نامه برای استقرار نظام تعیین توصیه ارهشمدر این

ریسک و سطح بندی مشتریان در نهادهای تحت

گردد که ارائه میسازمان بورس و اوراق بهادار نظارت

در جهت استقرار رویه های مبارزه با پولشویی مورد

گیرد. استفاده قرار می

2شماره بولتن

مبارزه با پولشویی

پولشویی با مبارزه کمیته دبیرخانه

1397 شهریور

سازمان بورس و اوراق بهادار دبیرخانه کمیته مبارزه با پولشویی

توصیه نامه ریسک

مشتریان ریسک تعیین سطحو

: و تدوین تهیه

عباس باقریان کاسگری

زیرنظر: روح اهلل نجفی، محمد کیانیبا همکاری :

فهرست عناوین

1 .................................................................................................... مقدمه .1

1 ................................................................................ آن انواع و سکیر فیتعر .2

3 ................................................ سکیر سطح نییتع و انیمشتر ییشناسا یقانون فیظاو .3

4 .............................................. جهان در سکیر سطح نییتع و انیمشتر ییشناسا نهیشیپ .4

5 ................................................ سکیر بر یمبتن ییپولشو با مبارزه روال یاجرا از هدف .5

7 ......................................................................... ییپولشو سکیر تیریمد ندیفرآ .6

9 ............................................. سکیر بر یمبتن ییپولشو با مبارزه یازهاینشیپ و الزامات .7

10 ..................................................... سکیر بر یمبتن ییپولشو با مبارزه یادیبن یاجزا .8

12 ............................................................ سکیر بر یمبتن ییپولشو با مبارزه یایمزا .9

13 ............................................................. هاسکیر یبند دسته و سکیر یمدلساز .10

16 .................................................................... سکیر تیریمد یابیارز یفاکتورها .11

21 .......................................................................... سکیر تیریمد ییاجرا مدل .12

24 ....................................................................... سکیر یبند سطح ییاجرا هیرو .13

27 ........................................................ سکیر بر یمبتن یمشتر کامل ییشناسا روال .14

29 ................................................. سکیر تیریمد براساس مشکوک گزارش کی نمونه .15

1

مقدمه .1

ستند ساییکاری جهت راهارائه ،هدف این م سک شنا شتریان سطح تعیین و ری سازمان برای نهادهای تحت ن م ظارت

کاری یکتا برای آن ارائه نمود. از توان راهباشد و نمیشناسایی ریسک امری قضاوتی می ۀباشد. مقولبورس و اوراق بهادار می

نامه مبتنی بر قوانین گردد، بعنوان یک توصیهمشتریان پیشنهاد میاین رو آنچه که در این مستند برای تعیین سطح ریسک

شویی و تجربیات ست المللیبینمبارزه با پول ستقرار نظام کنترل تواند دمی کهو داخلی ا شویی مر جهت ا سک پول ستمر ری

الزامات و ،پولشویی مدیریت ریسک فرآیندشامل یقصد داریم که درخصوص عناوین در این مستند مورد استفاده قرار گیرد.

مبارزه با هدف از انطباق، کاجزای بنیادی مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریس ،نیازهای مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسکپیش

های اهرم، هاندی ریسکمدلسازی ریسک و دسته ب، مزایای مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک، با پولشویی مبتنی بر ریسک

بحث نماییم.، مدل مدیریت ریسکو نظارت بر مدیریت ریسک، مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک

تعریف ریسک و انواع آن .2

شناسایی، مشخص، ییدهد که باید با معیارهاخطر، فرصت و یا عدم اطمینان را نشان میقرار گرفتن در معرض ،ریسک

زش و تحقق اهداف عملیات شناسایی ریسک با هدف ایجاد ار .گرددمدیریت ری و درک شوند و سپس بصورت کاراگیاندازه

گردد.کسب و کار انجام می

یک رای مثال، ب .باشااداز انتظارات ی یک رویداد، متفاوت خروجکه اساات یک تعریف ساااده برای ریسااک، التمال آن

شتری که خرید اعتباری می سویه/م سک اعتباری بازپرداخت تعهد خود را انجام دهد ککند، التمال دارد نتواند ت ه منجر به ری

گردد.

ریسکی است که التمال دارد از نالیه مشتریان و به واسطه پولشویی در بازار سرمایه، مبارزه بامنظور از ریسک در

ای، پیشینه مشتری، موطن اصلی، عواملی هم چون موقعیت اجتماعی و شغلی، وضعیت مالی، نوع و ماهیت فعالیت لرفه

2

نماید میمعرفی با سرمایه اندک بعنوان مثال وقتی یک مشتری خود را دانشجو های مرتبط به آنها وجود داشته باشد.لساب

رود که وی گردش معامالتی با مبالغ باال نداشته باشد. بنابراین وقتی وی خارج از انتظار مبالغ باالیی رو وارد لساب انتظار می

گردد. نماید، معامالت وی مشمول ارزیابی ریسک باال میخود می

دیگر عوامل هایارزها، از مثال نرخ بهره، قیمت سهام، و یا نرخ تبدیلبینی نشده در های پیشلرکتهمچنین

سبد ر جدی تواند موجب تغییاین ریسک می شود.ردند که در اصطالح به آن ریسک بازار گفته میگریسک محسوب می

معامالت مشتری گردد.

های عملیاتی نترلها، و یا ضعف در کهای متقلبانه، اشکاالت در سیستمفعالیت ۀهمچنین مشتری ممکن است در نتیج

ز دچار ریسک شود. تواند در نتیجه اتفاقات دیگری نیشود. مشتری میگفته می عملیاتی ریسکبه آن ار زیان گردد کهدچ

شود سک شار اخبار کذب دچار ری ست در نتیجه انت سک)بعنوان مثال ممکن ا شکایت و یا اینکه در نت (شهرت ری یجه

ر ریسااک برای کسااب سااهم از این بازار دچا جدید با ورود به بازار و یا( حقوقی ریسککک)لقوقی دچار ریسااک شااود

(استراتژیک ریسک)گردد.

