Embed Size (px)
Citation preview
VHVL K07
1
Môn: Các học thuyết và kỹ thuật tham vấn 1
GV: TS. Trì Thị Minh Thúy
Danh sách nhóm
STT
HỌ VÀ TÊN
MSSV
CHỮ KÝ
1
Nguyễn Ngọc Phương Dung
1536162005
2
Nguyễn Khoa Nam
1536162014
3
Nguyễn Thị Kim Tiến
1536162023
4
Phạm Thị Ngọc Trâm
1536162024
5
Lý Nguyên Trân
1536162025
6
Nguyễn Quốc Triệu
1536162027
7
Trần Thị Lan
1536162033
VHVL K07
2
Mục lục
A. Giới thiệu đề tài ................................................................................................. 3
1. Đề tài
2. Lý do chọn đề tài
3. Bảng câu hỏi chung
B. Nội dung buổi phỏng vấn .................................................................................. 4
C. Đúc kết bài học và cảm nhận .......................................................................... 16
VHVL K07
3
A. Giới thiệu đề tài 1. Đề tài
Khắc phục những lỗi cơ bản của nhà tham vấn khi mới vào nghề.
2. Lý do chọn đề tài: Giữa lý thuyết và thực hành là một lằn ranh tuy mong
manh nhưng khó có thể vượt qua nếu không có sự trải nghiệm. Đối tượng của
ngành tham vấn tâm lý lại là con người với những diễn biến tâm lý phức tạp, mà
ở đó mọi tình huống bất ngờ đều có thể xảy ra. Dù các học thuyết, kỹ năng đã
nắm vững nhưng thiếu thực hành và sự tiếp xúc trực tiếp thì khó có thể áp dụng
các kỹ năng một cách nhuần nhuyễn. Việc thiếu kinh nghiệm có thể gây ra
những sai lầm ảnh hưởng đến tiến trình trị liệu với thân chủ. Vì thế, nhóm chọn
đề tài “Khắc phục những lỗi cơ bản của nhà tham vấn khi mới vào nghề” để
phỏng vấn các chuyên viên tâm lý đã có nhiều năm kinh nghiệm trong công việc
tham vấn. Qua việc phỏng vấn này, nhóm hy vọng sẽ rút được những bài học
thực tế mà một tham vấn viên có thể vấp phải khi mới bước chân vào nghề, để
từ đó có thể rút ra những kinh nghiệm quý báu cho bản thân mình.
3. Bảng câu hỏi chung
Câu 1: Các tham vấn viên khi mới bắt đầu với công việc tham vấn tâm lý thì
họ thường mắc phải những lỗi cơ bản nào?
Câu 2: Quan điểm của nhà tham vấn như thế nào đối với việc những nhà tham
vấn mới vào nghề thường hay dùng ý kiến chủ quan của bản thân để giải
quyết vấn đề cho thân chủ?
Câu 3: Vì sao họ vẫn mắc phải lỗi này mặc dù đã được học và hiểu rõ bản chất
của nghề tham vấn?
Câu 4: Vậy làm cách nào để có thể khắc phục những lỗi trên?
4
VHVL K07
M
B. Nội dung buổi phỏng vấn I. Nhà tham vấn 1
Họ và tên: Thầy N.M.U
Tuổi: 40
Giới tính: Nam
Nơi làm việc: Công ty Welink
Bao nhiêu năm trong nghề: 16 năm
Chuyên tham vấn về: Hôn nhân, gia đình, mối quan hệ xã hội
Câu 1: Các tham vấn
viên khi mới bắt đầu với
công việc tham vấn tâm
lý thì họ thường mắc
phải những lỗi cơ bản
nào?
hững lỗi đó
xảy ra còn
tùy theo
từng cá nhân, có người
thì do hấp tấp, có
khuynh hướng thúc đẩy
thân chủ làm cái này, cái
kia. Có người do các kỹ
năng không được tốt lắm
như học về kỹ năng nghe
nhưng khi ngồi với thân
chủ thì lại thường nói
nhiều hơn nghe. Cũng
như cách đặt câu hỏi
không phù hợp, có khi
thân chủ chưa sẵn sàng
thì họ đã đặt những câu
hỏi khiến thân chủ cảm
thấy không thoải mái.
Theo tôi thì đó là
những lỗi hoàn toàn bình
thường có thể tạm chấp
nhận được vì qua những
lỗi đó sinh viên có thể
học tốt hơn.
Câu 2: Quan điểm của
nhà tham vấn như thế
nào đối với việc những
nhà tham vấn mới vào
nghề thường hay dùng ý
kiến chủ quan của bản
thân để giải quyết vấn
đề cho thân chủ?
ột điểm
mà tôi
muốn nhấn mạnh với các
bạn là muốn làm
Counseling thì phải có
nền tảng về tâm lý học.
Tức là mình phải có tâm
lý rồi mới có tham vấn,
nhưng không phải có
N
5
VHVL K07
bằng tâm lý là có thể làm
tham vấn.
