146
buneba maswavleblis wigni 2 lela miqiaSvili maia leviZe giorgi kvantaliani

2 bunebacommondatastorage.googleapis.com/sp_projects_schoolbooks...6 sistematurad SeZena. metad mniSvnelovania is garemoeba, rom gare samyaros Sesaxeb SeZenili codna cnobaTa jamamde

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • bunebamaswavleblis wigni

    2lela miqiaSvili maia leviZEe giorgi kvantaliani

  • buneba 2maswavleblis wigniTbilisi, 2018

    avtorebi: lela miqiaSvili, maia leviZe, giorgi kvantaliani

    redaqtorebi: maka seskuria, elene beriaSvilidizaineri ia maxaTaZeilustratori giorgi maRraZeteqnikuri dizaineri TinaTin berberaSvili

    © bakur sulakauris gamomcemloba, 2018yvela ufleba daculia

    Sps `bakur sulakauris gamomcemloba~misamarTi: daviT aRmaSeneblis 150, Tbilisi 0112tel.: 291 09 54, 291 11 65elfosta: [email protected]

    ISBN 978-9941-30-042-4

    GEThe Natural Science 2Teacher’s Book

    © Sulakauri Publishing, 2018all rights reserved.

    Tbilisi, Georgiawww.sulakauri.ge

  • sarCevi

    1. Sesavali .........................................................................................................................5

    2. saxelmZRvanelos agebis principebi .....................................................................8

    3. detaluri komentarebi saxelmZRvanelos TiToeul struqturul

    elementTan (moswavlis wigni, moswavlis rveuli, maswavleblis wigni)

    dakavSirebiT da maTi gamoyenebis wesi ....................................................................9

    4. saswavlo Temebi ........................................................................................................10

    5. II klasis bunebismetyvelebis standarti .......................................................... 11

    6. Sesabamisoba erovnul saswavlo gegmasTan ......................................................18

    7. saxelmZRvanelos gamoyenebis wesi......................................................................21

    8. unar-Cvevebis ganviTareba .....................................................................................22

    mimdinare gakveTilebis Tanmimdevroba ................................................................24

    9. bunebismetyvelebis swavlebis meTodebi ........................................................141

    10. rogor SevafasoT moswavle? ............................................................................145

  • 5

    1. Sesavali`dawyebiT klasebSi mizanSewonilad migvaCnia,

    ufro metad iqnes gamoyenebuli sulxan-sabas da

    gogebaSvilis mier ganmartebuli bunebis movle-

    nebi da maT mier mowodebuli cnebebi, terminebi.

    maTSi SenarCunebulia bunebis mTlianobaSi

    ganxilvis wesi da bunebasTan adamianis emociuri

    damokidebulebis sferoebi~.

    guram ramiSvili

    Cven viziarebT epigrafSi gamoTqmul im azrs,

    rom am asakSi mizanSewonilia mTlianobiTi

    Sexedulebis formireba moswavleTa inteleq-

    tualur-SemecnebiTi ganviTarebis gzaze. mas

    safuZvlad udevs percefciis fsiqologiuri

    Teoria, romlis mixedviTac Tavdapirvelad

    yalibdeba mTliani warmodgenebi, Semdeg ki

    zustdeba detalebi, mTelis nawilebi; aRqmis

    bunebas Seesabameba codnis SeZena principiT –

    `mTliani warmodgenebidan kerZo warmodgene-

    bamde~. aq Cven isev vubrundebiT dawyebiT

    klasebSi integrirebuli da mTlianobiTi

    swavlebis gogebaSviliseul tradicias, rac

    naTlad ikiTxeba iakobis memkvidris, luarsab

    bocvaZis, saprogramo debulebaSi: `SeuZlebelia,

    rom erTi sagnis fargali gancalkevebuli iyos

    meore sagnisagan. sazogadod, swavlebis dros

    erTianobis darRveva, sagnebis gancalkeveba

    da gankerZoeba gadasacem codnisa did nakls

    Seadgenda skolebSi. yoveli sagnis warmateba

    damokidebulia im xalisze, rogorsac swavleba

    iwvevs bavSvSi da mis mizanSewonilobaze. swav-

    leba xalisiani da mizanSewonili iqneba maSin,

    roca im cnebaTa Soris, romlebic adgils iWeren

    gonebaSi, mtkice kavSiri iqneba daculi; sxva-

    dasxva codna unda avsebdes da aSuqebdes erT-

    maneTs... roca mecadineoba am saxiT mimdinare-

    obs, bavSvebs rCebaT Tanmimdevruli, mTliani

    STabeWdileba da sagnebsac srulad gaicnoben~

    (pirveldawyebiTi saxalxo skolis droebiTi

    programebi, Tb., 1919; gv. 14-15).gogebaSvilis mier am midgomisTvis safuZv-

    lis Cayras adasturebs profesori guram rami-

    Svilic. igi wers: `ganaTlebis erovnul kon-

    cefciaze saubrisas mniSvnelovnad migvaCnia

    erTi sakiTxis wamoWrac. i.gogebaSvilis `deda

    ena~, `bunebis kari~, `saistorio moTxrobebi~

    da `bibliuri moTxrobebi~ erTmaneTs avseben.

    aq aris saocari erTianoba, romelsac didi

    zneobrivi safuZveli aqvs Cadgmuli, rogorc

    qarTveli filosofosisa da istorikosisaTvis,

    ise bunebis mkvlevrisaTvis. sagnebis swavlebaSi

    informaciuli nakadis SemoWram daarRvia es

    sasicocxlo mTlianoba da pirvelkavSirebi.

    aucileblad migvaCnia am mTlianobisa da har-

    moniis aRdgena-SenarCuneba. saWiroa skolebSi

    saganTa swavleba ise aigos, rom codnas mTlianoba

    SeunarCundes, Tavdapirveli kavSirebi aRdges

    adamiansa da bunebas Soris. es sibrZne WeSmariti

    codnis aucilebeli safuZvelia~ (g. ramiSvili,

    dedaenis Teoria, Tb., 2000, gv. 17).bunebismcodneobis swavlebis zemoxsenebuli

    principebidan (integrirebuloba da mTliano-

    biToba) logikurad gadavdivarT sam arsebiT

    momentze, romlebiTac bunebismcodneobis sax-

    elmZRvaneloebis agebisas vxelmZRvanelobT.

    pirveli aris is, rom bunebismcodneobis

    swavleba unda iyos ekologiuri. es ar niSnavs

    mxolod garemosdacviTi Sinaarsis tarebas.

    Cveni gagebiT ekologia esaa mecnieruli codna

    cocxal organizmTa urTierTkavSirebisa da

    maTi garemosTan urTierTobis Sesaxeb, rome-

    lic samyaroze mTlian warmodgenas gviqmnis

    da saSualebas gvaZlevs, aseve mTlianobaSi

    ganvixiloT saswavlo procesi. bunebismcod-

    neobis swavlebisas nebismieri sagani Tu movlena

    ganixileba moswavlis gare samyaros konteqstSi.

    moswavlis asakobriv zrdasTan erTad am gare-

    mos sazRvrebic farTovdeba.

    bunebis dacvis amocanebidan gamomdinare

    ki bunebismcodneobis swavlebis erT-erTi

    mizani is aris, rom bavSvs Seayvaros cocxali

    Tu aracocxali buneba da ganuviTaros misadmi

    faqizi damokidebuleba, Camouyalibos bunebis

    dacvis aucileblobis Segneba da SeaiaraRos is

    garkveuli SromiTi CvevebiT. bavSvis zogad gan-

    viTarebas mniSvnelovnad ganapirobebs organize-

    bul garemoSi mis mier codnisa da unar-Cvevebis

  • 6

    sistematurad SeZena. metad mniSvnelovania is

    garemoeba, rom gare samyaros Sesaxeb SeZenili

    codna cnobaTa jamamde ar iyos dayvanili, aramed

    igi bavSvebs eZleodes garkveuli TanmimdevrobiT,

    maT pirad gamocdilebaze orientaciiT da daw-

    yebiTi klasebis moswavleTaTvis misawvdomi

    formiT. am asakis (igulisxmeba 6-dan 10 wlam-de) bavSvTa azrovnebis ganviTarebis ZiriTadi

    xazi TvalsaCino-moqmedebiTi azrovnebidan

    TvalsaCino-xatovan, xolo am ukanasknelidan

    abstraqtul azrovnebaze gadasvlaSi mdgomare-

    obs. CvenTan mimarTebiT es imas niSnavs, rom

    marTalia, bavSvebs aucileblad unda SevuqmnaT

    sabunebismcodneo warmodgenebi da vaswavloT

    cnebebi, oRond es warmodgenebi da cnebebi

    moswavleebSi konkretuli bunebrivi sagnebis

    meSveobiT unda gamoviwvioT, vinaidan am asakSi

    codnis SeZenis safuZveli TviT sagani an mov-

    lenaa da ara ganyenebuli warmodgena. bavSvis

    azrovneba unda miemarTebodes sagnidan (mov-

    lenidan) cnebisken da ara cnebidan sagnisken

    (movlenisaken).

    meore arsebiTi momenti Cveni midgomisa

    gulisxmobs saswavlo procesis ise agebas, rom

    moswavlis SemecnebiT saqmianobaSi monawileob-

    des bavSvis tvinis orive naxevarsfero (hemis-

    fero). am mimarTebiT Cven mier SemoTavazebuli

    swavlebis meTodika, programa, saxelmZRvanelo

    da rekomendaciebi eyrdnoba adamianis tvinis

    specialur gamokvlevebs, romlebic moswavlis

    SemoqmedebiTi unar-Cvevebis ganviTarebis prob-

    lemebs exeba.

    mesame arsebiTi momenti Cveni midgomisa gu -

    lisxmobs bunebis Seswavlasa da garemosTan swori

    kavSirebis damyarebas praqtikuli samuSaoebis

    meSveobiT. am mizniT saxelmZRvaneloSic da mas-

    wavleblis wignSic Setanilia mravali praqtikuli

    samuSao. es xels Seuwyobs kvlevasa da bunebis

    Seswavlisadmi interesis gaCenas.

    Cven mier CamoTvlili samive momenti eyrd-

    noba bunebismcodneobis holistikuri, anu

    mTlianobiTi (wholly (ing.) – mTlianad, savsebiT) swavlebis koncefcias, romelic SeimuSava cno-

    bilma amerikelma mecnierma j. hasardma (Jack Hassard, science experiences, 1990). holistikuri swavla `swavlebis modeli moswavles ganixilavs

    rogorc mTlian pirovnebas da emyareba adamianis

    Tavis tvinis mTlianobiT funqcionirebas. tvinis

    marjvena da marcxena naxevarsferoebi sxvadasxva

    saxis azrovnebiT procesebSi monawileoben.

    TiToeul naxevarsferos funqciobis dominan-

    turi areebi aqvs; marcxena naxevarSi dominirebs

    TandaTanobiT da logikuri TanmimdevrobiT

    miwodebuli informaciis aRqma da damuSaveba,

    marjvena naxevarsferoSi Warbobs araverbal-

    uri, mTlianobiT-sinTezuri, xatovan-saxviTi

    informaciis aRqma da damuSaveba (rogoricaa

    ritmi, melodia, fantazia, ferebi...).

    holistikur ganaTlebaSi erToblivad igu-

    lisxmeba marcxena naxevarsferuli tipis Se -

    mecnebiTi saqmianoba da marjvena naxevarsfe-

    ruli tipis SemecnebiTi saqmianoba. amasTanave,

    es koncefcia iTvaliswinebs bavSvebs Soris

    arsebul gansxvavebebs maTi gonebrivi unarebis

    mixedviT, kerZod, Cven vgulisxmobT gardneris

    mier dadgenil gonebriv SesaZleblobaTa rva

    saxes (mravalmxriv inteleqts). esenia:

    1) Sidapersonaluri – roca moswavle iTvi-

    sebs masalas individualuri gamokvlevisa

    da refleqsiis meSveobiT;

    2) pirovnebaTaSorisi – moswavle swavlobs

    sxvebTan TanamSromlobiT;

    3) musikaluri – saganTa wvdomis saSualebaa

    ritmi da musikaluri kanonzomierebebi;

    4) sivrculi – saganTa wvdomisTvis moswavle

    saWiroebs grafikul obieqtebze dakvir vebas

    da mis Semadgenel elementebze mani pu lirebas;

    5) kinesTetikuri – moswavle swavlobs moZ-

    raobiT, gadaadgilebiT, SexebiT;

    6) sityvier-lingvisturi – roca moswavle

    masa las iTvisebs gagonili da wakiTxuli

    sityvebis meSveobiT;

    7) logikur-maTematikuri – moswavles aqvs

    maTematikuri formulebiTa da logikuri

    kategoriebiT manipulirebis unari.

