การประชมวชาการระดบชาต ครงท 2 MCU Nan Congress II Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 Era วทยาลยสงฆนครนาน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทปรกษา พระราชวรเมธ,รศ.ดร. รองอธการบดฝายบรหาร พระราชคณาภรณ เจาคณะจงหวดนาน พระราชศาสนาภบาล รองเจาคณะจงหวดนาน พระสนทรมน ประธานคณะกรรมการวทยาลยสงฆนครนาน วาทรอยตรสมเดช อภชยกล ทปรกษาวทยาลยสงฆนครนาน คณะบรรณาธการ

พระราชปรยตกว,ศ.ดร. ประธานคณะกรรมการ พระราชวรมน,ดร. รองประธานคณะบรรณาธการ รศ.ดร.สรพล สยะพรหม รองประธานคณะบรรณาธการ พระมหาบญเลศ อนทปญโญ,รศ.ดร. รองประธานคณะบรรณาธการ พระสธรตนบณฑต,รศ.ดร. คณะบรรณาธการ พระครโสภณปรยตสธ, รศ.ดร. คณะบรรณาธการ ศาสตราจารย ดร.วชระ งามจตรเจรญ คณะบรรณาธการ ศาสตราจารย ดร.จ านงค อดวฒนสทธ คณะบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.ปรตม บญศรตน คณะบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.กหลาบ รตนสจธรรม คณะบรรณาธการ ผชวยศาสตราจารย ดร.อนนต อปสอด คณะบรรณาธการ พระชยานนทมน,ผศ.ดร. กรรมการและเลขานการ พระครปลดวชรพงษ วชรปญโญ,ดร. กรรมการและผชวยเลขานการ อาจารย ดร.วรปรชญ ค าพงษ กรรมการและผชวยเลขานการ อาจารย ดร.ช านาญ เกดชอ กรรมการและผชวยเลขานการ อาจารย ดร.เบญจมาศ สขสถตย กรรมการและผชวยเลขานการ อาจารยเชษฐ นมมาทพฒน กรรมการและผชวยเลขานการ

แบบปก-รปเลม : นายศภกรช เขอนเพชร พมพเมอ : กนยายน 2561 จดพมพในงาน : การประชมวชาการระดบชาต ครง 2 วทยาลยสงฆนครนาน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ประจ าป 2561

การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาจตใจและสงคมอยางยงยนในยค Thailand 4.0

Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 533

ทนทางสงคมกบการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร Social Capital and Community Food Security,

Kamphaeng Phet Province

พษณ บญนยม กลาณรงค สทธรอด

มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร

บทคดยอ การวจยเรองนมวตถประสงคเพอ 1) การถอดบทเรยนในการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน ทนทางสงคมของชมชน 2) การผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชน กลมเปาหมาย ไดแก หมบานเศรษฐกจพอเพยงหรอหมบานทมศนยการเรยนรปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 11 หมบาน เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบส ารวจและเวทชมชนเพอรวบรวม ตรวจสอบขอมล การวเคราะหเนอหาและสรปประเดน ผลการวจยพบวา บทเรยนในการสรางความมนคงทางอาหารของชมชนโดยการเลาเรองและการปฏบตจรง ทนทางสงคมของชมชนซงประกอบดวย คน สถาบน วฒนธรรม และองคความรในชมชน สงผลใหชมชนมความมนคงทางอาหารของชมชนดานความพอเพยงของอาหาร การเขาถงอาหาร การใชประโยชนจากอาหาร และเสถยรภาพของอาหาร ส าหรบการผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชนจงหวดก าแพงเพชร ไดก าหนดนโยบาย กลยทธ มาตรการและตวชวด เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนไดรวมขบเคลอนตอไป

ค าส าคญ: ทนทางสงคม, ความมนคงทางอาหาร

Abstract The purpose of this research was to study: 1 ) The lessons of food security and

social capital of the community. 2) The results of research promotion to the policy about food security of the community. Target groups are Sufficiency Economy Village or Village with Sufficiency Economy Philosophy Center in 11 villages. The tools of this research used survey and community collecting information analysis and summary data. The research found that a lesson of social capital in community food security by telling stories knowledge and practices. For pushing up the research results to the food security policy of the Kamphaengphet Province, policies, strategies, measures and indicators are defined so that the local government cooperation could possibly take into consideration and enable it move forward.

Keywords: Social Capital, Food Security

534 รายงานการประชมวชาการระดบชาต ครงท 2

บทน า อาหารเปนปจจยในการด ารงชพทส าคญทสด เนองจากตงแตเกดจนตายมนษยตองไดรบอาหาร ทเพยงพอทงในแงของปรมาณและคณภาพเพอการด ารงชวตอยางมคณภาพ การขาดแคลนอาหารหรอตกอยในภาวะทพโภชนาการ สามารถกระทบกระเทอนตอความมนคงของมนษยและสงคมไดอยางมหาศาล จากการศกษาวจยขององคกรตางๆ รวมถงองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตซงเปนองคการระหวางประเทศทมหนาทเกยวของโดยตรง พบวา ภาวะขาดแคลนอาหารไดสงผลกระทบตอปจจยตางๆ อยางมาก ความมนคงดานอาหารจงเปนสงทส าคญตอการด ารงชวตของมนษย ในทางทฤษฎนนการพจารณาเกยวกบความมนคงดานอาหารจะตองพจารณาเกยวกบความพอเพยง การเขาถง การใชประโยชน และเสถยรภาพของอาหาร ส าหรบทนทางสงคมในประเทศไทย ไดถกน ามาใชอยางตอเนอง ปจจบนทนตางๆ ทกลาวมาถอวาก าลงมปญหาอยในภาวะวกฤต กลาวคอทรพยากรธรรมชาตก าลงหดหายไปจนแทบไมเหลอ ดน น า ปา ถกท าลาย ถกแยงชง ครอบครองเปนของสวนตว ปญหาหนสนและความยากจนของครวเรอนเกษตรกรในภาคชนบทไทยซงเปนคนสวนใหญของประเทศทมไดลดลง วกฤตเหลานก าลงจะกลายเปนปรากฏการณทถาวร ทนทางสงคมจงมบทบาทสงเสรมใหประชาชนมความมนคงทางอาหารตามวถพอเพยงตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ส านกงานสถตแหงชาตไดจดท าการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2557 เพอเกบรวบรวมขอมลเกยวกบโครงสรางของสมาชกในครวเรอน ผลการส ารวจพบวา ครวเรอนทวประเทศในป 2557 มคาใชจายเฉลยเดอนละ 20,892 บาท คาใชจายสวนใหญรอยละ 33.9 เปนคาอาหาร เครองดมและยาสบ1 สะทอนใหเหนวา รายได 33.9 เปนคาใชจายประจ าทคอนขางสง เมอเทยบกบรายไดเฉลยตอคนตอปของประชาชนจงหวดก าแพงเพชร จ านวน 79,264 บาท2 (เมอคดคารอยละจาก 33.9 เปนจ านวนเงน 26,870 บาท ดงนน การสรางความมนคงทางอาหารระดบชมชน นอกจากมประโยชนตอสขภาพ ลดรายจายระดบครวเรอนลง และเพมรายไดใหกบครวเรอน อยางไรกตาม ทนทางสงคมทมอยเดมเปนฐานในการเปลยนแปลง จงจะน าไปสความมนคงดานอนๆ ไดดวย ดวยเหตผลดงกลาวขางตนนน ความมนคงทางอาหารของชมชนมความส าคญยงทงในดานเศรษฐกจและคณภาพชวตของประชาชน จงตองอาศยทนทางสงคมและเปนฐานในการสรางผลกดนความมนคงทางอาหารของชมชนเพอใหก าหนดไวในแผนชมชน องคกรปกครองสวนทองถนก าหนดเปนนโยบายในแผนพฒนาทองถนและยทธศาสตรจงหวดเกยวกบการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน โดยการสรางพลงจากชมชนและเครอขายชมชน ในการผลกดนใหขยายความรสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารเพอความมนคง มงคง และยงยน ตอไป

1 ส านกงานสถตแหงชาต. รายไดเฉลยตอ/เดอน /ครวเรอน. www.nso.go.th.2558. 2 ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดก าแพงเพชร. เอกสารประกอบการประชมเรอง รายงานสรปความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.). (ก าแพงเพชร: ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดก าแพงเพชร, 2556).