شتری سک، خطر مبادرت م صود از ری شویی مق ست بهدر مبارزه با پول شویی ا سک با کعملیات مربوط به پول ه این ری

سبه میمتفاوتتوجه به فاکتورهای شورشود. ی محا سک در مناطق جغرافیایی مختلف اعم از داخل ک شور، و ری یا خارج ک

وجود امالت( و شغلفاکتورهای دیگری مانند سن، جنسیت، سطح فعالیت )لجم مع منطقه جغرافیاییمتفاوت است عالوه بر

سک دارد. سطح ری صی بعنوان مثال شته به شخ ست باال ییکباره افزایش که ارزش معامالت وی بر خالف روند گذ افته ا

باشد.می

صیت افراد و فعالیتهمچنین نوع و ماهیت سک اشخ ست. بعنوان مثال ری سیسشخاص های لقوقی متفاوت ا به یا

فاکتورهای نه ای ازنمو ، متفاوت از سااایر افراد اساات.دلیل دسااترساای به اطالعات محرمانه و همچنین منابد و دارایی ها

ریسک عبارتند از:

ظر پولشویی هستندنکه مجاور با مناطق پرریسک از خارج کشورو یا داخل کشوراعم از مناطق جغرافیایی مختلف

سن

3

جنس

ملیت

)سطح فعالیت )لجم معامالت

شغل

اشخاص سیاسی

نوع و ماهیت فعالیت

و غیره

شناسایی مشتریان و تعیین سطح ریسک وظایف قانونی .3

تمهیدات الزم برای اجرای بند آوردن فراهم همچنینبه منظور مبارزه با پولشویی و جلوگیری از تامین مالی تروریسم و

شویی 7 ۀالف از ماد صوب دوم بهمن ماه قانون مبارزه با پول سالمی( 1386)م شورای ا صل د و مجلس اجرائی ۀناموم آئینف

سااایی مشااتریان در بازار دسااتورالعمل شاانا» ،های مربوط به قانون مبارزه با پولشااویینامهآئین وقانون مبارزه با پولشااویی

شامل )ایی مشتری ند نسبت به شناسفنهادهای تحت نظارت موظ ۀکه به موجب آن کلی گرفت مورد تصویب قرار « سرمایه

الزم را انجام دهند. ، اقدام(شناسایی اولیه و شناسایی کامل

رت موظفند که نسبت به ، کلیه نهادهای تحت نظادستورالعمل شناسایی مشتریان در بازار سرمایه 1مادۀ 13بند مطابق

ستندات و دادهأشناخت و ت ستفاده از منابد اطالعاتی، م شتری با ا ستقل، معتبر یید هویت م سایی قابل اتکا وهای م شنا و

تطبیق و شامل اسایی اولیهشن، دستورالعمل شناسایی مشتریان در بازار سرمایه 1مادۀ 1-13اقدام نمایند. مطابق بند مشتری

سط نماینده قانونی یا صورت اقدام تو سایی و در شنا شتری با مدارک سط م شده تو صات اظهار شخ وکیل، عالوه بر ثبت م

دستورالعمل 1ۀ ماد 1-13، ثبت مشخصات اصیل وی می باشد. همچنین مطابق بند ثبت مشخصات وکیل یا نماینده قانونی

می باشد. مات پایه شناسایی دقیق مشتری به هنگام ارایه خد شامل کاملشناسایی ، شناسایی مشتریان در بازار سرمایه

4

اطالعات بتوان برای شناسایی کامل مشتری باید اطالعات تکمیلی در خصوص مشتری دریافت نمود که بر اساس این

شتری سک م شتریان جهری سک م سطح بندی ری سی چگونگی ستند به برر سایی نمود. از اینرو در این م سایی ت شنا شنا

مشتریان خواهیم پرداخت.

جهاندر شناسایی مشتریان و تعیین سطح ریسک پیشینه .4

سال سک تد FATFنهاد 2007در اکتبر شویی مبتنی بر ری وین نمود که در ، یک راهنمای عمومی جهت مبارزه با پول

در این راهنما روش . انتشار یافتمبارزه با پولشویی و ناظران برای لسابرسان نامه، بصورت یک مجموعه توصیه2008سال

همچنین شیوه ردید.گ، مستقر شده بود با تاکید بر فاکتورهای ریسک تشریح FATFنظارتی مبتنی بر ریسک که قبال توسط

ات ملزومرک از ایجاد درک مشااتهای خاص مورد بررساای قرار گرفت. ها و تجارتفعالیت در های گریز متخلفین پولشااویی

د توجه قرار گیرند اصااولی که باید در این روش مور روش نظارتی مبتنی بر ریسااک از دیگر اهداف این مسااتند بوده اساات.

شوند.منجر به پیاده سازی یک روال نظارتی مبتنی بر ریسک کاراتر می

صیه سکهای اگرچه که تو سطح ری شتریان و تعیین سایی م ستند، ولیکن شنا صولی اجباری نی موجب ،با آنها انطباق، ا

ولشویی خواهد گردید.پنظارتی کاراتر و استفاده بهینه از منابد موجود برای مبارزه با کاهش ریسک تخلفات پولشویی و

باشند:از آنها می زیر و یا ترکیبی بکارگیری موارداستراتژی مدیریت و شناسایی موارد مشکوک به پولشویی شامل

شناسایی کامل(مطلوب جهت معیارهای مثال: ) سیاست های بازدارنده

(مانیتورینگ و گزارشگری تراکنش های مشکوکمثال: ) سیاست های شناسایی

(سوابق موارد مشکوک امکان پذیر باشد. مثال: بررسی) ثبت سوابق

باید متناسب با سطح ریسک طرالی شوند. خاصیهای رویه

نقاط دارای ریسک باال بروز رسانیمستمر رویه و شناسایی نقاط دارای ریسک باال

شناسایی کامل مشتری یکنترلرویه بهبود مستمر

های فعالیت مشتریتراکنش مانیتورینگبهبود مستمر

5

ست رویه های سک پایین: در این موارد ممکن ا صوص سهلتر و سادهنقاط دارای ری سک کنترتر درخ ل ری

اعمال گردند.