Ví dụ ở Việt Nam có tiến
sĩ tâm lý nhưng mảng
tham vấn họ không được
học, những người đó còn
cần phải học, phải rèn kỹ
năng về tham vấn. Ngoài
kiến thức về tâm lý,
người học phải hiểu rõ
kiến thức về tham vấn là
gì, thực tế nó giúp người
ta ở chỗ nào, cái nào
không thể giúp được,
những điều này phải thật
rành rẽ. Có như vậy các
bạn mới có thể làm việc
được. Nhiều người cứ
nghĩ học tâm lý ra là có
thể làm tham vấn, có
bằng tiến sĩ, thạc sĩ rồi
tự động trở thành
chuyên viên tham vấn.
Điều đó đã là không
đúng, nếu xét về mặt lý
thuyết, còn về mặt thực
hành, họ không thể ngồi
xuống và làm việc được
với thân chủ. Cái mà họ
làm với thân chủ là họ
nói với thân chủ và với
cách đó thì không phải là
Counseling, mặc dù thân
chủ có thể thay đổi chút
ít. Các bạn phải hiểu
rằng Counseling là một
quá trình tương tác, bạn
phải tạo dựng được một
mối quan hệ bình đẳng
giữa mình và thân chủ,
và qua sự tương tác đó
thân chủ nhìn nhận vấn
đề của họ. Công việc của
nhà tham vấn là ở bên
cạnh nâng đỡ họ chứ
không thể nói “chị nên
làm thế này…chị cứ làm
thử đi biết đâu thành
công thì sao, mình phải
nỗ lực chị ạ…cuộc
sống mà chị….”. Việc đó
không cần học cũng có
thể nói được, công việc
tham vấn cũng sẽ dùng
những kỹ năng đó nhưng
nó khác hoàn toàn với
cách nói đời thường.
Nhìn bề ngoài thì thấy
giống kỹ năng giao tiếp
nhưng nó không phải là
kỹ năng giao tiếp, thế
mới là một cái nghề
người ta đào tạo 4 - 5
năm.
“muốn làm
Counseling
thì phải có
nền tảng về
tâm lý học”
6
VHVL K07
Câu 3: Vì sao họ vẫn
mắc phải lỗi này mặc dù
đã được học và hiểu rõ
bản chất của nghề tham
vấn?
heo tôi, do họ
không được
huấn luyện tốt,
không có môi trường rèn
luyện sẽ sinh ra lỗi. Ví
dụ chỗ công ty của tôi
đào tạo học viên làm
tham vấn và bắt đầu thực
hành trực tiếp với thân
chủ thực tế, khi các bạn
đặt câu hỏi xong thì lại
cảm thấy bản thân đặt
một câu hỏi thật ngớ
ngẩn. Điều này không
phải là sự sai trái. Các
bạn phải mắc những lỗi
đó rồi thì bạn mới trưởng
thành, mới làm tốt được
việc chứ không ai mới
được đào tạo ra cũng làm
trôi chảy, ngon lành từ
đầu đến cuối. Vì cái
nghề tham vấn tâm lý là
nghề dựa trên năng lực,
càng thực hành thì năng
lực càng gia tăng lên.
Không ai dạy cho
sinh viên khi mới bắt
đầu vào nghề bạn sẽ nói
với thân chủ như thế
nào, gặp tình huống này
thì giải quyết ra sao. Bạn
làm việc mà dựa vào lý
thuyết không thì rõ ràng
bạn sai. Cái sai đó không
phải do lỗi thiếu kỹ
năng, mà cái sai đó do
quá trình huấn luyện trở
thành một chuyên viên
bạn đã bị sai ở chỗ nào
đó, hoặc bạn phớt lờ các
buổi thực hành, không
xem trọng lời dạy của
giảng viên. Ví dụ như bản
thân bạn đưa một thông
tin cho thân chủ, trong
tham vấn đó là một kỹ
năng tạo ra ảnh hưởng
lên thân chủ, là việc mình
dùng lời nói của mình để
đưa ra một thông tin. Bạn
phải đảm bảo thông tin đó
là kiến thức khoa học chứ
không phải thông tin đó là
từ trải nghiệm của bản
thân bạn. Nếu bạn ghi
nhớ điều đó mà bạn làm
thì đương nhiên không có
lỗi, còn nếu thân chủ nói
gì đó mà bạn phải cố gắng
nhớ lại à hồi xưa khi học
có kỹ năng này. Trong
trường hợp đó, các bạn đã
đặt suy nghĩ của bản
thân lên suy
T
“Các
bạn
phải
mắc
những
lỗi đó
rồi thì
bạn mới
trưởng
thành”
7
VHVL K07
nghĩ của thân chủ và cho
rằng thân chủ nên như thế
này, nên như thế kia mới
tốt. Rõ ràng đó là lỗi, bạn
làm sai, sai ngay từ đầu
và điều đó không thể chấp
nhận được.
Câu 4 : Vậy làm
cách nào để có thể khắc
phục các lỗi trên?