    8) naturalisturi – moswavles naturaluri

    Semecnebis gansakuTrebuli niWi aqvs; mas bu-

    nebrivi sagnebisa da movlenebis Secnobi sadmi

    Zlieri miswrafeba gaaCnia.

    adamianSi, Cveulebriv, dominirebs erTi-ori

    tipi am rvidan, Tumca met-naklebad yvela war-

    modgenilia. saxelmZRvanelo xels unda uwyo-

    bdes saswavlo procesis ise warmarTvas, rom

    moswavleebis gonebriv SesaZleblobaTa yvela

    saxe iyos aqtivirebuli.

    j. hasardis Tanaxmad, holistikuri ganaTleba

    iTvaliswinebs bavSvis gonebriv SesaZleblobaTa

    yvela CamoTvlili saxis gaaqtiurebas, rasac

  • 7

    naxevarsferuli tipis SemecnebiTi saqmiano-

    bis garda, xels uwyobs sensomotoruli tipis

    SemecnebiTi saqmianoba (rac fizikur obieqt-

    Tan uSualo kontaqts gulisxmobs) da emociuri

    tipis SemecnebiTi saqmianoba (rac grZnobiT-

    emociur swavlebas gulisxmobs).

    amgvarad, SegviZlia davaskvnaT, rom vinaidan

    adamianebs (maT Soris, bunebrivia, bavSvebsac)

    axasiaTebs sxvadasxva tipis SemecnebiTi unari

    da SesaZleblobebi, amitom swavlebis holis-

    tikuri modeli pedagogiuradac, fsiqologi-

    uradac da socialuri Tanasworobis mxrivac

    progresulia da misaRebi.

    bunebismcodneobis swavlebas dawyebiT

    klasebSi gansakuTrebuli aRmzrdelobiTi

    funqcia akisria. specifikuri codnis gadace-

    masTan erTad, bunebismcodneobis kursi unda

    emsaxurebodes moswavleTa ekologiur, esTe-

    tikur, patriotul da SromiT aRzrdas, rac

    unda gamoixatos moswavleebSi Sesabamisi

    unar-Cvevebisa da ganwyoba-damokidebulebebis

    gamomuSavebiT. amgvarad, bunebismcodneobis

    saxelmZRvanelos aRmzrdelobiTi funqciac

    unda hqondes.

    saxelmZRvanelos aRmzrdelobiT funqciaSi

    igulisxmeba, agreTve, damoukideblad muSaobis

    unaris ganviTareba. Tanamedrove gamokvleveb ma

    pedagogikaSi daadastura, rom bunebismcodneobis

    gakveTilebze, roca moswavleebi damoukideb-

    lad eZieben dasmuli amocanebis gadaWris gzebs,

    araTu izrdeba sagnisadmi maTi daintereseba,

    aramed efeqturad viTardeba iseTi unar-Cvevebi,

    rogorebicaa kritikuli azrovneba, analizisa

    da Semoqmedebis unari, miRebuli informaciis

    sistemaSi moyvanis unari da sxva.

    bunebismcodneobis saxelmZRvaneloebis agebis

    Cveneuli xedvis sisrulisaTvis erT sakiTxsac

    unda SevexoT. gasul saukuneSi aRmosavleT evro-

    pis qveynebSi dawyebiT skolas safuZvlad edo

    is mosazreba, rom dawyebiT klasebSi swavleba

    orientirebuli unda iyos codnis garkveuli

    maragis aTvisebaze, skolis momdevno safexurisT-

    vis saWiro informaciis sabaziso donis Seqmnaze.

    Tanamedrove (iseve, rogorc klasikuri) peda-

    gogiuri Teoriebi upiratesobas im mosazrebas

    aniWeben, romlis mixedviTac dawyebiT skolaSi

    ganaTlebisa da aRzrdis procesi pirovnebis

    ganviTarebaze unda iyos orientirebuli. Cveni

    azriT, es ori midgoma urTierTgamomricxavi

    araa, Tumca aqcenti mainc ganviTarebaze unda

    iyos mimarTuli.

    Cven mier warmodgenili bunebismcodneobis

    meore klasis saxelmZRvanelo Sedgenilia zemoT

    Camoyalibebuli Sexedulebebis safuZvelze

    da misi daniSnulebaa, xeli Seuwyos swavleb-

    is Semdegi amocanebis ganxorcielebas meore

    klasSi: bunebis Seswavlis Zlieri motivaciis

    Seqmnas, garemosdacviTi Segnebis Casaxvas,

    moswavleebSi cnobismoyvareobis, gakvirvebisa

    da aRmoCena- Seswavlis gziT gamowveuli kmayo-

    filebis grZnobis ganviTarebas, bavSvis qce-

    vis ZiriTadi formis (TamaSis) swavlis qceviT

    TandaTanobiT Secvlas (anu saswavlo qcevis

    Camoyalibebas), SemecnebiTi unar-Cvevebis gan-

    viTarebasa da, zogadad, swavlisadmi dadebiTi

    damokidebulebis gamomuSavebas.

  • 8

    2. saxelmZRvanelos agebis principebi• integrireba – saxelmZRvaneloSi sinTezire-

    buladaa warmodgenili erovnuli saswavlo

    gegmiT gaTvaliswinebuli oTxive mimarTuleba

    (mecnieruli kvleva-Zieba, cocxali samyaro,

    sxeulebi da movlenebi, dedamiwa da gare sa-

    myaro), agreTve zogierTi Tema samoqalaqo

    aRzrdis sferodan;

    • misawvdomoba – gaTvaliswinebulia 5-6 wlis

    asakis bavSvebis fsiqologiuri Tavisebure-

    bebi da saWiroebebi;

    • sistematuroba da Tanmimdevroba – TiToeuli

    Sesaswavli Tema agebulia erTiani struq-

    turiT da ukukavSirebis gaTvaliswinebiT;

    • Sedegebze orientireba – saxelmZRvanelom

    xeli unda Seuwyos standartiT gansazRvruli

    Sedegebis miRwevas saswavlo wlis bolosT-

    vis;

    • Segnebuloba da aqtiuroba – saxelmZRvanelos

    gaformeba da swavlebis meTodika isea moaz-

    rebuli, rom maT uzrunvelyon moswavlis

    mier masalis gaazrebulad aTviseba – infor-

    maciis damoukideblad damuSavebis, sakuTar

    ZalebSi darwmunebisa da TanaklaselebTan

    TanamSromlobis gziT;

    • TvalsaCinoeba da grZnobadi aRqma – saxelmZ-

    Rvanelo xels Seuwyobs moswavleebis mier

    codnis SeZenasa da unar-Cvevebis ganviTa-

    rebas adamianis yvela SegrZnebis aqtiuri

    gavarjiSeba-gamoyenebiT;

    • emociuri aRqma – saxelmZRvanelo xels

    Seuwyobs saswavlo procesis sainteresod

    da saxalisod warmarTvas, rac bavSvebSi

    swavlisa da sagnisadmi dadebiT emociur

    damokidebulebas uzrunvelyofs;

    • aRmzrdelobiTi – bunebismetyvelebis

    saxelmZRvanelo gonebrivi ganviTarebis

    paralelurad unda emsaxurebodes moswav-

    leTa ekologiur da esTetikur aRzrdas,

    agreTve – usafrTxoebisa da higienis unar-

    Cvevebis gamomuSavebas;

    • saxelmZRvanelos funqcionaluroba – am prin-

    cipSi igulisxmeba swavlebis mTlian siste-

    maSi bunebismetyvelebis saxelmZRvanelos,

    rogorc am sistemis elementis, funqciuri

    datvirTva sxva elementebTan (saswavlo ma-

    salebi, swavlebis saSualebebi, sxva sagnebis

    saxelmZRvaneloebi...) urTierTkavSirSi;

    • normatiul dokumentebTan SeTanxmebuloba –

    saxelmZRvanelos Tematika da swavlebis meTo-

    dika efuZneba zogadi ganaTlebis erovnuli

    miznebiTa da erovnuli saswavlo gegmiT

    gansazRvrul prioritetebsa da moTxovnebs.

  • 9

    3.detaluri komentarebi saxelmZRvanelos TiToeul struqturul elementTan (moswavlis wigni, moswavlis rveuli, maswavleblis wigni) dakavSirebiT da maTi gamoyenebis wesi(maswavlebels Tavisi saWiroebisamebr SeuZlia

    advilad amoaxevinos nebismieri furceli). dan-

    arTis saxiT saxelmZRvanelos axlavs feradi

    qaRaldebic.

    maswavleblis wignSi ki dawvrilebiT aris

    warmodgenili yvela gakveTilis scenari.

    bunebismetyvelebis sagnobrivi programiT

    gansazRvrulia is specifikuri unar-Cvevebi,

    romelTa ganviTareba aucilebelia am sagnis

    swavlebisas. II klasSi xeli unda Seewyos saswavlo

    kvleviTi unar-Cvevebis ganviTarebas elementa-

    rul doneze. aqedan gamomdinare dakvirvebis,

    kvlevis, aRweris, aRricxvis, klasifikaciisa da

    komunikaciis Cvevebis ganviTarebas am asakSive

    Caeyreba safuZveli.

    II klasis bunebismetyvelebis saxelmZRvanelo

    kompleqtia, romlis SemadgenlobaSia: moswavlis

    wigni, moswavlis rveuli da maswavleblis wigni.

    moswavlis wigni specifikuria. igi ZiriTadad

    ilustraciebisa da savarjiSoebis kompleqtia,

    romelic bavSvebs mravalferovani samuSaoebis

    Sesrulebas sTavazobs. moswavlis rveuli `buneba

    2 A~ warmoadgens samuSao furclebis krebuls, romelSic moswavle xatavs, aferadebs, amzadebs

    martiv modelebs, ajgufebs sagnebs da a.S.

    meore klasis moswavlis rveulis danarT-

    Si Tanmimdev ru lad Camagrebulia calkeuli

    furclebi (4 formatis). zogierTi TemisTvis moswavles dasWirdeba 1 an 2 aseTi furceli. furclebi danomrilia Temebis mixedviT da ase

    maTi gamoyeneba bevrad ufro mosaxerxebelia

  • 10

    4. saswavlo TemebiII klasis bunebismetyvelebaSi iswavleba Temebi,

    romlebic SerCeulia specialuri kvlevis safuZ-

    velze, pirvelklaselTa asakisa da interesebis

    gaTvaliswinebiT. Temebi gaTvlilia 32 saswavlo kviraze maswavleblisTvis gaTvaliswinebulia

    ramdenime gakveTili saTadarigod da gasameo-

    reblad. yoveli Tema moicavs 2 an met sakiTxs. sul moswavlis wignSi 53 gakveTilia, moswavlis rveuli Sesabamisad Tematurad mihyveba sax-

    elmZRvanelos da exmareba moswavleebs Temis

    ukeT gaazrebaSi.

    saswavlo Temebis Tanmimdevroba aseTia:

    Tema: adamianis sxeuli da misi nawilebi1. sxeuli da misi nawilebi 2. gavufrTxildeT sxeulis nawilebs3. Tu ginda, rom janmrTeli iyo4. Cven vizrdebiT da vicvlebiT5. jansaRi qcevebi da dRis reJimiproeqti: minda viyo janmrTeli?! testi 1

    Tema: cocxali garemo #– cxovelebi6. cocxali da aracocxali 7. cxovelebic izrdebian8. Sinauri cxovelebi – ZuZumwovrebi9. tyis nadiri10. tyis nairsaxeobebi11. frinvelebi12. mxoxavi cxovelebi testi 2

    Tema: cocxali garemo #– mcenareebi13. mcenareebi da maTi nawilebi14(1). ras gviambobs mzesumziras Tesli?14(2). xeebi skolis ezoSi15(1). Cemi xe15(2). tye Seunaxe Svilebsa...praqtik. samuSao – eqsperimenti@@: risTvis

    sWirdeba Tesli mcenares? Tema: sakvebi mcenareebipraqtik. samuSao: sasargeblo sakvebi16(1). xili da bostneuli16(2). marcvleuli mcenareebidakvirveba: oTaxis mcenareebi testi 3

    Tema: weliwadis droebi – Tveebi da sezonebipraqtik. samuSao: vizeimoT axali welisarekomen. aqtivoba: amindi da adamiani17. Tveebi da sezonebi18. amindi da weliwadis droebi19. weliwadis droebi – siTbo da sicive20. praqtikuli samuSao: rogor Cndeba wvima? Tema: bunebrivi resursebi21(1). wyali21(2). wyali bunebaSidiskusia: gavufrTxildeT sasmel wyals! testi 4

    Tema: haeri22. Cven garSemo haeria23. rogor moZraobs haeri?

    Tema: bunebrivi resursebi – niadagi da sa-sargeblo wiaRiseuli

    24. niadagi da sasargeblo wiaRiseuli25-26. magniti27. vulkanebi testi 5

    Tema: warsulis nakvalevze28. sad cxovroben adamianebi?29. ras gvimalavs miwa?

    Tema: Cven da bunebakvleva: Cveni skolis mimdebare garemo30. rogor cvlis adamiani garemospraqtik. samuSao: garemo Zvelad da axladakvirveba: garemos danagvianeba31-32. nagavi Cven irgvliv33. davicvaT garemo!34. usafrTxoebis sadarajoze35. Cven da wamlebi36. rogor davicvaT usafrTxoeba sakvebTan? testi 6

    37. usafrTxo dasveneba bunebaSi38. gavufrTxildeT bunebas!39. rogor moviqceT!40. saqarTvelo Cemi samSobloa!

  • 11

    5. II klasis bunebismetyvelebis standartiSedegebis indeqsi standartis Sedegi

    1. mimarTuleba: mecnieruli kvleva-Ziebabun.dawy.(I).1. moswavlem unda SeZlos:

    praqtikul aqtivobebSi monawileoba da elementaruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba.

    1. mimarTuleba: cocxali samyarobun.dawy.(I).2. moswavlem unda SeZlos:

    organizmebis (mcenareebisa da cxovelebis) aRwera da daxasiaTeba ZiriTadi niSan-Tvisebebis mixedviT;organizmebis dajgufeba, jgufebis daxasiaTeba da Sedareba, maTi tipuri warmomadgenlebis agebulebis, cxovelqmedebisa da sasicocxlo ciklis Tavisebure bebze msjeloba;organizmebis sasicocxlo moTxovnilebebisa da maTze garemo faqtorebis zemoqmedebis Sesaxeb msjeloba.

    2. mimarTuleba: sxeulebi da movlenebibun.dawy.(I).3. moswavlem unda SeZlos:

    sxeulebisa da maTi Semadgeneli masalebis/nivTierebebis Tvisebe-bis daxasiaTeba;bgeris, sinaTlisa da siTbos wyaroebsa da gavrcelebaze msjeloba; agregatuli mdgomareobis cvlilebaSi siTbos gadacemis rolze msjeloba;advilad dakvirvebadi moZraobebisa da Zalebis daxasiaTeba.