سک یک رویه ثابت و سایی ری شنا س رویه شنا صورت قاطد برای ست که بتوان طبق آن ب شخص نی ایی م

.نامه مالک عمل قرار گیردریسک اقدام نمود و قضاوت کارشناسی باید به همراه این توصیه

سان نیز سابر سط ل شویی تو سک می تواند عالوه بر ناظران پول ضاوت لرفسطح بندی ری در ه ایبرای ق

د.مورد استفاده قرار گیر، خصوص مشتریانش

شت که عل شتریان، متخلفین همواره در پی آ ۀرغم همیباید توجه دا سک م ستند که ماللظات تعیین ری ن ه

یابند. این رویه های کنترلی را دور بزنند و به اهداف خود دست

مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک روالهدف از اجرای .5

بارتند از:عروال مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک سازی نظام سطح بندی ریسک مشتریان در هدف از پیاده

های یسک فعالیترمالی تروریسم و ارزیابی امین استخراج معیارهایی جهت پیشگیری از تخلفات پولشویی و ت

در این رابطه

مدیریت ریسک فرآیندطرالی و استقرار

یابی نقاط دارای ریسک باال شناسایی و مکان

ای در خصوص تعیین سطح ریسکایجاد امکان قضاوت لرفه

تخصیص بهینه، اثربخش و کارای منابد برای تعیین سطح ریسک

تروریسمتامین مالی انعطاف بیشتر عملیات مبارزه با پولشویی و

افزایش تمرکز بر فعالیت های دارای ریسک باال

تطابق بیشتر با روال مبارزه با پولشویی و تروریسم

هایی که در تطابق با نظام سطح بندی ریسک مشتریان در روال مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک موجودند عبارتند لشچا

از:

6

تخصیص منابد و متخصصین کافی به امر مبارزه با پولشویی

سازی مطلوب روال مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسکپیاده

کوکعدم تخصص کافی منابد برای پیگیری موارد مش

تنوع فعالیت های مشکوک در میان مشتریان

شناسایی و اتخاذ رویکرد مناسب جهت بررسی هر مورد مشکوک

تحلیل و سطح بندی نادرست ریسک مشتریان و یا موارد مشکوک

بندی ریسک مشتریاناستخراج اطالعات مناسب جهت سطح

ارزیابی ریسک معامالت کوتاه مدت

ارزیابی نیاز و تخصیص نیروی تخصصی کافی برای انجام مطلوب سطح بندی ریسک

انجام مکاتبات مطلوب با سازمان بورس هنگام مشاهده هر مورد مشکوک

سک د شویی مبتنی بر ری شتریان در روال مبارزه با پول سک م سطح بندی ری ست که نظام شکالت و الزم به ذکر ا ارای م

ظارت مبتنی بر نها شااامل محدودیت نماید. این محدودیتکه اسااتقرار این روال را دشااوار می باشاادهایی نیز میمحدویت

ک روش یکسان (، مشکالت موجود در شناسایی هویت مشتری، عدم وجود یSTR, CTRدستورالعمل و مسدودکردن دارایی )

تری و ارزیابی و شناخت کامل هر مشیا ساده در شناسایی کامل مشتریان مختلف، ضرورت وجود یک روال اختصاصی برای

سک باال، می ضعیت های دارای ری صورتی کهشوند. اما دکنترل و شکالت فوق، در نظارت برای نهادهای تحت ر میان م

رس در این خصوص نداشته استقرار رویه نظارتی مبتنی بر ریسک تمایل کافی نداشته باشند و همکاری الزم را با سازمان بو

خود ذینفد ،هاد تحت نظارتاین روال با سختی بسیار مواجه خواهد شد. این عدم همکاری، زمانی که مالکان ن باشند، استقرار

شود.عملیات مشکوک به پولشویی باشد و یا در این خصوص رشوه دریافت نمایند، بیشتر می

7

مدیریت ریسک پولشویی فرآیند .6

ای از این معیارهای هها را ارزیابی نمود. نمونیان و شرکتمشتر ،برای سطح بندی ریسک باید براساس معیارهای ریسک

ارزیابی عبارتند از:

های مشکوکگزارش تراکنش

بررسی ریسک افراد سیاسی

شغل و لرفه مشتری( گروه صنعت/تجارت(

ملیت

بانکیسوابق لساب

سوابق معامالتی

ارتباطات بین المللی

استفاده از بانکداری اینترنتی

های نقدی با ارزش باالتراکنش مشتریان دارای

عملیات مرتبط با تحریم ها

شود:های زیر میمدیریت ریسک پولشویی شامل فعالیت فرآیند

شرکت در مورد یک مالی تروریسمتامین شناسایی ریسک پولشویی و

موارد زیر به عنوان نمونه( بر اساس فاکتورهای مختلف یک شرکتریسک اجزای ارزیابی(:

8

چهار فاکتور ارزیابی و سنجش ریسک 1 شکل

مایند.ناقدام نهادهای تحت نظارت باید نسبت به معرفی و طرالی روالی جهت مدیریت و کاهش ریسک

مورد بهبود مستمر قرار گیرند.ی الزم باید عالوه بر مانیتورینگهاکنترل ،

د ذکر نمایند که را مستند نمایند و در مستندات خومدیریت ریسک پولشویی نهادهای تحت نظارت باید نحوه

اند.اند و چرا چنین عمل کردهچه کردههر مورد مشکوک مشاهده هنگام

اساات، در ادامه به ، کنترل دائمی روال اجرای آن و بررساای میزان موفقیت آنفرآیندکه ضااامن موفقیت هر از آنجایی

پردازیم. میمدیریت ریسک پولشویی فرآیندارزیابی موفقیت یکلیدهای همعرفی شاخص

مدیریت ریسک پولشویی عبارتند از: فرآیندارزیابی موفقیت یشاخصه های کلید

خصوص هر مورد ایجاد روال خودانتظامی جهت دسترسی به جزئیات کافی، مطمئن و اطالعات قابل استناد در

شوند. اجرا می با چه شرایطی و چگونهی نظارتی مبتنی بر ریسک، هاو اینکه هر کدام از این رویه مشکوک

9

سیاست های مباهماهنگی و تطابق مطلوب نهادهای تحت نظارت با قوانین، دستورالعمل شویی ها و رزه با پول

و اوراق بهادار سازمان بورس

ل ریسک نخواهد شد فتن عوامز بین ربه اینکه استقرار روال مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک موجب ا توجه

ها انجام گیرد.و باید عالوه بر سطح بندی ریسک، مانیتورینگ مستمر بر کلیه تراکنش

مبارزه با ل رواهای ناشااای از عدم اجرای جوی از همکاری مساااتمر با ساااازمان جهت التراز از جریمه یجادا