ách khắc phục
tốt nhất là học,
tăng hiểu biết
của các bạn lên thì sẽ
giải phóng khỏi những
ràng buộc đó. Tại sao
chúng ta có khuynh
hướng nói nhiều với
người khác? Bởi vì,
chúng ta không hiểu thật
sự thấu đáo. Khi bạn
hiểu thấu đáo rồi lòng
bạn sẽ trầm tĩnh hơn, đó
là sự trải nghiệm của
riêng tôi. Lúc ban đầu,
tôi cũng vấp phải việc
đó, giống như ông bà ta
nói “ thùng rỗng kêu to”
để cho người ta thấy
mình có sự hiểu biết.
Với người mới vào nghề
những việc đó được xem
là những lỗi cơ bản,
thông qua những lỗi đó
mà các bạn có thể nhận
diện ra được thì quá tốt.
Tuy nhiên, nếu các bạn
có sự giám sát của người
hướng dẫn, họ sẽ chỉ ra
lỗi thì các bạn sẽ học, sẽ
thay đổi, sẽ trưởng thành
hơn.
Với nghề này
ngoài kiến thức còn phải
có đam mê, yêu thích với
nghề thì mới có thể đi
trên con đường này. Nói
chung, nghề này nếu làm
được thì chuyện kiếm
tiền không phải là vấn đề
lớn, có thể nói là dư. Xét
trên bình diện xã hội thì
sẽ do thị trường chọn
lọc. Vì muốn theo nghề
bạn phải có thu nhập ổn
định, đáp ứng nhu cầu
của bản thân, do không
đủ năng lực thì các bạn
kiếm tiền ít sẽ có khuynh
hướng bỏ nghề, tìm kiếm
công việc khác, hay biến
tướng theo hướng tiêu
cực. Khách hàng sẽ là
người chọn lọc, tuy
nhiên, khách hàng cũng
phải trả giá rồi mới có sự
chọn lựa đúng hơn, hơi
tiếc ở chỗ đó thôi. Về
mặt kinh doanh, có một
số người biết xã hội đang
cần nghề này nên họ lợi
dụng nhãn mác tham vấn
viên để kiếm tiền. Do đó,
tôi muốn tạo ra một
chương trình tốt, chỗ tôi
là khóa thứ 10, có
khoảng 50 học viên,
nhưng thực sự để giao
việc gặp thân chủ và có
thu phí nghiêm chỉnh chỉ
khoảng 10 người. Tuy
nhiên, tôi vẫn luôn duy
trì việc họp mặt để rèn
C
8
VHVL K07
kỹ năng thường xuyên,
cung cấp thêm kiến thức,
gặp các chuyên gia, trau
đổi về đạo đức nghề
nghiệp, chia sẻ những
khó khăn trong khi làm
việc với thân chủ.
Thật ra, có nhiều
mục tiêu khác nhau để
đến với nghề tham vấn,
nhưng quan trọng các
bạn tập luyện kỹ năng,
kiến thức sao cho tốt sau
đó ra làm việc mới có
thể làm cho bản thân yêu
nghề này nhiều hơn. Các
bạn có thể kiếm nhiều
tiền nếu làm việc thật sự
tốt, nhưng không có
nghĩa là mình vì tiền,
nên bỏ tư tưởng đó. Cái
mà mình làm được cho
thân chủ và thân chủ
cảm thấy đúng với số
tiền bỏ ra. Theo xã hội
hiện nay, còn nhiều
người nghĩ đây không
phải là một nghề, hay chỉ
cần một ít kiến thức là có
thể làm nghề. Vậy ai sẽ
đánh giá công việc?
Chính các bạn sẽ là
người đánh giá, người
hành nghề còn không
đánh giá đúng nghề mà
mình đang làm thì làm
sao để người khác đánh
giá tốt nghề bạn đang
làm. Bởi vậy người mới
vào nghề là phải học để
tăng lòng yêu quý và tự
hào vào cái nghề mà
mình dự định sẽ tham
gia vào. Chính việc đó
thúc đẩy các bạn tìm tài
liệu, rèn kỹ năng. Không
nên quá lo lắng tạo áp
lực phải thế này, phải thế
kia, mình cứ làm từ từ
rồi việc gì đến sẽ đến.
Như tôi thực hành
tham vấn kéo dài trong 5
năm khoảng một ngàn
giờ dưới sự giám sát của
một giáo sư người Mỹ.
Khi kết thúc việc thực
hành thì hóa ra đã 5 năm
rồi. Tôi không hề nghĩ
đến vấn đề tôi sẽ làm
việc mà cứ nghĩ mình
đang tập thực hành. Có
cơ hội thì làm việc trực
tiếp với thân chủ, điều
này diễn ra liên tục hàng
tuần trong một khỏang
thời gian dài, và công
việc đến một cách tự
nhiên. Tôi lúc đó không
trông đợi phải làm việc
ngay, phải đẳng cấp.
Nhiều bạn mới thực
hành thì nghĩ ngay đến
tháng sau là mình phải
làm được việc.
Nếu muốn sinh
viên ra làm nghề được
thì phải siết ở khâu đào
tạo, cái chính khi sinh
viên ra trường là ngồi
xuống làm, chứ đừng nói
gì nữa hết. Chúng ta
không thể dùng ý nghĩ
của mình như thân chủ
thế này, thân chủ thế kia.