    3. mimarTuleba: dedamiwa da garesamyarobun.dawy.(I).4. moswavlem unda SeZlos:

    lokalur garemoSi orientireba;wylisa da xmeleTis mniSvnelovani obieqtebis aRwera da maTi amoc-noba sxvadasxva saxis gegmasa da rukaze;bunebrivi resursebis mniSvnelobaze msjeloba; cikluri bunebrivi movlenebis aRwera da maT gamomwvev mizezebze msjeloba.

    wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi:

    mimarTuleba: mecnieruli kvleva-Zieba

    bun.II.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi monawileoba da elementa-ruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • svams martiv kiTxvebs Sesaswavli sxeulis/movlenis Sesaxeb; • akvirdeba Seswavlis obieqts sakuTari SegrZnebis organoebis an martivi xelsawy-

    oebis gamoyenebiT;• usafrTxoebis wesebis dacviT monawileobs martiv praqtikul aqtivobebSi; • amoicnobs, aRwers da axarisxebs sxeulebs an/da movlenebs ilustraciaze an realo-

    baSi; • agrovebs da CainiSnavs kiTxvaze pasuxis gasacemad saWiro monacemebs (naxatebis,

    pirobiTi niSnebis saSualebiT);• efuZneba pirad mosazrebebs an/da dakvirvebis Sedegebs dasmul kiTxvaze pasuxis

    gasacemad;

  • 12

    • iyenebs komunikaciis sxvadasxva formas (mag. naxati, zepirmetyveleba, ist) sakuTari mosazrebebis an/da kvlevis Sedegebis wardgenisas.

    mimarTuleba: cocxali samyaro

    bun.II.2. moswavlem unda SeZlos sicocxlis ZiriTadi niSnebis amocnoba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • CamoTvlis cocxali sxeulebis damaxasiaTebel niSnebs; • irCevs cxovels, akvirdeba da agrovebs informacias rogor moZraobs, ikvebeba,

    sunTqavs, izrdeba, viTardeba da mravldeba. sakuTar monacemebs adarebs Tanak-laselebis namuSevars;

    • mohyavs magaliTebi adamianis zrda-ganviTarebis procesis sailustraciod (mag., tanisamosis dapataraveba, sarZeve kbilebis mocvla) an warmoadgens TvalsaCino masalas (mag., sxvadasxva asakSi gadaRebul fotosuraTebs);

    • adarebs erTmaneTs zrdasrul cxovelebsa da maT naSierebs, aRwers zrda-ganviTa-rebis procesSi momxdar (mag., zomis, feris, safarvelis) cvlilebebs;

    • akvirdeba da aRwers mcenareebis zrdis process (mag., xorblis aRmonacenis simaRlis matebas), werilobiT an fotoebis saSualebiT aRricxavs dakvirvebis Sedegebs.

    Sinaarsi

    mcenareebi da cxovelebi cocxali sxeulebi, anu organizmebia. isini ikvebebian,

    izrdebian, sunTqaven, moZraoben. kveba aucilebelia organizmebis arsebobisa da

    zrda-ganviTarebisaTvis. zrda-ganviTarebis Sedegad SeiZleba Seicvalos mcena-

    reebisa da cxovelebis forma, zoma, Seferiloba, safarveli da sxva niSan-Tvisebebi.

    moZraoba exmareba cxovelebs sakvebis mopovebaSi, Tavis dacvaSi, sabinadros mow-

    yobaSi. cxovelebi gadaadgildebian sxvadasxva saxis kidurebis saSualebiT (maT

    Soris xmeleTze samoZrao kidurebi, farflebi, frTebi). mcenareebic moZraoben,

    magaliTad, yvavili iSleba da ixureba, foToli ixreba mzisken. oTaxis mcenareebi

    da Sinauri cxovelebi saWiroeben adamianis mzrunvelobas.

    sarekomendacio aqtivobebi

    maswavlebeli:• sTxovs moswavleebs, CamoTvalon saklaso oTaxSi/garemoSi arsebuli cocxali da

    aracocxali sxeulebi; an sTavazobs cocxali da aracocxali sxeulebis ilustra-ciebs da sTxovs, daajgufon isini da axsnan, ratom miakuTvnes esa Tu is sxeuli cocxals an aracocxals;

    • aCvenebs moswavleebs zrdasruli cxovelebisa da maTi naSierebis ilustraciebs/videos; sTxovs, amoicnon romeli cxovelis Svilia; axsnan, rogor SeZles amocnoba, imsjelon ra cvlilebebi ganicades am cxovelebma zrdis procesSi; sTxovs aRweron, rogor zrunaven cxovelebi axal Taobaze;

    • awyobs moswavleebis mier gadaRebuli cxovelebisa da maTi naSierebis amsaxveli fotoebis gamofenas;

    • moswavleebTan erTad akvirdeba xorblis an lobios Teslis zrda-ganviTarebas, exmareba moswavleebs monacemebis SegrovebaSi (zrda-ganviTarebis sxvadasxva sta-diis aRricxva Canawerebis, fotoebis, Canaxatis saSualebiT);

    • sTxovs moswavleebs, daasaxelon konkretuli cocxali sxeuli da CamoTvalon, risi gakeTeba SeuZlia mas (mag., siaruli, sakvebis miReba, saubari), Semdeg daasaxelon aracocxali sxeuli (mag., roboti, burTi, fanjara) da moifiqron, risi gakeTeba Seu-Zlia am ukanasknels. maswavlebeli unda daexmaros moswavleebs daskvnis gamotanaSi,

  • 13

    rom aracocxal sxeulebs TavisTavad raime saxis moZraoba an qmedeba ar SeuZliaT, maTi aqtivoba damokidebulia raime zemoqmedebaze (mag., robots amoZravebs adamiani, swor zedapirze burTi gagordeba, Tuki xels vkravT, fanjara SesaZloa gaiRos, Tu mas Zlierad dauberavs qari);

    • svams kiTxvas, ra gansxvavebaa xelovnursa da gamxmar yvavils Soris? exmareba moswav-leebs ganasxvavon erTmaneTisagan xelovnuri, anu aracocxali sxeuli (romelic arasdros yofila cocxali) da gamxmari yvavili (romelic odesRac cocxali iyo);

    • sTxovs moswavleebs, airCion romelime mcenare an cxoveli lokaluri garemodan (Sin-auri cxoveli, qoTnis mcenare), uSualo dakvirvebis gziT Seiswavlon misi sasicocxlo gamovlinebebi (mag., Reros zrda simaRleSi, foTlebis moZraoba mzisken, yvavilebis gaSla-daxurva);

    • sTavazobs moswavleebs, uSualo dakvirvebis gziT Seiswavlon Wiayelas sasicocxlo gamovlinebebi/niSnebi (mag., reagireba sinaTleze an Sexebaze da a.S.), werilobiT aRricxon dakvirvebis Sedegebi. aqtivobis Catarebis dros maswavlebelma yuradReba unda gaamaxvilos cocxal organizmebTan urTierTobis eTikur sakiTxebze. aucile-belia, rom dakvirvebis Semdeg Wiayelebi daabrunon bunebriv saarsebo garemoSi.

    bun.II.3. moswavlem unda SeZlos organizmebisaTvis garemos mniSvnelobaze msjeloba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • agrovebs informacias da msjelobs konkretuli organizmis sasicocxlo moTxov-nilebebis (sakvebi, wyali, niadagi, haeri, TavSesafari) Sesaxeb;

    • qmnis konkretuli organizmisaTvis saarsebo garemos models (mag., Canaxats, aplika-cias an sxvadasxva masalisgan, magaliTad, plastilinisagan damzadebul kompozi-cias);

    • lokalur garemoSi ikvlevs organizmebis sxvadasxva sabinadros (mag., soro, bude, saxli), aRwers maTi agebis Taviseburebebs;

    • ikvlevs mcenaris zrdisaTvis aucilebel pirobebs (mag., aTavsebs qoTnis mcenares sxvadasxva pirobebSi – sinaTleze/usinaTlod, rwyavs/ar rwyavs), warmoadgens kvle-vis Sedegebs sxvadasxva formiT (mag., zepiri metyveleba, mokle Canawerebi, naxati, foto);

    • adgens kvebis sakuTar racionSi Semavali produqtebis sias da gamoyofs adamian-isTvis aucilebel sakveb produqtTa jgufebs (mag., bostneuli, xili, marcvleuli, rZis produqtebi);

    • msjelobs garemos mniSvnelobaze misi janmrTelobisaTvis (mag., ganiavebuli sak-laso oTaxi, sufTa sacxovrebeli);

    • icavs garemoSi sisufTaves (mag., daniSnulebisamebr ganaTavsebs sayofacxovrebo narCenebs) da aRwers am mizniT sakuTari qmedebis mniSvnelobas.

    Sinaarsi

    mcenareebi da cxovelebi binadroben sxvadasxva saarsebo garemoSi – xmeleTze,

    wyalSi da haerSi. garemo maT aZlevs sakvebs, wyals, haers, rac saerTo sasicocxlo

    moTxovnilebebia. cxovelebi ikeTeben sakuTari saWiroebebis Sesabamis sabinadros,

    magaliTad, soros, budes, bunags. mcenareebs arsebobisa da zrda-ganviTarebisaTvis

    esaWiroebaT wyali, haeri, mzis sinaTle da siTbo. adamiani garemodan iRebs sakvebs,

    wyals, haers, moipovebs masalas sayofacxovrebo nivTebis dasamzadeblad. haeris,

    wylis, sakvebis dabinZureba aisaxeba adamianis janmrTelobaze, mcenareebsa da

    cxovelebze.

  • 14

    sarekomendacio aqtivobebi

    maswavlebeli:• sTxovs moswavleebs, ipovon Sesabamisoba cxovelebsa da maT sabinadros Soris ilus-

    traciebis gamoyenebiT (mag., mercxali – bude, ciyvi – fuRuro, Tagvi – soro );• sTxovs moswavleebs, gamoTqvan mosazreba, Tu ra Sedegi SeiZleba hqondes sxvadasxva

    organizmis sasicocxlo moTxovnilebis SezRudvas (mag., svams kiTxvebs: ra mouva Zroxas balaxi Tu moakldeba? rogor imoqmedebs es adamianze?);

    • sTxovs moswavleebs, imsjelon, ra ziani SeiZleba moutanos adamians sacxovrebeli garemos dabinZurebam;

    • aCvenebs xmeleTze, wyalSi, niadagsa da haerSi mobinadre cxovelebis Sesaxeb video-masalas da sTxovs moswavleebs, imsjelon, Tu rogor ikmayofileben isini saarsebo moTxovnilebebs konkretul garemoSi;

    • aCvenebs moswavleebs videomasalas/ilustraciebs organizmebis sxvadasxva sabinad-ros Sesaxeb, svams kiTxvebs: ra masalebs iyeneben cxovelebi sabinadros asaSeneblad? ra mizans emsaxureba TavSesafari (mag., STamomavlebis gamozrdas, gamozamTrebas)? rogor Seesabameba TavSesafris mowyoba cxovelis Taviseburebebsa da misi cxovrebis nirs?

    • atarebs gasvliT gakveTils. sTxovs moswavleebs, skolis ezoSi/mimdebare terito-riaze an parkSi moZebnon da daakvirdnen cxovelebis sabinadros (mag., frinvelebis an WianWvelebis bude), Seiswavlon (usafrTxoebis wesebis gaTvaliswinebiT) da aRw-eron maTi Taviseburebebi;

    • avalebs moswavleebs, gamoiyenon sxvadasxva masala (mag., totebi, kenWebi, Tiva, miwa, Tixa da sxv.) maTTvis cnobili romelime cxovelis sabinadros asagebad da namuSevari warudginon Tanaklaselebs;

    • exmareba moswavleebs, daakvirdnen mcenareebis zrda-ganviTarebis process sxvadasxva pirobebSi (sinaTlis arsebobisas/sinaTlis gareSe; regularuli morwyvis piro-bebSi/morwyvis gareSe). avalebs moswavleebs, aRricxon monacemebi da warmoadginon sasurveli formiT;

    • rTavs moswavleebs skolis garemos gaumjobesebisaTvis dagegmil aqtivobebSi;• sTavazobs moswavleebs, Seqmnan sasurveli cxovelis modeli, warmoadginon is da

    isaubron, ra sWirdeba am cxovels sicocxlisaTvis; • sTavazobs moswavleebs, Seqmnan sakuTari zooparkis modeli. sTxovs, amoirCion xuTi

    cxoveli, romlebsac am zooparkSi miuCenen binas. daxaton, gamoZerwon an amoWran cxovelebis gamosaxulebebi sxvadasxva wyarodan, ganaTavson Sesabamis volierebSi. maketi warmoadginon saklaso gamofenaze. daasabuTon, Tu ra principiT SeurCies ama Tu im cxovels konkretuli garemo;

    • iwvevs medicinis muSaks moswavleebTan jansaRi cxovrebis wesis (higienis wesebis dacva, jansaRi kveba, fizikuri varjiSi) mniSvnelobis Sesaxeb sasaubrod.

    mimarTuleba: sxeulebi da movlenebi

    bun.II.4. moswavlem unda SeZlos magnitis moqmedebis daxasiaTeba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • atarebs martiv cdebs magnitis saSualebiT da sxvadasxva nivTierebisgan/masalisgan damzadebul sxeulebs ajgufebs magnitTan urTierTqmedebis mixedviT;

    • atarebs martiv cdebs ori magnitis gamoyenebiT da gamoaqvs daskvna magnitebis polusebis urTierTqmedebis Sesaxeb;

    • CamoTvlis magnitis gamoyenebis magaliTebs yoveldRiuri cxovrebidan: magnituri dafa, CanTis saketi, macivarze dasamagrebeli figurebi da a.S.;

    • iyenebs magnits martivi problemis gadasaWrelad (mag., rkinis da sxva masalisgan

  • 15

    damzadebuli sxeulebis grovidan rkinis sxeulebis gamosacalkeveblad an/da samag-ido TamaSis Sesaqmnelad).