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาการถอดบทเรยนในการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร 2. เพอศกษาการผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร

ขอบเขตของการวจย 1. การศกษาทนทางสงคมของชมชน ดงน 1) คน 2) สถาบน 3) วฒนธรรม และ 4) องคความร 2. การศกษาสภาพและปญหาความมนคงทางอาหารของชมชน 4 มต ดงน 1) การมอยของอาหาร 2) การเขาถงอาหาร 3) การใชประโยชนจากอาหาร และ 4) เสถยรภาพ 3. การผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร โดยมขอบเขตแนวทางกระบวนการก าหนดนโยบาย วสยทศน ยทธศาสตร มาตรการ และตวชวด

การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ แนวคดความมนคงอาหาร ความมนคงอาหาร หมายถง สถานการณททกคนในทกเวลาสามารถเขาถงอาหารไดทงดานกายภาพและเศรษฐกจอยางพอเพยงปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการตรงกบวฒนธรรมการบรโภคเพอการมชวตทดและสขภาพทแขงแรง3 ซงในค านยามดงกลาว ประกอบดวย 4 มต ไดแก 1. การมอยของอาหาร (Food Availability) หมายถง การมอาหารทเพยงพอในการบรโภคทงดานปรมาณและคณภาพ ซงอาจไดมาจากการผลตภายในประเทศ หรอน าเขาจากตางประเทศ ทงนรวมการชวยเหลอทางดานอาหาร (food aid) 2. การเขาถงอาหาร (Food Access) หมายถงการทบคคลสามารถเขาถงทรพยากรทพอเพยงเพอการไดมาซงอาหารทเหมาะสมและมคณคาทางโภชนาการ ซงหมายถงการเขาถงสทธดานอาหาร (food entitlement) ภายใตบรบททางกฎหมาย การเมอง เศรษฐกจและสงคมของชมชนทบคคลอาศยอย 3. การใชประโยชนจากอาหาร (Food Utilization) หมายถง การใชประโยชนดานอาหารผานการบรโภคอาหารทเพยงพอ การมน าสะอาดและการรกษาสขอนามยเพอเขาถงสภาวะทดทางดานโภชนาการโดยความตองการทางกายภาพไดรบการตอบสนองซงมความสมพนธกบปจจยทไมใชอาหาร 4. เสถยรภาพ (Stability) หมายถง การทประชาชน ครวเรอนและบคคลจะตองเขาถงอาหารทเพยงพอในทกเวลาไมตองเสยงกบการไมเขาถงอาหารทเปนผลจากภาวะวกฤต (เชน วกฤตทางเศรษฐกจหรอวกฤตทางสภาพภมอากาศ) หรอเหตการณทเกดขนตามวฏจกร (เชน ความไมมนคงอาหารตามฤดกาล) ดงนนเสถยรภาพจงเปนฐานทสนบสนนทงการมอยของอาหาร การเขาถงอาหารและการใชประโยชนจากอาหารเพอใหเกดความมนคงอาหาร 3 World Food Summit, Rome Declaration on World Food Security, Rome, 1996.

การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาจตใจและสงคมอยางยงยนในยค Thailand 4.0

Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 535

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาการถอดบทเรยนในการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร 2. เพอศกษาการผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร

ขอบเขตของการวจย 1. การศกษาทนทางสงคมของชมชน ดงน 1) คน 2) สถาบน 3) วฒนธรรม และ 4) องคความร 2. การศกษาสภาพและปญหาความมนคงทางอาหารของชมชน 4 มต ดงน 1) การมอยของอาหาร 2) การเขาถงอาหาร 3) การใชประโยชนจากอาหาร และ 4) เสถยรภาพ 3. การผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร โดยมขอบเขตแนวทางกระบวนการก าหนดนโยบาย วสยทศน ยทธศาสตร มาตรการ และตวชวด

การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ แนวคดความมนคงอาหาร ความมนคงอาหาร หมายถง สถานการณททกคนในทกเวลาสามารถเขาถงอาหารไดทงดานกายภาพและเศรษฐกจอยางพอเพยงปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการตรงกบวฒนธรรมการบรโภคเพอการมชวตทดและสขภาพทแขงแรง3 ซงในค านยามดงกลาว ประกอบดวย 4 มต ไดแก 1. การมอยของอาหาร (Food Availability) หมายถง การมอาหารทเพยงพอในการบรโภคทงดานปรมาณและคณภาพ ซงอาจไดมาจากการผลตภายในประเทศ หรอน าเขาจากตางประเทศ ทงนรวมการชวยเหลอทางดานอาหาร (food aid) 2. การเขาถงอาหาร (Food Access) หมายถงการทบคคลสามารถเขาถงทรพยากรทพอเพยงเพอการไดมาซงอาหารทเหมาะสมและมคณคาทางโภชนาการ ซงหมายถงการเขาถงสทธดานอาหาร (food entitlement) ภายใตบรบททางกฎหมาย การเมอง เศรษฐกจและสงคมของชมชนทบคคลอาศยอย 3. การใชประโยชนจากอาหาร (Food Utilization) หมายถง การใชประโยชนดานอาหารผานการบรโภคอาหารทเพยงพอ การมน าสะอาดและการรกษาสขอนามยเพอเขาถงสภาวะทดทางดานโภชนาการโดยความตองการทางกายภาพไดรบการตอบสนองซงมความสมพนธกบปจจยทไมใชอาหาร 4. เสถยรภาพ (Stability) หมายถง การทประชาชน ครวเรอนและบคคลจะตองเขาถงอาหารทเพยงพอในทกเวลาไมตองเสยงกบการไมเขาถงอาหารทเปนผลจากภาวะวกฤต (เชน วกฤตทางเศรษฐกจหรอวกฤตทางสภาพภมอากาศ) หรอเหตการณทเกดขนตามวฏจกร (เชน ความไมมนคงอาหารตามฤดกาล) ดงนนเสถยรภาพจงเปนฐานทสนบสนนทงการมอยของอาหาร การเขาถงอาหารและการใชประโยชนจากอาหารเพอใหเกดความมนคงอาหาร 3 World Food Summit, Rome Declaration on World Food Security, Rome, 1996.

536 รายงานการประชมวชาการระดบชาต ครงท 2

งานวจยทเกยวของ การแสวงหาแนวทางการเสรมสรางสรางทนทางสงคมของชมชนเมองทเชอมโยงทงภายใน -ภายนอก4 ผลการวจยพบวา 1) มตตางๆ ของทนทางสงคมมกจะฝงอยในกจกรรมตางๆ ทางสงคมซงแฝงไปกบวฒนธรรมทองถนหรอภมปญญาพนบาน เปนตนวา ประเพณงานปอยหลวงทจงหวดล าพน จงหวดพะเยา, งานบญกองขาว ทจงหวดมหาสารคาม, งานประเพณตกบาตรพระรอยทจงหวด ปทมธาน, งานถอศลกนเจทจงหวดชมพรหรอถอศลกจผกทจงหวดภเกต , และกจกรรมในเชงสรางความเขมแขงชมชนทเกดขนในจงหวด อ านาจเจรญ พระนครศรอยธยา กรงเทพมหานครและนนทบร เปนตน 2) การเปลยนแปลงทางสงคมไปสระบบเศรษฐกจแบบตลาดทเนนการแขงขนหรอการคาก าไรตลอดจนการสรางความทนสมยในโลกแหงการพฒนาชมชนเมองเชนในปจจบนเปนสาเหตส าคญในการบนทอนทนทางสงคมในชมชนเมอง 3) แนวทางการเสรมสรางทนทางสงคมของชมชนเมองทเชอมโยงทงภายใน-ภายนอก ไดแก การทพลเมองมความตระหนกและเขามามสวนรวมอยางแขงขนในการคงรกษาธรรมเนยมประเพณอนดงาม การเรยนรจากประสบการณทดประกอบกบการสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถนตลอดจนจากภาคตางๆ ความมนคงทางอาหารของชมชนบานแมสรน อ าเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน5 ผลการวจยพบวา ชมชนบานแมสรนมการท าการเกษตรเปนอาชพหลก แหลงทมาของอาหาร ไดแก การผลตเอง แหลงอาหารตามธรรมชาต การซอจากตลาด และการแบงปนซงกนและกนหรอทางวฒนธรรมประเพณ แนวคดเกยวกบความมนคงทางอาหาร คอ การมอาหารตามทตองการอยางเพยงพอและยงยน การมแหลงอาหารตามธรรมชาตทหลากหลาย ความสามารถในการหาอาหารตามฤดกาลไดตลอดป การมอาชพทสามารถสรางรายไดอยางเพยงพอในการซออาหารทจ าเปน การมศกยภาพในการจดการอาหารอยางเหมาะสม และการมวฒนธรรมหรอรปแบบการรบประทานอาหารตามภมปญญาทองถน ปจจยทมผลตอความมนคงทางอาหารประกอบดวยศกยภาพและการเปลยนแปลงในระบบการเกษตรตอการผลตอาหาร รปแบบการใชประโยชนและการเปลยนแปลงของแหลงทรพยากรธรรมชาต ความมนคงอาหารระดบชมชนในต าบลสามผง อ าเภอศรสงคราม จงหวดนครพนม6 ผลการวจยพบวา ในอดตชมชนต าบลสามผงมความมนคงทางอาหารทง 4 มต เนองจากมปาบงปาทามและลมน าสงคราม ซงเปนแหลงอาหารทางธรรมชาตของชมชนทอดมสมบรณและมวถชวตแบบดงเดม ชมชนต าบลสามผงเรมมความไมมนคงทางอาหารในมตการมอาหารและมตการเขาถงอาหาร เนองจากสมาชกของชมชนไดปลกพชเศรษฐกจแทนพชอาหาร เพอเพมรายไดใหกบครวเรอน โดยใชพนทท านาปและแผวถางปาบงปา 4 ด ารงศกด จนโททย, การแสวงหาแนวทางการเสรมสรางสรางทนทางสงคมของชมชนเมองทเชอมโยงทงภายใน-ภายนอก, (กรงเทพมหานคร: ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาและส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2553). 5 ธนนชย มงจต, “แนวทางการเสรมสรางศกยภาพดานความมนคงทางอาหารบานแมสรนทร อ าเภอขนยวมจงหวดแมฮองสอน”, วทยานพนธเกษตรศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยสโขทยธรรมา- ธราช, 2555). 6 วระศกด จลดาลย และคณะ, การสรางกระบวนการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายสาธารณะและ แผนยทธศาสตรดานความมนคง อาหารระดบชมชนขององคการบรหารสวนต าบลสามผง อ าเภอศรสงคราม จงหวดนครพนม. (กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2556).