Các bạn có thể tìm thêm
9
VHVL K07
C
các khóa học bên ngoài,
nhưng cũng phải có sự
lựa chọn có phù hợp với
thực tế hay không, có đủ
trải nghiệm với thân chủ
trong thực tế hay không?
* Những câu hỏi phát
sinh:
Hiện nay, môi
trường học thường
nghiêng nhiều về lý
thuyết và ít thực hành,
thầy cô cũng muốn sinh
viên được thực hành
như do nhiều yếu tố
khách quan như lớp
đông, giờ thực hành
quá ít nên không thể
rèn luyện các kỹ năng
được? Nhà tham vấn
nghĩ sao về vấn đề này?
ách tốt
nhất là
vẫn giữ
giờ lý thuyết và tăng giờ
thực hành lên. Lý thuyết
- với số giờ ở trường như
vậy không phải nhiều, có
thể tạm thời chấp nhận
được nhưng cái chính là
các bạn không có cơ hội
thực hành. Lý do phổ
biến là do lớp đông, ai
tạo ra lớp đông? Với lý
do đó tôi không đồng ý.
Một lớp 30 - 40 sinh
viên mà dạy kỹ năng là
điều không thể và tôi sẽ
không nhận dạy ở những
lớp như vậy. Theo quan
điểm của tôi làm việc
không có hiệu quả thì tôi
sẽ không làm, tôi khá là
“cứng” trong việcnày.
Ở trung tâm của
tôi, một lớp tối đa là 8
bạn, luyện tập các kỹ
năng, và các kỹ năng này
chỉ là tập cách bạn hỏi,
lắng nghe, phản hồi như
thế nào v.v…và đảm
bảo những người học sau
khi ra trường làm được
những gì mà họ đã học.
Ví dụ như học về kỹ
năng lắng nghe, các bạn
mới ra trường cái quan
trọng là các bạn phải
ngồi xuống lắng nghe
cho được, chứ không
phải là đem lý thuyết ra
mà lắng nghe thân chủ
như bạn phải tập trung,
mắt nhìn mắt v.v…
những điều này các bạn
phải thuộc lòng nó rồi,
chứ không có nghĩa là
bạn ngồi xuống nhìn vào
mắt thân chủ rồi tập
trung nghe xem họ nói
cái gì thì lúc đó bạn mới
có kỹ năng. Chúng ta
không thể “học” kỹ năng
mà phải “rèn” kỹ năng,
cái mà mình học là cái
kiến thức về kỹ năng chứ
không phải học kỹ năng,
kỹ năng là phải rèn. Trên
thế giới cũng vậy, chủ
yếu là bạn tập làm chứ
không phải học là xong
được.
Có thể do ban đầu
các bạn chọn ngành học,
10
VHVL K07
V
có chút ảo tưởng học
xong sẽ làm chuyên gia
tâm lý, nhưng sau khi
vào học lại bị thất vọng.
Một là do nơi đào tạo
khiến các bạn thất vọng;
hai là do nó không đáp
ứng mong đợi của bạn
ngay từ đầu. Thật ra, các
bạn không hiểu gì về tâm
lý học, ngành tâm lý đòi
hỏi bạn phải học rất
nhiều, rất kỹ và trình độ
cử nhân chỉ mới là biết
một chút thôi, cần phải
học lên nữa, chứ không
phải có cử nhân là ra đi
làm. Các bạn trong khi
học có thể tìm thân chủ,
nhưng quan trọng ai sẽ là
người giám sát khi các
bạn làm nghề, nếu
không, khi có chuyện gì
xảy ra thì lỗi của ai. Các
bạn chưa học đến nơi
đến chốn mà cung cấp
dịch vụ thì chính các bạn
hại các bạn, đương nhiên
hại khách hàng là rõ rồi.
Các bạn nên biết đào tạo
một chuyên viên tâm lý
5-7 năm và hơn thế nữa
mới có thể đủ tự tin mà
theo nghề.
Đối với học viên
chưa có khả năng làm
tham vấn thì tôi sẽ không
giao việc gặp thân chủ
mà đề nghị học viên đó
rèn luyện thêm. Có thể
học viên đó thực tập
thêm ở bên ngoài, tôi sẽ
hỏi học viên đó có thật
sự ổn không. Nền tảng
Counseling là phải có,
hiện trạng là các bạn ra
trường nhưng không biết
Counseling là cái gì.
Chúng ta làm trong lĩnh
vực sức khỏe tâm thần,
chúng ta cần phải biết
chổ đứng của mình là ở
đâu, bạn phải hiểu rõ
nghề của mình nằm ở
chỗ nào để biết đâu là giới
hạn. Có thể ở nhà trường
sẽ không dạy hay không
đủ thời gian để dạy cho
các bạn những điều như
thế.
Làm thế nào để
nhắc nhở bản thân biết
đâu là công việc tham
vấn với đâu cuộc sống
hằng ngày?
