวชควำยฮำกเร มเสอมในควำมเช อและควำมศรทธำลง ผสบสำนประเพณบวชควำยฮำลดลง และปจจบนมเฉพำะในชมชนบำนแมดต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอดเพยงแหงเดยวในประเทศไทย ท ล กหลำนชำวบำนแมดยงคงยดถอปฏบตสบตอกนมำสรนลกรนหลำน จนถงปจจบน ดงนนผวจยมควำมสนใจท จะศกษำวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเช ยงขวญอ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด โดยมงเนนศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำเพอ น ำผลท ไดจำกกำรศกษำมำก ำหนดเปนยทธศำสตรและโครงกำรเพอสงเสรมกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขว ญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอดใหเกดควำมย งยนตอไป

Page 22: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[22]

วตถประสงคของการวจย

เพอศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด

วธการศกษา

กำรวจยเรองนเปนกำรวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง ดวยวธกำรสมภำษณแบบเจำะลก (In-depth Interview) กำรสรำงแนวค ำถำมส ำหรบกำรสมภำษณน ผวจยไดจำกกำรทบทวนวรรณกรรมทเก ยวของกบกำรวจย แลวน ำมำประมวลเพอต งเปนค ำถำมท ใชในกำรสมภำษณ น ำเครองมอท ผศกษำสรำงข นใหอำจำรยท ปรกษำตรวจสอบ ปรบแก ซงค ำถำมมดงน วธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด ควรเปนอยำงไร โดยกำรสมภำษณผใหขอ มลส ำค ญ (Key-informant) คอ ผสวนเกยวของกบกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด ไดแก ผน ำชมชน ปรำชญชำวบำนในชมชนบำนแมด จ ำนวน 20 คน โดยกำรเลอกสมตวอยำงแบบเจำะจง (purposive sampling) ผวจยท ำกำรจดหมวดหมขอมล เพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ

การทบทวนวรรณกรรม

กำรวจยเรอง วธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญอ ำเภอเชยงขวญ จงหว ดรอยเอด มกำรศกษำแนวคด เอกสำรและงำนวจยท เก ยวของ ดงตอไปน 1. แนวคดเก ยวกบกำรสบสำนของสรศกด สำมประดษฐ (2546) ท กลำววำ วธกำรสบสำนประเพณค อ ว ธ ปฏบตตำมข นตอนในกำรถำยทอดสงท นยมประพฤตปฏบตสบทอดกนมำจนเปนแบบแผน ขนบธรรมเนยมหรอจำรตประเพณใหคงอย องคประกอบส ำคญของกำรสบสำนวฒนธรรมและประเพณม 6 องคประกอบดงน (สมเกยรต ดำรำเยน, 2554) 1.1 กำรเสรมสรำงและฟนฟ โดยกำรเลอกสรรภมปญญำท ก ำลงสญหำยหรอท สญหำยไปแลวมำท ำใหมคณคำและมควำมส ำคญตอกำรด ำเนนชวตในทองถน โดยเฉพำะพนฐำนทำงจรยธรรม คณธรรมและคำนยม 1.2 กำรพฒนำ ควรรเร มสรำงสรรคและปรบปรงภมปญญำใหเหมำะสมกบยคสมยและเกดประโยชนในกำรด ำเนนชวตประจ ำว น โดยใชภมป ญญำเปนพนฐำนในกำรรวมกลมกำรพฒนำอำชพควรน ำควำมรดำนวทยำศำสตร และเทคโนโลยมำชวยเพอตอยอดใชในกำรผลต กำรตลำด และกำรบรหำร ตลอดจนกำรปองกนและอนรกษสงแวดลอม 1.3 กำรถำยทอด โดยกำรน ำภมปญญำท ผำนมำเลอกสรรกลนกรองดวยเหตและผลอยำงรอบคอบและรอบดำน แลวไปถำยทอดใหคนในสงคมไดรบร เกดควำมเขำใจ ตระหนกในคณคำ คณประโยชนและปฏบต ไดอยำงเหมำะสม โดยผำนสถำบนครอบครว สถำบนกำรศกษำ และกำรจดกจกรรมทำงวฒนธรรมตำงๆ 1.4 สงเสรมกจกรรม โดยกำรสงเสรมและสนบสนนใหเกดเครอขำยกำรสบสำนและพฒนำภมปญญำของชมชนตำงๆ เพอจดกจกรรมทำงวฒนธรรมและภมปญญำทองถนอยำงตอเนอง 1.5 กำรเผยแพรแลกเปลยน โดยกำรสงเสรมและสนบสนนใหเกดกำรเผยแพรและแลกเปลยนภมปญญำวฒนธรรมประเพณอยำงกวำงขวำง โดยใหมกำรเผยแพรภมปญญำทองถนตำงๆ ดวยสอและวธกำรตำงๆ อยำงกวำงขวำง รวมท งกบประเทศอนๆ ท วโลก

Page 23: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[23]

1.6 กำรเสรมสรำงปรำชญทองถน โดยกำรสงเสรมและสนบสนนกำรพฒนำศกยภำพของชำวบำน ผด ำเนนงำนใหมโอกำสแสดงศกยภำพดำนภมปญญำ ควำมรควำมสำมำรถอยำงเตมท มกำรยกยองประกำศเกยรตคณในลกษณะตำงๆ 2. แนวคดเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำของกฤษณำ กลทรพยศกด (2540) ท กลำววำ ประเพณบวชควำยฮำ คอ พธกรรมกำรบวชชำยฉกรรจ ท ไดรบเลอกใหเปนควำยจำ ซงเกดจำกกำรสมมตตวเองวำเปนควำย ประดบรำงกำยใหคลำยคลงกบควำย โดยมเฒำจ ำเปนผประกอบพธกรรม โดยเปนสวนหนงในงำนประเพณบญบงไฟของประชำชนต ำบลเชยงขวญเพอขอฝนและเปนกำรจดพธถวำยปตำ อำรกษ ผฟำ ผแถน เพอบนดำลดลใหฝนตกตองตำมฤดกำล และคมครองชำวบำนใหมควำมอยดกนดตลอดท งป

ผลการวจย วธการสบสานประเพณบวชควายฮาชมชนบานแมด ต าบลเชยงขวญอ าเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด จำกผลกำรวจยมขอคนพบ ประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมด เปนกำรละเลนพนบำนท แสดงออกถงศลปวฒนธรรมอนดงำม ท มมำตงแตโบรำณ และเปนควำมนำภำคภมใจของชำวบำนแมด ต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด ท มงำประเพณท ดงำมเชนน งำนประเพณบวชควำยฮำ เปนสวนหนงของงำนบญบงไฟ ซงรวมกบกำรของฝนและกำรแหบงไฟของชำวบำนแมดเทำนน จงมกำรจดข นทกๆ ป จนมช อเสยงเปนท รจ กของคนทวไปในระดบหนง วธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญอ ำเภอเชยงขวญ จงหว ดรอยเอด ในดำนตำงๆ ตำมวตถประสงคของกำรวจย ดงน ดานการเสรมสรางฟนฟประเพณ มขอคนพบดงน ในกำรเสรมสรำงฟนฟประเพณบวชควำยฮำน เก ดจำกกำรเลอกสรรประเพณท มคณคำเก ยวของกบกำรท ำไรท ำนำของเกษตรกร สรำงขวญก ำลงใจใหกบชำวนำ เพอควำมเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว และเปนประเพณท สรำงสรรคควำมรก ควำมสำมคคควำมเปนน ำหนงใจเดยวกนของชมชน ทชวยหลอหลอมจตใจชำวบำนใหปฏบตด ท ำในสงท ถกตอง โดยประเพณบวชควำยฮำมควำมส ำค ญของประเพณตอกำรด ำเนนชวต ในเรองกำรขอฝนเพอท ำกำรเกษตรควำมสมพนธก บ ผคนในหมบำน ควำมสร มงคลตอตนเองและถนฐำน ผำนกำรสรำงทศนคตควำมรควำมเขำใจในกำรฟนฟ ดแล รกษำประเพณ จำกควำมเช อและควำมศรทธำในเรองวญญำณ ทมงสรำงจตส ำนกท ดตองกำรใหคนรนใหมเขำรวมกจกรรม จงมกำรสรำงสรรคใหเก ดนวตกรรมท เหมำะสมและเปนประโยชนเพรำะกำรจดงำนตองอำศยควำมรวมมอของคนในหมบำนโดยกำรกำรสงเสรมใหประเพณบวชควำยฮำด ำรงอยนน จ ำเปนตองไดรบกำรสนบสนนจำกเทศบำลกำรจดงำนฟนฟประเพณควำยฮำทกป เพอ ปลกฝงใหลกหลำนตระหนกถงควำมเปนลกหลำนคนไทยอสำนเดกและเยำวชนมควำมรเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำและเพอสงเสรมใหประเพณด ำรงอยสบไป จ ำเปนท ตองมกำรจดใหมกำรเรยนกำรสอนในวชำท เก ยวกบวฒนธรรมประเพณทกระดบช น ดานการพฒนาและปรบปรงประเพณ มขอคนพบดงน กำรสรำงสรรคประเพณบวชควำยฮำใหเหมำะสมกบยคสมย สอดคลองกบสภำพควำมเจรญของเศรษฐกจและสงคมสบทอดควำมดงำมและคณคำของประเพณ โดยกำรปรบปรงประเพณใหเกดประโยชนในกำรด ำเนนชวตประจ ำวน ดงน ปรบปรงใหประเพณแสดงออกถงควำมกตญญกตเวทตอวญญำณของผมพระคณ ปรบปรงใหประเพณท ท ำใหลกหลำนรจกกำรท ำบญบรจำคทำน รกสำมคคก น เรยนรกำรอยรวมกบคนอน และเปนประเพณท สรำงควำมสมพนธอนดในครอบครว มกำรน ำเทคโนโลยมำประยกตใชในกำรสบสำนประเพณบวชฮำ เชน จดรปแบบงำนและขบวนใหมควำมท นสมย เพอ เพมควำมสนกสนำนและเพลดเพลน แตยงคงรกษำรปลกษณรปแบบวธกำรในงำนประเพณไว มกำรประชำสมพนธเก ยวกบกำรจดงำนผำนโทรทศนและอนเตอรเนต เพอเพมควำมนำสนใจในงำนประเพณบวชควำยฮำใหมมำกข น โดยกำรพฒนำและปรบปรง

Page 24: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[24]

ประเพณบวชควำยฮำ ตองมกำรสรำงควำมสมดลระหวำงคนในสงคมและประเพณ เชน พฒนำและปรบปรงประเพณบวชควำยฮำ เพอสรำงอำชพใหกบกลมคนในชมชน ปลกจตส ำนกในกำรสรำงควำมรกควำมผกพนในประเพณบวชควำยฮำ คนในชมชนสรำงประเพณบวชควำยฮำเปนบรรทดฐำนในกำรปฏบตตนในเรองควำมมน ำหนง กำรมสวนรวม ชวยเหลอเอออำทรกน ในชมชน จงจะท ำใหประเพณบวชควำยฮำอยำงย งยนสบไป ดานการถายทอดประเพณ มขอคนพบดงน กำรถำยทอดองคควำมรเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำสวนใหญจะเปนกำรสบเช อสำยมำจำกบรรพบรษท เคยเปนควำยฮำหรอคณะควำยฮำ โดยสถำนทส ำค ญในกำรถำยทอดองคควำมรเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำ คอ ครอบครว โดยผไดรบกำรถำยทอดทกคนมควำมส ำนกเสมอวำมหนำท ในกำรถำยทอดและสอนเรองพธกรรมประเพณควำยฮำแกรนลกรนหลำน โดยกำรพดคย บอกเลำ อบรมและสงสอน บำงคนไดรบกำรถำยทอดองคควำมรโดยกำรปฏบตตำมประเพณ โดยกำรเขำรวมในงำนประเพณบวชควำยฮำ กระบวนกำรถำยทอดพธกรรมเกยวกบประเพณบวชควำยฮำ ม 3 วธ คอวธท 1 ถำยจำกรนสรน โดยพอแมถำยทอดใหลกใหหลำน วธท 2 ถำยทอดหรอเรยนรกนเองภำยในชมชนโดยกำรพดคย บอกเลำ และวธท 2 ถำยทอดโดยวธทำงตรงผำนกำรจดงำน กำรปลกฝงคำนยมเกยวกบประเพณบวชควำยฮำ เกดจำกกำรปลกฝงตงแตวยเดก โดยครอบครวมบทบำทส ำคญในกำรปลกฝงคำนยมท ดใหแกเดก สวนหนงเกดจำกครใหส ำคญในกำรสงเสรมคำนยมเกยวกบประเพณบวชควำยฮำ โดยกำรอบรมสงสอน เปนแบบอยำงท ดใหกบแกเดก และอกสวนหนงเกดจำกกำรสนบสนนและสงเสรมของหนวยงำนรำชกำร ดานการสงเสรมกจกรรมเกยวกบประเพณ มขอคนพบดงน ในกำรสนบสนนกจกรรมสงเสรมประเพณใหมกำรจดงำนอยำงตอเนอง ตองมกำรสงเสรมประเพณบวชควำยฮำใหเปนประเพณเพอกำรทองเท ยวเช งประเพณวฒนธรรม สรำงงำนสรำงรำยไดแกประชำชน เทศบำลมนโยบำยและแผนงำนพฒนำและสงเสรมกำรทองเท ยวและกำรประชำสมพนธอยำงจรงจง มกำรสรำงเครอขำยสบสำนและพฒนำเกยวกบประเพณ อนไดแก กำรจดตงชมรมปรำชญทองถนดำนประเพณบวชควำยฮำ เพอใหเปนศนยกลำงเผยแพรควำมรเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำและประเพณทองถนอน สงเสรมใหมกำรกำรเผยแพรและแลกเปลยนระหวำงกลมชนและทองถนตำงๆ เพอสรำงองคควำมรใหมบนพนฐำนของประเพณทองถนอยำงจรงจง โดยสอมวลชนควรเขำมบทบำทในกำรสงเสรมมำกข น เพอกำรพฒนำกจกรรมเกยวกบประเพณบวชควำยฮำใหสำมำรถจดกจกรรมอยำงตอเนอง จ ำเปนท ชำวบำนตองมกำรประชมรวมกนเพอเตรยมกำรจดงำนและวำงแผนกำรจดงำน เชน กำรขอเงนงบประมำณสนบสนน กำรพฒนำรปแบบกำรร ำ กำรแปรรวขบวนควำยฮำ รวมถงกำรประชำสมพนธงำนประเพณ ซงกำรเตรยมกำรจดงำนและวำงแผนกำรจดงำนเหลำนจะประสบควำมส ำเรจไมไดหำกประชำชนไมมสวนรวมในกจกรรมเกยวกบประเพณบวชควำยฮำในเรอ งตำงๆดงน กำรเตรยมงำน กำรเรยไรเงนออกชวยกน กำรน ำลกหลำนเขำมำรวมในขบวน กำรท ำควำมสะอำด สถำนทและสงของเครองใช และจดขบวนของแตละคม เปนตน ดานการเผยแพรประชาสมพนธงานประเพณ มขอคนพบดงน ในกำรเผยแพรและประชำสมพนธเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำ ปจจบนมกำรเผยแพรและประชำสมพนธเก ยวกบประเพณผำนทำงหอกระจำยขำวชมชน กำรถำยท ำเปนซด กำรใหขอมลขำวสำรผำนสอสำรโทรศพท และมกำรท ำเอกสำรแผนพบเพอแจกจำย สวนกำรสงเสรมกำรแลกเปลยนเรยนรเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำนนพบวำ คนในชมชนตองกำรใหมกำรจดตงศนยเรยนรวฒนธรรมประเพณ เพอใหปรำชญทองถนมสถำนท ในกำรแลกเปลยนกำรเรยนรผำนกำรบอกกลำว พดคย เลำสก นฟงก บผเช ยวชำญ คร อำจำรย ระดบตำงๆ ซงจะท ำใหกำรอนรกษประเพณเหมำะสมกบยคสมย และตองกำรใหจ ดท ำเปนหนงสอเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำ เพอแจกจำย และส ำหรบกำรสรำงระบบเครอขำยสำรสนเทศทำงดำนประเพณบวชควำยฮำ คนในชมชนเหนวำ ควรมกำรจดท ำและเช อมโยงฐำนขอมลระหวำงเครอขำยดำนศำสนำ ศลปะ วฒนธรรม จำรตประเพณ ภมปญญำทองถน ประเพณทองถนและประเพณบวชควำยฮำ รวบรวมแนวคด องคควำมร ภมป ญญำของปรำชญชำวบำน เพอใชประโยชนในกำรศกษำเรยนรและน ำไปเผยแพร และยงเปนกำรปลกจตส ำนกใหผน ำชมชนเดกและเยำวชน มควำมรกในประเพณวฒนธรรมของตน ยงผลใหเกดกำรสบทอดประเพณของบรรพบรษตอไป

Page 25: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[25]

ดานการเสรมสรางปราชญทองถน มขอคนพบดงน ปรำชญทองถนประเพณบวชควำยฮำ คอ ครผทอดถำยควำมรเก ยวกบประเพณและภมปญญำทองถน กำรพฒนำศกยภำพของปรำชญทองถน ประเพณบวชควำยฮำ คอ สงเสรมกำรแลกเปลยนควำมคดเหนขอประชำชน กำรสงเสรมใหศกษำหำควำมรเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำและประเพณทองถนเพมเตม กำรจดใหมเวทเสวนำแลกเปลยนเรยนรระหวำงปรำชญทองถน กำรสรำงศนยเรยนรปรำชญทองถน รวบรวมองคควำมรภมปญญำของปรำชญชำวบำน มกำรจดนทรรศกำรประเพณบวชควำยฮำของชมชน เพอเปนกำรเปดโอกำสใหปรำชญทองถนแสดงควำมรควำมสำมำรถอยำงเตมท มกำรสรำงควำมภำคภมใจ ศกดศร และเกยรตแกปรำชญทองถน โดยกำรประกำศเชดชเกยรตคณปรำชญทองถนใหปรำชญทองถนเปนครผใหควำมร จดกจกรรมยกยองเชดชเกยรตศลปนมรดกอสำนเปนประจ ำทกป

การอภปรายผลการวจย

กำรศกษำวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเช ยงขวญ จงหว ดรอยเอดประกอบไปดวย ดำนกำรเสรมสรำงฟนฟประเพณดำนกำรพฒนำและปรบปรงประเพณดำนกำรถำยทอดประเพณ ดำนกำรสงเสรมกจกรรมเกยวกบประเพณดำนกำรเผยแพรประชำสมพนธงำนประเพณและดำนกำรเสรมสรำงปรำชญทองถนซงในแตละดำนกไดขอมลและผลกำรวจยท นำสนใจเกยวกบวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ผลสรปของงำนวจยในครงนท ำใหผวจยทรำบถงวธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมดโดยอำศยกรอบแนวคดทฤษฎเรองวธกำรสบสำนและงำนวจยท เก ยวกบประเพณบวชควำยฮำ ชมชนบำนแมด ต ำบลเชยงขวญ อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด มำใชในกำรท ำวจยในครงน ซงสำมำรถแยกอธบำยไดดงน ดานการเสรมสรางฟนฟประเพณ ผลวจยพบวำ ในกำรเสรมสรำงฟนฟประเพณบวชควำยฮำนเกดจำกกำรเลอกสรรประเพณท มคณคำเก ยวของกบกำรท ำไรท ำนำของเกษตรกร สรำงขวญก ำลงใจใหกบชำวนำ เปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว และเปนประเพณท สรำงสรรคควำมรก ควำมสำมคค ควำมเปนน ำหนงใจเดยวกนของชมชน ทชวยหลอหลอมจตใจชำวบำนใหปฏบตด ท ำในสงท ถกตอง ซงสอดคลองกบงำนวจยของกมลพร ไชยชมภ (2557) ทพบวำ จดประสงคท ชำวบำนรวมกนเสรมสรำงฟนฟประเพณ กเพอควำมเปนสรมงคลแกชวต สรำงควำมสมพนธอนดระหวำงครอบครว ท ำใหมควำมมนใจในกำรด ำเนนชวตอยำงมควำมสข เปนมรดกของชมชนทท ำสบตอกนจำกรนสรน เปนเครองมอฝกพฤตกรรมของลกหลำนในหมบำนท ำใหรสกรกและเหนคณคำของประเพณท แสดงให เห นถงควำมกตญญตอผมพระคณ สอดคลองกบงำนวจยของกฤษณำ กลทรพยศ กด (2540) ทพบวำ กำรท ำพธ ควำยฮำของชำวบำนในต ำบลหมมนกง อ ำเภอเชยงขวญ จงหวดรอยเอด เปนกำรสรำงขวญและก ำลงใจในกำรประกอบอำชพท ำนำของชำวบำน กำรเซงประกอบขบวนควำยฮำ เปนกำรใหควำมรและสนทนำกำรท มผลตอควำมรวมมอเพอสรำงสนตสขใหกบสงคม ดานการพฒนาและปรบปรงประเพณ ผลวจยพบวำ เปนประเพณท มควำมเกยวของกบกำรท ำไรท ำนำ เพอขอฝนในกำรท ำกำรเกษตร ปจจบนไดมกำรพฒนำและปรบปรงประเพณใหมควำมรวมสมย มกำรสรำงควำมเช อและควำมศรทธำของชำวบำนท มตอประเพณบวชควำยฮำ เพรำะประเพณท ม คณคำและเมอท ำแลวจะเกดสร มงคลแกตนเองและครอบครว เพอปลกฝงใหลกหลำนตระหนกถงควำมเปนลกหลำนคนไทยอสำน ซงสอดคลองกบงำนวจยของกญญพชรำ ภผำคณ (2557) ทพบวำ กำรอนรกษประเพณไมใหสญหำยไป จะตองมกำรพฒนำและปรบปรงประเพณใหสอดคลองกบยคสมย ดวยกำรสรำงควำมเช อมโยงบญประเพณใหมควำมเกยวของกบกำรด ำเนนชวตประจ ำวน มกำรปลกฝงใหคนรนใหม มควำมศรทธำในบญประเพณ ซง ญำณศำ บญจตรและสชำต มสมบต (2554) เสนอวำ ตองมกำรปรบรปแบบของกจกรรมในงำนใหนำสนใจและนำตนเตน

Page 26: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[26]

ดานการถายทอดประเพณ ผลวจ ยพบวำ ประเพณบวชควำยฮำเปนประเพณท ถำยทอดผำนควำมสนกสนำนและเพลดเพลน เพอใหเกดควำมสขใจ ควำมรกควำมผกพนของครอบครว และสงคม จำกกำรแสดงควำมกตญญกตเวทตอวญญำณของผมพระคณ เปนกำรถำยทอดประเพณจำกรนสรน ซงสอดคลองกบงำนวจยของกมลพร ไชยชมภ (2557) ทพบวำ ประเพณบญเบกบำน ของชมชนบำนหนองกง เปนมรดกของชมชนทท ำสบตอกนจำกรนสรนเปนเครองมอฝกพฤตกรรมของลกหลำนในหมบำนท ำใหรสกรกและเหนคณคำของประเพณท แสดงใหเห นถงควำมกตญญตอผมพระคณ ดานการสงเสรมกจกรรมเกยวกบประเพณ ซงผลวจยพบวำ ครอบครวและคนในชมชนเปนสถำบนท ส ำคญในกำรถำยทอดองคควำมร ดงนน พอแมและคนในชมชนจงควรเปนแบบอยำงท ดใหแกลกในกำรสงเสรมกจกรรมเกยวกบประเพณคงอยตอไป สอดคลองกบแนวคดของอดม เชยกวงศและคณะ (2548) ท เหนวำ ประเพณ คอ ควำมประพฤตท คนสวนใหญปฏบตสบตอกนมำจนเปนแบบอยำงเดยวกนเปนระเบยบแบบแผนทเหนวำถกตอง หรอเปนท ยอมรบของคนสวนใหญและมกำรปฏบตสบตอๆ กนมำ สอดคลองกบงำนวจยของกมลพร ไชยชมภ (2557) ทพบวำ กำรกำรสงเสรมกจกรรมเกยวกบประเพณในหมบำนตองเรมจำกจดเลกๆ โดยครอบครวกอน แลวจะท ำใหทกคนเหนถงคณคำ ประโยชน และควำมดงำมของประเพณ และงำนวจยของ กญญพชรำ ภผำคณ (2557) ทพบวำ คนในชมชนจะตองมจตส ำนกในควำมส ำคญและคณคำของบญประเพณ จงจะท ำใหกจกรรมเกยวกบประเพณสบทอดกนไปเรอยๆ ดานการเผยแพรประชาสมพนธงานประเพณ ผลวจยพบวำ ปจจบนมกำรประชำสมพนธงำนประเพณผำนทำงหอกระจำยขำวชมชน และในอนำคตชมชนตองกำรใหมกำรเพมกำรประชำสมพนธกำรจดงำนและจดตงศนยเรยนรวฒนธรรมประเพณ เพอเช อมโยงฐำนขอมลระหวำงเครอขำยดำนศำสนำ ศลปะ วฒนธรรม จำรตประเพณและภมปญญำทองถน สอดคลองกบงำนวจยของญำณศำ บญจตรและสชำต มสมบต (2554) ท เสนอวำ กำรสงเสรมกำรทองเท ยวอยำงย งยนดวยงำนประเพณ ควรเพมรปแบบกำรประชำสมพนธท หลำกหลำย และปรบเนอหำสำระในกำรประชำสมพนธใหเหนถงควำมย งใหญและยำวนำนของงำนประเพณ ปรบรปแบบของกจกรรมในงำนใหนำสนใจและนำตนเตนมำกกวำท เปนอย มกำรน ำเสนอแหลงทองเท ยวทำงภมศำสตร ประวตศำสตรของอ ำเภอหลงสวน วดส ำค ญๆ ตลอดจนวถชมชนพนบำน จดบรกำรรถน ำเท ยวใหแกนกทองเท ยวไดเท ยวชม จดใหมพพธภณฑงำนแหพระแขงเรอยำวข นโขนชงธงของอ ำเภอหลงสวน และมกำรแสดงสญลกษณของงำนประเพณบรเวณจดตำงๆ ดานการเสรมสรางปราชญทองถน ผลวจยพบวำ จดเวทเสวนำแลกเปลยนเรยนรระหวำงปรำชญทองถนเปดเวทเสวนำแลกเปลยนเรยนรระหวำงปรำชญทองถน จดกจกรรมยกยองเชดชเกยรตศ ลปนมรดกอสำน จะท ำใหปรำชญทองถนเกดควำมภำคภมใจและมก ำลงใจในกำรสบสำนประเพณทองถนตอไป สอดคลองกบงำนวจ ยของ ชำคณศศำ พรหมสำขำ ณ สกลนคร (2557) ทพบวำ กำรเสรมสรำงพฒนำศกยภำพของปรำชญทองถน คอ กำรเปดโอกำสใหครภมปญญำทองถน มกำรยกยองใหเปนศลปนเรอไฟ สงเสรมใหเกดกระบวนกำรแลกเปลยนแนวคด องคควำมรเก ยวกบประเพณระหวำงปรำชญทองถนกบนกวชำกำร เพมมำกข น

ขอเสนอแนะ

1) จำกกำรศกษำพบวำ กำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมด มควำมเช อเร องขนมธรรม เนยมประเพณท บรรพบรษสบทอดตอๆ กนมำ แตชำวบำนสวนใหญยงไมใหควำมส ำคญกบประเพณบวชควำยฮ ำมำกนก ดงนน ดงนนหนวยงำนของภำครฐ ควรท จะใหกำรสนบสนนใหมกำรจดงำนประเพณบวชควำยฮำของชมชนบำนแมดทกป เพอสบสำนประเพณบวชควำยฮำทกป เพอสบสำนประเพณบวชควำยฮำ ซงก ำลงจะสญหำยไปใหกลบคนมำ และใหเทศบำลต ำบลเชยงขวญจดตงงบประมำณเพอสนบสนนกำรจดท ำโครงกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำชมชนบำน

Page 27: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[27]

แมดอยำงตอเนอง จะท ำใหคนในชมชนบำนแมดเกดควำมส ำนก รกและหวงแหน ตองกำรท จะสบสำนประเพณบวชควำยฮำตอไป 2) จำกกำรศกษำพบวำ ประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมด เปนประเพณเกำแกท มคณคำและมควำมส ำคญตอกำรด ำเนนชวตในทองถนอสำนชมชนบำนแมด และถอเปนอตลกษณของชำวบำนแมด เปนกำรถำยทอดเรองรวมวถชวตทองถนแบบชำวบำนแมดทอำศยธรรมชำตในกำรท ำมำหำกน ดงนน วธกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมดใหด ำรงอยอยำงย งยน คอ กำรสงเสรมใหมกำรถำยทอดองคควำมรประเพณบวชควำยฮำแกเดกและเยำวชนหรอผท สนใจศกษำ สงเสรมใหประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมดใหเปนประเพณเพอกำรทองเท ยว เปดโอกำสใหคนรนใหม มสวนรวมในกำรประเพณมำกข น เพอใหเยำวชนไดซมซบเรยนรในวฒนธรรมและประเพณท ดงำม 3) จำกกำรศกษำพบวำ ประเพณบวชควำยฮำชมชนบำนแมด ยงไมเปนท รจ กของประชำชนทวไป ดงนน เทศบำลต ำบลเชยงขวญและจงหวดรอยเอด จงควรมกำรประชำสมพนธงำนประเพณบวชควำยฮำ ผำนสอ ตำงๆ เชน ปำยประชำสมพนธ แผนพบใบปลว รำยกำรวทย โทรทศน และสอออนไลน เปนตน 4) จำกกำรศกษำพบวำ ชมชนบำนแมด ตองกำรใหเทศบำลต ำบลเชยงขวญ สนบสนนกำรสบสำนประเพณบวชควำยฮำอยำงเปนรปธรรม ดงนน เทศบำลต ำบลเชยงขวญจงควรมกำรจดตงศนยเร ยนรปรำชญทองถนประจ ำหมบำน รวบรวมรำยชอและท อยของปรำชญชำวบำนประเพณทองถนในฐำนะท เปนศนยเรยนรในชมชน เพอรวบรวมแนวคด องคควำมรภมปญญำทองถนดำนประเพณบวชควำยฮำและประเพณดงเดมของทองถน เพอ ใชประโยชนในกำรศกษำเรยนรและน ำไปเผยแพร จดท ำเปนหนงสอเก ยวกบประเพณบวชควำยฮำและประเพณด งเด มของทองถนอนๆ เพอรวบรวมเกยวกบประวต ควำมเปนมำและวธกำรปฏบตของแตประเพณ คตควำมเช อหรอพธ กรรม ทำงศำสนำ เพอใหผอำนเขำใจถงประเพณบวชควำยฮำและประเพณดงเดมของทองถนอนๆ ไดดย งข น ดวยกำรใชส ำนวน ภำษำท อำนเขำใจงำย เหมำะส ำหรบนกเรยน นกศกษำ ตลอดจนผท สนใจศกษำ

เอกสารอางอง

กฤษณำ กลทรพยศกด . 2540. ประเพณพธกรรมควายฮาของชาวอสาน. วทยำนพนธ ศ ลปศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำไทยคดศกษำ, มหำวทยำลยมหำสำรคำม.

กมลพร ไชยชมพ. 2557. การสบสานประเพณบญเบกบาน ของชมชนบานหนองกง ต าบลศลา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน, มหำวทยำลยขอนแกน.

กญญพชรำ ภผำคณ. 2557. วธการอนรกษประเพณบญขาวสาก ต าบลทาวด อ าเภอแวงนอย จงหวดขอนแกน. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน , มหำวทยำลย

ขอนแกน. ชวนนท จนทรประเสรฐ. 2553. การศกษาแนวทางการอนรกษและการพฒนาโบราณสถานพงตก . วทยำนพนธ

ศลปศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรจดกำรทรพยำกรวฒนธรรม, มหำวทยำลยศลปำกร. ชำคณศศำ พรหมสำขำ ณ สกลนคร. 2557. วธการสบสานประเพณไหลเรอไฟของชมชนบานแกง อ าเภอนาแก

จงหวดนครพนม. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน, มหำวทยำลยขอนแกน.

ญำณศำ บญจตร และ สชำต มสมบต. 2555. การอนรกษและสบสานประเพณแหพระแขงเรอยาวขนโขนชงธง อ าเภอหลงสวน จงหวดชมพรเพอสงเสรมการทองเทยวอยางยงยน. กระทรวงวฒนธรรม: กรมสงเสรมวฒนธรรม.

Page 28: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[28]

สมเกยรต ดำรำเยน. 2554. การอนรกษณประเพณร าผมอญของชมชนมอญต าบลนครชมน อ าเภอบานโปง จงหวดราชบร. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำว ชำกำรปกครองทองถน , มหำวทยำลยขอนแกน.

อดม เชยกวงศ และคณะ. 2548. วถไทย. กรงเทพฯ: แสงดำว.

Page 29: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[29]

วธการสบสานประเพณผกเสยวของชมชนบานหวขว ต าบลเปอยนอย อ าเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน

Inheritance Methods for the “Pouk Siaw” (Friendship-Bonding) Tradition in Ban Hua Khua Community, Pueai Noi, Pueai Noi, Khon Kaen

รอยต ำรวจโท ไตรรตน แงดสนเทยะ*

Police Lieutenant Trairat Ngadsuntear

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงคเพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวของชมชนบำนห วข ว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน เพอน ำขอคนพบทไดไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรสงเสรมกำรสบสำนประเพณผกเสยวใหเกดควำมย งยนตอไป ผวจยใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพโดยกำรสมภำษณเชงลก จำกกลมผใหขอมลท ส ำคญ คอ ปรำชญชำวบำนผมองคควำมรในเรองประเพณผกเสยว จ ำนวน 20 รำย และน ำขอมลท ไดมำท ำกำรจดหมวดหมขอมล เพอท ำกำรวเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำประเพณผกเสยวมมำตงแตสมยสโขทย มกำรเขยนไวในประวตศำสตร ค ำวำเสยว หมำยถง สหำย เพอนแทท ตำยแทนกนได คเสยวจะมควำมรกควำมผกพนกนเหมอนเปนพนองทองแมเดยวกน กำรปฏบตตวระหวำงญำตพนองของคเสยวเปรยบเสมอนญำตกน บรรพบรษจะใชว ธ กำรบอกสอนตอๆมำซงจะปฏบตเปนแบบอยำงและมกำรปฏบตท เปนธรรมเนยมตอกนของคเสยว มกำรท ำกจกรรมรวมกนระหวำงคเสยวอยตลอด กำรจดงำนมกำรตงคณะท ำงำนเพอจดงำนประเพณผกเสยวประจ ำปโดยดงคนในชมชนใหเขำมำรวมในงำนประเพณผกเสยว ตองท ำใหประเพณผกเสยวมควำมศกดสทธมำกข น คนในชมชนมควำมรกใครก น สำมคค รวมแรงรวมใจกน ชวยกนพฒนำชมชน โดยมสถำบนครอบครวเปนจดเรมตนในกำรสรำงใหมจ ตส ำนก คนท เปนเสยวกนตองท ำตวใหเปนแบบอยำงท ดและเขำใจควำมหมำยของค ำวำเสยวคอเพอนตำยตำมทผเฒำผแก พอแม คอยบอกสอนและท ำใหดเปนตวอยำง แสดงใหเหนถงประโยชนของกำรมเสยว หนวยงำนภำครฐและเอกชนตองเขำมำสนบสนนในกำรสรำงพพธภณฑ โดยมกำรจดท ำเปนเครอขำยท ชดเจนและทกคนในชมชนใหกำรสนบสนน เพอ ใหมกำรผกเสยว ค าส าคญ: วธกำรสบสำน, ประเพณผกเสยว, ชมชนบำนหวขว

Abstract The research's objective is to study the inheritance methods for the “Pouk Siaw” (Friendship -bonding) tradition in Ban Hua Khua Community, Pueai Noi, Pueai Noi, Khon Kaen in order to elaborate the findings into appointing the guideline for the sustainability of the inheritance methods for the Pouk Siaw

* นกศกษำหลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑตสำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชนมหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail: max_rpca4965@ hotmail.com

Page 30: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[30]

tradition. Qualified as the qualitative type, the researcher conducted an in-depth interview from 20 key informants comprising the local scholars with knowledge in Pouk Siaw tradition. The data were later classified for analyzing using the expressive methods. It is found that the Pouk Siaw tradition can be dated back since the Sukhothai Period as indicated in the history. The word 'Siaw' means comrade or true friend that can die for each other. The Siaw pair will develop bond and love as if they were siblings while the behavior between their relatives are exactly like that of their own blood relatives. The ancestors usually teach the younger generation how to behave and act as role model as well as conducting the traditional standard for the Siaw pair. Joint activities between the Siaws are often carried out. Also, the working committee would organize the annual Pouk Siaw tradition and invite the local residents to join. The tradition itself needs to be emphasized on its sacredness. For the local residents, they love each other and are united together in working and developing their community. In this regard, the family institute is the first start in planting the villagers' consciousness. Those who are Siaw are required to act as role model and truly understand the meaning of Siaw as friends in need as told and demonstrated by their ancestors and parents. These have shown the benefit of having Siaw. In addition, the units from both the public and private sectors can jo in by supporting the establishment of the museum. They can also set up a clear network. The villagers meanwhile can contribute by expressing their support in continuing the Pouk Siaw tradition. Keywords: Inheritance methods, Pouk Siaw tradition, Ban Hua Khua Community

บทน า ประเพณผกเสยวเปนประเพณท เกำแก และไดมกำรปฏบตกำรสบตอกนมำอยำงยำวนำน ดงปรำกฏหลกฐำนทำงประวตศำสตรสมยสโขทย ในพงศำวดำรลำนนำไทยมขอควำมส ำคญปรำกฏวำ พอขนรำมค ำแหง พอขนมงรำย พอขนง ำเมอง ไดจดพธกรรมปฏญำณเปนสหำยหรอเสยวกน โดยกำรกรดเลอดลงในจอกสรำแลวคลกเคลำ ท ง 3 พระองคทรงดมเลอดของกนและกนพรอมกบกรำบไหวเทพำอำรกษใหเปนสกขพยำนวำจะรกสมครสมำนน ำใจกนไมท ำรำยเบยดเบยนกน (จำรบตร เรองสวรรณ, 2527: 100) ประเพณผกเสยว เปนประเพณดงเดมของคนกลมวฒนธรรมอสำนมำแตอดต เปนประเพณท อยคก บสงคมของชำวอสำน ค ำวำ เสยว เปนค ำท มควำมหมำยไปในทำงท ดงำมอกดวย หมำยถง มตรแท เพอนแท หรอ เพอนตำย ซงมควำมซอสตย ควำมจรงใจตอกน มควำมผกพนทำงดำนจตใจกนอยำงจรงใจ และเตมใจ และไมมอ ำนำจใดๆ จะมำพรำกใหจำกกนไดแมแตควำมตำย ท งนควำมผกพนของเสยวนไมมเฉพำะกบเสยวเทำนน หำกมควำมหมำยผกพนเช อมโยงไปถงครอบครว ญำต พนอง และหมบำนของเสยวดวย กำรผกเสยวเปนประเพณท มจดมงหมำยเพอตองกำรเพอนตำยไวคอยชวยเหลอเมอครำวตกยำกและเมอมปญหำตำงๆเกดข นและเพอใหควำมเปนเพอนตำยผกพนกนตงแตรนพอแมถงรนลกรนหลำน (วจตรำ ขอนยำง, 2531: 137-453) ประเพณกำรผกเสยว คอ กำรน ำบคคลสองคนมำผกพนเปนมตรกน ในกำรเลอกค เสยวนนปกตแลวมกจะเลอกเพศเดยวกน คเสยวตองมลกษณะ ทำทำง รปรำง หนำตำ อำย อำรมณ จตใจ บคลกภำพ ทศนคตท คลำยคลงก นหรอเหมอนกนอกดวย มปฏบตมำแตเดมนน คอ เมอลกหลำนมลกษณะคลำยคลง และเหมอนกน มควำมรกใครสนทสนมกนจรงๆ แลว ผใหญท งสองฝำยกจะจดพธผกเสยวให โดยใชเสนฝำยผกขอมอของคเสยวแตละคน พรอมท งใหโอวำท และอวยพรใหท งคเปนเพอนตำยตอกน บำงครงกจะมกำรดมน ำสำบำนระหวำงคเสยวดวย และเมอสำบำนเปน

Page 31: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[31]

คเสยวกนแลวกจะชวยเหลอเก อกลกนท งในเรองสวนตวและสงคม ซงจะมผลกอใหเกดควำมสงบเรยบรอย ควำมรมรน รมเยน เกดควำมรกใคร สมครสมำนสำมคค ในครอบครว ในชมชน และในกลมสงคมเปนอยำงมำก (จำรบตร เรองสวรรณ, 2523: 2-3) ในชมชนบำนหวขว อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน มกำรอนรกษประเพณผกเสยวมำอยำงยำวนำน มกำรจดงำนประเพณผกเสยวในอ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกนข นทกๆป พธผกเสยวถกจดข นในงำน "ศวะรำตร ปชนยำลยปรำสำทเปอยนอย" ซงจะตรงกบวนเพญข น 15 ค ำของทกป โดยส ำนกงำนวฒนธรรมอ ำเภอเปอยนอย เปนคณะกรรมกำรในกำรจดหำคเสยวรวมกบโรงเรยนชมชนบำนหวขว ซงเปนงำนใหญประจ ำอ ำเภอ โดยคณะกรรมกำรในกำรจดงำนจะประกอบดวยผน ำชมชนจำกหลำยๆชมชน มกำรประกอบพธกรรมโดยปรำชญชมชน ซงเปนผเฒำผแกท เช ยวชำญในกำรประกอบพธทำงดำนพรำหมณ บำยศรสขวญ ใหเปนไปตำมประเพณท ไดสบตอกนมำ (ศนยขอ มลกลำงทำงวฒนธรรม, 2554) ผวจยจงมควำมสนใจท จะศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณผกเสยว โดยมงเนนศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน ดำนกำรคนควำวจย ดำนกำรอนรกษ ดำนกำรฟนฟ ดำนกำรพฒนำและปรบปรงวฒนธรรมและประเพณ ดำนกำรถำยทอด และดำนกำรสงเสรมกจกรรม

วตถประสงคของการวจย เพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณผกเสยว ของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน

วธการวจย กำรศกษำวจยเรองวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน ผวจยมงเนนศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน ดำนกำรคนควำวจย ดำนกำรอนรกษ ดำนกำรฟนฟ ดำนกำรพฒนำและปรบปรงวฒนธรรมและประเพณ ดำนกำรถำยทอด และดำนกำรสงเสรมกจกรรมโดยผวจยใชระเบยบวธ ว จ ยเช งคณภำพ (Qualitative Research) โดยกำรสมภำษณแบบเชงลก (In-depth Interview) โดยเกบขอมลจำกผใหขอมลท ส ำคญ

การทบทวนวรรณกรรม กำรท วฒนธรรมไทยยงคงเปนท ยอมรบของคนไทยและชำวตำงชำต เปนเพรำะวำ วฒนธรรมไทย ไดผำนกำรหลอหลอมและกำรสรำงสรรคจำกคนรนแลวรนเลำ และไดกลำยเปนวฒนธรรมประจ ำชำตในท สด ท กลำวนยอมเปนเครองแสดงใหเหนวำวฒนธรรมไทย สำมำรถปรบตวใหเขำกบยคสมยท เปลยนแปลงไปได ในบำงครงจะดเหมอนลำหลงและไมทนสมยเปนของคนโบรำณ แตยงคงเปนวฒนธรรมท คนรนใหมไมอำจจะปฏเสธไดวำ วฒนธรรมของคนรนเกำแสดงถงควำมเจรญท งทำงดำนจตใจและควำมทนสมยอยตลอดเวลำ เปนวฒนธรรมรวมสมย เพรำะในระหวำงคนรนเกำกบคนรนใหม ผสบทอดวฒนธรรมนน ไดเกดกำรสรำงสรรคระหวำงวฒนธรรมสมยใหมเขำดวยกน (สรพล โตะสดำ, 2555) ควำมหมำยตำมพจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.2542 ไดใหควำมหมำยค ำวำ สบสำน มำจำกค ำวำ สบ + สำร ค ำวำ “สบ” มควำมหมำยวำ ตอเนองเปนล ำดบ กำวไปขำงหนำ เสำะแสวงหำสวนค ำวำ “สำน” หมำยถง ท ำ

Page 32: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[32]