ทามเพอท านาปรง จนกอใหเกดการสญเสยระบบนเวศของปาบงปาทาม ซงเปนฐานทรพยากรอาหารจากธรรมชาตของชมชน รวมถงมการท าประมงเพอการคา โดยใชเครองมอจบปลาเชงพาณชยมากขน ในมตการมเสถยรภาพทางอาหารและมตการใชประโยชนจากอาหาร ชมชนต าบลสามผงยงคงมความมนคงทางอาหารในมตดงกลาว เนองจากมพนทปลกไมยนตนตามหวไรปลายนา โดยเฉลยรอยละ 30-50 ของพนทนา และมการวางแผนผลตอาหารตลอดป โดยเพมปรมาณการท านาปรง การเลยงปลาในบอชวงฤดแลง แนวทางการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชนในพนทอ าเภอเมองและอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา7 ผลการวจยพบวา สถานการณความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชน คนในพนทยงขาดความร ความเขาใจเรองความมนคงทางอาหาร สถานการณดานอาหารยงมพอ แตพนททางการผลตอาหารชมชนลดลง และชาวบานไมไดใหความส าคญการผลตอาหารบรโภคผลประเมนการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชน พบวา ชมชนมการจดการคอนขางนอย และยงพบวาการจดการยงไมเปนระบบ รปแบบการจดการความมนคงทางอาหารในพนทชมชนชายฝงขนาดเลก : กรณศกษาชมชนบานบโบย ต าบลแหลมสน อ าเภอละง จงหวดสตล8 ผลการวจยพบวา สถานการณความมนคงทางอาหารของชมชน ชมชนมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสมและมสวนเหลอส าหรบสงออกนอกชมชนไดในปรมาณมาก มชนดอาหารทหลากหลายอาหารทบรโภคสอดคลองกบวฒนธรรมของชมชน ชมชนมความสามารถในการเขาถงอาหารไดทงในแงระยะทาง ภมปญญา ทกษะ ประสบการณ การมทดนท ากน การมสทธเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมชมชนมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอนไมสง แตชมชนใชเงนในการซออาหารในสดสวนทนอย ชาวบานในชมชนบโบยมอาหารหมโปรตน คารโบไฮเดรต และพลงงานถกตองตามหลกโภชนาการและเพยงพอ แตยงมปจจยทางสภาพธรรมชาตทเปนเงอนไขส าคญอกดวย9 งานวจยนไดศกษาสถานการณความมนคงทางอาหารในประเทศจน จากพนททมความยากจนจ านวน 271 มณฑล จากพนท 9 จงหวดทตองเผชญความเครยดกบปญหาความไมมนคงทางอาหาร ผลการวจยพบวา ปจจยหลกทมผลกระทบตอความมนคงดานอาหารของพนทศกษาทยากจนคอ เงอนไขทเกยวกบสภาพธรรมชาตซงรวมถงเงอนไขทางดานภมศาสตรและสภาพภมอากาศทมผลในการจ ากดการผลตทางการเกษตร คนยากจนในพนทมความรดานโภชนาการและสขภาพนอย และสงอ านวยความสะดวกทางการแพทยและสขอนามยทไมเพยงพอ นอกจากน สภาพภมประเทศท าใหการพฒนาของการขนสงและการตลาดทยากล าบากดวย นอกจากน ความมนคงทางอาหารในพนทชนบทของจงหวด Limpopo ในแอฟรกาใต10 การศกษาใชกลม

7 ชยรตน จสปาโล และคณะ, “แนวทางการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชนในพนทอ าเภอเมองและอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา”, รายงานวจยฉบบสมบรณ, (ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559). 8 อางแลว. 9 Fengying, N., Jieying, B., &Xuebiao, Z. Study on China's Food Security Status. (Agriculture and Agricultural Science Procedia, 1. doi: 10.1016/j.aaspro.2010.09.038, 2010). 10 Cock, et al. Food security in rural areas of Limpopo province, South Africa. (Food Science, 5 (269-282), 269, 2013).

การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาจตใจและสงคมอยางยงยนในยค Thailand 4.0

Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 537

ทามเพอท านาปรง จนกอใหเกดการสญเสยระบบนเวศของปาบงปาทาม ซงเปนฐานทรพยากรอาหารจากธรรมชาตของชมชน รวมถงมการท าประมงเพอการคา โดยใชเครองมอจบปลาเชงพาณชยมากขน ในมตการมเสถยรภาพทางอาหารและมตการใชประโยชนจากอาหาร ชมชนต าบลสามผงยงคงมความมนคงทางอาหารในมตดงกลาว เนองจากมพนทปลกไมยนตนตามหวไรปลายนา โดยเฉลยรอยละ 30-50 ของพนทนา และมการวางแผนผลตอาหารตลอดป โดยเพมปรมาณการท านาปรง การเลยงปลาในบอชวงฤดแลง แนวทางการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชนในพนทอ าเภอเมองและอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา7 ผลการวจยพบวา สถานการณความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชน คนในพนทยงขาดความร ความเขาใจเรองความมนคงทางอาหาร สถานการณดานอาหารยงมพอ แตพนททางการผลตอาหารชมชนลดลง และชาวบานไมไดใหความส าคญการผลตอาหารบรโภคผลประเมนการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชน พบวา ชมชนมการจดการคอนขางนอย และยงพบวาการจดการยงไมเปนระบบ รปแบบการจดการความมนคงทางอาหารในพนทชมชนชายฝงขนาดเลก : กรณศกษาชมชนบานบโบย ต าบลแหลมสน อ าเภอละง จงหวดสตล8 ผลการวจยพบวา สถานการณความมนคงทางอาหารของชมชน ชมชนมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสมและมสวนเหลอส าหรบสงออกนอกชมชนไดในปรมาณมาก มชนดอาหารทหลากหลายอาหารทบรโภคสอดคลองกบวฒนธรรมของชมชน ชมชนมความสามารถในการเขาถงอาหารไดทงในแงระยะทาง ภมปญญา ทกษะ ประสบการณ การมทดนท ากน การมสทธเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมชมชนมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอนไมสง แตชมชนใชเงนในการซออาหารในสดสวนทนอย ชาวบานในชมชนบโบยมอาหารหมโปรตน คารโบไฮเดรต และพลงงานถกตองตามหลกโภชนาการและเพยงพอ แตยงมปจจยทางสภาพธรรมชาตทเปนเงอนไขส าคญอกดวย9 งานวจยนไดศกษาสถานการณความมนคงทางอาหารในประเทศจน จากพนททมความยากจนจ านวน 271 มณฑล จากพนท 9 จงหวดทตองเผชญความเครยดกบปญหาความไมมนคงทางอาหาร ผลการวจยพบวา ปจจยหลกทมผลกระทบตอความมนคงดานอาหารของพนทศกษาทยากจนคอ เงอนไขทเกยวกบสภาพธรรมชาตซงรวมถงเงอนไขทางดานภมศาสตรและสภาพภมอากาศทมผลในการจ ากดการผลตทางการเกษตร คนยากจนในพนทมความรดานโภชนาการและสขภาพนอย และสงอ านวยความสะดวกทางการแพทยและสขอนามยทไมเพยงพอ นอกจากน สภาพภมประเทศท าใหการพฒนาของการขนสงและการตลาดทยากล าบากดวย นอกจากน ความมนคงทางอาหารในพนทชนบทของจงหวด Limpopo ในแอฟรกาใต10 การศกษาใชกลม