    Sinaarsi

    magnits aqvs zogierTi nivTierebisgan/masalisgan damzadebuli sxeulebis mizidvis

    unari. magnits aqvs ori gansxvavebuli polusi: erTnairi polusebi ganizidavs, xolo

    sawinaaRmdego polusebi miizidavs erTmaneTs. magnitebis gamoyenebiT SesaZlebelia

    zogierTi nivTierebisgan/masalisgan (ZiriTadad, rkina) damzadebuli sxeulebis

    gamocalkeveba sxva nivTierebisgan/masalisgan damzadebuli sxeulebisgan. yovel-

    dRiur cxovrebaSi magnits aqvs farTo gamoyeneba.

    sarekomendacio aqtivobebi

    maswavlebeli: • urigebs moswavleebs magnits da sxvadasxva nivTierebisgan/masalisagan damzadebuli

    sxeulebis nakrebs. sTxovs maT, miuaxlovon magniti sxvadasxva sxeuls da daakvird-nen, ra moxdeba. dakvirvebis safuZvelze gamoitanon Sesabamisi daskvna;

    • urigebs moswavleebs wyvil Rerovan an nalisebur magnits da sTxovs, daakvirdnen, Tu rogor urTierTqmedeben isini. Sedegebis ganxilvis Semdeg moswavleebi akvird-ebian magnitis da rkinisagan damzadebuli sxeulis urTierTqmedebas da msjeloben am ori cdis dros gamovlenil msgavseba/gansxvavebaze;

    • urigebs moswavleebis TiToeul jgufs sam Rerovan an nalisebur magnits, romelTaga-nac erTze moniSnulia polusebi, xolo orze ki - ara. sTxovs moswavleebs, daadginon mouniSnavi magnitebis polusebi, gaaferadon an daawebon maTze Sesabamisi feris webovani qaRaldi;

    • urigebs moswavleebis jgufebs sxvadasxva nivTierebisgan/masalisgan (mag., plastmasa, rkina, plastilini, xe) damzadebuli (sasurvelia, erTnairi feris da formis) mcire zomis sxeulebis nakrebs da sTxovs maT, gamoarCion rkinis sxeulebi jer magnitis daxmarebis gareSe, xolo Semdeg ukve magnitis daxmarebiT Seamowmon arCevanis sis-wore.

    bun.II.5. moswavlem unda SeZlos sxeulis da misi Semadgeneli nivTierebis/masalis Tvisebebis dakavSireba am sxeulis daniSnulebasTan.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • aRwers da adarebs erTmaneTs sxvadasxva sxeuls zomis, formis da Semadgeneli masa-lis mixedviT;

    • asaxelebs misTvis kargad nacnobi nivTierebebis/masalebis (mag., xis, minis, plast-masis) yoveldRiurobaSi gamoyenebis magaliTebs;

    • msjelobs, ratom mzaddeba mis mier gamoyenebuli zogierTi sagani (mag., skami, tansac-meli, saTamaSoebi) ramdenime gansxvavebuli nivTierebisgan/masalisgan;

    • irCevs nivTierebas/masalas mocemuli daniSnulebis mqone sxeulis (an misi modelis) dasamzadeblad, msjelobs am nivTierebebis/masalebis Tvisebebis (mag., sigluve, gamWvirvaloba, drekadoba, tivtivis unari, wyalgamtarianoba) Sesabamisobaze sxe-ulis daniSnulebasTan;

    • moipovebs informacias da msjelobs, Tu rogor SeiZleba sayofacxovrebo narCenebis meoradi gamoyeneba ( mag., plastikatis boTlebisgan yvavilis qoTnebis damzadeba, metalis narCenebis jarTad Cabareba, qaRaldis – makulaturad).

    Sinaarsi

    adamianis mier Seqmnili sxeulis forma, zoma da mis dasamzadeblad gamoyenebuli

    nivTierebis/masalis saxeoba damokidebulia am sxeulis daniSnulebaze. zogi sxeuli

  • 16

    Sedgeba mxolod erTi saxis nivTierebisgan/masalisgan, zogi ki sxvadasxva nivTier-

    ebisgan/masalisagan. sayofacxovrebo narCenebi da maTi jerovani gadamuSaveba mniS-

    vnelovani problemaa. Tanamedrove teqnologiebi zogierTi nivTierebis/masalis

    (qaRaldi, metalebi, plastmasa, mina) xelaxali gamoyenebis SesaZleblobas iZleva,

    amitom sasurvelia am tipis narCenebis Segroveba/daxarisxeba.

    sarekomendacio aqtivobebi

    maswavlebeli: • urigebs moswavleebs sxvadasxva nivTierebisgan/masalisagan (mag., qaRaldi, rkina,

    orgmina, plastilini) damzadebul sxeulebs da avalebs, gamoikvlion am nivTiere-bebis/masalebis Tvisebebi (mag., sigluve, gamWvirvaloba, drekadoba, wyalgamtari-anoba, iZireba Tu ara wyalSi), daasaxelon, kidev ris/romeli sagnebis dasamzadeblad SeiZleba am nivTierebebis/masalebis gamoyeneba;

    • urigebs (an aCvenebs) moswavleebs ori an meti nivTierebisgan/masalisagan damzadebul sxeuls da sTxovs, gaarkvion am nivTierebebis/masalebis ra Tvisebebi ganapirobebs maT gamoyenebas mocemuli sxeulis dasamzadeblad;

    • sTavazobs moswavleebs, SearCion maTTvis kargad nacnobi romelime sagani da imsjelon, Tu ra gansxvavebuli nivTierebebiT/masalebiT aris SesaZlebeli msgavsi daniSnulebis sagnis damzadeba, daasabuTon TavianTi arCevani da Seadaron origi-nals anu Tavdapirvelad SerCeuls. ganixilon cvlilebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi;

    • sTxovs moswavleebs, moiZion informacia zogierTi sayofacxovrebo narCenis gadamuSavebis Sesaxeb (makulatura, jarTi, minisa da plastmasis WurWeli). aseve, moifiqron, Tu rogor SeiZleba gamocalkevdes da Segrovdes am tipis narCenebi (mag., rkina miizideba magnitiT, plastmasa tivtivebs wyalSi).

    mimarTuleba: dedamiwa da garesamyaro

    bun.II.6. moswavlem unda SeZlos wylisa da xmeleTis obieqtebis aRwera.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • asaxelebs da aRwers mSobliur garemoSi wylisa (mag., zRva, tba, mdinare) da xmeleTis (mag., mTa, vake) obieqtebs;

    • aRwers bunebaSi an/da TvalsaCinoebaze damzeril wylisa da xmeleTis obieqtebs misi Semadgeneli nawilebis mixedviT (mag., mTa – mTis mwvervali, kalTa da Ziri, mdinare - napiri, fskeri);

    • akvirdeba, aRwers da adarebs erTmaneTs bunebriv garemoSi mopovebul qvebs. ajgufebs maT sxvadasxva niSnis (mag., feris, zomis, formis, sigluvis) mixedviT;

    • Seiswavlis sxvadasxva adgilidan aRebuli miwis nimuSebs lupiT da SexebiT, adarebs maT sxvadasxva niSniT (mag., feri, nawilakebis zoma, sifxviere, tenis Semcveloba), acnobs Tanaklaselebs dakvirvebis Sedegebs;

    • atarebs martiv cdas sxvadasxva bunebriv garemoSi (mag., baRi, tye, mdinaris an zRvis napiri, mdelo) mopovebuli miwis nimuSebis wyalgamtarianobaze.

    Sinaarsi

    dedamiwis nawilebia wyali da xmeleTi. isini warmodgenilia wylis obieqtebisa (mag.,

    wyaro, nakaduli, mdinare, tba, zRva) da xmeleTis obieqtebis (mag., mTa, vake) saxiT.

    wylisa da xmeleTis obieqtebi qmnian bunebriv garemos. isini Sedgeba calkeuli

    nawilebisagan. magaliTad, mTas aqvs mTis mwvervali, kalTa da Ziri, xolo mdinares -

    napiri, kalapoti. dedamiwis zedapirze gvxvdeba sxvadasxva saxis miwis, qvebis nimuSebi.

    bunebaSi arsebuli wyali SeiZleba iyos mtknari an mlaSe/mariliani.

  • 17

    sarekomendacio aqtivobebi

    maswavlebeli: • gaiyvans moswavleebs lokalur garemoSi da sTxovs, aRweron geografiuli obi-

    eqtebi Sesabamisi terminebis gamoyenebiT (mag., Cqari mdinare, maRali mTa, qviSiani sanapiro, marjvena/marcxena napiri);

    • sTavazobs moswavleebs, suraTze an fotoebze amoicnon da daaxasiaTon sxvadasxva obieqti (mTa, mdinare, tba da sxv.). sTxovs, daajgufon isini wylis da xmeleTis obi-eqtebad;

    • sTxovs moswavleebs, daxaton an Seqmnan geografiuli obieqtebis modelebi (mag., plastilinisagan Seqmnan mTis modeli);

    • sTavazobs moswavleebs TamaSs: moswavle irCevs romelime obieqts, axasiaTebs mas sami niSnis mixedviT, xolo Tanaklaselebma ki unda amoicnon da daasaxelon es obi-eqti.

    bun.II.7. moswavlem unda SeZlos yoveldRiur cxovrebaSi gamoyenebuli bunebrivi resursebis dasaxeleba da maT mniSvnelobaze msjeloba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

    • CamoTvlis bunebriv resursebs, romlebsac iyenebs yoveldRiur cxovrebaSi (mag., wyali, SeSa, bunebrivi airi) da laparakobs maT mniSvnelobaze;

    • moiZiebs informacias, Tu rogor moipoveben adamianebi lokalur garemoSi arsebul bunebriv resursebs (mag., sasmeli wyali, xe-tye, samSeneblo qvebi);

    • varaudobs, ra SeiZleba moxdes bunebrivi resursebis amowurvis SemTxvevaSi;• uziarebs Tanaklaselebs sakuTar gamocdilebas, Tu rogor icavs an/da zogavs buneb-

    riv resursebs;• msjelobs, ra Sedegi SeiZleba gamoiwvios mdinaris/tyis sayofacxovrebo da sxva

    tipis narCenebiT dabinZurebam.

    Sinaarsi

    sasmeli wyali, tye, samSeneblo qvebi adamianisTvis da sxva cocxali organizmebisTvis

    mniSvnelovani bunebrivi resursebia. zogierTi bunebrivi resursi (mag., sasarge-

    blo wiaRiseuli, tye) dedamiwaze amowurvadia, amitom aucilebelia maTi dazogva

    da gafrTxileba.

    sarekomendacio aqtivobebi

    maswavlebeli: • sTxovs moswavleebs, moiyvanon yoveldRiur cxovrebaSi wylis gamoyenebis mag-

    aliTebi;• sTxovs moswavleebs, imsjelon, Tu rogor SeuZliaT resursebis dazogva skolaSi

    da saxlSi (mag. gamorTon Suqi, rodesac is ar aris saWiro);• sTxovs moswavleebs, imsjelon, Tu ra SeiZleba mohyves zogierTi bunebrivi resursis

    maragis amowurvas (mag., xe-tyis gaCexvis Sedegad cxovelebi dakargaven TavSesafars, garemo gaxdeba ulamazo, haeri aRar iqneba sufTa). sTxovs, gamoTqvan mosazreba am Sedegis Tavidan acilebis gzebze (mag., tyis mudmivi ganaxleba, xeebis dargva);

    • sTxovs moswavleebs, imsjelon wylis mniSvnelobaze mcenareebisa da cxovelebisaTvis (wyali - rogorc sasicocxlo moTxovnileba, gadaadgilebis an Teslis gavrcelebis saSualeba da sxv.);

    • aCvenebs moswavleebs videos, sadac asaxulia, ra gzas gaivlis wyali wyalsatevidan onkanamde; axatvinebs martiv sqemas;

    • gaiyvans moswavleebs dabinZurebul bunebriv garemoSi an aCvenebs dabinZurebuli garemos amsaxvel masalebs (fotos, videos), sTxovs, imsjelon dabinZurebis SesaZlo Sedegebze.

  • 18

    6. Sesabamisoba erovnul saswavlo gegmasTanga

    kveT

    ileb

    isa

    da

    Tem

    ebis

    das

    axel

    eba

    sasw

    avl

    o

    dr

    ois

    xan

    -gr

    Zliv

    oba

    st

    an

    da

    rt

    is

    mi

    ma

    rT

    ul

    eb

    eb

    i d

    a S

    ed

    eg

    eb

    i

    mc

    en

    ar

    eu

    li

    k

    vl

    ev

    a-Z

    ie

    ba

    co

    cx

    al

    i

    sa

    my

    ar

    os

    xe

    ul

    eb

    i d

    a

    mo

    vl

    en

    eb

    id

    ed

    am

    iw

    a d

    a

    ga

    re

    sa

    my

    ar

    o

    1. moswavles SeuZlia praqti-kul aqtivobebSi monawileoba da kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba

    2. moswavles SeuZlia sico-cxlis ZiriTadi niSnebobis amocnoba

    3. moswavles SeuZlia organiz-mebisaTvis garemos mniSvnelo-baze msjeloba

    4. moswavles SeuZlia magnitis moqmedebis daxasiaTeba

    5. moswavles SeuZlia sxeulis da misi Semadgeneli nivTiere-bis/masalis Tvisebebis dakav-Sireba sxeulis daniSnulebas-Tan

    6. moswavles SeuZlia wylisa da xmeleTis obieqtebis aRwera

    7. moswavles SeuZlia yovel-dRiur cxovrebaSi gamoyene-buli bunebrivi resursebis dasaxeleba da maT mniSvnelo-baze msjeloba

    1. s

    xeu

    li

    da

    misi

    naw

    ileb

    i

    2. g

    avu

    fr

    Txi

    ld

    eT s

    xeu

    lis

    naw

    ileb

    s

    3.T

    u g

    ind

    a, r

    om

    jan

    mrT

    eli

    iyo

    4.Cv

    en v

    izr

    deb

    iT d

    a vi

    cvl

    ebiT

    5. j

    ansa

    Ri

    qcev

    ebi

    da

    dR

    is r

    eJim

    i

    tes

    ti

    1

    6. c

    oc

    xal

    i d

    a ar

    aco

    cxa

    li

    7. c

    xove

    leb

    ic i

    zr

    deb

    ian

    8. S

    inau

    ri

    cxo

    vel

    ebi

    – Z

    uZu

    mwo

    vreb

    i

    9. t

    yis

    nad

    iri

    10. t

    yis

    nair

    saxe

    obe

    bi

    11. f

    rin

    vel

    ebi

    12. m

    xoxa

    vi c

    xove

    leb

    i

    t

    est

    i 2

  • 19

    12

    34

    56

    7

    13. m

    cen

    aree

    bi d

    a ma

    Ti

    nawi

    leb

    i

    14(1

    ). r

    as g

    viam

    bobs

    mz

    esu

    mzir

    as T

    esl

    i?