เปนรปรำง โดยรวมแลว กำรสบสำนประเพณวฒนธรรมตำมนยน จงหมำยถง กำรท ำใหประเพณว ฒนธรรม ด ำรงอย หรอกำวไปขำงหนำ อยำงตอเนองเปนล ำดบ (รำชบณฑตยสถำน, 2546) แนวทำงในกำรอนรกษฟนฟทำงวฒนธรรมของไทย ซงมสวนคลำยและสำมำรถน ำมำประยกตใชเปนแนวทำงกำรสบสำนประเพณของไทยได มหลำยแนวทำงเชน (กระมล ทองธรรมชำต และคณะ, 2546 อำงใน ณฐวตร ดร ตนพร, 2557) 1. กำรคนควำวจย โดยท ำกำรเกบรวบรวมขอมลวฒนธรรมและประเพณในดำนตำงๆของทองถนโดยมงศกษำถงประวตควำมเปนมำ ควำมหมำย องคประกอบ ควำมส ำคญ และวธกำรสบสำน ตงแตอดตจนถงสภำพกำรณในปจจบน 2. กำรอนรกษโดยกำรสงเสรมสนบสนนกำรจดกจกรรมตำมประเพณและวฒนธรรมสรำงจตส ำนกของควำมเปนคนทองถนท ในกำรรวมอนรกษประเพณและวฒนธรรมท เปนเอกลกษณของทองถนตนเองรวมถงกำรสนบสนนใหมพพธภณฑทองถนหรอพพธภณฑเก ยวกบวฒนธรรมและประเพณของชมชนข น 3. กำรฟนฟโดยกำรคดเลอกวฒนธรรมและประเพณทองถน ท มควำมส ำค ญหรอมสวนเกยวของและเคยยดถอปฏบตกนมำภำยในชมชน มำท ำใหมคณคำและมควำมส ำคญตอกำรด ำเนนชว ตในทองถนอกครงโดยกำรท ำคำนยมท ดใหกบชมชน 4. กำรพฒนำและปรบปรงวฒนธรรมและประเพณ ใหมควำมเหมำะสมกบยคสมยและสภำพกำรณในป จจบนและปรบปรงใหเกดประโยชนในกำรด ำเนนชวตประจ ำวนของคนในชมชนดวย 5. กำรถำยทอดโดยกำรน ำวฒนธรรมและประเพณไปถำยทอดใหแกคนในสงคมไดรบรมจตส ำนก เก ดควำมเขำใจและตระหนกถงคณคำและประโยชนของวฒนธรรมและประเพณนนๆ รวมท งสำมำรถปฏบตตำมวฒนธรรมและประเพณนนไดอยำงเหมำะสมโดยผำนชองทำงและกจกรรมตำงๆ 6. กำรสงเสรมกจกรรมโดยกำรสงเสรมและสนบสนนใหเกดเครอขำยกำรสบสำนและพฒนำวฒนธรรมและประเพณตำงๆของชมชนโดยควรสงเสรมใหมกำรจดกจกรรมเกยวกบกำรสบสำนวฒนธรรมและประเพณทองถนอยำงตอเนอง จำกกำรศกษำควำมส ำคญของกำรผกมตรในภมภำคตำงๆ ของประเทศไทย ไมวำจะเปนภำคใต ภำคกลำง ภำคเหนอ และภำคอสำน พบวำกำรผกมตรเปนประเพณและวฒนธรรมท มกำรสบทอดมำจำกบรรพบรษแตกำรเรยกอำจจะแตกตำงกนไปตำมส ำนวนภำษำของแตละทองถน ในภำคอสำนตอนใต เชน จงหวดศรสะเกษ สรนทร บรร มย ถำเปนเพศชำย เรยกวำ เกลอ สวนเพศหญง เรยกวำ มเรยะ (จำรบตร เรองสวรรณ, 2523: 2-3) สวนภำคอสำนตอนเหนอ เชน จงหวดขอนแกน กำฬสนธ อดรธำน อบลรำชธำน มหำสำรคำม สกลนคร นครพนม หนองคำย เปนตน เรยกเพอนสนท มตรแทวำ “เสยว” ซงผใหญท งสองฝำยจะกระท ำพธผกขอมอให เพอใหร กก นอยำงแนนแฟนย งข น (วไลวจส กฤษณะภต, 2523: 49-55) กำรผกเสยว หมำยถง กำรท คนสองคน ชำยกบชำย หญงกบหญง หรอในอดต ชำยกบหญงกเคยม (ปจจบนไมนยมท ำแลว) ซงรกใครสนทสนมกน รกนยมคลำยกนเกดปเดยวกน มบคลกคลำยกน พอแมเหนวำเด กรกกนอยำงนน จงน ำมำผกแขนตอหนำผใหญ อบรมใหรกกนและกนแลว ทง 2 คนกไดช อวำเปนเสยวกนไปตลอดจนกวำชวตจะหำไม ประเพณผกเสยวจงเปนประเพณแหงควำมรก ปลกมตรภำพระหวำงมวลมนษยซงเปนประเพณดงำมท หำไดยำกในโลกปจจบน (อดม บวศร, 2553) ในประเพณผกเสยว เมอไดคเสยวท มลกษณะคลำยคลงกนแลว จะเปนคเสยวลกษณะใดลกษณะหนง หรอทกลกษณะของคเสยวกตำม ข นตอไปคอกำรผกเปนเสยวกน กำรผกเสยวกคอกำรมดใหเขำกนอยำงแนนแฟนไมใหจดจำงหำงเหนกน กำรผกเสยวจะท ำเปนพธใหญโตหรอเลกกได พธผกเสยวโดยท วไปพบวำไดกระท ำกนหลำยวธตำมควำมนยมของทองถนนนๆ ดงน (เกศร โสดำศร, 2536)

Page 33: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[33]

ในชมชนบำนหวขว อ ำเภอเปอยนอย มกำรจดงำนผกเสยวมำอยำงยำวนำนจดตอเนองกนทกๆป พธผกเสยวถกจดข นซงจะตรงกบวนข น 15 ค ำ เดอน 5ของทกป ซงเปนงำนใหญประจ ำอ ำเภอ โดยคณะกรรมกำรในกำรจดงำนจะประกอบดวยผน ำชมชนจำกหลำยๆชมชน มกำรประกอบพธกรรมโดยปรำชญชมชน ซงเปนผเฒำผแกท เช ยวชำญในกำรประกอบพธทำงดำนพรำหมณ บำยศรสขวญ และกำรเตรยมงำนตำงๆใหเปนไปตำมประเพณท ไดส บตอกนมำ (ศนยขอมลกลำงทำงวฒนธรรม, 2554)

ผลการวจย ภมหลงของผใหขอมลทส าคญ กำรวจยเรองนผวจยไดเลอก ผใหขอมลท ส ำคญอยำงเฉพำะเจำะจงเพอ ใหเปนไปตำมวตถประสงคของกำรวจยในครงน จ ำนวน 20 รำยไดแกปรำชญชำวบำน มภมหลงดงตอไปนเปนเพศชำย 9 คน เปนหญง 11 คน มกำรศกษำ สวนใหญมอำย 70 ปข นไป จ ำนวน 8 คน รองลงมำมอำยต ำกวำ 50 ป จ ำนวน 5 คน และมอำยอยระหวำง 51-60 ปและ 61-70 ป จ ำนวน 4 และ 3 คนตำมล ำดบ สวนใหญประกอบอำชพเกษตรกรรม จ ำนวน 11 คน รองลงมำคออำชพรบรำชกำร จ ำนวน 6 คน และมอำช พคำขำยและรบจำงจ ำนวน 2 และ 1 คน ตำมล ำดบ และโดยมำกมกำรศกษำในระดบต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 8 คน รองลงมำมกำรศกษำในระดบมธยมศกษำหรอ ปวช. จ ำนวน 6 คน มระดบกำรศกษำสงกวำปรญญำตรและระดบปรญญำตร จ ำนวน 5 คนและ 1 คน ตำมล ำดบ สวนใหญมรำยไดเฉลยตอเดอนสงกวำ 10,000 บำทข นไป จ ำนวน 7 คน รองลงมำมรำยไดเฉลยตอเดอนต ำกวำ 3,000 บำท และระหวำง 3,000-5,000 บำท จ ำนวน 6 คน และมรำยไดระหวำง 5,001-10,000 บำท จ ำนวน 1 คน และผใหขอมลท ส ำคญสวนใหญมระยะเวลำท อยในชมชนมำกกวำ 30 ป ข นไป จ ำนวน 18 คน และมระยะเวลำท อย ในชมชนระหวำง 21-30 ป จ ำนวน 2 คน ดานการศกษาคนควา ประเพณผกเสยวมมำตงแตสมยสโขทย มกำรเขยนไวในประวตศำสตรในชมชนบำนหวขวมมำตงแตรนบรรพบรษ ปยำตำยำย สมยกอนเปนกำรจดงำนผกเสยวอยำงงำยๆ กำรจดประเพณผกเสยวเรมมกำรจดงำนเมอปพ.ศ.2523 มกำรจดเปนประเพณผกเสยวเปนงำนประจ ำป ในวนเพญเดอน 5 มกำรจดงำนผกเสยวตอเนองกนมำมำกกวำ 30 ปแลว คนเปนเสยวกนจะตองคอยชวยเหลอกน เออเฟอแบงปนกน มสจจะตอกน ซอสตยตอกน ประเพณผกเสยวคอ เปนประเพณท เอำคนสองคนมำผกกน ใหมควำมรกกน ชวยเหลอกน คนท จะมำเปนเสยวกน ตองมอำยเทำๆกน เกดปเดยวกน ลกษณะทำทำงเหมอนกนนสยใจคอเหมอนกน ถกชะตำกนเองกมำบอกผใหญใหผกเสยวกน เสยว คอ สหำย เพอนแทท ตำยแทนกนได ในกำรผกเสยวจะตองมสกขพยำน มพรำหมณผมควำมรเปนคนท ำพธสขวญใหแกคเสยว คเสยวมควำมรกมควำมผกพนกน มแนวทำงธรรมนญคเสยวท เปนแนวทำงปฏบตตอกน คเสยวหนำตำเหมอนกนหรอมอะไรท เหมอนกน สำมำรถยตควำมขดแยงได เกดควำมรกใครสมครสมำนสำมคคก นระหวำงบคคลและชมชน ชวยเหลอเออเฟอเผอแผกน คเสยวจะรกกนเหมอนเปนพนองทองแมเดยวกน ระหวำงครอบครวของคเสยวเสมอนเปนเครอญำตกน เกดควำมสมพนธกนทำงเศรษฐกจ ในอดตเปนกำรผกเสยวแบบงำยไมไดมพธกรรมมำก ปจจบนมกำรจดงำนเปนพธผกเสยวในงำนศวะรำตรปชนยำลยซงเปนงำนประจ ำป ชวงป พ.ศ.2523 หวหนำกงอ ำเภอชอนำยเลอน รตนมงคลไดมำฟนฟประเพณผกเสยวข น งำนประเพณผกเสยวจะข นในวนข น 15 ค ำ เดอน 5 ของทกป บรรพบรษจะใชวธกำรบอกสอนตอๆมำและปฏบตเปนแบบอยำง ดานการอนรกษ มกำรประชำสมพนธทำงหอกระจำยเสยงหมบำน ไดร บงบประมำณสนบสนนจำกทำงเทศบำล อบต. และทำงจงหวดขอนแกน มกำรจดตงคณะท ำงำนกำรจดงำนประเพณผกเสยวประจ ำป ก ำนน ผใหญบำน ไดประชมท ำควำมเขำใจใหก บลกบำน ภำยหลงจำกกำรจดงำนประเพณผกเสยว ไดมกำรตดตำมประเมนผล สถำบนครอบครวเปนจดเรมตนในกำรสรำงใหมจตส ำนก มกำรปลกฝงโดยกำรสอนในชนเรยน ชำวบำนพำกนเขำรวมในงำนประจ ำปทกป ท งชำวบำนคณะครและองคกรทองถนไดมสวนรวมในกำรจดงำนประ เพณผกเสยว

Page 34: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[34]

ชำวบำนมควำมผกพนธกนทองถน มกำรจดงำนประเพณผกเสยวข นทกๆป ชำวบำนมำรวมแรงรวมใจกนในกำรจดงำน คเสยวจะพำกนไปรวมงำนประเพณผกเสยวทกๆป มกำรประชำสมพนธเก ยวกบประเพณผกเสยวในท อนๆไดร บ ร มกำรปฏบตท เปนธรรมเนยมตอกนของคเสยว ทองถนมปรำสำทเปอยนอยเปนศนยรวมจตใจของคนในหมบำน เคยมกำรคดท จะสรำงพพธภณฑ ทำงอ ำเภอและโรงเรยนชมชนบำนหวขวจดเกบขอมลไวท งหมด มกำรจดบอรดในหมบำนเพอประชำสมพนธเก ยวกบประเพณผกเสยว หนวยงำนภำครฐและเอกชนตองเขำมำสนบสนนในกำรสรำงพพธภณฑ ดานการฟนฟ โรงเรยนชมชนบำนหวขวไดจดใหมกำรเรยนกำรสอนเกยวกบประเพณผกเสยว มกำรท ำกจกรรมรวมกนระหวำงคเสยวอยตลอด คเสยวชวยเหลอเก อกลกนในยำมทกขหรอเดอดรอน เมอคเสยวเปนเสย วกนแลวญำตของเสยวแตละฝำยจะเสมอนเปนพนองกนดวย มผใหญมำเปนสกขพยำนในกำรผกเสยว เมอมคเสยวมำกข นกจะปกครองไดงำยข น ทำงเศรษฐกจมกำรแลกเปลยนสนคำกนท ำใหคณภำพชวตดข น กำรผกเสยวท ำใหคนรกกน คเสยวจะตองปฏบตตำมธรรมนญคเสยว กำรปฏบตตวระหวำงญำตพนองของค เสยวเปรยบเสมอนญำตก น มกำรเผยแพรประชำสมพนธประเพณผกเสยวใหเปนท รจกอยำงแพรหลำย ท ำใหเขำใจควำมหมำยของค ำวำเสยวคอ เพอนตำย ประเพณผกเสยวเปนประเพณท ศกด สทธมผใหญเปนสกขพยำน ทกครอบครวในหมบำนพำกนมำรวมงำนผกเสยวประจ ำป มกำรตงธรรมนญคเสยวข นซงเปนแนวทำงในกำรปฏบตตวระหวำงคเสยว ดานการพฒนาและปรบปรงวฒนธรรมและประเพณ ตอนแรกไมไดจดพธอะไรมำก พอมำจดเปนงำนท ำใหเปนทำงกำรและเปนข นเปนตอนมำกข น ท ำใหประเพณผกเสยวมควำมศกดสทธมำกข น กลววำประเพณผกเสยวจะหำยไป จงจดเปนงำนผกเสยวเปนงำนประจ ำป เอำคนมำผกเสยวกนใหเกดควำมสงบสขในบำนเมอง คอยชวยเหลอกน มกำรจดงำนประชำสมพนธ ใหคนอนๆไดรจกประเพณผกเสยวมำกข น คนท เปนค เสยวกนจะคอยชวยเหลอกน ท ำไรท ำนำ ไมตองจำงแรงงำน คเสยวจะเปนตวเช อมโยงใหญำตท ง 2 ฝำยรกกนและผกพนกน คเสยวจะคอยชวยเหลอกนดำนเศรษฐกจ เวลำมอะไรกจะเอำไปฝำกกน ไมตองซอตองหำ ท ำใหคนในชมชนมควำมรกใครกน สำมคค รวมแรงรวมใจกน ชวยกนพฒนำชมชน ไดมกำรรวมรวมค ำสอน ออกมำเปนธรรมนญคเสยว ดานการถายทอด มกำรเผยแพรทำงทว ท ำใหคนในชมชนใหควำมส ำคญและอยำกมสวนรวมมำกข น ปลกจตส ำนกใหแกเยำวชน ใหเยำวชนมำผกเสยวกน จดงำนผกเสยวเปนงำนประจ ำป ดงใหคนมำรวมงำนเปนสวนหนงของงำน ผเฒำผแก พอแม คอยบอกสอนและท ำใหดเปนตวอยำง ทโรงเรยนกมกำรสอนใหแกเด กนกเรยน และพำท ำกจกรรม ท ำแผนพบและแจกจำยไปยงสถำนทรำชกำรตำงๆ ผหลกผใหญ บอก สอน และท ำใหเหนเปนตวอยำง ก ำนน ผใหญบำน ไปอธบำยท ำควำมเขำใจ ดงคนในชมชนใหเขำมำรวมในงำนประเพณผกเสยว มคเสยวตวอยำงในโรงเรยนมกำรสอนและพำท ำกจกรรมเกยวกบประเพณผกเสยว ผเฒำผแกบอกสอนถงควำมดงำมของประเพณผกเสยว น ำเอำเยำวชนมำผกเปนเสยวกนใหเขำใจกำรมเสยว พยำยำมใหคนในชมชนเขำรวมกจกรรม ประชำสมพนธใหคนท สนใจมำรวมในงำนผกเสยว มคเสยวตวอยำงท ปฏบตตำมธรรมนญคเสยว แสดงใหเหนถงประโยชนของกำรมเสยว ผเฒำผแกบอกสอนใหท ำตำมประเพณท สบตอกนมำ มกำรปรบในกำรประกอบพธเพอใหเกดควำมสะดวกในกำรด ำเนนงำน ยงคงหำคเสยวท จะมำผกกนใหเปนไปตำมประเพณดงเดม มกำรประกอบพธเพอใหเกดควำมศกดสทธ มกำรสงสอนใหปฏบตตำมธรรมนญคเสยว คนท เปนเสยวกนตองท ำตวใหเปนแบบอยำงท ด ดานการสงเสรมกจกรรม ตองมกำรจดท ำเปนเครอขำยท ชดเจน ทกคนในชมชนมสวนรวมในกำรจดงำน จดตงข นมำเฉพำะชวงเทศกำลผกเสยวเทำนน ตองมหนวยงำนท รบเร องผกเสยวโดยตรง คณะกรรมกำรจดงำนผกเสยวจะเปนคณะครโรงเรยนชมชนบำนหวขว มกำรประชำสมพนธกำรจดงำนเพอหำคนทอยำกผกเสยว แจง ประกำศใหชำวบำนรบทรำบ และมำรวมจดงำน หนวยงำนรำชกำรตำงๆของอ ำเภอเปอยนอยและจงหวดขอนแกนใหกำรสนบสนนเรองงบประมำณ ทกคนในชมชนใหกำรสนบสนน เพอใหมกำรผกเสยว ใหคนรนใหมๆไดมำลองผกเสยว

Page 35: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[35]

สรปและอภปรายผลการวจย จำกกำรศกษำวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน มวตถประสงคเพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณผกเสยว ของชมชนบำนหวขวโดยมงเนนศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวในดำนกำรศกษำคนควำ ดำนกำรอนรกษ ดำนกำรฟนฟ ดำนกำรพฒนำและปรบปรงว ฒนธรรมและประเพณ ดำนกำรถำยทอด ดำนกำรสงเสรมกจกรรม ผลกำรศกษำมขอคนพบทสำมำรถตอบวตถประสงคของกำรวจยไดดงน โดยผลกำรศกษำพบวำประเพณผกเสยวมมำตงแตสมยสโขทย มกำรเขยนไวในประว ต ศำสตร ค ำวำเสยว หมำยถง สหำย เพอนแทท ตำยแทนกนได คเสยวจะมควำมรกควำมผกพนกนเหมอนเปนพนองทองแมเด ยวกน กำรปฏบตตวระหวำงญำตพนองของคเสยวเปรยบเสมอนญำตกน บรรพบรษจะใชวธกำรบอกสอนตอๆมำซงจะปฏบตเปนแบบอยำงและมกำรปฏบตท เปนธรรมเนยมตอกนของคเสยว มกำรท ำกจกรรมรวมกนระหวำงค เสยวอยตลอด กำรจดงำนมกำรตงคณะท ำงำนเพอจดงำนประเพณผกเสยวประจ ำปโดยดงคนในชมชนใหเขำมำรวมในงำนประเพณผกเสยว ตองท ำใหประเพณผกเสยวมควำมศกดสทธมำกข น คนในชมชนมควำมรกใครกน สำมคค รวมแรงรวมใจกน ชวยกนพฒนำชมชน โดยมสถำบนครอบครวเปนจดเรมตนในกำรสรำงใหมจ ตส ำนก คนท เปนเสยวกนตองท ำตวใหเปนแบบอยำงท ดและเขำใจควำมหมำยของค ำวำเสยวคอเพอนตำยตำมทผเฒำผแก พอแม คอยบอกสอนและท ำใหดเปนตวอยำง แสดงใหเหนถงประโยชนของกำรมเสยว หนวยงำนภำครฐและเอกชนต องเขำมำสนบสนนในกำรสรำงพพธภณฑ โดยมกำรจดท ำเปนเครอขำยท ชดเจนและทกคนในชมชนใหกำรสนบสนน เพอใหมกำรผกเสยว ซงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎแนวทำงในกำรอนรกษฟนฟทำงวฒนธรรมของไทย ซงมสวนคลำยและสำมำรถน ำมำประยกตใชเปนแนวทำงกำรสบสำนประเพณของไทยได มหลำยแนวทำงเชน (กระมล ทองธรรมชำต และคณะ, 2546 อำงใน ณฐวตร ดรตนพร, 2557) กำรคนควำวจย โดยท ำกำรเกบรวบรวมขอมลวฒนธรรมและประเพณในดำนตำงๆของทองถนโดยมงศกษำถงประวตควำมเปนมำ ควำมหมำย องคประกอบ ควำมส ำคญ และวธกำรสบสำน ตงแตอดตจนถงสภำพกำรณในปจจบน กำรอนรกษโดยกำรสงเสรมสนบสนนกำรจดกจกรรมตำมประเพณและว ฒนธรรมสรำงจตส ำนกของควำมเปนคนทองถนท ในกำรรวมอนรกษประเพณและวฒนธรรมท เปนเอกลกษณของทองถนตนเองรวมถงกำรสนบสนนใหมพพธภณฑทองถนหรอพพธภณฑเก ยวกบวฒนธรรมและประเพณของชมชนข นเพอแสดงใหเหนสภำพวถชวตและควำมเปนมำของชมชน รวมถงเปนแหลงรวบรวมองคควำมรเก ยวกบว ฒนธรรมและประเพณทองถนของชมชนดวย กำรฟนฟโดยกำรคดเลอกวฒนธรรมและประเพณทองถน ท มควำมส ำคญหรอมสวนเกยว ของและเคยยดถอปฏบตกนมำภำยในชมชน ท ก ำลงจะสญหำยหรอสญหำยไปแลวมำท ำใหมคณคำและมควำมส ำค ญตอกำรด ำเนนชวตในทองถนอกครงโดยกำรคำนยมท ดใหกบชมชน กำรพฒนำและปรบปรงวฒนธรรมและประเพณ ใหมควำมเหมำะสมกบยคสมยและสภำพกำรณในปจจบนและปรบปรงใหเกดประโยชนในกำรด ำเนนชวตประจ ำวนของคนในชมชนดวย กำรถำยทอดโดยกำรน ำวฒนธรรมและประเพณไปถำยทอดใหแกคนในสงคมไดรบรมจตส ำนก เกดควำมเขำใจและตระหนกถงคณคำและประโยชนของวฒนธรรมและประเพณนนๆ รวมท งสำมำรถปฏบตตำมวฒนธรรมและประเพณนนไดอยำงเหมำะสมโดยผำนชองทำงและกจกรรมตำงๆ กำรสงเสรมกจกรรมโดยกำรสงเสรมและสนบสนนใหเกดเครอขำยกำรสบสำนและพฒนำวฒนธรรมและประเพณตำงๆ ของชมชนโดยควรสงเสรมใหมกำรจดกจกรรมเกยวกบกำรสบสำนวฒนธรรมและประเพณทองถนอยำงตอเนอง ขอเสนอแนะ จำกกำรศกษำวธกำรสบสำนประเพณผกเสยวของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน ไดมขอเสนอแนะเกยวกบวธกำรสบสำนของประเพณผกเสยวของชมชนบำนหวขว ต ำบลเปอยนอย อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน ดงน

Page 36: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[36]

1. ชมชนบำนหวขวตองกำรใหมกำรจดสรำงพพธภณฑและมเจำหนำท เขำมำดแลพรอมท งใหขอมลตำงๆแกนกทองเท ยวท เขำมำชมพพธภณฑ เพอจะไดใชเปนสถำนทเกบรวบรวมของเกำ ของพนบำนตำงๆ และมประวตควำมเปนมำของปรำสำทเปอยนอยไวส ำหรบนกทองเท ยวท ตองกำรศกษำหำขอ มล นอกจำกนนยงสำมำรถท จะจดแสดงธรรมเนยบคเสยว ท ไดผกเสยวกนไป แสดงภำพถำยกำรจดกจกรรมงำนบญกหรองำนศวะรำตรฯ ไวส ำหรบ ผท สนใจและนกทองเท ยวท จะไดมำศกษำ 2. ชมชนบำนหวขวตองกำรใหมกำรประชำสมพนธ งำนประเพณผกเสยวออกไปใหกวำงขวำงข น ให ผท ไมรจกประเพณผกเสยวไดมำเรยนรและสรำงควำมเขำใจท ถกตอง เก ยวกบประเพณผกเสยว เนองจำกในขณะนงำนประเพณผกเสยวยงไมเปนท รจกของผคนในวงกวำง ย งถำเปนกำรประชำสมพนธทำงโทรทศนจะเขำถงคนในวงกวำงไดมำกกวำและเปนท นำสนใจมำกกวำ 3. ชมชนบำนหวขวตองกำรใหมกำรสนบสนนกำรจดประเพณผกเสยวในดำนงบประมำณมำกย งข น เพรำะในขณะนงบประมำณทมในกำรจดงำนประเพณผกเสยว เรมลดลงไปทกป ท ำใหไมคอยมกำรจดกจกรรมอนในงำนประเพณผกเสยว 4. ชมชนบำนหวขวตองกำรใหมหนวยงำนท เขำมำรบผดชอบประเพณผกเสยวโดยตรง เนองจำกตอนนไมมหนวยงำนท เขำมำรบผดชอบงำนประเพณเสยวโดยตรง ทำงอ ำเภอเปอยนอยไดใหคณะครโรงเรยนชมชนบำนห วข วเปนผจดงำนและด ำเนนกำรในทกๆอยำง 5. ชมชนบำนหวขวตองกำรใหมกำรจดงำนผกเสยวแบบนตอเนองกนไปทกๆป เนองจำกวำท ชมชนบำนห วขว อ ำเภอเปอยนอยนยงคงมกำรจดงำนประเพณผกเสยวจนเปนเอกลกษณ และไมไดมชมชนใดท จ ดเปนงำนพธ ผกเสยวท ย งใหญและรกษำวธปฏบตมำแตครงโบรำณ หำกท เปอยนอยไมไดมกำรจดงำนผกเสยว งำนประเพณผกเสยวก คงจะหำยไปจำกคนอสำนบำนเรำ

เอกสารอางอง เกศร โสดำศร. 2536. ประเพณผกเสยวจงหวดขอนแกน. ปรญญำนพนธ ศลปศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยศร

นครนทรวโรฒ มหำสำรคำม. จำรบตร เรองสวรรณ. 2523. เสยว. ขอนแกน: โรงพมพคลงนำนำวทยำ. __________. 2527. “เสยว.” วารสานมนษยศาสตร สงคมศาสตร 1 (3): 46-54. ณฐวตร ดรตนพร. 2557. วธการสบสานประเพณผตาโขนของชมชนบานเดน ต.ดานซาย อ .ดานซาย จ.เลย.

ปรญญำนพนธ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยขอนแกน. รำชบณฑตยสถำน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานป พ.ศ.2542. กรงเทพฯ: นำนมบคสพบลเคช น. วจตรำ ขอนยำง. 2531. การศกษาประเพณจากวรรณกรรมนทานพนบานอสาน. ปรญญำนพนธ ศลปศำสตรมหำ

บณฑต, มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ มหำสำรคำม. วไลวจส กฤษณะภต. 2523. “ประเพณผกเสยว.” จลสารสงคมศาสตร 2: 49-55. ศนยขอมลกลำงทำงวฒนธรรม. 2554. “ประเพณผกเสยวอ ำเภอเปอยนอย.” วารสารทางวฒนธรรม 2 (3). สรพล โตะสดำ. 2555. กระบวนการสบสานประเพณแหธงตะขาบของเทศบาลต าบลพมพา อ าเภอบางปะกง

จงหวดฉะเชงเทรา. ฉะเชงเทรำ: ศนยศลปะวฒนธรรมและทองถน มหำวทยำลยรำชภฏรำชนครนทร. อดม บวศร. 2553. ประเพณผกเสยวจงหวดขอนแกน. ขอนแกน: มหำวทยำลยขอนแกน.

Page 37: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[37]

ศกยภาพแหลงทองเทยวทะเลบวแดงชมชนบานเดยม ต าบลเชยงแหว อ าเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน

Tourism Potential of the Red Lotus Lake, Baan Diam Village, Chiang Wae, Kumphawapi, Udon Thani

รอยต ำรวจโท ทวศกด เฉลมแสน*

Police Lieutenant Taweesak Chaloemsaen

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงค เพอศกษำ ศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเช ยงแหว อ ำเภอกมภวำปจงหวดอดรธำนเพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดง ใหเกดควำมย งยนตอไป ใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ โดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ 20 รำย ไดแก ประธำนกลมเรอชมชนบำนเดยม ห วหนำเขตหำม ลำสตวปำหนองหำนกมภวำป ผประกอบกำรเรอ จำง ผประกอบกำรรำนคำ ตวแทนชมชนบำนเดยม ปรำชญดำนภมปญญำชำวบำนบำนเดยมนำยกเทศบำลต ำบลเชยงแหว ผอ ำนวยกำรกำรทองเท ยวและกฬำจงหวดอดรธำนโดยกำรเกบรวบรวมขอมลจำกกำรสมภำษณเชงลกแลวท ำกำรจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำบงหนองหำนเปนแหลงน ำจ ดท ใหญท สดในจงหวดอดรธำน เสนทำงกำรคมนำคมเขำไปยงแหลงทองเท ยวมควำมสะดวกสบำย มสอโทรทศน ใหควำมสนใจในกำรถำยท ำรำยกำรและประชำสมพนธ บวแดงจะออกดอกในชวงฤดหนำว ดอกบวแดงเปนบวท เกดข นเองตำมธรรมชำต มเรอไวคอยบรกำรลองชมควำมงำมของดอกบวแดง มกำรประชมเตรยมควำมพรอมของกลมเรอน ำเท ยวมมำตรกำรใหนกทองเท ยวสวมเสอชชพทกคนกอนลงลองเรอมกำรจดเสนทำงกำรเดนเรอเพอไมใหเกดอบตเหตบรเวณทำเรอมเจำหนำท คอยรกษำควำมปลอดภยมท พกแบบโฮมสเตยโดยมเจำของบำนเปนผรกษำควำมปลอดภย รำนอำหำรท มในชมชนเปนรำนอำหำรแบบพนบำน สนคำท ชมชนน ำมำท ำผลตภณฑมวตถดบ มำจำกบงหนองหำน มไฟฟำเขำถงชมชนและบรเวณแหลงทองเท ยว เปนสถำนทท มต ำนำนควำมเช อเร องผำแดง นำงไอ มประเพณบญเดอน 5 ซงแตกตำงจำกประเพณของถนอน มกำรสบทอดพธกรรมทำงศำสนำอยำงเหนยวแนน ค าส าคญ: ศกยภำพแหลงทองเท ยว, ทะเลบวแดง

Abstract The research's objective is to study the tourism potential of the Red Lotus Lake, Baan Diam Village, Chiang Wae, Kumphawapi, Udon Thani and to elaborate the findings into the sustainable development for the potential of the Red Lotus Lake touristic site. Qualified as the qualitative type, the researcher conducted

* นกศกษำหลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑตสำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชนมหำวทยำลยขอนแก น; E-mail: chalemsan17@ gmail.com

Page 38: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[38]

an in-depth interview with 20 key informants comprising the Chief of Baan Diam Village's Boat Group, the Chief of the Preserved Forest Quarter, Nong Han, Kumphawapi, boat and shop operators, representative of Baan Diam Village, local scholars of Baan Diam Village, the Chiang Wae Municipality Chief, and the Tourism and Sports Director of Udom Thani. The data gained from the in-depth interview are classified for further analyzing and synthesizing using the expressive strategies. The result is as follows: Nong Han Lake is the biggest freshwater resource in Udon Thani with convenient transport route directed to it. It has attracted a lot of television media in which many programmes and PR have taken place there. Born naturally, the red lotus usually blooms in the winter. To enjoy the beauty of the red lotus, there is a boat service in which the boat operators join in meetings together to set up preparations and standard. Every tourist is required to wear life vest before going on the boat tour whereas the route is carefully chosen to prevent any accidents. Also, there are staffs on the pier for safety concerns as well as homestay accommodation with the owners as their guards for tourists. Restaurants in the area offer local cuisine while the material for the community 's local products comes from Nong Han Lake. Electricity is available in the community and the touristic area. The place itself is also home to the traditional legend of Pha Daeng and Nang Ai. Furthermore, its tradition of the 5th Month Merit-Making or Songkran Merit-Making distinguishes the community from others with the local residents performing their religious rites vigorously. Keywords: Tourism potential, Red Lotus Lake

บทน า

ทะเลบวแดง หนองหำนกมภวำป จงหวดอดรธำน เปนทะเลสำบน ำจดขนำดใหญ มพนท ประมำณ 22,500 ไร มควำมลกเฉลย 2.10 เมตรในชวงฤดฝน และมล ำหวยไหลมำสหนองหำน รวม 7 สำย ประกอบดวย หวนโพนไฟหรอพนไฟ หวยโนนสำไหลลงสบงหนองหำนดำนทศเหนอ หวยสำมพำด หวยน ำฆอง หองกองส ไหลลงสบงหนองหำนดำนทศตะวนตก หวยไผจำน ไหลลงส บงหนองหำนดำนทศตะวนออก และหวยเสอ เตนไหลลงสบงหนองหำนทำงท ศตะวนออกเฉยงใต บงหนองหำนถอวำเปนตนก ำเนดท ส ำคญของล ำน ำปำว (จรวรรณ หสโรค, 2548) หนองหำนเปนพนท ชมน ำท ใหญท สดในภำคอสำนและใหญเปนอนดบสองของประเทศไทย ในแหลงน ำหนองหำนมบวแดงจ ำนวนมำกควำมสวยงำมของดอกบวท สวยงำมจงกลำยเปนแหลงทองเท ยวท ส ำคญของจงหวดอดรธำน แหลงทองเท ยวนคอ ทะเลบวแดง มเอกลกษณท ส ำคญคอ มดอกบวแดงผลดอกเตมทองน ำหนองหำนประมำณ 2,000 กวำไร บวจะออกดอกมปรมำณมำกท สดในชวง เดอนธนวำคม-กมภำพนธ และคอยๆลดปรมำณลงใน เดอนมนำคม ดอกบวสวนใหญจะบำนในชวงเชำตรถงเท ยงนกทองเท ยวมองเหนบวแดงบำนเตมทองน ำสดลกหลกตำงดงำมอยำงหำท เปรยบไมไดจงเปนท มำของค ำวำ ทะเลบวแดง และยงเปนแหลงน ำธรรมชำตท อดมสมบรณไปดวย พนธปลำ พนธนก และพชน ำ จ ำนวนมำก เนองจำกเปนสถำนททองเท ยวท สวยงำมก ำลงไดรบควำมนยมท ำใหมนกทองเท ยวเดนทำงไปเท ยวเปนจ ำนวนมำก (สรพร ดงสงห, 2557) ผวจยมควำมสนใจท จะศกษำเรอง ศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดง ชมชนบำนเดยม ต ำบลเช ยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน โดยมงศกษำถงศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน เพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดแนวทำงกำรพฒนำศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ใหเกดควำมหย งยนตอไป

Page 39: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[39]

วตถประสงคของการวจย

เพอศกษำ ศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดง ชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหว ดอดรธำน

วธการวจย

กำรศกษำวจยเรอง ศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน ผวจยมงเนนศกษำถงศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน ดำนกำรเขำถงแหลงทองเท ยว ดำนสงอ ำนวยควำมสะดวก ดำนควำมส ำคญและควำมดงดดใจของแหลงทองเท ยว ดำนควำมปลอดภยในชวตและทรพยสน ดำนธรกจกำรทองเท ยว โดยผวจยใชระเบยบวธวจยเช งคณภำพ (Qualitative Research) โดยกำรสมภำษณแบบเชงลก (In-depth Interview) โดยเกบขอมลจำกผใหขอ มลท ส ำคญ

การทบทวนวรรณกรรม

กำรวจยเรอง ศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน เอกสำรและงำนวจยท เก ยวของ ดงตอไปน ศกยภำพ หมำยถง ภำวะแฝง พลงควำมสำมำรถท มอยในบคคล อ ำนำจหรอคณสมบตท แฝงอยในสงตำง ๆ อำจท ำใหพฒนำหรอใหปรำกฏเปนสงท ประจกษได (สนต ปำนนอย และคณะ, 2550) ศกยภำพทำงกำรทองเท ยว หมำยถง ควำมสำมำรถหรอควำมพรอมในตวเองของแหลงทองเท ยวท จะเอออ ำนวยตอพฒนำ กำรปรบปรง กำรจดกำร หรอกำรท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงใดๆ ข น โดยพจำรณำศกยภำพทำงกำรทองเท ยวใน ประกอบดวย ทรพยำกรกำรทองเท ยว กำรบรกำร กำรทองเท ยวและกำรตลำดกำรทองเท ยว (ปองพล ธวลหทยกล และคณะ, 2550) 1. ดานการเขาถงแหลงทองเทยว สถำนทต งแหลงทองเท ยว ต ำบลเช ยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหว ดอดรธำน ตงอยทำงทศตะวนออกเฉยงเหนอของอ ำเภอกมภวำป หำงจำกอ ำเภอประมำณ 17 กโลเมตร กำรตดตอคมนำคมระหวำงอ ำเภอกบต ำบลใชเสนทำงเชยงแหว-ต ำบลพนดอน-เชยงแหว (เทศบำลต ำบลเชยงแหว, 2555) กำรคมนำคมขนสง ม 3 ทำง ดงน ทำงบก ไดแก กำรตดและสรำงถนนเขำสแหลงทองเท ยว กำรจดบรกำรส ำหรบนกทองเท ยว เชน รถรบจำง บรกำรรถเชำ รถน ำเท ยว ฯลฯ และบรกำรขนสงทำงบกประเภทอนๆ และสงอ ำนวยควำมสะดวก เชน เกวยน รถลำก รถมำ ฯลฯ ทำงเรอ ไดแก กำรสรำงสงอ ำนวยควำมสะดวกในกำรข นลงเรอ กำรสรำงและน ำพำหนะขนสงทำงน ำมำใหบรกำร เชน เรอ แพ ฯลฯ กำรจดบรกำรขนสงทำงเรอ ไดแก กำรขนสงผโดยสำร ฯลฯ ทำงอำกำศ ไดแก กำรปรบปรงเครองบนใหมประสทธภำพในกำรขนสงสง มควำมประหย ด และปลอดภย กำรจดเท ยวบนและท นงส ำหรบนกทองเท ยว และกำรจดเท ยวบนใหเพยงพอ กำรจดสนำมบนใหสะดวกและปลอดภย และกำรปรบปรงอตรำคำโดยสำรใหนำสนใจ เปนตน (ชม รจชยำกร, 2555) กำรประชำสมพนธและโฆษณำ โดยสอท นยมใชในกำรโฆษณำกำรทองเท ยว มด งน หนงสอพมพ ว ทย โทรทศน นตยสำร วำรสำร โบรชวรและแผนพบ กำรโฆษณำโดยใชยำนพำหนะ ปำยโฆษณำบนทำงหลวงหรอทำงสญจร กำรแสดงสนคำ (ซำเบย บญสนธ, 2550)

Page 40: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[40]

2. ดานสงอ านวยความสะดวก ควำมพรอมในท นจะพจำรณำ ดงน ควำมพรอมดำนสถำนท ไดแกควำมสะดวกในกำรเดนทำงเขำถงแหลงทองเท ยว เชน ถนน รถ เรอ สถำนทเปนแหลงทองเท ยวเปดชมไดตลอดป หรอ เปนบำงชวง แหลงทองเท ยว ควำมพรอมของชมชนในกำรตอนรบนกทองเท ยว ควำมตองกำรจดกำรทองเท ยวเปนควำมตองกำรของคนสวนใหญ หรอคนสวนนอยในชมชน ขอนถอเปนเรองท ส ำคญท สดท จะตองสรำงข นมำกอน เพรำะถำมควำมพรอมในทกขอท กลำวมำขำงตนแตคนในหมบำนไมชอบหรอไมเหนดวย กบกำรจดกำรทองเท ยวกยำกท จะท ำส ำเรจและจะกลำยเปนปญหำกบผท ำงำนและกบนกทองเท ยวเองท ไมไดรบกำรตอนรบท ด (ชกลน อนวจตร และคณะ , 2549) สำธำรณปโภคเปนโครงสรำงพนฐำน เปนองคประกอบทสนบสนนใหธรกจกำรทองเท ยวสำมำรถด ำเนนไปไดดวยด และกอใหเกดควำมสะดวกรวดเรวในกำรด ำเนนธรกจ ไดแก กำรไฟฟำ มเพยงพอและใชกำรไดด ไมกอใหเก ดควำมเสยหำยแกผประกอบกำรและผใชบรกำร ตลอดจนมควำมปลอดภย กำรประปำ สะอำด ถกหลกอนำมย และมปรมำณเพยงพอแกกำรใหบรกำร กำรสอสำร โทรศพท โทรสำร ระบบอนเตอรเนค สะดวก รวดเรว และมปรมำณของหนวยงำนหรอผใหบรกำรอยำงพอเพยง ควำมสำมำรถในกำรก ำจดขยะ และสงปฏกลตำงๆ สถำนพยำบำล และโรงพยำบำลตำงๆ ทนสมย สะดวก รวดเรว ปลอดภย และคำรกษำพยำบำลอยในอตรำท ยตธรรม (สรโฉม พเชษฐบญเกยรต และคณะ, 2549) 3. ดานความส าคญและความดงดดใจของแหลงทองเทยว ปจจยดำนควำมส ำคญและควำมดงดดใจของแหลงทองเท ยว พจำรณำปจจยยอยใน ดงน ควำมส ำคญในแงของประวตศำสตรและโบรำณคด ควำมส ำค ญในแงศลปวฒนธรรมและประเพณ ควำมส ำคญในแงของศำสนำ ควำมงำมตำมธรรมชำตหรอโดยฝมอมนษยของแหลงทองเท ยวหรอในแงของลกษณะ ทำงนเวศวทยำของแหลงทองเท ยว (จตตำนนท ตกล และคณะ, 2550) 4. ความปลอดภยในชวตและทรพยสน ควำมปลอดภยนกทองเท ยว ควำมปลอดภยดำนกำรคมนำคมขนสง ควำมปลอดภยสถำนทพกแรม ควำมปลอดภยสถำนททองเท ยว (เทดชำย ชวยบ ำรง, 2551) 5. ดานธรกจการทองเทยว ธรกจในอตสำหกรรมทองเท ยว หมำยถง ธรกจท เก ยวของกบกำรผลตสนคำ กำรบรกำร และกำรอ ำนวยควำมสะดวก เพอตอบสนองควำมตองกำรของนกทองเท ยว ธรกจอตสำหกรรมกำร (เกรยงไกร บวชม, 2552) รำนอำหำรและสถำนบนเทง กำรบรกำรเก ยวกบอำหำรและเครองด มแกนกทองเท ยวถอวำเปนสงอ ำนวยควำมสะดวกท ส ำคญประกำรหนงเพรำะนอกจำกจะตองค ำนงถงควำมสะอำดควำมปลอดภยในกำรบรโภคแลว ส ำหรบนกทองเท ยวชำวตำงชำตยงตองค ำนงถงประเภทและรสชำตของอำหำรดวย (ปำนทพย อฒนวำนช, 2553) ผลตภณฑ องคประกอบกำรตลำดทองเท ยวเปนตลำดกำรทองเท ยวเปนตลำดบรกำรท ลกคำมอสระในกำรเลอกบรโภคสนคำและบรกำรท มำกท สด องคประกอบของตลำดมลกษณะเฉพำะ ดงน ผซอ ผขำย (สนต ปำนนอย และคณะ, 2550) กำรบรกำรน ำเท ยวและมคคเทศก ไดแก ผประกอบกำรธรกจจดกำรน ำเท ยว (Tour Operator) ตวแทนจ ำหนำยกำรทองเท ยว (Travel Agency) (นศำ ชชกล, 2550) กจกรรมของนกทองเท ยว เปนสงท ศกษำเพอน ำมำวำงแผนกำรสรำงและพฒนำกจกรรมทองเท ยวใหสอดคลองกบควำมตองกำรของนกทองเท ยว (จตตำนนท ตกล และคณะ, 2550)