7 ชยรตน จสปาโล และคณะ, “แนวทางการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนและชมชนในพนทอ าเภอเมองและอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา”, รายงานวจยฉบบสมบรณ, (ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559). 8 อางแลว. 9 Fengying, N., Jieying, B., &Xuebiao, Z. Study on China's Food Security Status. (Agriculture and Agricultural Science Procedia, 1. doi: 10.1016/j.aaspro.2010.09.038, 2010). 10 Cock, et al. Food security in rural areas of Limpopo province, South Africa. (Food Science, 5 (269-282), 269, 2013).

538 รายงานการประชมวชาการระดบชาต ครงท 2

ตวอยางจ านวน 599 ครวเรอน ซงท าการศกษาถงลกษณะของครวเรอนการด ารงชวต และประเมนความมนคงทางอาหารกบระดบของความจนในพนทศกษา ผลการศกษาชใหเหนวา รอยละ 53 ของครวเรอนในกลมตวอยางเปนกลมทไมมความมนคงดานอาหารอยางรนแรงซงลกษณะของครวเรอนมปจจยทเกยวของคอ ทนมนษย (การศกษา ขนาดของครวเรอน และอตราสวนการเปนภาระ) และรายไดของครวเรอน

วธด าเนนการวจย กจกรรมท 1 การศกษาทนทางสงคมของชมชนจงหวดก าแพงเพชร โดย 1) ส ารวจชมชนทเขารวมโครงการวจย 2) จดเวทสรางความเขาใจเกยวกบโครงการวจย 3) สรางเครอขายนกวจยชมชน 4) สรางความเขาใจรวมกนระหวางทมวจยกบนกวจยชมชน 5) รวมกนออกแบบการเกบรวบรวมขอมลทนทางสงคมในชมชน 6) ส ารวจทนทางสงคมระดบชมชนในประเดนตอไปน (1) คน (2) สถาบน (3) วฒนธรรม (4) องคความรในชมชน กจกรรมท 2 การศกษาสภาพและปญหาความมนคงทางอาหารของชมชน โดย 1) ประชมผรวมวจยเพอสรางเครองมอในการจดเกบขอมลดานสภาพและความมนคงทางอาหารของชมชน 2) คณะวจยและนกวจยชมชนรวมกนออกแบบเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 3) ส ารวจสภาพและปญหาความมนคงทางอาหารของชมชนตอไปน (1) ความพอเพยง (2) การเขาถง (3) การใชประโยชน และ (4) เสถยรภาพ และ 4) จดเวทเพอตรวจสอบขอมล กจกรรมท 3 การผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชนจงหวดก าแพงเพชร โดย 1) จดเวทแลกเปลยนเรยนรบทเรยนการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน 2) รวมกบเครอขายชมชนการสรางความมนคงทางอาหาร ยกรางนโยบายการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน ดงน นโยบาย วสยทศน ยทธศาสตร มาตรการ และตวชวด ตามยทธศาสตรความมนคงทางอาหารของชมชน

สรปผลการวจย ทนทางสงคมของชมชนในจงหวดก าแพงเพชรประกอบดวยทน 4 ประเภท ดงตอไปน 1) คน ดานสขภาพ ประชาชนมสขภาพแขงแรงตามวย ดานจตใจ ประชาชนมจตสาธารณะ มสวนรวมในกจกรรมของชมชน ท ากจกรรมเพอชมชนของตนเอง เคารพกฎระเบยบของชมชน มวนย มความเสยสละ มการรวมกลมกนท ากจกรรมเกยวกบตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และและดานสตปญญามการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบการท าการเกษตร การฝกอาชพ ทงภายในและภายนอกชมชนทด าเนนการให 2) สถาบน มสถาบนทางศาสนา ไดแก วด, สถาบนการศกษา ไดแก โรงเรยน ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงในชมชน, สถาบนทางการเงน ไดแก กองทนหมบาน กองทนฌาปนกจหมบ าน กองทนกลมอาชพ กองทนพฒนาบทบาทสตร, สถาบนการเมองการปกครอง ไดแก การปกครองหมบานบรหารโดยมผใหญบาน ผชวยผใหญบาน หวหนาคมบาน และสมาชกองคกรปกครองสวนทองถนเปนแกนน าในการพฒนาชมชน โดยก าหนดกฎระเบยบของหมบานรวมกนเพอเปนการจดระเบยบความเรยบรอยทางสงคม 3) วฒนธรรม มการจดกจกรรมวนส าคญทางศาสนาประกอบดวยวนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา วนเขาพรรษา (กจกรรมแหเทยนพรรษา) วนออกพรรษา ประเพณเทศนมหาชาต ประเพณทอดกฐน ประเพณสงกรานต เปนตน, วนส าคญของชาต ไดแก วนแมแหงชาต วนพอแหงชาต