پولشویی مبتنی بر ریسک

در نهاد تحت نظارت داخلی مکانیزه و کنترلایجاد روال کنترل

موزش آخوب ،پولشااویی در نهادهای تحت نظارت باید در خصااوص اعمال نظارت مبتنی بر ریسااکناظران

یی بکار گرفته شود.اجرایی مبارزه با پولشو فرآیندببینند و همچنین این روال آموزش داده شده، بخوبی در

ریسکنیازهای مبارزه با پولشویی مبتنی بر الزامات و پیش .7

شتریابتدا سک ،باید برای هر م شتری ویک پروفایل ری صوص هر م ساس اطالعات دریافتی در خ فعالیت وی، بر ا

شکیل گردد. شتریان لقوقی ت سک ، این پروفایلبرای م شامل اطالعات ری شتری، خدمات و های بالقوه نوع فعالیتباید م

شد. صوالت و محل فعالیت وی با شویی مبتنی بر ریسک بایسپس مح سب با پروفایل برنامه اجرای روال مبارزه با پول د متنا

شتری طرالی و اجرا گردد. سک هر م سسپس ری شنا سک فیک روال منطقی برای های عالیتایی، کنترل و مدیریت ری

شتریان لقوقی ایجاد گردد، زیرا هر یک از این فعالیت می ستفاده قرار پو تواند به عنوان ابرازی برایتجاری م شویی مورد ا ل

شناسایی گردد. نیز گیرد که باید ریسک آنها

سک شویی مبتنی بر ری شتریان در روال مبارزه با پول سک م سایی ری شنا ستم نظارتی یک ،مهمترین ابزار اجرایی سی

ت سناریوهای تولید هشدار جه ،های پیشرفتهکاوش داده، شناسایی، هامکانیزه مبارزه با پولشویی است که قادر به تحلیل داده

شناسایی موارد مشکوک است.

عبارتند از: ،در روال مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک ،مرالل اجرایی شناسایی سطح ریسک مشتریان

10

سک نماییم که ا اولین مرلله این .1 صوالتاین امر ست که ارزیابی ری سی خدمات و مح ستلزم برر شرکت، محل م

شتری ست، بازدید از کارخانهفعالیت م شرکت دارای کارخانه ا صورتیکه ست( لقوقی)بعنوان مثال در ، ضروری ا

ذیری، پ، پروفایل جغرافیایی، و شااناسااایی نقاط آساایب های توزید خدمات و محصااوالت شاارکتبررساای کانال

باشد. می

ها و تدابیر استشدند، الزم است که سیپس از اینکه نقاط ریسک بطور مطلوبی تعریف ست که ا مرلله بعدی این .2

اندیشیده شود. در هر مورد، الزم برای مواجه با آنها

سوم این .3 سک را مانیتور نماییم که ست که ا مرلله اندازه و نوع به جه با توسطح و میزان عملیات مانیتورینگ، ری

رابطه با فعالیت خطرات بالقوه دراما نکته کلیدی داشااتن ساایسااتم نظارتی اساات که بتواند .اساات متفاوت فعالیت

شخیص دهد شتری را ت ست از راه .م سازمان ممکن ا شتریان و برای مانیتورینگ فعالیت افزاریلل نرمیک های م

ها استفاده نماید.تراکنش

نماید. اینکنترل تمرخود را بصورت مسباید دارای این قابلیت باشد که اثربخشی فرآیندکل و گام آخر اینست که .4

ای باشد که بصورت نهپذیری کافی برای تطابق با شرایط متغیر باشد و درعین لال به گوکنترل باید دارای انعطاف

مطلوب بکار گرفته شود.

اجزای بنیادی مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک .8

:از اجزای بنیادین شناسایی ریسک مشتریان در روال مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک عبارتند

سی شعبات :لقوقی و سازمانی ساختار برر شتریان لقوقی که دارای و خطوط ختلفم، فعالیت در بازارهای م

ند.داردارای ریسک باالتری ،تجاری متعدد هستند

رافیایی مختلف با گسترش فعالیت در مناطق جغسطح ریسک :جغرافیایی مناطق و عملیاتی بازارهای بررسی

ی ریسااک باالی تواند منجر به معامله با مشااتریانی شااود که دارااین گسااترش فعالیت می یابد.افزایش می

هستند. و تخلفات مرتبط پولشویی

11

ستر شوند، برای از آنجایی :نظارتی ب اطمینان از رعایت آنها که قوانین مرتبط با هر لوزه عملیاتی باید رعایت

همچنین اشااد. بباید نظام نظارتی مسااتقر گردد و هین نهادی نباید از رعایت این قوانین مصااونیت داشااته

اساات ممکن ،فقدان ساایسااتم نظارتی بصااورت مسااتمر گزارش گردند.های دارای ریسااک باال باید تراکنش

بصورت عملی موجب ایجاد پوشش لفاظتی در مقابل قانون برای متخلفین گردد.

ود و بعبارتی ریسک هر مشتری باید در مقایسه به ریسک هم گروه هایش نیز سنجیده ش :گروه ریسک بررسی

شتری باید، هم ،دیگر سک م سنجش ری شوند که به آن در برای شناخته شتری صطگروه های آن م ،الحا

(Know Your Counterparty .)گرددمیگروه عنوان اولیه سایی شنا

جهت شاناخت اولیه مشاتری و ،محل فعالیت مشاتریهای بررسای ریساک :مشاتری فعالیت محل شاناخت

شتری نیز محل بانک مورد فعالیت م ،همچنین در این بررسیضروری است. ،همچنین شناخت کامل مشتری