ผลการวจย

ภมหลงของผใหขอมลทส าคญ กำรวจยเรองนผวจยไดเลอก ผใหขอมลท ส ำคญอยำงเฉพำะเจำะจงเพอ ใหเปนไปตำมวตถประสงคของกำรวจยในครงน จ ำนวน 20 รำยไดแกปรำชญชำวบำน มภมหลงดงตอไปน เปนเพศชำย

Page 41: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[41]

17 คน เปนหญง 3 คน สวนใหญมอำย 70 ปข นไป จ ำนวน 3 คน รองลงมำมอำยต ำกวำ 50 ป จ ำนวน 5 คน และมอำยอยระหวำง 51-60 ปและ 61-70 ป จ ำนวน 7 และ 5 คนตำมล ำดบ สวนใหญประกอบอำชพเกษตรกรรม จ ำนวน 14 คน รองลงมำคออำชพรบรำชกำร จ ำนวน 4 คน และมอำชพคำขำยจ ำนวน 2 คน ตำมล ำดบ และโดยมำกมกำรศกษำในระดบต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 9 คน รองลงมำมกำรศกษำในระดบมธยมศกษำหรอ ปวช . จ ำนวน 4 คน มระดบกำรศกษำสงกวำปรญญำตรและระดบปรญญำตร จ ำนวน 2 คนและ 5 คน ตำมล ำดบ สวนใหญมรำยไดเฉลย ตอเดอนสงกวำ 10,000 บำทข นไป จ ำนวน 11 คน รองลงมำมรำยไดเฉลยตอเดอนต ำกวำ 3,000 บำท และระหวำง 3,000-5,000 บำท จ ำนวน 3 คน และมรำยไดระหวำง5,001-10,000 บำท จ ำนวน 6 คน และผใหขอ มลท ส ำค ญสวนใหญมระยะเวลำท อยในชมชนมำกกวำ 30 ป ข นไป จ ำนวน 17 คน และมระยะเวลำท อยในชมชนระหวำง 1-10 ป จ ำนวน 3 คน ดานการเขาถงแหลงทองเทยว บงหนองหำนเปนแหลงน ำจดท ใหญท สดในจงหวดอดรธำน มลกษณะเปนแองกระทะ มพนท ครอบคลม 4 อ ำเภอของจงหวดอดรธำน ทะเลบวแดงมเนอท ประมำณ 10,000 ไร จดเท ยวชมควำมงำมของทะเลบวแดงอยท บำนเดยม แหลงทองเท ยวทะเลบวแดงอยไมไกลจำกถนนสำยหลก เสนทำงกำรคมนำคมเขำไปยงแหลงทองเท ยวมควำมสะดวก สบำย ถนนเปนถนนลำดยำง มปำยบอกทำงแตมจดท หำงกนและยงไมชดเจน กำรเดนทำงสำมำรถเดนทำงไดโดยทำงรถยนต รถไฟ เครอ งบน หนวยงำนของทำงรำชกำรเขำมำมสวนชวยในกำรประชำสมพนธ มกำรประชำสมพนธทำงอนเตอรเนต มปำยประชำสมพนธตำมเสนหลกแตเปนปำยท ไมมควำมมนคงถำวร มสอโทรทศน ใหควำมสนใจในกำรถำยท ำ รำยกำรและประชำสมพนธ นกทองเท ยวท มำเท ยวชม ควำมงำมของทะเลบวแดงมกำรประชำสมพนธแบบบอกตอ บวแดงจะออกดอกในชวงฤดหนำว ฤดกำลทองเท ยวเรมต งแตเดอน พฤศจกำยน-กมภำพนธ ของทกป ชวงเชำเปนชวงเวลำชมควำมงำมของดอกบวแดง มกำรจดเทศกำลทะเลบวแดงบำน หนองหำนกมภวำป ในเดอน มกรำคม และมกำรจดเทศกำลววำหลำนบว ในเดอนกมภำพนธ ดานสงอ านวยความสะดวก แหลงทองเท ยวทะเลบวแดง มเรอไวคอยบรกำรลองชมควำมงำมของดอกบวแดง มสถำนทนงพกรอตรงจดบรกำรเรอ มสถำนทจอดรถกวำงขวำงเพยงพอแตพนท ยงเปนลำนดน มหองน ำใหบรกำรส ำหรบนกทองเท ยวแตไมเพยงพอในชวงเทศกำล มรำนอำหำรจ ำหนำย เปนอำหำรพนบำน มแหลงทองเท ยวอนใกลทะเลบวแดง มกจกรรมตอนรบนกทองเท ยวท เดนทำงมำเปนหมคณะ มกำรประชมเตรยมควำมพรอมของกลมเรอน ำเท ยว มกำรอบรมใหควำมรในชมชนเกยวกบกรยำมำรยำทในกำรตอนรบ มกำรจดตงกลมจดท ำผลตภณฑชมชนไวคอยบรกำรนกทองเท ยว มกำรฝกภำษำองกฤษใหกบกลมเรอน ำเท ยว ทพกแรมเปนท พกแบบโฮมสเตย กำรเขำพกแรมสำมำรถเขำพกแรมไดตลอดเวลำ สถำนทพกแรมมเพยงพอกบนกทองเท ยว มสถำนทใหนกทองเท ยวกำงเตนทนอนไดโดยไมเสยคำบรกำร ไมมโรงแรมใหบรกำรในชมชน มไฟฟำเขำถงชมชนและบรเวณแหลงทองเท ยว มเครองป นไฟส ำรองในจดประชำสมพนธ น ำประปำของหมบำนมกำรเปด-ปดเปนเวลำ มสญญำณโทรศพทเขำถงชมชนและแหลงทองเท ยว มกำรจำงคนงำนเกบขยะทกวนในชวงเทศกำล ดานความส าคญและความดงดดใจของแหลงทองเทยว แหลงทองเท ยวทะเลบวแดงเปนสถำนทท ม ต ำนำนควำมเช อเร องผำแดง นำงไอ เรองเมองขอม มต ำนำนเลำขำนกำรเกดช อหมบำน และ เกำะตำงๆ ท อยรอบบงหนองหำน มพระมหำธำต พระธำต และวด ท ศกด สทธใหกรำบไหวสกกำระ มวถควำมเปนอยตำมแบบชมชนดงเด ม ชมชนมกำรสบทอดประเพณอนเกำแก มประเพณบญเดอน 5 ซงแตกตำงจำกประเพณของถนอน มประเพณทำงศำสนำท ถอปฏบตทกป มประเพณเสยงทำยฟำฝน มศลปวฒนธรรมอนดงำมของชมชน คนในชมชนนบถอศำสนำพทธ ชมชนใหควำมส ำคญกบกำรท ำบญตกบำตร มกำรจดกจกรรมในวนส ำคญทำงศำสนำ นกทองเท ยวสำมำรถมสวนรวมในกำรท ำกจกรรมในวนส ำคญทำงศำสนำ ยงคงมกำรสบทอดพธทำงศำสนำอยำงเหนยวแนน ดอกบวแดงเกดข นเองตำมธรรมชำต กำรเคลอนท ของสนมท ำใหพนน ำโลงและบวสำมำรถเกดไดด จ ำนวนของดอกบวแดงมเปนจ ำนวนมำก

Page 42: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[42]

จนกลำยเปนทะเลบวแดงดงดดใจนกทองเท ยว บงหนองหำนยงคงมระบบนเวศท สมบรณ มนกหลำยชนด อำศยอยเปนจ ำนวนมำก ดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน มมำตรกำรใหนกทองเท ยวตองสวมเสอชชพทกคนกอนลงเรอ คนขบเรอหำมดมสรำหรอของมนเมำ มกำรจดเจำหนำท รกษำควำมปลอดภยในชวงเทศกำล มหนวยบรกำรฉกเฉนคอยชวยเหลอเมอเกดเหต มเจำหนำท คอยจบเรอขณะข น ลงเรอ ปองกนเรอโยกเรอลม มเจำหนำท อ ำนวยควำมสะดวกดำนกำรจรำจรทำงบกในชวงเทศกำล มกำรจดเสนทำง กำรเดนทำงเรอเพอไมใหเก ดอบต เหต จดลงเรอและข นทำเรอก ำหนดเปนคนละจดกนเพอควำมปลอดภย มกำรประชมรวมกนระหวำงกลมเรอแตละทำเรอ ทพกแบบโฮมสเตยมเจำของบำนเปนผรกษำควำมปลอดภย ในชวงเทศกำลมเจำหนำท รกษำควำมปลอดภยบรเวณหมบำน มกำรคดเลอกบำนท มควำมปลอดภยใหเปนบำนพกแบบโฮมสเตย มกำรก ำหนดเวลำเขำ-ออกทพกแรมของนกทองเท ยว มหนวยงำนทำงรำชกำรเขำมำตรวจสอบทพกแรม บรเวณทำเรอและบรเวณลำนจอดรถมเจำหนำท คอยรกษำควำมปลอดภย มกำรประชำสมพนธไมใหนกทองเท ยวเดนเท ยวรมฝ งหนองหำนในเวลำกลำงคน มเร อ ฉกเฉนไวคอยชวยเหลอนกทองเท ยว ณ จดลงเรอในชวงเทศกำล มไฟฟำสองสวำงตำมเสนทำงในชมชน ดานธรกจการทองเทยว มรำนอำหำรไวคอยบรกำรนกทองเท ยว แตสวนใหญเปนรำนอำหำรชวครำวน ำมำขำยเฉพำะชวงเทศกำล รำนอำหำรท มเปนรำนอำหำรแบบพนบำน รำนตำมอำหำรตำมสง มใหบรกำรเพยงรำนเดยว ไมมแหลงบนเทงในชมชนและพนท ใกลเคยง มกำรจดตงกลมแมบำนเพอจดท ำผลตสนคำ OTOP สนคำท ชมชนน ำมำท ำผลตภณฑไดวตถดบมำจำกบงหนองหำน ผลตภณฑของชมชนสำมำรถจ ำหนำยไดตลอดป ชมชนมรำยไดดจำกกำรจ ำหนำยผลตภณฑ ในชวงเทศกำลผลตภณฑมไมเพยงพอตอกำรจ ำหนำย มกจกรรมกำรทองเท ยวเปนกจกรรมลองเรอชมควำมงำมของทะเลบวแดง กจกรรมววำหลำนบว กจกรรมบำยศรสขวญตอนรบนกทองเท ยว กจกรรมแขงข นกำร ขบรองสำรพนยะ กจกรรมกำรแสดงและวงดนตร มกำรอบรมเรองกำรใหบรกำรแกนกทองเท ยว จดใหคนข บเรอ เปนมคคเทศกน ำเท ยว มมคคเทศกนอยใหบรกำร มกำรอบรมภำษำองกฤษใหกบกลมเรอ ท ท ำหนำท มคคเทศก ขอคนพบทไดจำกกำรวจยในครงน สำมำรถอธบำยถงศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน ในดำนกำรเขำถงแหลงทองเท ยว ดำนสงอ ำนวยควำมสะดวก ดำนควำมส ำคญและควำมดงดดใจของแหลงทองเท ยว ดำนควำมปลอดภยในชวตและทรพยสนและดำนธรกจกำรทองเท ยว ซงท ำใหงำนวจยครงนทรำบถงศกยภำพทแทจรงของ แหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเช ยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน

สรปและอภปรายผลการวจย จำกกำรศกษำศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน ผลจำกกำรศกษำตำมกรอบแนวคดท ผวจยไดก ำหนดกรอบแนวคดในกำรวจยได 5 ดำน ไดแก ดำนกำรเขำถงแหลงทองเท ยว ดำนสงอ ำนวยควำมสะดวก ดำนควำมส ำคญและควำมดงดดใจของแหลงทองเท ยว ดำนควำมปลอดภยในชวตและทรพยสน ดำนธรกจกำรทองเท ยว ผลกำรสงเสรมกจกรรม ผลกำรศกษำมขอคนพบทสำมำรถตอบวตถประสงคของกำรวจย ไดดงน โดยผลกำรศกษำพบวำ บงหนองหำนเปนแหลงน ำจดท ใหญท สดในจงหวดอดรธำน มเสนทำงกำรคมนำคมเขำไปยงแหลงทองเท ยวมควำมสะดวกสบำย มสอโทรทศนใหควำมสนใจในกำรถำยท ำรำยกำรและประชำสมพนธ บวแดงจะออกดอกในชวงฤดหนำว ดอกบวแดงเปนบวท เกดข นเองตำมธรรมชำต มเรอไวคอยบรกำรลองชมควำมงำมของดอกบวแดง มกำรประชมเตรยมควำมพรอมของกลมเรอน ำเท ยว มมำตรกำรใหนกทองเท ยวสวมเสอชชพทกคนกอนลงลองเรอ มกำรจดเสนทำงกำรเดนเรอ เพอไมใหเกดอบตเหต บรเวณทำเรอมเจำหนำท คอยรกษำควำมปลอดภย มท พก

Page 43: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[43]

แบบโฮมสเตยโดยมเจำของบำนเปนผรกษำควำมปลอดภย รำนอำหำรท มในชมชนเปนรำนอำหำรแบบพนบำน สนคำท ชมชนน ำมำท ำผลตภณฑมวตถดบมำจำกบงหนองหำน มไฟฟำเขำถงชมชนและบรเวณแหลงทองเท ยว เปนสถำนทท ม ต ำนำนควำมเช อเร องผำแดง นำงไอ มประเพณบญเดอน 5 ซงแตกตำงจำกประเพณของถนอน มกำรสบทอดพธกรรมทำงศำสนำอยำงเหนยวแนน ซงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎสำธำรณปโภคเปนโครงสรำงพนฐำน เปนองคประกอบทสนบสนนใหธรกจกำรทองเท ยวสำมำรถด ำเนนไปไดดวยด และกอใหเกดควำมสะดวกรวดเรวในกำรด ำเนนธรกจ ไดแก กำรไฟฟำ มเพยงพอและใชกำรไดดไมกอใหเกดควำมเสยหำยแกผประกอบกำรและผใชบรกำร ตลอดจนมควำมปลอดภย กำรประปำ สะอำด ถกหลกอนำมย และมปรมำณเพยงพอแกกำรใหบรกำร กำรสอสำร โทรศพท โทรสำร ระบบอนเตอรเนค สะดวก รวดเรว และมปรมำณของหนวยงำนหรอผใหบรกำรอยำงพอเพยง ควำมสำมำรถในกำรก ำจดขยะ และสงปฏกลตำงๆ สถำนพยำบำล และโรงพยำบำลตำงๆ ทนสมย สะดวก รวดเรว ปลอดภย และคำรกษำพยำบำลอยในอตรำท ยตธรรม (สรโฉม พเชษฐบญเกยรต และคณะ, 2549) ขอเสนอแนะจำกกำรศกษำศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน ไดมขอเสนอแนะเกยวกบศกยภำพแหลงทองเท ยวทะเลบวแดงชมชนบำนเดยม ต ำบลเชยงแหว อ ำเภอกมภวำป จงหวดอดรธำน ดงน 1. ควรมกำรเพมปำยบอกทำงท เปนสำกล โดยระบสถำนท แหลงทองเท ยวทะเลบวแดงใหช ดเจน เนองจำกนกทองเท ยวยงสบสน 2. ควรเพมจ ำนวนหองสขำใหเพยงพอกบจ ำนวนนกทองเท ยวท เพมมำกข นในแตละป 3. ควรมปำยประชำสมพนธท ม นคงถำวรเปนสำกล ควรท ำสญลกษณของทะเลบวแดงท สวยงำมและโดดเดน 4. รำนอำหำรสวนใหญเปนอำหำรพนบำนควรมจ ำนวนรำนอำหำรท หลำกหลำย ถกสขลกษณะ 5. ชมชนมควำมตองกำรท จะคงควำมเปนวถชวตแบบดงเดมใหคงอยตอไปและใหมมำตรำกำรในกำรปองกนไมใหระบบนเวศของบงหนองหำนเสอมโทรมไป

เอกสารอางอง

เกรยงไกร บวชชม. 2552. ศกยภาพการทองเทยวต าบลปะเหลยม อ าเภอปะเหลยม จ งหว ดตรง . ขอนแกน: วทยำลยกำรปกครองทองถน มหำวทยำลยขอนแกน.

จตตำนนท ตกลและคณะ. 2550. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการศกยภาพและความพรอมของผ ลตภ ณฑการทองเทยวในกลมจงหวดอสานใต. ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย.

จรวรรณ หสโรคและคณะ. 2548. ความหลากหลายทางว ฒนธรรมและภมปญญาทองถนในการจ ดการทรพยากรธรรมชาตในบงหนองหาน อ าเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน. ขอนแกน: ศนยฝกอบรมและพฒนำสขภำคภำคประชำชน ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ.

ชกลน อนวจตร และคณะ. 2549. ศกยภาพและความตองการในการ วางแผนและจดการทองเทยวขององคกรปกครองสวนทองถน. ส ำนกกองทนสนบสนนกำรวจย.

ชม รจชยำกร. 2555. ศกยภาพการจกการทองเทยวเชงวฒนธรรม กรณศกษา ประเพณบญบงไฟ อ าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด. ขอนแกน: วทยำลยกำรปกครอง มหำวทยำลยขอนแกน.

ซำเบย บญสนธ. 2556. กลยทธการสงเสรมการตลาดการทองเทยวทะเลบวแดงหนองหาน บานเดยม ต าบลเชยงแหว อ าเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน. ขอนแกน: มหำวทยำลยขอนแกน.

เทศบำลต ำบลเชยงแหว. 2555. แผนพฒนำสำมป (พ.ศ.2555-2557). อดรธำน: เทศบำลต ำบลเชยงแหว.

Page 44: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[44]

เทดชำย ชวยบ ำรง. 2551. วารสารวชาการการทองเทยวไทยนานาชาต. ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย. นศำ ชชกล. 2550. อตสาหกรรมการทองเทยว. กรงเทพฯ: ว.พรนท. ปำนทพย อฒนวำนช. 2553. ภมศาสตรการทองเทยวไทย. กรงเทพฯ: มหำวทยำลยรำมค ำแหง. ปองพล ธวลหทยกลและคณะ. 2550. แนวทางในการพฒนาศกยภาพแหลงทองเทยวเชงเกษตรกรรมในกลม

จงหวดอสานใต. ส ำนกกองทนสนบสนนวจย. สรพร ดงสงห. 2557. ศกยภาพทะเลบวแดง ต าบลเชยงแหว อ าเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน ในการรองรบการ

ทองเทยว. พะเยำ: มหำวทยำลยพะเยำ. สรโฉม พเชษฐบญเกยรต และคณะ. 2549. พฤตกรรมและความตองการของนกทอเงทยวไทยและนกทองเทยว

ตางชาตในนครคนหมงมณฑลยนาน ประเทศสาธารณรฐประชาชนจน. ส ำนกกองทนสนบสนนวจย. สนต บำนนอย และคณะ. 2550. การศกษาศกยภาพการทองเทยวในหมบานชางในพนทกลมจงหวดอสานตอน

ใตเพอการเชอมโยงสการทองเทยวแบบอนๆ. ส ำนกกองทนสนบสนนวจย.

Page 45: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[45]

วถชวตชาวผไทย ต าบลโพน อ าเภอค ามวง จงหวดกาฬสนธ Lifestyle of Phutai People in Phon, Kham Muang, Kalasin

รอยต ำรวจโท สรสทธ สตรสวรรณ* และ พนต ำรวจเอก ดร.กำรณย บวเผอน**

Police Lieutenant Surasit Sootsuwan and Police Colonel Dr.Garoon Buapheun

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงค เพอศกษำถงวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหว ดกำฬสนธ โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ ดวยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ 20 รำย ไดแก ปรำชญชำวบำนผมองคควำมรในเรองวถชวตชำวผไทย ก ำนน ผใหญบำน โดยกำรเกบรวบรวมขอมลท ไดจำกกำรสมภำษณเช งลก แลวจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำ ชำวผไทยบำนโพนเปนชนเผำหนงในประเทศไทย ท อพยพขำมแมน ำโขงมำจำกประเทศลำว ในอดตชำวผไทยบำนโพนไดประดษฐเครองมอเครองใชข นมำเอง สบทอดมำจำกรนพอรนแม เสอผำเครองนงหมตองท ำเอง ฝำยกปลกเอง ปจจบนมกำรประยกตพฒนำเครองมอท มอยแลวใหใชงำนไดดข น งำนท ชำวผไทยบำนโพนท ำอยกมงำนเกษตรกรรม ทท ำงำนกอยแตไรแตนำ คนบำนนไมไปท ำงำนเปนลกจำงใคร ผหญงกทอผำอยใตถนบำน มควำมภมใจในขนบธรรมเนยมประเพณ จตใจชำวผไทยมควำมสข ขอแคพอมพอกนชวตกมควำมสข กำรตดสนใจในเรองของสวนรวมจะใชเสยงขำงมำกของคนในชมชน เมอคนในชมชนมปญหำกพำกนมำหำพอลำมแมลำม ชำวผไทยจะใชภำษำผไทยในกำรตดตอสอสำรกนใหเขำใจ ชำวผไทยบำนโพนเปนคนทมจตใจกวำงขวำง อธยำศยด ควำมสมพนธในครอบครวของชำวผไทยมควำมรกใครกนด ผชำยจะเปนผน ำในเรองตำงๆ อำหำรของชำวผไทยบำนโพนเปนอำหำรพนบำนตำมฤดกำล นยมรบประทำนอำหำรท ท ำเองท บำน กำรเลอกใชผลตภณฑมท งท ำเองและไดจำกธรรมชำต กำรอนรกษปำไมของชำวผไทยบำนโพนยงคงมอยท วดรงสปำลวน ค าส าคญ: วถชวต,ชำวผไทย

Abstract The research's objective is to study the lifestyle of Phutai people in Phon, Kham Muang, Kalasin. Employing the qualitative research method, the researcher conducted an in-depth interview from 20 key informants comprising the local scholars with knowledge in the lifestyle of Phutai people, the chief of the sub -district, and the village head. After gaining information from the in-depth interview, the data were classified for further analyzing using the expressive method. It is found that the Phutai people of Ban Phon is one of the tribes in Thailand who crossed Mekong River from Laos to Thailand. In the past, these people invented their own tools in which they had learnt from their parent generation. They even made their own clothes and grew

*นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail: Beerleo_1234@ hotmail.com ** อำจำรยประจ ำ สำขำวชำกำรบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน; E-mail: [email protected]

Page 46: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[46]

cotton on their own. Nowadays, they have modified the available tools for the better. They perform career in agriculture and usually work in farms and plantation. Phutai people do not like to work under others as seen from the fact that even their women would work on their fabric-weaving under the houses. They are very proud of their customs and tradition. Content on their own, they are happy living their life on the basis of adequate simplicity. When it comes to decision-making, they usually rely on the majority vote from people in the community. Whenever the local residents have problems, they turn to Father or Mother Interpreter in which the Phutai people will use Phutai language in communicating. The Phutai people of Ban Phon are generous and good-humored. In terms of family relations, the Phutai people show a clear sign of affection in which the man usually leads in various matters. In aspects like food, they cook local, seasonal dishes and like eating food cooked at home. Their use of products meanwhile can come from self-making or from the nature. Also, the Phutai people have developed a clear sense of forest conservation as seen in Rangsri Paliwan Temple. Keywords: Lifestyle, Phutai People

บทน า ภไทหรอผไทย เปนชนเผำหนงในประเทศไทยซงด กด ำบรรพตงรกรำกอยท แควนสบสองจไท ซงตำมพงศำวดำรเมองระบวำมชนชำวไทย 2 พวกคอ ผไทยด ำและผไทยขำว ผไทยขำวอยท เมองไล เมองเจยน เมองมน และเมองบำง รวมเปน 4 เมอง สวนผไทยด ำอยท เมองแถง เมองควำย เมองมวยเมองลำ เมองโมะ เมองหวด และเมองซำง รวม 8 เมอง รวมท งสนเปน 12 เมองเรยกวำ แควนสบสองจไทยหรอเมองสบสองจไทย เมองแถงเปนเมองท มผไทยอยมำก (เมองแถงเดมเปนเมองในพระรำชอำณำจกรไทย ตอมำตกเปนของฝรงเศสเมอ พ.ศ.2436 เมอครงฝรงเศสปกครองญวน ตอมำญวนเปนอสรภำพ จงเปลยนเปนเดยนเบยนฟแหงเว ยดนำม ) (ประว ต สวรรณรงค และคณะ, 2529: 1) ในป พ.ศ.2322 เมองเวยงจนทนไดแตกแกทพไทยคนผไทยเมองวงไดข นอยในควำมปกครองของเมองรำชค ำรวและตอมำในป พ.ศ.2385 พระยำสงครำมแมทพไทยกบอปฮำตเมองเวยงจนทน ซงแมทพไทยจบมำไวท เมองไทย พรอมดวยรำชบตรเมองกำฬสนธกบพระพชยอดมเดช เจำเมองภแลนชำงและทำวเพชรทำวสำยเจำเมองเว (เรณนคร)กรมกำรเมองยโสธร เมองมกดำหำรยกกองทพไทยไปเผำเมองวงจนสน พระยำกำไดหนจำกเมองวงไปอยเมองรำชค ำรวเขตแดนญวน แมทพไทยจงกวำดตอนผคนทงพวกผไทยและขำอพยพขำมแมน ำโขงไปตงถ นฐำนท อ ำเภอสหสข นธและกดฉนำรำยณ(เมองกดฉม) คอบำนโพนหนองยำง บำนหนองชำง ต ำบลโพน ทองท อ ำเภอสหสขนธประมำณ 300 หลงคำเรอนมพลเมองชำยหญง 1,200 คน และอยในต ำบลบวขำว 5 หมบำน ต ำบลสงเปลอย 6 หมบำน ต ำบลคมเกำ 11 หมบำน ในพนท เมองกดฉมมพลเมองประมำณ 14,500 คน พวกเจำโรงกลำงรำชวงศเมองวง อพยพมำตงถ นฐำนท บำนพงพรำว (อ ำเภอพรรณนำนคมในปจจบน) พวกเมองแสนตงอยท บำนหนองสง บำนค ำชะอ ทองท มกดำหำร ครนแมทพไทยกวำดตอนผคนขำมล ำน ำโขงแลวพระยำกำจงอพยพครอบครวไปตงภมล ำเนำท เมองว งอกครง (ประว ต สวรรณรงค และคณะ, 2529: 4-5) เมอประมำณป พ.ศ.2400 บรรพบรษของชำวบำนโพนซงมเช อสำยผไทย ไดอพยพมำตงถ นท อยอำศ ยเด มแถบกดบำก จงหวดสกลนคร กำรอพยพมำครงนน มผอพยพแบงออกเปน 3 กลม คอ กลมพอเฒำพรมบตร กลมตำโต และกลมเฒำขน ท งสำมกลมไดมำตงถ นฐำนครงแรกท บรเวณบำนหนอกจอก อยหำงจำกบำนโพนสมยปจจบนไปทำง

Page 47: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[47]

ทศตะวนตก ประมำณ 2 กโลเมตร ประมำณสบปตอมำ สถำนทต งบำนเรอนท อยกนมำแตแรกนนคบแคบลง พนท ไมเพยงพอตอกำรสรำงบำนเรอนท อยอำศย และกำรถำกถำงไรนำ ท ำนำ เพรำะมประชำกรเพมมำกข นจงมคนบำงกลมขยบขยำยมำสรำงบำนเรอนอยทำงทศตะวนออกของหมบำนหนองจอกในปจจบน ซงมท ำเลอดมสมบรณกวำท อยเดม โดยเรยกท ใหมนวำ บำนโพนไท ตำมสภำพภมประเทศท เปนเนนกวำงใหญ อยใกลหนองน ำขนำดใหญ ตอมำบำนโพนไทไดยกข นเปนอ ำเภอโพนไท เมอป พ.ศ.2462 อ ำเภอโพนไทไดยบเปนต ำบล เรยกวำ ต ำบลโพน นบจำกนนเปนตนมำ บำนโพนไทกมฐำนะเปนบำนโพน ต ำบลโพน อ ำเภอสหสขนธ (องคกำรบรหำรสวนจงหวดกำฬสนธ, 2553) กำรด ำรงชวตของชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธรนแรกๆ ท ไดอพยพเขำมำอยต ำบลโพนนนยงคงยดแบบแผนทไดรบกำรถำยทอดมำจำกบรรพบรษซงมวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ และพธ กรรมตำงๆในชมชนชำวผไทยยงคงเปนเอกลกษณมลกษณะเฉพำะตวของชนเผำซงผดแผกแตกตำงไปจำกวฒนธรรมชมชนอนๆซงมควำมแตกตำงทำงวฒนธรรม กมไดเปนอปสรรคแกชมชนชำวผไทย ในกำรอยรวมกนกบวฒนธรรมอนๆ ในจงหวดกำฬสนธแตประกำรใด ชำวผไทยบำนโพนเปนผท ชอบเขำวดฟงธรรมท ำบญท ำทำนรกษำศล ซงมกำรปฏบตสบทอดกนมำแตอดต โดยท วไปชำวผไทยจะปลกฝงใหบตรหลำนรจกท ำบญท ำทำน เมอถงวนพระมกนยมไปท ำบญท วดกน โดยเฉพำะวนส ำคญทำงพระพทธศำสนำ หรอวนส ำคญท เก ยวเนองกบงำนบญประเพณตำมฮ ตสบสอง ซงชำวผไทยจะมกำรประกอบพธกรรมทำงศำสนำเชนเดยวกบสงคมไทยอสำนท วไป เชน บญพระเหวด บญบ งไฟ บญออกพรรษำ บญกฐน แตเมอกำลเวลำ สภำพสงคมและสงแวดลอมเปลยนไป จงท ำใหชำวผไทยรนหลงๆ ปรบเปลยนวฒนธรรมและวถชวตใหเขำกบควำมเปนไปของสงคมสวนใหญ ทกวนนควำมเปน ผไทยจงหลงเหลอแตผเฒำผแกท ย งประพฤตปฏบตวถชำวผไทยไวเปนอยำงด แตย งนำนวนเขำกย งจะสญไปแมวำควำมเปลยนแปลงทำงวฒนธรรมและสงคมจะเปนสงสำมญและเปนเรองธรรมดำของโลกกตำม แตในแงของกำรศกษำดำนวถ ช ว ตควำมเปนอย ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมแลวเปนเรองท จะตองเรงศกษำ คนควำ และบนท กไวเพอประโยชนตอเยำวชนของชำตในอนำคต ดงนน ผวจยมควำมสนใจท จะศกษำเรองวถชวตชำวผไทยในเขตเทศบำลต ำบลโพน โดยมงเนนศกษำถง ว ถ ชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ดำนท เปนวตถ ดำนรปแบบกำรท ำงำน ดำนรปแบบกำรนนทนำกำร ดำนรปแบบควำมพงพอใจในชวต ดำนรปแบบกำรขจดควำมเครยด ดำนรปแบบกำรรบรและเขำใจ ดำนรปแบบกำรตดตอสอสำร ดำนรปแบบกำรสรำงสมพนธภำพ ดำนรปแบบทำงโภชนำกำร ดำนรปแบบกำรบรโภค และดำนรปแบบระบบนเวศน เพอน ำผลจำกศกษำไปก ำหนดแนวทำงในกำรพฒนำคณภำพชว ตของชำวผไทยใหเก ดควำมสขอยำงย งยนตอไป

วตถประสงค เพอศกษำถง วถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ

วธการวจย กำรศกษำวจยเรองวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ผวจยมงศกษำถงวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ดำนท เปนวตถ ดำนรปแบบกำรท ำงำน ดำนรปแบบกำรนนทนำกำร ดำนรปแบบควำมพงพอใจในชวต ดำนรปแบบกำรขจดควำมเครยด ดำนรปแบบกำรรบรและเขำใจ ดำนรปแบบกำรตดตอสอสำร ดำนรปแบบกำรสรำงสมพนธภำพ ดำนรปแบบทำงโภชนำกำร ดำนรปแบบกำรบรโภค ดำนรปแบบระบบ

Page 48: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[48]

นเวศน โดยผวจยใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) โดยกำรสมภำษณแบบเช งลก (In-depth Interview) มกำรเกบขอมลจำกผใหขอมลท ส ำคญ

การทบทวนวรรณกรรม วถชวตชมชนมควำมเปนมำยำวนำนในประวตศำสตรของมนษย เปรยบเสมอนแผนภำพควำมเปนจรงของสมพนธภำพเช อมโยง และพงพำอำศยซงกนและกนระหวำงมนษยกบธรรมชำตแวดลอม เปนควำมรในลกษณะขององครวมท คอยๆ สะสมประสบกำรณ และกอรำงสรำงสรรคกระบวนกำรเรยนรและกำรคดรวมกนข นเปนแบบแผนควำมรและสงคมวฒนธรรมอนหลำกหลำย (เสนห จำมรก, 2542) พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.2542 (2546) ไดใหควำมหมำยของวถชวตไววำ วถชวต หมำยถง ควำมเปนไปในกำรด ำรงชวต เชน วถชำวชนบท วถชวตชำวไทยภำคใต วถชวต หมำยถง ควำมเปนไปในกำรด ำรงช ว ตประจ ำว นของมนษย ท งทำงดำนชว ตควำมเปนอย ขนบธรรมเนยม ประเพณ ศำสนำ วฒนธรรม เศรษฐกจ วตถตำงๆ รวมถงเรองควำมเช อ (ประพฒน กสมำนนท, 2534: 211 อำงใน สดใส สรำงโศก, 2541: 13) องคประกอบของวถชวตประกอบดวย 2 สวน คอ (นโลบล เอมศร, 2554) 1. สวนท เปนวตถ หมำยถง เครองมอ เครองใชท ใชในกำรด ำเนนชวตท งท ไดจำกธรรมชำต กำรสบทอดมำแตคนยคกอนๆ หรอประดษฐคดคนข นใหม ซงจะเกดข นมำได มนษยตองอำศยควำมรควำมสำมำรถและฝมอควำมช ำนำญในกำรประดษฐคดคนข นมำ 2. สวนท ไมใชวตถ แบงออกไดเปน 2 สวน 1) สวนท เปนระบบควำมคด ควำมเช อทศนคต คำนยมทำงสงคม ซงอยเบองหลงพฤตกรรมของมนษยหรอเปนระบบคณคำ คณธรรมท ยดเหนยวจตใจของคนในสงคมตลอดจนมสวนท เปนผลรวมของควำมร ลกษณะนสยแนวควำมคดและสตปญญำ 2) สวนท เปนเทคนควธกำรในกำรด ำเนนชวตแบบแผนพฤตกรรมซงหมำยรวมถง วธกน วธอย วธแตงกำย วธพกผอน วธแสดงอำรมณ วธสอควำมหมำย วธจรำจรและขนสง วธอยรวมกนเปนหมคณะตลอดจนวธแสวงหำควำมสขทำงใจ รวมควำมวำเปนวธปฏบตของมนษยตอรำงกำยและจตใจของตนเอง ตอมนษยดวยกน และตอธรรมชำตแวดลอม องคประกอบของวถชวต ประกอบดวย 10 รปแบบ คอ (Levy, Dignan and Shirreffs, 1992) 1. รปแบบกำรท ำงำน (Working style) หมำยถง ลกษณะงำนทท ำ ลกษณะทำงกำยภำพใน สถำนทท ำงำน ชนดของงำน 2. รปแบบกำรนนทนำกำร (Recreation style) หมำยถง กำรใชเวลำวำงในกำรประกอบกจกรรมตำงๆ ตำมควำมพงพอใจของตนเอง

3. รปแบบควำมพงพอใจในชวต (Pleasuring style) หมำยถง มควำมพอใจในชวตตนเอง พอใจในสงท ตนเอง ไดรบ พอใจในสงท ตนเองท ำและท มอย เหนคณคำของตนเอง 4. รปแบบกำรขจดควำมเครยด (Coping style) แนวทำงท บคคลใชรบมอกบควำมเครยดท เกดข นเนองจำก ควำมเครยดเปนสวนหนงของชวต บคคลตองมแนวทำงแกไขเพอใหควำมเครยดท เกดข นไมเปนอนตรำยตอสขภำพ 5. รปแบบกำรรบรและเขำใจ (Cognitive style) หมำยถง ขบวนกำรคด กำรแสวงหำควำมร กำรตดสนใจ วธกำรแกปญหำ 6. รปแบบกำรตดตอสอสำร (Communication style) หมำยถง วธกำรหรอชองทำงท จะบอกถงควำมตองกำร ควำมจ ำเปน ควำมรสก ควำมคดของตนเอง ใหบคคลอนรและกำรตอบกลบของบคคลอนเพอ เปนกำรสอ ใหมควำมเขำใจตรงกน

Page 49: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[49]

7. รปแบบกำรสรำงสมพนธภำพ (Relating style) หมำยถง กำรมมนษยสมพนธของแตละบคคลเพอส รำงควำมเขำใจ ควำมสมพนธกนระหวำงบคคลในครอบครว เพอนและสงคม กำรมภำวะผน ำ 8. รปแบบทำงโภชนำกำร (Nutritional style) หมำยถง ทศนคตตออำหำร กำรเลอกอำหำร กำรรบประทำน อำหำร ชนดของอำหำร แหลงอำหำร 9. รปแบบกำรบรโภค (Consuming style) หมำยถง กำรเลอกใชผลตภณฑ กำรเลอกใชบรกำรตำงๆ เชน กำรเลอกซอของใชในบำนจะตระหนกถงควำมปลอดภยมำกกวำของแถม หรอเลอกจำกรปลกษณภำยนอก ควำมพอใจ เปนตน 10. รปแบบดำนระบบนเวศน (Ecological style) หมำยถง กำรกระท ำของบคคลท สงผลตอระบบนเวศน เปนกำรมปฏสมพนธกนระหวำงสงแวดลอม ถำบคคลท ำใหสงแวดลอมเสย จะท ำใหระบบนเวศนเปลยนแปลง ซงอำจสงผลกระทบตอชวตควำมเปนอยของบคคล

ผลการวจย ภมหลงของผใหขอมลทส าคญ กำรวจยเรองนผวจยไดเลอก ผใหขอมลท ส ำคญอยำงเฉพำะเจำะจงเพอ ใหเปนไปตำมวตถประสงคของกำรวจยในครงน จ ำนวน 20 รำยไดแก ก ำนน ผใหญบำน ปรำชญชำวบำน มภมหลงดงตอไปน เปนเพศชำย 17 คน เปนหญง 3 คน สวนใหญมอำย 61 ปข นไป จ ำนวน 11 คน รองลงมำมอำยระหวำง 41-50 ป จ ำนวน 6 คน และมอำยอยระหวำง 51-60 ป จ ำนวน 3 คน สวนใหญประกอบอำชพเกษตรกรรม จ ำนวน 19 คน และรบรำชกำร จ ำนวน 1 คน และโดยมำกมกำรศกษำในระดบมธยมศกษำหรอ ปวช . จ ำนวน 10 คน รองลงมำมกำรศกษำในระดบต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 7 คน และระดบปรญญำตร จ ำนวน 3 คน สวนใหญมรำยไดระหวำง 5,001-10,000 บำท และสงกวำ 10,000 บำทข นไป จ ำนวน 7 คนเทำกน รองลงมำมรำยไดเฉลยตอเดอนต ำกวำ 3,000 บำท และระหวำง 3,000-5,000 บำท จ ำนวน 4 และ 2 คน ตำมล ำดบ และผใหขอมลท ส ำคญมระยะเวลำท อย ในชมชนมำกกวำ 30 ป ข นไปท งหมด จ ำนวน 20 คน ดานทเปนวตถ มขอคนพบดงน เครองมอเครองใชประดษฐข นมำเอง สบทอดมำจำกรนพอแม พอถงฤดฝนตกกเอำควำยมำไถนำ เครองมอเครองใชกใชจอบใชเสยม เวลำเกบเก ยวกจะใชเกวยนขนขำว คนแกกจะท ำเครองจกรสำน ท ำเครองจกรสำนไวไปดกปลำท ำนำกใชควำยในกำรไถนำ สวนอปกรณกใชวสดจำกไมท ำข นมำเอง คนบำนโพนจะมกำรทอผำแลวน ำมำตดมำเยบเอง ไวใชนงเอง เสอผำเครองนงหมตองท ำเอง ฝำยกปลกเอง คนบำนโพนจะแตงงำนกใชผำไหมแพรวำนสวมใส กำรใสกระตบขำวไปวดตองไดใชทกครวเรอน เครองมอท ำนำจะท ำเปนไถ จะเปนเอกลกษณ เครองใชท สบทอดมำจำกบรรพบรษกจะมเครองทอผำ เครองจบปลำ จอบ เสยม มเทคโนโลยใหมๆเขำมำแทนเครองมอสมยเกำ มกำรประยกตพฒนำเครองมอท มอยแลวใหใชงำนไดดข น มกำรสำนกระตบขำวใหมลวดลำยสวยงำมข น จอบเสยบจำกดำมไมเปลยนเปนดำมเหลก เครองจกร รถไถเดมตำม รถแทรกเตอรในกำรท ำนำ ท ำไร ก ตองซอเอำ ดานรปแบบการท างาน มขอคนพบดงน งำนท คนบำนโพนท ำอยกมงำนเกษตรกรรม คนท ำงำนในบำนโพนสวนใหญกจะมแตคนแก สวนผหญงกท ำงำนทอผำ คนบำนโพนสวนใหญนยมปลกออยกนมำก คนบำนโพนชอบทจะท ำงำนในบำนเกดตวเอง เดยวนกำรปลกพทรำเปนผลไมเศรษฐกจส ำคญของคนบำนโพน ทท ำงำนคนบำนโพนกอยแตไรแตนำ สวนใหญกทอผำอยท บำนกน จะท ำงำนท บำนเกดของตวเอง บำงคนกไปท ำงำนท โรงงำนน ำตำล คนแกก จ บกลมกนจกรสำนกระตบขำวท ศนยวฒนธรรม คนบำนโพนกยงท ำงำนเกษตรกรรมอยเหมอนเดม คนบำนนไมคอยจะไปท ำงำนเปนลกจำงใคร มคนจำกนอกพนท เขำมำท ำงำนรบจำงเก ยวขำว มเครองจกรเขำมำแทนกำรใชแรงงำนจำกสตว ทกวนนเนนธรกจคำขำยสวนใหญ

Page 50: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[50]