ới tôi thì
khá là đơn
giản, tôi không có nỗ lực
tách bạch gì hết. Khi
ngồi với thân chủ nên tôi
phải dùng các kỹ năng
để làm việc thôi, còn khi
không ngồi với thân chủ
thì tôi không dùng những
kỹ năng đó. Ví dụ như
kỹ năng phản hồi trong
đời sống thật ít khi nào
bạn dùng lắm, nhưng với
thân chủ bạn đặc biệt
phải dùng nhiều. Trong
đời thường nói chuyện
VHVL K07
11
với bạn bè thì không thể
nói “em vừa nói rằng em
cảm thấy rất đau khổ
phải không?” chắc có lẽ
người ta cho mình có cái
gì đó không bình
thường. Mỗi một nghề
đều có công cụ riêng, bộ
công cụ đó không thể
dùng trong đời thường
được, chỉ sử dụng trong
khi làm việc. Các bạn
không cần nỗ lực tách
bạch làm gì, nếu bạn học
thật sự đàng hoàng, cuộc
đời của các bạn không
phải chỉ ở công việc
tham vấn mà còn có một
cuộc đời khác, mình còn
yêu đương, niềm tin tôn
giáo, còn bạn hữu, gia
đình.
Có nhiều người
khi mới ra trường, hoặc
có thể làm nghề một thời
gian, họ sống đời thường
của họ với một mớ kiến
thức, kỹ năng tham vấn
của họ. Vì kiến thức và
kỹ năng tham vấn là
dùng cho thân chủ, chứ
không phải dùng cho gia
đình, bạn bè. Khi đem ra
múa với bạn bè, người
nhà thì đó là việc làm
trật, bạn đang đóng
không đúng vai.
Ví dụ khi bạn đi
dự đám cưới thấy người
ngồi bên cạnh nói dạo
này bị căng thẳng mất
ngủ, không thấy hứng
thú gì, thì mình lại bảo là
người đó bị trầm cảm,
nên làm cái này thế kia
hay đưa địa chỉ để tới
cho mình làm trị liệu
hoặc lại hẹn gặp nhau ở
một quán cà phê nào đó.
Lúc đó các bạn ngồi với
vai trò bạn bè nhưng lại
làm việc là như với thân
chủ, cuối cùng bạn là ai?
Ở vai trò nào? Điều đó
không thể chấp nhận
được.
Các bạn phải xây
dựng cái khung làm việc
một cách rõ ràng thì mới
tiến hành làm việc. Trong
cuộc sống chẳng ai ra bên
ngoài nói mình làm tham
vấn, bản thân tôi cũng
vậy, tôi vẫn vui chơi với
bạn bè, làm đúng vai trò
trong từng mối quan hệ
với gia đình, với mọi
người xung quanh. Nhưng
khi làm việc với thân chủ
thì khác.
Học tham vấn với
mong đợi sẽ áp dụng cho
gia đình, bạn bè là sai rồi,
đa phần chúng ta sẽ có
cảm giác này. Vì tâm lý là
lấy từ cuộc đời nên một
người chưa từng học về
tâm lý, họ nói chuyện giỏi
mình có thể nghĩ họ đúng
là dân tâm lý. Chính việc
đó làm nhiều người hiểu
lầm và thường nói “cái gì
chứ tư vấn tấm lý tôi làm
hằng ngày” nhưng đó là
sai.
VHVL K07
12
II. Nhà tham vấn 2
Họ và tên: Cô N.T.B.T
Tuổi: 40
Giới tính: Nữ
Nơi làm việc: ĐH Văn Hiến TPHCM
Bao nhiêu năm trongnghề:13 năm
Chuyên tham vấn về: Học đường
Câu 1: Các tham vấn viên khi mới
bắt đầu với công việc tham vấn tâm lý thì
họ thường mắc phải những lỗi cơ bản
nào?
hà tham vấn mới làm việc
thường mắc khá nhiều lỗi,
những lỗi cơ bản có thể thấy
như: Áp đặt ý kiến cá nhân, dùng ý kiến
cá nhân (kinh nghiệm bản thân) để giải
quyết vấn đề thân chủ, tư vấn thay vì
tham vấn (cho lời khuyên). Ngoài ra, còn
có các lỗi như: Các kỹ năng tham vấn
chưa được tốt, làm mất lòng tin với thân
chủ, không thể quên câu chuyện của thân
chủ sau buổi trị liệu.
Câu 2: Quan điểm của nhà tham
vấn như thế nào đối với việc những nhà
tham vấn mới vào nghề thường hay
dùng ý kiến chủ quan của bản thân để
giải quyết vấn đề cho thân chủ?
ác nhà tham vấn khi mới bắt
đầu công việc thường không
có nhiều kinh nghiệm nên
thường đưa ý kiến chủ quan của mình
vào quá trình tham vấn, nhiều bạn tham
vấn giống như là tư vấn. Trong quá trình
dẫn các sinh viên đi thực hành môn tham
vấn, tôi thấy nhiều sinh viên mắc khá
nhiều lỗi. Dù được học, giáo viên nhắc đi
nhắc lại, lượng giá sau các ca làm thử,
tuy vậy qua lần sau, họ vẫn mắc những
lỗi đó. Các bạn hay đưa ra những ý kiến
cá nhân, đưa ra lời khuyên, đó không còn
là tham vấn mà là tư vấn. Ví dụ như khi
thân chủ đến chia sẻ về việc bị người yêu
phụ bạc, một số bạn sẽ vô tư chia sẻ
“mình cũng thế này, mình cũng thế kia,
sau đó thì mình nghĩ….” . Đó là các bạn
đã vô tình áp đặt các kinh nghiệm bản
thân lên vấn đề của thân chủ.