4) องคความรในชมชน มวถการประกอบอาชพทางการเกษตร องคความรเกยวกบวฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาเกยวกบทอผา การประกอบอาหาร และศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง กลมวสาหกจชมชน ภมปญญาการแปรรปอาหาร ภมปญญาเกยวกบการเลยงสตวเพอเปนอาหารและสตวเศรษฐกจ สภาพความมนคงทางอาหารของของชมชนจงหวดก าแพงเพชร สรปสาระส าคญไดดงตอไปน 1) ความพอเพยงของอาหารในชมชน มการปลกพชผกสวนครวไวในบรเวณบานทพกอาศย การเลยงปลา การเลยงไก การเลยงหม การเลยงกบในบอซเมนต การปลกพชผกในกระถางยางรถยนต การปลกลงแปลงพนทบรเวณรอบบานและการปลกไวทหวไรปลายนาตามวถชวตของเกษตรกร โดยกจรรมดงกลาวนจดตามโครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยง 2) การเขาถงอาหารในชมชน มการปลกพชผกสวนครว สมาชกของกลมมอาหารไวบรโภคในครวเรอนและสามารถจ าหนายอาหารในชมชนและภายนอกชมชน มแหลงน าเพอการเกษตร การแลกเปลยนอาหารระหวางครวเรอน การปลกผกและเลยงสตวในบรเวณบานท าใหมอาหารเพยงพอตอการด ารงชพ การซออาหารจากภายนอกชมชนเปนอาหารทชมชนไมสามารถด าเนนการเอง 3) การใชประโยชนจากอาหารในชมชน เพอลดรายจาย ไดบรโภคอาหารทปลอดภยสงผลดตอสขภาพโดยเฉพาะสนคาเกษตรอนทรยเพอสขภาพของคนในชมชนและสงคม การสรางรายได สรางความมนคงทางอาหารใหกบชมชนไดการไดขายผลผลตจากพชผกสวนครว การแลกเปลยนระหวางครวเรอน และการบรโภคอาหารทปลอดจากสารพษ นอกจากนอาหารยงเปนปจจยสรางความสมพนธระหวางคนในชมชน และ 4) เสถยรภาพของอาหารในชมชน ลดการพงพงอาหารจากภายนอกชมชน คนในชมชนไดบรโภคอาหารทมปลอดสารพษ ดวยลกษณะทางภมศาสตรของชมชนสามารถปลกพชเพอเปนอาหารและการเลยงสตวเพอเปนอาหารสามารถด าเนนการตลอดป และการเปลยนชนดของอาหารไดตามฤดกาล ปญหาความมนคงทางอาหารของชมชนในจงหวดก าแพงเพชร สรปสาระส าคญไดดงตอไปน 1) ความพอเพยงของอาหารในชมชน ฤดแลงจะมปญหาเรองแหลงน าตนทนเพอการผลตอาหารในชมชน 2) การเขาถงอาหารในชมชน ฤดแลงอาหารบางชนดอาจไมเพยงพอตอการบรโภค การพงพาอาหารจากแหลงภายนอกชมชนในรปแบบตลาดนดชมชน การบรการขายสนคาเคลอนทโดยเฉพาะอาหารทเขาถงชมชนไดซงเปนอกทางเลอกหนงในการเขาถงอาหาร 3) การใชประโยชนจากอาหารในชมชน ปรมาณอาหารทชมชนสามารถผลตเองไดเพอการจ าหนายมปรมาณลดลง จงใชประโยชนแตเพยงเพอบรโภคในครวเรอนและการแลกเปลยนในชมชนเทานน และ 4) เสถยรภาพของอาหารในชมชน ปรมาณอาหารในชมชนจะลดลงในชวงฤดแลงซงเกยวของกบแหลงน าตนทนเพอการผลต แตประชาชนในชมชนสามารถปรบเปลยนหมนเวยนการปลกพชผกสวนครวทใชน านอยได และการเลยงสตวทเปนอาหารในสถานการณทเหมาะสมได การถอดบทเรยนในการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร โดยมกระบวนการถอดบทเรยนดงน 1) การออกแบบแผนการถอดบทเรยน หวใจหลกของการถอดบทเรยนประกอบดวยคอ การแบงปนความร ผลประโยชนรวมกน ความไววางใจทงตอตนเองและผอน และการเรยนร ส าหรบการก าหนดปฏทนการถอดบทเรยนเกยวกบความมนคงทางอาหารของชมชน โดยการใชเวทการประชมประจ าเดอนของหมบานหรอการก าหนดวน เวลา นดหมาย กบกลมสมาชกทเขารวมโครงการ มการก าหนดระยะเวลาในการถอดบทเรยนในชวงเวลาตามความเหมาะสมของบรบทการด าเนนชวต และอาชพของหมบานนนๆ ดวย 2) การด าเนนการถอดบทเรยนเฉพาะประเดนเปนการเลาเรองจากการไดไป

การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาจตใจและสงคมอยางยงยนในยค Thailand 4.0

Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 539

4) องคความรในชมชน มวถการประกอบอาชพทางการเกษตร องคความรเกยวกบวฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาเกยวกบทอผา การประกอบอาหาร และศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง กลมวสาหกจชมชน ภมปญญาการแปรรปอาหาร ภมปญญาเกยวกบการเลยงสตวเพอเปนอาหารและสตวเศรษฐกจ สภาพความมนคงทางอาหารของของชมชนจงหวดก าแพงเพชร สรปสาระส าคญไดดงตอไปน 1) ความพอเพยงของอาหารในชมชน มการปลกพชผกสวนครวไวในบรเวณบานทพกอาศย การเลยงปลา การเลยงไก การเลยงหม การเลยงกบในบอซเมนต การปลกพชผกในกระถางยางรถยนต การปลกลงแปลงพนทบรเวณรอบบานและการปลกไวทหวไรปลายนาตามวถชวตของเกษตรกร โดยกจรรมดงกลาวนจดตามโครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยง 2) การเขาถงอาหารในชมชน มการปลกพชผกสวนครว สมาชกของกลมมอาหารไวบรโภคในครวเรอนและสามารถจ าหนายอาหารในชมชนและภายนอกชมชน มแหลงน าเพอการเกษตร การแลกเปลยนอาหารระหวางครวเรอน การปลกผกและเลยงสตวในบรเวณบานท าใหมอาหารเพยงพอตอการด ารงชพ การซออาหารจากภายนอกชมชนเปนอาหารทชมชนไมสามารถด าเนนการเอง 3) การใชประโยชนจากอาหารในชมชน เพอลดรายจาย ไดบรโภคอาหารทปลอดภยสงผลดตอสขภาพโดยเฉพาะสนคาเกษตรอนทรยเพอสขภาพของคนในชมชนและสงคม การสรางรายได สรางความมนคงทางอาหารใหกบชมชนไดการไดขายผลผลตจากพชผกสวนครว การแลกเปลยนระหวางครวเรอน และการบรโภคอาหารทปลอดจากสารพษ นอกจากนอาหารยงเปนปจจยสรางความสมพนธระหวางคนในชมชน และ 4) เสถยรภาพของอาหารในชมชน ลดการพงพงอาหารจากภายนอกชมชน คนในชมชนไดบรโภคอาหารทมปลอดสารพษ ดวยลกษณะทางภมศาสตรของชมชนสามารถปลกพชเพอเปนอาหารและการเลยงสตวเพอเปนอาหารสามารถด าเนนการตลอดป และการเปลยนชนดของอาหารไดตามฤดกาล ปญหาความมนคงทางอาหารของชมชนในจงหวดก าแพงเพชร สรปสาระส าคญไดดงตอไปน 1) ความพอเพยงของอาหารในชมชน ฤดแลงจะมปญหาเรองแหลงน าตนทนเพอการผลตอาหารในชมชน 2) การเขาถงอาหารในชมชน ฤดแลงอาหารบางชนดอาจไมเพยงพอตอการบรโภค การพงพาอาหารจากแหลงภายนอกชมชนในรปแบบตลาดนดชมชน การบรการขายสนคาเคลอนทโดยเฉพาะอาหารทเขาถงชมชนไดซงเปนอกทางเลอกหนงในการเขาถงอาหาร 3) การใชประโยชนจากอาหารในชมชน ปรมาณอาหารทชมชนสามารถผลตเองไดเพอการจ าหนายมปรมาณลดลง จงใชประโยชนแตเพยงเพอบรโภคในครวเรอนและการแลกเปลยนในชมชนเทานน และ 4) เสถยรภาพของอาหารในชมชน ปรมาณอาหารในชมชนจะลดลงในชวงฤดแลงซงเกยวของกบแหลงน าตนทนเพอการผลต แตประชาชนในชมชนสามารถปรบเปลยนหมนเวยนการปลกพชผกสวนครวทใชน านอยได และการเลยงสตวทเปนอาหารในสถานการณทเหมาะสมได การถอดบทเรยนในการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร โดยมกระบวนการถอดบทเรยนดงน 1) การออกแบบแผนการถอดบทเรยน หวใจหลกของการถอดบทเรยนประกอบดวยคอ การแบงปนความร ผลประโยชนรวมกน ความไววางใจทงตอตนเองและผอน และการเรยนร ส าหรบการก าหนดปฏทนการถอดบทเรยนเกยวกบความมนคงทางอาหารของชมชน โดยการใชเวทการประชมประจ าเดอนของหมบานหรอการก าหนดวน เวลา นดหมาย กบกลมสมาชกทเขารวมโครงการ มการก าหนดระยะเวลาในการถอดบทเรยนในชวงเวลาตามความเหมาะสมของบรบทการด าเนนชวต และอาชพของหมบานนนๆ ดวย 2) การด าเนนการถอดบทเรยนเฉพาะประเดนเปนการเลาเรองจากการไดไป