    14(2

    ). x

    eebi

    sko

    lis

    ez

    oSi

    15(1

    ). C

    emi

    xe

    15(2

    ). t

    ye S

    euna

    xe S

    vil

    ebsa

    ...

    praq

    t. s

    am.:

    ris

    Tvi

    s sW

    ird

    eba

    Tes

    li

    mcen

    ares

    ?

    praq

    t. s

    am.:

    sasa

    rge

    blo

    sak

    vebi

    16(1

    ). x

    ili

    da

    bost

    neu

    li

    16(2

    ). m

    arc

    vleu

    li

    mcen

    aree

    bi

    sar

    eko

    men.

    aqt

    ivo

    ba: o

    Tax

    is m

    cen

    aree

    bi

    tes

    ti

    3

    sar

    eko

    men.

    aqt

    ivo

    ba: v

    izei

    moT

    axa

    li

    wel

    i

    praq

    t. s

    am.:

    amin

    di

    da

    adam

    iani

    17. T

    veeb

    i d

    a se

    zo

    nebi

    18. a

    mind

    i d

    a we

    liw

    adis

    dr

    oeb

    i

    19. w

    eliw

    adis

    dr

    oeb

    i-si

    Tbo

    da

    sic

    ive

    20. p

    raq

    t. s

    am.:

    ro

    gor

    Cnd

    eba

    wvim

    a?

    21(1

    ). w

    yal

    i

    21(2

    ). w

    yal

    i bu

    neba

    Si

    dis

    kusi

    a: g

    avu

    fr

    Txi

    ld

    eT s

    asme

    l w

    yal

    s!

    22. C

    ven

    gar

    Semo

    hae

    ria

    23. r

    ogo

    r m

    oZr

    aobs

    hae

    ri?

  • 20

    12

    34

    56

    7

    24. n

    iad

    agi

    da

    sasa

    rge

    blo

    wia

    Ris

    eul

    i

    25-2

    6. m

    agni

    ti

    27. v

    ul

    kane

    bi

    tes

    ti

    5

    28. s

    ad c

    xovr

    obe

    n ad

    amia

    nebi

    ?

    29. r

    as g

    vima

    lav

    s mi

    wa?

    kvl

    eva:

    Cve

    ni s

    kol

    is m

    imd

    ebar

    e ga

    rem

    o

    30. r

    ogo

    r c

    vlis

    ad

    amia

    ni g

    arem

    os

    praq

    t.s

    am.:

    gar

    emo

    Zve

    lad

    da

    axl

    a

    dak

    vir

    veba

    : gar

    emo

    s d

    anag

    vian

    eba

    31-3

    2. n

    agav

    i Cv

    en i

    rgv

    liv

    33. d

    avic

    vaT

    gar

    emo

    !

    34. u

    saf

    rT

    xoeb

    is s

    adar

    ajo

    ze

    35. C

    ven

    da

    waml

    ebi

    36. r

    ogo

    r d

    avic

    vaT

    usa

    fr

    Txo

    eba

    sakv

    ebT

    an?

    tes

    ti

    6

    37. u

    saf

    rT

    xo d

    asve

    neba

    bu

    neba

    Si

    38. g

    avu

    fr

    Txi

    ld

    eT b

    une

    bas!

    39. r

    ogo

    r m

    ovi

    qceT

    !

    40. s

    aqar

    Tve

    lo

    Cem

    i sa

    mSo

    blo

    a!

  • 21

    7. saxelmZRvanelos gamoyenebis wesisaswavlo procesis dawyebamde maswavlebeli

    srulad unda gaecnos maswavleblis wignSi

    mocemul bunebismetyvelebis swavlebis kon-

    cefciasa da Taviseburebebs.

    maswavleblis wignSi gakveTilebis danomvra

    da aRwera zustad Seesabameba moswavlis saxel-

    mZRvaneloSi mocemuli sakiTxebis (Temebis)

    Tanmimdevrobas, rac pedagogs gakveTilebis

    dagegmvas gauadvilebs. gakveTilis msvlelobis

    (aqtivobebis) aRweraSi gamoyofili 3-6 ZiriTadi aqtivoba dasaTaurebulia da moniSnulia drois

    monakveTiT. miniSnebuli wuTebi saorientacioa

    da ara – savaldebulo. sagakveTilo drois

    dazogvis SemTxvevaSi maswavlebels SeuZlia,

    SeTavazebuli damatebiTi aqtivobac gamoi-

    yenos. Tumca, yvela SemTxvevaSi sasurvelia,

    maswavlebelma ar iCqaros da bavSvebs wynarad

    muSaobis saSualeba misces.

    klasSi moswavleTa raodenobisa da maTi Se -

    saZleblobebis gaTvaliswinebiT, maswavlebels

    SeuZlia SeTavazebuli ZiriTadi aqtivobebidan

    SearCios is aqtivobebi, romlebic, misi azriT,

    yvelaze ukeT miiyvans misaRwev Sedegebamde.

    moswavleebs saSinao davalebebi ar eZlevaT. mas-

    wavlebelma mecadineoba ise unda dagegmos, rom

    swavleba-swavlis procesi sagakveTilo droSi

    Caetios. yvela mecadineoba unda damTavrdes

    mokle daskvnebiTa da SejamebiT, e.w. refleqsiiT.

    Sejamebisas, sasurvelia, dafiqsirdes kavSirebi

    wina da momdevno mecadineobebTan.

    moswavlis rveulSi Sesrulebuli samuSaoe-

    bis nawili, sasurvelia, gamoikras kedlebze an

    damagrdes kedlis gaswvriv gabmul Zafze da

    dar Ces ase mTeli wlis ganmavlobaSi. bavSvebs

    Zalian moswonT sakuTari naxelavis gamofena,

    saWiroebis SemTxvevaSi maTi gamoyenebac advili

    iqneba.

    amrigad, maswavleblis wignSi pedagogebs

    vTavazobT bunebismetyvelebis Cveni saxelmZ-

    RvaneloTi (buneba 2) swavlebis meTodikas, magram amiT ar vzRudavT. TavianTi kvalifi-

    kaciisa da pirobebis mixedviT, maT damatebiT

    SeuZliaT Tavad SearCion swavlebis is xerxebi

    da aqtivobebi, romlebic am SemTxvevaSi ufro

    efeqturad miaCniaT da maTi azriT ukeT Seuwyobs

    xels TiToeuli mecadineobis miznebis gan-

    xorcielebas da standartiT gaTvaliswinebuli

    Sedegebis miRwevas.

  • 22

    8. unar-Cvevebis ganviTarebasaswavlo procesis erT-erTi umniSvnelovanesi

    komponentia moswavleTa e.w. sasicocxlo unar-

    Cvevebis ganviTareba. SevecadeT ise Segvedgina

    saxelmZRvanelos Sinaarsi, struqtura da meTo-

    duri aparati, rom moswavleebs davxmarebodiT

    kritikuli azrovnebisa da bunebismetyvelebis

    sagnisaTvis specifikuri unar-Cvevebis ganviTare-

    baSi. imisaTvis, rom maswavleblisTvis cxadi iyos,

    Tu ras vgulisxmobT am unar-Cvevebis cnebebSi,

    TiToeul maTgans mokled davaxasiaTebT.

    kritikuli azrovnebis unar-Cvevebi

    kritikuli azrovnebis unari gulisxmobs

    mizez-Sedegobrivi cnebebiT fiqrs, romelic

    mimarTulia gadawyvetilebis misaRebad – ra

    daijeros, an ra moimoqmedos adamianma.

    `kritikuli azrovneba moicavs gaazrebis

    rTul process, romelic iwyeba informaciis

    aRqmiT da mTavrdeba gadawyvetilebis miRebiT.

    kritikuli azrovneba gulisxmobs cnebebis

    gaazrebasa da maTi faruli arsis kvlevas, maT-

    dami skeptikur damokidebulebas Tavazianobis

    farglebSi, maT Sepirispirebas gansxvavebul

    TvalsazrisTan, sarwmuno da sando sistemebis

    warmodgenas maTi sisworis dasasabuTeblad

    da am struqturebze dayrdnobiT garkveuli

    Tvalsazrisis SemuSavebas... kritikuli azrovneba

    rTuli procesia. xSirad miaCniaT, rom am pro-

    cesSi mxolod ufrosi asakis mowafeebi unda

    Caebnen. es ase ar aris. patarebsac, TavianTi

    gan viTarebis Sesabamisi donis kvalobaze,

    mSve nivrad SeuZliaT am rTul procesSi Cabma.

    isini siamovnebiT monawileoben problemaTa

    gadawyvetis rTul saqmeebSi da maRal doneze

    iReben gadawyvetilebebs~ (j. sTili, q. meredi-

    Ti, C. Temfli, `cnebaTa monaxazi kritikuli

    azrovnebisaTvis~, saxelmZRvanelo I).

    saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoebi

    da davalebebi moswavleebis winaSe wamoWris

    problemebs, sTavazobs maT Sesaxeb msjelobas,

    gadawyvetilebis gzebis Ziebas. maswavlebelma

    moswavleebi unda waaxalisos, raTa maT ifiqron

    kritikulad da SemoqmedebiTad, gamoscadon

    miRebuli informaciuli codna, gaaanalizon

    faqtebi da awon-dawonon sakuTari warmodgenebi.

    kritikuli azrovnebis unar-Cvevebidan aRsa-

    niSnavia: gaazreba, gamoyeneba, analizi, sinTezi

    da Sefaseba.

    bunebismetyvelebisaTvis damaxasia-Tebeli specifikuri unar-Cvevebi

    am unar-Cvevebis ganviTareba xels uwyobs mec-

    nieruli kvlevis safuZvlebis Cayras da codnis

    Segnebulad dauflebas, agreTve – moswavleTa

    winaSe wamoWrili problemebis gadaWras da miRe-

    buli codnis axal situaciebSi gamoyenebas.

    dakvirveba

    dakvirvebis unari bunebismetyvelebis Seswavlis

    fundamenturi unaria, romelic yvela sxva speci-

    fikuri unar-Cvevis safuZvels warmoadgens. adami-

    ani swored dakvirvebis Sedegad agrovebs ZiriTad

    informacias garemoSi arsebul sagnebsa da mov-

    lenebze. dakvirveba gulisxmobs yuradRebas,

    fiqrs, mosmenas, Sexebas, Sedarebas, moqmedebas

    da imis SesaZleblobas, rom adamianma aRweros,

    Tu ras akvirdeba.

    klasificireba

    klasificirebis unaric umniSvnelovanesi unaria

    da dawyebiTi klasebidanve mizanSewonilia misi

    ganviTareba. moswavleebi sagnebsa da movlenebs

    ajgufeben ZiriTadi maxasiaTeblebis mixedviT;

    dasawyisSi – erTi romelime advilad dakvirve-

    badi niSnis mixedviT, Semdeg – ramdenime arse-

    biTi niSnis mixedviT.

    komunikacia

    am unaris gareSe SeuZlebelia dakvirvebis an

    moqmedebis (cdis) Sedegis sxvebisTvis gaziareba.

    amitom is erTnairad mniSvnelovania rogorc

    kvlevisas, ise – yoveldRiur cxovrebaSi. komu-

    nikaciis dros moswavle aRwers, ganmartavs,

    aCvenebs, wers, zepirad gadmoscems, gasagebad

    saubrobs.

  • 23

    gazomva

    gazomvis unaris gareSe kvleva-Zieba SeuZle-

    belia. gazomvis dros moswavle agrovebs Seda-

    rebiT da raodenobriv maxasiaTeblebs. dawyebiT

    klasebSi moswavleebs sWirdebaT sigrZis, wonis,

    temperaturis da drois sazomi erTeulebis

    codna da maTi gamoyeneba.

    Sedareba-Sepirispireba

    Sedarebisa da Sepirispirebis unari gulisx-

    mobs sagnebsa da movlenebs Soris msgavsi da

    gansxvavebuli maxasiaTeblebis danaxvasa da

    dadgenas. am unaris ganviTareba xels uwyobs

    codnis sistemaSi moyvanasa da kritikulad

    gaazrebas.

    daskvnis gamotana

    daskvnis gamotanis unari efuZneba ukve ganxi-

    luli unarebis ganviTarebas; daskvnis gamotana

    xdeba mopovebuli monacemebis, dakvirvebasa

    an cdis Sedegebis analizisa da informaciis

    sinTezirebis Semdeg.

    prognozireba

    prognozirebisTvis moswavle iyenebs mis mier

    ukve Seswavlil da damuSavebul informacias,

    raTa ivaraudos, Tu ra SeiZleba moxdes am mima-

    rTulebiT momavalSi, anu miRebuli codnisa

    da gamocdilebis safuZvelze moswavlem unda

    ganWvritos mosalodneli Sedegebi.

  • 24

    mimdinare gakveTilebis Tanmimdevroba

    gakveTili 1 Tema: adamianis sxeuli da misi nawilebi

    gakveTilis saTauri: sxeuli da misi nawilebi

    gakveTilis mizani: mos wav le eb ma SeZ lon Seswavlis obieqtze sakuTari Seg-rZnebis orga noebis gamoye nebiT dakvirveba.

    sxeulis nawilebis amocnoba da aRwera;

    pirad mosazrebebze dafuZne biT/dakvirvebiT kiTxvebze pasuxis gacema;

    ada mi a nis sxe u lis zo gi er Ti na wi lis amoc no ba da da sa-xe le ba;

    ada mi a nis xu Ti Seg rZne bi sa da ma Ti mniSvne lo bis gacno-biereba;

    piradi higienis wesebis dacvis aucileblobis gacnobier-eba.

    kavSiri esg-is standartis SedegTan: bun.II.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi

    monawileoba da elementaruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: akvirdeba Seswavlis obieqts sakuTari SegrZnebis orga

    noebis an martivi xelsawyoebis gamoyenebiT;

    amoicnobs, aRwers da axarisxebs sxeulebs an/da movle-nebs ilustraciaze an realobaSi;

    efuZneba pirad mosazrebebs an/da dakvirvebis Sedegebs dasmul kiTxvaze pasuxis gasacemad.

    saWiro masala: moswavlis rveuli, sa we ri ka la mi.