N
C
VHVL K07
13
Câu 3: Vì sao họ vẫn mắc phải
lỗi này mặc dù đã được học và hiểu rõ
bản chất của nghề tham vấn?
hứ nhất, họ chưa có kinh
nghiệm, chưa thật sự trải
nghiệm nhiều trong việc tham
vấn. Dù các bạn học rất nhiều lý thuyết,
nhưng nếu không được thực hành thì
cũng sẽ không có kinh nghiệm.
Thứ hai, khi họ không có kinh
nghiệm thì không khai thác hết thông tin,
cũng không hướng thân chủ tự tìm ra giải
pháp của chính họ. Họ dễ sa vào việc đưa
ra những lời khuyên chủ quan của mình
cho thân chủ, những ý kiến chủ quan đó
làm cho ca tham vấn không đạt hiệu quả.
Vô tình các nhà tham vấn đã áp đặt kinh
nghiệm của bản thân suy nghĩ của thân
chủ, chứ không phải là hướng thân chủ
tự giải quyết vấn đề của họ.
Câu 4: Vậy làm cách nào để có
thể khắc phục lỗi trên?
rong thời gian đầu công tác, các
bạn cần phải có người giám
sát, hướng dẫn (nhà tham vấn
có chuyên môn, kinh nghiệm trong
nghề), lượng giá sau mỗi buổi. Nhiều khi
gặp khó khăn trong vấn đề tham vấn, nhà
tham vấn cũng cần tham khảo những
người có kinh nghiệm. Ngoài ra, còn một
điều nhà tham vấn gặp phải khi mới công
tác là họ không thể quên câu chuyện của
thân chủ sau
buổi trị liệu.
Họ có xu
hướng suy
nghĩ nhiều về
vấn đề của
thân chủ sau
buổi tham
vấn, cảm thấy
chưa hài lòng
vì chưa giải
quyết vấn đề
cho thân chủ.
Việc được
trao đổi với
các nhà tham
vấn có kinh nghiệm vừa giúp họ giải tỏa
khó khăn, giúp lấy lại cân bằng và tiếp
tục công việc tham vấn tốt hơn. Có người
hướng dẫn, giám sát sẽ tốt hơn cho nhà
tham vấn mới.
Khi mới vào nghề, các nhà tham
vấn có khi phải gặp những ca quá lớn, để
giải quyết thì cần phải có kinh nghiệm
rất nhiều. Vì vậy, các nhà tham vấn mới
thường sẽ bị lung túng trong việc giải
quyết vấn đề, không thể quên vấn đề của
thân chủ, dẫn đến mất cân bằng cuộc
T
T
“Có
người
hướng
dẫn,
giám
sát sẽ
tốt hơn
cho nhà
tham
vấn
mới.”
VHVL K07
14
“ Nhà tham vấn cần
hiểu rõ vấn đề của bản
thân, giữ cân bằng
trong cuộc sống”
sống. Trong lúc đó, họ cần phải nhận
diện được vấn đề để chuyển ca. Hoặc nếu
bị ám ảnh bởi câu chuyện của thân chủ
thì chính họ cũng cần phải được tham
vấn từ những người có kinh nghiệm để
bình quân trở lại.
Sinh viên nên thực hành tham vấn
tại trường để đỡ bỡ ngỡ với công việc
sau khi ra trường. Ở một số nước phát
triển, sinh viên sẽ có thể tham gia buổi
tham vấn bằng cách quan sát trực tiếp
các nhà tham vấn đang làm việc với thân
chủ, để sinh viên có thể hình dung được
một buổi tham
vấn là như thế
nào. Đó có thể vi
phạm nguyên tắc
trong tham vấn
nhưng ở dưới góc
độ giáo dục vẫn có thể chấp nhận được.
Tại Việt Nam thì chưa phổ biến về việc
này, thay vào đó là nghe. Riêng đối với
sinh viên của cô, khi thực hành tham vấn
thì cô thường sẽ cho sinh viên lượng giá
sau mỗi buổi tham vấn. Các nhóm thực
tập tham vấn sẽ để các nhóm khác giám
sát, lượng giá cho nhóm mình. Mỗi nhóm
phải quan sát chi tiết, mô tả vấn đề, tự
phân tích điểm được chưa được, lỗi mắc
phải của bạn mình. Sau đó, cô sẽ hướng
dẫn, chỉ ra cái được cái chưa được,
hướng tiếp theo như thế nào.
Ngoài ra, những nhà tham vấn cũng
cần có nơi để được chia sẻ hỗ trợ từ
những chuyên viên tham vấn có kinh
nghiệm. Nhà tham vấn cần hiểu rõ vấn
đề của bản thân, giữ cân bằng trong cuộc
sống, thì họ mới có thể bước vào tiến
trình trị liệu một cách thoải mái nhất.