یرد:های زیر صورت گشناخت کامل مشتری باید در لوزه ،باید در نظر گرفته شود. بر این اساس

o مشتریان لقیقی و خرد بررسی

o مشتریان لقوقی و شرکتیبررسی

o المللی شرکتروابط بین

o و دوطرفه مشکوکروابط بررسی

o دهی به ریسک هرکدام از موارد فوقاولویت بندی هشدارها و وزن

o آنهاو ارزیابی ریسک مشکوک بررسی فعالیت بانکی

o ریسک باالتری هستند.پروفایل شناخت کامل مشتریانی که دارای

o .بررسی ریسک خدماتی که دارای ریسک باالیی هستند

o مشتریان و عملکرد آنها مشکوک مقایسه ریسک مربوط به روابط

o مشتریان و ارزیابی ریسک آنها مشکوک بررسی سوابق فعالیت

12

مزایای مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک .9

بندی بندی ریسک مشتریان عبارتند از:نظام سطحسازی هپیاد مزایای

در یک برنامه جامد مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک

اثربخشی در تطابق با برنامه جامد مبارزه با پولشویی مبتنی بر ریسک

گزارشگری کاراتر

مدیریت بهتر موارد مشکوک

هاو ثبت تراکنش نگهداری سوابق موارد مشکوک

دوره های آموزشی برای اطمینان از نظارت مطلوببرنامه

جهت ایجاد یک روال نظارتی جدید و مبتنی بر نیاز های خود ارزیابیبرنامه

ظارتی با هشدارهای سازی نظام سطح بندی ریسک مشتریان، عالوه بر موارد فوق شامل استقرار یک سیستم نمزایای پیاده

با قابلیت زیر می باشند:

ها، تحلیل و تشخیص پیشرفتهکاوش داده

استخراج گزارشات موارد مشکوک

های مشکوکپروندهگردش مدیریت بانی یلویت بندی هشدارها جهت پیشتومحاسبه ریسک و ا

شتر شتری تواند تراکنشمیکه ایدر تطابق با قوانین تجاری پیچیده توانمندی بی شکوک م سه با رهای م ا در مقای

صورت لحظههای فعالیت شویی که ب سایی اای و یا تاریخی اتفاق می نرمال تحلیل نماید و عملیات پول شنا فتد را

نماید.

مشتریان خصوصتواند لاوی اطالعات خوبی درهای شناسایی اولیه مشتری که میتطابق با مدل توانمندی بیشتر

و فعالیت آنها باشد.

13

از شات مشکوکگزار موقد و دقیقه ب بورس جهت تکمیل و ارسالهماهنگی بهتر با ناظرین پولشویی در سازمان

است.مشخص شده ی که طریق درگاه

های تشخیص ابلیتقسریعتر ۀباشند و توسعکه روز به روز در لال تغییر میجدید نظارتی های تطابق با نیازمندی

باشد.موارد مشکوک جدید که ناشی از ترفندهای جدید متخلفین می

هابندی ریسک ریسک و دستهمدلسازی .10

ز مشااتریان ادیریت ریسااک در مبارزه با پولشااویی، تهیه یک پروفایل ریسااک برای هریک مهمترین دسااتاوردهای م

شد. می سک میبا شتریانی که دارااین پروفایل ری شود. برای م شتری تکمیل سایی کامل م شنا سک باالتواند با یی ی ری

بندی ریسک شامل دسته های مدیریت ریسک صورت گیرد.مات می تواند با رعایت رویههستند، بازگشایی لساب و سایر خد

ممکن شود. می یتولیدی مشتر نوع محصولفعالیت مشتری، نوع تجارت و فعالیت مشتری، ثبت و منطقه جغرافیایی محل

است فعالیت های خاص مشتریان دارای ریسک بیشتری باشد.

کنیم با دونوع ریسک سروکار داریم:صحبت می های مبارزه با پولشوییبطور کلی وقتی در خصوص ریسک

(یی استناشی از مبادرت مشتری به فعالیت هایی که مشکوک به پولشو)مثال: ریسک مشتری ریسک

پولشویی توسط عدم رعایت مقررات مبارزه باعملیات نظارت بر پولشویی: )مثال: ریسک ناشی از ریسک

(مشتری

مدیریت ریسک کمک می نماید.مدلسازی شناخت عوامل ریسک هر کدام از انواع ریسک فوق به ناظر در

عبارتند از: انعوامل ریسک ناشی از مشتری

ریسک مشتری

ریسک محصول

ریسک خدمات

14

ریسک نوع فعالیت مشتری

ریسک کانال توزید

ریسک منطقه ثبت و فعالیت مشتری

سن اعضای هیات مدیره مشتریان لقوقی ریسک سن مشتریان لقیقی ویا

ریسک شغل مشتریان لقیقی

)ریسک نوع عملیات معامالتی مشتری)مثال: استفاده از یک کدتوسط چند نفر

(مثال: ریسک نحوه تعامل مشتری با کارگزاری)همراهی مشتری توسط یک نفر

ریسک عدم تناسب فعالیت مشتری با مبالغ دارایی اعالمی

عبارتند از:عملیات نظارت بر پولشویی عوامل ریسک ناشی از

عدم گزارش فعالیت مشتری

عدم الراز شناسایی کامل مشتریان لقیقی/شناسایی تجارت مشتریان لقوقی

عدم وجود روال مبارزه با پولشویی

ناظرانش کافی عدم آموز

عدم استقالل والد مبارزه با پولشویی

عدم گزارش فعالیت مشکوک

عدم ارسال گزارشات اجباری

سوء مدیریت در مبارزه با پولشویی

کار مناسبی راهسپس وواقعی آن شناسایی شده عوامل فوق توجه شود و ذینفعان ۀبندی ریسک مشتریان باید به کلیدر سطح

ها بر اساس سطح آن وک و گزارشگریکهمچنین مکانیزم داخلی برای مقابله با موارد مش برای مدیریت ریسک طرالی گردد.

ینی گردد.بریسک پیش

15

اطالعات نتظار براساس فعالیت مورد امشتری و واقعی میان فعالیت مدیریت ریسک، کاستن از فاصله های اولیه یکی از نقش

بینی باشد و درصورت مشاهده نتایج فعالیت های مشتری بیشتر قابل پیشکند که این تطابق نزدیکتر کمک میاست. ابراز شده

تر آن را شناسایی نمود. مورد مشکوک بتوان با اطمینان بیشتر و سرید

ر محقق می گردد:شفاف جهت کاربردهای زیهای فرآینداین نقش از طریق تعریف و استقرار یک بستر مطمئن و از طریق

(شناسایی ریسک)توانند موجب اختالف در پیش بینی ریسک مشتری گردند.ی که میعوامل ریسک ۀشناسایی کلی

ریسک)قوع آنهاوتخمین التمال خطا در ارزیابی ریسک ناشی از التمال وقوع عوامل پیش بینی نشده و یا شدت

(گیری اندازه/ارزیابی

(کنترل ریسک) برای لداقل سازی التمال و تاثیر ریسک رویدادها اثربخشهای طرالی کنترل

(مانیتورینگ ریسک)ها قابل اجرا هستندو اینکه این کنترل هااطمینان از اثربخشی این کنترلهایی برای رویهاستقرار

(گزارشگری ریسک) ریسک موّلد گری منظم و کنترل رویدادهایگزارش

انتظارهای قابل انتظار و غیرقابل تاثیر معکوس زیانجذب کافی برای منابدبینی پیش

سایر انواع ریسک عبارتست از:

تواند موجب یکه م ریساک شاهرت که ناشای از دسات رفتن اعتبار در نتیجه مبادرت به فعالیت تجاری خالف قانون اسات

ازدست رفتن اعتماد عمومی گردد.