    1. mas wav leb lis Se sa va li sity va da sa xel mZRva ne los gac no ba (2-5 wT)

    bunebismetyvelebis pir vel gak ve Til s maswavlebeli iwyebs saubriT.mas wav le be li moswavleebs aCve nebs sa xel mZRva ne los da mis ga re kan ze Se a Ce rebs yu radR-

    e bas – sa ub robs sa xel mZRva ne los sa xel wo de bi sa da Sinaarsis Se sa xeb, esaubreba moswavlis wignisa da rveulis daniSnulebis Sesaxeb, afrTxilebs, rom moswavlis rveulSi arsebuli mravalgvari sa mu Sa os Sesasruleblad gak ve Ti leb ze Tan un da iqo ni on fe ra di fan qre bi an flo mas te re bi, ub ra lo (Sa vi) fan qari, we bo, mak ra te li da kal ami.

    2. saxelmZRvaneloze mu Sa o ba (3-4 wT)

    mas wav le be li ga da aS le vi nebs bav Svebs sa xel mZRva ne los pir vel gak ve Til ze da ro me-li me maTgans wa a kiTx ebs gak ve Ti lis sa Ta urs – `me da Ce mi sxe u li~. igi gan mar tavs, rom am gak ve Ti lis mi za nia bav Sveb ma aRweron sa ku Ta ri Ta vi, ukeT gaicnon er Tma ne Ti. amis Tvis gar kve u li sa mu Sa o e bia Se sas ru le be li.

    3. moswavlis rveulSi muSaoba (5-6 wT)

    I aqtivoba `es me var~ sruldeba moswavlis rveulSi, romelsac moswavleebi klas Si damou kideblad asruleben; Sin ki sasurvelia yve lam CarCoSi sa ku Ta ri fo to su ra Ti Ca ak-ras (an Ca xa tos mi niSnebul adgilas).

  • 25

    Car Cos mar jve na mxa res mos wav le eb ma sa ku Ta ri mo na ce me bi un da Ca we ron (sa xe li, gva ri, asa ki, bi Wia Tu go gona). Sem deg mas wav le be li svams SekiTxvas:

    – ro mel ma Tqven gan ma icis, ra fe ris Tma aqvs? gTxovT as wi oT xe li.aR moC nde ba, rom bev rma es ar icis. mas wav le be li Semdeg da va le bas aZ levs bav Svebs:

    Ti To e u li mos wav le un da da ak vir des mis gver diT mjdo mi am xa na gis Tmas da ga ar kvi os fe ri – Sa vi a, wablis fe ri, qe ra, oq ros fe ri Tu sxva. Sem deg bav Sve bi er Tma neTs ucvlian informacias, eubnebian Tmis fers da amis Semdeg TiToeuli maTgani damoukideblad mu Sa-obs sa ku Tar rveulSi – Se sa ba mi si fe riT afe ra debs ca ri el uj ras.

    ana lo gi u rad daadgenen Tva le bis fe rs da rveulSi mo niS naven.da va le bis Ses ru le bis Sem deg mas wav le be li kiTx viT mi mar Tavs mTel klass:– xe li as wi os yve lam, vi sac Sa vi Tma aqvs... wablis fe ri... qe ra... wi Tu ri (sxva fe ris TmiT

    Tu gvyavs vi nme?).bav Sve bi xels swe ven da mas wav le be li Tva lis Sev le biT amow mebs maT pa su xebs.ana lo gi u rad mi mar Tavs mas wav le be li mos wav le ebs Tva le bis fer is Se sa xeb. mar Ta li a,

    Tva le bis fers ase er Tba Sad ver Se a mow mebs, mag ram es arc aris sa Wi ro. sru li ad sak ma ri sia mas wav le bel Tan ax los mjdo mi 1-2 mos wav lis Se mow me ba Tva leb Si Ca xed viT.

    4. ada mi a nis sxe u lis na wi le bis gac no ba (8-10 wT)

    mas wav le be li Seaxsenebs bav Svebs, rom Tma da Tva le bi ada mi a nis sxe u lis na wi le bi a. ax la ki sxe u lis zo gi erT sxva na wil sac un da ga ec non. I klas Si nas wav li ma sa li dan ga ix se non da daasaxelon maTi saxelmZRvanelos I gakveTilSi isriT miniSnebuli sxeulis nawilebi, Semdeg ki mas wav leb lis da va le biT yve la mos wav le fexze dge ba da xels da i debs sxe u-lis im na wil ze, ro mel sac mas wav le be li da a sa xe lebs. amis Sem deg mos wav le e bi sxde bi an da ub run de bi an moswavlis rveuls, sa dac da mo u ki deb lad un da Se as ru lon me-4 gver dze mo ce mu li sa var ji So sxe u lis na wi leb is Sesaxeb. mas wav le be li mxo lod zo gad gan mar te-bas iZ le va da Se uZ lia sa ni mu Sod da fa ze er Ti an ori sity vis da we ra.

    5. Seg rZne be bis gax se ne ba (4-6 wT)

    mas wav le be li sTxovs bav Svebs, da xu Won Tva le bi. mas wav le be li ka lams da a ka ku nebs Ta vis ma gi da ze da ikiTx avs:

    – Tu ga mo ic nobT, ra ga va ke Te?– ro gor mix vdiT, rom kal miT da va ka ku ne?– sxe u lis ro me li na wi liT ga i go neT?Tqven pir vel klas Si uk ve is wav leT Seg rZne be bi; mo diT ax la ga vix se noT.– sxeulis romeli organoebiT Se vig rZnobT?sa va ra u do a, rom bav Svebs da viwy e bu li hqon deT da xu Ti ve grZnobis organo swo rad

    ver da a sa xe lon. mas wav le be li ar azus tebs. igi Seg rZne be bis ga sax se neb lad mos wav le ebs avalebs, Seasrulon saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSo, aseve maT saxelmZRvaneloSi unda waikiTxon winadadebebi, romlebic mocemulia rubrikaSi `gaixsene~ da daakavSiron suraTSi mocemul grZnobis organoebTan.

    6. sa var ji So hi gi e nur we seb ze (3-6 wT)

    am gva ri sa var ji So mos wav le ebs pir ve lad eZ le vaT, ami tom mis Se sas ru leb lad Se iZ-le ba mas wav le bels mci re gan mar te bis mi ce ma das Wir des.

    7. gak ve Ti lis Se ja me ba (2-3 wT)

    Se ja me bis sa xiT mas wav le be li azustebs, rom am gak ve Til ze isi ni ga ec nen ada mi a nis sxe u-lis zo gi erT na wils da ara – yve las; ga ar kvi es sa ku Ta ri Tmi sa da Tva lis fe ri; aR mo a Ci nes, rom sxva das xva ada mi a nis sxe u lis na wi le bi (Tma, Tva le bi, xe le bi) er Tma ne Tis gan gan sxvav-de ba fe riT, si di diT, sxva niS ne biT.

    sarekomendacio videoresursi: https://www.youtube.com/watch?v=3jLLYdzPNfk

  • 26

    mas wav le be li da fa ze xa tavs mar TkuTx eds, `a xa li sity ve bis yuTs~, da mos wav le eb is daxmarebiT amoar Cevs im axal sity vebs, rom le bic maT am gak ve Til ze ga i ges; Ca wers `yuT-Si~ 3-4 sity vas da ga nu mar tavs bav Svebs, rom Sem de gi gak ve Ti li dan maT da mo u ki deb lad Se av son moswavlis rveulSi moTavsebuli axali sityvebisTvis gankuTvnili yuTi. mos-wav le ebs ase ve ar un da da a viwy deT Sin Car Co Si sa ku Ta ri fo to su ra Tis Ca we be ba an av to-por tre tis Ca xat va.

    maswavleblis alternatiuli (an damatebiTi) aqtivobebi

    sa var ji So sme ni Ti aR qmis gan vi Ta re bis Tvis `ga mo vic noT yu re biT~: mas wav le be li bav-Svebs da a ye nebs zur giT misgan da fan qars rig ri go biT da a ka ku nebs sxva das xva sa gan ze (mer xze, fan jris mi na ze, Tunuqis sag neb ze, xis sag neb ze...) im mos wav le eb ma, rom le bic ga mo ic no ben, xe li un da as wi on da upa su xon.

    sa var ji So Se xe bi Ti aR qmis gan vi Ta re bis Tvis `ga mo vic noT jo xiT~: ma gi da ze awy via ram-de ni me gan sxva ve bu li sa ga ni (Can Ta, lar na ki, wig ni...). ga mo sul mos wav les mas wav le be li Tva lebs aux vevs, sag nebs ad gi lebs Se uc vlis da mos wav les mi iy vans ma gi das Tan. pa ta ra jo xis an fan qris Se xe biT mos wav lem un da ga mo ic nos sag ne bi. (vi na i dan yve la mos wav lis Car Tva ar mo es wre ba, mas wav le bels Se uZ lia Ses Ta va zos bav Svebs, Sin da mo u ki deb lad ivar ji Son.

    gakveTili 2 Tema: adamianis sxeuli da misi nawilebi

    gakveTilis saTauri: ga vuf rTxil deT sxeulis nawilebs

    gakveTilis mizani: mos wav le eb ma SeZ lon Tva lis na wi le bis amoc no ba da da -sa xe le ba;

    mxed ve lo bas Tan da kav Si re bu li hi gi e nu ri moTx ov ne bis dac va;

    sxe u lis mov lisa da si suf Ta vis dac vis auci leb lobis gacno bie reba;

    zo gi er Ti hi gi e nu ri we sis Se sa xeb sa u ba ri da ma Ti dac vis auci lebloba.

    praqtikul aqtivobebSi monawileoba da kvle viTi unar-Cvevebis demonstrireba;

    Seswavlis obieqtze dakvirveba;

    martiv, praqtikul aqtivobebSi monawileoba;

    kiTxvebze pasuxis gasacemad saWiro monacemebis Seg-roveba da CaniSvna.

    kavSiri esg-is standartis SedegTan: bun.II.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi

    monawileoba da elementaruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: akvirdeba Seswavlis obieqts sakuTari SegrZnebis orga-

    noebis an martivi xelsawyoebis gamoyenebiT;

    usafrTxoebis wesebis dacviT monawileobs martiv praqtikul aqtivobebSi;

    agrovebs da CainiSnavs kiTxvaze pasuxis gasacemad saWiro monacemebs (naxatebis, pirobiTi niSnebis saSualebiT).

    saWiro masala: ub ra lo fan qa ri, sa xa za vi.

  • 27

    1. Tva li da mi si na wi le bi (3-4 wT)

    mas wav le be li mi mar Tavs bav Svebs:– sa nam Cve ni gak ve Ti lis sa Ta ur Si das mul kiTx vas vupasuxebT, mo diT, ga vec noT Tva lis

    zo gi erT na wils, amis Tvis ga da Sa leT sa xel mZRva ne lo e bi da wyvilebSi imsjeleT pir ve li da va le bis Sesaxeb. oRond, sa nam Ca werT, wyvi le bi er Tma neTSi SeTanxmdiT.

    mos wav le eb ma uk ve ici an wyvi leb Si mu Sa o ba. er Tad maT ar un da ga u Wir deT na xat ze mo ce mu li Tva lis na wi le bi sa da war bis amoc no ba. er Ta der Ti uc no bi ter mi ni maT Tvis Tva lis gu ga a, mag ram vi na i dan mxo lod er Ti uc no bi nawilis amoc no ba das Wir de baT, amas ad vi lad mix vde bi an, roca imave davalebas damoukideblad Seasruleben rveulSi. da va-le bis Se mow me bis Sem deg mas wav le be li das Zens, rom Tva lis da zi a ne ba mxed ve lo bis Tvis sa xi fa To a, ami tom mas gan sa kuT re bu li dac va da mof rTxi le ba sWir de ba.

    2. diskusia da moswavlis rveulSi mu Sa o ba (2-4 wT)

    mas wav le be li svams sadis ku sio kiTx va s: `ro gor ga vuf rTxil deT Tva lebs?~ Sem deg am sa kiTx Si ukeT ga sar kve vad, mos wav le ebs as ru le bi nebs moswavlis rveulSi mo ce mul da va le bas Tva lis hi gi e na ze (davaleba 2).

    3. sa var ji So ga na Te bis hi gi e nu ri moTx ov ne bis da sad ge nad (4-6 wT)

    moswavlis rveulSi mocemuli me-3 sa var ji Sos mi za ni a, mos wav le eb ma da mo u ki deb lad ga moitanon das kvna, rom me ca di ne o bis dros um jo be sia Su qi ma gi das winidan da odnav mar cxnidan ece mo des.

    da va le bis Ses ru le bi sa da Se mow me bis Sem deg (i mis mi u xe da vad, pa su xi swo ria Tu aras-wo ri), mas wav le be li sTxovs moswavleebs, daasabuTon ra tom fiq ro ben ase? (swo ri pa su-xi a, ra Tqma un da, is su ra Ti, romelzec Su qi mar cxni dan ana Tebs. yve la sxva Sem Txve va Si Crdi li ece ma sa kiTx av teqsts an rve uls, rac Tva lebs Za bavs da Rlis).

    es re ko men da cia gansxvavebuli iqneba, Tu bav Svi ca ci a a, radgan mar cxe na mxri dan wa mo-su li Su qi mas na wers da uC rdi lavs. ami tom mos wav le ebs un da ga ne mar toT, rom mTa va ria, mu Sa o bi sas Crdi li ar ece mo des maT wig nsa Tu rve uls.