ดานรปแบบการนนทนาการ มขอคนพบดงน เขำวดฟงธรรม พำครอบครวไปเท ยวในเมองกำฬสนธ ผชำยสงอำยกรวมกลมกนจกรสำน เหนอยๆกนอนพก ผหญงกทอผำอยใตถนบำน ดานรปแบบความพงพอใจในชวต มขอคนพบดงน ภมใจท ไดใชภำษำผไทย คนผไทยชอบอยรวมกนเปนกลมเปนกอน ภมใจในขนบธรรมเนยมประเพณ พอใจในกำรใชชวตแบบเรยบงำย พอใจในกำรแตงกำยชดผไทย ดานรปแบบการขจดความเครยด มขอคนพบดงน ไปหำเพอนๆ นงคยกนตำมปกต ไมตองไปสนใจในสงท มนไมด เขำวด นงสมำธ ฟงธรรม ท ำจตใจใหมควำมสข คลำยเครยดดขำวทว ดานรปแบบการรบรและเขาใจ มขอคนพบดงน กำรอยรวมกนในชมชนไมมกำรทะเลำะกน ขอแคพอมพอกนชวตกมควำมสข คดเพออนำคตของลกหลำน คดเรองกำรท ำงำน ท ำมำหำกน วำงแผนไววำจะท ำอะไรเพอชมชน สมยกอนเรยนจบ ป.4 กออกมำชวยพอแมท ำงำน นยมสงลกหลำนไปเรยนในเมองท มคณภำพ คนบำนโพนสมยนอยำงนอยกตองเรยนจบปรญญำตร มกำรหำควำมรจำกโทรทศน อนเตอรเนต ไปเรยนเพออยำกสอบเขำท ำงำนรำชกำร ถำตดสนใจกนในชมชนกจะมกำรประชมหำรอกนกอน สวนใหญจะตดสนใจกนโดยใชเสยงขำงมำกของคนในชมชน รบฟงควำมคดเหนของกนและกน ในเรองครอบครวถำเปนเรองใหญๆกจะชวยกนตดสนใจ ถำเปนเรองเลกนอยหวหนำครอบครวเปนคนตดสนใจ กำรตดสนใจ กำรยอมรบจะปรบเปลยนยำก ถำยอมรบแลวกจะยอมรบแบบไมมเง อนไข สวนใหญคนในชมชนมปญหำเขำกมำหำพอลำมแมลำม ถำแกปญหำกนในชมชน กใหก ำนน ผใหญบำน เปนผแกปญหำให คนบำนโพนชอบใหมำคยกนมำกกวำท จะไปแจงต ำรวจ หำกเปนเรองท ไมใหญเกนไปผน ำชมชนกเปนคนตดสนใจ หำกเปนเรองใหญกอำศยมตของท ประชมเปนหลก ดานรปแบบการตดตอสอสาร มขอคนพบดงน ในอดตกำรตดตอสอสำรจะตองเดนเทำไปหำกน ผใหญบำนใชกะรอตเรยกลกบำนมำประชมกน ปจจบนนกำรตดตอสอสำรสะดวกรวดเรว เทคโนโลย เขำมำมบทบำทมำกในปจจบนกำรสอสำรโดยเครองกระจำยเสยงใหชมชนไดรบทรำบขำวสำร ชำวผไทยจะใชภำษำผไทยในกำรตดตอสอสำรกนใหเขำใจ เวลำมเรองดวนจ ำเปนผใหญบำนจะประกำศขำวออกหอกระจำยเสยง ยคสมยเปลยนไปมกำรใชเครองขยำยเสยงและโทรศพทในกำรสอสำร กำรตดตอสอสำรจะใชภำษำทำงกำรในกำรพดคย กำรสอสำรจะตองมควำมสะดวกและทนตอเหตกำรณ กำรสอสำรในอดตนนล ำบำก จะตองเดนทำงไปพดคยกน ในหมบำนจะพดภำษำผไทยกน แตเมอไปตำงหมบำนจะพดภำษำอน คนบำนโพนสอสำรไดสำมภำษำ ภำษำผไทย ภำษำอสำน และภำษำกลำง มกำรใชโทรศพทมอถอกนอยำงแพรหลำยท ำใหสะดวกในกำรตดตอสอสำร คนผไทยเดมจะไมแตงงำนกบคนบำนอน ดานรปแบบการสรางสมพนธภาพ มขอคนพบดงน ชำวผไทยเปนคนทมจตใจกวำงขวำง อธยำศยด คนในชมชนมควำมรกสมครสมำนสำมคคกนด ด ำเนนชวตอยำงสงบเรยบงำย ในชมชนจะท ำอะไรกมกำรปรกษำผใหญกอน คนผไทยชอบท ำบญใสบำตร เขำวดฟงธรรม หวหนำครอบครวตองมควำมโอบออมอำร มควำมเปนผน ำ กำรเลยงดบตรใหควำมรกเทำกนทกคน เมอมปญหำในครอบครวจะชวยปรกษำหำรอกนหำทำงแกปญหำ ควำมสมพนธในครอบครวของคนผไทยมควำมรกใครกนด ในครอบครวมกำรท ำกจกรรมรวมกน ผชำยจะเปนผน ำในเรองตำงๆ กำรจะเปนผน ำนนจะตองมควำมเสยสละ รจกเอำใจเขำมำใสใจเรำ ผน ำตองเปนคนซอสตยสจรต เปนคนเรยบงำย ในกำรท ำงำนจะตองมกำรวำงแผนกอนกำรท ำงำน ดานรปแบบทางโภชนาการ มขอคนพบดงน สมยกอนอำหำรหำไดไมยำก ตำมทองไรทองนำ มกำรปลกพชผกสวนครวในครวเรอน ใชป ยชวภำพท ำกำรเกษตร อำหำรของชำวบำนเปนอำหำรพนบำนเดมๆ อำหำรสมยกอนเปนอำหำรธรรมชำตตำมฤดกำล ชำวผไทยเลอกท จะกนอำหำรพนบำนตำมฤดกำล มตลำดนดหมนเว ยนมำในชมชนทกๆวนจนทร กำรเลอกอำหำรค ำนงถงควำมสะอำด ปลอดภย ไรสำรพษ เลอกอำหำรเทำท จะเปนมำเพอรบประทำนอำหำร ปจจบนนกำรเลอกอำหำรตำมควำมพอใจไมไดค ำนงถงรำคำหรอคณภำพสมยกอนชำวบำนจะพำกนรบประทำนอำหำรอยำงงำยๆ กำรรบประทำนอำหำรจะนงลอมวงกนเปนครอบครวใหญ นยมรบประทำนอำหำรท ท ำเองท บำน อำหำรเปนอำหำรพนบำน กนขำวเหนยวเปนอำหำรหลก

Page 51: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[51]

ดานรปแบบการบรโภค มขอคนพบดงน กำรเลอกใชผลตภณฑมท งท ำข นมำเองและไดจำกธรรมชำต สวมใสเสอท เยบดวยมอ ปจจบนมกำรเลอกใชผลตภณฑตำมควำมนยม ทกวนนมผลตภณฑของใชตำงๆใหเลอก ไมเลอกซอของฟมเฟอย จะเลอกซอของท จ ำเปนเทำนน สมยกอนไมมบรกำรสำธำรณสขใหเลอก เลอกใชบรกำรท สะดวกสบำย เลอกแบบรำคำประหยด คนบำนโพนไมนยมใชบรกำรรถประจ ำทำง มคลนกพยำบำลมำเปดบรกำรในหมบำน ดานรปแบบระบบนเวศน มขอคนพบดงน สมยกอนมกำรตดไมเปนจ ำนวนมำกเพอมำสรำงบำน ชำวบำนชวยกนรณรงคไมท งเศษขยะ สำรเคมลงในแมน ำ บงหนอง มรถเกบขยะจำกเทศบำลต ำบลโพนมำเกบขยะทกว นกำรอนรกษปำ อนรกษน ำ มหนวยงำนจำกสวนกลำงเขำมำดแล กำรอนรกษปำไมยงคงมอยท วดรงสปำลวน ขอคนพบทไดจำกกำรวจยครงน สำมำรถอธบำยถงวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหว ดกำฬสนธ ในดำนท เปนวตถ ดำนรปแบบกำรท ำงำน ดำนรปแบบกำรนนทนำกำร ดำนรปแบบควำมพงพอใจในชวต ดำนรปแบบกำรขจดควำมเครยด ดำนรปแบบกำรรบรและเขำใจ ดำนรปแบบกำรตดตอสอสำร ดำนรปแบบกำรสรำงสมพนธภำพ ดำนรปแบบทำงโภชนำกำร ดำนรปแบบกำรบรโภค ดำนรปแบบระบบนเวศน ซงท ำใหงำนวจยครงน ทรำบถงวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ

การอภปรายผลการวจย กำรศกษำวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ประกอบไปดวย ดำนท เปนวตถ ดำนรปแบบกำรท ำงำน ดำนรปแบบกำรนนทนำกำร ดำนรปแบบควำมพงพอใจในชวต ดำนรปแบบกำรขจดควำมเครยด ดำนรปแบบกำรรบรและเขำใจ ดำนรปแบบกำรตดตอสอสำร ดำนรปแบบกำรสรำงสมพนธภำพ ดำนรปแบบทำงโภชนำกำร ดำนรปแบบกำรบรโภค ดำนรปแบบระบบนเวศน ซงในแตละดำนกไดขอ มลและผลกำรว จ ยท นำสนใจเกยวกบวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ผลสรปของงำนวจยในครงนท ำใหผวจยทรำบถงวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ โดยอำศยกรอบแนวคดทฤษฎเรองวถชวตและงำนวจยท เก ยวกบวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ มำใชในกำรท ำวจยในครงน ซงสำมำรถสรปผลกำรศกษำไดดงน ชำวผไทยบำนโพนเปนชนเผำหนงในประเทศไทย ท อพยพขำมแมน ำโขงมำจำกประเทศลำว ในอดตชำวผไทยบำนโพนไดประดษฐเครองมอเครองใชข นมำเอง สบทอดมำจำกรนพอรนแม เสอผำเครองนงหมตองท ำเอง ฝำยกปลกเอง ปจจบนมกำรประยกตพฒนำเครองมอท มอยแลวใหใชงำนไดดข น งำนท ชำวผไทยบำนโพนท ำอยก มงำนเกษตรกรรม ทท ำงำนกอยแตไรแตนำ คนบำนนไมไปท ำงำนเปนลกจำงใคร ผหญงกทอผำอยใตถนบำน มควำมภมใจในขนบธรรมเนยมประเพณ จตใจชำวผไทยมควำมสข ขอแคพอมพอกนชวตกมควำมสข กำรตดสนใจในเรองของสวนรวมจะใชเสยงขำงมำกของคนในชมชน เมอคนในชมชนมปญหำกพำกนมำหำพอลำมแมลำม ชำวผไทยจะใชภำษำผไทยในกำรตดตอสอสำรกนใหเขำใจ ชำวผไทยบำนโพนเปนคนทมจ ตใจกวำงขวำง อธยำศยด ควำมสมพนธในครอบครวของชำวผไทยมควำมรกใครกนด ผชำยจะเปนผน ำในเรองตำงๆ อำหำรของชำวผไทยบำนโพนเปนอำหำรพนบำนตำมฤดกำล นยมรบประทำนอำหำรท ท ำเองท บำน กำรเลอกใชผลตภณฑมท งท ำเองและไดจำกธรรมชำต กำรอนรกษปำไมของชำวผไทยบำนโพนยงคงมอยท วดรงสปำลวน ซงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎของ เบญจมำศ รนสวสด (2553) ท กลำวไววำ วถกำรด ำเนนชวต (The way of life) ของคนในสงคม นบตงแตวธกน วธอย วธแตงกำย วธท ำงำน วธพกผอน วธแสดงอำรมณ ว ธ สอควำมโดยแนวทำงกำรแสดงออกถงวถชวตนนอำจเรมมำจำก เอกชนหรอคณะบคคลท ำเปนตวแบบแลวตอมำคนสวนใหญกปฏบตสบตอกนมำและสนนทธนำ แสนประเสรฐ (2540) กลำววำ วถชวตในคนหนงๆ เปนแบบแผนหรอแนวทำงพฤตกรรมท คนกลมหนงใชรวมกน หรอยดถอปฏบตสบทอดตอๆ กนมำเปนแบบแผนในกำรด ำรงช ว ตของบคคลใดบคคลหนง

Page 52: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[52]

ครอบครวใดครอบครวหนง หรอกลมคนใดกลมคนหนง ซงแสดงถงกำรประกอบกจกรรมเพอกำรอยรอด กำรพกผอน และควำมสขตำมทตวเองตองกำรและเหนคณคำแบบแผนดงกลำว มปจจยทำงสภำพแวดลอม เศรษฐกจ และสงคมเปนตวก ำหนดกำรจดระเบยบทำงสงคมและพฤตกรรมของแตละคนในสงคมนน คนกลมหนงๆ ยอมมว ถ ช ว ตเปนของตนเองเพอปรบตวใหเขำกบสงแวดลอมซงกำรปรบตวน มหลำยระดบ ท งดำนสรรวทยำกำรปรบตวในเช งพฤตกรรมและกำรปรบตวในระดบจตส ำนก อกท งดำนกำรปรบตวกมท งกำรจดกำรกบตวเอง และกำรเขำไปจดกำรกบป จจยรอบตว เพอเพมพนสมรรถนะใหสำมำรถเผชญกบควำมกดดนนำนำชนดจำกสงแวดลอมไดอยำงรำบรน วถชวตจงเปนท งวธในกำรด ำเนนชวตหลกเกณฑในกำรด ำเนนชวตและเครองมอเครองใช วตถสงตำงๆ ท งท เปนธรรมชำตและคดประดษฐข น เพอน ำมำใชในกำรด ำเนนชวตทำมกลำงสงแวดลอมท อยรอบตวเองซงมกำรเปลยนแปลงและมกำรตดตอสอสำรกนระหวำงกลมสงคมตำงๆ อยตลอดเวลำ ขอเสนอแนะ จำกกำรศกษำวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ไดมขอ เสนอแนะเกยวกบวถชวตชำวผไทย ต ำบลโพน อ ำเภอค ำมวง จงหวดกำฬสนธ ด งน 1) ชมชนบำนโพนมควำมตองกำรใหหนวยงำนท เก ยวของและชำวบำนโพนชวยกนรณรงคเร องกำรใชป ยเคม ยำฆำแมลงไมดตอสขภำพตอชำวบำนและสงแวดลอม 2) ชมชนบำนโพนมควำมตองกำรใหคนผไทยบำนโพนชวยกนอนรกษขนบธรรมเนยม ประเพณวฒนธรรม ใหอยคกบบำนโพนไปใหนำนเทำนำน 3) ชมชนบำนโพนมควำมตองกำรใหอนรกษควำมเปนเอกลกษณ กำรพดภำษำผไทย กำรแตงกำยของคนผไทยใหคงอยคกบบำนโพนตลอดไป 4) ชมชนบำนโพนมควำมตองกำรใหมกำรพฒนำบำนโพนใหเปนหมบำนแหงกำรทองเท ยวเชงวฒนธรรมตำมทต งควำมหวงไว และ 5) ชมชนบำนโพนมควำมตองกำรใหทำงเทศบำลต ำบลโพนและรฐบำลชวยสนบสนนงบประมำณทใชในกำรพฒนำเรองตำงๆ ของชมชนบำนโพน

เอกสารอางอง

นโลบล เอมศร. 2554. วถชาวมอญต าบลหวายเหนยว อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยขอนแกน.

เบญจมำศ รนรมย. 2553. รปแบบวถชวตชมชนการท านาบวขององคการบรหารสวนต าบลบางใหญ อ าเภอบางใหญ จงหวดนนทบร. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยขอนแกน.

ประวต สวรรณรงค และคณะ. 2529. ภไทสมพ นธ ป 2529 มหาวทยาลยขอนแกน. ขอนแกน: มหำวทยำลย ขอนแกน.

รำชบณฑตสถำน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ.2542. กรงเทพฯ: นำนมบคสพบลเคช น. สดใส สรำงโศก. 2541. การจดการทองเทยวชมชนอยางยงยน: ศกษาเฉพาะกรณบานวงน ามอก อ าเภอศร

เชยงใหม จงหวดหนองคาย. วทยำนพนธ สงคมสงเครำะหศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยธรรมสำสตร. เสนห จำมรก. 2542. การมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: ศกดโสภำกำรพมพ. สนนทธนำ แสนประเสรฐ. 2540. แนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวเชงนเวศของจงหวดนนทบรภายใตการ

จดการและการมสวนรวมของประชาชน. สำรนพนธ วทยำศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรวำงแผนและจดกำรทองเท ยว, มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ.

องคกำรบรหำรสวนจงหวดกำฬสนธ. 2553. ภไทยกาฬสนธ. กำฬสนธ: หจก.กำฬสนธกำรพมพ. Levy M., Dignan, M. and Shirreffs, H. 1992. Targeting wellness: The Core. New York: McGraw-Hill.

Page 53: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[53]

วถชวตชาวบานรมแมน าโขงในชมชนตลาดทาเสดจ อ าเภอเมอง จงหวดหนองคาย Lifestyle of the Villagers of Mekhong Riverside in Tha Sadet Market Community,

Mueang, Nong Khai

รอยต ำรวจโทหญง เกษศรนทร สำรคำร* และ พนต ำรวจเอก ดร.กำรณย บวเผอน** Police Lieutenant Ketsirin Sarikarn and Police Colonel Dr.Garoonb Buapheun

บทคดยอ

กำรวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษำวถชวตชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ อ ำเภอเมอง จงหวดหนองคำย และน ำขอคนพบทไดจำกกำรศกษำมำก ำหนดเปนแนวทำงเพอพฒนำคณภำพชวตของชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ ใหมควำมสขอยำงย งยนตอไป ผวจยใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ โดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลส ำคญ 20 รำย ไดแก ปรำชญชำวบำนในชมชนตลำดทำเสดจ แลวท ำกำรจดหมวดหมขอมล เพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำ ชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ สวนมำกเปนคนในพนท ประกอบอำชพคำขำย มกำรด ำเนนชวตแบบเรยบงำยดงเด มเหมอนคนสมยกอน วำงจำกกำรคำขำยจะมำรวมกลมเตนแอโรบคท ลำนหำยโศก เปนกำรออกก ำลงกำยคลำยเครยด มอปนสยเช อฟงผน ำชมชน รบฟงเหตผล ยอมรบฟงควำมคดเหนของผอน มหลำยเช อชำตและใชภำษำในกำรสอสำรกนหลำยภำษำ มมนษยสมพนธท ดตอกน มควำมหลำกหลำยทำงวฒนธรรม อปนสยกำรกน ค ำนงถงควำมสะอำดและควำมปลอดภยเปนสงส ำคญ มควำมผกพนกบแมน ำโขงจะไมท งขยะหรอปลอยน ำเสยลงแมน ำโขง มควำมเปนอยท ด มควำมสขในกำรใชชวต ใหควำมส ำคญกบกำรศกษำ โดยสงเสยลกหลำนใหเรยนสงท สดเทำท ท ำได ชำวบำนมรำยไดเพยงพอตอกำรใชช ว ตอยำงมควำมสข พอกนพออย ใชชวตเรยบงำย ไมแกงแยงแขงขน ไมรบเรง ท ำใหไมเครยด สขภำพจตด สวนใหญคำขำยมำนำน รจกกน รำนคำใกลกนจะสนทกน ไมมควำมขดแยงในชมชน มควำมเปนพวกเดยวกน มควำมเปนน ำหนงใจเดยวกน เช อและศรทธำเกยวกบพญำนำคมำอยำงยำวนำน เคำรพในอำวโส ผใหญ ผนอย มควำมกตญญกตเวทตอบพกำร ผคนมควำมหลำกหลำยเช อชำตจงมควำมหลำกหลำยทำงวฒนธรรม แตอยอำศยกนอยำงกลมกลน ค าส าคญ: วถชวต, ชำวบำนรมแมน ำโขง, ชมชนตลำดทำเสดจ

Abstract The research's objective is to study the lifestyle of the villagers of Mekhong Riverside in Tha Sadet Market Community, Mueang, Nong Khai and to elaborate the findings into the guideline of the sustainable development for the lifestyle of the villagers of Mekhong Riverside in Tha Sadet Market Community. Qualified as the qualitative research type, the researcher conducted an in-depth interview with 20 key informants * นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail: ketsirin.gift@ gmail.com ** อำจำรยประจ ำ สำขำวชำกำรบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน; E-mail: [email protected]

Page 54: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[54]

comprising the local scholars in Tha Sadet Market Community. The data were later classified for analyzing and synthesizing using the expressive methods. It is found that most of the Mekhong Riverside vill agers in Tha Sadet Market Community are originally from the area and make a living on commerce. They lead their life on the basis of simplicity just like their ancestors. When they finish their trade business, they usually get together for an aerobic session at Hai Sok ('No More Sadness') Common Ground since exercising can ease their stress. The villagers listen to their community leaders along with other people's reasons and opinions. They come from different races and rely on various languages in communication. Among the cultural diversity, they care for each other and maintain good relations with each other. The residents also value hygiene and safety a great deal when it comes to eating. They also develop a great attachment for Mekhong River in which they will not litter or let out wastewater into the river. Leading a comfortable life, they all enjoy their life and recognize the importance of education by sending their kids and grandkids to the highest education that they could. The villagers also earn enough to live a comfortable life on the basis of sustainability and simplicity. Since they do not compete or rush, they don't feel that stressed out and that benefits their mental health. Most of the residents have long performed a career in trade so they know each other with their shops located next to one another. There is no argument in the community and the sense of unity is very strong. Moreover, they have long believed and developed a great faith in Naga. They also have a great respect in the elders while the young ones have a great sense of gratefulness towards their parents. Despite the cultural diversity from having people from different races living together, they live in harmony. Keywords: Lifestyle, Villagers of the Mekhong Riverside, Tha Sadet Market Community

บทน า

“ตลำดทำเสดจ” “ตลำดทำเรอ” หรอ“ตลำดอนโดจน” เปนตลำดขนำดใหญรมแมน ำโขง ในเขตเทศบำลเมองหนองคำย ซงท มำของช อ “ตลำดอนโดจน” กเพรำะตลำดแหงนเปนศนยรวมสนคำจำกหลำกหลำยประเทศในแถบอนโดจน ไมวำจะเปน ไทย ลำว เวยดนำม จน ฯลฯ และเนองจำกในอดตกอนท จะมกำรสรำงสะพำนมตรภำพไทย-ลำว แหงท 1 ทำเรอของตลำดสนคำอนโดจนรมแมน ำโขงแหงน เคยใชเปนจดผำนแดนถำวรส ำหรบผท ตองกำรจะเดนทำงไปมำระหวำงประเทศไทยกบสำธำรณรฐประชำธปไตยประชำชนลำว (สปป.ลำว) บรเวณนจ งมเร อขำมฟำกสญจรไปมำระหวำงสองฝ งแมน ำโขงอยำงคกคก คนทองถนจงนยมเรยกช อตลำดแหงนในอกช อหนงวำ “ตลำดทำเรอ ” ตอมำในป พ.ศ.2498 ไดเกดน ำทวมครงใหญ “พระบำทสมเดจพระเจำอยหวภมพลอดลยเดช ” พรอมดวย “สมเดจพระนำงเจำสรกต พระบรมรำชนนำถ” ไดเสดจพระรำชด ำเนนมำเย ยมเยยนรำษฎรผประสบอทกภยในจงหวดหนองคำยและไดเสดจฯข นจำกเรอพระท นง ณ ทำเรอของตลำดสนคำอนโดจนแหงนภำยหลง “ตลำดทำเรอ” จงไดเปลยนช อ เปน “ตลำดทำเสดจ” และเรยกตดปำกกนมำจนปจจบน จดเดนของตลำดทำเรอแหงน คอ มงเนนกำรอนรกษสถำป ตยกรรมดงเด มของอำคำรไวแลว ยงมสงแวดลอมไปดวยบรรยำกำศของเมองเลกๆท นำรก และท วท ศนอนงดงำมของท ต งอำคำร ตลอดจนวถชวตของผคนอำศยอยรมฝ งแมน ำโขง จงเปนท สนใจในกลมนกทองเท ยวจ ำนวนมำก (สมหลำไทมส, 2557) ตลำดทำเสดจอยตำมแนวรมแมน ำโขง ในพนท ของชมชนศรชมชน หมท 4 ชมชนศรษะเกษ-ศรเมอง หมท 5,6 และชมชนศรคณเมอง-ล ำดวน หมท 7,8 ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดหนองคำย ซงจงหวดหนองคำยไดร บกำรคดเลอกจำกนตยสำร The Us Magazine Modern Maturity ฉบบเดอนพฤษภำคม-มถนำยน พ.ศ.2544 ใหเปน

Page 55: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[55]

บำนพ ำนกท สองรองจำกบำนตนเอง ตดอนดบสถำนทดท สดในโลกส ำหรบผสงอำยชำวอเมรกน ล ำดบท 7 จำกเมองท ไดรบกำรจดล ำดบท งหมด 15 แหง จำกกำรส ำรวจแหลงพกผอนท งหมด 40 แหงท วโลก โดยมควำมหลำกหลำยในเรองอำหำร มควำมเปนธรรมชำต ประเพณวฒนธรรมสบทอดมำนำน คำครองช พไมสง รวมถงมเสนทำงสอนโดจน (เทศบำลเมองหนองคำย, 2556) จงหวดหนองคำยเปนบรเวณทส ำคญ มเมองเกำหลำยเมอง และมประวตศำสตรเก ยวของกบผคนของท งสองฝ งโขงอยำงนำสนใจ นอกจำกนปจจบนหนองคำยยงไดช อวำเปนเมองแหงศลปวฒนธรรม ท ต งอยร มแมน ำโขงตอนเหนอสดของภำคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนจงหวดท มพนท ตดน ำโขงยำวท สดในประเทศ อนเปนภมประเทศท งดงำมและมศกยภำพทจะขยำยตวทำงเศรษฐกจกำรคำชำยแดน และพฒนำกำรทองเท ยวอยำงย งยน (เขมโชต ภประเสรฐ , 2552) ในป พ.ศ.2558 ประเทศไทยจะกำวเขำสประชำคมเศรษฐกจอำเซยน (The ASEAN Economic Community) ซงจงหวดหนองคำย มเสนทำงเศรษฐกจมงสประตอำเซยน เปนจดศนยเปลยนถำยสนคำขนำดใหญ เพอ สงไปย งประเทศตำงๆ มเสนทำงรถยนต รถไฟ เช อมตอและใกลเมองหลวงของสำธำรณรฐประชำธปไตยประชำชนลำว (สปป.ลำว) โดยหำงจำกเมองหลวงของลำว คอ นครหลวงเวยงจนทน เพยง 30 กโลเมตร ประกอบกบป พ.ศ.2556 สภำสหภำพยโรปเพอกำรทองเท ยวและกำรคำ (European Union Council on Tourism and Trade-ECTT) เลอก สปป.ลำว เปน “ปลำยทำงดท สดส ำหรบนกทองเท ยว” และ “ปลำยทำงทำงดำนวฒนธรรมยอดนยม” อนดบ 1 ของโลก จงกลำวไดวำจงหวดหนองคำยสำมำรถเปนท ง ท ทองเท ยว ท พก เปนเสนทำงผำนเช อมโยงไปยงสถำนทตำงๆ (เทศบำลเมองหนองคำย, 2556) ผวจยมควำมสนใจท จะศกษำ เรองวถชวตชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ อ ำเภอเมอง จงหว ดหนองคำย แลวน ำขอคนพบทไดจำกกำรศกษำไปก ำหนดแนวทำงในกำรพฒนำคณภำพชวตของชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำด ทำเสดจ อ ำเภอเมอง จงหวดหนองคำย เพอ ใหเกดควำมสขอยำงย งยนตอไป

วตถประสงค

เพอศกษำวถชวตชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ อ ำเภอเมอง จงหวดหนองคำย

วธการศกษา กำรวจยครงนเปนกำรศกษำวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) ซงมข นตอนในกำรด ำเนนกำร ดงน 1.กำร ศกษำคนควำจำกเอกสำร (Documentary Study) โดยกำรศกษำคนควำจำกหนงสอ วำรสำร เอกสำรวชำกำร กำรสบคนจำกอนเตอรเนต รวมถงกำรศกษำจำกวทยำนพนธ สำรนพนธ และงำนวจยท เก ยวของ 2.กำรศกษำภำคสนำม (Field Study) ใชแนวค ำถำมเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมล โดยใชวธกำรสมภำษณแบบเจำะลก (In-Depth Interview) จำกผใหขอมลท ส ำคญ (Key-informant) ซงใหอสระในกำรตอบค ำถำม มงเนนถงองคควำมรท เก ยวกบชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ แลวท ำกำรจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธ กำรพรรณนำ ภำยในขอบเขตกำรศกษำวถชวตชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ อ ำเภอเมอง จงหวดหนองคำย

Page 56: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[56]

การทบทวนวรรณกรรม

วถชวตชมชนมควำมเปนมำยำวนำนในประวตศำสตรของมนษย เปรยบเสมอนแผนภำพควำมเปนจรงของสมพนธภำพเช อมโยง และพงพำอำศยซงกนและกนระหวำงมนษยกบธรรมชำตแวดลอม เปนควำมรในลกษณะขององครวมท คอยๆ สะสมประสบกำรณ และกอรำงสรำงสรรคกระบวนกำรเรยนรและกำรคดรวมกนข นเปนแบบแผนควำมรและสงคมวฒนธรรมอนหลำกหลำย (เสนห จำมรก, 2542) พจนำนกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ.2530 ใหควำมหมำยไววำ ว ถ หมำยถง สำย , แนว , ถนน ทำง (ป .) ชวต หมำยถง ควำมเปนอย วถชวต หมำยถง ควำมเปนไปในกำรด ำรงชวต เก ยวพนตงแตเกด แก เจ บ ตำย อนเปนกระบวนกำรตำงๆ เขำมำเกยวของกนอยำงตอเนองตลอดเวลำ แตอำจจะแตกตำงกนไปตำมสงแวดลอมและสภำพสงคม (รำชบณฑตสถำน, 2546) จงอำจกลำวไดวำ วถชวต หมำยถง ควำมเปนไปในกำรด ำรงชวตประจ ำวนของมนษยท งทำงดำนชวตควำมเปนอยขนบธรรมเนยม ประเพณ ศำสนำ วฒนธรรม เศรษฐกจ (เครองมอ เครอ งใช) วตถตำงๆ รวมถงเรองควำมเช อ ควำมร ควำมคด อดมคต (สดใส สรำงโศก , 2541) จำกควำมหมำยขำงตนสำมำรถจ ำแนกองคประกอบไดดงน 1. ดานรปแบบวถชวต Levy, Dignan and Shirreffs (1992) กลำวไววำวถชวตประกอบดวย 10 รปแบบ คอ รปแบบกำรท ำงำน หมำยถง ลกษณะงำนทท ำ สถำนทท ำงำน ชนดของงำน รปแบบกำรนนทนำกำร หมำยถง กำรใชเวลำ วำงในกำรท ำกจกรรมตำงๆ รปแบบควำมพงพอใจในชวต หมำยถง มควำมพอใจในชวตตนเอง พอใจในสงท ตนเองไดรบ พอใจในสงท ตนเองท ำและท มอย เหนคณคำของตนเอง รปแบบกำรขจดควำมเครยด หมำยถง แนวทำงท บคคลใชรบมอกบ ควำมเครยดท เกดข น รปแบบกำรรบรและเขำใจ หมำยถง ขบวนกำรคด กำรแสวงหำควำมร กำรตดสนใจ วธกำรแกปญหำ รปแบบกำรตดตอสอสำร หมำยถง วธกำรหรอชองทำงท จะบอกถงควำมตองกำร ควำมจ ำเปน ควำมรสก ควำมคด ของตนเองใหบคคลอนร เพอสอใหมควำมเขำใจตรงกน รปแบบกำรสรำงสมพนธภำพ หมำยถง กำรมมนษยสมพนธของแตละบคคล เพอสรำงควำมเขำใจควำมสมพนธกนระหวำง บคคลในครอบครว เพอน และสงคม กำรมภำวะผน ำ รปแบบทำงโภชนำกำร หมำยถง ทศนคตตออำหำร กำรเลอกอำหำร กำรรบประทำนอำหำร ชนดของอำหำร แหลงอำหำร กำรบรโภค หมำยถง กำรเลอกใชผลตภณฑ เลอกใชบรกำรตำงๆ และรปแบบดำนระบบนเวศน หมำยถง กำรกระท ำของบคคลท สงผลตอระบบนเวศน เปนกำรมปฏสมพนธกนระหวำงสงแวดลอม ถำบคคลท ำใหสงแวดลอมเสย จะท ำใหระบบนเวศนเปลยนแปลง ซงอำจสงผลกระทบตอชวตควำมเปนอยของบคคล 2. ดานการด าเนนชวต 2.1 วถชวตของคนเปนสงท เปลยนแปลงเสมอไมหยดนง มลกษณะของวถกำรด ำเนนช ว ต 5 ดำน ไดแก ดำนคณภำพชวต กำรด ำรงชวตอยในสภำพแวดลอมท ด มควำมสขสมบรณท งรำงกำยและจตใจ กำรมสวนรวมและท ำประโยชนใหกบตนเอง สงคม ดำนกำรเรยนร เสรมส รำงควำมสำมำรถท กษะในกำรปฏบต งำน ดำนระบบเศรษฐกจครวเรอน รำยได เงนเดอน คำจำงหรอคำตอบแทนอนๆท ไดจำกกำรประกอบอำชพ รำยจำย หนสน ดำนสขภำพครวเรอน สภำวะท รำงกำยจตใจมควำมสมบรณ และดำนกำรเปนสงคมชมชน ควำมสมพนธของคนทเกดข นในและนอกชมชน (เจตน องอำจ, 2553) 2.2 องคประกอบเกยวกบกำรด ำเนนชวต ตำมวถชวตท คนไทยใชเปนหลกในกำรปฏบต เพอใหด ำรงอยในสงคมนนๆ ประกอบดวย (1) คำนยม เปนกำรยอมรบนบถอและพรอมท จะปฏบตตำมคณคำท คนหรอกลมคนในสงคมมตอสงตำงๆ อำจจะเปนวตถ ควำมคด หรอกำรกระท ำ คำนยมท ส ำคญ คอ คำนยมท ำหนำท เปนบรรท ดฐำน หรอมำตรฐำนของพฤตกรรมท งหลำยของบคคล คำนยมท ำหนำท แบบแผนในกำรตดสนใจ และกำรแกไขขอข ดแยงตำงๆ คำนยมท ำหนำท เปนแรงจงใจ หรอผลกดนของบคคล

Page 57: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[57]

(2) ควำมเช อ คอ กำรยอมรบอนเก ดอยในจตส ำนกของมนษยตอพลงอ ำนำจเหนอธรรมชำต เมอเกดกำรบมควำมเช อ โดยอำศยสงแวดลอมท สมผสไดเปนประจ ำ เปนเครองชวยใหควำมเช อเจรญเตบโต จงเกดควำมเช อในรปแบบทเปนรปธรรมและนำมธรรม (3) จำรตประเพณ หมำยถง ระเบยบแบบแผนของควำมประพฤตท มนษยปฏบตสบตอกนมำ โดยมงถงสงท เปนกำรกระท ำภำยนอกของมนษยเทำนน จำรตประเพณอำจเปนกำรเฉพำะกลมใดกลมหนง เฉพำะอำชพ เฉพำะทองถน ซงจำรตประเพณของสงคมหนงอำจจะแตกตำงจำกสงคมหนงกได (4) สงคมและวฒนธรรม หมำยถง กลมคนทอำศยอยรวมกนในบรเวณใดบรเวณหนงมำชำนำนจนรสกวำเปนพวกเดยวกนและมภำษำขนบธรรมเนยมประเพณ และวถทำงในกำรด ำรงชวตรวมกนเปนแบบอยำงเดยวกน (อลงกำร เจรญสข,2554)

ผลการวจย

ภมหลงของผใหขอมลทส าคญ จำกผลกำรวจย พบวำ ผใหขอมลท ส ำคญเปนเพศชำย จ ำนวน 10 คน คดเปนรอยละ 50.0 เปนเพศหญง จ ำนวน 10 คน คดเปนรอยละ 50.0 สวนใหญมอำยระหวำง 40-50 ป จ ำนวน 8 คน คดเปนรอยละ 40.0 และอำยระหวำง 51-60 ป จ ำนวน 8 คน คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมำมอำยระหวำง 61-70 ป จ ำนวน 2 คน คดเปนรอยละ 10.0 และอำยสงกวำ 70 ปข นไป จ ำนวน 2 คน คดเปนรอยละ 10.0 สวนใหญประกอบอำชพคำขำย จ ำนวน 18 คน คดเปนรอยละ 90.0 รองลงมำประกอบอำชพรบรำชกำร จ ำนวน 2 คน คดเปนรอยละ 10.0 สวนใหญมระดบกำรศกษำ ปวช.-ปวส. จ ำนวน 11 คน คดเปนรอยละ 55.0 รองลงมำมระดบกำรศกษำต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 6 คน คดเปนรอยละ 30.0 ระดบกำรศกษำปรญญำตร จ ำนวน 3 คน คดเปนรอยละ 15.0 สวนใหญมรำยไดเฉลย/เดอนอยในชวงสงกวำ 10,000 บำท ข นไป จ ำนวน 16 คน คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมำมรำยไดเฉลย/เดอนอยในชวงระหวำง 5,001-10,000 จ ำนวน 4 คน คดเปนรอยละ 20.0 สวนใหญมระยะเวลำท อยในชมชน 21-30 ป จ ำนวน 12 คน คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมำมระยะเวลำท อยในชมชน 11-20 ป จ ำนวน 4 คน คดเปนรอยละ 20.0 และระยะเวลำท อย ในชมชนมำกกวำ 20 ป ข นไป จ ำนวน 4 คน คดเปนรอยละ 20.0 ดานรปแบบวถชวต จำกผลกำรวจย พบวำ ชำวบำนในชมชนตลำดทำเสดจสวนมำกเปนคนในพนท ประกอบอำชพคำขำย บำงสวนเปนคนตำงถนมำเชำพนท เพอท ำกำรคำ เรมเปดรำนแปดโมงเชำและปดรำนหกโมงเย น ของทกว น ไมมวนหยด มท งขำยอยในตก ในตวบำน ตงแผงขำยสนคำบรเวณหนำรำน และหำบเรแผงลอย เสนหของตลำดทำเสดจคอมควำมหลำกหลำยของสนคำ คนในชมชนใชเวลำในตอนเชำกอนเปดรำนหรอหลงจำกกำรคำขำยในแตละวนเดนเลนรมโขง หรอป นจกรยำนบรเวณทำงเดนรมโขงเพรำะบรรยำกำศด หำกวำงเวนจำกกำรคำขำยกจะมำเตนแอโรบคท ลำนหำยโศก ในชวงเยนวนเสำรจะมตลำดถนนคนเดนใหเดนเท ยว และในเชำว นอำท ตยจะมก จกรรมตกบำตรรมโขง ชำวบำนในชมชนตลำดทำเสดจมควำมพอเพยงในกำรใชชวต รำยไดพอใชจำย ไมเด อดรอน สวนใหญด ำเนนชวตแบบเรยบงำยดงเดมเหมอนคนสมยกอน มควำมสข มควำมพงพอใจกบชวตควำมเปนอย ภมใจในอำชพคำขำย ตลำดทำเสดจอยในจงหวดหนองคำยซงเปนเมองท สงบ ผคนอยแลวสบำยใจ แตถำเกดควำมเครยด จะออกก ำลงกำยคลำยเครยด ใชกจกรรมนนทนำกำรตำงๆ เขำมำเสรม หำเวลำไปเท ยว ไปเปดหเปดตำ ออกไปพบปะพดคยกบคนอนๆ พยำยำมท ำควำมเขำใจวำควำมเครยดยอมเกดข นไดกบทกคนเปนเรองธรรมดำ ท ำจตใจใหสงบ คดแงบวก กำรรบ รและเขำใจเปนแบบทวไปไมซบซอน มกระบวนกำรคดท เปนระบบ มกำรรบรและตดตำมขอมลขำวสำรสถำนกำรณตำม

Page 58: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[58]

สอตำงๆอยเสมอไมลำหลง มอปนสยเช อฟงผน ำชมชน รบฟงเหตผล ยอมรบฟงควำมคดเหนของผอน มกำรประชมเพอขอควำมคดเหนและตดสนใจในชมชน อยใกลเคยงและเขำถงก นไดงำย จงมกเขำไปพดคยกนโดยตรง กำรประชำสมพนธ แจงขำวสำร ของคนในชมชนมกจะใชเสยงตำมสำย เนองจำกมหลำยเช อชำตจงใชภำษำในกำรสอสำรกนหลำย ภำษำ ภำษำอสำนเปนภำษำทองถนท ใชในกำรตดตอสอสำรกน รวมท งมกำรใชภำษำไทย ภำษำอสำน ภำษำลำว ภำษำจน ภำษำเวยดนำม ปะปนกนไป คนในชมชนมมนษยสมพนธท ดตอกน เออเฟอเผอแผ แบงปนกนเสมอ มกำรกลำวค ำทกทำยดวย อธยำศยท ด มกำรจดกจกรรมของชมชนเพอพบปะพดคยและสรำงควำมสำมคค เรยกประชมชำวบำนเพอพดคยเก ยวกบชมชนมำกข น มควำมหลำกหลำยทำงวฒนธรรม อปนสยกำรกนสวนใหญทำนอำหำรแบบพนเมองอำหำรอสำน เลอกทำนอำหำรงำยๆ ไมพถพถน แตเนนควำมสะอำด ไมคอยมเวลำในกำรประกอบอำหำรเพอรบประทำนเอง รำนคำท ใกลเคยงกนมกำรพบปะพดคยสนกสนำนและทำนอำหำรรวมกน โดยค ำนงถงควำมสะอำดและปลอดภยเปนสงส ำคญ กำรเลอกซอผลตภณฑตำงๆ จะเลอกซอตำมควำมจ ำเปน ในรำคำท เหมำะสม ไมนยมของหรหรำ รำคำแพง ซงจะซอจำกหำงสรรพสนคำหรอ รำนคำใกลบำน เมอมสนคำลดรำคำ สนคำจดโปรโมชน ค ดพจำรณำเลอกซอกอนเสมอ คนในชมชนมควำมผกพนกบแมน ำโขง ไมท งขยะหรอปลอยน ำเสยลงแมน ำโขง มจตส ำนกในกำรรกษำภมทศนและรกษำสภำพแวดลอม แนะน ำลกคำหรอคนตำงถนใหชวยกนรกษำควำมสะอำด ท งถนน บำนเรอน แมน ำ และเทศบำลเมองหนองคำยใหกำรสนบสนนโดยกำรจดใหมรถขยะเขำเกบขยะบรเวณตลำดทำเสดจเปนประจ ำทกวน ดานการด าเนนชวต จำกผลกำรวจย พบวำ ชำวชมชนตลำดทำเสดจมคณภำพชวตท ด เนองจำกคำขำยดจงมฐำนะดข น มควำมเปนอยท ด มควำมสขในกำรใชชวต ในชมชนมสำธำรณปโภคและสงอ ำนวยควำมสะดวกครบครน บรรยำกำศคอนขำงสงบ เรยบงำย ผอนคลำย ท ำใหเปนชมชนทนำอย เนองจำกตองคำขำย จงไมมเวลำเรยนรเพมท กษะในกำรท ำงำน และโอกำสในกำรเรยนรเสรมสรำงควำมสำมำรถในกำรท ำงำนคอนขำงนอย เพยงแตน ำประสบกำรณในกำรคำขำยแตละวนมำปรบใช หนวยงำนท เก ยวของท จะเพมทกษะใหควำมรเก ยวกบกำรขำยกำรตลำดนนนอยมำก แตย งใหควำมส ำคญกบกำรศกษำ โดยสงเสยลกหลำนใหเรยนสงท สดเทำท จะท ำได คนในชมชนสวนใหญมรำยไดจำกกำรคำขำย แตเปนรำยไดท ไมแนนอน ในชวงเทศกำลจะคกคก ขำยด รำยไดเพยงพอตอกำรใชชวตอยำงมควำมสข พอมพออย รจกเกบออม ไมใชจำยฟมเฟอยสนเปลอง บำงคนมภำระหนสนเปนคำเชำพนท คำขำยซงคอนขำงสง ตลำดทำเสดจอำกำศด สภำพแวดลอมด ท ำใหสขภำพรำงกำยแขงแรง มกำรใชชวตเรยบงำย ไมแกงแยงแขงขน ไมตองเรงรบ ท ำใหไมเครยด สขภำพจตด คนในชมชนใสใจดแลสขภำพกนมำกข น โดยกำรออกก ำลงกำย ทำนผกผลไม ทำนอำหำรท ม ประโยชน หำกเจบปวยจะซอยำหรอเขำรกษำท โรงพยำบำลไดสะดวกทนทวงทเพรำะอยในตวเมอง มสำธำรณปโภคสงอ ำนวยควำมสะดวกตำงๆ กำรคมนำคมสะดวก สวนใหญคำขำยมำนำน รจกกน คนในครอบครวดแลกนเปนอยำงด ใหควำมรกควำมอบอนแกลกหลำน ใหควำมส ำคญกบผน ำชมชน คนในชมชนสวนใหญมสวนรวมในกจกรรมของชมชน รบฟงควำมคดเหน ปฏบตตำมและยอมรบในกฎระเบยบตำงๆ ของชมชน มควำมเรยบงำยของกำรกน กำรอย กำรด ำเนนชวต มควำมเปนพวกเดยวกน เปนน ำหนงใจเดยวกน เปนสงคมคำขำยท ใหเกยรตซงก นและกน ไมแยงลกคำ ไมขำยตดหนำ คอนขำงมควำมเปนวตถนยม นบถอศำสนำพทธ มกำรเขำวดฟงธรรมในวนหยดหรอว นส ำค ญทำงศำสนำ มควำมเช อในเรองเวรกรรม บำป บญ คณ โทษ เลอมใสศรทธำองคหลวงพอพระใสวดโพธชยพระคบำนคเมองของหนองคำย เช อและศรทธำเกยวกบพญำนำคมำนำน มกำรประกอบพธกรรมตำมควำมเช อ เคำรพในอำวโส ผใหญ ผนอย มควำมกตญญกตเวทตอบพกำร หำมลบหลสงศกดสทธท งหลำยท มองไมเหนตำมควำมเช อของคนในชมชน วดเปนศนยรวมและเปนศนยกลำงกำรจดงำนบญเทศกำลตำมประเพณ มกำรจดงำนออกพรรษำท ย งใหญ ผคนแหไปชมบงไฟพญำนำค ซงพญำนำคเปนเสมอนสญลกษณของจงหวดหนองคำย และแหนมเนองเปนอำหำรเวยดนำมทข นช อนยมซอเปนของฝำก คนไทยเช อสำยอนอยำงเชน ลำว เวยดนำม กยดถอตำมประเพณไทยเปนหลก เรมมกำรรกษำ