ستم ها و سی شی از عدم اعمال کنترل های کافی بر عملیات، افراد، شامل زیان نا سک عملیاتی که ویدادهای خارجی ر ری

باشد.می

و الکام دادگاهی می باشد که ممکن است موجب زیان گردد.ها لقوقی ناشی از شکایات، جریمهریسک

.وان بازپرداخت نداردکه ت دادن اعتبار بیش از لد به یک مشتری استریسک تمرکز)اعتباری(: ناشی است از زیان ناشی از

16

مدیریت ریسک فاکتورهای ارزیابی .11

ارزیابی رابرای رهاییمعیا سپس و نماییم می معرفی را باشند می ریسک پر مشتریان مصداق که افرادی ابتدا قسمت این در

.نماییم می معرفی اشخاص سایر ریسک

:گردندیم تلقی عادی مشتریان نوانع به مشتریان سایر و دارند قرار ریسک پر مشتریان فهرست در زیر اشخاص

اقامتگاه که یاشخاص ای و دارد قرار( ییپولشو نظر از) خطر پر مناطق مجاورت در آنها یقانون اقامتگاه که یاشخاص -

. ددارن آنها با یادیز ارتباط یول ندارد قرار ییپولشو نظر از خطر پر مناطق مجاورت در آنها

یخارج انیمشتر -

یفریک نهیشیپ سوء یدارا اشخاص -

مشکوکاشخاص دارای سوابق معامالت و عملیات -

شان ندارد. اشخاصی که شغل و لرفه آنها ارتباطی با موضوع فعالیت -

.ندینمایم عاملهم انجام ای و هیپا خدمات افتیدر به اقدام گرید اشخاص از وکالت ای یندگینما به که یاشخاص -

.شودیم اعالم متخلف ای مظنون اشخاص عنوان به صالحیذ مراجد یسو از آنها یاسام که یاشخاص -

هادستگاه در ارشد یهاتیمسئول یدارا اشخاص -

در ییپولشو نظر از و داده انجام ینقد صورت به را یادیز معامالت که یاشخاص: یمال ریغ مشاغل یدارا اشخاص -

یهافرش و خودرو فروشااندگان خودرو،طالفروشااان، و مسااکن فروشااندگان شیپ لیقب از دارند قرار خطر معرض

متیق گران یفرهنگ محصوالت و قهیعت فروشندگان و متیق گران

و طبق اساسنامه هیدرس یزمستقل بوده و به ثبت ن یتهو یکه دارا یلقوق اشخاص: المنفعه عام یا خیریه موسسات -

باشند.می مشغول( یتیعه )لمافعام المن یا خیریهمدون به انجام امور

است شتریب یتوجه قابل صورت به شانهیسرما به نسبت آنها معامالت گردش( ارزش و لجم) زانیم که یاشخاص -

.ندینمایم ملهمعا به اقدام گرید اشخاص وجوه و یمال منابد با و نبوده یواقع نفدیذ خود رسدیم نظر به و

شود. اشخاصی که تغییرات قابل توجهی در گردش لساب بانکی آنها نسبت به دوره های قبل ایجاد می -

17

نجام می دهند.ندارند و عمدتاً فعالیتشان را بصورت الکترونیکی )غیر لضوری( ااشخاصی که مراجعه لضوری -

شااانیا یتیفعال سااوابق ای و ندینمایم تیفعال به اقدام نظارت تحت شااخص چند قیطر از همزمان که یاشااخاصاا -

.باشندیم نظارت تحت اشخاص از خدمات افتیدر در مکرر راتییتغ از یلاک

ارزیابی فاکتورهای د. گیرتواند مورد استفاده قرار میزیر هایمشتریان لقیقی و لقوقی فاکتورجهت ارزیابی ریسک عمومی

ریسک اشخاص لقیقی عبارتند از:

شهروندی/تابعیت •

شهر محل زندگی •

شهر محل تولد •

محل کار •

منبد پول •

منبد دارایی •

هدف از بازگشایی لساب •

ذاریگایهسوابق سرم •

لقوقی عبارتند از:ریسک اشخاص ارزیابی فاکتورهای

محل تاسیس/ثبت •

محل فعالیت •

نوع فعالیت •

سطح نظارت •

عام/خاصمیسها •

سرمایه •

خصوصی/عمومی/دولتی •

18

میزان فعال بودن در محل فعالیت •

داشتن صورت های مالی لسابرسی شده •

ها عبارتند از:ریسک شرکتارزیابی فاکتورهای

و فلزات گرانبها و جات، عتیقهخرید و فروش امالک) پولشوییهای مستعد : مانند تجارتفعالیت/نوع تجارتماهیت •

)...

، سهامدار عمده، هیات مدیره و یا مدیرعامل دسته مشتریان مانند شخصیت سیاسی •

نوع مشتری)خصوصی/خرده فروشی( •

ساختار مالکیتی •

اندازه شرکت •

شرکت بازاراندازه •

شعبات شرکت •

سطح شناخت میسر از مشتری •

میسر از شرکتسطح مانیتورینگ •

نحوه واریز پول مثال مستقیم/از طریق شخص ثالث •

19

با توجه به فاکتورهای فوق برگه ریسک زیر باید برای مشتریان پر گردد:

مدیریت ریسکفرمت نمونه : 1جدول

گروه ریسک مشتریان

ریسک بسیار باال احتمال تاثیر نمره ریسک اقدام/واکنش

که که در معامالتی فعالیت می نمایند مشتریانی

مستلزم مبادله وجه نقد است.

د.که موسسات خیریه غیر ثبت شده دارن مشتریان

سالمند مشتریان

........