    4. sa ku Ta ri mxed ve lo bis Semowmeba (6-10 wT)

    mas wav le be li svams kiTx vas:– ro gor fiq robT, yve la ada mi a ni er Tna i rad xe davs?bav Sve bi pa su xo ben, rom zo gi ada mi a ni cu dad xe davs da saT va les xma robs. mas wav le be li:– ro gor fiq robT, ada mi a ni ori ve Tva liT er Tna i rad xe davs?am sa kiTx ze mos wav le e bis az ri, al baT, ga i yo fa; zo gi miiCnevs, rom ori ve Tva liT er Tna-

    i rad xe davs, zo gma Se iZ le ba sa wi na aR mde go az ri ga moT qvas. am sa kiTx is ga sar kve vad mas-wav le be li sTa va zobs saxelmZRvaneloSi mocemuli da va le bis Ses ru le bas, Ti To e ul ma mos wav lem mkla vis si ga ne ze un da da i Wi ros sa xel mZRva ne lo, rigrigobiT miifaros xeli Tvalze da wa i kiTx os sxva das xva zo mis Srif tiT da beW di li wi na da de be bi da is wi na da de ba, rom lis wa kiTx vac ver SeZ lo, daimaxsovros (Se uZ lia mewy vi le da ix ma ros wig nis da ka-ve ba Si). im mos wav le eb ma, rom le bic saT va les xma ro ben, cda usaT va lod un da Ca a ta ron.

    sa var ji Sos Ses ru le bis Sem deg mas wav le be li awy obs mci re gamokiTxvas imis ga sar kve vad, Tu ro go ri Se de ge bi mi i Res bav Sveb ma (es Se iZ le ba mo xer xdes fron ta lu ra dac – `as wi os xe li, vinc ori ve Tva liT wa i kiTxa yve la wi na da de ba~ da a. S.). bo los as kvni an, rom Tur me xSi ria ise Ti Sem Txve vac, ro ca ada mi a ni er Ti Tva liT ukeT xe davs da me o re Ti – ua re sad.

    Tu aR moC nda, rom ro me li me mos wav le pir vel wi na da de bas ver kiTx u lobs an bundovnad arCevs asoebs, mas wav le bel ma au ci leb lad un da ur Ci os mSo bels mi si eqim Tan miy va na, ra Ta si be ce (ax lom xed ve lo ba) ar ga nu vi Tar des.

  • 28

    5. sak la so dis ku sia (2-3 wT)

    mas wav le be li awy obs mok le sak la so dis ku si as kiTx va ze:– sWirdeba Tu ara gansakuTrebuli movla adamianis sxeulis nawilebs?

    6. saxelmZRvaneloze mu Sa o ba (6-10 wT)

    sa xel mZRva ne los momdevno gver dze mo ce mu lia sam na wi li a ni teq sti su ra Te biT, ro me-lic exe ba yu re bis, ka ni sa da Tmis mov la- gaf rTxi le bas. mas wav le be li mos wav le ebs teqsts amu Sa ve bi nebs uk ve nac no bi xer xiT: wyvi li dan er Ti mos wav le kiTx u lobs, me o re Si na arss gad mos cems. am Sem Txve va Si mo na wi le o bs sa mi sxva das xva wyvi li.

    7. klasis stumari (4-5 wT)

    maswavlebeli am gakveTilisTvis iwvevs skolis eqims, an nacnob medicinis muSaks jansaRi cxov rebis wesze sasaubrod, romelic gulisxmobs higienis wesebis dacvis aucileblobas, jansaR kvebas, fizikur var jiSs. sasurvelia, gaimarTos kiTxva-pasuxi. moswavleebi daus-vamen eqims kiTxvebs maTTvis saintereso Temebze.

    8. gak ve Ti lis Se ja me ba (2-3 wT)

    Se ja me bis dros mas wav le be li ur Cevs mos wav le ebs, rom kar gad da ix so mon da Se as ru lon is moTx ov ne bi, romlebic sxe u lis mov las Tan aris da kav Si re bu li. Se iZ le ba ada mi ans ar si a mov neb des zo gi maT ga nis Ses ru le ba, mag ram hi gi e nis we se bi unda da ic vas da sa ku Tar sxe uls ga uf rTxil des.

    sarekomendacio videoresursi: https://www.youtube.com/watch?v=Zp63SYZSCDc

    maswavleblis alternatiuli (an damatebiTi) aqtivobebi

    sa u ba ri Te ma ze `ra tom iw vevs WuWyi avad myo fo bas?~mas wav le be li uy ve ba bav Svebs, rom bevr avad myo fo bas ada mi a nis sxe ul Si mox ved ri li

    mik ro be bi iw ve ven. mik ro be bi pa wa wi na cocx a li or ga niz mi a. mi si Tva liT da nax va Se uZ le-be li a. WuWy Si bev ri mik ro bia da Tu ada mi a nis sxe ul Si mox vda, Za li an swra fad mrav lde ba.

    Sem deg mos wav le ebs usvams kiTx ve bs:– ra tom ar Se iZ le ba WuWy i a ni xe le biT Wa ma? Tva le bis sre sa?– ra tom aris sa xi fa To frCxi le bis kvne ta?– ki dev ro gor Se iZ le ba mox vdes ada mi a nis sxe ul Si mik ro bi? (ga u recx a vi xi liT, `cu di

    Cve ve biT~ – ro ca bav Svi ilo kavs TiTs, Re Wavs fan qars da sxv.).

    gakveTili 3 Tema: adamianis sxeuli da misi nawilebi

    gakveTilis saTauri: Tu ginda, rom janmrTeli iyo...

    gakveTilis mizani: mos wav le eb ma SeZ lon kvebis racionis Sedgena;

    adamianis janmrTelobisTvis kvebis mniSvnelobis gac-nobiereba;

    mce na re u li da cxo ve lu ri sak ve bis gan sxva ve ba;

    Wamis dros piradi higienis wesebis dacvis mniSvnelobis gacnobiereba.

    praqtikul aqtivobebSi monawileoba da kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba;

    pirad mosazrebebsa da dakvirvebebze dayrdnobiT kiTx-vebze pasuxis gacema;

    sakvebi produqtebis jgufebad dayofa.

  • 29

    kavSiri esg-is standartis SedegTan: bun.II.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi

    monawileoba da elementaruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba;

    bun.II.3. moswavlem unda SeZlos organizmebisaTvis gare-mos mniSvnelobaze msjeloba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: efuZneba pirad mosazrebebs an/da dakvirvebis Sedegebs

    dasmul kiTxvaze pasuxis gasacemad;

    adgens kvebis sakuTar racionSi Semavali produqteb-is sias da gamoyofs adamianisTvis aucilebel sakveb produqtTa jgufebs (mag., bostneuli, xili, marcvleu-li, rZis produqtebi).

    saWiro masala: for ma tis fur ce li, wi nas war da xa zu li kve bis pi ra mi-da, baraTebi sxva das xva sak ve bi pro duq tis su ra TiT – Ti Toeuli moswavlisTvis, mSrali we bo.

    1. kvebis racionis Sedgena (5-7 wT)

    maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gadaSalon moswavlis rveulis Sesabamisi gverdi da Seavson cxrili: Camoweron mTeli dRis kvebis racioni da moemzadon prezentaciisTvis.

    maswavlebeli msurvelebs (3-4 moswavle) waakiTxebs cxrils da Tavad dafaze avsebs msgavs cxrils. Semdeg mTel klass mimarTavs, xom ar aqvs romelime maTgans moniSnuli iseTi sakvebi, romelic dafaze jer ar dawerila. Tu aseTi aRmoCnda, daamatebs. ase Seiqm-neba mTeli klasis moswavleTa kvebis racioni.

    2. kve bis pi ra mi dis age ba (8-10 wT)

    I. mas wav le be li mos wav le ebs sTa va zobs praqtikul sa var ji Sos `avagoT kve bis pi ra mi-da~. mag ram sa nam muSaobas daiwyeben, sTxovs maT, ga ix se non, ga u gi aT Tu ara ra i me pi ra-mi dis Se sa xeb.

    II. amis Sem deg mas wav le be li ke del ze da mag re bul for mat ze xa zavs (Se saZ loa wi nas war hqon des gam za de bu li) pi ra mi dis kon turs. ki dev er Txel amax vi lebs yu radR e bas mis qve da da ze da na wi leb ze da mi mar Tavs mos wav le ebs:

    – es ub ra lo pi ra mi da ar ge go noT, Cven es fi gu ra sak ve bi pro duq te biT un da ava goT (a va Se noT), Tqve ni Se xe du le bi sa mebr mi u Ci neT ad gi li sak vebs pi ra mi dis Ta ro eb ze (sul 4 Ta ro a). oRond Tqven mo gi wevT da a la goT pro duq ti sar geb li a no bis mi xed viT. yve la ze sa Wi ro da sa sar geb lo dan (qve da I Ta ro ze) – nak leb sa sar geb lo da sa Wi rom de (ze da Ta ro).

    mas wav le be li Ca mo a ta rebs yuTs, ro mel Sic baraTebia mo Tav se bu li sxva das xva sak ve bi pro duq tis na xa tiT. Ti To e u li mos wav le yu Ti dan iRebs TiT o ba raTs (ba ra Te bi mas wav-le bel ma wi nas war un da da am za dos. es Se iZ le ba iyos na xa ti an su ra Ti xi lis, bos tne u lis, pur -co me u lis, Tev ze u lis, rZis pro duq tis, na yi nis, ko ka- ko la s, So ko la de bis, kan fe-te bis. na xa ti Se ar Ci eT kla si kur pi ra mi da Si gan Tav se bu li pro duq tis mi xed viT), Semdeg mi dis pla kat Tan da we bo va nas sa Su a le biT awe bebs mas wav leb lis mi er for mat ze da xa zuli pi ra mi dis kon tur ze. mi u Cens im ad gils, ro mel sac Tvi Ton Tvlis sa Wi rod.

    III. sa mu Sa os me o re etap ze mas wav le be li mos wav le ebs ac nobs (aC ve nebs) jan sa Ri kve bis pi ra mi dis kla si kur ni muSs. (ix. danarTi) mos wav le e bi dak vir ve bi sa da msje lo bis sa fuZ-vel ze ar Ce ven, as wo re ben, an ad gils uc vli an aras wo rad gan Tav se bul na xa tebs.

    IV. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gadaSalon moswavlis rveuli da Seasrulon me-6 gverdze mocemuli savarjiSoebi.

  • 30

    arajansaRi sakvebi (tkbili, gaziani sasmelebi, nayini, xraSuna kartofili, zedmeti tkbileuli)

    rZis produqtebisjgufi

    bostneulisjgufi xilis

    jgufi

    xorceulisjgufi

    pur-funTuSeulis jgufi

    3. saxelmZRvaneloze muSaoba (2-3 wT)

    samuSaos dasrulebisas maswavlebeli ekiTxeba bavSvebs: – rogor ggoniaT, aris Tu ara damokidebuli kbilebis sijansaRe swor kvebaze? daasabuTeT sakuTari mosazreba.moswavleebi saxelmZRvaneloSi ecnobian suraTebs, romlidanac unda amoarCion

    kbilebis Tvis saziano sakvebi.

    4. kbilebi da maTi movla – kiTxva-pasuxi (3-5 wT)

    – Tqven So ris vi s aqvs da zi a ne bu li kbi li?Tu klasSi aseTi aRmoCnda, maswavlebelsa da moswavles Soris, sasurvelia, gaimarTos

    kiTxva-pasuxi. savaraudod: – rogor ggonia, ra SeiZleba iyos amis mizezi?– dRe-Ramis ganmavlobaSi ramdenjer ixexav kbilebs?– vis unda mimarTo kbilis dazianebis SemTxvevaSi? da a.S.sa var ji Sos Ses ru le ba ze mos wav le eb ma wyvi leb Si un da imu Sa on. es imas niS navs, rom sa nam

    daasaxeleben kbilebisTvis saziano sakvebs, er Tma neTs (erT mer xTan msxdom ma bav Sveb ma) ga u zi a ron sa ku Ta ri mo saz re be bi, im sje lon da er Tob li vad mi i Ron ga dawy ve ti le ba.

    mas wav le be li fron ta lu rad an 1-2 mos wav lis ga mo kiTx viT amow mebs pa su xebs (kbi le bis da zi a ne bas xels uwy obs So ko la di, mu ra ba, nam cxva ri, sa wuw ni kan fe ti).

    5. sity ve bis ga mo ye ne biT wi nadadebis Sedgena (3-5 wT)

    Semdegi samuSao moswavleebma rveulSi unda Seasrulon. daasrulon winadadebebi.

    6. cxo ve lu ri da mce na re u li sakvebi (3-5 wT)

    mas wav le be li svams sadiskusio kiTx vas:– Tqve ni az riT, sa er Tod ris Tvis sWir de ba ada mi ans sakvebi?sa va ra u dod mos wav le e bi upa su xe ben, rom sakvebi sa Wi roa jan mrTe lo bis Tvis, si cocx-

    lis Tvis, energiisTvis, zrdis Tvis... an Tun dac – Sim Si lis grZno bis da sak ma yo fi leb lad.yve la pa su xi met -nak le bad swo ri a, mag ram mas wav le bel ma un da Se niS nos, rom yve la na-

    i ri saW me li er Tna i rad ro dia sa sar geb lo – bav Sve bis jan mrTe lo bis Tvis au ci le be lia xil -bos tne u li, rZis na war mi da wvni a ni ker Ze bi.

    mas wav le be li kiTx viT mi mar Tavs ba v Svebs:– Tqve ni az riT, ris gan am za de ben Cven Tvis sasargeblo da sa Wi ro saW mels?

  • 31

    mos wav le Ta pa su xe bis Se ja me bis Sem deg mas wav le be li aR niS navs, rom saW mels am za de-ben ro gorc mce na re u li, ise cxo ve lu ri pro duq te bi dan, ami tom ar se bobs cxo ve lu ri sak ve bi da mce na re u li sak ve bi.

    mas wav leb lis da va le biT bav Sve bi ub run de bi an sa xel mZRva ne los da as ru le ben sa var-ji Sos mce na re u li da cxo ve lu ri sak ve bis gar Ce va ze. maswavlebelma unda isaubros rZis nawarmze ro gorc kbi le bis si jan sa Ri saT vis au ci le be l sak ve b pro duq tze. Semdegi da va-le bis Se mow me ba Se iZ le ba moxdes fron ta lu rad, ram de ni me mos wav lis ga mo kiTx viT, wyvi-leb Si an jgu fu rad – sur vi lis mi xed viT. moswavleebma unda waikiTxon winadadebebi da zepirad daasrulon isini mocemuli sityvebis gamoyenebiT.