Page 59: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[59]

วฒนธรรมกำรแตงกำยแบบดงเดมโดยกำรนงซน มวฒนธรรมแบบชำวอสำนท วไป ท งกำรกน กำรอย และกำรพดคย ยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณอยำงเครงครด ผคนมหลำกหลำยเช อชำตจงมควำมหลำกหลำยทำงว ฒนธรรม แตอำศยอยกนอยำงกลมกลน

การอภปรายผลการวจย

กำรศกษำวจยเรองวถชวตชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ อ ำเภอเมอง จงหว ดหนองคำย เพอทรำบถงวถชวตชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ โดยมงเนนศกษำในดำนรปแบบวถช ว ตและดำนกำรด ำเนนชวต ซงผลกำรศกษำสำมำรถอธบำยไดดงน รปแบบวถชวตของชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ สวนมำกเปนคนในพนท ประกอบอำชพคำขำย มกำรด ำเนนชวตแบบเรยบงำยดงเดมเหมอนคนสมยกอน วำงจำกกำรคำขำยจะมำรวมกลมเตนแอโรบคท ลำนหำยโศก เปนกำรออกก ำลงกำยคลำยเครยด สอดคลองกบแนวคดท วำ วถชวตของคนในสงคมหนงๆ เปนแบบแผนหรอแนวทำงพฤตกรรมท คนกลมหนงใชรวมกน หรอยดถอปฏบตสบทอดตอๆกนมำ มปจจยทำงสภำพแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม เปนตวก ำหนดกำรจดระเบยบทำงสงคมและพฤตกรรมของแตละคนในสงคมนน (สนนทธนำ แสนประเสรฐ,2540) และชมชนแตละชมชนตำงเปนท รวมคนทมควำมสนใจในเรองเด ยวกน มควำมปรำรถนำควำมส ำเรจในเปำหมำยของชมชนรวมกน ชมชนทมวถชวตในตนเองจะชวยท ำใหควำมสมพนธของสมำชกแนบแนนข น มควำมตนตวในกำรอยรวมกนเปนชมชนเสมอ (เกรยงศกด เจรญวงศศกด , 2547) ชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจมอปนสยเช อฟงผน ำชมชน รบฟงเหตผล ยอมรบฟงควำมคดเหนของผอน เนองจำกบรรทดฐำนทำงสงคมเกดจำกคนจ ำนวนมำกมองเหนวำเปนแบบแผนของพฤตกรรมท เหมำะสมกบสถำนกำรณ และยอมรบพฤตกรรมเหลำนน (สนธยำ มโหทำน,2546) นอกจำกนชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจยงมหลำยเช อชำตและใชภำษำในกำรสอสำรกนหลำยภำษำ มมนษยสมพนธท ดตอกน มควำมหลำกหลำยทำงวฒนธรรม อปนสยกำรกน ค ำนงถงควำมสะอำดและควำมปลอดภยเปนสงส ำคญ มควำมผกพนกบแมน ำโขงจะไมท งขยะหรอปลอยน ำเสยลงแมน ำโขง ดงท ประเวศ วะส (2535) เสนอวำมนษยในฐำนะหนวยชวตท ด ำรงอยทำมกลำงสงแวดลอมจะมกระบวนกำรปรบตวเขำกบสงแวดลอมซงเปนกระบวนกำรท ตอเนองเพอรกษำดลยภำพกบสงแวดลอม ทงกำรปรบตวในเช งพฤตกรรมและกำรปรบในระดบจตส ำนก ซงกำรปรบตวอยำงตอเนองนกอใหเกดแบบแผนควำมสมพนธกบสงแวดลอมอยำงหนงข นมำในระดบบคคลเรยกวำ วถชวต กำรด ำเนนชวตของชำวบำนรมแมน ำโขงในชมชนตลำดทำเสดจ มควำมเปนอยท ด มควำมสขในกำรใชช ว ต ใหควำมส ำคญกบกำรศกษำ โดยสงเสยลกหลำนใหเรยนสงท สดเทำท ท ำได ชำวบำนมรำยไดเพยงพอตอกำรใชช ว ตอยำงมควำมสข พอกนพออย ใชชวตเรยบงำย ไมแกงแยงแขงขน ไมรบเรง ท ำใหไมเครยด สขภำพจตด สวนใหญคำขำยมำนำน รจกกน รำนคำใกลกนจะสนทกน ไมมควำมขดแยงในชมชน มควำมเปนพวกเดยวกน มควำมเปนน ำหนงใจเดยวกน เช อและศรทธำเกยวกบพญำนำคมำอยำงยำวนำน เคำรพในอำวโส ผใหญ ผนอย มควำมกตญญกตเวทตอบพกำร ผคนมหลำกหลำยเช อชำตจงมควำมหลำกหลำยทำงวฒนธรรม แตอยอำศ ยกนอยำงกลมกลน ซง อำนนท อำภำภรมย (2525) เสนอวำวฒนธรรมเปนวถชวต (Way of Life Style) เปนกำรรวมกนอยำงมระเบยบแบบแผนของปรำกฏกำรณตำงๆของกำรกระท ำท เปนพฤตกรรม โดยผำนกระบวนกำรกลอมเกลำทำงสงคม ซงเปนกระบวนกำรเรยนรอยำงหนง เพอใหสมำชกในสงคมไดรบและยดถอปฏบตในทศทำงเดยวกน ท งดำนพฤตกรรม ควำมเช อ เพอใหบคคลเปนสมำชกท ดของสงคมตองประสบตอเนองไปจนตลอดชวต ไมวำจะเปนกำรใหกำรอบรม โดยตรงหรอโดยออม

Page 60: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[60]

ขอเสนอแนะ 1. จงหวดหนองคำยถอวำเปนอกหนงประตสอำเซยน ภำครฐและเอกชนควรจะเลงเห นควำมส ำค ญและสนบสนนกำรทองเท ยวอยำงเปนรปธรรม 2. ควรใหมกำรพฒนำตลำดทำเสดจใหมควำมพรอม เพอรองรบกำรเปนแหลงทองเท ยวท ส ำคญของจงหว ดหนองคำย แตกด ำรงไวซงวฒนธรรมและควำมเปนอยท เรยบงำย 3. เทศบำลเมองหนองคำยควรเขำมำชวยประชำสมพนธเพอเปนกำรกระตนกำรคำขำยในตลำดทำเสดจ ใหชำวบำนในชมชนตลำดทำเสดจมรำยไดท ดข น 4. ควรจดกจกรรมเสรมสรำงควำมสำมคคในชมชนเพมมำกข น มจตอำสำพฒนำชมชนสนบสนนกจกรรมตำงๆ หรอมนโยบำยตำงๆท จะมำสงเสรม เพอน ำไปสกำรเปนชมชนเขมแขง พงพำตนเองได 5. คนในชมชนตระหนกถงคณคำและมควำมผกพนกบวถชวตในชมชนตลำดทำเสดจ จ งควรอนรกษไวเปนมรดกใหสบทอดถงลกหลำนตอไป

เอกสารอางอง

เกรยงศกด เจรญวงศศกด . 2547. การมสวนรวมของชมชน นโยบายและกลวธ. กรงเทพฯ: ศกดโสภำกำรพมพ. เขมโชต ภประเสรฐ และคณะ. 2552. พฒนาการของชมชนประวตศาสตรรมแมน าโขงจงหวดหนองคาย. ขอนแกน:

มหำวทยำลยขอนแกน. เจตน องอำจ. 2553. วถชวตชมชนกวยเตยวเรอคลองรงสตประยรศกด ในเขตเทศบาลต าบลธญบร จ งหว ด

ปทมธาน. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยขอนแกน. เทศบำลเมองหนองคำย. 2556. แผนยทธศาสตรการพฒนา พ.ศ.2557-2561. ประเวศ วะส. 2535. ประชาคมต าบล. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มตชน รำชบณฑตยสถำน. 2530. พจนานกรม ฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ.2530. กรงเทพฯ: วฒนำพำนช. __________. 2546. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542. กรงเทพฯ: นำนมบคส จ ำกด. สดใส สรำงโศก. 2541. การจดการทองเทยวชมชนอยางยงยน: ศกษาเฉพาะกรณบานว งน ามอก อ าเภอศร

เชยงใหม จงหวดหนองคาย. วทยำนพนธ สงคมสงเครำะหศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยธรรมศำสตร. สนธยำ มโหทำน. 2546. วถชวตชมชน: ชวตทมความหมาย. กรงเทพฯ: กองสนบสนนสขภำพประชำชน. สมหลำไทมส. 2557. แวะเทยวตลาดทาเรอทาเสดจ . สบคนเมอ 4 พ.ค.2558. จำก http://www.samilatimes.co.th/?p

=3747. สนนทธนำ แสนประเสรฐ. 2540. แนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศของจงหวดนนทบรภายใตการจ ดการและการ

มสวนรวมของประชาชน. สำรนพนธ ว ทยำศำสตรมหำบณฑต สำขำว ชำกำรวำงแผนและจดกำรทองเท ยว, มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ.

เสนห จำมรก. 2542. การมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: ศกดโสภำกำรพมพ. อลงกำร เจรญสข. 2554. รปแบบวถชวตชาวกะเหรยงโปว อ าเภอบานคา จงหวดราชบร. รำยงำนกำรศกษำอสระ

รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต, มหำวทยำลยขอนแกน อำนนท อำภำภรมย. 2525. สงคมวทยา. กรงเทพฯ: โรงพมพรงเรองรตน. Levy, M., Dignan M. and Shirreffs J. 1992. Targeting wellness: The Core. New York: McGraw-Hill.

Page 61: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[61]

Management Strategies and Sustainability of National Museums in Bangkok

Daosiree Chayasrisobhon*

Abstract Today, tourism is one of the most important tourism is one of the most important industries for Thailand. Among the attractions, national museums are considered the center that present the nation’s history, art and culture inherited from the past and preserved until now. These make management and sustainability as public organizations very important to consider. This research was therefore conducted to find out what and how strategies are developed and practiced among the national museums in Bangkok as well as significant areas that lead to sustainability at last. Only qualitative methods were adopted as the researcher conducted this research. Furthermore, in-depth interview, focus group and observation were selected to be the most effective options for research data collection. The results of this research indicate the key findings that the national museums are under similar management strategies for development as learning sources and tourism attractions. Such strategies are implemented by the Office of National Museums, put and updated in National Museum Development Plan. Furthermore, on tourism and hospitality services, technologies for visitors are being focused, while Public Relations, Information Technology, Personnel, and Image of the national museums should be emphasized for sustainability. Keywords: Management Strategies, Tourism and Hospitality Services, Sustainabi lity, National Museums

* Master’s Student, Master of Business Administration in Tourism Management, Graduate School of Business, Assumption University of Thailand; Email: [email protected]

Page 62: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[62]

The New Trends and Innovations in Selected Five-Star Hotels in Bangkok, Thailand

Nan Hua*

Abstract

Thailand is a highly tourism relied country. Following the new trends and innovations are significant for development of hotels. In this study, researcher supposes to analyze trends, challenges and innovations in selected five-star hotels in Bangkok and to examine how these hotels follow up them. This paper further discussed innovation outputs and innovativeness in selected five-star hotels, and also argued the impact affected by innovations and innovative practices in hotels. Qualitative research techniques were used in this study. In-depth interviews were conducted in English with three officials from selected five -star hotels to collect primary data. Observation method was also employed to observe the surroundings and layouts in selected hotels. Secondary data were mainly collected from Emerald journal articles, reports, books and authorized tourism websites. The study employed thematic analysis and content analysis to express findings. The result showed key finding of trends, challenges and innovations in selected five -star hotels. Study described many innovation outputs which belong to product innovation, service innovation and administrative innovation respectively. Findings also indicated that hotels utilized both interior and exterior approaches to follow up new trends and innovation. Furthermore, these innovations and innovative practices improved customers’ satisfaction and business performance for the hotels. Keywords: Trends, Innovations, Five-Star hotel, Bangkok * Master’s Student, Master of Tourism Management, Assumption University; Email: [email protected]

Page 63: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[63]

The Marketing and Management of the Travelling Theme Park in Thailand: The Case Study of Siam Carnival Fun Fair

Tithikarn Angkul*

Abstract

The purpose of this research is to analyze the biggest travelling theme park in Thailand. This research mainly focuses on the marketing and management of the travelling theme park. The marketing area that this research focuses is the advertisement method that the theme park uses. The management area of the theme park focuses about the employees of the theme park and the safety methods that the theme park used in order to gain trustworthiness from the tourists. This study uses qualitative method, semi -structured interview, in-depth interview and observation on 12-13 July 2015. The theme park uses signboard advertisement, social media such as facebook, word of mouth, radio and free tickets as an advertisement method. The employees that work with them should love to travel around, hard working, ready to learn new things and know how to solve the facing problem. The degree for the employees is not requiring. For the safety, the theme park has high standard engineers to take care of the rides in the park so it can guarantee the safety of all the rides. Keywords: Safety, Advertisement, Travelling Theme Park, Marketing, Management

* Master’s Student, Master of Business Administration in Tourism Management (MBA-TRM), Graduate School of Business, Assumption University of Thailand; Email: [email protected]

Page 64: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[64]

การศกษาเชงอภมานงานวจยเกยวกบการบรหารจดการทรพยากร ปาชมชนในประเทศไทย

Meta-Analysis of Research on Community Forest Management in Thailand

ปญจพร ค ำโย*, ผชวยศำสตรำจำรย ดร.ปรำรถนำ ยศสข**, รองศำสตรำจำรย ดร.เฉลมชย ปญญำด***,

ผชวยศำสตรำจำรย ดร.สำยสกล ฟองมล**** และ ศำสตรำจำรย ดร.วลลภ รฐฉตรำนนท*****

Punchaporn Kamyo, Assistant Professor Dr.Pradtana Yossuck, Associate Professor Dr.Chalermchai Panyadee, Assistant Professor Dr.Saisakul Fongmul

and Professor Dr.Wanlop Rathachatranon

บทคดยอ กำรวจยครงนมวตถประสงคเพอวเครำะหคณลกษณะงำนวจยท เก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนและสงเครำะหองคควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน เพอใหไดขอสรปของงำนวจยท เก ยวของจงท ำกำรศกษำเชงอภมำนงำนวจยระดบบณฑตศกษำในชวงป พ.ศ.2533-2555 จ ำนวน 305 เรอง กำรว เครำะหขอ มลโดยใชสถตเบองตนและกำรวเครำะหเนอหำ ผลกำรวจยพบวำ 1) คณลกษณะงำนวจยในแตละเลมสำมำรถสรปไดด งน ปก ำรศกษำท พมพ เผย แพรมำกท ส ดค อ พ .ศ .2546 ส ถำบ นกำรศกษำท ผลต งำนวจ ย มำกท ส ดค อ มหำวทยำลยเกษตรศำสตร สำขำท ผลตงำนวจยดำนนมำกท สดคอ สงเสรมกำรเกษตร 2) กำรสงเครำะหองคควำมรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน พบวำ กำรบรหำรจดกำรฯ จะประสบควำมส ำเรจไดตองอำศยควำมรวมมอจำกทกภำคสวนในพนท โดยอำศยกระบวนกำรในกำรบรหำรจดกำร 3 ข นตอน คอ กำรวำงแผนด ำเนนกำร กำรด ำเนนกำร และกำรตดตำมประเมนผล สวนปจจยท มควำมสมพนธตอกำรบรหำรจดกำรท ส ำคญ ไดแก กำรใชประโยชนจำกปำ บทบำทภำครฐ วฒนธรรมและควำมเช อของชมชน และสภำพปำชมชน ค าส าคญ: กำรบรหำรจดกำร, ปำชมชน, อภมำน

Abstract This research aims to study the characteristics, quality, and synthesis the knowledge of community forest management in Thailand. Three-hundred researches published during 1990-2012 were investigated. Data were analyzed using the basic statistics and content analysis. The results were as follows: 1) The research characteristics were summarized as follows: The highest number of publications was in 2003,

* นกศกษำปรญญำเอก สำขำบรหำรศำสตร (กำรบรหำรองคกำรภำครฐและเอกชน) มหำวทยำลยแมโจ ** วทยำลยบรหำรศำสตร มหำวทยำลยแมโจ *** วทยำลยบรหำรศำสตร มหำวทยำลยแมโจ **** คณะผลตกรรมกำรเกษตร มหำวทยำลยแมโจ ***** คณะสงคมศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร

Page 65: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[65]

Kasetsart University was the leader in the research publications, and the area studied most was the area of Agricultural Extension. 2) Community forest management will succeed with the cooperation of all sectors in the area through the process of managing three phases: planning, implementation, and evaluation. The benefits from community forest, government support, culture & beliefs of the community, and forest conditions are 4 important factors of the community managements. Key Word: Management, Community Forest, Meta-Analysis

บทน า

สภำพบรบทกำรเมอง เศรษฐกจ และสงคมโลกมกำรเปลยนแปลงอยตลอดเวลำ สงผลใหสภำพกำรเมอง เศรษฐกจ และสงคมไทยมกำรปรบเปลยน โดยเฉพำะในชวง 50 ปท ผำนมำ ประเทศไทยมกำรปรบเปลยนบรบทของกำรเมองท มงเนนกำรพฒนำโครงสรำงกำรเมอง โดยสงเสรมใหเกดประชำธปไตยแบบมสวนรวมจำกประชำชนในทกระดบ อนเปนผลจำกบรบทโลกท มงเนนกำรกระจำยอ ำนำจทำงกำรเมอง (Decentralization) บรบทของเศรษฐกจกสงเสรมกำรพฒนำเศรษฐกจโดยมงเนนกำรขยำยตวทำงเศรษฐกจและกำรแขงขนกบตำงประเทศ อนเปนผลจำกบรบทโลกท มงเนนกำรขยำยตวทำงเศรษฐกจโดยเนนกำรคำและกำรลงทน ในสวนของบรบททำงสงคมกมงเนนกำรพฒนำทำงดำนกำรศกษำ กำรกระจำยรำยไดแกปญหำควำมยำกจน และสงเสรมกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตอยำงย งย น อนเปนผลจำกบรบทโลกท มงเนนกำรยกระดบคณภำพชวตของประชำกรโลกใหมคณภำพชวตท ด ข น และป ญหำภยพบตทำงธรรมชำตท ทวควำมรนแรงมำกข นเรอยๆ (ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต, 2555: ระบบออนไลน) กำรเรงรดพฒนำไปสสงคมแหงกำรแขงขน สงผลใหคนไทยทกคนตองปรบตวใหสอดรบกบกำรพฒนำท เกดข นกำรปรบตว ปญหำท ตำมมำคอ ระบบเศรษฐกจขยำยตว แตทรพยำกรมอยำงจ ำก ด โดยเฉพำะทรพยำกรธรรมชำต ขอจ ำกดดงกลำวสงใหเกดกำรพฒนำท ไมสมดลในประเทศไทยอนเปนผลจำกกำรเรงรดพฒนำประเทศ และปญหำท เดนชดท สดปญหำหนง คอ ปญหำกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำต ควำมตองกำรท เพมข นของประชำกรสงผลใหเกดกำรท ำลำยทรพยำกรธรรมชำตอยำงรนแรง เชน กำรลกลอบตดไม กำรบกรกพนท ปำเพอ เปนท อยอำศ ยและประกอบอำชพ กำรลำสตวท ผดกฎหมำยเพอน ำมำขำย เปนตน ปญหำเหลำนทวควำมรนแรงมำกข นเรอยๆ ดไดจำกขอมลพนท ปำไมของประเทศไทยในแตละปท มอตรำสวนลดลงอยำงมำกในชวงป พ.ศ.2525-2541 จำกขอมล ป พ.ศ.2516 ทมพนท ปำไม 221,707 ตร.กม. ป พ.ศ.2541 มพนท ลดลงเหลอเพยง 129,722 ตร.กม. ป 2551 มพนท ปำไม 171,585.65 ตร.กม. ป 2556 มพนท ปำไม 102,119,537.50 ตร.กม. และป 2557 มพนท ปำไม 102,285,400.00 คดเปนรอยละ 31.62 (ส ำนกงำนแผนงำนและสำรสนเทศ กรมปำไม, 2557: ระบบออนไลน) ปรำกฏกำรณท เก ดข นท ำใหหนวยงำนท เก ยวของและทกภำคสวนตำงเรงหำแนวทำงแกไขปญหำทรพยำกรธรรมชำต โดยเรมก ำหนดท ศทำงกำรพฒนำตงแตแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 7 (พ.ศ.2535-2539) ไดเร มแนวคด “กำรพฒนำท ย งยน” จำกแนวคดกำรพฒนำอยำงย งยนอยำงตอเนองในแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำตฉบบท 7-11 ท ำใหปญหำกำรจดกำรทรพยำกรปำไม โดยเฉพำะปำท เรยกวำ “ปำชมชน” กลำยเปนประเดนส ำค ญในกำรพฒนำ เพรำะปำชมชน หมำยถง พนท ปำไมท ไดรบกำรจดกำรโดยกระบวนกำรมสวนรวมจำกประชำชนและองคกรชมชนทงทำงตรงและทำงออม ตำมควำมเช อและวฒนธรรมทองถน เพอประโยชนท สอดคลองกบควำมตองกำรของชมชนอยำงตอเนองและย งยน เปนปำท ประชำชนเขำไปใชประโยชนตำมวถชวตของคนทกคนในชมชนนน ท งเร องกำรท ำมำหำกน ระบบครอบครวเครอญำต ประเพณควำมเช อ อ ำนำจและกฎระเบยบในชมชน ปำชมชนจงมหลำยรปแบบ ข นอยกบลกษณะ

Page 66: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[66]

ภมศำสตร และวฒนธรรม ประเพณของชมชนในทองถน กระแสของกำรพฒนำปำชมชนเรมตนข นตงแตประมำณป พ.ศ.2532 เปนตนมำ ตำมแนวคดนกำรบรหำรจดกำรปำชมชนตองอยบนพนฐำนของกำรบรหำรจดกำรโดยควำมรวมมอของคนในชมชนท ใชประโยชนโดยตรงจงจะเกดผลสงสดอนน ำไปสกำรพฒนำท ย งยน ดวยเหตดงกลำวปำชมชนจงมนยส ำคญตอกำรสรำงฐำนควำมรท สรำงสรรคและเปนควำมรท เปนศกยภำพส ำคญของควำมอยรอดของเศรษฐกจไทยในอนำคต ปำชมชนเปนจดเรมตนของกำรสรำงสงคมฐำนควำมรอยำงแทจรง เพรำะวำชมชนไดจดกำรและใชประโยชนจำกทรพยำกรท เปนฐำนตนทนชวตของประชำชนคนไทยทงชำต (เสนห จำมรก, 2545: ระบบออนไลน) จำกควำมส ำคญของปำชมชนขำงตนท ำใหในปจจบนมผสนใจศกษำเกยวกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชนเปนจ ำนวนมำก ดงเหนไดจำกปรมำณวทยำนพนธในระดบบณฑตศกษำของสถำบนกำรศกษำตำงๆ ท งไทยและตำงประเทศตลอดงำนวจยจำกหนวยงำนตำงๆ ท งภำครฐและเอกชน จ ำนวนมำกท มศกษำเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน ตงแตป พ.ศ.2533-2555 ซงงำนวจยและวทยำนพนธแตละเลมมกำรศกษำกำรบรหำรจดกำรปำชมชนดวยวธกำรท แตกตำงกนตำมควำมเช อของผวจยเพอน ำไปสรำงองคควำมรในกำรบรหำรจดกำรปำชมชนใหเกดควำมย งยนในบรบทท แตกตำงกน ซงองคควำมรในกำรบรหำรจดกำรปำชมชนจงยงมอยอยำงแยกสวน โดยเปนกำรมองกำรบรหำรจดกำรเฉพำะพนท หรอเฉพำะชมชน แตยงไมมกำรสรปรวบรวมขอมลองคควำมรท ไดจำกงำนวจ ยเหลำนน ด งนนคณะผว จ ยจงสนใจสงเครำะหงำนวจยและวทยำนพนธระดบบณฑตศกษำ ดวยกำรวเครำะหอภมำนส ำหรบงำนวจ ยเช งปรมำณ และวเครำะหเนอหำส ำหรบงำนวจยเชงคณภำพ เพอศกษำลกษณะท วไปของงำนวจยท เก ยวกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน และเพอหำปจจยท สงผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน กำรสงเครำะหนจะท ำใหไดองคควำมรและขอสรปเกยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนท มอยในงำนวจยและวทยำนพนธระดบบณฑตศกษำ และสำมำรถศกษำเพอใหไดควำมรองคควำมรใหมเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน อนสำมำรถใชเปนสำรสนเทศประกอบกำรสนบสนนในกำรท ำงำนวจย รวมท งสรำงควำมสมบรณเพมเตมใหกบศำสตรกำรบรหำรจดกำรปำชมชนอยำงย งยน และเปนขอมลเบองตนเพอประยกตใชในกำรสงเครำะหงำนวจยดวยวธวเครำะหอภมำนและวเครำะหเนอหำในห วขออนๆ ตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอวเครำะหคณลกษณะงำนวจยท เก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน 2. เพอสงเครำะหองคควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน

วธการวจย

กำรวจยครงนเปนกำรศกษำเชงปรมำณและเชงคณภำพ โดยกำรรวบรวมขอมลงำนวจ ยท เก ยวของกบกำรบรหำรทรพยำกรปำชมชนในประเทศไทย ท งงำนวจยเชงคณภำพ งำนวจยเชงปรมำณ และงำนวจ ยเช งผสมผสำน จ ำนวน 306 เรอง โดยส ำรวจขอมลคณลกษณะงำนวจยจำกงำนวจยท งหมด 306 เรอง ดวยกำรวเครำะหเช งปรมำณ โดยใชคำควำมถ (Frequency) และ รอยละ (Percentage) จำกนนสงเครำะหองคควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนจำกงำนวจย โดยใชกำรวเครำะหเนอหำ (Content Analysis) โดยคดเลอกงำนวจ ยท ม คณภำพงำนวจยอยในระดบดข นไปมำวเครำะห โดยใชแบบประเมนงำนคณภำพงำนวจยของ ทศวรรณ ค ำทองสข (2550)

Page 67: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[67]

ทบทวนวรรณกรรม

กำรศกษำเชงอภมำนงำนวจยเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนในประเทศไทย มกำรศกษำแนวคด เอกสำรและงำนวจยท เก ยวของ ดงตอไปน 1. แนวคดและทฤษฎกำรบรหำรจดกำรทรพยำกร ควำมหมำยกำรบรหำรมอยสองค ำ ค อ “กำรบรหำร” (Administration) และ “กำรจดกำร” (Management) ค ำวำ กำรบรหำร มกใชก บกจกำรสำธำรณะหรอกำรบรหำรรำชกำร สวนค ำวำ กำรจดกำร มกใชกบธรกจเอกชน (บรรยงค โตจนดำ, 2542: 22) 1.1 แนวคดเก ยวกบกำรจดกำรทรพยำกร กำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำต หมำยถง กำรด ำเนนงำนตอทรพยำกรธรรมชำตอยำงมประสทธภำพ ท งในดำนกำรจดหำ กำรเกบรกษำ กำรซอมแซม กำร ใชอยำงประหย ด และกำรสงวนรกษำ เพอใหทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมนนสำมำรถเอออ ำนวยประโยชนแกมวลมนษยไดใชตลอดไปอยำงไมขำดแคลน แนวคดในกำรจดกำรทรพยำกรในท นจะเนนแนวคดหลกๆ สำมรปแบบ คอ กำรจดกำรทรพยำกรโดยรฐ กำรจดกำรทรพยำกรโดยชมชน และกำรจดกำรทรพยำกรแบบมสวนรวม 1.2 ทฤษฎกำรบรหำรองคกร กำรบรหำรงำนจะดหรอมประสทธภำพหรอไมตองค ำนงถงลกษณะดงตอไปน คอ กำรเพมประสทธภำพของงำน กำรชวยวเครำะหงำนเพอปรบปรงพฒนำ และกำรชวยงำนดำนวจ ยขององคกำรใหกำวหนำตรงกบควำมตองกำรของสงคมและทนสมยกบโลกท ก ำลงพฒนำทฤษฎกำรบรหำรองคกร ไดแก กำรบรหำรองคกรแบบวทยำศำสตร แบบคลำสสค แบบพฤตกรรมศำสตร กำรบรหำรเชงระบบ และกำรบรหำรองคกรตำมสถำนกำรณ (อรวรรณ เมฆทศน. 2553) ในสวนของงำนวจยนใชทฤษฎกำรบรหำรเชงระบบและกำรบรหำรองคกรตำมสถำนกำรณมำอธบำย 2. แนวคดเก ยวกบกำรจดกำรปำชมชน (โกมล แพรกทอง, 2537) กลำววำ ปำชมชนเปนพนท ปำไมซงไดรบกำรจดกำรโดยชมชนเพอใหใชประโยชนตำมท ชมชนตองกำร โดยมพนฐำนแนวควำมคดอย 3 ประกำร ค อ แนวคดเก ยวกบกำรใชทรพยำกรสวนรวม แนวควำมคดเก ยวกบกำรควบคมกำรใชทรพยำกรแนวคดเก ยวกบภมป ญญำพนบำน 3. กำรสงเครำะหงำนวจย นงลกษณ วรชชย (2542) ใหควำมหมำยของกำรสงเครำะหงำนวจ ย (research synthesis) วำ กำรสงเครำะหงำนวจยหรอกำรปรทศนงำนวจย (research review) เปนระเบยบวธกำรทำงวทยำศำสตรเพอท จะตอบปญหำวจยเรองใดเรองหนง โดยกำรรวบรวมงำนวจยเก ยวกบปญหำนนๆ มำศกษำวเครำะหดวยว ธ กำรทำงสถต หรอวธวเครำะหขอมลเชงคณภำพ และน ำเสนอขอสรปอยำงมระบบใหไดค ำตอบปญหำท ตองกำร ประเภทของกำรสงเครำะหงำนวจย จะมอย 2 ประเภท คอกำรวเครำะหเชงคณภำพ (Content Analysis) และกำรวเครำะหเช งปรมำณ (Meta-Analysis)

ผลการวจย

สวนท 1 ผลการวเคราะหคณลกษณะงานวจยทเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาชมชน ผลกำรวเครำะหคณลกษณะงำนวจยระดบเลมงำนวจย พบวำ ปท ท ำวจยส ำเรจมำกท สดอยในป พ.ศ.2546 มจ ำนวน 40 เรอง (รอยละ 13.11) สถำบนกำรศกษำท ผลตงำนวจยมำกท สด คอ มหำวทยำลยเกษตรศำสตร จ ำนวน 57 เรอง (รอยละ 18.69) สำขำวชำท ผลตงำนวจยมำกท สด คอ สำขำสงเสรมกำรเกษตร จ ำนวน 21 เรอง (รอยละ 6.89) ผลกำรวเครำะหคณลกษณะงำนวจยเก ยวกบเนอหำกำรวจยพบวำ เนอหำของ กำรบรหำรจดกำรโดยชมชนและองคกรชมชนมมำกท สด จ ำนวน 251 เลม (รอยละ 82.30) ทฤษฎหลกท ใชในกำรว จ ยมกใชแนวคดและทฤษฎเก ยวกบกำรจดกำรปำชมชนมำกท สด จ ำนวน 201 เลม (รอยละ 65.9) สวนทฤษฎท ใชประกอบกบทฤษฎหลกสวนใหญ

Page 68: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[68]

ใชแนวคดและทฤษฎกำรมสวนรวมมำกท สด จ ำนวน 92 เลม (รอยละ 30.16) ตวแปรตำมทศ กษำมกจะเกยวกบกำรจดกำรปำชมชนมำกท สด จ ำนวน 77 เลม (รอยละ 25.25) สวนตวแปรอสระท ศ กษำเกยวกบป จจยสวนบคคลของประชำชนในชมชนมำกท สด จ ำนวน 199 เลม (รอยละ 65.25) ดำนบรบทท ศกษำหรอภมภำคท มำของกลมตวอยำง พบวำ มำจำกภำคตะวนออกเฉยงเหนอมำกท สด จ ำนวน 122 เลม (รอยละ 40) สวนท 2 ผลการสงเคราะหองคความรเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรปาชมชน กระบวนกำรในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน พบวำ โดยภำพรวมของเลมงำนวจยสวนใหญมกำรแบงข นตอนกำรบรหำรออกเปน 3 ข นตอน ดงน 1.กำรวำงแผนด ำเนนงำน งำนวจยสวนใหญจะมแนวทำงกำรวำงแผนกำรด ำเนนงำนคอ ชมชนจะมกำรจดตงองคกรชมชนซงเรยกวำ “คณะกรรมกำรปำชมชน” โดยจะสงหนงสอ เช ญสมำชกองคกรปำชมชนเขำรวมประชมวำงแผนรวมกบประชำชนในชมชนเพอหำแนวทำงรวมกนในกำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน ซงแนวทำงกำรจดกำรจะมลกษณะเปนกำรก ำหนดในรปของแผนกำรด ำเนนงำน โดยแบงออกเปน แผนระยะส น ไดแก กำรปองกนไฟปำ กำรท ำแนวเขตปำชมชน กำรปลกปำทดแทน เปนตน และแผนระยะยำว ไดแก กำรศกษำประโยชนจำกพรรณไม กำรก ำหนดขอบเขตมำตรกำรกำรใชปำอยำงย งยนโดยกำรสนบสนนจำกหนวยงำนรฐ เปนตน 2. กำรด ำเนนงำน ในข นตอนนงำนวจยสวนใหญน ำเสนอวำ กำรด ำเนนงำนสวนใหญจะด ำเนนงำนโดยคณะกรรมกำรปำชมชนท ไดจดตงข นในชมชน โดยคณะกรรมกำรจะด ำเนนกำรจดประชมภำยในกลมเพอมอบหมำยภำรกจหนำท ใหฝำยตำงๆ เชน ฝำยกจกรรม ฝำยประชำสมพนธ เปนตน จำกนนกจะก ำหนดข นตอนกำรด ำเนนงำน ซงกจกรรมท ใชแตละชมชนจะมแตกตำงกนข นอยกบบรบทของชมชน เชน กจกรรมกำรท ำควำมเขำใจโดยกำรพบปะพดคยกบแกนน ำ ผน ำชมชน (ผใหญบำน เจำอำวำสวด หรอผมสวนไดเสย) กจกรรมกำรจดประชมกลมเพอวเครำะหสถำนกำรณป ญหำชมชน (เทคนคแผนภมตนไม, ฐำนกำรเรยนร, SWOT เปนตน) และ 3. กำรตดตำมประเมนผล สวนท แตกตำงในแตละเลมงำนวจย คอ รปแบบกจกรรมท ท ำในแตละข นตอน และวธกำรด ำเนนงำน นอกจำกนนยงพบวำ ปจจยท มควำมสมพนธกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน สำมำรถแบงเปน 2 ป จจย ค อ ปจจยภำยในชมชน ไดแก ควำมเขมแขงของผน ำชมชน, วฒนธรรมและควำมเช อของชมชน, ระบบกำรบรหำรจดกำร, กำรมสวนรวมของประชำชน, สภำพทำงภมศำสตรของชมชนและสภำพปำ, ทศนคตดำนผลประโยชนจำกปำของชมชน, สทธอ ำนำจในกำรจดกำรปำของชมชน, กำรจดตงองคกรชำวบำน, ควำมสมพนธทำงสงคมระหวำงสมำชกของชมชน, กำรตระหนกและจตส ำนกในกำรใชทรพยำกรจำกปำชมชน, ควำมเขมแขงขององคกรชำวบำน, และกำรใชประโยชนจำกปำ สวนปจจยภำยนอกชมชน ไดแก บทบำทภำครฐ, บทบำทพระสงฆ, งบประมำณ, เง อนไขดำนกำรสอสำร, เครอขำยปำชมชน, และองคกรพฒนำเอกชน โดยปจจยท มควำมสมพนธมำกท สด 4 อนดบ คอ กำรใชประโยชนจำกปำ, บทบำทภำครฐ, สภำพทำงภมศำสตรของชมชนและสภำพปำ, และวฒนธรรมและควำมเช อของชมชน ตำมล ำดบ อปสรรคท ส ำคญในกำรบรหำรจดกำรปำชมชน พบวำ อปสรรคท ส ำคญ คอ ควำมขดแยงของกลมอ ำนำจเกำและกลมอ ำนำจใหมในชมชน, กำรขำดควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน, กำรขำดกำรตดตำมประเมนผล, กำรขำดประสทธภำพในกำรบงคบใชกฎระเบยบขององคกร, กำรไมใหควำมส ำคญของผน ำในพนท , และควำมเสอมคลำยลงของควำมเช อ ซงปญหำดงกลำวน ำไปสควำมขดแยงในกำรจดกำรปำฯ กลไกกำรจดกำรควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน พบวำ ในงำนวจยมกำรน ำเสนอเทคนค วธกำร และกระบวนกำรในกำรจดกำรควำมรท มควำมหลำกหลำย เชน กำรจดกำรควำมรโดยใชระบบควำมเช อ , ผน ำองคกร, กำรรวมกลมทำงสงคมและเศรษฐกจ, เครอขำยกำรเรยนร, และองคกรภำยนอก เปนตน ท งนโดยภำพรวมจำกกำรวเครำะหเนอหำพบวำ กลไกกำรจดกำรควำมรมท งหมด 4 ข นตอน คอ ข นตอนกำรเรยนร ข นตอนกำรสงสมควำมร ข นตอนกำรถำยทอดควำมร และข นตอนกำรประยกตใชควำมร

Page 69: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[69]

สรปผลและอภปรายผลการวจย

สรปผลการศกษา ผลกำรวจยสรปไดดงน 1. ขอมลคณลกษณะงำนวจ ยในแตละเลมสรปไดด งน ปท ท ำว จ ยส ำเรจมำกท สดอยในป พ.ศ.2546 สถำบนกำรศกษำท ผลตงำนวจยมำกท สด คอ มหำวทยำลยเกษตรศำสตร สำขำวชำท ผลตงำนวจยมำกท สด คอ สำขำสงเสรมกำรเกษตร งำนวจยเปนกำรศกษำท แสดงใหเหนกำรบรหำรจดกำรโดยชมชนและองคกรชมชนมมำกท สด ทฤษฎหลกท ใชในกำรวจยมำกท สด คอ แนวคดและทฤษฎเก ยวกบกำรจดกำรปำชมชนมำกท สด สวนทฤษฎท ใชประกอบกบทฤษฎหลกมำกท สด คอ แนวคดและทฤษฎกำรมสวนรวม ดำนบรบทท ศกษำหรอภมภำคท มำของกลมตวอยำง พบวำ มำจำกภำคตะวนออกเฉยงเหนอมำกท สด 2. กำรสงเครำะหองคควำมรจำกงำนวจยพบวำ กระบวนกำรในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน สำมำรถแบงกำรบรหำรออกเปน 3 ข นตอน ดงน กำรวำงแผนด ำเนนงำน กำรด ำเนนงำน และกำรตดตำมประเมนผล ป จจยท ม ควำมสมพนธกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน สำมำรถแบงเปน 2 ปจจย คอ ปจจยภำยในชมชน และป จจยภำยนอกชมชน โดยปจจยท มควำมสมพนธมำกท สด 4 อนดบ ค อ กำรใชประโยชนจำกปำ, บทบำทภำครฐ , สภำพทำงภมศำสตรของชมชนและสภำพปำ, และวฒนธรรมและควำมเช อของชมชน ตำมล ำดบ อปสรรคท ส ำคญในกำรบรหำรจดกำรปำชมชน คอ ควำมขดแยงของกลมอ ำนำจเกำและกลมอ ำนำจใหมในชมชน, กำรขำดควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน, กำรขำดกำรตดตำมประเมนผล, กำรขำดประสทธภำพในกำรบงคบใชกฎระเบยบขององคกร , กำรไมใหควำมส ำคญของผน ำในพนท , และควำมเสอมคลำยลงของควำมเช อ อภปรายผลการวจย ผลกำรวจยมประเดนส ำคญน ำมำอภปรำยผลดงน 1. ขอมลคณลกษณะงำนวจยในแตละประเภทพบวำ ปกำรศกษำท พมพเผยแพรงำนวจ ยมำกท สดค อ พ.ศ.2546 ชนดของงำนวจยท พบวำท สด คอ วทยำนพนธท งนเพรำะในชวงป พ.ศ.2546 อยในชวงของกำรพฒนำประเทศภำยใตแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2549) ท เนนกำรสรำงกำรบรหำรจดกำรท ดในทกระดบ สบเนองจำกแผนพฒนำฯ ฉบบท 8 ทเนน “คน” ใหภำคประชำชนมสวนรวมในกำรพฒนำ (ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต , 2552: 5-18) สถำบนท ผลตงำนวจ ยมำกท สดค อ มหำวทยำลยเกษตรศำสตร ท งนอำจเปนเพรำะสถำบนดงกลำวมกำรเปดสอนสำขำท เรยนเก ยวกบปำไมโดยตรง เชน คณะวนศำสตร และงำนวจยสวนใหญเปนงำนวจยเชงสหสมพนธ รปแบบกำรบรหำรจดกำรสวนใหญจะเปนกำรน ำเสนอกำรบรหำรจดกำรโดยชมชน,องคกรชมชน เนองจำกเปนแนวทำงของภำครฐท มงเนนใหประชำชนมสวนรวมในกำรพฒนำ 2. ผลกำรสงเครำะหองคควำมรเก ยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชน โดยภำพรวมของกระบวนกำรในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนสำมำรถแบงแยกออกเปน 3 ข นตอน ดงน กำรวำงแผนด ำเนนงำน กำรด ำเนนงำน และกำรตดตำมประเมนผล โดยพบวำ ข นตอนกำรวำงแผนเปนข นตอนทมควำมส ำค ญ เนองจำกเปนกำรเปดโอกำสใหประชำชนไดมสวนรวมในกำรแสดงควำมคดเหน ท ำใหกำรบรหำรจดกำรปำชมชนด ำเนนไปอยำงรำบรนและมควำมสำมคค สวนข นตอนกำรด ำเนนงำนมควำมหลำกหลำยอยำงมำก ท งรปแบบกจกรรมและวธกำรด ำเนนงำน เนองกำรกำรบรหำรจดกำรในแตละพนท ไมสำมำรถท ำแบบเดยวกนได ท ำใหตองมลกษณะกำรจดกำรองคกรตำมสถำนกำรณในพนท และบรบทแวดลอม ซงสอดคลองกบแนวคดของ ประเวศน มหำรตนสกล (2547) จำกหนงสอกำรพฒนำองคกรเพอกำรเปลยนแปลง ท ไดเสนอวำ องคกรแตละองคกรท มควำมแตกตำงกนในทกๆดำน ไมวำจะเปน

Page 70: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[70]

องคประกอบหรอสภำพแวดลอมหรอสถำนกำรณท เผชญอย กำรบรหำรองคกรจงเปนเรองของกำรท ำใหองคกรแตละแหงสำมำรถปรบตวเขำกบสงแวดลอมใหไดมำกท สดโดยปรบรปแบบกำรจดในองคกรใหเหมำะสมกจะสำมำรถน ำไปสกำรเพมประสทธภำพและประสทธผลขององคกร อนเปนแนวคดท มงกำรบรหำรท ยดหยน (Flexibility) มควำมสำมำรถในกำรปรบตวสง (Adaptable) ปจจยท มควำมสมพนธกบกำรบรหำรจดกำรปำชมชน พบวำ มปจจยท ส ำคญจ ำนวนมำกไมวำจะเปนป จจยภำยในหรอปจจยภำยนอกชมชน โดยปจจยท มควำมสมพนธท พบในงำนวจ ยมำกท สด 4 อนดบแรกคอ กำรใชประโยชนจำกปำ (กำรใชประโยชนจำกปำมปรมำณกำรใชท แตกตำงกนเนองจำกทรพยำกรปำไมมควำมแตกตำงกนท ำใหกำรบรหำรฯ ตองปรบเปลยนไปตำมกำรใชประโยชน) บทบำทภำครฐ (มงำนวจยจ ำนวน 35 เรองท พบวำ กำรท กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนจะประสบควำมส ำเรจจ ำเปนตองมกำรจดท ำแผนกำรปฏบตงำนกำรบรหำรจดกำรปำชมชน โดยมกำรก ำหนดทศทำงและเปำหมำยในกำรท ำงำนตองมกำรวำงแผนกอนกำรปฏบต กำรวำงแผนในกำรปฏบตงำนรวมกบหนวยงำนในพนท สวนใหญชมชนย งขำดกำรวำงแผน รวมกบองคกรรฐ และควรสงเสรมใหหนวยงำนปกครองสวนทองถนในพนท รบผดชอบจดสรรงบประมำณในกำรจดกำรทรพยำกรปำชมชนมำใหอยำงจรงจง) ซงขอคนพบดงกลำวมควำมสอดคลองตำมหลกกำร Borrini-Feyerabend (2007) ท กลำวถง กำรจดกำรทรพยำกรแบบมสวนรวม (Co-management of Natural Resource) อนหมำยถง กลมทำงสงคม (Social Actors) ทเก ยวของกนสองกลมหรอมำกกวำนนมกำรเจรจำ ตกลง รบรองและปฏบตรวมกนของกำรจดกำรในหนสวนท เปนธรรมในหนำท ผลประโยชนและควำมรบผดชอบส ำหรบทรพยำกรธรรมชำตในเขตแดนพนท ใดพนท หนง ) สภำพปำ (ท มเขตพนท หรอสภำพทำงภมศำสตรท มควำมแตกตำงกน) และว ฒนธรรมและควำมเช อของชมชน (แตละพนท ม ควำมแตกตำงกนแสดงถงภมปญญำของแตละภมภำค โดยควำมเช อถอเปนเครองมอท น ำมำใชในกำรจดกำรชมชนรปแบบหนง และน ำไปสกลไกลในกำรจดกำรควำมร ซงในงำนวจยไดมกำรน ำเสนอเทคนคว ธ กำรและกระบวนกำรในกำรจดกำรควำมรท มควำมหลำกหลำย ส ำหรบขอคนพบของกำรจดกำรควำมรในกำรบรหำรจดกำรปำชมชนท พบวำ งำนวจยท ศกษำมกำรน ำเสนอเทคนค วธกำร และกระบวนกำรในกำรจดกำรควำมรท มควำมหลำกหลำย พบวำมควำมสอดคลองกบแนวคดของ ฉลำดชำย รมตำนนท (2536) ท เสนอวำ กำรจดกำรควำมรสำมำรถท ำไดโดยใชระบบควำมเช อ พลงกลมทำงสงคม และกำรรวมมอกนของชำวบำนในกำรวำงกฎระเบยบเพอรกษำและใชประโยชนจำกปำของชมชน

เอกสารอางอง

โกมล แพรกทอง. 2537. “ความรเบองตนเกยวกบปาชมชน”. เอกสำรกำรสอนชดว ชำกำรปำไมชมชน เลมท 1 หนวยท 1 สำขำวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรและสหกรณ มหำวทยำลยสโขทยธรรมำธรำช. พมพครงท 2. หนำ 14-15. นนทบร: ส ำนกพมพมหำวทยำลยสโขทยธรรมำธรำช.