:مثال مشتریان پرریسک

o مشتریان دارای شخصیت سیاسی(PEP)

o مدهو سهامدارع مدیرعامل ،مشتریان تاثیر گذار در تصمیمات شرکت مانند هیات مدیره(FEP)

o مشتریان خارجی

o مشتریان وکالتی

o دهندمیمشتریانی که نوع کسب و کار خود را تغییر

o مشتریان از راه دور

o یا شخص دیگری مانند ولی بازشده است. هایی که توسط وکیل وبلسا

o فاصله زیاد میان محل فعالیت مشتری و بانک مشتری

o هستند در شناسایی ذینفد لقیقیدشواری مشمول مشتریانی که

20

o مهجور /مشتریان معلول

o مشتریان نهادهایNGO و انجمن ها

o مشتریان دارای لساب های مشترک

o مشتریان دارای لساب های با ادرس و یا تلفن مشترک

o التغمعامله گران امالک و مست

o مانند صرافی ها موسسات مالی غیر بانکی

ریان پر ریسک و لقوقی خود را از نظر ریسک لداقل در دو گروه مشت اشخاص تحت نظارت باید مشتریان لقیقی

طالعات خود ثبت نمایند. ابندی نمایند و اطالعات هر یک را بطور جداگانه در پرونده اطالعات مشتری و سیستم و عادی طبقه

اجتماعی و شغلی، وقعیتمنظور از ریسک؛ ریسکی است که التمال دارد از نالیه مشتریان و به واسطه عواملی هم چون م

جود داشته باشد.ای، پیشینه مشتری، موطن اصلی، لسابهای مرتبط به آنها ووضعیت مالی، نوع و ماهیت فعالیت لرفه

شوند باید شدت تواند باتوجه مورد متغیر باشد که در مواردی که مشتریان پرریسک محسوب میمیزان نظارت می

فزایش هزینه سطح قابل اهای نظارتی نیز افزایش می باید که این ن شدت نظارت، هزینهبا افزایش میزانظارت بیشتر باشد.

شود. توجیه است که به آن نقطه بهینه نظارت گفته می

21

مدیریت ریسک اجرایی مدل .12

مشتریان را برای اساس میزان ریسک، التمال وقوع آن و میزان تاثیر دسته بندی و در نقشه برای مدیریت ریسک باید

ریسک مانیتورینگ کرد.

بندی گردد که با انجام این دسته های پر ریسک، ریسک متوسط و کم ریسک دستهبندیتواند، در دستهریسک میمیزان

این اساس محاسبه شده و گزارشات نظارتی و بازرسی تکمیلی برای بندی برای تمامی مشتریان، کلیه هشدارهای نظارتی بر

ای جهت بررسی ند، روال نظارتی ویژهنقاط دارای ریسک باالتر تهیه می گردد. برای مواردی که دارای ریسک باالیی می باش

طرالی می گردد. ریسک

نقطه بهینه نظارت در رویکر مبتنی بر ریسک 2 شکل

22

سکیر امواج سطوح 3 شکل

23

روال نظارتی مبتنی بر ریسک 4 شکل

24

رویه اجرایی سطح بندی ریسک .13

ند سطح ریسک را بهتر که بتوان سازد قادر میرا ک موسسات و نهادهای مالی یک برنامه اجرایی خوب برای ارزیابی ریس

در این ه شده است.برنامه ارزیابی ریسک آورددر شکل زیر یک روش اجرایی برای مدیریت نمایند و آن را کاهش دهند.

در مرلله عف آن است. روش اجرایی فعلی و شناخت نقاط قوت و ض درک نظام جاری رتبه بندی ریسک و ،برنامه اولین مرلله

بیل محصوالت/خدمات، قنسبت به ارزیابی ریسک براساس فاکتورهای ریسک از ،بعدی باید با ایجاد یک روال اجرایی بهینه

وزن نسبت به پسسهای توزید و مناطق جغرافیایی و همچنین ریسک اشخاص لقیقی و وابستگان آنها و مشتریان، کانال

وان به درک بهتری از تبا مصالبه با پرسنل کلیدی در شرکت مشتری می ،در مرلله بعد اقدام نمود. ،هادهی به این ریسک

سپس برای یافت. دستاجرایی جهت مبارزه با پولشویی های عمال کنترلهای مورد نیاز برای اهای پولشویی و روالریسک

اید نظام کنترل داخلی ب یدر این روال اجرای ها و کاهش آن باید روالی جهت گزارشگری آنها تعبیه نمود.مدیریت این ریسک

حلیل نتایج ارزیابی تبندی و با دسته کارهای کاهش ریسک درنظر گرفته شوند.برای ارزیابی ریسک مرتبط با تجارت و راه

بندی ریسک، از سطح ها، گام اجرایی نظارت بر مشتریان دارای ریسک باال آغاز می گردد. پسریسک، و مستندسازی یافته

د و روال اجرای ارزیابی باید بصورت مستمر ارزیابی ریسک بروز رسانی گردد تا با آخرین اطالعات مشتری تطابق داشته باش

ی استخراج گردد تا بنابرآن های پیشنهادی برای بهبود روال اجرایازبینی مستمر قرار گیرد که براساس آن توصیهمورد ب ،ریسک

های های کنترلی و آزمونستاین روال ارزیابی و کنترل ریسک برای رویه و سیا روال ارزیابی ریسک بصورت مستمر بهبود یابد.

لسابرسی داخلی نیز قابل استفاده است.

25

سکیر تیریمد برنامه جهت نمونه ییاجرا مرالل 5 شکل

مدیریت ریسک عبارتست از:اجرایی نمونه جهت یک برنامه درون اقدامات

بازرسی تراکنش های دارای ارزش باال برای معامالت پرریسک

تهیه یک تاییدیه مدیریتی برای معامالت با ریسک باال

کنون در آن م اچیزی که ه برای بررسی مشتریان منتخب در سطح ریسکی متفاوت از آنایجاد رویه ای

دسته بندی شده اند و اعمال رویه های شناسایی و ارزیابی ریسک متفاوت

عدم پذیرش مشتریانی که موسسات ثبت نشده خیریه و یاNGO .دارند

ناسایی کامل را شسطح بندی ریسک و عدم پذیرش مشتریانی که تمایل به ارائه اطالعات مورد نیاز برای

ندارند.