Việc các nhà tham vấn cùng chia sẻ
vấn đề khó giải quyết của thân chủ
không vi phạm nguyên tắc đạo đức vì
mình vẫn bảo mật thông tin cá nhân của
thân chủ.
Bên cạnh
đó, khi làm
việc với
thân chủ
buổi đầu
tiên, nhà tham vấn có thể xin phép chia
sẻ câu chuyện (vẫn bảo mật thông tin)
của thân chủ cho các ví dụ trên lớp hay
trong bài nghiên cứu của nhà tham vấn.
* Câu hỏi phát sinh
Nhà tham vấn phải làm sao để
buổi tham vấn là một cuộc trò chuyện
bình thường, tạo sự thoải mái cho
thân chủ?
VHVL K07
15
ếu các bạn quá tập trung vào
việc đặt câu hỏi, điều đó
không chỉ làm bạn sao nhãng
các kỹ năng khác, mà còn
làm cho thân chủ không thoải mái. Sinh
viên sẽ thường hay lúng túng trong
những buổi đầu tiếp xúc với thân chủ,
loay hoay trong cách đặt câu hỏi, quá
chú ý vào một kỹ năng nào đó sẽ đánh
mất đi những kỹ năng khác trong khi
tham vấn.
Ví dụ như quá chú tâm vào đặt
câu hỏi mà quên mất câu chuyện hay vấn
đề của thân chủ. Trong lý thuyết thì các
kỹ năng thường tách biệt nhau. Tuy
nhiên, thực tế thì gần như là chúng trộn
lẫn vào nhau. Để nắm bắt, giải quyết
được vấn đề, các bạn cần phải kết hợp tất
cả các kỹ năng. Trong trường hợp đó, sự
bình tĩnh giúp nhà tham vấn tránh sự
lúng túng trước mặt thân chủ. Khi đó,
bạn có thể quay đi lấy một tách trà hoặc
một ly nước mời thân chủ, để thân chủ
thư giản và mình cũng có thể suy nghĩ,
hoặc tổng hợp thông tin. Vì có những ca
ở buổi đầu, thân chủ chia sẻ rất nhiều câu
chuyện, tuy nhiên đó có thể vẫn chưa là
vấn đề chính của họ. Điều đó đòi hỏi bạn
phải có kỹ năng lắng nghe, quan sát, và
tổng hợp tốt, hướng thân chủ vào trọng
tâm câu chuyện.
Nhà tham vấn cần tóm tắt được câu
chuyện của thân chủ, kỹ năng đặt câu
hỏi, phản hồi phải đúng lúc để khai thác
thông tin tốt hơn. Vì nếu các kỹ năng
không tốt thì sẽ không khai thác được
thông tin cũng như giải quyết vấn đề của
thân chủ. Ví dụ như một ca học sinh
lớp 8 bị lạm dụng tình dục, những ngày
đầu thì thân chủ chỉ chia sẻ những vấn đề
khác như buồn bạn bè hay sa sút trong
học tập, nhưng qua các buổi sau thì vấn
đề chính là bị lạm dụng mới được thân
chủ kể.
Thêm vào đó, rào cản tuổi tác
cũng khiến thân chủ thiếu tin tưởng nhà
tham vấn. Bởi vì thân chủ sẽ nhìn vào
tuổi hoặc mối quan hệ để đánh giá nhà
tham vấn, điều đó làm cho thân chủ
không tin tưởng nhà tham vấn trẻ. Tuy
nhiên các bạn cũng có thể ứng phó bằng
việc dùng kỹ năng, chuyên môn để tạo
lòng tin với thân chủ, nhưng đôi khi sự
nghi ngờ cũng là rào cản khiến cho thân
chủ không chia sẻ hết câu chuyện của họ.
N
VHVL K07
16
C. Đúc kết bài học và cảm nhận 1. Đúc kết bài học
Ngành Tâm lý học đòi hỏi ở chúng ta sự hiểu biết rộng về các lĩnh vực của đời
sống, bao gồm kiến thức kinh tế, xã hội, pháp luật, sức khỏe v.v…đặc biệt là khoa học xã
hội. Tất cả những kiến thức này sẽ được trang bị trong trường học và dần dần tích lũy
thêm thông qua những va chạm thực tế, những kinh nghiệm sống. Chính vì vậy, người
học và thực hành nghề phải có một tình yêu rất lớn với khoa học tâm lý nói chung và các
kiến thức khoa học khác nhau. Việc xác định tình yêu và lý do vì sao mình đến với nghề
là một trong những nhân tố quan trọng để giữ chân ta ở lại với nghề. Chúng ta phải thật
sự hiểu (mong muốn tìm hiểu) về tâm lý học, về tham vấn tâm lý, hiểu được giới hạn và
giá trị của nghề mà mình theo đuổi.