540 รายงานการประชมวชาการระดบชาต ครงท 2

เรยนรจากประสบการณทผอนมอบใหเชน การไปฝกอบรมกบหนวยงานภาครฐ ส าหรบการถอดบทเรยนทงโครงการหรอโดยภาพรวมของหมบานเศรษฐกจพอเพยงหรอศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงของชมชน เปนการมองภาพรวมของกจกรรมทเกดขนในชมชน 3) การสอสารผลการถอดบทเรยนเกยวกบความมนคงทางอาหารของชมชน โดยการจดท าเปนชดการเรยนรแบบฐานการเรยนรเฉพาะเรอง การพฒนาชดความรจงเปนการประยกตใชวสดอปกรณในทองถนมากกวาในพฒนาองคความรหรอบทเรยนทมอยเดม โดยมบทเรยนหรอเรยกวาหลกสตรระยะสนส าหรบการเรยนร และ 4) การตดตามการน าบทเรยนไปใช เปนการตดตามผลผลตจากการด าเนนการตามบทเรยนหรอฐานความรทสมาชกไดเรยนรและน าไปปฏบต ไดผลผลตมากนอยหรอมปญหาอปสรรคอยางไรเพอคณะกรรมการด าเนนการจะไดหาวธการแกไขปญหาหรอปองกน การผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชนจงหวดก าแพงเพชร โดยกลมเปาหมายประกอบดวย คณะวจย นกวจยชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนจากองคกรภาครฐหรอเอกชน และเครอขายชมชนทเขารวมโครงการการสรางความมนคงทางอาหารของชมชน จงหวดก าแพงเพชร ด าเนนการดงตอไปน 1) จดเวทแลกเปลยนเรยนรบทเรยนการสรางความมนคงทางอาหารของชมชนในแผนชมชนและแผนพฒนาทองถนสปขององคกรปกครองสวนทองถน จงหวดก าแพงเพชร 2) คณะวจย นกวจยชมชน และองคกรปกครองสวนทองถนรวมกบเครอขายชมชนการสรางความมนคงทางอาหาร ยกรางนโยบายการสรางความมนคงทางอาหารของชมชนจงหวดก าแพงเพชร ประกอบดวย (1) นโยบาย (2) วสยทศน (3) ยทธศาสตร (4) มาตรการ และ (5) ตวชวด 3) คณะวจย นกวจยชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน รวมกนจดท าสรปการผลกดนผลการวจยสการก าหนดนโยบายความมนคงทางอาหารของชมชน ระหวางชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนโดยภาพรวมของจงหวดก าแพงเพชร

อภปรายผลการวจย ทนทางทางสงคมของชมชนจงหวดก าแพงเพชร จากผลการวจยพบวา ประเดนทมความโดดเดนคอ ทนเกยวกบคน คอประชาชนมตนทนดานสขภาพ ดานจตใจ และดานความร โดยเฉพาะการมจตสาธารณะ การมสวนรวมในกจกรรมของชมชน ท ากจกรรมเพอชมชนของตนเอง เคารพกฎระเบยบของชมชน มวนย มความเสยสละ มการรวมกลมกนท ากจกรรมเกยวกบตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และมการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบการท าการเกษตรทงภายในและภายนอกชมชน ซงทนทางสงคมท าใหคนสามารถแกปญหาตางๆ ของชมชนได อนเกดจากจารตประเพณทเกยวกบการพงพาอาศยกนหรอการตอบแทนดวยสงของเพยงเลกนอยหรอการตอบแทนกนดวยแรงงานในชมชน ซงสอดคลองกบอานนท กาญจนพนธ ทไดชใหเหนวา ทนทางสงคมอยภายใตหลกการทส าคญ 2 ประการ11 คอ หลกการตอบแทนกนถอวาเปนหลกการสรางพนธะทางสงคมในการตอบแทนกน และหลกการใชประโยชนรวมกน ซงหมายถงการใชพนทสวนรวมของชมชนในดานตางๆ ดงนน ทนทางสงคมจงมความส าคญอยางยงในดานการสรางสภาพความพรอมทางสงคมภายในชมชนเพอรอง รบการพฒนาและแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนในชมชน โดยเฉพาะประเดนความมนคงทางอาหาร นอกจากนยงสอดคลองกบสถาบนชมชนทองถนพฒนา ไดอธบาย 11 อานนท กาญจนพนธ, การระดมทนเพอสงคม, (กรงเทพมหานคร: สถาบนชมชนทองถนพฒนา, 2541).

ถงรปแบบของทนทางสงคมประกอบดวย วฒนธรรมชมชน กฎจารตประเพณ ภมปญญาทองถน การจดการทรพยากรทองถน ระบบความสมพนธของคนในชมชน และทรพยากรบคคล ถอเปนก าลงส าคญในการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง12 ส าหรบความมนคงทางอาหารของชมชนในจงหวดก าแพงเพชร ชมชนมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสมและมสวนเหลอส าหรบสงออกนอกชมชนไดในปรมาณมาก มชนดอาหารทหลากหลายอาหารทบรโภคสอดคลองกบวฒนธรรมของชมชน ชมชนมความสามารถในการเขาถงอาหารไดทงในแงระยะทาง ภมปญญา ทกษะ ประสบการณ การมทดนท ากน การมสทธเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมชมชนมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอนไมสง แตชมชนใชเงนในการซออาหารในสดสวนทนอย ซงสอดคลองกบองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต และมลนธเกษตรกรรมยงยน แบงระดบดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบครวเรอนและชมชนไววา ความมนคงทางอาหารสามารถเปดเผยใหเหนถงแงมมของการยอมรบทางวฒนธรรมของอาหารทครวเรอนบรโภค รวมถงปญหาการขาดแคลนและการเข าถงอาหารในบางชวงเวลาของป ครวเรอนทมรายจายดานอาหารคดเปนสดสวนตอรายจายทงหมดจ านวนมากยอมมความเสยงหรอเปราะบางตอความไมมนคงทางอาหารมาก และสอดคลองกบ Iram and Butt ไดกลาววาตวชวดทส าคญทสดของการมความมนคงดานอาหาร คอรายไดของครวเรอน13 โดยครวเรอนทมระดบรายไดสงจะสามารถไดมาซงอาหาร มโอกาสและทางเลอกมากกวาครวเรอนทมรายไดต า ในทนระดบของรายไดจะนาไปสการซออาหารทมคณภาพและโภชนาการทสงหรอต า และปจจยทางสภาพแวดลอมกมสวนในการสนบสนนใหคนไดมคณภาพทดดวย เชน การมน าสะอาด สภาพแวดลอมทด น ามาซงสขภาพทดดวยสภาพแวดลอมท าใหคนจนคนรวยในพนททสภาพแวดลอมไมดกไมอาจเขาถงอาหารหรอของใชบรโภคทมคณภาพได ซงสอดคลองกบ เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ ผลการวจยพบวา ชมชนมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสม และมสวนเหลอส าหรบสงออกนอกชมชนไดในปรมาณมาก14 มชนดอาหารทหลากหลายอาหารทบรโภคสอดคลองกบวฒนธรรมของชมชน ชมชนมความสามารถในการเขาถงอาหารไดทงในแงระยะทาง ภมปญญา ทกษะ ประสบการณ การมทดนท ากน การมสทธเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมชมชนมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอนไมสง แตชมชนใชเงนในการซออาหารในสดสวนทนอย ชมชนมภมปญญาเกยวกบแหลงทอยของอาหาร ภมปญญาในการดแลรกษาแหลงอาหาร สอดคลองกบเสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ (2559) ผลการวจยพบวา ชมชนมภมปญญาเกยวกบแหลงทอยของอาหาร ภมปญญาในการดแลรกษาแหลงอาหาร ภมปญญาเกยวกบสภาพดนฟาอากาศ ภมปญญาการจบสตวน า และ

12 สาวตร สะอาดเทยน, “กระบวนการทนทางสงคมในการเกษตรกรรมยงยนทมผลตอการฟนฟสงแวดลอมของชมชน: กรณศกษา ชมชนวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร”, วทยานพนธปรญญามหาบณฑตภาควชาการพฒนาชมชน, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551).

13 Iram, U. and Butt, M. S., Determinants of household food security: An empirical analysis for Pakistan. International Journal of Social Economics 31: 753-766, 2004. 14 เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ, “รปแบบการจดการความมนคงทางอาหารในพนทชมชนชายฝงขนาดเลก กรณศกษาชมชนบานบโบย ต าบลแหลมสน อ าเภอละง จงหวดสตล”, รายงานวจยฉบบสมบรณ , (ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559).

การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาจตใจและสงคมอยางยงยนในยค Thailand 4.0

Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 541

ถงรปแบบของทนทางสงคมประกอบดวย วฒนธรรมชมชน กฎจารตประเพณ ภมปญญาทองถน การจดการทรพยากรทองถน ระบบความสมพนธของคนในชมชน และทรพยากรบคคล ถอเปนก าลงส าคญในการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง12 ส าหรบความมนคงทางอาหารของชมชนในจงหวดก าแพงเพชร ชมชนมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสมและมสวนเหลอส าหรบสงออกนอกชมชนไดในปรมาณมาก มชนดอาหารทหลากหลายอาหารทบรโภคสอดคลองกบวฒนธรรมของชมชน ชมชนมความสามารถในการเขาถงอาหารไดทงในแงระยะทาง ภมปญญา ทกษะ ประสบการณ การมทดนท ากน การมสทธเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมชมชนมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอนไมสง แตชมชนใชเงนในการซออาหารในสดสวนทนอย ซงสอดคลองกบองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต และมลนธเกษตรกรรมยงยน แบงระดบดชนชวดความมนคงทางอาหารระดบครวเรอนและชมชนไววา ความมนคงทางอาหารสามารถเปดเผยใหเหนถงแงมมของการยอมรบทางวฒนธรรมของอาหารทครวเรอนบรโภค รวมถงปญหาการขาดแคลนและการเข าถงอาหารในบางชวงเวลาของป ครวเรอนทมรายจายดานอาหารคดเปนสดสวนตอรายจายทงหมดจ านวนมากยอมมความเสยงหรอเปราะบางตอความไมมนคงทางอาหารมาก และสอดคลองกบ Iram and Butt ไดกลาววาตวชวดทส าคญทสดของการมความมนคงดานอาหาร คอรายไดของครวเรอน13 โดยครวเรอนทมระดบรายไดสงจะสามารถไดมาซงอาหาร มโอกาสและทางเลอกมากกวาครวเรอนทมรายไดต า ในทนระดบของรายไดจะนาไปสการซออาหารทมคณภาพและโภชนาการทสงหรอต า และปจจยทางสภาพแวดลอมกมสวนในการสนบสนนใหคนไดมคณภาพทดดวย เชน การมน าสะอาด สภาพแวดลอมทด น ามาซงสขภาพทดดวยสภาพแวดลอมท าใหคนจนคนรวยในพนททสภาพแวดลอมไมดกไมอาจเขาถงอาหารหรอของใชบรโภคทมคณภาพได ซงสอดคลองกบ เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ ผลการวจยพบวา ชมชนมปรมาณอาหารทเพยงพอและเหมาะสม และมสวนเหลอส าหรบสงออกนอกชมชนไดในปรมาณมาก14 มชนดอาหารทหลากหลายอาหารทบรโภคสอดคลองกบวฒนธรรมของชมชน ชมชนมความสามารถในการเขาถงอาหารไดทงในแงระยะทาง ภมปญญา ทกษะ ประสบการณ การมทดนท ากน การมสทธเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมชมชนมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอนไมสง แตชมชนใชเงนในการซออาหารในสดสวนทนอย ชมชนมภมปญญาเกยวกบแหลงทอยของอาหาร ภมปญญาในการดแลรกษาแหลงอาหาร สอดคลองกบเสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ (2559) ผลการวจยพบวา ชมชนมภมปญญาเกยวกบแหลงทอยของอาหาร ภมปญญาในการดแลรกษาแหลงอาหาร ภมปญญาเกยวกบสภาพดนฟาอากาศ ภมปญญาการจบสตวน า และ

12 สาวตร สะอาดเทยน, “กระบวนการทนทางสงคมในการเกษตรกรรมยงยนทมผลตอการฟนฟสงแวดลอมของชมชน: กรณศกษา ชมชนวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร”, วทยานพนธปรญญามหาบณฑตภาควชาการพฒนาชมชน, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551).

13 Iram, U. and Butt, M. S., Determinants of household food security: An empirical analysis for Pakistan. International Journal of Social Economics 31: 753-766, 2004. 14 เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ, “รปแบบการจดการความมนคงทางอาหารในพนทชมชนชายฝงขนาดเลก กรณศกษาชมชนบานบโบย ต าบลแหลมสน อ าเภอละง จงหวดสตล”, รายงานวจยฉบบสมบรณ , (ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559).

542 รายงานการประชมวชาการระดบชาต ครงท 2

ภมปญญาดานการใชเครองมอในการหาอาหารดานทพสจนใหเหนวาสามารถจบสตวน าไดอยางอดมสมบรณมาเปนเวลานบรอยป แสดงใหเหนถงความมเสถยรภาพของอาหาร ชมชนยงไมมการถายทอดความรอยางเปนทางการ แตมการสอนจากพอแมถงลกดวยการใหตดตามออกไปรวมกจกรรมการจบหาอาหาร หรอการท าใหดมากกวา นอกจากน ในงานวจยของเสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ ยงพบวา ปจจยทเออตอการจดการความมนคงทางอาหารของชมชนบานบโบยคอ การยดถอหลกค าสอนตามศาสนาอสลาม การมความสมพนธแบบเครอญาต วถชวตวฒนธรรมของชมชน การใชภมปญญาทสงสม การสรางกระบวนการเรยนรและการหารอ การมสทธในการเขาถงทรพยากร ภาวะผน าของกลมและชมชน ทดน (ทรพยากร) ทน แรงงาน ตลาด เทคโนโลย ซงทงหมดเปนทนทางสงคมทเปนปจจยเออตอความมนคงทางอาหารของชมชนได และสอดคลองกบองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต และมลนธเกษตรกรรมยงยน (2555) ไดกลาวถงดชนความมนคงทางอาหารดานการจดหามาได เกษตรกรจะตองมการเขาถงปจจยการผลตทเพยงพอ ไดแก ทดน น า แรงงาน และเมลดพนธ ตองมพนทท ากนโดยแบงเปนพนทใชเพอการเพาะปลกนาขาว ปลกพชอาหารและเลยงสตวเพอบรโภคในครวเรอนอยางนอย 3 ไร 15 การถอครองสนทรพยภาคการเกษตรไดแกเครองมอและเครองจกร ตองสามารถผลตอาหารไวบรโภคเองไดตลอดทงปมากกวาซอจากตลาดหรอเกบจากแหลงธรรมชาตและปรมาณในการผลตขาว ผก ผลไม เนอสตว ควรมการผลตขาวเปนอาหารหลกมากทสดอยางนอยรอยละ 50 ของอาหารทผลตตามดวยผก ผลไม และเนอสตว ส าหรบดานการเขาถงอาหารทตนเองผลตเองตลอดทงปและสามารถเกบอาหารไดทกเมอมความตองการหรอขาดแคลนดานอาหาร การเขาถงตลาดอาหารทองถนทเกษตรกรสามารถหาซออาหารทไมไดผลตเองหรอขายผลผลตไดในเขตพนทชมชนหรอบรการอนๆ การเขาถงอาหารธรรมชาตทสมบรณในพนทใกลเคยงมความหลากหลายทางชวภาพ การเขาถงอาหารทางดานวฒนธรรมศาสนาประเพณและเครอญาตและเพอนบานในชมชนหรอการแลกเปลยนอาหารระหวางชมชนในระบบนเวศทแตกตางกน อยางไรกตาม จากผลการด าเนนการความมนคงทางอาหารของชมชนจงหวดก าแพงเพชร ไมมความชดเจนในเรองการใชประโยชนจากอาหารหรอการแปรรปอาหารในชมชนใหมมลคาเพม หรอประเดนเกยวกบการบรโภคอาหารเพอลดความเสยงตอโรค เชน โรคเบาหวาน ทงนอาจเปนเพราะวายงขาดองคความร หรอขาดความตระหนกเกยวกบการควบคมอาหารทมความเสยงตอโรคประจ าตว ซงไมสอดคลองกบมลนธเกษตรกรรมยงยน16 ไดกลาวถงดชนความมนคงทางอาหารการใชประโยชนจากอาหารดานสขภาพ พจารณาจากโรคทคนในครวเรอนและชมชนเปนซงเกยวของกบการบรโภคอาหาร เชน โรคขาดสารอาหารโรคอวนโรคเรอรง เชน เบาหวานเกาตความดน เปนตน

15 องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต , ความมนคงทางอาหาร, [ออนไลน], แหลงขอมล : http://arm-mi-taput19.blogspot.com[1 สงหาคม 2561). 16 มลนธเกษตรกรรมยงยน , สทธเกษตรและความมนคงทางอาหาร , [ออนไลน], แหลงขอมล : http://www.sathai.org/th http://www.sathai.org/th[1 สงหาคม 2561).