ฉลำดชำย รมตำนนท และคณะ. 2536. รายงานวจยเรองปาชมชนในประเทศไทย: แนวทางการพฒนาเลม 2 ปาชมชนภาคเหนอ: ศกยภาพขององคกรชาวบานในการจ ดการปาชมชน . กรงเทพฯ: สถำบนชมชนทองถนพฒนำ.

ทศวรรณ ค ำทองสข. 2550. การสงเคราะหงานวจยดานการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ: การวเคราะหอภมานและการวเคราะหเนอหา. วทยำนพนธ ครศำสตรมหำบณฑต, จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

นงลกษณ วรชชย. 2542. การวเคราะหอภมาน (META-ANALYSIS). กรงเทพฯ: จฬำลงกรณมหำวทยำลย. บรรยงค โตจนดำ.2542. องคการและการจดการ. กรงเทพฯ: อมรกำรพมพ. ประเวศน มหำรตนสกล.2547. การพฒนาองคกรเพอการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: วทยไพบลย พรนทต ง.

Page 71: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[71]

เสนห จำมรก. 2545. รายงานการเสวนาหวขอ “ท าไมตองปาชมชน”. คนเมอ 12 มกรำคม 2555 จำก http://www.thaingo.org/HeadnewsKan/forest250448.htm.

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต. 2552. สรปสาระส าคญแผนพ ฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1-11. คนเมอ 10 มกรำคม 2557 จำก http://www.nesdb.go.th/portals/0/news/ article/plan1-11.pdf.

ส ำนกงำนแผนงำนและสำรสนเทศ กรมปำไม. 2557. ขอมลสถตกรมปาไม ป 2557. คนเมอ 15 กรกฎำคม 2558 จำก http://forestinfo.forest.go.th.

อรวรรณ เมฆทศน. 2553. รปแบบการบรหารจดการศนยพ ฒนาเยาวชนชนเผาปกาเกอะญอตามปรชญา การศกษาคาทอลกกรณศกษา: ศนยพนธกจแหงรกสงฆมณฑลเชยงใหม. ดษฎนพนธ บรหำรศำสตรดษฎบณฑต, มหำวทยำลยแมโจ.

Borrini-Feyerabend.2007. Co-management of Natural Resources: Organising, Negotiating and Learning-by-Doing. Heidelberg: Kasparek Verlag, Mönchhofstr.

Page 72: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[72]

วธการอนรกษผาไหมมดหมของชาวบานหวยแคน อ าเภอกดรง จงหวดมหาสารคาม Conservation Methods of Ikat Thai Silk in Ban Huai Khaen Village, Kut Rang,

Maha Sarakham

รอยต ำรวจโทหญง ภทรวด อคลำ* และ พนต ำรวจเอก ดร.กำรณย บวเผอน** Police Lieutenant Pattarawadee Akala and Police Colonel Dr.Garoonb Buapheun

บทคดยอ

งำนวจยนมวตถประสงคเพอศกษำวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอ กดรง จ งหว ดมหำสำรคำม เพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรอนรกษผำไหมมดหมใหเก ดควำมย งย นตอไป ใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ โดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ 20 รำย ไดแก ปรำชญชำวบำนบำนหวยแคน โดยกำรเกบรวบรวมขอมลจำกกำรสมภำษณเชงลกแลวท ำกำรจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำ ชำวบำน หวยแคนมควำมภมใจในภมปญญำพนบำนในทองถนของตนเองในเรองผำไหมมดหม มกำรเพมรำยละเอยดของลำยผำไหมใหมควำมละเอยดมำกข น สงเสรมใหมกำรยอมสธรรมชำตสรำงเดกรนใหมเพอสบทอดกำรทอผำจนเปนปรำชญชำวบำน มกำรจดตงโครงกำรทอผำไหมสธรรมชำตโดยปลกฝงจตส ำนกของคนรนใหมใหตระหนกเหนถงคณคำของผำไหมดวยกำรใชผำไหมมดหมอยำงระมดระวงเพอรกษำใหคงอยไดนำนท สด มกำรถำยทอดควำมรจำกรนสรนพฒนำกำรคดดดแปลงลำยผำหรอออกแบบลำยผำข นมำเอง พฒนำวธกำรทอใหมควำมหลำกหลำยไดแกกำรมดหมดวยฝมอและกำรทอผำไหมดวยเครองจกรมกำรผลกดนผำไหมใหเปนสนคำท ไดรบควำมนยม ปลกฝงเยำวชนในชมชนใหมจตใจรกในทองถนของตนเองโดยกำรจดงำนแสดงสนคำผำทอในพนท แลวถำยทอดวธกำรทอผำไหมใหแกลกหลำนเพอสบทอดตอไป ผลผลตของผำไหมทผลตออกมำผำนกระบวนกำรข นตอนทครบถวน คณภำพของลำยผำไหมผำท ทอออกมำมลำยท สวยงำม ชำวบำนมกำรเลยงไหมและสำวไหมดวยแรงงำนของตวเองจนเปนเอกลกษณของทองถนซงเปนคณสมบตท ส ำคญย งของผำไหมมดหมบำนหวยแคน ค าส าคญ: วธกำรอนรกษ, ผำไหมมดหม

Abstract

The research's objective is to study the conservation methods of the ikat Thai silk in Ban Huai Kha en Vi l l age , Ku t Rang , Maha Sa rakham in or der to el abo ra te the fin din gs i n to th e guideline for the further sustainable conservation methods for the ikat Thai silk. Employing the qualitative research method, the researcher conducted an in-depth interview with 20 key informants comprising the local scholars of Ban Huai Khaen Village. After gaining data from the in-depth interview, they were classified for * นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน มหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail: pattarawadee2222@ gmail.com ** อำจำรยประจ ำวชำสำขำวชำกำรบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน; E-mail: [email protected]

Page 73: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[73]

further analyzing and synthesizing using the expressive method. It is found that the villagers of Ban Huai Khaen are proud of their local wisdom in regards of the ikat Thai silk. More exquisite details are added on the pattern of the silk and the use of natural dye color is promoted. The young generation meanwhile are taught to inherit the art of weaving until they become the local scholars. The project on natural-dyed color silk is established by raising awareness among the new generation so that they will recognize the value of silk and in return use the ikat Thai silk carefully in order to preserve it as best as they could. Knowledge is passed on from generation to generation while development in modified design or pattern of the fabric takes place spontaneously. The weaving method meanwhile has been developed into varieties such as the skilled ikat technique and the weaving method using machine. In addition, silk is promoted to become a popular product, and the local youth are thus planted with love for their community. In doing so, an exhibition on the local woven fabric is organized while the silk-woven technique is illustrated to the young ones for further inheritance. Once the silk products have completed the required process, their qualities are exceptional. Also, one quality that distinguishes the local silk is the fact that the villagers breed and perform the silk-reeling themselves, adding a significant value to the ikat Thai silk of Ban Huai Khaen Village. Keywords: Conservation Methods, Ikat Thai Silk

บทน า ผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอกดรง จงหวดมหำสำรคำม เปนงำนศลปหตถกรรมท มก ำเนด และมกำรสบทอดมำเปนเวลำนำนซงกำรผลตผำไหมนนเปนอำชพเกำแกของชำวบำนท มกำรสบทอดมำจำกรนสรน และย งจดเปนอตสำหกรรมภำยในครวเรอนท มกำรใชแรงงำนของชำวบำนในกำรท ำทกข นตอน ตงแตกำรปลกหมอน กำรเลยงไหม กำรมดยอม จนถงข นตอนกำรทอ ซงตองใชควำมรควำมช ำนำญจำกภมปญญำของชำวบำนและบรรพบ รษท ไดถำยทอดมำโดยแตละครวเรอนสำมำรถผลตไดเอง แตกมควำมแตกตำงกน ซงในควำมแตกตำงนนจะแตกตำงกนในแบบอยำงทำงศลปะ ควำมละเอยด ควำมประณต ท กษะควำมรควำมช ำนำญของแตละคน จำกกำรใชผำท ม ควำมส ำคญในชวตประจ ำวนซงเปนควำมตองกำรข นพนฐำนในกำรด ำรงช ว ตแลว ย งสำมำรถวเครำะหใหเห นถงเอกลกษณของชำวบำนผำนทำงลกษณะของผำ สสนลวดลำยผำไหมมดหมซงทอดวยฝมอ เปนสงท เปนมรดกสบทอดกนมำโดยลวดลำยนนลวนสรำงข นจำกสงใกลตวท พบเหนในธรรมชำต ในชวตประจ ำวนรวมเขำกบจนตนำกำร และกำรสรำงสรรคเชงศลปะของผทอ (องคกำรบรกำรสวนต ำบลหนองแวง, 2557) ภำคอสำน เปนแหลงอำรยธรรมท เกำแกแหงหนงของโลก มศลปวฒนธรรมท โดดเดนเปนเอกลกษณ แสดงอจฉรยภำพและภมปญญำอนสงสงสงของผคนอสำนทกหมเหลำไดอยำงดย ง และยงคงสบสำนตอเนองกนมำจวบจนปจจบน นนกคอ วฒนธรรมกำรนงหมและสงทอส ำหรบใชในชวตประจ ำวน ซงมควำมหลำกหลำยท งในดำนรำยละเอยดของลวดลำยอนสรำงสรรคข นภำยใตกรอบแนวคดของควำมเช อ ทศนคต ขนบธรรมเนยมประเพณ และว ฒนธรรมดงเดมของแตละกลมชน และกระบวนกำรผลตท มควำมหลำกหลำย ไมวำจะเปนกำรทอผำพนแบบเรยบๆ กำรทอเสรมเสนพงหรอเสนยนพเศษเขำไป ตลอดจนกำรมดยอมเสนใยเพอสรำงลวดลำยกอนกำรทอ (ธรพนธ จนทรเจรญ, 2547) ผวจยมควำมสนใจท จะศกษำวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอกดรง จ งหว ดมหำสำรคำม โดยมงเนนศกษำถงวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอกดรง จงหวดมหำสำรคำม

Page 74: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[74]

เพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดแนวทำงกำรพฒนำวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน ใหเกดควำมย งยนตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอศกษำวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอกดรง จงหวดมหำสำรคำม

วธการศกษา กำรวจยครงนเปนกำรศกษำวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) ซงมข นตอนในกำรด ำเนนกำร ดงน 1.กำร ศกษำคนควำจำกเอกสำร (Documentary Study) โดยกำรศกษำคนควำจำกหนงสอ วำรสำร เอกสำรว ชำกำร รวมถงกำรศกษำจำกวทยำนพนธ สำรนพนธ และงำนวจยท เก ยวของ 2.กำรศกษำภำคสนำม (Field Study) ใชแนวค ำถำมเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมล โดยใชวธกำรสมภำษณแบบเจำะลก (In-Depth Interview) จำกผใหขอมลท ส ำคญ (Key-informant) ซงใหอสระในกำรตอบค ำถำม มงเนนถงวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน แลวท ำกำรจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ภำยในขอบเขตกำรศกษำวธ อนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอกดรง จงหวดมหำสำรคำม

การทบทวนวรรณกรรม สงทอไทยเปนตวบงช บอกถงวถชวต เปนตวก ำหนดวฒนธรรมของไทยอยำงมำก กำรไดมำของสงทอไมใชเร องงำย กวำจะไดมำซงฝำยหรอไหมจะตองผำนกระบวนกำรท ซบซอนตองอำศยคนภำยในครอบครว หรอคนในชมชน คนในสงคมเดยวกนเขำมำชวยกน จงจะท ำไดส ำเรจ สงเหลำนเองเปนจดเรมท ท ำใหเกดวฒนธรรมท เก ยวของ เชน กำรลงแขกมำชวยกน กำรลงแรง กำรท ำกบขำวมำเลยงกน กำรระบ ำรนเรง เหลำน ลวนเปนว ฒนธรรมท เก ดข นท งส น รวมถงกำรทอผำ กำรยอมสผำ กำรใหลวดลำยบนผนผำ กำรสบทอดจำกแมสลก จำกยำยสหลำน กเปนว ฒนธรรมท ส ำคญ เรำมขนบประเพณมำกมำยท เกดข นเนองในกำรเหลำน (ปภสนนท อนเมอง, 2556) ผำพนเมองนนเปนศลปหตถกรรมไทยทมเอกลกษณเฉพำะถนตำงกนไป แตดวยควำมเปลยนแปลงทำงเศรษฐกจและสงคม ท ำใหผำทอบำงชนดเปลยนรปแบบไป จงนบเปนงำนศลปหตถกรรมประเภทหนงท ควรไดร บกำรอนรกษไว (วบลย ลสวรรณ, 2532) กำรอนรกษ หมำยถง กำรดแลรกษำใหอยคงสภำพเดม หรอสภำพทยงเออประโยชนตอกำรใชสอยได (พระมหำวระยทธ ประสำทนอก, 2551) องคประกอบของวธการอนรกษผาพนเมองของไทย 1. ดำนกำรอนรกษเพอรกษำใหคงอย กำรอนรกษ ตองกำรใหรฐเขำมำชวยเรองของทนในกลมของผำทอพนเมอง ปลกฝงและสงเสรมใหเดกรนใหมเขำใจและรกในประเพณวฒนธรรมพนบำนใหมำกข น แตงกำยดวยผำทอพนบำนในชมชน บรรจไวเปนหลกสตรกำรเรยนกำรสอนในโรงเรยน สอนลกหลำนใหหดกำรทอผำพนเมอง ใหมควำมรกและควำมภมใจในภมปญญำพนบำนในทองถนของตนเอง (ปภสนนท อนเมอง, 2556) กำรปรบปรง และฟนฟ รวบรวมปรำชญชำวบำน กำรสงเสรมกจกรรมกำรทอผำพนบำน จดกจกรรมข น กำรสรำงเสรมปรำชญทองถน ใหมคำตอบแทนส ำหรบในกำรตอบแทนใหกบปรำชญชำวบำนเพอถำยทอดวธกำรทอผำพนบำนใหกบลกหลำน ใหรำงว ล

Page 75: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[75]

กบปรำชญท มผลงำนดเดน ใหมกำรสรำงเดกรนใหม ใหปรำชญชำวบำน ใหมควำมรเก ยวกบกำรทอผำพนบำน มกำรพำปรำชญทองถนไปศกษำดงำนของชมชนอนบำง ปรำชญสวนใหญจะถกสรำงและเรยนรจำกพอแมจำกครอบครวของตนเอง จดตงกองทนสงเสรมผำทอพนบำน กำรตระหนกเหนถงคณคำกำรทอผำพนบำน เปนภมปญญำ เปนวฒนธรรมท มมำตงแตสมยป ยำ ตำ ยำย เปนสงท มคำมำก เปนภมปญญำ ปลกจตส ำนกของคนรนสมยใหม ใหตระหนกถงคณคำวฒนธรรมเกำแก ภมปญญำท มำนำนตงแตสมยโบรำณ กำรถนอมไดแก กำรถนอมใชเพอ ใหทรพยำกรท มอยม กำรใชไดนำน 2. กำรตอยอดองคควำมร กำรถำยทอดองคควำมร จ ดสถำนทเพอ เปนศนยถำยทอดองคควำมรใหก บลกหลำนตอไป ในชมชนจะถำยทอดโดยแมถำยทอดใหกบลก กำรพฒนำองคควำมร เก ดจำกประสบกำรณ และระยะเวลำท ทกคนในชมชนไดท ำกำรทอผำ เปนกำรพฒนำตำมแบบประสบกำรณท ไปพบเจอ ตำมควำมตองกำรของลกคำ คดดดแปลงลำยหรอแบบบำง ตำมควำมคดของตนเอง ใหปรำชญชำวบำนไปศกษำดงำนผำทอของท อนเพอน ำมำพฒนำและปรบปรงผำทอใหดข น ปรำชญท ทอผำพนบำนทกคน มำประชมเพอแลกเปลยนควำมรเก ยวกบผำทอ ถำยทอดใหกน กำรตอยอดภมปญญำองคควำมร ตองมกำรจดตงเปนกลมผำทอพนบำน จดกำรฝกอบรมใหควำมรเก ยวกบเรองกำรทอผำใหกบปรำชญชำวบำน เปนกำรตอยอดภมปญญำ ผสมผสำนภมปญญำเทคโนโลยสมยใหม ผำทอพนบำนของชมชนมคณคำมำกทำงดำนจตใจ และทำงดำนเศรษฐกจ น ำมำใชในกำรเปนเครอ งนงหมในครอบครว สรำงรำยไดใหกบครอบครว ใชเวลำวำงใหเปนประโยชน กำรพฒนำศกยภำพของชมชน ในชมชนมภมปญญำทองถนคอเรองกำรทอผำพนบำน ซงเปนเอกลกษณในชมชน สวนรำชกำรเขำมำใหควำมชวยเหลอและดแล จะท ำใหกลมมศกยภำพทดไปปลกฝงเยำวชนในชมชนใหมจตใจรกในทองถนของตนเอง 3. กำรอนรกษและสบทอดหตถศลปผำพนเมองอนรกษไดโดยพจำรณำดำนตำงๆ ดงน (พงษศ ร นำคพงศ , 2536) ดำนบคลำกร กำรอนรกษดำนผถำยทอดวทยำกำรไดเหนคณคำในกำรถำยทอด สวนมำกคนไทยเรำจะรกลกหลำน ใครท มควำมรจกคนเคยมควำมเปนลกเปนหลำนกจะถำยทอดศลปะวทยำกำรให ฉะนนเรำจงตองยกยองศลปนไมใกลฝ งเหลำน สวนผรบกำรถำยทอดกควรจะมรำยไดเพยงพอแกกำรด ำรงชวต ดำนรปแบบและวส ดของงำนศลปหตถกรรม ท ำอยำงไรจะอนรกษศลปะฝมอดงเดมใหคงอย ในปจจบนมกำรใชดำยโทเร และใยไหมสงเครำะหก นมำก ถำอนรกษรปแบบดงเดมไวไดและในดำยเสนใย แมสธรรมชำตจะมกรรมวธท ผลตล ำบำกและสวยสดสสเคมไมได สเคมรำคำถกหำไดงำยแตสสนของผำพนเมองท เกดจำกสธรรมชำตจะใหควำมงำมไปอกแบบหนงจะมเสนหตรงท หำไดยำกนนเอง คณภำพของผลตผลหรอผลงำนและตลำด กำรผลตศลปหตถกรรมควรค ำนงถงคณภำพ ฉะนนคณภำพของผลผลตหรอผลงำนตองอยในควำมนยมของ กำรผลตวตถดบในประเทศไทยโดยเฉพำะฝำยและไหมใหมคณภำพด และมปรมำณเพยงพอกบควำมตองกำรภำยในประเทศ ควรจะมกำรสงเสรมใหมกำรลงทนและมกำรบรหำรอยำงเปนระบบ และเนนใหเหนคณคำของฝมอและเอกลกษณของทองถนอนเปนคณสมบตส ำคญย งของผำพนเมองพนบำนของไทย ดำนกำรสงเสรมใหเกดควำมนยมและรคณคำของผำท ผลตในประเทศ เพอเพมปรมำณกำรบรโภคในประเทศใหสงข น

ผลการวจย ภมหลงผใหขอมลทส าคญ จำกผลกำรวจย พบวำ ผใหขอมลท ส ำคญเปนเพศหญง จ ำนวน 20 คน คดเปนรอยละ 100.0 สวนใหญมอำยระหวำง 51-60 ป จ ำนวน 9 คน คดเปนรอยละ 45.0 รองลงมำอำยระหวำง 40-50 ป จ ำนวน 7 คน คดเปนรอยละ 35.0 รองลงมำมอำยระหวำง 61-70 ป จ ำนวน 4 คน คดเปนรอยละ 20.0 ประกอบอำชพเกษตรกรรม จ ำนวน 20 คน คดเปนรอยละ 100.0 ระดบกำรศกษำต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 20 คน คดเปนรอยละ 100.0 สวนใหญมรำยไดเฉลย /เด อนอยระหวำง 5,001-10,000 จ ำนวน 17 คน คดเปนรอยละ 85.0 รองลงมำมรำยไดเฉลย/เดอนอยในชวงสงกวำ 10,000

Page 76: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[76]

บำท ข นไป จ ำนวน 3 คน คดเปนรอยละ 15.0 มระยะเวลำท อยในชมชนมำกกวำ 30 ปข นไป จ ำนวน 20 คน คดเปนรอยละ 100.0 ดานการอนรกษ จำกผลกำรวจยพบวำ ชำวบำนหวยแคนใหลกหลำนสวมใสผำไหมไปงำนพธตำงๆสอนใหลกใหหลำนญำตพนองรวมกนเลยงไหมและทอผำไหม ถำยทอดควำมรท มอยใหแกลกหลำนและชำวบำนมควำมภมใจในภมป ญญำพนบำนในทองถนของตนเอง พฒนำลำยผำไหมใหมควำมทนสมยลำยของผำไหมมมำกกวำแตกอนและใชสยอมในกำรท ำลวดลำยผำไหมมำกข นเพมรำยละเอยดของลำยผำไหมใหมควำมละเอยดมำกข น แตกอนจะทอไวเพอใชเองปจจบนนทอไวเพอขำยดวยและมกำรเพมขนำดของผำใหมขนำดของผำท ใหญข น มกำรจดเจำหนำท ไปอบรมเพมพนควำมรสงเสรมใหมกำรยอมสธรรมชำต หนวยงำนรฐสนบสนนพนธไหมในรำคำท ถกสนบสนนเงนทนใหชำวบำนสนบสนนใหขำรำชกำรสวมใสผำไหม และมคำตอบแทนเพอถำยทอดวธกำรใหกบลกหลำน มกำรสรำงเดกรนใหมเพอสบทอดเปนปรำชญชำวบำน ใหรำงวลกบปรำชญทองถนท มผลงำนดเดน มกำรพำปรำชญชำวบำนไปศกษำดงำนชมชนอนใหปรำชญชำวบำนเขำรบกำรอบรม มกำรจดตงโครงกำรทอผำไหมสธรรมชำต หนวยงำนรฐสนบสนนเงนทนจดตงมำจำกเงนทนชวยเหลอเกษตรกรภยแลง เปนกำรใชเวลำวำงใหเกดประโยชน และเพมรำยไดใหแกครอบครว เปนภมปญญำท มมำนำนตงแตสมยโบรำณเปนวฒนธรรมท สบทอดกนมำตงแตสมยโบรำณมกำรปลกฝงปลกฝงจตส ำนกของคนรนใหมใหตระหนกเหนถงคณคำผำไหม กำรทอผำไหมเปนสงท มคำมำกกำรทอผำไหมมคณคำทำงดำนจตใจ มกำรดแลรกษำของใชเพอใหใชไดนำนซอมแซมของใชท ช ำรดเพอใหใชงำนไดเหมอนเดมเกบรกษำของใชใหดไมใหโดนแดดโดนฝนมกำรปรบปรงของใชใหทนสมยและใชอยำงระมดระวงเพอรกษำใหคงอยไดนำนท สด ดานการตอยอดองคความร จำกผลกำรวจยพบวำ กำรตอยอดองคควำมรไดมำจำกประสบกำรณไดควำมรจำกแมสลกโดยกำรบอกและสอนใหท ำ กำรถำยทอดควำมรจำกรนสรน จำกกำรอบรมทไดรบควำมรและท ำวธกำรทอผำไหม จำกญำตพนองบอกและสอนวธกำรทอผำไหมใหคนในหมบำนท สนใจอยำกเรยนรวธกำรทอผำไหม และระยะเวลำท อำศยอยในชมชนไดท ำกำรทอผำส ำรวจควำมตองกำรของลกคำ กำรคดดดแปลงลำยหรอแบบข นเอง ใหปรำชญชำวบำนไปศกษำดงำนท อนเพอน ำมำพฒนำและปรบปรง มกำรประชมปรกษำหำรอเพอแลกเปลยนควำมร ใหรำงวลแกปรำชญชำวบำนเพอ เปนขวญและก ำลงใจ จดตงกลมทอผำไหมข น มกำรจดกำรฝกอบรมใหควำมร พฒนำกำรทอใหมควำมหลำกหลำย เรยนรจำกวธกำรท ำและจำกประสบกำรณ สรำงกำรมสวนรวมของชมชนกำรยอมผำไหมดวยสธรรมชำต กำรใชเสนไหมทสำวดวยแรงงำนคนกบเครองจกรมำทอผำไหม กำรพฒนำเครองมอเครองใชท ม อย เด มใหมควำมท นสมยและใชว สดอปกรณท ท ำดวยไมท ท ำดวยพลำสตกและเหลก มกำรมดหมดวยฝมอและกำรทอผำไหมดวยเครองจกร น ำมำใชในกำรเปนเครองนงหมในครอบครว สรำงรำยไดใหกบครอบครวใชเวลำวำงใหเปนประโยชน ผลกดนผำไหมใหเปนสนคำมควำมนยม ชวยเหลอคนใหมงำนท ำ สวนรำชกำรเขำมำใหควำมชวยเหลอและดแล ปลกฝงเยำวชนในชมชนใหมจ ตใจรกในทองถนของตนเอง ผน ำกลมแสดงศกยภำพโดยกำรจดหำงบประมำณหรอทนมำชวยในกำรบรหำรงำน น ำควำมรควำมสำมรถของแตละคนมำแลกเปลยนเพอพฒนำ เขำรวมอบรมตำมโครงกำรตำงๆ เพอพฒนำควำมรน ำสนคำไปวำงขำยตำมงำนเทศกำลตำงๆ จดงำนแสดงสนคำผำทอในพนท จดกจกรรมท กระตนจดกำรประกวดผำทอโดยใหรำงวลเปนผลตอบแทน ประชำสมพนธผำนสอตำงๆ แนะน ำใหแกญำตพนองสนบสนนกำรใชผำไหม ดานการสบทอดหตถศลป จำกผลกำรวจยพบวำ ถำยทอดศลปะวทยำกำรใหแกคนท สนใจเชญชวนใหคนรนหลงหนมำทอผำไหม กำรอนรกษดำนวทยำกำรใหเหนคณคำของกำรถำยทอดมกำรถำยทอดวธกำรใหแกลกหลำนเพอสบทอดตอไป ผรบกำร

Page 77: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[77]

ถำยทอดไดรบศลปะดำนนเพอกำรสนทนำกำร กำรใชสธรรมชำตจะมกรรมวธท ผลตล ำบำกสวนสเคมรำคำถกหำไดงำยและตองมกำรส ำรวจควำมนยมของตลำดปจจบนตลำดมควำมนยมผำไหมลำยไหนสอะไรคณภำพของผำไหมทท ำออกมำมควำมหนำหรอบำง ผลผลตของผำไหมทผลตออกมำผำนกระบวนกำรข นตอนทครบถวน คณภำพของสท ใชสท ใชเปนสธรรมชำตหรอสเคมรวมถงคณภำพของลำยผำไหมผำท ทอออกมำมลำยท สวยงำมและคณภำพของขนำดของเนอผำมควำมหนำบำงมำกแคไหน กระบวนกำรข นตอนในกำรท ำครบทกข นตอนหรอไมวสดอปกรณท ใชในกำรทอผำไหมใชสเคมหรอสธรรมชำตในกำรยอมเสนไหม ชำวบำนมกำรปลกตนหมอนในพนท ของตวเองมกำรเลยงไหมและสำวไหมดวยแรงงำนของตวเอง กำรใชสธรรมชำตจะใชวสดจำกธรรมชำตท มอยในทองถน สวนกำรใชสเคมจะหำงำยและรำคำถกและไดสท สด แตกอนใชวสดจำกตนกลวยในกำรมดหมปจจบนนใชเชอกฟำงในกำรมดหมสงเสรมใหชำวบำนมกำรลงทนในกลมทอผำไหม สมำชกในกลมมกำรบรหำรงำนอยำงเปนระบบ เนนใหสมำชกเหนคณคำของฝมอในกำรทอผำไหม สงเสรมใหสมำชกเหนควำมส ำคญของกำรทอผำไหมใหสมำชกเหนเอกลกษณของทองถนอนเปนคณสมบตส ำคญย งของผำไหมมกำรโฆษณำประชำสมพนธจดนทรรศกำรเผยแพรใหควำมรในแนวท กอใหเก ดควำมชนชมและเชญชวนใหชำวบำนใสผำไหมสวมใสใหเปนเปนแบบอยำงและสรำงควำมหลำกหลำยของสนคำ สวนท

การอภปรายผลการวจย กำรศกษำวจยวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคน อ ำเภอกดรง จงหวดมหำสำรคำม เพอทรำบถงวธกำรอนรกษผำไหมมดหมของชำวบำนหวยแคนอ ำเภอกดรง จงหวดมหำสำรคำม โดยมงเนนศกษำในดำนกำรอนรกษ ดำนกำรตอยอดองคควำมร และดำนกำรสบทอดหตถศลป ซงผลกำรศกษำสำมำรถอธบำยไดดงน ดำนกำรอนรกษเพอรกษำใหคงอย ซงผลวจยพบวำ ชำวบำนหวยแคน มควำมภมใจในภมปญญำพนบำนในทองถนของตนเองในเรองผำไหมมดหม มกำรเพมรำยละเอยดของลำยผำไหมใหมควำมละเอยดมำกข น สงเสรมใหมกำรยอมสธรรมชำต มกำรสรำงเดกรนใหมเพอสบทอดกำรทอผำจนเปนปรำชญชำวบำน มกำรจดตงโครงกำรทอผำไหมสธรรมชำตโดยปลกฝงจตส ำนกของคนรนใหมใหตระหนกเหนถงคณคำของผำไหมดวยกำรใชผำไหมมดหมอยำงระมดระวงเพอรกษำใหคงอยไดนำนท สด หตถกรรมทองถน พนบำนพนเมองนน ถอไดวำเปนสงผลตพนฐำนของชว ตมำแตอดต และเปนสงของเครองใชท มควำมจ ำเปนในกำรด ำรงช ว ตตำมสภำพควำมเปนอยของแตละกลมชน สงเหลำนนจะผลตข นเพอสนองประโยชนใชสอยและสนองควำมเช อของบคคลในกลมชนเปนส ำค ญ และเนองจำกวฒนธรรมพนบำนนนมควำมส ำคญในทองถนคอ วฒนธรรมทองถน หรอวฒนธรรมพนบำนเปนวฒนธรรมท คนธรรมดำสำมญกลมหนงคดข นและปฏบตสบทอดกนมำท งน กเพอควำมเปนระเบยบในสงคม อกท งสำมำรถแสดงใหเห นถงพฤตกรรมควำมเจรญรงเรองหรอควำมกำวหนำของสงคมในอดตซงเปนฐำนเช อมโยงมำจนถงปจจบน (วบลย ลสวรรณ, 2532) กำรอนรกษเปรยบเสมอนกำรรกษำซงควำมร และควำมสำมำรถเปนกำรถำยทอดจำกรนหนงไปสอกรนหนง โดยกำรปลกจตส ำนกใหทกคนตระหนกถงคณคำแกนสำระและควำมส ำคญ สงเสรมสนบสนนอนรกษภมปญญำท เปนเอกลกษณของทองถน รวมท งสนบสนนใหมวธกำรถำยทอดงำนหตถกรรมบำงประเภท จำกระบบวธ กำรสอนแบบดงเดมท เปนกำรสอนจำกชำงฝมอรนแมสรนลกและหลำนตำมล ำดบ ปจจบนมวธกำรฝกฝนและจดจ ำดวยตนเองโดยใชคอมพวเตอร (กรมสงเสรมอตสำหกรรม, 2537) ซงสะดวกในกำรฝกทอ ไมตองจดจ ำ และสอนไดครำวละหลำยๆ คน ฝกปฏบตลงมอท ำ และแนะน ำควบคกนจนกระท งเกดควำมช ำนำญ (ประพมพพรรณ วรฉตร, 2552) ดำนกำรตอยอดองคควำมร ซงผลวจยพบวำ มกำรถำยทอดควำมรจำกรนสรนพฒนำกำรคดดดแปลงลำยผำหรอออกแบบลำยผำข นมำเอง พฒนำวธกำรทอใหมควำมหลำกหลำยไดแกกำรมดหมดวยฝมอและกำรทอผำไหมดวยเครองจกรมกำรผลกดนผำไหมใหเปนสนคำท ไดรบควำมนยม ปลกฝงเยำวชนในชมชนใหมจ ตใจรกในทองถนของตนเองโดยกำรจดงำนแสดงสนคำผำทอในพนท กำรทอผำไหมมดหมเปนกจกรรมหนงท โครงกำรสงเสรมศ ลปำชพม

Page 78: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[78]

สวนเขำมำชวยสงเสรมหตถกรรมกำรทอผำไหมของภำคอสสำนใหเปนอำชพเสรมท ท ำรำยไดดจนกลำยเปนอำชพเสรมถำวรและบำงแหงกลำยเปนอำชพส ำคญ ลวดลำยตำงๆ ของผำไหมมดหมกเชน ลำยดอกไม ลำยไกอ ลำยฟองน ำ ลำยสงหค ลำยไกค ลำยหมำกจบ ลำยขำวหลำมตด ลำยเครอเถำ ลำยโคมเจด ลำยตนสนเชงลำยเอย ลำยดอกแกวเชงลำยเอย เปนตน อยำงไรกด ในปจจบน สมเดจพระนำงเจำฯ พระบรมรำชนนำถทรงใหรวบรวมผำไหมมดหมท มลำยงดงำมไว ท งทรงใหจดตงเปนพพธภณฑผำไหมมดหมของมลนธศนยศลปำชพฯ ในพระท นงอภเษกดสต ณ พระรำชวงดสต (นต กสโกศล, 2541) ดำนกำรสบทอดหตถศลป ซงผลวจยพบวำ ถำยทอดวธกำรทอผำไหมใหแกลกหลำนเพอสบทอดตอไป ผลผลตของผำไหมทผลตออกมำผำนกระบวนกำรข นตอนทครบถวน คณภำพของลำยผำไหมผำท ทอออกมำมลำยท สวยงำม ชำวบำนมกำรเลยงไหมและสำวไหมดวยแรงงำนของตวเองจนเปนเอกลกษณของทองถนซงเปนคณสมบตท ส ำคญย งของผำไหมมดหมบำนหวยแคน จำกบนทกและจดหมำยเหตตำงๆ แสดงวำมนษยสำมรถผลตผำชนดตำงๆ มำนำนแลว ศลปะกำรทอผำและกำรผลตผำพฒนำมำเรอยจนถงยคท คนไทยรวมตวกนเปนอำณำจกรตำงๆ ตงแตอำณำจกรลำนนำจนกระท งสมยรตนโกสนทร จำกขอมลเช อกนวำ ในอำณำจกรลำนนำไทยมกำรทอผำข นใช ท งเพอใชสอยกนในครอบครว (สมณฑำ พรหมบญ, 2544) กำรทอผำพนเมองในอดตมประวตอนยำวนำนคกบประวต ของกลมชำตพนธท อพยพจำกประเทศเพอนบำน ผหญงของกลมชำตพนธเหลำนจะทอผำพนเมองเพอใชสอยในกลมของตนเองลกษณะของผำทอเหลำนจะทอผำพนเมองเพอใชสอยในกลมของตนเอง เชน ผำไหมมดหมของชำวสวยและขะแม (เขมร) มกจะมสขรมโทนสน ำตำลแก สเมดมะขำว เปนตน กลมชนดงกลำวนมกจะถกเรยกช อตำมถนท มำ หรอชำตพนธของตน (รชฎำ สขแสงสวรรณ, 2547)

ขอเสนอแนะ 1. ควรแกกำรอนรกษวธกำรเลยงไหมและวธกำรทอผำไหมไวเพอใหลกหลำนไดสบตอเปนผลตภณฑท ม คณคำของชมชน 2. ควรใหหนวยงำนภำครฐผลกดนสนคำใหสนคำมช อเสยงและเปนท ยอมรบ 3. ควรจดหำสถำนทจ ำหนำยผลตภณฑ OTOP ของดประจ ำอ ำเภอเพอสงเสรมอำชพรำยไดมท วำงจ ำหนำยสนคำ 4. ควรจดท ำสถำนทถำยทอดควำมรกำรทอผำไหมใหแกเยำวชนและประชำชนผมควำมสนใจ และใหมกำรอนรกษลำยกำรทอผำไหมแบบดงเดม 5. ควรจดท ำบรรจภณฑเพอใหมควำมแตกตำงและเพอเปนกำรเพมมลคำของสนคำ 6. หนวยงำนภำครฐควรมสวนรวมในกำรตรวจสอบคณภำพของผำไหมและวสดบรรจภณฑเพอใหสนคำไดมำแตรฐำน 7. ควรมสถำนทโดยเฉพำะในกำรทอผำไหมของกลมทอผำไหมของชำวบำนเพอจะไดเปนสถำนทท ใชในกำรทอผำโดยเฉพำะของกลม

เอกสารอางอง ธรพนธ จนทรเจรญ. 2547. มดหมมดใจ สายใยวฒนธรรม เขมร ลาว ไทย. กรงเทพฯ: มลนธ เจมส เอช ดบเบ ลย

ทอมปสน.

Page 79: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[79]

นต กสโศล. 2541. การพฒนาอตสาหกรรมไหมไทยในภาคอสาน รชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2544-2545). กรงเทพฯ: มหำวทยำลยธรรมศำสตร.

ปภสนนท อนเมอง. 2556. วธการอนรกษผาหมขดของชมชนบานนาขา ต.นาขา อ.เมอง จ.อดรธาน. กำรศกษำอสระ รฐปศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน, มหำวทยำลยขอนแกน.

ประพมพพรรณ วรฉตร. 2552. การอนรกษภมปญาการทอผาไหมสาเกต: กรณศกษากลมทอผาไหมบานหวายหลม ต าบลมะบา กงอ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด. วทยำนพนธ ศลปศำสตรมหำบณฑต แขนงวชำไทยคดศกษำ, มหำวทยำลยสโขทยธรรมำธรำช.

พระมหำวรยทธ ประสำทนอก. 2551. การอนรกษและการสบทอดภมปญญาการผลตบาตรของชมชนบานบาตรเพอการพฒนาเศรษฐกจชมชน. วทยำนพนธ ศ ลปศำสตรมหำบณฑต สำขำว ชำว ฒนธรรมศำสตร , มหำวทยำลยมหำสำรคำม;

รชฎำ สขแสงสวรรณ. 2547. ผาไทคง ไทเวยง. กรงเทพฯ: ส ำนกพมพภมปญญำ. วบลย ลสวรรณ. 2530. ผาไทย: พฒนาการทางอตสาหกรรมและสงคม. กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตง กรฟ. สมณฑำ พรหมบญ. 2544. ศลปวฒนธรรม ศลปกรรม และศลปาชพ. กรงเทพฯ: พฒนำคณภำพวขำกำร จ ำกด. องคกำรบรกำรสวนต ำบลหนองแวง. 2557. แผนพฒนา 3 ป (พ.ศ.2558-2560). มหำสำรคำม: องคกำรบรกำรสวน

ต ำบลหนองแวง.