Trong quá trình học tập đôi khi sinh viên đã quá lơ là, không chú tâm vào những
môn học cơ bản, những môn học cung cấp kiến thức nền cho ngành của mình. Dẫn đến
tình trạng, một là quá háo hức mong chờ môn học chuyên ngành mà bị hỏng nền và
không thể theo kịp kiến thức quá chuyên sâu, hai là thiếu kiên nhẫn, chán nản hầu hết các
môn học. Tất cả đều dẫn đến kết cuộc là không thể theo đuổi nghề cho đến cuối cùng. Vì
vậy, kiên trì với việc học, giữ thái độ học tập đúng đắn, nắm chắc kiến thức nền tảng,
luôn luôn nghiên cứu là yếu tố đầu tiên và rất quan trọng để làm tốt công việc sau khi ra
trường.
Tuy nhiên, chỉ học trong nhà trường thôi vẫn chưa đủ. Chúng ta nên dành nhiều
thời gian thực hành để rèn luyện các kỹ năng phản hồi, kỹ năng đặt câu hỏi, kỹ năng quan
sát. Có rất nhiều chương trình hoạt động ngoại khóa bên ngoài chương trình học cơ bản
để sinh viên lựa chọn. Chưa kể, ngành Tâm lý học đang ngày càng phát triển tại Việt
Nam, các lớp đi trước đang tìm cách tạo điều kiện cho thế hệ sau có được môi trường học
tập và rèn luyện tốt nhất trước khi thực sự vào nghề.
Kỹ năng thì không thể học mà phải rèn luyện hàng ngày, thực hành hàng giờ thì
chúng ta mới có thể thành thạo như câu nói “trăm hay không bằng tay quen”. Bên cạnh
đó, việc tự tìm hiểu, nắm rõ bản thân cần gì, thiếu gì, có trải nghiệm ra sao trong cuộc
sống thì khi tham vấn cho thân chủ mới có thể tự tách bạch vấn đề cá nhân và tham vấn
VHVL K07
17
thân chủ được. Khi đã thật sự tự tin vào bản thân, đã hiểu mình thì chúng ta sẽ dễ tránh
được sai lầm trong tham vấn. Chưa kể, các nhà tham vấn sẽ dễ dàng đối mặt với cuộc
sống thường ngày của chính mình hơn. Chúng ta chỉ mắc lỗi khi không học kĩ lý thuyết,
không nỗ lực rèn luyện, không tự tin, không hiểu bản thân mình và không thể duy trì một
tình yêu thật sự với nghề.
2. Cảm nhận về việc thực hiện bài giữa kỳ
Từ khâu lên ý tưởng đề tài, nghĩ câu hỏi, gọi điện thoại xin lịch của các nhà tham
vấn để phỏng vấn. Mọi việc tưởng chừng như đơn giản nhưng thực tế khi bắt tay vào làm
việc thì nhóm gặp rất nhiều khó khăn. Ngay từ lúc đưa ra ý tưởng đề tài, thành viên trong
nhóm đã mỗi người một ý tưởng, ai cũng bảo vệ quan điểm của mình, rất khó đưa ra
quyết định, nhóm đã tranh luận rất nhiều lần để có tiếng nói chung nhất. Bảng câu hỏi
ban đầu với 10 câu đã bị các nhà tham vấn từ chối vì đề tài mơ hồ, câu hỏi mang tính lý
thuyết. Một lần nữa, nhóm phải quay về con số 0. Nhóm đã cố gắng xác định vấn đề,
dung hòa ý tưởng của các thành viên và góp ý của các nhà tham vấn để có thể hoàn thành
bảng câu hỏi với một đề tài thực tế hơn.
Việc đặt câu hỏi, trò chuyện với một người hoàn toàn xa lạ cũng không hề đơn
giản. Chưa kể, do không lường trước cách tiếp cận câu chuyện của hai nhà tham vấn sẽ
khác nhau và khác với suy nghĩ của nhóm. Khi phỏng vấn vẫn bị lúng túng, thiếu tự
nhiên. Tuy nhiên, việc phỏng vấn trực tiếp hai nhà tham vấn cũng giúp nhóm có thêm
nhiều trải nghiệm mới, học hỏi nhiều điều thú vị. Mỗi nhà tham vấn có kiến thức và sự
trải nghiệm riêng nên cùng một chủ đề lại có những hướng giải quyết khác nhau. Nhưng
tựu trung, sinh viên nên dành thêm thời gian rèn luyện các kỹ năng, va chạm thực tế
nhiều sẽ tránh những lỗi sau khi ra nghề. Qua việc trao đổi với hai nhà tham vấn, nhóm
đã có nhiều góc nhìn mới, tích cực hơn đối với ngành tâm lý cũng như công việc của một
nhà tham vấn.
Qua cách làm việc nhóm và phỏng vấn các nhà tham vấn, nhóm nhận thấy mình
vẫn chưa thật sự đứng dưới góc của người khác để nhìn sự việc. Xét trên cùng một mục
tiêu, giữa suy nghĩ của người này với suy nghĩ của người kia đã khác nhau rất nhiều. Rất
khó để cho người ta hiểu được ý của mình nếu không có sự lắng nghe chân thành. Nhóm
cần phải nỗ lực học tập, rèn luyện kỹ năng, theo đuổi đam mê với nghề tham vấn tâm lý.