ขอเสนอแนะ 1. ชมชนตองระมดระวงปจจยทจะท าใหทนทางทางสงคมออนแอหรอไมเออตอการสรางความมนคงทางอาหาร เชน ระบบการคาขายทมงเนนผลก าไรหรอการคาขายสนคาอปโภคบรโภคทมาจากแหลงภายในชมชน ซงท าใหชมชนเลอกความสะดวกสบายมากกวาทจะสรางอาหารในชมชนในโอกาสตอไป 2. ชมชนควรจดท าฐานขอมลแหลงน าเพอการเกษตรและผลตอาหารในชมชน การสรางกฎระเบยบ กตกา การใชทรพยากรรวมกนในชมชนใหเกดประโยชนสงสด ดงนน การจดท าแผนบรหารความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศซงจะสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของชมชน

บรรณานกรม ชยรตน จสปาโล และคณะ. “แนวทางการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน

และชมชนในพนทอ าเภอเมองและอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา .” รายงานวจยฉบบสมบรณ . ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559. ด ารงศกด จนโททย. การแสวงหาแนวทางการเสรมสรางสรางทนทางสงคมของชมชนเมองทเชอมโยง ท งภายใน -ภายนอก . กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาและ ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2553. ธนนชย มงจต. “แนวทางการเสรมสรางศกยภาพดานความมนคงทางอาหารบานแมสรนทร อ าเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน.” วทยานพนธเกษตรศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยโขทย ธรรมาธราช, 2555. มลนธเกษตรกรรมยงยน. สทธเกษตรและความมนคงทางอาหาร. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.

sathai.org/th http://www.sathai.org/th[1 สงหาคม 2561). วระศกด จลดาลย และคณะ. การสรางกระบวนการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายสาธารณะและแผน ยทธศาสตรดานความมนคง อาหารระดบชมชนขององคการบรหารสวนต าบลสามผง อ าเภอศร สงคราม จงหวดนครพนม. กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2556. สาวตร สะอาดเทยน. “กระบวนการทนทางสงคมในการเกษตรกรรมยงยนทมผลตอการฟนฟสงแวดลอมของ

ชมชน: กรณศกษา ชมชนวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร .” วทยานพนธปรญญามหาบณฑตภาควชาการพฒนาชมชน. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551.

เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ . “รปแบบการจดการความมนคงทางอาหารในพนทชมชนชายฝง ขนาดเลก กรณศกษาชมชนบานบโบย ต าบลแหลมสน อ าเภอละง จงหวดสตล .” รายงานวจย ฉบบสมบรณ. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559. องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต. ความมนคงทางอาหาร. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http:// arm-mi-taput19.blogspot.com[1 สงหาคม 2561). อานนท กาญจนพนธ. การระดมทนเพอสงคม. กรงเทพมหานคร: สถาบนชมชนทองถนพฒนา, 2541. Cock, et al. Food security in rural areas of Limpopo province, South Africa. Food Science, 5 (269-282), 269, 2013. Fengying, N., Jieying, B., &Xuebiao, Z. Study on China's Food Security Status. Agriculture

and Agricultural Science Procedia, 1. doi: 10.1016/j.aaspro.2010.09.038, 2010.

การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาจตใจและสงคมอยางยงยนในยค Thailand 4.0

Research and Innovation for Sustainable Mental and Social Development in Thailand 4.0 543

ขอเสนอแนะ 1. ชมชนตองระมดระวงปจจยทจะท าใหทนทางทางสงคมออนแอหรอไมเออตอการสรางความมนคงทางอาหาร เชน ระบบการคาขายทมงเนนผลก าไรหรอการคาขายสนคาอปโภคบรโภคทมาจากแหลงภายในชมชน ซงท าใหชมชนเลอกความสะดวกสบายมากกวาทจะสรางอาหารในชมชนในโอกาสตอไป 2. ชมชนควรจดท าฐานขอมลแหลงน าเพอการเกษตรและผลตอาหารในชมชน การสรางกฎระเบยบ กตกา การใชทรพยากรรวมกนในชมชนใหเกดประโยชนสงสด ดงนน การจดท าแผนบรหารความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศซงจะสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของชมชน

บรรณานกรม ชยรตน จสปาโล และคณะ. “แนวทางการจดการความมนคงทางอาหารเชงเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน

และชมชนในพนทอ าเภอเมองและอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา .” รายงานวจยฉบบสมบรณ . ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559. ด ารงศกด จนโททย. การแสวงหาแนวทางการเสรมสรางสรางทนทางสงคมของชมชนเมองทเชอมโยง ท งภายใน -ภายนอก . กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาและ ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2553. ธนนชย มงจต. “แนวทางการเสรมสรางศกยภาพดานความมนคงทางอาหารบานแมสรนทร อ าเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน.” วทยานพนธเกษตรศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยโขทย ธรรมาธราช, 2555. มลนธเกษตรกรรมยงยน. สทธเกษตรและความมนคงทางอาหาร. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.

sathai.org/th http://www.sathai.org/th[1 สงหาคม 2561). วระศกด จลดาลย และคณะ. การสรางกระบวนการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายสาธารณะและแผน ยทธศาสตรดานความมนคง อาหารระดบชมชนขององคการบรหารสวนต าบลสามผง อ าเภอศร สงคราม จงหวดนครพนม. กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2556. สาวตร สะอาดเทยน. “กระบวนการทนทางสงคมในการเกษตรกรรมยงยนทมผลตอการฟนฟสงแวดลอมของ

ชมชน: กรณศกษา ชมชนวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร .” วทยานพนธปรญญามหาบณฑตภาควชาการพฒนาชมชน. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551.

เสาวลกษณ รงตะวนเรองศร และคณะ . “รปแบบการจดการความมนคงทางอาหารในพนทชมชนชายฝง ขนาดเลก กรณศกษาชมชนบานบโบย ต าบลแหลมสน อ าเภอละง จงหวดสตล .” รายงานวจย ฉบบสมบรณ. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2559. องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต. ความมนคงทางอาหาร. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http:// arm-mi-taput19.blogspot.com[1 สงหาคม 2561). อานนท กาญจนพนธ. การระดมทนเพอสงคม. กรงเทพมหานคร: สถาบนชมชนทองถนพฒนา, 2541. Cock, et al. Food security in rural areas of Limpopo province, South Africa. Food Science, 5 (269-282), 269, 2013. Fengying, N., Jieying, B., &Xuebiao, Z. Study on China's Food Security Status. Agriculture

and Agricultural Science Procedia, 1. doi: 10.1016/j.aaspro.2010.09.038, 2010.

544 รายงานการประชมวชาการระดบชาต ครงท 2

Iram, U. and Butt, M. S. Determinants of household food security: An empirical analysis for Pakistan. International Journal of Social Economics 31: 753-766, 2004. World Food Summit. Rome Declaration on World Food Security. Rome, 1996.

นเวศวฒนธรรมลมน ำพจตรของคนหำปลำในกระแสกำรเปลยนแปลง Phichit River Basin Ecological Culture of Fishermen

in the Transformational Trend

สภางคพมพ คลายธาน พระปลดอนชาต นรนโท (อยยง)

วทยาลยสงฆพจตร

บทคดยอ บทความวชาการนเปนการศกษากระบวนการทสงคมวฒนธรรมปรบตวเขากบสภาพแวดลอม

โดยมงเปาส าคญไปทววฒนาการหรอการเปลยนแปลงทเกดจากการปรบตว ของสงคมและวฒนธรรมคนหาปลาในแมน าพจตร โดยใชแนวคดเชงนเวศวฒนธรรม (Ecological culture) สงเคราะหปรากฏการณทางสงคมทเกดขนบรเวณลมน าพจตร โดยใชวธการเกบรวบรวมขอมลจากการศกษาเอกสาร การสมภาษณ การสงเกต เพอการพฒนาการจดการแมน าพจตรผานวถชวตคนหาปลาบนพนฐานนเวศวฒนธรรม

คำสำคญ: นเวศวฒนธรรม, แมน าพจตร, คนหาปลา Abstract This academic article was a study the process that the society and culture adapted to the environment by aiming at evolution or change stemming from the social and cultural adaptation of fishermen in Phichit River. The ecological culture concept was used for synthesizing social phenomena at Phichit River Basin. Data were collected by studying documents, interviewing, and observing for developing and managing Phichit River through the fishermen’s way of life on the basis of ecological culture.

Keywords: Ecological Culture, Phichit River, Fishermen บทนำ

แมน ำพจตร แมน าพจตร เปนทางเดนเกาของแมน านาน ตนน าไหลแยกจากแมน านานทบานวงกระดทอง

ในเขตอ าเภอเมองพจตร สภาพล าน าคดเคยว แมน าพจตรอยระหวางแมน ายมและแมน านาน ไหลผานอ าเภอเมองพจตร อ าเภอโพธประทบชาง อ าเภอตะพานหน แลวมาบรรจบกบแมน ายมทบานบางคลาน