    6. gak ve Ti lis Se ja me ba (2-3 wT)

    mas wav le be li an Tvi Ton Se a ja mebs am gak ve Til ze nas wavl ma sa las, an 2-3 kiTx vis das-miT mos wav le ebs Se a ja me bi nebs.

    sarekomendacio videoresursi: https://www.slideshare.net/natiagvilia/ss-73018814

    gakveTili 4 Tema: adamianis sxeuli da misi nawilebi

    saTauri: Cven viz rde biT da vic v le biT

    gakveTilis mizani: mos wav le eb ma SeZ lon Sesaswavli sxeulis Sesaxeb martivi kiTxvebis dasma;

    sxeulis amocnoba, aRwera, daxarisxeba;

    sakuTari mosazrebebis gamoTqma-dasabuTeba;

    cocxali sxeulebisaTvis damaxasiaTebeli niSnebis CamoTvla;

    adamianis zrda-ganviTarebis procesis sailustraciod magaliTis moyvana;

    ada mi a nis zrdis pro ce sis da ma das tu re be li niS ne bis moy va na;

    ada mi a nis or ga niz mis zrdis Tvis au ci le be li pi ro be bis da sa xe le ba;

    zrdis procesSi momxdari cvlilebebis dafiqsireba.

    kavSiri esg-is standartis SedegTan: bun.II.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi

    monawileoba da elementaruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba;

    bun.II.2. moswavlem unda SeZlos sicocxlis ZiriTadi niSnebis amocnoba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: svams martiv kiTxvebs Sesaswavli sxeulis/movlenis

    Sesaxeb;

    amoicnobs, aRwers da axarisxebs sxeulebs an/da movle-nebs ilustraciaze an realobaSi;

    efuZneba pirad mosazrebebs an/da dakvirvebis Sedegebs dasmul kiTxvaze pasuxis gasacemad;

    CamoTvlis cocxali sxeulebis damaxasiaTebel niSnebs;

    mohyavs magaliTebi adamianis zrda-ganviTarebis procesis sailustraciod (mag., tanisamosis dapataraveba, sarZeve kbilebis mocvla) an warmoadgens TvalsaCino masalas (mag., sxvadasxva asakSi gadaRebul fotosuraTebs).

  • 32

    1. sa u ba ri su ra Te bis mi xed viT (6-7 wT)

    sa xel mZRva ne los gakveTilis pir vel gver dze mo ce mu lia er Ti da ima ve bav Svis su ra Ti sam sxva das xva asak Si. su ra Teb ze dak vir ve biT mos wav le eb ma un da upa su xon wig nSi mo ce-mul kiTx vebs. pro ce si Se iZ le ba am gva rad wa ri mar Tos: erTi moswavle kiTxulobs pirvel kiTxvas. msur ve le bi pa su xo ben. amis Semdeg sxva mos wav le wa i kiTx avs me o re kiTx vas da ase g rZe lde ba mu Sa o ba. sa ub ris dros ma qsi ma lu rad yve la mos wav les un da mi e ces Se saZ-leb lo ba, ga mo xa tos Ta vi si mo saz re ba. bo los mas wav le bel ma un da Se a ja mos sa u ba ri da aR niS nos, Tu ra Tval sa Ci no cvli le be bia zrdis pro ce sSi.

    2. saxelmZRvaneloze mu Sa o ba (8-10 wT)

    am sa ub ris lo gi ku ri gag rZe le baa mom dev no sa var ji So, ro me lic mos wav lis yu radR e-bas mi apy robs im Zi ri Tad cvli le beb ze, rom leb sac ga nic dis sxe u li zrdis pro ces Si. esaa si maR le Si ma te ba, wo na Si ma te ba da kbi le bis cvla. moswavleebi kiTxuloben winadadebebs da mocemuli sityvebis gamoyenebiT zepirad asruleben mas.

    3. sak la so dis ku sia (3-6 wT)

    mas wav le be li mar Tavs sak la so dis ku si as kiTx va ze:– ra gWir de baT imis Tvis, rom ga i zar doT?dis ku si is pro ces Si bav Sve bi un da mi vid nen im das kvnam de, rom ada mi ans zrda- gan vi Ta re-

    bis Tvis au ci leb lad sWir de ba ha e ri, wya li da sak ve bi (mas wav le bels Se uZ lia es sity ve bi dis ku si is bo los da fa ze Ca mo we ros).

    4. saxelmZRvaneloze mu Sa o ba (7-9 wT)

    gak ve Ti lis me o re gver dze mo ce mu lia sa var ji So fexsacmlis ga na wi le ba ze. mos wav-le e bi mu Sa o ben in di vi du a lu rad. su ra Te bis mi xed viT maT un da amo ic non bav Sve bis asa ki da Se sa ba mi sad ga u na wi lon maT sxva das xva zo mis fexsacmeli.

    da va le bis Ses ru le bis Sem deg mas wav le be li ekiTx e ba mos wav le ebs, Tu ra tom ga a na wi-les fexsacmelebi am gva rad.

    damatebiTi SekiTxvebi:– bavSvebi xSirad amboben xolme: fexsacmeli da mi pataravda. rogor fiqrobT, marTla

    pa taravdeba fexsacmeli? ratom amboben ase?

    `eTanxmebi Tu ara~ – am savarjiSoze muSaoba maswavlebelma SeiZleba ase warmarTos: Tavad waikiTxos an moswavleebs rigrigobiT waakiTxos TiToeuli winadadeba. is moswav-leebi, romlebic wakiTxul winadadebas eTanxmebian, fexze wamodgnen; isini, romlebic ar eTanxmebian, darCnen adgilze.

    5. stu ma ri klas Si (2-3 wT)

    mas wav le bels bav Sve bis Tvis si ur pri zi aqvs mom za de bu li – mas mow ve u li hyavs ro me-li me axal gaz rda de da pa ta ra bav SviT.

    mas wav le bels stum re bi Se moh yavs kla sSi da mos wav le ebs us vams kiTx vas:– ro gor fiq robT, ra sWir de ba am pa ta ras zrdis pe ri od Si?mos wav le e bis pa su xe bis Sem deg mas wav le be li sTxovs de das, isa ub ros bav Svis sa Wi ro-

    e be bis Se sa xeb am asak Si da im dros, ro ca is co ta Ti wa mo iz rde ba. de da mos wav le ebs uy ve-ba, Tu ro gor uv lis Ta vis pa ta ras, ra pi ro bebs uq mnis, riT kve bavs, ra Ta is jan mrTe li ga i zar dos.

    saubari umjobesia warimarTos kiTxva-pasuxis reJimSi: mos wav le e bi stu mars us va men kiTx vebs maTTvis saintereso Temaze.

  • 33

    maswavleblis alternatiuli (an damatebiTi) aqtivobebi

    mas wav le be li svams kiTx vebs:– rogor amCnevT, rom iz rde biT? (ax se niT)– daakvirdiT sakuTar Tavs. sxe u lis ro me li na wi le bi iz rde ba Se da re biT swra fad?

    (Tma, frCxi le bi, ter fi).

    gakveTili 5 Tema: adamianis sxeuli da misi nawilebi

    saTauri: jan sa Ri qce ve bi da dRis re Ji mi

    gakveTilis mizani: mos wav le eb ma SeZ lon jan sa Ri qce ve bis gaTvaliswinebiTY dRis reJimis Sedgena;

    kiTxvaze pasuxis gasacemad saWi ro monacemebis Segroveba, sqemebis Sedgena;

    dakvirvebis Sedegad kiTxvaze pasuxis logikuri dasab-uTeba;

    sakuTari mosazrebis an kvlevis Sedegebis sxvadasxva sakomunikacio formiT warmodgena.

    kavSiri esg-is standartis SedegTan: bun.II.1. moswavlem unda SeZlos praqtikul aqtivobebSi

    monawileoba da elementaruli kvleviTi unar-Cvevebis demonstrireba;

    bun.II.3. moswavlem unda SeZlos organizmebisaTvis gare-mos mniSvnelobaze msjeloba.

    Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: agrovebs da CainiSnavs kiTxvaze pasuxis gasacemad saWiro

    monacemebs (naxatebis, pirobiTi niSnebis saSualebiT);

    efuZneba pirad mosazrebebs an/da dakvirvebis Sedegebs dasmul kiTxvaze pasuxis gasacemad;

    iyenebs komunikaciis sxvadasxva formas (mag. naxati, zepirmetyveleba, ist) sakuTari mosazrebebis an/da kvlevis Sedegebis wardgenisas;

    msjelobs garemos mniSvnelobaze misi janmrTelobisaT-vis (mag., ganiavebuli saklaso oTaxi, sufTa sacxovre-beli).

    saWiro masala: sa we ri fur ce li (an rve u li), sa we ri ka la mi.

    1. `az rob ri vi ru kis~ Sed ge na (7-8 wT)

    gan vli li ma sa li dan bav Sveb ma uk ve ici an, rom sxe uls mov la da gaf rTxi le ba sWir de ba, mag ram si jan sa Ri saT vis es sak ma ri si ro di a. mos wav le e bi un da dar wmun dnen, rom ada mi a nis zrda- gan vi Ta re bi sa da ga ka Je bi saT vis sasurvelia yo vel dRi u ri fi zi ku ri var ji Si. mas-wav le be li da fis cen trSi xa zavs wres, ro mel Sic wers sity vebs – `jan mrTe li ada mi a ni~ da kiTx viT mi mar Tavs mos wav le ebs:

  • 34

    – ra aris sa Wi ro imis Tvis, rom ada mi a ni jan mrTe li iyos?

    janmrTeli adamiani

    mos wav le Ta pa suxe bi iwe re ba cen tra lu ri wris gar Se mo da ase iq mne ba e. w. az rob ri vi ru ka.

    Tu pa su xeb Si ar ga iJ Re ra mo saz re bam fi zi ku ri var ji Sis au ci leb lo bis Se sa xeb, mas-wav le bel ma Ta vad un da das vas Se kiTx va. mag: aqvs Tu ara mniSvneloba jan mrTe lo bis Tvis fi zi ku r var ji Ss? da pa su xi da weros da fa ze.

    2. mu Sa o ba wyvi leb Si (10-15 wT)

    mas wav le be li bav Svebs aZ levs da va le bas: imuSaon wyvi leb Si, er Tma neT Tan Se Tan xme-biT ga ix se non da Ca mo we ron (fur cleb ze an rve u leb Si) yve la fe ri, rac dRes di li dan (gaR vi Ze bis Sem deg) ga a ke Tes. wyvil Si ve im sje lon da plu siT aR niS non is moq me de be bi, romlebic, ma Ti az riT, xels uwy obs jan saR cxov re bas (magaliTad, di liT ad re gaR vi Ze ba, fi zi ku ri var ji Si, xel- pi ris da ba na, sa uz me, sko la Si fe xiT was vla...) mas wav le be li, wyvi-le bis pre zen ta ci is dros, ke del ze wi nas war gam za de bul for ma tis fur cel ze pa ra le lu-rad Ca mo wers maT mo saz re bas (jan sa Ri cxov re bis qce vebs). Sem deg etap ze ganixilaven am Ca mo naT va ls. Tu ro me li me qce va, ma Ti az riT, jan sa Ri cxov re bis Tvis ar aris Se sa ba mi si, msje lo bi sa da da sa bu Te bis Se de gad Se saZ loa ga da i xa zos.

    bo los mas wav le be li kiTx u lobs klas Tan Se Tan xme bul Ca mo naT vals da kiTx ve biT mi mar-Tavs mos wav le ebs:

    – ro me li moq me de bis (i gu lis xme ba pla kat ze Ca mo we ri li) Sem deg grZnobT Tavs gan sa-kuT re biT kar gad?

    – ro gor fiq robT, ra tom?sa bo lo od, bav Sveb ma un da ga ac no bi e ron, rom Cve u leb riv, jan sa Ri cxov re bis we sis

    mim de va ri ada mi a ne bi Tavs ukeT, jan mrTe lad da xa li si a nad grZno ben.

    3. jgu feb Si mu Sa o ba – dRis re Jimis Sed ge na (10-15 wuTi)

    mas wav le be li mos wav le ebs yofs mci re jgu fe bad da ga nu mar tavs, rom Tu im Ca mo naT vals, romelic maT ga a ke Tes (a nu im moq me de bebs, romlebsac as ru leb dnen am mo men tam de), mi u-ma te ben imas, ra un da ga a ke Ton Sem deg, da Zi ne bam de, mi i Re ben eg reT wo de bul dRis re Jims.

    mos wav le eb ma jguf Si un da ga ni xi lon war mod ge ni li sa ni mu So dRis re Ji mis pun qte bi. Semdeg maswavlebeli miuTiTebs moswavlis rveulSi mocemul analogiur sqemaze, romelic maT damoukideblad unda awarmoon. TiToeulma moswavlem erTi kviris ganmavlobaSi unda gaakontrolos (Seamowmos) sakuTari Tavi da kviris bolos Tanaklaselebs uambos dak-virvebis Sedegebis Sesaxeb – Secvala Tu ara Tavisi dRis reJimi am xnis ganmavlobaSi?

    Sem dgom Si mas wav le bel ma pe ri o du lad un da Se ax se nos da ga mo i kiTx os, ro gor as ru-le ben dRis re Ji mis pun qtebs.

    am asa kis bav Sve bis dRis re Ji mis Se saZ lo pun qte bi a:1. gaR vi Ze ba2. di lis var ji Si da abazana3. sauzme4. Can Tis Ca la ge ba5. sko la Si was vla

  • 35

    6. gak ve Ti leb ze das wre ba7. sko li dan dab ru ne ba8. sa di li9. das ve ne ba10. sa Si nao da va le bis mom za de ba11. ezo Si Ta ma Si (an fi zi ku ri var ji Si)12. mxat vru li li te ra tu ris (wig nis) kiTx va13. vax Sa mi14. te le vi zo ris yu re ba (an kom pi u te ri)15. ga se ir ne ba suf Ta ha er ze16. xel -pi ris da ban a17. da Zi ne ba

    4. gak veTi lis Se ja me ba da sa Sinao da va le ba (1-2 wT)

    mas wav le be li mok led Se a ja mebs am gak ve Ti lis aq ti vo beb sa da Se Ze nil cod nas. Sem deg ava lebs mos wav le ebs, Sin mSob lebs ga ac non Ta vi an Ti dRis re Ji mi, Ca as wo ron da la ma zad ga da we ron fur cel ze, ga ak ran ke del ze, sa mu Sao ma gi das Tan da eca don, yo vel dRi u rad da ic van igi.

    maswavleblis alternatiuli (an damatebiTi) aqtivobebi

    mas wav le bels mow v