26

سازی ریسک پولشویی مدل 6 شکل

اقدام زیر صورت گیرد: 12برای استقرار سازوکار اجرایی نظارت مبتنی بر ریسک باید

نظارتیایجاد ساختار .1

استقرار سازوکار نظارت مبتنی بر ریسک .2

آموزش .3

ارزیابی ریسک .4

بندی ریسک مشتریان سطح .5

شناسایی کامل مشتری .6

بررسی ریسک اشخاص خاص)سیاسی( .7

27

مانیتورینگ .8

نظارت برموارد مشکوک .9

گزارشگری .10

ثبت و نگهداری سوابق .11

لسابرسی/آزمون .12

یسک مشتریان انجام نظام ارزیابی ریسک، سطح بندی ردر اجرای روال نظارتی مبتنی بر ریسک باید عالوه بر ایجاد

م گزارش شوند.بصورت منظبراساس اهمیت سطح ریسک، ، موارد مشکوک به پولشوییگیرد و با استقرار سامانه نظارتی

مبتنی بر ریسک روال شناسایی کامل مشتری .14

تری بر مبنای ریسک یکی از مهمترین اهداف استقرار نظام نظارتی مبتنی بر ریسک، بازسازی روال شناسایی کامل مش

ی ریسک باالتر را مشتریان دارامشتریان را براساس ریسک دسته بندی می کنیم سپس ابتدا جمعیت کلدر این روش است.

مشتریان، میزانی از ریسک در این روال سطح ریسک کنیم.یژه اجرا مینها یک روال شناسایی مشتریان وآکنیم و برای جدا می

شناسایی ر رویه درتبه بندی ریسک مشتریان بر این اساس روال شود.بعنوان سطح ریسک قابل تحمل در نظر گرفته می

:شودشامل مرالل زیر می ،کامل مشتری بر اساس ریسک

روال شناسایی مشتریان ویژه بر اساس ریسک

28

خصوص درست. الزم و ضروری ا براساس سطح ریسک هر مشتری اسب و خاص شناسایی کامل مشتریانهای متنروال اتخاذ

اطالعات اخذ -هیسرما بازار در انیمشتر ییشناسا دستورالعمل چارچوب در -اطالعات اخذ بر عالوه سکیر پر انیمشتر

:ستیالزام ریز یلیتکم

( اخیر سال 5 طی) آنها قبلی قانونی هایاقامتگاه یا هاسکونت محل آدرس -

صورت در) بیمه و مالیات پرداخت ها،لساب گردش بانکی، بدهی وضعیت خصوص در ذیربط اطالعاتی پایگاه از استعالم -

(دسترسی

لقوقی اشخاص خصوص در کنترلی و( درصد 1 از باالتر) مالکیتی ساختار -

(اخیر سال 3 طی) دارند عمده تجاری روابط آنها با که اشخاصی اسامی و فعالیت موضوع -

(وجود درصورت) مشتری مشاغل یا هافعالیت سایر -

بیمه لیست آخرین -

مالیاتی اظهارنامه آخرین -

(مستاجر مالک،) سکونت محل مالکیت نوع -

( وقت پاره دائم،) اشتغال وضعیت -

ریسک اساس بر ویژه نظارتی سامانه استقرار

اشخاص ری قرار گیرند.این سامانه تراکنش های مشکوکی که دارای ریسک باالتری می باشند باید مورد نظارت دقیقتدر

ات به آنان دقت و تحت نظارت موظفند عملیات و معامالت اشخاص پرریسک را زیر نظر داشته، هنگام ارائه هرگونه خدم

تحت پایش قرار گیرد. ه معامالت اشخاص یاد شده به طور ادوارینظارت بیشتری به عمل آورند و سیستمی را ایجاد کنند ک

بر اساس ریسک روال گشایش لساب و خدمات به مشتریان

روال بازگشایی لساب جدید باید براساس ریسک صورت گیرد و اطالعات بیشتری از مشتریانی که دارای ریسک در

تحت همچنین اشخاص .یردگ نجامهمچنین شناسایی کامل برای مشتریان با ریسک باال از ابتدا ا بیشتر درخواست گردد.

29

25سرید اطالعات مشتریان پرریسک در مواقد تغییر در اطالعات )مطابق با مفاد ماده روز رسانینظارت باید عالوه بر به

های ذیربط به روز نمایند.هر دو ماه یکبار از طریق پایگاهدستورالعمل شناسایی مشتریان در بازار سرمایه(، اطالعات آنها را

نمونه یک گزارش مشکوک براساس مدیریت ریسک .15

زیر باشد: یاطالعاتجزء 7یک گزارش مشکوک به پولشویی مبتنی بر ریسک باید شامل

عنوان و مشخصات شخص مورد گزارش .1

، ملیت، تابعیت، شماره تورشماره گواهینامه، شماره پاسپدرس، کدملی و یا شماره ثبت، محل تولد و تاریخ ثبت، آشامل نام،

وضوع فعالیت، ممشخصات شغل ویا تلفن و آدرس محل زندگی با کد پستی، شماره تلفن و آدرس محل کار با کد پستی،

یان، سابقه فعالیت سرمایه گذاری و سطح سرمایه گذاریمشتر

اطالعات سطح ریسک .2

سابقه قبلی موارد مشکوک به پولشویی .3

اطالعات فعالیت مشکوک به پولشویی .4

و عالیت مشکوکفعالیت مشکوک به پولشویی، نوع و شرح داده های مربوط به دوره وقوع مورد مشکوک و تراکنش ها ف

اطالعات موسسه ای که پولشویی در آن اتفاق افتاده است. .5

گزارش کننده مورد مشکوک اطالعات .6

و مرجد قانونی آن ، شاخص عملیات مشکوکگزارش مشروح نحوه وقوع مورد مشکوک .7

30

تندمسه شناس

مبارزه با پولشویی 2بولتن شماره عنوان:

1397 شهریور تاریخ تهیه:

تهیه کننده: عباس باقریان

با همکاری: محمد کیانی

ناظر علمی: روح اهلل نجفی

آموزش مبارزه با پولشویی - ریسک نامه توصیه -مشتریان سطح تعیین –موضوع: پولشویی

دبیرخانه -کمیته مبارزه با پولشویی -هادارشناسه افزوده: سازمان بورس و اوراق ب