Page 80: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[80]

ศกยภาพอาสาสมครกภยจงหวดขอนแกน ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน

Potential of Khon Kaen Province Volunteer Rescue Workers, Nai Mueang, Mueang, Khon Kaen

ดำบต ำรวจ นวฒน สลำโท*

Police Senior Sergeant Major Niwat Seelatho

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงคเพอศกษำ ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน และน ำขอคนพบทไดจำกกำรศกษำก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำศกยภำพอำสำสมครกภยเพอใหเกดกำรประสทธภำพในกำรปฏบตงำนอยำงย งยนตอไป ใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ โดยกำรสมภำษณเช งลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ 20 รำย ไดแก ประธำนมลนธขอนแกนสำมคคอทศ ประธำนมลนธจตกศล ประธำนกภยต ำรวจทำงหลวง รองประธำนและกรรมกำรมลนธอำสำสมครกภย โดยกำรเกบรวบรวมขอมลท ไดจำกกำรสมภำษณเชงลกแลวท ำกำรจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำผปฏบตงำนอำสำสมครกภยตองผำนกำรทดสอบสมรรถภำพรำงกำย กำรเพมควำมสำมำรถดำนรำงกำยข นอยกบกำรฝกฝนโดยเนนย ำใหมกำรออกก ำลงกำยเพอเปนกำรเสรมสรำงสมรรถภำพทด อำสำสมครกภ ยตองมควำมรเบ องตนในภำรกจท ไดร บมอบหมำย ศนยกภยมเจำหนำท อยปฏบตหนำท ตลอด 24 ชวโมง อำสำสมครกภยตองรจกตนเองซงเปนรำกฐำนของกำรเช อมนในตนเอง กำรเสยสละของเจำหนำท กภยเปนอกหนงพนฐำนของจตใจท ดงำมรจกกำรใหมำกกวำกำรรบกำรชวยเหลอผไดรบบำดเจบใหรอดชวตคอก ำลงใจในกำรปฏบตหนำท ไดเปนอยำงด ควำมเครยดควำมกงวลสงผลใหกำรปฏบตงำนไมรำบรน อำสำสมครกภยมกำรเคำรพควำมคดเหนของผอนถอเปนสงส ำคญ อำสำสมครกภยจะตองมกำรประเมนสถำนกำรณ มกำรถำยทอดควำมรจำกประสบกำรณของอำสำสมครผช ำนำญงำน มกำรจดเตรยมอปกรณเครองมอใหมควำมพรอมอยตลอดเวลำ มทมปรกษำเมอเกดปญหำและอปสรรค อปกรณกภยท ดมคณภำพผใชจะเกดควำมมนใจและตองค ำนงถงควำมปลอดภยทกครงท ใช อำสำสมครกภยตองไดรบกำรฝกฝนกำรใชเครองมอชวยเหลอ ประสบกำรณชวยใหสำมำรถใชอปกรณและเครองมอไดอยำงคลองแคลว เมอเสรจสนภำรกจเครองมอ ตองไดร บกำรเกบรกษำอยำงถกวธ ค าส าคญ:ศกยภำพ, อำสำสมครกภย

* นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน มหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail:niwatseelatho@ outlook.com

Page 81: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[81]

Abstract The research's objective is to study the potential of the Khaon Kaen Province volunteer rescue workers, Nai Mueang, Mueang, Khon Kaen and to elaborate the findings into the guideline for the sustainable development of the volunteer rescue workers in order to achieve efficiency. Employing the qualitative research method, the researcher conducted an in-depth interview from 20 key informants comprising the Chairman of the Khon Kaen Samacchi Uthit Foundation, the Chairman of the Jit Kusol Foundation, the Chairman of the Highway Police Rescue, and the Vice Chairman along with the committee of the volunteer rescue foundation. After gaining information from the in-depth interview, the data were classified for further analyzing and synthesizing using the expressive methods. It is found that the volunteer rescue workers need to pass the physical test. To increase the physical ability, it depends on training in which exe rcising is emphasized on in order to build up excellent potential. The volunteers need to have the basic knowledge in their appointed tasks. The rescue center meanwhile is occupied by staff for 24 hours. One of the solid foundation in believing in oneself is that these rescue workers need to know themselves. Their sacrifice is also one of the basis of having a good mind of a giver rather than the receiver. These workers' sprit is reinforced when they are able to help the injured to survive. Stress and concern, however, can affect the efficiency of their performance. The volunteer rescue workers respect other people's opinions. They are also required to estimate the situation and pass on knowledge from the expert volunteers' experience. Their equipments must always be ready and the consulting team is always available when there are problems or obstacles. Efficient rescue equipments can boost users' confidence. They however are required to focus on safety every time they use the tools as well as undergoing trainings on how to use these rescue equipments. Experience will enhance their skills in using these tools. After each usage, the equipments must be kept in the right way. Keywords: Potential, Volunteer Rescue Workers

บทน า

อำสำสมครกภยจงหวดขอนแกนต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน เกดจำกควำมขำดแคลนของบคคลำกรทำงกำรแพทยไมเพยงพอตอควำมตองกำรของประชำชนในสมยนนท เพมจ ำนวนประชำกรอยำงรวดเรวในจงหวดขอนแกน ซงเมอกอนมโรงพยำบำลนอยมำก แตอบตเหตตำงๆกบมจ ำนวนเพมมำกข นจงตองหำวธแกไขเพอใหเขำถงและทนตอเหตกำรณ อำสำสมครกภย คอ ค ำท ใชเรยกกลมคนผท มควำมเสยสละท งกำยและใจรวมท งทรพยสนเงนทอง เพออทศใหแกสงคมและเพอนมนษยรวมโลก โดยไมค ำนงถง ชนชน วรรณะเช อชำต หรอวำศำสนำ และเปนผซงยอมเสยสละเวลำสวนตวเพอประโยชนสวนรวมชวยเหลอสงคม ทกคนมจดประสงคเดยวกนคอตองกำรชวยเหลอ ผซงก ำลงประสบปญหำไมวำทำงใดทำงหนงใหพนจำกวกฤตอนตรำยนนๆไปไดดวยด (เกศน สรำษฤทธชย, 2546: 20) อำสำสมครกภยจงหวดขอนแกนจงไดเกดข นโดยคหบดชำวขอนแกน 5 ทำน คอ 1. ซงพว แซกวย 2. นำยกมยง แซเซยว 3. นำยหลยง แซโคว 4. นำยเจยหยมเง ยม และ 5. นำย บงเพยว แซเลำ เรมแรกตงอยภำยในมลนธ จ ตกศลขอนแกนเลขท 35593 ถนนหลงเมอง ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน เมอประมำณป 2513 ไดมำซอท ด น

Page 82: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[82]

บรเวณถนนรอบเมองตดกบถนนชทำขอนเพอสรำงเปนท ท ำกำรถำวรของมลนธและไดจดทะเบยนเปน มลนธขอนแกนสำมคคอทศ เมอวนท 19 มนำคม 2516 โดยประธำนมลนธคนแรก คอ นำยสมชำย ย มศร ปจจบนท ท ำกำรมลนธต งอยเลขท 179/1 ถนนรอบเมอง ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน มเนอท 3 ไร 1 งำน 38 ตำรำงวำ กำรกอตงกภยเรมจำกกำรเปดรบสมครประชำชนทวไปเพอเขำมำเปนอำสำสมครกภยโดยไมจ ำกดเพศสวนอำยนนรบตงแต 15 ปข นไปโดยจะมกภยท กนเงนเดอนมลนธประมำณ 7-8 คนเรยกคนเหลำนวำพนกงำนกภยโดยจะสบเปลยนหมนเว ยนเขำเวรกนตลอดเปนกภยประจ ำศนย ในสวนอำสำสมครกภยนนไดจำกกำรเปดรบสมครคนเหลำนไมมเงนเด อนแตมำท ำดวยจตอำสำเพอท ำบญกศลหลงจำกวำงจำกงำนหรอบำงคนกยงเรยนอยซงมหลำกหลำยอำชพแตกตำงกนไปแรกๆกำรกภยกท ำไปตำมอรรถภำพตำมควำมเขำใจของแตละบคคลขำดควำมรในดำนตำงอยมำกไมวำจะเปนดำนปฐมพยำบำลหรอกำรใชเครองมอในกำรชวยชวตตลอดจนอปกรณเครองมอ ตำงๆท ใชผดๆถกเกดปญหำข นมำกมำยในกำรชวยเหลอในดำนตำงๆวนเวลำผำนไปไดเกดกำรพฒนำเพอหำขอบกพรองในกำรปฏบตหนำโดยมกำรสงอำสำสมครเหลำนไปฝกอบรมในดำนตำงๆ(ปำรชำต แสงพำนช, 2549: 22)

วตถประสงคของการวจย เพอศกษำ ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน

วธการวจย กำรศกษำวจยเรอง ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหว ดขอนแกน ผวจยมงเนนถงศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน โดยผว จ ยใชระเบยบวธ ว จ ยเช งคณภำพ (Qualitative Research) ศกษำภำคสนำม (Field Study) กำรศกษำเช งคณภำพ (Qualitative Research) ใชแนวค ำถำมเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมลจำกผใหขอมลท ส ำคญ โดยใชวธกำรสมภำษณแบบเจำะลก (IN-Depth Interview) จำกผใหขอมลท ส ำคญ (Key-informant) ท อยภำยในขอบเขตกำรศกษำ คอ ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกนต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน

การทบทวนวรรณกรรม กำรวจยเรอง ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน เอกสำรและงำนวจยท เก ยวของ ดงตอไปน ศกยภำพ หมำยถง ภำวะแฝง พลงควำมสำมำรถท มอยในบคคล อ ำนำจหรอคณสมบตท แฝงอยในสงตำง ๆอำจท ำใหพฒนำหรอใหปรำกฏเปนสงท ประจกษได (สนต ปำนนอย และคณะ, 2550) ศกยภำพของตนเอง คอควำมสำมำรถท อยภำยในตวเองซงถำมกำรพฒนำใหด และน ำมำใชอยำงถกตองเหมำะสมยอมกอใหเกดประโยชนตอสงคม ตนเองและประเทศได กำรสรำงเสรมควำมสำมำรถท มอยในตนเองใหมมำกข นหรอกำรพฒนำควำมสำมำรถซงถำบคลใดมกำรสรำงศกยภำพของตนเองอยเสมอยอมสงผลใหบคคลนนสำมำรถประกอบกจกรรมนนไดอยำงมประสทธภำพมำกย งข น ศกยภำพทำงดำนรำงกำย คอกำรสรำงเสรมศกยภำพของตนเองโดยกำรใชพฒนำตนเองใหมรำงกำยแขงแรง เพอมสมรรถภำพทำงกำยท ด รบประทำนอำหำรอยำงถกตองครบทง 5 หม ท มคณคำและสะอำดเมอสขภำพรำงกำยของเรำแขงแรงแลวยอมสงผลท ำใหศกยภำพในกำรปฏบตงำนของเรำในแตละครงมประสทธภำพ

Page 83: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[83]

ดานรางกาย กำรท จะเปนอำสำสมครกภยไดนนสวนหนงท ส ำคญกคอรำงกำย ถำรำงกำยไมแขงแรงหรอไมมสภำพสมบรณกจะเปนอปสรรคหรอเกดปญหำในกำรปฏบตงำน ในกำรปฏบตหนำท แลวสวนมำกกตองใชก ำลง ฉะนนจงตองดแลรำงกำยใหดใหพรอมอยเสมอ กำรออกก ำลงกำย กำรรบประทำนอำหำรใหถกหลกโภชนำกำรกำรพกผอนและนอนหลบใหเพยงพอกบควำมตองกำรของรำงกำยพฒนำควำมอดทนและควำมตำนทำนใหกบรำงกำย ดานจตใจ เนองจำกงำนอำสำสมครกภย เปนงำนท คนท มจตอำสำรวมกลมกนมำเพอชวยเหลอสงคม เมอมกำรออกปฏบตหนำท อำจมกำรขดแยงกนบำง ท งท ต งใจและไมตงใจ ซงเปนธรรมดำ ดงนนเรำควรรจกควบคมอำรมณของตวเองกชวยใหมสขภำพจตด ควำมคดโปรงใส ท ำอะไรกดจะสบำยๆกวำคนอน กำรปฏบตหนำท กจะส ำเรจลลวงผำนไปไดดวยด แตท นำสนใจกคอผลจำกกำรวจยท ช ใหเหนวำคนมองโลกในแงดยงมแนวโนมวำจะมอำยย นยำวกวำคนอนไดดวย ดานสตปญญา กำรคดพจำรณำไตรตรองอยำงละเอยดรอบคอบดวยเหตและผลในกำรปฏบต งำนและกำรพจำรณำนนถำท ำควำมเขำใจแลวจะชวยเพมท กษะในกำรคด และเปนกำรยกระดบ ควำมสำมำรถในดำนสตปญญำ รวมท งยกระดบจตของผท พจำรณำใหสงข น ดานอปกรณและเครองมอ กำรออกปฏบตงำนแตละครงอปกรณและเครองมอตองมกำรเตรยมพรอมใชงำนอยเสมอกำรตรวจสอบคณภำพของเครองมอหรออปกรณกอนกำรใชงำนและหลงกำรใชงำนเพอเปนกำรดแลเพมอำยกำรใชงำนของเครองมอหรออปกรณใหสำมำรถท ำงำนไดอยำงเตมท กำรบ ำรงรกษำท งกอนและหลงใชงำน เพอ รและเขำใจประสทธภำพในกำรใชงำนอยำงถกตอง ท ส ำคญอกหลำยอยำงท ตองอำศยควำมรควำมสำมำรถรวมถงกำรขวนขวำยหำควำมรในกำรใชอปกรณและเครองมอและฝกฝนใชงำนจนเกดควำมช ำนำญในกำรใชเครองมอ

ผลการวจย

ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหว ดขอนแกน ผว จ ยมขอคนพบเกยวกบศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ตวอยำงสวนใหญเปนเพศชำย จ ำนวน 18 คดเปนรอยละ 90.0 เพศหญง 2 คน คดเปนรอยละ10.0 สวนใหญมอำยระหวำง 15-60 จ ำนวน 17 คน คดเปนรอยละ 85.0 รองลงมำมอำยระหวำง 61-70 คน จ ำนวน 3 คน คดเปนรอยละ15.0 และโดยมำกกำรศกษำในระดบต ำกวำ ม .3-ปวส .จ ำนวน 11 คน คดเปนรอยละ 55.0 รองลงมำมกำรศกษำในระดบปรญญำตรจ ำนวน 9 คน คดเปนรอยละ 45.0 สวนใหญมรำยไดเฉลยตอเดอนระหวำง 3,000-5,000 บำท จ ำนวน 12 คน คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมำมรำยไดเฉลยตอเดอนระหวำง 5,1000-สงกวำ10,000 บำทข นไป จ ำนวน 8 คน คดเปนรอยละ 40.0 และผใหขอมลท ส ำคญสวนใหญมระยะเวลำท อยในมลนธระหวำง1-10 ป จ ำนวน 13 คน คดเปนรอยละ 65.0 และ11-20 ป ค ดเปนรอยละ 35.0 ในดำนตำงๆตำมวตถประสงคของกำรวจย ดงตอไปน ดานรางกาย มขอคนพบดงนในกำรปฏบตหนำท แลวสวนมำกกตองใชก ำลง กำรเปนอำสำสมครกภยตองยกตองแบกตองหำมอยตลอดเวลำ ข นอยกบกำรฝกฝนเหมอนกนฝกใหช ำนำญฝกใหคลองแคลว ผปฏบตงำนตองผำนกำรทดสอบสมรรถภำพรำงกำย สำมำรถปฏบตงำนในเวลำกลำงคนได กำรรบประทำนอำหำรท ม ประโยชน มก ำหนดระยะเวลำในกำรปฏบตหนำท เพอใหรำงกำยสำมำรถปฏบตงำนไดอยำงมประสทธภำพ กำรออกก ำลงกำยเปนประจ ำ กำรสรำงสภำพแวดลอมใหนำอยถกสขลกษณะ กำรเพมควำมสำมำรถดำนรำงกำยข นอยกบกำรฝกฝน อำสำสมครตองมควำมรเบองตนในภำรกจท ไดรบมอบหมำย มกำรฝกอบรมเพมควำมรใหอำสำสมครอยำงตอเนอง มควำมรควำมช ำนำญมผลตอกำรปฏบตหนำท ประสบกำรณเปนสงท ดในกำรเรยนร กำรปฏบตหนำท โดยไมมควำมรเปนควำมเสยงท จะเพมอนตรำยใหกบชวตผประสบภยได มกำรทดสอบสมรรถภำพรำงกำย เนนย ำใหมกำรออกก ำลงกำยเพอเปนกำรเสรมสรำงสมรรถภำพทด มกำรตรวจสขภำพประจ ำป สำมำรถปฏบตหนำท ชวงเวลำกลำงคนได กำรพกผอนท เพยงพอ

Page 84: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[84]

เปนสวนส ำคญท จะเพมประสทธภำพกำรท ำงำน สถำนทท ำงำนมพนท ใชสอยเพยงพอในกำรปฏบตหนำท มเครองมออปกรณกำรท ำงำนท เพยงพอ มระบบกำรรกษำควำมปลอดภยในหนวยงำน มเจำหนำท อยปฏบต หนำท ตลอด 24 ชวโมง มระบบกำรสอสำรท สำมำรถตดตอไดอยำงรวดเรว ดานจตใจ มขอคนพบดงนเจำหนำท ผปฏบตงำนมภำวะในกำรควบคมอำรมณ กำรรจกตนเองเปนรำกฐำนของกำรเช อมนในตนเอง กำรควบคมอำรมณเปนสงส ำค ญ เจำหนำท ผปฏบต หนำท ม จ ตใจท เปนจตอำสำ ใหควำมส ำคญกบชวตผประสบภยทกชวตเทำเทยมกน กำรเสยสละของเจำหนำท กภยเปนอกหนงพนฐำนของจตใจท ด งำม เจำหนำท กภยมควำมสขเมอไดชวยเหลอผอน เปนงำนท ตองใชควำมอดทนและไมมคำตอบแทน ผบงคบบญชำคอก ำลงใจท ส ำคญในกำรปฏบตหนำท กำรชวยเหลอผไดรบบำดเจบใหรอดชวตคอก ำลงใจในกำรปฏบต หนำท ไดเปนอยำงด เจำหนำท ผปฏบตไดรบควำมคมครองมประกนชวต ก ำลงใจจำกครอบครวและประชำชนสำมำรถสรำงผลงำนทดมคณภำพ ไดรบสนน ำใจจำกผรองขอควำมชวยเหลอบำงในบำงครง ควำมเครยดควำมกงวลสงผลใหกำรปฏ บต งำนไมรำบรน กำรปฏบตภำรกจไมสำมำรถท ำตำมใจของใครบำงคน หลกเลยงกำรกระทบกระท งก บเพอนรวมงำน ตองรจกขมใจตนเอง ไมสำมำรถท ำตำมใจตวเองในบำงเรอง รจกกำรใหมำกกวำกำรรบ มควำมเอ อ เฟอเผอแผในกำรท ำงำนกบคนอนจะท ำงำนอยำงมควำมสข กำรรจกเอำใจเขำมำใสใจเรำ แสดงตอผอนเหมอนท ตองกำรใหผอนแสดงตอเรำ ชวยเหลอเพอนรวมงำนเมอไดรบควำมเดอนรอน ดานสตปญญา มขอคนพบ ดงน กำรท ำงำนในเรองตำงๆ จะตองยอมรบฟงควำมคดเหนของผอน กำรเคำรพควำมคดเหนของผอนถอเปนสงส ำคญ ท ประชมเปนสถำนท ท ท ำใหคนยอมรบฟงควำมคดเห นของผอนเคำรพกำรตดสนใจของผบงคบบญชำ ยอมรบควำมคดเหนท แตกตำง กำรคดคอกำรถำยเทและประสำนขอมลควำมรท เกดข นในกำรท ำงำน กำรตดสนใจท ปรำศจำกควำมคดไตรตรองอำจมควำมผดพลำดไดสง อำสำสมครกภยจะตองมกำรประเมนสถำนกำรณ ประสบกำรณมผลท ำใหคดวเครำะหไตรตรองไดด กำรปฏบตหนำท ตองใชควำมรอบคอบ ระมดระว ง อำสำสมครมสทธไดรบกำรเขำรบกำรฝกอบรมหลกสตรตำงๆ ของหนวย ควำมรและท กษะตำงๆ เก ดจำกกำรออกปฏบตภำรกจ มกำรซอมแผนเผชญเหต มกำรถำยทอดควำมรจำกประสบกำรณของอำสำสมครผช ำนำญงำน มกำรใหควำมรถงวธกำรปฏบตงำนท งทำงภำคทฤษฎและปฏบต เร องควำมกระตอรอ รนในกำรท ำงำนเมอไดร บแจงเหต อำสำสมครกภยจะออกปฏบตหนำท ดวยควำมรวดเรว เมอถงท เกดเหตตองเขำชวยเหลอ ผประสบเหตทนท อำสำสมครตองตดตำมขำวสำรและเหตกำรณตำงๆ กำรเปลยนเวร กำรเขำจดกอนเวลำปฏบตหนำท จดเตรยมอปกรณ เครอ งมอ ใหมควำมพรอมอยตลอดเวลำเรอง กำรหำทำงแกปญหำและอปสรรคตำงๆท เกดข นดวยสตป ญญำของตนเองระดมควำมคดในกำรแกปญหำเมอเกดภำวะฉกเฉน ตองมสตเปนท ต ง มทมปรกษำเมอ เก ดป ญหำและอปสรรค ตองใชปฏภำณไหวพรบในกำรแกไขปญหำผบงคบบญชำตองลงมำชวยแกปญหำ ดานอปกรณและเครองมอ มขอคนพบ ดงน อปกรณท ด มมคณภำพมกมรำคำแพง เครองชวยเหลอผประสบภยมไมเพยงพอ อปกรณดมคณภำพผใชจะเกดควำมมนใจ คณภำพของอปกรณท ดมอำยกำรใชงำนท ยำวนำน จดหำอปกรณท มคณภำพในกำรใชงำนกภยแตละครง อปกรณบำงอยำงตองผำนกำรอบรมกำรใชงำนอปกรณและเครองมอ ค ำนงถงควำมปลอดภยทกครงท ใช ในกำรใชงำนควรรจกอปกรณนนเปนอยำงด ตองมควำมรควำมเขำใจในอปกรณนน อปกรณแตละอยำงมหนำท แตกตำงกนออกไป อำสำสมครผปฏบตมควำมรในกำรใชเครอ งมอชวยเหลอผประสบภย ใชอปกรณใหถกลกษณะงำน กำรจดเตรยมอปกรณใหเปนระเบยบ เรยบรอย จะท ำใหกำรปฏ บต งำนรวดเรวข น อำสำสมครไดรบกำรฝกฝนกำรใชเครองมอชวยเหลอ ศกษำหำควำมรเก ยวกบเครองมอนนๆ กอนใชงำน ผใชเครองมอชวยเหลอผประสบภยตองผำนกำรฝกอบรมกำรใชงำนเทำนน กำรศกษำวธ ใชงำน จะชวยบ ำรงรกษำเครองมอและอปกรณตำงๆ ฝกฝนบอยๆ จะเกดควำมช ำนำญ ประสบกำรณชวยใหสำมำรถใชอปกรณและเครองมอไดอยำงคลองแคลว จดเจำหนำท ผช ำนำญประจ ำชดอปกรณแตละชนด เมอเสรจสนภำรกจเครองมอ ตองไดร บกำรเกบรกษำอยำงถกวธ ตองมกำรตรวจเชคท ำควำมสะอำดอปกรณและเครองมอ เครองมอชวยเหลอ ตองมควำมสะอำด ปลอดภย ควรจดหมวดหมสงของใหชดเจน อปกรณและเครองมอควรใชไดทนทเพอทนตอเหตกำรณ

Page 85: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[85]

จำกขอคนพบทไดจำกกำรวจยครงนดงกลำวขำงตน สำมำรถอธบำยถงศ กยภำพอำสำสมครกภ ยจงหว ดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมองจงหวดขอนแกน ในดำนรำงกำย ดำนจตใจ ดำนสตปญญำ และดำนอปกรณและเครองมอเพอเปนแนวทำงในกำรพฒนำศกยภำพของอำสำสมครกภยขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหว ดขอนแกน ใหเกดควำมย งยนตอไป

สรปและการอภปรายผลการวจย จำกกำรศกษำศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน ผลกำรศกษำตำมกรอบแนวคดท ผวจยไดก ำหนดกรอบแนวคดในกำรวจยไว 4 ดำน ไดแก ดำนรำงกำย ดำนจตใจ ดำนสตปญญำ ดำนเครองมอและอปกรณ ซงผลกำรวจยสำมำรถตอบวตถประสงคท ตองกำรทรำบ ศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน เพอสำมำรถน ำขอมลท ไดจำกกำรศกษำ ไปก ำหนดแนวทำงในกำรพฒนำศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ใหเกดประสทธภำพกำรท ำงำนอยำงย งยน ซงสำมำรถสรปผลกำรศกษำไดดงน ผปฏบตงำนอำสำสมครกภยตองผำนกำรทดสอบสมรรถภำพรำงกำย กำรเพมควำมสำมำรถดำนรำงกำยข นอยกบกำรฝกฝน โดยเนนย ำใหมกำรออกก ำลงกำยเพอเปนกำรเสรมสรำงสมรรถภำพทด อำสำสมครกภยควรตองมควำมรเบองตนในภำรกจท ไดรบมอบหมำย ศนยกภยมเจำหนำท อยปฏบตหนำท ตลอด 24 ชวโมง อำสำสมครกภยตองรจกตนเอง ซงเปนรำกฐำนของกำรเช อมนในตนเอง และกำรเสยสละของเจำหนำท กภย เปนอกหนงพนฐำนของจตใจท ดงำม รจกกำรใหมำกกวำกำรรบ กำรชวยเหลอผไดรบบำดเจบใหรอดชวต คอก ำลงใจในกำรปฏบตหนำท ไดเปนอยำงด ควำมเครยดควำมกงวล สงผลใหกำรปฏบตงำนไมรำบรน อำสำสมครกภยมกำรเคำรพควำมคดเหนของผอน ถอเปนสงส ำคญ อำสำสมครกภยจะตองมกำรประเมนสถำนกำรณ มกำรถำยทอดควำมรตำงๆจำกประสบกำรณของอำสำสมครผช ำนำญงำน และมกำรจดเตรยมอปกรณเครอ งมอ ใหมควำมพรอมอยตลอดเวลำ มทมปรกษำเมอเวลำเกดปญหำและอปสรรคแตควรเปนผมอำชพหรอมควำมรโดยตรงในกำรแกปญหำนนๆ อปกรณกภยท ดควรมคณภำพผใชจะเกดควำมมนใจและตองค ำนงถงควำมปลอดภยทกครงท ใช ท งนอำสำสมครกภยตองมควำมรไดรบกำรอบรมฝกฝนกำรใชเครองมอชวยเหลอ ประสบกำรณชวยใหสำมำรถใชอปกรณและเครองมอไดอยำงคลองแคลว เมอเสรจสนภำรกจเครองมอตองไดรบกำรเกบรกษำอยำงถกวธ ขอเสนอแนะจำกกำรศกยภำพอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหว ดขอนแกน มขอเสนอแนะดงน 1. ควรมสวสดกำรใหกบอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกนโดยภำครฐ 2. อยำกใหมกำรสนบสนนเครองมอและอปกรณอยำงจรงจงจำกหนวยงำนทรบผดชอบ 3. ในกำรฝกอบรมหลกสตรตำงๆไมควรเกบคำใชจำยจำกอำสำสมครกภย 4. หนวยงำนทรบผดชอบควรวำงตวใหเปนกลำงในกำรปฏบตงำน 5. ควรมกำรฝกอบรมประจ ำใหเปนมำตรฐำนเพอเพมศกยภำพใหอำสำสมครกภยจงหวดขอนแกน

เอกสารอางอง

เกศน สรำญฤทธชย. การรบรชมชนตอการบรการผปวยฉกเฉน ณ จดเกดเหต . ขอนแกน: ส ำนกงำนกองทน

สนบสนนกำรสรำงเสรมสขภำพ.

Page 86: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[86]

ปำรชำต แสงพำนช. 2545. การศกษาเปรยบเทยบความเฉลยวฉลาดทางอารมณและประสทธภาพในการท างานของกลมแรงงานเดกทเขารวมและไมเขารวมท ากจกรรมในสโมสรแรงงานเดก . วทยำนพนธ กำรบรหำรศกษำมหำบณฑต, มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ.

สนต ปำนนอย และคณะ. 2550. การศกษาศกยภาพการทองเทยวในหมบานชางในพนทกลมจงหวดอสานตอนใต เพอการเชอมโยงสการทองเทยวแบบอนๆ. ขอนแกน: ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรสรำงเสรมสขภำพ.

Page 87: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[87]

วธการสบสานประเพณบญกมขาวใหญอ าเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน Inheritance Methods of Boon Khum Khao Yai (Rice Ritual) Tradition

in Waeng Yai, Khon Kaen

ดำบต ำรวจ ประเทอง เนองทะบำล* และ พนต ำรวจเอก ดร.กำรณย บวเผอน** Police Senior Sergeant Major Prathueang Nauengtaban and Police Colonl Dr.Garoon Buapheun

บทคดยอ

งำนวจยนมวตถประสงคเพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญของอ ำเภอแวงใหญ จงหว ดขอนแกนเพอน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรสงเสรมวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญ ใหเกดควำมย งยนตอไป ผวจยใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพเกบรวบรวมขอมลโดยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำคญ 20 รำย ไดแกปรำชญชำวบำนท มควำมรเรองประเพณบญกมขำวใหญ น ำขอ มลมำจดหมวดหม ท ำกำรว เครำะหและสงเครำะหโดยวธกำรพรรณนำ ผลกำรศกษำพบวำ ประเพณบญกมขำวใหญ เปนประเพณบญคณลำนตำมวถของชำวนำเกดจำกควำมศรทธำและรคณคำของขำวโดยกำรน ำขำวมำกองรวมกนแลวท ำพธบชำพระแมโพสพเปนกจกรรมท สอดคลองกบกำรด ำเนนชวตของชำวนำมกำรรอฟนพธบชำพระแมโพสพของแตละครวเรอนผสมผสำนพธบชำพระแมโพสพจำกกำรท ำหนำลำนมำท ำหนำเลำหรอฉำงขำวประยกตพธกรรมสขวญขำวจำกตอนเชำเปนตอนกลำงคน เปนกำรจดกจกรรมใหสอดคลองกบวถชวตชำวนำในปจจบน สงเสรมใหระลกถงบญคณขำว ศ กษำควำมเปนมำของประเพณจำกผเฒำผแกมกำรศกษำข นตอนพธกรรมของประเพณเพอกำรจดท ำขอมลประเพณเปนลำยลกษณอกษร สรำงเครอขำยในกำรสบสำนประเพณจำกทกต ำบล จดกจกรรมประเพณจำกรนสรนตอเนองทกปโดยใหปรำชญทองถนไดถำยทอดควำมรแกเยำวชน สงเสรมและยกยองปรำชญทองถนไปยงเครอขำยกจกรรมของประเพณบญกมขำวใหญเปนกำรเผยแพรภมปญญำของชำวนำ ไดแก กำรจดขบวนแหปรำสำทขำวและกำรจดเวท แลกเปลยนเรยนรเรองประเพณบญกมขำวใหญในกลมชำวนำ เพอใหเกดควำมย งยนของกำรสบสำนประเพณ ค าส าคญ: วธกำรสบสำน, ประเพณบญกมขำวใหญ

Abstract The research’s objective is to study the inheritance methods of “Boon Khum Khao Yai” (rice ritual) tradition in Waeng Yai, Khon Kaen in order to elaborate the findings into the guideline promoting the sustainable inheritance methods of the Boon Khum Khao Yai tradition. Employing the qualitative research method, the researcher conducted an in-depth interview with 20 key informants comprising the local scholars

* นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน ;E-mail: Prathueang_ [email protected] ** อำจำรยประจ ำสำขำวชำกำรบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน; E-mail: [email protected]

Page 88: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[88]

with knowledge in the Boon Khum Khao Yai tradition. After gaining information from the in -depth interview, the data were classified for further analyzing and synthesizing using the expressive methods. It is found that the Boon Khum Khao Yai tradition is the farmers' “Boon Khun Lan” (merit-making for rice) tradition with the purpose to create faith and acknowledge the value of rice. It is performed by putting rice together and organizing a sacrificial rite for the Rice Goddess Phosop. The rite is compatible with the farmers' lifestyle in which each household's sacrificial rite for the Goddess Phosop is brought back before combining it with the one performed in front of the common ground. The modified version is carried out in front of the barn while the time is changed from morning to night in order to keep up with the farmers' lifestyle nowadays. The awareness of rice appreciation is promoted with the origin of the tradition taught by the doings of the elders in the community. Its steps and instructions are thoroughly studied so that the information on the tradition can be recorded in written form. Every district meanwhile participates together in the inheritance of the tradition by building up network and creating the annual activity from generation to generation with the local scholars enlightening the youth. These local experts are promoted and gain a lot of recognition in which their reputation is broadcasted to other networks. Various activities of the Boon Khum Khao Yai tradition which are considered promoting the wisdom of farmers are the parade of rice castle and the exchanging forum on the Boon Khum Khao yai tradition among the farmers in order to create the sustainability of the tradition's inheritance. Keywords: Inheritance Methods, Boon Khum Khao Yai Tradition

บทน า

ประเพณบญกมขำวใหญ หรอ “บญคณลำน” เปนฮตประจ ำเดอนย ของคนไทยอสำน กำรท ำบญกมขำวใหญ เพอตองกำรใหเกดควำมเปนสรมงคลแกท นำและสตวเลยงตำงๆ ท ใชท ำนำ เชน ไถ ครำด เคยว แอกนอย แอกใหญ ว ไมตขำว กระบง กระดง ฯลฯ ชำวนำดใจท เหนขำวเปลอกกองโต เรยกวำ “กมขำวใหญ” (กองขำวเปลอกกองใหญ ) หลงจำกท เหนดเหนอยมำตลอดป เช อวำปตอไปกองขำวเปลอกท นวดหรอตจำกรวงขำวจะเพมมำกข นจงไดท ำพธ “ท ำบญคณลำน”หรอ“บญคณขำว” พธกรรมจะไมพรอมกน ข นอยกบกำรเกบเก ยวขำววำจะเสรจเมอไร วนท จะขนขำวข นเลำ (ฉำงขำว) จะเปนวนท ำบญคณลำนและท ำท นำเลย กอนท จะนวดขำวนนใหท ำพธ ยำยแมธรณออกจำกลำนเสยกอน และบอกกลำวแมโพสพ ถงวนงำนกบอกญำตพนองใหมำรวมท ำบญ นมนตพระสงฆมำเจ รญพระพทธมนต ถวำยภตตำหำรแกพระสงฆ พระสงฆอนโมทนำประพรมน ำมนต น ำพระพทธมนตไปรดกองขำว ว ว ควำย เมอเสรจพธทำงพระสงฆกประกอบพธบำยศรสตรขวญใหแกขำว (สรพร ทำชำต, 2556) พธกรรมบญกมขำวใหญ หรอ “บญคนลำน” เปนประเพณของชำวไทยอสำนท แสดงใหเหนจตว ญญำณของชมชนทด ำรงอยดวยวถเกษตรกรรมมำชำนำน ดวยควำมอดมสมบรณของแผนดน ดวยส ำนกในบญคณของขำว เปนกำรแสดงออกถงพลงแหงควำมรวมมอรวมใจของชมชน เพอสบทอดจตวญญำณทกลำแกรงของชำวนำ มกำรท ำพธ พรำหมณบำยศรสขวญขำวทกป เพรำะชำวนำอสำนเช อวำพระแมโพสพมอ ำนำจท สำมำรถดลบนดำลใหขำวเจรญงอกงำม น ำควำมอดมสมบรณมำใหชำวนำท บชำเทพแหงขำว ในระยะตอมำนยมท ำหลงเกบเก ยวขำวโดยน ำขำวมำกองไวกลำงลำนนวดแลวท ำพธบำยศรขำว หรอเมอนวดขำวเสรจจะไดเมลดขำวกองใหญกลำงลำนนวด ชำวอสำนเรยกกองขำวเปลอกกองใหญวำ “กมขำวใหญ” แลวจะท ำพธทำงพรำหมณ “พธรบขวญขำว” เพรำะเช อวำขณะท เรำท ำนำเกยว

Page 89: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[89]

ขำวและนวดขำว เรำใชเทำเหยยบย ำขำว จงมควำมจ ำเปนท จะตองท ำพธบชำพระแมโพสพเพอขอขมำจะไดเปนสร มงคลตอตนเองและครอบครวใหมแตควำมผำสก (ส ำล รกสทธ, 2553) กำรท ำบญกมขำวใหญ เปนพธ กรรมท เก ยวกบขำวและกำรท ำนำ กอใหเกดก ำลงใจ ควำมอมเอบ ควำมอดมสมบรณอนเปนมงคลท น ำมำซงควำมมนคงปลอดภยแกชวต กอใหเกดควำมสำมคค ควำมสงบสขในสงคม เปนวถชวตของชำวนำไทยเพอสะทอนถงสมพนธภำพของคนกบขำว (อนชำต ทองเกลยง, 2553) ชำวบำนทกครวเรอน น ำขำวเปลอกของตนมำกองรวมกน ณ สถำนทนดหมำยตอนเยน มกำรเจรญพระพทธมนตรบศล และฟงพระธรรมเทศนำ ตอนกลำงคนมมหรสพ ตอนเชำว นรงข นถวำยภตตำหำรแดพระภกษสงฆถวำยขำวเปลอกแลวรบพรกำรท ำบญกมขำวใหญ ไดกศลมำก ทกวนน ไมมลำนนวดขำวเพรำะใชรถสขำว ชำวบำนจงนยมท ำบญ “กมขำวใหญ” แทน “บญคณลำน” นบวำเปนกำรประยกตใช ฮ ตสบสองใหเหมำะสมกบกำลสมย (จำรวรรณ ธรรมวตร, 2523) ผวจยมควำมสนใจท จะศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญของอ ำเภอแวงใหญ โดยมงเนนศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญอ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน 11 ดำนตำมกรอบแนวคด เพอน ำขอคนพบจำกกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรสงเสรมวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญอ ำเภอแวงใหญ จงหว ดขอนแกน ใหเกดควำมย งยนตอไป

วตถประสงคของการวจย เพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญของอ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกนและน ำผลกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรสงเสรมวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญของอ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน ใหเกดควำมย งยนตอไป

วธการวจย

กำรศกษำวจยเรองวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญอ ำเภอแวงใหญ จงหว ดขอนแกน ผว จ ย มงเน นศกษำถงวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญอ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน ดำนกำรอนรกษ ดำนกำรฟนฟ ดำนกำรประยกต ดำนกำรสรำงใหม ดำนกำรคนควำวจย ดำนกำรปลกจตส ำนกใหชมชน ดำนกำรพฒนำ ดำนกำรถำยทอด ดำนกำรสงเสรมปรำชญทองถน ดำนกำรเผยแพรแลกเปลยนโดยผว จ ยใชระเบยบวจ ยเช งคณภำพ (Qualitative Research) โดยกำรสมภำษณแบบเชงลก (In-depth Interiew) โดยเกบขอมลจำกผใหขอมลท ส ำคญ

การทบทวนวรรณกรรม วธกำรสบสำน คอกำรสงเสรมครภมปญญำหรอปรำชญชำวบำนกำรสบสำนประเพณท งในสวนท เปนกระบวนกำรเนอหำสำระและครภมปญญำหรอปรำชญชำวบำนในรปลกษณของบคคล กลมบคคลอยำงถกว ธ จะเก ดคณปกำรอยำงย งตอวงกำรศกษำประเพณและวฒนธรรมไทย (วมล ด ำศร, 2546) วธกำรสบสำน เปนกระบวนกำรท กระท ำดวยปญญำอยำงมวธกำรเพอใหเปนประโยชนแกคนปจจบนพรอมท งเปนฐำนรำกของกำรงอกงำมสบตอไปเบองหนำโดยอำศยควำมรวมมอจำกทกฝำย (ชำคณศศำ พรหมสำขำ ณ สกลนคร, 2557) สรปวธกำรสบสำนเปนแนวทำงกำรถำยทอดสบตอกนมำ รวมถงกำรอนรกษกำรพฒนำเผยแพรประเพณบญกมขำวใหญจำกรนสรนเพอใหประเพณบญกมขำวใหญด ำรงคงอยกบอ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน สบไป

Page 90: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[90]

องคประกอบของวธกำรสบสำน (ชำคณศศำ พรหมสำขำ ณ สกลนคร, 2557) มดงน 1) กำรอนรกษ คอ กำรบ ำรงรกษำสงท ดงำมไว เชน ประเพณตำงๆ หตถกรรม และคณคำหรอกำรปฏบตเพอควำมสมพนธอนดกบคนและสงแวดลอม 2) กำรฟนฟ คอกำรรอฟนสงท ดงำมท หำยไป เลกไป หรอก ำลงจะเลกใหกลบมำเปนประโยชน เชน กำรรอฟนดนตรไทย 3) กำรประยกต คอ กำรปรบหรอกำรผสมผสำนควำมรเกำกบควำมรใหมเขำดวยกนใหเหมำะสมกบสมยใหม เชน กำรประยกตประเพณท ำบญขำวเปลอกท วด (บญคณลำน) เปนบญกมขำวใหญ น ำขำวท ไดมำชวยเหลอ ผท ขำดแคลน 4) กำรสรำงใหม คอ กำรคนคดใหมท สมพนธกบควำมรด งเดม กำรคดโครงกำรพฒนำเพอแกป ญหำของชมชนโดยอำศยคณคำควำมเอออำทรท ชำวบำนเคยมตอกนมำหำรปแบบใหม เชน กำรสรำงธนำคำรขำว กำรรวมกลมแมบำน เยำวชน เพอท ำกจกรรมกนอยำงมระบบมำกย งข น 5) กำรคนควำวจย ควรศกษำและเกบรวบรวมขอมลภมปญญำของไทยในดำนตำงๆ ของทองถนมงศกษำใหรควำมเปนมำในอดตและสภำพกำรณในปจจบน 6) กำรปลกจตส ำนกใหคนในทองถนตระหนกถงคณคำแกนสำระ และควำมส ำคญของภมปญญำทองถนตำง ๆสงเสรมสนบสนนกำรจดกจกรรมตำมประเพณและวฒนธรรมตำงๆ สรำงจตส ำนกของควำมเปนคนในทองถนท จะตองรวมกนอนรกษภมปญญำท เปนเอกลกษณของทองถน รวมท งสนบสนนใหมพพธภณฑทองถนหรอพพธภณฑชมชนข น เพอแสดงสภำพวถชวตและควำมเปนมำของชมชนอนจะสรำงควำมรและควำมภมใจในชมชนทองถนดวย 7) กำรพฒนำ ควรรเร มสรำงสรรคและปรบปรงภมปญญำใหเหมำะสมกบยคสมยและเกดประโยชนในกำรด ำเนนชวตประจ ำวนโดยใชภมปญญำเปนพนฐำนในกำรรวมกลมกำรพฒนำอำชพ ควรน ำควำมรดำนวทยำศำสตรและเทคโนโลยมำชวยเพอตอยอดเพอใชในกำรผลต กำรตลำด และกำรบรหำรตลอดจนกำรปองกนและอนรกษสงแวดลอม 8) กำรถำยทอด โดยกำรน ำภมปญญำท ผำนกำรเลอกสรรกลนกรองดวยเหตและผลอยำงรอบคอบ และรอบดำนแลวไปถำยทอดใหแกคนในสงคมไดรบรเกดควำมเขำใจตระหนกในคณคำคณประโยชนและปฏบต ไดอยำงเหมำะสมโดยผำนสถำบนครอบครว สถำบนกำรศกษำ และกำรจดกจกรรมทำงวฒนธรรมตำงๆ 9) สงเสรมกจกรรม โดยกำรสงเสรมและสนบสนนใหเกดเครอขำยกำรสบสำนและพฒนำภมปญญำ ของชมชนตำงๆ เพอจดกจกรรมทำงวฒนธรรมและภมปญญำทองถนอยำงตอเนอง 10) สงเสรมและสนบสนนกำรพฒนำศกยภำพของปรำชญทองถนใหมโอกำสแสดงศกยภำพดำนภมป ญญำและพฒนำควำมรควำมสำมำรถไดอยำงเตมท จดใหมกำรยกยองและประกำศเกยรตคณ ในลกษณะตำงๆ รวมท งสงเสรมใหมโอกำสไดรบกำรยกยองและประกำศเกยรตคณในระดบท สงข น 11) กำรเผยแพรแลกเปลยน โดยกำรสงเสรมและสนบสนนกจกรรมใหเกดกำรเผยแพรแลกเปลยน ภมปญญำและวฒนธรรมอยำงกวำงขวำง โดยใหมกำรเผยแพรดวยสอและวธกำรตำงๆ สงเสรมและสนบสนนกำรเผยแพรและแลกเปลยนระหวำงกลมชน และทองถนตำงๆ อยำงกวำงขวำง รวมท งประเทศอนๆ ท วโลก ประโยชนวธการสบสาน (สำยญ ววรรณำ, 2554) 1) เปนกำรเกบรกษำคณคำมรดกทำงประเพณ วฒนธรรมเพอสบทอดไปยงชนรนหลง 2) เปนกำรศกษำภมปญญำทองถนทำงประเพณวฒนธรรมและเผยแพรเพอยกระดบชมชน สงคม 3) ท ำใหสงคมสำมำรถพฒนำไดอยำงเหมำะสมเปนตวของตวเองดวยควำมรก ควำมสำมคคบนรำกฐำนของมรดกทำงวฒนำธรรมและเทคโนโลยของตนเอง ประเพณบญกมขำวใหญ หมำยถง กำรน ำขำวเปลอกมำรวมกน ท ำพธแหปรำสำทขำว แหพำนบำยศร แหของดแตละต ำบล พระสงฆเจรญพระพทธมนตเยน ถวำยบณฑบำตเชำ พระสงฆเทศนำ 1 รป บำยศรสขวญขำว เลยงญำตมตรแขกท มำในงำน พระสงฆประพรมน ำพระพทธมนต ผรวมพธตลอดจนประพรมลำนขำวเพอควำมเปนสรมงคล

Page 91: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[91]

กศลสงสด กอใหเกดกำรบรโภคขำวอยำงประหยด เปนกำรแสดงออกถงควำมกตญญรคณขำว ท เปนอำหำรหลกของมนษย บชำพระแมโพสพอนเปนกำรจดงำนสบสำนประเพณทองถน

ผลการวจย ภมหลงของผใหขอมลส าคญ กำรวจยเรองนผวจยไดเลอกผใหขอมลท ส ำคญอยำงเฉพำะเจำะจงเพอ ใหเปนไปตำมวตถประสงคของกำรวจยครงน จ ำนวน 20 รำย ไดแก ปรำชญชำวบำนท มควำมรเรองบญกมขำวใหญ มภมหลงดงตอไปน เปนเพศชำย 17 คน เปนหญง 3 คน สวนใหญมอำย 61-70 ป จ ำนวน 12 คน รองลงมำคอมอำยมำกกวำ 70 ปข นไปจ ำนวน 8 คน สวนใหญประกอบอำชพเกษตรกรรม 16 คน รองลงมำคอ อำชพคำขำย 2 คน รบรำชกำร 1 คน ไมประกอบอำชพ 1 คน โดยมำกมกำรศกษำในระดบต ำกวำมธยมศกษำ จ ำนวน 13 คน รองลงมำคอจบกำรศกษำระดบ ปวช.-ปวส. จ ำนวน 5 คน และจบกำรศกษำระดบปรญญำตร จ ำนวน 2 คน ตำมล ำดบ สวนใหญมรำยไดเฉลยตอเดอน 3,000-5,000 บำท จ ำนวน 8 คน รองลงมำคอมรำยไดเฉลยตอเดอนมำกวำ 10,000 บำท จ ำนวน 5 คน มรำยไดเฉลยตอเดอน 5,000-10,000 บำท จ ำนวน 4 คน และมรำยไดเฉลยตอเดอนนอยกวำ 3,000 บำท จ ำนวน 3 คน ดานการอนรกษ เปนกำรอนรกษประเพณบญคณลำนตำมวถชวตของชำวนำท ท ำสบตอกนมำแบบรนตอรนมพธบชำพระแมโพสพซงท ำท ลำนเกบมดขำวท มรวงขำวท ำใหระลกถงบญคณของขำว สรำงศรทธำและรคณคำของขำว สงเสรมใหคนมควำมสมพนธกบสงแวดลอม มกำรสบทอดประเพณ และรณรงคเพอใหด ำรงช ว ตตำมเศรษฐกจพอเพยงท ำกำรปลกขำวดวยเกษตรอนทรย ดานการฟนฟ ท ำกำรฟนฟโดยกำรน ำขำวมำกองรวมกนแลวท ำพธ บชำพระแมโพสพ ท ำพธ บชำพระแมโพสพกอนน ำขำวข นเลำหรอฉำงขำวรอเวลำเปดเลำในวนฟคอวนออกใหมข น 3 ค ำ เดอน 3 เปนกจกรรมท สอดคลองกบกำรด ำเนนชวตของชำวนำ โดยรอฟนพธบชำพระแมโพสพ รอฟนกำรท ำปรำสำทขำวจำกรวงขำวเปลอกพธ สขว ญขำว รอฟนพธบชำพระแมโพสพของแตละครวเรอน ผน ำหมบำนใหควำมส ำคญกบประเพณ มกจกรรมท สอดคลองกบกำรเขำรวมประเพณ ท ำใหประชำชนตนตวระลกถงบญคณขำว สงเสรมใหประชำชนมสวนรวมในประเพณ รอ ฟนประเพณบญคณลำนของแตละหมบำน ดานการประยกต ประยกตประเพณโดยผสมผสำนพธบชำพระแมโพสพจำกกำรท ำหนำลำนมำท ำหนำเลำหรอฉำงขำว ปรบกำรท ำปรำสำทขำวท ต งไวเปนกำรบชำบญคณขำวดวยขบวนแหปรำสำทขำว พธบำยศรสขวญข ำวแบบเดมปรบใสบำยศรท สวยงำม เปลยนสถำนทจดงำนจำกลำนวดมำเปนลำนหนำท วำกำรอ ำเภอ ประยกตพธกรรมสขวญขำวจำกตอนเชำเปนตอนกลำงคน ประชำสมพนธประเพณผำนวทยชมชน ประยกตกจกรรมรนเรง เปนกำรแสดงบนเวท เกบรวบรวมขำวเปลอกเขำรวมประเพณโดยกรรมกำรไปเกบรวบรวมถงบำนและแจกจำยขำวเพอเปนสรมงคลแคคนละหนงก ำมอ เพรำะตองกำรน ำเงนท ไดจำกพธกรรมเปนทนกำรศกษำนกเรยน ดานการสรางใหม สงเสรมกำรมสวนรวมในประเพณจำกทกภำคสวน โดยจดกจกรรมสอดคลองกบวถ ช ว ตชำวนำในปจจบน สรำงปรำสำทขำวเปลอกเปนเรองรำวตำงๆ เชดชบชำพระแมโพสพผำนปรำสำทขำว กำรประดษฐพำนบำยศรแบบประยกต กำรแขงขนรองสรภญญะ ประชำชนตระหนกถงควำมส ำคญของกำรอนรกษประเพณ ชวยสงเสรมใหระลกถงบญคณขำว ดวยกำรจดกจกรรมสอดคลองตำมวถชวตของชำวนำ มกจกรรมสงเสรมควำมสำมคคใหเกดในชมชน ดานการคนควาวจย กำรสบทอดและเรยนรประเพณเกดจำกกำรเขำรวมประเพณ โดยท ำพธกรรมตำมผเฒำผแกพำท ำ ผเฒำผแกเปนผก ำหนดเครองบชำ และมกำรเกบรวบรวมขอมลเปนลำยลกษณอกษร โดยมวำระกำรประชม

Page 92: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[92]

ของหวหนำสวนรำชกำรท เก ยวกบประเพณ ศกษำควำมเปนมำจำกผเฒำผแก ปฏบต ตำมข นตอน กรอบประเพณ กระตนใหตระหนกถงควำมส ำคญของประเพณ สบทอดประเพณจำกรนสรน ดานการปลกจตส านกใหชมชน จดกจกรรมท สอดคลองวถชวตชำวนำโดยมกจกรรมท เหมำะสมส ำหรบประชำชนทกกลมอำย มกจกรรมส ำหรบเดกโดยเฉพำะทกหมบำนรวมกจกรรมทกต ำบลสงผลตผลทำงกำรเกษตรเขำแขงขน จดท ำขอมลประเพณเปนลำยลกษณอกษร มกำรจดแสดงวถชำวนำท มมหนงของท วำกำรอ ำเภอ ประชำชนสนบสนนกำรสรำงพพธภณฑชมชนเพอแสดงเรองรำวเกยวกบขำว มสถำนทแสดงสนคำ OTOPน ำเสนอประเพณอยำงเปนข นตอนผำนสอทองถน ดานการพฒนา กำรท ำปรำสำทขำวเปลอกเปนเรองรำวตำงๆ ท ำพำนบำยศรเลกๆ จำกใบกลวยเลอกวสดในกำรท ำพำนบำยศรจำกธรรมชำตอนๆ พธบชำพระแมโพสพจำกแตละหลงคำเรอนมำท ำรวมกน เทคนคกำรสอสำรก ำรประกอบพธกรรมดวยระบบแสงสเสยง กำรเชญชวนประชำชนเขำมำรวมประเพณจำกมคทำยกออกเดนบอกแตละบำนเปนเชญชวนผำน ใบปลว วทยชมชน น ำเอำควำมรดำนวทยำศำสตรมำใชในกำรเกบรกษำขำวเปลอก น ำเอำเทคนคแสง ส เสยง มำน ำเสนอข นตอนประเพณ ผลตสอแผนพบน ำเสนอประเพณอยำงเหมำะสม พฒนำกำรปลกขำวดวยหลกกำรเกษตรอนทรย ดานการถายทอด เลอกภมปญญำท สอดคลองกบว ถ ช ว ตชำวนำ ถำยทอดประเพณสคนในสงคมดวยปรำสำทขำวเปลอก ถำยทอดประเพณดวยพธบชำพระแมโพสพใหประชำชนทมำรวมพธ ถำยทอดภมปญญำกำรสขวญขำวผำนพำนบำยศร อนรกษประเพณผำนกำรประกวดสรภญญะ ศกษำข นตอนพธกรรมของประเพณจำกผเฒำผแก สงเสรมคณคำของประเพณผำนเวทกำรแสดงแสงสเสยง มบนทกกำรประชมหวหนำสวนรำชกำรถงข นตอนประเพณท เหมำะสม คณะกรรมกำรทกภำคสวนรวมก ำหนดข นตอนประเพณและรวมพธกรรมบญคณลำนจำกทกต ำบลมำเปนประเพณ ดานการสงเสรมกจกรรม มเครอขำยในกำรสบสำนประเพณจำกทกต ำบล และเครอขำยในกำรอนรกษและสบสำนประเพณจำกอ ำเภอใกลเคยง ภมปญญำชมชนไดรบกำรพฒนำจำกเครอขำยทองถน และจำกเครอขำยหนวยงำนรำชกำร มกำรจดพธบชำพระแมโพสพจดพธ สขว ญขำวอยำงตอเนองทกป มกำรจดกจกรรมรนเรงท สอดคลองกบวถชวตชำวนำและมกำรท ำบญตกบำตรเพอควำมเปนสรมงคลอยำงตอเนอง เปนกำรสบสำนประเพณจำกรนสรนโดยจดกจกรรมประเพณตอเนองทกป ดานการสงเสรมปราชญทองถน จดกจกรรมกำรแขงขนตำมวถชวตของชำวนำ มกจกรรมกำรแสดงออกของปรำชญทองถน ใหปรำชญทองถนไดถำยทอดควำมรแกเยำวชนท ำใบประกำศเกยรตคณมอบใหส ำหรบปรำชญทองถนและมพธมอบรำงวลประกำศเกยรตคณแกปรำชญทองถนบนเวท โดยยกยองปรำชญทองถนไปย ง เครอขำยตำงๆ สนบสนนใหปรำชญทองถนไดเปนท ศกษำดงำน ประกำศยกยองปรำชญทองถนผำนพธเปดงำนโดยผวำรำชกำรจงหวด จดกจกรรมใหปรำชญทองถนไดศกษำดงำนท ตำงๆ และหนวยงำนเครอขำยยกยองปรำชญทองถน ดานการเผยแพรแลกเปลยน จดกจกรรมในประเพณบญกมขำวใหญเพอเผยแพรภมป ญญำ เผยแพรภมปญญำผำนทำงวทยชมชน ทำงเวทประชมสมำชก อบต. ทำงหอกระจำยขำวทกหมบำน จดกจกรรมเผยแพรประเพณบญกมขำวใหญโดยกำรท ำแผนพบประชำสมพนธ เผยแพรภมปญญำทำงขบวนแหปรำสำทขำว ทำงเวท กำรแสดง ใบปลวโฆษณำ สปอรตโฆษณำบญประเพณบญกมขำวใหญทำงวทยชมชน เผยแพรภมปญญำทองถนทำงสอบคคลในเครอขำย จดเวทแลกเปลยนเรยนรเรองประเพณบญกมขำวใหญในกลมชำวนนำ จดเวทแลกเปลยนเรยนรประเพณในเวทประชมหวหนำสวน จดกจกรรมแลกเปลยนเรยนรระหวำงหมบำนและต ำบล จดใหมกจกรรมกำรแลกเปลยนเรยนรในขบวนแหปรำสำทขำวของแตละต ำบล สงเสรมใหเกดกำรแลกเปลยนเรยนรระหวำงต ำบล

Page 93: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[93]

สรปและอภปรายผลการวจย จำกกำรศกษำวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญ อ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน มวตถประสงคเพอศกษำวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญอ ำเภอแวงใหญ โดยมงเนนศกษำวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญในดำนกำรอนรกษ ดำนกำรฟนฟ ดำนกำรประยกต ดำนกำรสรำงใหม ดำนกำรคนควำวจย ดำนกำรปลกจตส ำนกใหชมชน ดำนกำรพฒนำ ดำนกำรถำยทอด ดำนกำรสงเสรมกจกรรม ดำนกำรสงเสรมปรำชญทองถน และดำนกำรเผยแพรแลกเปลยน ซงผลกำรวจยสำมำรถตอบวตถประสงคท ตองกำรทรำบวธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญอ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน โดยขอคนพบทไดจำกกำรศกษำในครงน สรปไดดงน วธกำรสบสำนประเพณบญกมขำวใหญ อ ำเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน เปนประเพณบญคณลำนตำมวถชวตของชำวนำเกดจำกควำมศรทธำและรคณคำของขำวโดยกำรน ำขำวมำกองรวมกนแลวท ำพธ บชำพระแมโพสพ เปนกจกรรมท สอดคลองกบกำรด ำเนนชวตของชำวนำ รอฟนพธบชำพระแมโพสพของแตละครวเรอ น ผสมผสำนพธ บชำพระแมโพสพจำกกำรท ำหนำลำนมำท ำหนำเลำหรอฉำงขำวซงสอดคลองกบค ำกลำวของสรพร ทำชำต (2556) ทกลำววำกำรท ำพธบชำพระแมโพสพท ำท ลำนท นำของใครของมน ประยกตพธกรรมสขวญขำวจำกตอนเชำเปนตอนกลำงคนสอดคลองกบค ำกลำวของ จำรวรรณ ธรรมวตร (2523) ทกลำววำ กำรท ำบญ “กมขำวใหญ ” แทน “บญคณลำน” นบวำเปนกำรประยกตใช ฮตสบสองใหเหมำะสมกบกำลสมย สงเสรมใหระลกถงบญคณขำว กำรสบทอดประเพณเรยนรประเพณจำกกำรเขำรวมประเพณ โดยศกษำควำมเปนมำจำกผเฒำผแก จดกจกรรมสอดคลองว ถ ช ว ตชำวนำ จดท ำขอมลประเพณเปนลำยลกษณอกษร กำรท ำปรำสำทขำวเปลอกเปนเรอ งรำวตำงๆ น ำเอำควำมรดำนวทยำศำสตรมำใชในกำรเกบรกษำขำวเปลอก เลอกภมปญญำท สอดคลองกบว ถ ช ว ตชำวนำ มกำรศกษำข นตอนพธกรรมของประเพณจำกผเฒำผแก มเครอขำยในกำรสบสำนประเพณจำกทกต ำบล มกำรจดกจกรรมประเพณจำกรนสรนตอเนองทกป จดกจกรรมใหปรำชญทองถนไดถำยทอดควำมรแกเยำวชน มกจกรรมยกยองปรำชญทองถนไปย งเครอขำยตำงๆสอดคลองกบวธกำรสบสำนประเพณของชำคณศศำ พรหมสำขำ ณ สกลนคร (2557) ดำนท 9 สงเสรมใหเกดเครอขำยกำรสบสำนและพฒนำภมปญญำทองถน จดกจกรรมในประเพณบญกมขำวใหญเพอเผยแพรภมปญญำ มกำรเผยแพรภมปญญำทำงขบวนแหปรำสำทขำว จดเวทแลกเปลยนเรยนรเร องประเพณบญกมขำวใหญในกลมชำวนำ

ขอเสนอแนะ ควรใหชำวนำเปนแกนน ำในกำรจดกจกรรมประเพณบญกมขำวใหญและสงเสรมกำรมสวนรวมจำกทกภำคสวน ไมควรอนญำตใหมกำรจ ำหนำยเครองด มแอลกอฮอลบรเวณงำนบญประเพณ ควรเนนใหมกำรแสดงพนบำนภมปญญำทองถน สนบสนนใหเกดเครอขำยของชำวนำอยำงกวำงขวำงท งในระดบ หมบำน ต ำบล อ ำเภอ และควรบนทกข นตอนประเพณไวเปนลำยลกษณอกษรและเผยแพรใหประชำชนผสนใจเขำถงขอมลได

เอกสารอางอง จำรวรรณ ธรรมวตร. 2523. ขนบธรรมเนยมประเพณของอสาน. กรงเทพฯ: อกษวฒนำ. ชำคณศศำ พรหมสำขำ ณ สกลนคร. 2557. วธการสบสานประเพณไหลเรอไฟของชมชนบานแกง อ าเภอนาแก

จงหวดนครพนม. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑตสำขำวชำกำรปกครองทองถน, มหำวทยำลยขอนแกน.

Page 94: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[94]

วมล ด ำศร. 2546. ระบบความเชอและพลงอ านาจชมชนเมองนครศรธรรมราช. นครศรธรรมรำช: สถำบนรำชภฎ นครศรธรรมรำช.

สำยญ ววรรณำ. 2554. ประเพณ “ออกหวา”. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรปกครองทองถน, มหำวทยำลยขอนแกน.

สรพร ทำชำต. 2556. บญกมขาวใหญ. อดรธำน. ส ำล รกสทธ. 2553. ฮตสบสอง คลองสบส ประเพณของดอสาน. พฒนำศกษำ. อนชำต ทองเกลยง. 2553. การสบสานประเพณการท าขวญขาวขององคการบรหารสวนต าบลทาเ รอ อ าเภอ

โคกโพธ จงหวดปตตาน. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำว ชำกำรปกครองทองถน, มหำวทยำลยขอนแกน.

Page 95: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[95]

วถชวตของชาวบานชมชนบานทม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน Lifesyle of the Villagers of Ban Thum Village, Mueang, Khon Kaen

ดำบต ำรวจ มงคล โพธกะตน*

Police Senior Sergeant Major MongkolPogathon

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงค เพอศกษำวถชวตของชำวบำนชมชนบำนทมต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหว ดขอนแกนเพอน ำผลของจำกกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำคณภำพชว ตของชมชนบำนทมใหเก ดควำมสขอยำงย งยนตอไปโดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ ดวยกำรสมภำษณเชงลกจำกผใหขอมลท ส ำค ญ จ ำนวน 20 รำย ไดแก ผน ำชมชน ปรำชญชำวบำน ประชำชนชมชนบำนทม โดยกำรเกบรวบรวมขอมลท ไดจำกกำรสมภำษณเชงลกแลวจดหมวดหมขอมลเพอกำรวเครำะหและสงเครำะหดวยว ธ กำรพรรณนำผลกำรศกษำพบวำ ว ถ ช ว ตของชำวบำนชมชนบำนทม ในอดตใชจอบใชควำยไถนำแบบเกำปจจบนเปนสงคมกงเมองมโรงงำนอตสำหกรรมในเขตพนท ใชเครองมอเครองใชท โรงงำนผลตมำแทนโดยเครองมอท ำนำไดแกแอก ไถ ครำด ย งเก บรกษำไวท ยงขำวชำวบำนทมหลำกหลำยแนวควำมคดแตละคนจะคดไมเหมอนกนมควำมเช อเร องบญกรรม ผใดประพฤตปฏบตสงใดกจะไดรบผลกรรมท กระท ำเปนสงคมกงเมองตำงคนตำงอยตำงท ำมำหำกนตำมกระแสของควำมเจรญทนสมยชำวบำนทมรกควำมยตธรรมไมชอบเอำเปรยบใครและไมยอมใหใครเอำเปรยบหำกนตำมอตถภำพตำมก ำลงตนเอง มลกษณะนสยโกรธงำยหำยเรว มควำมเปนตวตนสงและมศกด ศร เปนคนไมเครยดท ำตวสบำย มกำรใชเวลำวำงใหเกดประโยชนท ำในสงท ดงำมไมเบยดเบยนผอนไหวพระสวดมนตใสบำตรยำมเชำเปนครอบครวใหญมพอแมลกอยดวยกนสวนมำกพดภำษำทองถนพกผอนโดยกำรนอนปลกตนไมฟงเพลง ดทวไปเท ยววนหยดปจบนบำนเรอนแออดขยำยตวไปอยในทองไรทองนำ ถนนภำยในหมบำนเปนถนนคอนกรตและลำดยำงทกสำยมควำมเจรญอยำงตอเนอง ค าส าคญ:วถชวต, ชมชนบำนทม

Abstract

The research's objective is to study the lifestyle of the villagers of Ban Thum Village, Mueang, KhonKaen in order to elaborate the findings into the sustainable guideline in developing the lifestyle of the villagers of Ban Thum Village. Qualified as the qualitative type, the researcher conducted an in -depth interview among 20 key informants comprising the community's leaders, local scholars, and the residents of Ban Thum Village. After gaining the information from the in-depth interview, the data were later classified for analyzing and synthesizing using the expressive methods. It is found that the lifestyle of these villagers in the past revolved around using hoe and buffaloes in farming. Nowadays, the society has turned into the semi - * นกศกษำ หลกสตรรฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำบรหำรงำนต ำรวจและชมชน มหำวทยำลยขอนแกน ; E-mail: momg_kol@ hotmail.com

Page 96: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[96]

urban one with the industrial factory in the area relying factory-made equipment. The traditional farming tools like yoke, wooden plough, and harrow are kept in barns. The residents of Ban Thum Village all have different opinions in which each of them has individual ideas. They however believe in the rule of karma in which one reaps what one sows. Based on the characteristics of semi-urban society, the villagers all live and make a living of their own following the urbanization currents. With their attachment to justice, they do not take advantage of other people and will not stand being taken advantage of. They can make a decent living on their own. Moreover, the people of Ban Thum Village show the character of hot-tempered but easily-forgiving ones. They show the high sense of individuality and pride. They however do not feel stressed and live simply. In their free time, they spend it wisely by performing good deeds, showing respect in religions, saying their prayers and making merits in the morning. As an extended family, parents usually live together with their children. They speak with local dialects and rest by taking a nap, growing trees, listening to music, watching television, and going on trips on holidays. Nowadays, houses are expanded to the farming area due to the housing congestion. Roads within the village are concrete or paved surface. The community has also seen progress constantly. Keywords: Lifestyle, Ban Thum Village

บทน า

สมยรำชกำลท 4 พระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหวทรงโปรดเกลำใหเปลยนแปลงกำรปกครองห วเมองใหม หวเมองฝำยเหนอเปนหวเมองลำวพวนเมองขอนแกนข นกบหวเมองลำวพวน สรำงสำยโทรจำกเมองนครรำชสมำผำนเมองชนบท เขำเขตเมองขอนแกนขำมล ำน ำชท ทำหมำกทนบำนทำพระ ไปบำนทม ขำมล ำน ำพองท บำนดง ไปบำนหมำกแขง ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมองอดร จงหวดอดรธำน ท ท ำกำรโทรเลขเรยกวำ"หอกระแตเซน" กรมหลวงประจกษศลปำคม ขำหลวงใหญทรงด ำรวำเมองขอนแกน ท ต งอยบำนดอนบม ไมสะดวกแกทำงรำชกำร จงโปรดให พระนครศรบรรกษ (อ) เจำเมองขอนแกนยำยไปอยท บำนทม ต ำบลบำนทม อ ำเภอเมองขอนแกน จงหว ดขอนแกน ป พ.ศ.2434 และเปลยนนำมผวำรำชกำรจงหวด พ.ศ.2442ไดโปรดเกลำใหยำยเมองขอนแกน จำกบำนทมไปตงท บำนเมองเกำ ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมองขอนแกน จงหวดขอนแกน ตำมเดม เพรำะวำบำนทมกนดำร เมองเกำมน ำขงหลำยแหง คอ บงแกนนคร บงทงสรำง แมน ำช บงหนองโคตร แกงน ำตอน บงเนยม และแมน ำพอง (เอกสำรโรเนยวโรงเรยนบำนทม (ทมประชำนเครำะห), 2555: 1) กำรขยำยตวทำงเศรษฐกจของเมองขอนแกนธรกจท ดนและอสงหำรมทรพย กำรขยำยตวทำงดำนธรกจอตสำหกรรม เขำสชนบทท ำใหมควำมเจรญเตบโตและทนสมย ประชำชนสวนหนงมฐำนะด ว ถ ช ว ตชำวบำนชมชนชำวบำนทมเปลยนแปลงตำมยคสมย ผวจยซงเปนลกหลำนชำวบำนทมสนใจศกษำคนควำว จ ยว ถ ช ว ตของชำวบำนชมชนบำนทม อ ำเภอเมอง จงหหวดขอนแกนโดยมงเนนศกษำวถชวตดำนท เปนวตถและดำนท ไมใชว ตถ เพอน ำผลกำรศกษำไปพฒนำคณภำพชวตของชำวบำนชมชนบำนทมใหเกดควำมสขอยำงย งยนตอไป

วตถประสงคของวจย เพอศกษำถงวถชวตของชำวบำนชมชนบำนทม ต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน

Page 97: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[97]

การทบวรรณกรรม ชำวบำนทมเลำตอกนมำวำ เดมทเดยวมพระพทธรปลอยน ำชมำหยดท ทำน ำแหงหนง ชำวบำนไดอนเช ญข นมำท ตรงนนเรยกวำ บำนทำพระ ตอมำพระทำนเดนทำงตอไปอกบำนหนงก หำยวบไปจงเรยกวำบำนพระลบ ชำวบำนตำมหำตอไป ไปพบอกบำนหนงมองดเหมอนพระรปท ตำมหำ (ภำษำชำวบำนวำคอ พระรปตำมหำ) จงเรยกบำนพระคอ แลวพระรปนนกเดนทำงมำถงท แหงหนง ค ำพอดกเลยบรรทม (นอน) บำงทำนเลำวำถมน ำลำย จงไดช อวำบำนทม(ภำษำพนบำน ออกเสยงเปน ทม) แลวพระรปนนด ำดนไปโผลข นท แหงหนงเรยกวำบำนพระบ (ค ำวำบ หมำยถงโผลข นมำ) แลวพระเดนทำงตอไปทำนกยนอยอกแหงหนง จงเรยกวำ บำนพระยน สมยกอนเมอประมำณ 70 ป ทงนำบำนทมดำนทศใต มตนกระทมข นมำกมำย ชำวบำนนยมน ำตนไมชนดนมำท ำเปนครกต ำขำว ภำษำชำวพนบำน เรยกวำ "ตนทม" ช อของบำนอำจมำจำกชอตนไมนกได (โรงเรยนบำนทม (ทมประชำนเครำะห), 2555: 23) วถชวต หมำยถง ควำมเปนไปในกำรด ำรงชวตประจ ำวนของมนษยทำงดำนชวตควำมเปนอยขนบธรรมเนยม ประเพณ ศำสนำ วฒนธรรม เศรษฐกจ (เครองมอ เครองใช) วตถตำงๆ รวมถงควำมเช อ ควำมร ควำมคด อดมคต (ประพฒน กสมำนนท, 2534: 211 อำงใน สดใส สรำงโศก, 2541: 13) ชมชนแตละชมชนตำงเปนท รวมคนทมควำมสนใจในเรองเดยวกนมควำมปรำรถนำควำมส ำเรจในเปำหมำยของชมชนรวมกน ชมชนทมวถชวต ในตนเองจะชวยท ำใหควำมสมพนธของสมำชกแนบแนนข น มควำมตนตวในกำรอยรวมกนเปนชมชนเสมอ (เกรยงศกด เจรญวงศศกด , 2547: 163-164) วถกำรด ำเนนชวต หมำยถง แบบแผนกำรแสดงพฤตกรรมของบคคลในชว ตประจ ำว นท เก ยวกบกำรดแลสขภำพอนำมย กำรศกษำ กำรท ำงำน กำรใชเวลำวำง กำรพกผอน ตลอดจนควำมสมพนธภำยในครอบครวและบคคลอน โดยตำงกลมกนกมกำรแสดงพฤตกรรมหรอลกษณะกำรแสดงออกท ตำงกน ซงมผลกระทบตอรำงกำยของบคคลนนๆ ท งในดำนดและดำนไมด (อมพวลย วศวธรำนนท, 2541: 13) สรป วถชวต หมำยถงแบบแผนของกำรด ำเนนชวต ท งทำงดำนชวต ควำมเปนอย ขนบธรรมเนยม ประเพณ ศำสนำ วฒนธรรม เศรษฐกจซงอำจจะแตกตำงกนไปตำมสภำพแวดลอมและสภำพสงคมท งนมเปำหมำยเพอกำรอยรวมกนอยำงสงบสข แนวคดเกยวกบวถชวต มนษยในฐำนะหนวยชวตท ด ำรงอยทำมกลำงสงแวดลอมจะมกระบวนกำรปรบตวเขำกบสงแวดลอมซงเปนกระบวนกำรท ตอเนองเพอรกษำดลยภำพกบสงแวดลอม ท งกำรปรบตวในเชงพฤตกรรมและกำรปรบในระดบจตส ำนกซงกำรปรบตวอยำงตอเนองนกอใหเกดแบบแผนควำมสมพนธกบสงแวดลอมอยำงหนงข นมำในระดบบคคลเรำเรยกวำวถชวตแตหำกแบบแผนดงกลำวเกดข นอยำงสอดคลองกนท งชมชนหรอท งสงคมและมกำรสบทอดตอเนองกนกยอมจะกลำยเปนวฒนธรรมข นมำ (ประเวศ วะส, 2535: 16-17) วถชวตไทย หมำยถง กำรด ำเนนชวตในบรบทของสงคมไทย อนไดแกกำรด ำเนนชวตตำมหลกควำมเช อทำงพทธศำสนำ และวฒนธรรมไทย (ทศนำ แขมมณ, 2543: 15) ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory) กำรแพรกระจำยทำงวฒนธรรม เปนกำรกระจำยของกระสวนแหงพฤตกรรมจำกสงคมหนงไปยงสงคมอน ซงเกดข นได 2 วธดวยกนคอ กำรแพรกระจำยโดยตรง อนไดแกกำรท บคคลหรอกลมบคคลมกำรตดตอทำงกำยภำพและกำรแพรกระจำยทำงออม ซงเปนกำรแพรกระจำยโดยท มไดตดตอกนทำงบคคลหรอ กลมคน (อำนนท อำภำภรม, 2525: 100)

Page 98: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[98]

องคประกอบของวถชวต เปนวตถ ประกอบดวยเครองมอ เครองใชท ใชในกำรด ำเนนช ว ตท งท ไดจำกธรรมชำตกำรสบทอดมำแตคนยคกอนๆ และประดษฐค ดคนข นใหมซงจะเก ดข นมำไดมนษยตองอำศยควำมรควำมสำมำรถและฝมอควำมช ำนำญในกำรประดษฐคดคนข นมำ ไมใชวตถประกอบดวยเปนระบบควำมคด ควำมเช อ ทศนคต คำนยมทำงสงคม ซงอยเบองพฤตกรรมของมนษยหรอเปนระบบคณคำ คณธรรมท ยดเหนยวจตใจของคนในสงคม ตลอดจนสวนท เปนผลรวมของควำมร ลกษณะนสยแนวควำมคดและสตปญญำ วธกำรในกำรด ำเนนช ว ตและแบบแผนพฤตกรรมซงหมำยรวมถงกำรกน กำรอย กำรแตงกำย กำรพกผอน กำรแสดงอำรมณ กำรสอควำมหมำย กำรคมนำคม กำรปฏบตกจกรรมเปนหมคณะ กำรแสวงหำควำมสขทำงใจ กำรปฏบต ตอตนเองและผอนดวยควำมสจรต (เจตน องอำจ, 2553: 15)

วธการศกษา กำรวจยเรองนเปนกำรวจยแบบเชงคณภำพ (Qualitative Research) ซงมข นตอนในกำรด ำเนนงำนวจยดงน 1. กำรศกษำคนควำจำกเอกสำร (Documentary Study) โดยกำรศกษำจำกหนงสอ วำรสำร เอกสำรทำงวชำกำร กำรสบคนทำงอนเตอรเนต รวมถงกำรศกษำจำกงำนวจย สำรนพนธและวทยำนพนธท เก ยวของ 2. กำรศกษำภำคสนำม (Field Study) กำรว จ ยเช งคณภำพ (Qualitative Research) ใชแนวค ำถำมเปนเครองมอในกำรเกบรวบรวมขอมลจำกผใหขอมลท ส ำคญ โดยใชวธกำรสมภำษณแบบเจำะลก (In-depth Interview) จำกผใหขอมลท ส ำคญ (Key-informant) ท อยภำยใตขอบเขตกำรศกษำ คอ วถชวตของชำวบำนชมชนบำนทม ต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกนชมชน

ผลการวจย กำรวจยเรองวถชวตของชำวบำนชมชนบำนทม ต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน มวตถประสงคเพอศกษำถงวถชวตของชำวบำนชมชนบำนทมต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน มขอคนพบดงตอไปน ดานทเปนวตถ แตกอนใชจอบใชควำยไถนำ เดยวนเครองมอสมยใหมเปนพวกเครองจ กรใชพลงงำนจำกแบตเตอรร ไฟฟำ น ำมน แกส รบวฒนธรรมจำกถนอนหรอตำงชำต คำจำงตนทนสง บำงอยำงเสยหำยเสอมสภำพเปลยนไปตำมกำลเวลำ เปนสงคมกงเมองมโรงงำนอตสำหกรรมในเขตพนท เครองครวและเครองจบสตวน ำ เครองดนตรพนบำน เครองบำยศรสขวญ กำรปรบปรงพฒนำจำกไมมำใชเหลก สแตนเลสและพลำสตกแทน ใชเครองมอเครองใชท โรงงำนผลตมำจ ำหนำยแทนแบบเกำ แตกอนของสำนดวยไมไผเด ยวนทกดวยตำขำย บงลนจบปลำท ำจำกกระบอกไมไผเด ยวนท ำจำกทอพวซ ไปซอท ตลำดหำงำยเลอกได เครองใชในครวเรอนจะท ำท แขวนและเกบไวท ต ตะเกยงเจำพำยเลกใชแลวแขวนไวหลงบำน เครองทอผำแขวนไวในหอง แอก ไถ ครำด ยงเกบรกษำไวท ยงขำว ไซ ลอบ จน แห เพด เกบไวท นำ ดานทไมใชวตถ ชำวบำนทมหลำกหลำยแนวควำมคดแตละคนจะคดไมเหมอนกน แสดงออกโดยกำรท ำประชำมต ทกสงทกอยำงเปลยนไปไมรเวลำกนเวลำนอน คนบอกยำกท ำใหกำรปกครองล ำบำก อนำคตจะเปนชมชนเมองท เจรญทำงเศรษฐกจและสงคม ชำวบำนเช อเร องควำมด ท ำดไดด ท ำช วไดช ว บำปบญคณโทษ ควำมเช อ เรองบญกรรม ผใดประพฤตปฏบตสงใดกจะไดรบผลกรรมท กระท ำ สงศกดสทธประจ ำหมบำน เช อทำงศำสนำพรำมณ ศำสนำพทธ เช อดำนไสยศำสตรนอยลง โรงงำนอตสำหกรรมมผลกระทบตอชำวบำน เปนสงคมกงเมองตำงคนตำงอยตำงท ำมำหำกน ชำวบำนเปนหนรำยวน ควำมปลอดภยในชวตและทรพยสนนอย มควำมสขเมอไดท ำบญท ำทำน อยในเกณฑดมกำรชวยเหลองำนบญตำงๆตอกนด สวนใหญตองกำรควำมสะดวกสบำยในกำรด ำรงช ว ต มนสยไมเปน

Page 99: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[99]

ระเบยบ ฟมเฟอย โออวด ตำมกระแสของควำมเจรญทนสมย เลยนแบบของอทธพลตะวนตก มคณธรรมดข นมชฌมำ มเมตตำธรรม สงเกตไปงำนบญตำงๆ กำรปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ศลธรรม ใหลกหลำนนอยมำก รกควำมยต ธรรมไมชอบเอำเปรยบใครและไมยอมใหใครเอำเปรยบ ยดถอหลกค ำสอนของพระพทธศำสนำ เสยสละเพอสวนรวม หำอยหำกนตำมอตถภำพของใครของมนตำมก ำลงตนเอง มตลำด รำนคำ หำงสรรสนคำ เปดตลอดเวลำสะดวกสบำย อำหำร ผก ผลไมตำงๆผลตมำเพอรองรบผบรโภค นยมอำหำรทำงภำคอสำนมปนปลำ ลำบ กอย ออม อำหำรแปลกใหม บำนเรอนแออดขยำยตวไปอยท นำ กอสรำงหมบำนจดสรร หอพก อพำรทเมนร สรอรท โรงงำนอตสำกรรม เพมข น ระบบไฟฟำ น ำประปำ กำรสอสำร สะดวก แตกอนเปนบำนไมสองช นใตถนสง เด ยวนสรำงดวยคอนกรตโครงหลงคำเหลก พกผอนโดยกำรนอน ปลกตนไม ฟงเพลง ดทว ไปเท ยววนหยด เลนอนเตอรเนต รองคำรำโอเกะท บำน อำนหนงสอเวลำวำง นอนหงำยหรอนงท ำโยคะทำตำงๆ คยกนกบเพอนดมบำง บำงคนมจตใจดมน ำใจ บำงคนรำยเห นแกตว สวนมำกโกรธงำยหำยเรว มตวตนสงและมศกด ศร ผสงอำยรำเรงมลกหลำนอยท บำน เด ยวนวยรนอำมณรอนมองหนำกนทะเลำะกนแลว ขำดกำรฝกฝนอบรมทำงธรรมะ ถนนภำยในหมบำนเปนถนนคอนกรตและลำดยำงพฒนำทนสมยทกสำย มรถโดยสำรประจ ำทำงบำนทม-ขอนแกน รถยนตสวนบคคล รถจกรยำนยนต ใชในกำรเดนทำง ช ว งเชำกำรจรำจรคบคงตำงเรงรบไปท ำงำน เรยนหนงสอในเมอง สมยกอนกำรเดนทำงล ำบำกมแตทำงเกวยน คนนยมซอรถยนต รถจกรยำนยนตใชสญจร สวดมนตไหวพระใหจตใจสงบไมคดมำก พบปะสงสรรกบเพอนๆบำงครงบำงครำว ไมเครยดท ำตวสบำยใชเวลำวำงใหเกดประโยชน ไปนำดตนไมปลกตนไม ไปวดฟงธรรมนงสมำธ กำรแขงข นกฬำเทศบำลเมองบำนทมประจ ำป จดขบวนแหเทยนเขำพรรษำ จดพธลอยกระทง จดงำนรดน ำด ำห วผสงอำยเทศกำลสงกรำนต พฒนำชมชนในวนส ำคญตำงๆ ใหควำมสขกบครอบครว มควำมซอสตยสจรต ท ำในสงท ดงำมไมเบยดเบยนผอน ชวยดวยควำมเตมใจไมหวงผลตอบแทน มควำมยตธรรม คณธรรม ไปท ำนำ ท ำสวน ท ำไร ไหวพระสวดมนตใสบำตรยำมเชำ จำยตลำดประกอบอำหำร ท ำงำนโรงงำนอตสำหกรรม คนแกเฝำบำนเลยงลกเลยงหลำน ว ย รนแสดงนสยกำวรำว สมยกอนเลยงลกดวยน ำนมแม เปนครอบครวใหญมพอแมลกอยดวยกน ตอนเชำตำงคนตำงเรงรบไปท ำงำน เดกวยรนชอบเลนเกมส มโทรทพทใชสอสำรทกบำน สวนมำกพดภำษำทองถน เดกไดเรยนภำษำองกฤษและพดภำษำไทยมำกกวำภำษำพนบำน มศำลำประชำคมเปดเสยงตำมสำยประชำสมพนธประจ ำหมบำน แตกอนใชจดหมำยตดตอสอสำรปจจบนใชสอสำรอนเตอรเนต

การอภปรายผลการวจย กำรศกษำวธชวตของชำวบำนชมชนบำนทม ต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน ผลจำกกำรศกษำตำมกรอบแนวคดท ผวจยไดก ำหนดกรอบแนวคดในกำรวจย 2 ดำนไดแก ดำนว ตถ ดำนไมไชว ตถ ซงผลกำรว จ ยสำมำรถตอบวตถประสงคท ตองกำรทรำบถงวถชวตของชำวบำนชมชนบำนทม ต ำบลบำนทม อ ำเภอเมอง จงหว ดขอนแกน ไดน ำขอคนพบจำกกำรศกษำไปก ำหนดเปนแนวทำงในกำรพฒนำวถชวตของชำวบำนทม ตำมขอเสนอแนะในกำรวจยครงน ซงสำมำรถสรปผลกำรศกษำไดดงตอไปน วถชวตของชำวบำนชมชนบำนทม ในอดตใชจอบใชควำยไถนำแบบเกำปจจบนเปนสงคมกงเมองมโรงงำนอตสำหกรรมในเขตพนท ใชเครองมอเครองใชท โรงงำนผลตมำแทนโดยเครองมอท ำนำไดแกแอก ไถ ครำด ยงเกบรกษำไวท ยงขำวชำวบำนทมหลำกหลำยแนวควำมคดแตละคนจะคดไมเหมอนกนมควำมเช อเร องบญกรรม ผใดประพฤตปฏบตสงใดกจะไดรบผลกรรมท กระท ำเปนสงคมกงเมองตำงคนตำงอยตำงท ำมำหำกนตำมกระแสของควำมเจรญทนสมยชำวบำนทมรกควำมยตธรรมไมชอบเอำเปรยบใครและไมยอมใหใครเอำเปรยบหำกนตำมอตถภำพตำมก ำลงตนเอง มลกษณะนสยโกรธงำยหำยเรว มควำมเปนตวตนสงและมศ กดศร เปนคนไมเครยดท ำตวสบำย มกำรใชเวลำวำงใหเกดประโยชนท ำในสงท ดงำมไมเบยดเบยนผอนไหวพระสวดมนตใสบำตรยำมเชำเปนครอบครวใหญมพอแมลกอยดวยกนสวนมำกพดภำษำทองถนพกผอนโดยกำรนอนปลกตนไมฟง

Page 100: 2. Articles

2 nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[100]

เพลง ดทวไปเท ยววนหยดปจบนบำนเรอนแออดขยำยตวไปอยในทองไรทองนำ ถนนภำยในหมบำนเปนถนนคอนกรตและลำดยำงทกสำยมควำมเจรญอยำงตอเนอง

ขอเสนอแนะ 1. ตองกำรใหมคลองชลประทำนผำนบำนทมเพอชำวบำนจะไดท ำกำรเกษตร 2. ตองกำรใหมกำรพฒนำสถำนทพกผอน มเครองออกก ำลงกำยท ทนสมย 3. ตองกำรใหแกไขปญหำท ท งขยะในพนท หมท 12 บำนทมใหเปนระบบและปลอดภย 4. ตองกำรใหแกไขปญหำยำเสพตดแพรระบำดในชมชนบำนทมอยำงเปนรปธรรม 5. ตองกำรจดระเบยบกำรวำงผงเมองชมชนบำนทมใหเปนระบบระเบยบมมำตรฐำน

เอกสารอางอง กำญจน พลจนทร. 2525. การทองเทยวและการจดการอตสาหกรรมทองเทยว. กรงเทพฯ: โอ.เอส.ปรนตง เฮำส. เกรยงศกด เจรญวงศศกด . 2547. การมสวนรวมของชมชน นโยบายและกลวธ. กรงเทพฯ: โสภำกำรพมพ. จรำภรณ ตงกตตภำภรณ. 2556. จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ: ส ำนกพมพจฬำลงกรณมหำวทยำลย. เจตน องอำจ. 2553. วถชวตชมชนกวยเตยวเรอคลองรงสตประยรศกดในเขตเทศบาลต าบลธญญบร จ งหว ด

ปทมธาน. รำยงำนกำรศกษำอสระ รฐประศำสนศำสตรมหำบณฑต สำขำว ชำกำรปกครองทองถน , มหำวทยำลยขอนแกน.

จ ำนงค อดวฒนสทธ และคณะ. 2545. สงคมวทยา. พมพครงท 10. กรงเทพฯ: มหำวทยำลยเกษตรศำสตร. ฉนทชย ซำมำตย. 2553. วถชวตในชมชนโนนศรสวสด ต าบลตลาด อ าเภอเมอง จ งหว ดมหาสารคาม. ว ทยำนพนธ น

ตศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำนตศำสตร, มหำวทยำลยธรรมศำสตร. ณรงค เสงประชำ. 2523. สงคมวทยาชนบทและเมอง. กรงเทพฯ: กรงสยำมกำรพมพ. ธวชชย เพงพนจ. 2553. วถชวตของเกษตรกรชานเมองภายหลงการขายทดนท ากน: กรณศกษาบานโนนมวง หม

ท 3 ต าบลศลา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน. วทยำนพนธ ศลปศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำพฒนำชนบทศกษำ, มหำวทยำลยมหดล.

ประเวศ วะส. 2535. ประชาคมต าบล. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มตชน. ยศ ชมจต. 2528. สงคมวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตว. โรงเรยนบำนทม (ทมประชำนเครำะห). 2555. วชาประว ตศาสตรบานทมเมองขอนแกนในอดต. ขอนแกน:

ส ำนกงำนเขตพนท กำรศกษำขอนแกน เขต1 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำข นพนฐำน. วไล วงศสบชำต. 2535. การจ าแนกแตกตางระหวางเมอง : การศกษาเปรยบเทยบกรณประเทศไทยและ

ประเทศสหรฐอเมรกา. กรงเทพฯ: สถำบนประชำกร จฬำลงกรณมหำวทยำลย. สนธยำ มโหทำน. 2546. วถชวตชมชน: ชวตทมความหมาย. กรงเทพฯ: กองสนบสนนสขภำพประชำชน กรม

สนบสนนบรกำรสขภำพ กระทรวงสำธำรณสข. สนนทธนำ แสนประเสรฐ. 2540. แนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศของจ งหว ดนนทบรภายใตการ

จดการและการมสวนรวมของประชาชน. สำรนพนธ วทยำศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรวำงแผนและจดกำรทองเท ยว, มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ.

Page 101: 2. Articles

2nd National and International Graduate Conference 25 September 2015, KU Home, Bangkok, THAILAND

[101]

สมศกด ศรสนตสข. 2536. สงคมวทยาชมชน: หลกการศกษา วเคราะห และปฏบตงานชมชน. พมพครงท 2. ขอนแกน: มหำวทยำลยขอนแกน.

อำนนท อำภำภรม. 2525. สงคมวทยา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตว. อมพวลย วศวธรำนนท. 2541. วถชวตของคนไทยรนใหม: ศกษากรณพฤตกรรมการบรโภคอาหารของวยรนใน

เขตกรงเทพมหานคร. วทยำนพนธ บรหำรศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำพฒนำสงคม, สถำบนบณฑตพฒนบรหำรศำสตร.